Page 1
1
สายพาน (Belt Drives)
1.บทนาสายพาน คื�อ อปกรณ์�ที่��มี�ไว้�เพ��อการถ่�ายที่อดก�าลั�ง จาก
แหลั�งพลั�งงานหน"�งไปส#�อ�กแหลั�งหน"�ง เมี��อพ#ดถ่"งสายพานคืนที่��ว้ไปก$มี�กจะน"กถ่"งอปกรณ์�ที่��เป&นร#ปว้งร� ที่�าขึ้"(นมีาจากว้�สดซึ่"�งมี�ยางแลัะเส�นใยผ้�าใบเป&นส�ว้นผ้สมีหลั�ก ที่�(งที่��สายพานในป-จจบ�นน�(จ�านว้นไมี�น�อยมี�โลัหะจ�าพว้กเหลั$กกลั�า แลัะสแตนเลัสเขึ้�ามีาเป&นส�ว้นผ้สมีด�ว้ย ในเคืร��องยนต�ที่��ไมี�ใช้�สายพานเป&นต�ว้ถ่�ายที่อดก�าลั�ง ก$จะใช้�เฟื2องหร�อโซึ่�เป&นต�ว้ที่�าหน�าที่��แที่นสายพาน ซึ่"�งต�างก$มี�ขึ้�อด�ขึ้�อด�อยแตกต�างก�นออกไปตามีสภาพที่างกายภาพ แต�ถ่"งอย�างไรในเคืร��องยนต�ขึ้องรถ่ยนต�ที่�(งหมีด ก$ย�งต�องมี�สายพานเขึ้�ามีาที่�าหน�าที่��อย�างหลั�กเลั��ยงไมี�ได� ว้�นน�(จ"งจะขึ้อแนะน�าให�ร# �จ�กก�บสายพานก�นเอาไว้�บ�าง สายพานในเคืร��องยนต�ที่��คืนส�ว้นใหญ่�ร# �จ�กก�นก$คื�อ “สายพานหน�าเคืร��อง ”
ซึ่"�งที่�าหน�าที่��ถ่�ายที่อดก�าลั�งจากเคืร��องยนต� หร�อจากมีอเตอร�ไฟืฟื5าที่��ได�มีาจากการที่�างานขึ้องเคืร��องยนต� ไปขึ้�บเคืลั��อนไดนาโมีหร�ออปกรณ์�ส�าหร�บน�าก�าลั�งไปแปรร#ปเป&นพลั�งงานอย�างอ��น โดยมี�พ#ลัเลั�ย�เป&นต�ว้ที่�าหน�าที่��ร �บแลัะถ่�ายที่อดก�าลั�งที่��ส�าคื�ญ่ที่��สดขึ้องสายพาน สายพานหน�าเคืร��องที่��ร# �จ�กก�นด�ที่��สดเช้�น สายพานไดช้าร�จ, สายพานคือมีเพรสเซึ่อร�แอร�, สายพานเพาเว้อร� ฯลัฯ เป&นต�น
สายพานส�งก�าลั�ง (Transmission Belt) คื�อ เป&นส�ว้นหน"�งขึ้องช้7(นส�ว้นเคืร��องจ�กรกลั, เคืร��องยนต�, ระบบก�าลั�งขึ้�บ
Page 2
2
เคืลั��อน เก7ดการขึ้�บเคืลั��อนจากแหลั�งพลั�งงานกลัหน"�ง ให�เก7ดพลั�งงานกลัเคืลั��อนที่��อ�กที่��หน"�ง หร�อสรปง�ายก$คื�อ ใช้�ส�งก�าลั�งจาก จดหน"�งไปอ�กจดหน"�ง ลั�กษณ์ะเช้�นเด�ยว้ก�บเฟื2องส�งก�าลั�ง สายพาน(Belt)เป&นที่��น7ยมีน�ามีาใช้�งานอย�างมีากในโรงงาน อตสาหกรรมี,เคืร��องจ�กรกลั, เคืร��องยนต�, เคืร��องมี�อการเกษตร ฯลัฯ
หลั�กการที่�างานสายพานส�งก�าลั�ง (Basic of
Transmission Belt) จะที่�าหน�าที่��ในการส�งถ่�ายก�าลั�งจากที่��หน"�งไปย�งอ�กที่��หน"�ง โดยผ้�าน ลั#กลั�อหร�อที่��เร�ยกว้�า พ#ลัเลั�ย� (Pulley) ต�(งแต� 2 ลั#กขึ้"(นไป ลั#กลั�อหร�อพ#ลัเลั�ย� (Pulley) ที่��เป&นจดก�าเน7ดต�นก�าลั�งเราจะเร�ยกว้�า พ#ลัเลั�ย�ขึ้�บ(Drive
Pulley) แลัะลั#กลั�อหร�อพ#ลัเลั�ย� (Pulley) ที่��ร �บแรงขึ้�บที่��ส�งผ้�านมีาจากสายพานส�งก�าลั�ง(Transmission Belt) จะเร�ยกว้�า พ#ลัเลั�ย�ตามี (Tail Pulley) ด�งร#ปที่�� 1
รู�ปท � 1 แสดงการูทางานของสายพาน
นอกจากน�(อาจจะมี�ลั#กลั�อหร�อพ#ลัเลั�ย� (Pulley) ที่��เป&นต�ว้ปร�บต�(งแรงต"งสายพาน, หมีนฟืร�อย#�ก�บที่��ต�ว้เปลั�าเร�ยก
Page 3
3
ว้�า พ#ลัเลั�ย�กลัาง (Idle Pulley) โดยที่�(งหมีดจะมี�สายพานส�งก�าลั�ง (Transmission Belt) เป&นต�ว้ส�งผ้�านแรงจากแหลั�งก�าเน7ด ส�งผ้�านลั#กลั�อหร�อพ#ลัเลั�ย�(Pulley)ในแต�ลัะลั#ก ที่�าให�กลัไกในส�ว้นอ��นๆที่�างานน�(นเอง โคืรงสร�างพ�(นฐานสายพานส�งก�าลั�ง(Structure of Belt) ส�ว้นประกอบสายพานในแต�ลัะเส�นจะมี�โคืรงสร�างภายในคืลั�ายๆก�น ขึ้"(นอย#�ก�บช้น7ดขึ้องว้�สดที่�เลั�อกใช้�ที่��น�ามีา ผ้ลั7ตเป&นสายพานส�งก�าลั�ง(Transmission
Belt) เพ��อให�เหมีาะสมีก�บสภาพการใช้�งานที่��เหมีาะสมี แสดงด�งร#ปที่�� 2
รู�ปท � 2 แสดงส�วนปรูะกอบของสายพาน
a. ผ้�าใบช้�(นนอก(Canvas) เป&นผ้�าใบฝ้5ายเคืลั�อบด�ว้ยยางเคืมี�ที่��มี�คืว้ามีคืงที่นต�อการเส�ยดส�แลัะการลั�าต�ว้
b. ยางร�บแรงอ�ด (Cushion Rubber) มี�หน�าที่��ร �บแรงอ�ด-แรงขึ้�บ แลัะที่นคืว้ามีร�อนได�ด�
Page 4
4
c. ยางย"ดแรกเกาะเส�นด�าย(Adhesion Rubber)โดยร�กษาแนว้เส�นด�าย แลัะประสานส�ว้นเส�นด�ายก�บยางร�บแรงอ�ด
d. เส�นด�ายร�บแรงด"ง(Tensile Members) เป&นห�ว้ใจการส�งผ้�านก�าลั�ง ที่นต�อแรงด"งส#ง ไมี�ย�ดต�ว้แลัะลั�าต�ว้ขึ้ณ์ะขึ้�บ
2. สายพานและพล�เลย�สายพานแบ�งออกเป&นส��ช้น7ดตามีลั�กษณ์ะหน�าต�ดขึ้อง
สายพาน คื�อ สายพานแบน (Flat Belts) มี�หน�าต�ดเป&นร#ปส��เหลั��ยมีผ้�นผ้�า สายพานลั7�มี (V-belts) มี�หน�าต�ดเป&นร#ปส��เหลั��ยมีคืางหมี# สายพานกลัมี (Ropes) มี�หน�าต�ดเป&นร#ปว้งกลัมีแลัะสายพานไที่มี�มี7�ง (Timing Belt) มี�หน�าต�ดเป&นร#ปส��เหลั��ยมีคืางหมี#แต�จะที่�าเป&นร�องคืลั�ายฟื-นเฟื2องตลัอดคืว้ามียาว้ขึ้องสายพาน สายพานแต�ลัะช้น7ดจะมี�ลั�กษณ์ะในการใช้�งานต�างก�น ว้�สดที่��ใช้�ที่�าสายพานซึ่"�งใช้�งานก�นมีากก$คื�อหน�ง (Oak-
tanned Leather) แต�ถ่�าเป&นการใช้�งานพ7เศษ เช้�นอย#�ในบรรยากาศที่��มี�คืว้ามีช้�(นส#ง มี�ไอขึ้องสารเคืมี� หร�อมี�น�(ามี�นอย#�ด�ว้ยก$มี�กใช้�สายพานแบบ Chrome Leather เพ��อให�สายพานมี�อายการใช้�งานได�นานพอสมีคืว้ร จ"งมี�กให�คื�าคืว้ามีเคื�นในการออกแบบสายพานต��ากว้�าคืว้ามีต�านแรงด"งส#งสดขึ้องสายพานมีากๆ โดยที่��ว้ไปจะใช้�คื�าคืว้ามีปลัอดภ�ยประมีาณ์ 10 คื�าส�มีประส7ที่ธิ์7>คืว้ามีเส�ยดที่านขึ้องสายพานหน�งจะมี�คื�าประมีาณ์ 0.40 – 0.50 แลัะคืว้ามีเร$ว้ใช้�งานขึ้องสายพานคืว้รจะอย#�ในช้�ว้ง 1,000 – 2,000 m/min
สายพานอ�กช้น7ดหน"�งคื�อสายพานยาง (Rubber Belts)
Page 5
5
สายพานประเภที่น�(จะมี�ฝ้5ายหร�อผ้�าใบเป&นไส�ภายในแลัะมี�ยางห�มีอย#�ภายนอก ยางที่��ใช้�ห�มีจะเป&นยางที่��อบด�ว้ยก�ามีะถ่�นในอณ์หภ#มี7ส#ง (Vulcanized) เพ��อเพ7�มีคืว้ามีย�ดหย�นแลัะคืว้ามีต�านแรง สายพานยางเหมีาะส�าหร�บใช้�ก�บงานที่��มี�น�(ามี�นหร�อแสงแดด เมี��อเปร�ยบเที่�ยบก�บสายพานหน�งแลั�ว้ สายพานยางจะมี�ราคืาถ่#กกว้�าแต�อายใช้�งานส�(นกว้�าสายพานยางที่นต�อสภาพบรรยากาศในการใช้�งานได�ด�กว้�าสายพานหน�ง คื�าส�มีประส7ธิ์7>คืว้ามีเส�ยดที่านขึ้องสายพานยางจะมี�คื�าประมีาณ์ 0.30 –
0.40 แลัะสามีารถ่ร�บแรงด"งได�ประมีาณ์ 20 N ต�อช้�(น ต�อคืว้ามีกว้�างสายพาน 1 mm.
สายพานที่กช้น7ดที่��กลั�าว้มีาน�(จะย�ดต�ว้ได�ด� ด�งน�(นเมี��ออย#�ภายใต�แรงด"งจะย�ดต�ว้ที่�าให�เก7ดการสลั7ปบนลั�อสายพาน (Pulley) ในที่างปฏิ7บ�ต7จ"งมี�กจะย�ดสายพานให�ต"งไว้�ก�อนใช้�งานที่�(งน�(เพ��อเป&นการลัดการสลั7ปขึ้องสายพาน ซึ่"�งในที่��น�(จะขึ้อยกต�ว้อย�างขึ้องสายพานลั7�มี (V-belts) แลัะสายพานไที่มี�มี7�ง (Timing Belt)
สายพานแลัะพลั#เลัยที่��ใช้�งานก�บเคืร��องจ�กรกลัที่��ว้ไปมี�หลัายช้น7ดขึ้"(นอย#�ก�บลั�กษะการใช้�งาน โดยมี�รายลัะเอ�ยดด�งต�อไปน�(
2.1 สายพาน2.1.1 สายพานแบน (Flat Belt)
สายพานแบน(Flat Belt) ใช้�ส�าหร�บถ่�ายที่อดก�าลั�งระหว้�างเพลัาผ้7ว้เกลั�(ยได�ระหว้�าง 0.1 ก7โลัว้�ตต� ถ่"ง 4,000 ก7โลั
Page 6
6
ว้�ต� คืว้ามีเร$ว้รอบขึ้องลั�อได�ส#งถ่"ง 200,000 รอบต�อนาที่�แลัะคืว้ามีเร$ว้แลั�นขึ้องสายพานไดถ่"ง 100 เมีตรต�อนาที่� โคืรงสร�างขึ้องสายพานแบนที่��ใช้�ก�นที่��ว้ไปมี�3 แบบ คื�อ แบบห�มีต�ว้ แบบช้�(น แลัะแบบหลั�อ
รู�ปท � 3 แสดงล�กษณะของสายพานแบน
2.1.2 สายพานล��ม (V-Belt)
สายพานลั7�มี (V-Belt) สายพานลั7�มีที่��ลั�กษณ์ะคืลั�ายก�บสายพานแบน คื�อ ใช้�เส�นใยธิ์รรมีช้าต7 แลัะเส�นใยส�งเคืราะห�ว้งแหว้นเป&นแกนแรง แลัะห�อห�มีด�ว้ยยางหร�อว้�สด เด�ยว้ก�บแกนสายพานลั7�มีมี�ร#ปหน�าที่��ต�ดเป&นร#ปส��เหลั��ยมีคืางหมี# ด�านขึ้�างหน�าที่�(งสองเอ�ยงสอบเขึ้�าหาก�นที่�ามีมี 38 ถ่"ง 44 องศา สายพานลั7�มีส�งถ่�ายก�าลั�งด�ว้ยพลั#เลัย�ผ้7ว้เกลั�(ยงเป&นร�อง
สายพานลั7�มีย�งแบ�งช้น7ดออกไปตามีลั�กษณ์ะการใช้�งานด�งน�(
2.1.2.1 สายพานล��มปกติ� (V-Belt)
เป&นสายพานที่��ใช้�ก�นอย�างแพร�หลัายมีากที่��สดในการส�ง
Page 7
7
ก�าลั�ง เน��องจากเป&นสายพานที่��มี�เสถ่�ยรภาพส#งที่�าให�ไมี�ต�องต�(งสายพาน จ"งที่�าให�เป&นผ้ลัด�ต�อการน�ามีาใช้�ร�ว้มีก�บสายพานหลัายต�ว้อ�กที่�(งย�งเป&นสายพานที่��ร �บโหลัดได�ส#ง ที่นต�อคืว้ามีร�อน ที่นต�อน�(ามี�นแลัะที่นต�อการห�กงอ อ�กที่�(งย�งป5องก�นไฟืฟื5าได�อย�างด�เย��ยมี แสดงด�งร#ปที่�� 4
รู�ปท � 4 สายพานล��มปกติ� (V-Belt)
รู�ปท � 5 แสดงล�กษณะหน"าติ�ดของสายพานล��มปกติ�
2.1.2.2 สายพานล��มรู�องล#ก (Narrow V-Belt)
เป&นสายพานร�องลั"กหน�าแคืบมี�คืว้ามีสามีารถ่ในการส�งก�าลั�งส#ง อ�กที่�(งย�งป5องก�นไฟืฟื5าสถ่7ต แลัะที่นคืว้ามีร�อน สามีารถ่น�าไปใช้�ในการออกแบบระบบส�งก�าลั�งได�ง�าย กะที่�ดร�ด
Page 8
8
แลัะช้�ว้ยประหย�ดพลั�งงานแลัะต7ดต�(งง�าย แสดงด�งร#ปที่�� 6 แลัะ 7
รู�ปท � 6 สายพานล��มรู�องล#ก (Narrow V-Belt)
รู�ปท � 7 แสดงล�กษณะหน"าติ�ดของสายพานล��มรู�องล#ก
2.1.2.3 สายพานล��มรู�องล#กม ฟั%น (Cogged V-belt)
สายพานร�องลั"กมี�คืว้ามีสามีารถ่ในการส�งก�าลั�งส#ง ให�คืว้ามีแขึ้$งแรงที่นที่านกว้�าสายพานร�องเร�ยบที่��ว้ไปแลัะใช้�ก�บพ#ลัเลั�ย�ที่��มี�ขึ้นาดเลั$กอ�กที่�(งย�งให�คืว้ามีโคื�งงอได�มีากกว้�าร�องเร�ยบ สายพานช้น7ดน�(เหมีาะก�บงานที่��มี�ฝ้Aนลัะอองมีาก ที่นอณ์หภ#มี7ได�ถ่"ง 90 c ที่นน�(ามี�นแลัะต�านที่านไฟืฟื5าสถ่7ตแสดงด�งร#ป 8
Page 9
9
รู�ปท � 8 สายพานล��มรู�องล#กม ฟั%น (Cogged V-belt)
2.1.2.4 สายพานล��มรู�วม (Banded V-Belts)
สายพานลั7�มีร�ว้มีส�าหร�บแก�ไขึ้ป-ญ่หาช้น7ดพ7เศษน�( โดยลั�กษณ์ะขึ้องสายพานช้น7ดน�(จะมี�ร�องเลั$กๆอย#�โดยร�องขึ้องสายพานช้น7ดน�( จะมี�ขึ้นาดที่��เที่�าก�น ไมี�ว้�าจะเป&นในเร��องขึ้องคืว้ามียาว้แลัะคืว้ามีกว้�าง ที่�(งน�(เน��องจากเพ��อคืว้ามีเสถ่�ยรในการส�งก�าลั�ง ในการออกแบบให�สายพานช้น7ดน�(มี�ร�องเลั$กๆอย#�ที่� (งน�(เน��องจากเพ��อให�สายพานมี�คืณ์สมีบ�ต7ที่นต�อ แรงที่��ส� �นสะเที่�อน,
แรงกระแที่ก แลัะเพ7�มีการเกาะย"ด เป&นต�น จากการตรว้จสอบโดยรว้มี สายพานช้น7ดน�(ไมี�มี�จ�านว้นร�องที่��แน�นอน เน��องจากไมี�ได�มี�การก�าหนดขึ้"(นว้�าจะต�องมี�ก��ร �อง แต�เราสามีารถ่เร�ยกช้��อในการส��งซึ่�(อสายพานช้น7ดน�(ได� 2 ช้��อ คื�อ B90 แลัะ V-belt
แสดงด�งร#ปที่�� 9 แลัะ 10
Page 10
10
รู�ปท � 9 สายพานล��มรู�วม (Banded V-Belts)
รู�ปท � 10 แสดงล�กษณะหน"าติ�ดของสายพานล��มรู�วม
2.1.2.5 สายพานล��มแหลม (V-ribbed belts)
สายพานลั7�มีแหลัมี เป&นสายพานลั7�มีเช้�นก�นแต�ลัะลั7�มีจะแหลัมีสามีารถ่กระจายแรงตามีแนว้ร�ศมี� ไปย�งแผ้�นปBดด�านบนสายพานอย�างสมี��าเสมีอตลัอดหน�ากว้�าง จ"งเหมีาะใช้�ก�บแกนเพลัาที่��มี�ระยะห�างมีากๆ แลัะร�บแรงส#ง
สายพานช้น7ดน�(เป&นสายพานที่��มี�ลั�กษณ์ะแบนส�ว้นอ�กด�านหน"�งเป&นแบบฟื-นปลัาเพ��อช้�ว้ยในการส�มีผ้�สก�บรอกแลัะลั#กกลั7(ง ซึ่"�งการออกแบบให�มี�ร#ปลั�กษณ์�แบบน�(เพ��อช้�ว้ยในด�านการเคืลั��อนที่�� ซึ่"�งสายพานช้น7ดน�(แตกต�างจากสายพานลั7�มีธิ์รรมีดาโดยมี�ขึ้�อด�ขึ้�อเส�ย ด�งน�(
ข"อเส ย 1.สายพาน V-ribbed มี�โคืรงที่��คื�อนขึ้�างเลั$กที่�าให�มี�
คืว้ามีได�เปร�ยบที่างเช้7งกลัน�อยกว้�าสายพานลั7�มีแบบธิ์รรมีดา ที่�าให�เมี��อมี�การใช้�งานสายพานช้น7ดน�( จ"งต�องที่�าการต�(งคื�าคืว้ามีต"งขึ้องสายพานให�มี�คื�าคืว้ามีต"งมีากกว้�า 20% ขึ้องสายพานลั7�มีแบบธิ์รรมีดา
Page 11
11
2.สายพานช้น7ดน�(มี�คืว้ามีย�ดหย�นน�อย ซึ่"�งเว้ลัาใช้�งานจ"งต�องที่�าการแก�ไขึ้โดยการว้างสายพานให�อย#�ในคื�าต�าแหน�งที่��เหมีาะสมี มีากกว้�าสายพานลั7�มีแบบธิ์รรมีดา
ข"อด คื�อ เน��องด�ว้ยมี�ลั�กษณ์ะที่��แบนสายพานช้น7ดน�(จ"งมี�คืว้ามี
สามีารถ่ในการร�บแรงด"งในการเคืลั��อนที่��ขึ้องสายพานได�ด� โดยมี�คื�าที่นร�บแรงด"งได�ถ่"ง 2000 Hp อ�กที่�(งมี�ประส7ที่ธิ์7ภาพในการที่�างาน 1 ส�ว้น 8 ในหน"�งรอบในระยะที่างตรงแลัะในที่างที่��มี�คืว้ามีคืดเคื�(ยว้มี�ประส7ที่ธิ์7ภาพในการที่�างาน 1 ส�ว้น 4 ในหน"�งรอบ
สายพานช้น7ดน�(ในการผ้ลั7ตมี�อย#� 3 ไซึ่ด�คื�อ J, L, แลัะ M
โดยไซึ่ด� J มี�ขึ้นาดเลั$กที่��สด ไซึ่ด� M คื�อขึ้นาดที่��ใหญ่�ที่��สด สายพานช้น7ดน�(จะมี�การพ7มีพ�บอกช้น7ดขึ้องไซึ่ด�แลัะขึ้นาดไว้�ให�ด�ว้ย การอ�านที่�าได�ด�งน�( ยกต�ว้อย�างเช้�น 460J6 อ�านได�ว้�า มี�คืว้ามีกว้�างแลัะยาว้ 46 น7(ว้ ไซึ่ด�J ขึ้นาด 6 แสดงด�งร#ปที่�� 11
แลัะ 12
รู�ปท � 11 สายพานล��มแหลม (V-ribbed belts)
Page 12
12
รู�ปท � 12 ขนาดของสายพานล��มแหลม (V-ribbed belts)
2.1.2.6 สายพานเครู'�องปรู�บรูอบ (Variable-Speed V-Belt)
สายพานช้น7ดน�(มี�คืว้ามีย�ดหย�นให�โคื�งเขึ้�าก�บพ#ลัเลั�ย�ขึ้นาดเลั$กโดยไมี�ที่�าให�อายการใช้�งานขึ้องสายพานลัดลังแลัะร#ปแบบขึ้องฟื-นสายพาน ถ่#กออกแบบมีาเพ��อลัดการสะสมีคืว้ามีร�อนในต�ว้สายพาน ที่�าให�อายการใช้�งานขึ้องสายพานยาว้นานมีากขึ้"(น แสดงด�งร#ปที่�� 13
รู�ปท � 13 สายพานเครู'�องปรู�บรูอบ (Variable-Speed-Belt)
Page 13
13
2.1.2.7 สายพานฟั%นเฟั(อง (Tooth Belt)
สายพานฟื-นเฟื2อง (Tooth Belt) เป&นสายพานที่��แกนร�บแรงที่�าด�ว้ยลัว้ดลัาย เหลั$กกลั�าหร�อที่�าด�ว้ยลัว้ดไฟืเบอร�ฝ้-งอย#�ในยางเที่�ยมี ซึ่��ฟื-นขึ้องสายพานที่�าด�ว้ยยางเที่�ยมีแต�มี�ส#ตรผ้สมีพ7เศษเพ��อให�คืงร#ปพอด�ก�บลั�อขึ้องพลั#เลัย� ผ้7ว้ภายนอกซึ่"�งส�มีผ้�สก�บผ้7ว้ขึ้องลั�อ ซึ่"�งฟื-นจะห�มีด�ว้ยเส�นใยไนลัอนเพ��อลัดคืว้ามีส"กหรอ สายพานช้น7ดน�(สามีารถ่งอต�ว้ได�ด�ใช้�ก�บพลั#เลัย�ลั�อเลั$กๆที่��มี�เส�นผ้�าศ#นย�กลัาง 16 มี7ลัลั7เมีตรได� คืว้ามีเร$ว้แลั�นขึ้องเพลัาช้7ดมีากได� ต�องการผ้7ว้ส�งก�าลั�งได�ถ่"ง 40 ก7โลัว้�ตต� คืว้ามีด"งขึ้องสายพานแบบน�( ไมี�ต�องด"งเหมี�อนสายพานแบบลั7�มีเน�องจากฟื-นบนผ้7ว้ลั�อโคืรงสร�างขึ้องสายพานช้น7ดน�(มี�ลั�กษณ์ะ ด�งร#ปที่�� 14
รู�ปท � 14 แสดงล�กษณะโครูงสรู"างของสายพานฟั%นเฟั(อง
2.1.2.8 สายพานไทม�ม��ง (Timing Belts)
Page 14
14
เป&นสายพานที่��ใช้�ร�องฟื-นในการขึ้�บเคืลั��อนเป&นหลั�กเที่�าน�(น อ�กที่�(งเส�นคือร�ดไฟืเบอร�ย�งมี�คืว้ามีแขึ้$งแรงแลัะที่นแรงบ7ดส#ง ร�องฟื-นสายพานออกแบบให�ส�มีผ้�สก�บร�องพ#ลัเลั�ย�ที่� (งหมีด โดยส�ว้นประกอบขึ้องร�องฟื-นสายพานขึ้องสายพานช้น7ดน�(จะห�มีด�ว้ยผ้�าใบหร�อไนลั�อนอ�กคืร�(งหน"�ง ซึ่"�งที่�าให�สายพานช้น7ดน�(มี�คืว้ามีย�ดหย�นส#งแลัะที่นต�อการส"กหรอ ส7�งสกปรก ได�ด� มี�ช้��อเร�ยกสายพานช้น7ดน�(หลัากหลัายเช้�น สายพานฟื-นเลั��อย, ต�นตะขึ้าบ ฯ เป&นต�น แสดงด�งร#ปที่�� 15
รู�ปท � 15 สายพานไทม�ม��ง (Timing Belt)
โดยว้�สดที่��ใช้�ที่�าสายพานซึ่"�งใช้�งานก�นมีากก$คื�อหน�ง (Oak-tanned Leather) แต�ถ่�าเป&นการใช้�งานพ7เศษ เช้�นอย#�ในบรรยากาศที่��มี�คืว้ามีช้�(นส#ง มี�ไอขึ้องสารเคืมี� หร�อมี�น�(ามี�นอย#�ด�ว้ยก$มี�กใช้�สายพานแบบ Chrome Leather เพ��อ ให�สายพานมี�อายการใช้�งานได�นานพอสมีคืว้ร จ"งมี�กให�คื�าคืว้ามีเคื�นในการออกแบบสายพานต��ากว้�าคืว้ามีต�านแรงด"งส#งสดขึ้อง สายพานมีากๆ โดยที่��ว้ไปจะใช้�คื�าคืว้ามีปลัอดภ�ย
Page 15
15
ประมีาณ์ 10 คื�าส�มีประส7ที่ธิ์7>คืว้ามีเส�ยดที่านขึ้องสายพานหน�งจะมี�คื�าประมีาณ์ 0.40 – 0.50 แลัะคืว้ามีเร$ว้ใช้�งานขึ้องสายพานคืว้รจะอย#�ในช้�ว้ง 1,000 – 2,000 m/min
สายพานอ�กช้น7ดหน"�งคื�อสายพานยาง (Rubber Belts)
สายพานประเภที่น�(จะมี�ฝ้5ายหร�อผ้�าใบเป&นไส�ภายในแลัะมี�ยางห�มีอย#�ภายนอก ยางที่��ใช้�ห�มีจะเป&นยางที่��อบด�ว้ยก�ามีะถ่�นในอณ์หภ#มี7ส#ง (Vulcanized) เพ��อ เพ7�มีคืว้ามีย�ดหย�นแลัะคืว้ามีต�านแรง สายพานยางเหมีาะส�าหร�บใช้�ก�บงานที่��มี�น�(ามี�นหร�อแสงแดด เมี��อเปร�ยบเที่�ยบก�บสายพานหน�งแลั�ว้ สายพานยางจะมี�ราคืาถ่#กกว้�าแต�อายใช้�งานส�(นกว้�าสายพานยางที่นต�อสภาพบรรยากาศ ในการใช้�งานได�ด�กว้�าสายพานหน�ง คื�าส�มีประส7ที่ธิ์7>คืว้ามีเส�ยดที่านขึ้องสายพานยางจะมี�คื�าประมีาณ์ 0.30 –
0.40 แลัะสามีารถ่ร�บแรงด"งได�ประมีาณ์ 20 N ต�อช้�(น ต�อคืว้ามีกว้�างสายพาน 1 mm. สายพานที่กช้น7ดที่��กลั�าว้มีาน�(จะย�ดต�ว้ได�ด� ด�งน�(นเมี��ออย#�ภายใต�แรงด"งจะย�ดต�ว้ที่�าให�เก7ดการสลั7ปบนลั�อสายพาน (Pulley) ในที่างปฏิ7บ�ต7จ"งมี�กจะย�ดสายพานให�ต"งไว้�ก�อนใช้�งานที่�(งน�(เพ��อเป&นการลัดการสลั7ปขึ้องสายพาน เป&นต�น2.2 พล�เลย�
พลั#เลัย�สายพานแบน เป&นพลั#เลัยที่��ใช้�คื#�ก�บสายพานแบนที่�าจากเหลั$กหลั�อ เหลั$กกลั�า โลัหะเบาพลัาสต7ก หร�อไมี บนผ้7ว้ลั�อที่�� ส�มีผ้�สก�บสายพานจะต�องลั��นมี7เช้�นน�(นจะที่�าให�สายพานส"กหรอเร$ว้มีากโดยให�มี�คืว้ามีหยาบขึ้องผ้7ว้อย#�ระหว้�าง 4 ถ่"ง 10 Um
Page 16
16
รู�ปท �16 แสดงล�กษณะโครูงสรู"างของพล�เลยสายพานแบบรู�ปทรูงกรูะบอก
พลั#เลัย�สายพานลั7�มี ตามีมีาตรฐานขึ้อง DIN 2217 พลั#เลัย สายพานที่��ลั7�มีจะมี�แบบร�องเด�ยว้หร�อหลัายร�อง มีมีรว้มีขึ้องร�องลั�อพลั#เลัย�สายพานลั7�มีเที่�าก�บ 32 องศา 34 ลั7ปดาแลัะ 38 องศา โดยลั�อพลั#เลัย�ที่��มี�ขึ้นาดเส�นผ้�าศ#นย�กลัางโตกว้�า จะมี�มีมีร�องลั�อพลั#เลัย�ที่��โตกว้�า ร�องลั�อพลั#เลัย�จะมี�การผ้ลั7ตให�สายพานที่�� สว้มีประกอบแลั�ว้ไมี�เลัยพ�นจากขึ้อบร�องลั�อ แลัะจะต�องไมี�จมีอย#�ในร�องลั�อไมี�เช้�นน�(นสายพานจะส#ญ่เส�ยปฏิ7ก7ร7ยา แรงลั7�มีขึ้�น ลั�กษณ์ะขึ้องพลั#เลัย�สายพานลั7�มีลั�กษณ์ะ
รู�ปท � 17 แสดงล�กษณะพล�เลยสายพานล��มแบบปกติ�
Page 17
17
3. หน"าท �การูใช้"งานของสายพานสายพานแต�ลัะช้น7ดมี�หน�าที่��การใช้�งานเหมี�อนก�น คื�อ ส�ง
ก�าลั�งจากเพลัาต�ว้หน"�งไปย�งเพลัาอ�กต�ว้หน"�งด�ว้ยคืว้ามีเร$ว้ตามีลั�กษณ์ะการใช้�แลัะคืว้ามีสามีารถ่ขึ้องสายพานน�(นๆ
สายพานแต�ลัะช้น7ดมี�หน�าที่��การใช้�งานในลั�กษณ์ะด�งต�อไปน�(
หน�าที่��การใช้�งานขึ้องสายพานแบน สายพานจะไดร�บก�าลั�งขึ้�บมีาจากมีอเตอร�ผ้�านพลั#เลัย�แลัะส�งก�าลั�งต�อไปย�งพลั#เลัย�ต�ว้ต�อไป เช้�น ใช้�เคืร��องส�ขึ้�าว้ สายพานแบนมี�ลั�กษณ์ะการใช้�งานในร#ปแบบต�างๆ ก�น ด�งร#ปที่��18
รู�ปท � 18 แสดงล�กษณะการูใช้"งานของสายพานแบน
หน�าที่��การใช้�งานสายพานลั7�มี สายพานส�ว้นใหญ่�ใช้�ก�บเคืร��องจ�กรกลัตามีโรงงานต�างๆสามีารถ่ส�งก�าลั�งได�ในต�าแหน�ง
Page 18
18
ต�างๆได� แต�ไมี�สามีารถ่ส�งก�าลั�งแบบไขึ้ว้�เหมี�อนก�บสายพานแบนลั�กษณ์ะการใช้�งานขึ้องสายพานลั7�มี เช้�น สายพานขึ้องเคืร��องกลั"ง สายพานขึ้องรถ่ไถ่นาเด7นตามี ด�งร#ปที่�� 19
รู�ปท � 19 แสดงล�กษณะการูใช้"งานของสายพานล��ม
หน�าที่��การที่�างานขึ้องสายพานฟื-นเฟื2อง สายพานช้น7ดน�(ส�ว้นใหญ่�จะใช้�งานก�บเคืร��องจ�กรกลัหร�อเคืร��องยนต�ที่��มี�คืว้ามีเร$ว้รอบส#ง แลัะไมี�ให�เก7ดการลั��นขึ้ณ์ะส�งก�าลั�ง เช้�น สายพานโซึ่ราว้ลั7(นขึ้องเคืร��องยนต� หน�าที่��การใช้�สายพานช้น7ดน�(มี� ลั�กษณ์ะ ด�งร#ปที่�� 20
Page 19
19
รู�ปท � 20 แสดงล�กษณะการูใช้"งานของสายพานฟั%นเฟั(อง
4. การูบารู.งรู�กษาสายพาน 4.1 การูบารู.งรู�กษาสายพาน โดยท��วไป
เร7�มีต�นด�ว้ยป-ญ่หาขึ้�(นพ�(นฐานที่��พบก�นมีากที่��สดคื�อเร��องขึ้องเส�ยงที่��เก7ดจากสายพาน โดยเฉพาะอย�างย7�งตอนที่��เพ7�งต7ดเคืร��องยนต�ขึ้"(นมีาใหมี�ๆ หร�อตอนเคืร��องเย$น ซึ่"�งมี�กจะมี�เส�ยงเอ�DยดอEาดด�งขึ้"(นมีาเสมีอๆ โดยที่��ช้�างบางคืนก$บอกว้�าเป&นเส�ยงขึ้องลั#กป2นบ�าง บางช้�างก$บอกว้�าเป&นเส�ยงขึ้องสายพานบ�าง จนที่�าให�เจ�าขึ้องรถ่เก7ดคืว้ามีส�บสนขึ้"(นมีาว้�า ที่�ายที่��สดแลั�ว้มี�นเก7ดจากอะไรก�นแน� เร��องน�(สามีารถ่ตรว้จสอบด�ว้ยตนเองได�ไมี�ยาก โดยให�น�าเอาแป5งฝ้Aนส�าหร�บโรยต�ว้มีาโรยลังไปที่��บร7เว้ณ์ที่�องสายพานให�มีากที่��สดเที่�าที่��จะมีากได� หร�อจะใช้�สบ#�ถ่#กต�ว้มีาถ่#ที่��บร7เว้ณ์ที่�องสายพานก$ได�ผ้ลัเช้�นเด�ยว้ก�น หลั�งจากน�(นจ"งต7ดเคืร��องยนต�ขึ้"(นมีาแลัะส�งเกตว้�า เส�ยงเอ�DยดอEาดด�งกลั�าว้ย�งมี�อย#�
Page 20
20
หร�อไมี� หากเส�ยงเอ�DยดอEาดที่��เคืยเก7ดขึ้"(นได�หายไปหร�อเปลั��ยนไปเป&นเส�ยงอ��นๆ แที่น ก$แสดงว้�าเป&นเส�ยงที่��เก7ดจากการเคืลั��อนที่��ขึ้องสายพานส�มีผ้�สก�บพ#ลัเลั�ย�จร7ง สามีารถ่แก�ไขึ้ได�ด�ว้ยการปร�บต�(งระด�บคืว้ามีต"งหย�อนขึ้องสายพานเส�ยใหมี� หร�ออาจจะปร�บต�(งองศาขึ้องพ#ลัเลั�ย�ที่��กระที่�าต�อสายพานเส�ยใหมี� หากพบว้�าสายพานเร7�มีมี�การเอ�ยงออกจากแนว้เส�นตรงขึ้องต�ว้เอง เมี��อมีองผ้�านพ#ลัเลั�ย�ที่��สายพานที่อดต�ว้ผ้�านที่�(งหมีด การตรว้จสอบอ�กว้7ธิ์�หน"�งคื�อการตรว้จสอบด�ว้ยตาเปลั�า หากพบว้�าสายพานมี�เส�นด�ายหลัดลั�ยออกมีามีาก หร�อพบว้�าเส�นใยบร7เว้ณ์หลั�งสายพานเร7�มีแยกต�ว้ออกจากก�น หร�อพบว้�าบร7เว้ณ์ที่�องสายพานที่��มี�ส�ว้นผ้สมีขึ้องยางมีากที่��สด มี�การแตกร�อนออกจากก�นหร�อในลั�กษณ์ะขึ้องการแตกลัายงา ก$แสดงให�เห$นว้�าสายพานเส�นน�(นเส��อมีสภาพ ถ่"งเว้ลัาที่��ต�องเปลั��ยนสายพานเส�นใหมี�แลั�ว้ มี7ฉะน�(นที่�านอาจจะมี�คืว้ามีเส�ยหายลักลัามีไปย�งส�ว้นต�างๆขึ้องอปกรณ์�ประจ�าอ��นได�อ�กมีาก การบ�ารงด#แลัร�กษาสายพานขึ้องรถ่มีอเตอร�ไซึ่ด�แบบออโตเมีต7ก สามีารถ่ที่�าได�ด�งน�( การด#แลัร�กษาที่��ผ้#�ใช้�คืว้รกระที่�าตามีเว้ลัาที่��ก�าหนด เช้�น สายพานในระยะแรกที่��คืว้รตรว้จสอบคื�อ 1,000 ก7โลัเมีตรแรก หลั�งจากน�(นก$ที่กๆ 4,000 ก7โลัเมีตร แลัะคืว้รเปลั��ยนสายพานเส�นใหมี�ที่�� 24,000 ก7โลัเมีตร หร�อเปลั��ยนเมี��อสายพานช้�ารด มี�ขึ้� (นตอน
Page 21
21
ตรว้จสอบระบบส�งก�าลั�งเองที่��บ�าน โดยมี�ขึ้� (นตอนในการถ่อดเพ��อนบ�ารงร�กษาสายพานแลัะระบบส�งก�าลั�งด�งน�( โดยเร7�มีต�นจากเปBดฝ้าคืรอบแคืร�งสายพานออกก�อน จากน�(นถ่อดช้ดพ#ลัเลั�ย�หน�าออก ตามีด�ว้ยช้ดพ#ลัเลั�ย�หลั�ง ก�อนยกช้ดสายพานออกให�บ�บสายพานเขึ้�าหาก�นเพ��อสะดว้กในการถ่อด เมี��อถ่อดที่กช้7(นออกมีาแลั�ว้ให�ที่�าคืว้ามีสะอาดคืราบฝ้Aนลัะอองที่��ต7ดอย#�ที่� (งช้ดพ#ลัเลั�ย�หน�าแลัะช้ดพ#ลัเลั�ย�หลั�ง จากน�(นให�ตรว้จสอบเส�(อคืลั�ที่ช้�หากพบว้�าส"กหรอให�เปลั��ยนใหมี� ส�ว้นผ้�าคืลั�ที่ช้�หากส"กบางจนเหลั�อต��ากว้�า 2 มีมี. คืว้รเปลั��ยนใหมี� ส�ว้นต�มีน�(าหน�กหากพบว้�ามี�นเบ�(ยว้ไมี�กลัมีจะต�องเปลั��ยนใหมี�ยกช้ดแต�ที่��ส�าคื�ญ่ช้ดสายพานต�องไมี�มี�คืราบจาระบ� น�(ามี�นหลั�อลั��น หร�อสารหลั�อลั��นใดๆ เลัย เพราะมี�นจะที่�าให�สายพานลั��น ระบบการขึ้�บเคืลั��อนก$จะเส�ยไปด�ว้ย รถ่บางคื�นที่��ไมี�เคืยใช้�คื�นสตาร�ที่เลัย เมี��อถ่อดฝ้าคืรอบออกมีาคืว้รจะที่�าคืว้ามีสะอาดแลัะใส�จาระบ�ใหมี� เพ��อให�ระบบสตาร�ที่ไมี�ฝ้2ดแลัะพร�อมีใช้�งานเสมีอ เมี��อตรว้จเช้$คืเร�ยบร�อยก$คืว้รที่�าคืว้ามีสะอาดก�อนที่��จะประกอบ4.2 การูบารู.งรู�กษาสายพานล��ม
การบ�ารงร�กษาอปกรณ์�ใดๆ น�(นเป&นส7�งที่��จ�าเป&นมีาก เพ��อที่��จะได�มี�อายการใช้�งานส#งสด ส�าหร�บสายพานคืว้รตรว้จสอบการด"งสายพานแลัะการจ�ดต�าแหน�งที่กๆ 1000 ช้��ว้โมีง ภายใต�สภาพการใช้�งานปกต7 หากเก7ดป-ญ่หาแลัะขึ้าดการตรว้จสอบ
Page 22
22
สภาพอปกรณ์� หร�อการจ�ดต�าแหน�งสายพานไมี�เหมีาะสมี จะที่�าให�อายการใช้�งานลัดลังถ่"งร�อยลัะ 90
เปอเซึ่$นต�การตรว้จสอบขึ้�อบกพร�องขึ้องเขึ้$มีขึ้�ดน�(น คืว้รมีองหาจด
ที่��สว้มีใส�แลัะจดที่��ช้�ารด แลัะในเว้ลัาเด�ยว้ก�นคืว้รตรว้จสอบว้�าน$อตหลัว้มีหร�อขึ้าดหายไปหร�อไมี� เพ��อป5องก�นคืว้ามีเส�ยหายที่��อาจเก7ดขึ้�(นได�
การร�กษาคืว้ามีสะอาดน�(น ไขึ้มี�นแลัะน�(ามี�นจะส�งผ้ลัที่�าให�เสายพานช้�ารดเส�ยหายได� ที่างที่��ด�คืว้รใช้�ผ้�าแห�งหร�อสบ#�แลัะน�(าในการที่�าคืว้ามีสะอาดจะด�กว้�า
ในกรณ์�ที่��ไมี�เคืยที่�าคืว้ามีสะอาด เมี��อพบน�(ามี�นหร�อสารที่��ต7ดไฟืง�าย คืว้รตรว้จสอบหาแหลั�งที่��มีาขึ้องน�(ามี�นที่��ร � �ว้ไหลั แลัะที่�าการหยดการร��ว้ไหลัขึ้องน�(ามี�น
นอกจากน�(คืว้รปฏิ7บ�ต7ตามีแนว้ที่างด�งน�( คื�อ ไมี�ที่�าการตกแต�งเพ7�มีเต7มีเก��ยว้ก�บเขึ้$มีขึ้�ด V-belt เพราะ
จะมี�ผ้ลัต�อการบ�ารงด#แลัร�กษาอปกรณ์� ตรว้จสอบให�แน�ใจว้�าสายพานอย#�ในที่��เหมีาะสมีแลั�ว้ ไมี�
ช้�ารดเส�ยหายหร�อมี�น$อตหลัดหายไป ไมี�ใช้�งานสายพานในสถ่านที่��ที่��ไมี�เหมีาะสมี
การเก$บร�กษาที่��เหมีาะสมีน�(น เป&นส7�งที่��ส�าคื�ญ่มีากต�ออายการใช้�งานเขึ้$มีขึ้�ดส#งสด ส7�งที่��ต�องที่�าอย#�เสมีอคื�อเก$บเขึ้$มีขึ้�ดให�ห�างจากพ�(นที่��ช้�(น พ�(นที่��ที่��มี�คืว้ามีร�อนส#งจากแสงแดด เก$บสายพานไว้�ในกลั�องบรรจภ�ณ์ฑ์�เพ��อป5องก�นการบ7ดเบ�(ยว้ มี�การ
Page 23
23
จ�ดเก$บที่��เหมีาะสมีเพ��อย�ดอายการใช้�งานให�สามีารถ่ใช้�งานได�อ�กหลัายปG
V-belt เมี��อที่�าการเปลั��ยนสายพานเป&นแบบ multidrive จะที่�าให�สามีารถ่ใช้�งานสายพานได�อย�างมี�ประส7ที่ธิ์7ภาพส#งสด
แหล�งอ"างอ�ง
Chastain Larry, Industrial mechanics and maintenance, Upper Saddle River, NJ. : Prentice Hall, 2000.
บร7ษ�ที่ร �งอรณ์แมีช้ช้�นเนอร��, “สายพาน”,
http://www.rama1989.com/,. [Online]. แหลั�งที่��มีา:
http://www.rama1989.com/index.php?lay=show&ac=article&Ntype=5 [กมีภาพ�นธิ์� 2557].
บร7ษ�ที่ที่� เอช้ เอ$น อ7นที่7เกรช้��น, “สายพาน”, http://www.thninte.com,.
[Online]. แหลั�งที่��มีา: http://www.thninte.com/?
cid=1667024&subid=265437 [กมีภาพ�นธิ์� 2557].
หจก.เอสพ�พ� ซึ่�พพลัายโปรด�กส�, “สายพาน”,
http://www.sppsupply.com,. [Online]. แหลั�งที่��มีา:
http://www.sppsupply.com/HomeSPP.html [กมีภาพ�นธิ์� 2557].
Page 24
24
บร7ษ�ที่ฮะที่งฮว้ด, “สายพาน”, http://www.hth-bando.com,. [Online]. แหลั�งที่��มีา: http://www.hth-bando.com/bando-transmission-belt/m-a-b-c-d-v-
belts.html [กมีภาพ�นธิ์� 2557].