Top Banner
เอกสารเผยแผ่ กุนูตศุบหฺ ค้นคว้าและเรียบเรียงโดย อ. อาริฟีน แสงวิมาน (สถาบันอัลกุดวะฮ์) สิงหาคม 2555
46

กุนูตศุบหฺ

Jul 08, 2015

Download

Documents

sunnahstudent
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: กุนูตศุบหฺ

เอกสารเผยแผ

กนตศบห

คนควาและเรยบเรยงโดย อ. อารฟน แสงวมาน (สถาบนอลกดวะฮ)

สงหาคม 2555

Page 2: กุนูตศุบหฺ
Page 3: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 1

สารบญ

คานา ....................................................................................................................... 2 คานยามกนต ........................................................................................................... 4 หลกฐานกนตศบห ................................................................................................... 4 วเคราะหสายรายงานหะดษ ................................................................................... 14 ปราชญทใหการชมเชยและรบรองความเชอถออะบญะอฟร อรรอซย .................... 15 วเคราะหคากลาวของบรรดาปราชญททาการวจารณ ............................................ 17 วเคราะหคาวจารณของทานอบนฮบบาน ............................................................... 22 วเคราะหคากลาวของทานอบนหะญร ................................................................... 28 หลกฐานถอยคาดอาอกนต .................................................................................... 30 ถอยคากนตศบหและความหมาย ........................................................................... 34 บรรดาหะดษทปฏเสธเรองกนตและบทวเคราะห ................................................... 36 บทสงทาย ............................................................................................................. 42

Page 4: กุนูตศุบหฺ

2 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

คานา

��������� � ������� ��� ������

��������� ���������� ��������� ���� �������!"�# $����%!"�# &���'�()�# �����*�� ���� +�� �������" �" �������%�# ���) ���� �#� ���*���,

เปาหมายในการเขยนเรองกนตศบหน เพอยนยนวาผททากนตศบหกมการหลกฐานตามทศนะของพวกเขา โดยมไดอตรกรรมแตอยางใด และเปนการนาเสนอหลกฐานเพอยนยนวากนตศบหตามทศนะของอมามอชชาฟอยและอมามาลกนน เปนแคเรองสนตไมใชหะรอมหรอวาญบแตประการใด

อนง เรองกนตศบหนน ปราชญสะละฟศศอลหไดมความเหนทตางกน มซฮบอมามอะบหะนฟะฮและมซฮบอมามอะหมด บน ฮมบล มทศนะวาไมกนตศบห สวนมซฮบอมามมาลกและมซฮบอมามอชชาฟอยนน ม ทศนะให กนตศบห แตมซฮบอมามมาลกนนกนตศบหกอนรกอ สวนมซฮบอมามอชชาฟอยกนตหลงเงยศรษะขนมาจากรกอ ซงเปนความขดแยงทอนญาตใหเกดขนได

ดงนนผเขยนจงขอนาเสนอหลกฐานกนตศบหของมซฮบของทานอมามมาลกและอมามอชชาฟอยแบบสรปเพอไมใหยดยาวจนนาเบอและไมใหสนจนทาใหบกพรอง เพอใหทานผอานทกนตศบหไดปฏบตอบาดะฮดวยจตใจทสงบมนคง พรอมกบผเขยนใหเกยรตมซฮบของอมามอะบหะนฟะฮและมซฮบอมามอะหมด ซงมหลกฐานไมนอยเลยในการนามาวนจฉยเพอยนยนทศนะทไมกนตศบห เพอตามแบบฉบบอนมคณธรรมของสะละฟศศอลหเกยวกบประเดนขอปลกยอยทมการขดแยงกน

ทานอะบนอยม รายงานถง ทานอมามซฟยาน อษเษารย ทานกลาววา

Page 5: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 3

�-��. �/�0�"�1 �2�,3� !2���*�0 �2���*4� �5�67� �8���9�:!" �����; �/���"�# 5��< �=����> �?�; ���@�A�<

“เมอทานเหนบรษทานหนงไดปฏบตอะมลหนงทนกปราชญฟกหมความเหนแตกตางกน และทานกมทศนะอกอยางหนง ดงนน ทานจงอยาไปหามเขา”1

บาวผตาตอย อารฟน แสงวมาน สถาบนอลกดวะฮ

1 อะบนอยม, หลยะตล เอาลยาอ, เลม 6, หนา 367.

Page 6: กุนูตศุบหฺ

4 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

คานยามกนต

กนต ตามหลกภาษาอาหรบ หมายถง “การฏออตภกด, การทาอบาดะฮ, การภกดอยางสมาเสมอ, การละหมาด, การยนนาน, การขอดอาอ, การนอบนอม, การหยดนง เปนตน”2

สาหรบ กนต ตามหลกวชาการ หมายถง “ชอหนงของดอาอในละหมาดทเจาะจงกระทาในขณะยน”3

หลกฐานกนตศบห

ทานมสลม ไดรายงานวา

� � BC���" 7D�" �EF���1 ��7�� �7��% ��7�� ������� ��7����# �/�A�G �H�@�I F� ���0 ���� JK������" � ��

�K������" �L��*4� 3�!M ���N��<

“จากทานอะนส ความวา แทจรง ทานรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดดอาอกนตสาปแชงกลมชนอาหรบ(มชรกน)หนงเดอน หลงจากนน ทานกไดทงมน”4

ทานอลบยฮะกยไดรายงานวา

�������:�" F���" B�O�*�, P5�Q�3� � � �R���3� � �� BC���" � � BC���" :7D�" 3���3A� �7��% S�� �������

��7����# �/�A�G �H�@�I F� ���0 ����� ���@ & 3�!M ���N��< & �3��T�; ��; �U��PV� �����; 4E�W�0 �/�A4X�0

�39�� �Y�1��; �����P�� 2 อะบบกร อบนอลอะรอบย, อารเฎาะฮ อลอะหวะซย บชรห ศอฮห อตตรมซย, เลม 2, หนา 178-179. 3 อบนอลลาน, อลฟตหาต อรรอบบานยะฮ, เลม 2, หนา 286. 4 รายงานโดยมสลม, หะดษเลขท 677.

Page 7: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 5

“...ไดเลาใหเราทราบโดยอะบญะอฟร อรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส จากทานอะนส รอฎยลลอฮอนฮ ความวา แทจรงทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดทาการกนตหนงเดอนโดยขอดอาอสาปแชงพวกเขาหลงจากนนทานกละทงมน แตสาหรบในละหมาดศบหนนทานนะบยยงคงกนตจนกระทงจากโลกดนยา”5

ทานอลบยฮะกย ไดรายงานวา

� � ����� � ����3� � �� Z5���@�� ��; �[0���� BC���" :�/�A�G �H�@�I 3�!M �<���N� .�E��G �����

� ����3� �������1 ��7�� :���3��- �\��< � �*7��1

“...จากทานอบดรเราะหมาน บน มะฮดย ในหะดษของทานอะนสทวา ทานรอซลลลอฮไดทาการกนตหนงเดอน หลงจากนนทานไดทงมน” นน ทานอบดรเราะหมาน รอหมะฮลลอฮ ไดกลาววา แทจรงทานรอซลลลอฮไดละทง(กนต)การสาปแชงเทานน”6

สายรายงานนบงชวา ทานอะบญะอฟร อรรอซย มไดรายงานขดกบหะดษทบอกวา ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดกนตในยามจาเปนหรอมภย บะลาอ เพราะทานนะบยไดทาการดอาอกนตในยามจาเปนหรอมภยบะลาอหนง

5 รายงานหะดษน โดยอมามอะหมด ไวในมสนด, เลม 3, หนา 162, ด อลฟตห อรรอบบานย เลม 3 หนา 302,

และไดรายงานโดยทาน อลบรซาซ โดยท อลฮาฟซ อลฮยษะมย ไดกลาวไวใน มจญมะอ อซซะวาอด, เลม 2 หนา 139 วา บรรดานกรายงานหะดษน ไดรบความเชอถอได, และทานอลบยฮะกย ไดรายงานไวใน อสสนน อลกบรอ ของทาน เลม 2 หนา 418 และทาการถายทอดการซอเฮยะหของทานอลฮากม และทานอลบยฮะกยกยอมรบในการยนยนถงความซอเฮยะห, และทานอรดารกตนย ไดรายงานไวใน สนน ของทาน เลม 2 หนา 39, และทานอบดล อรรอซซาก ไดรายงานใน อลมศอนนฟ ของทาน เลม 3 หนา 110, และอบนอะบชยบะฮ กลาวไวใน อลมศอนนฟ เลม 2 หนา 312, และทานอลบฆอวย ไดรายงานใน ชรห อสสนนะฮ เลมท 3 หนา 124. 6 อลบยฮะกย, อสสนนอลกบรอ, เลม 2, หนา 417. สายรายงานน ศอฮห.

Page 8: กุนูตศุบหฺ

6 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

เดอน หลงจากนนทานกทงกนตยามจาเปนนน แตกนตปกตทานนะบยมไดทงจนกระทงจากโลกนไป

ทานอมามอนนะวาวยไดกลาววา

�F�]�# [�0���� _U�����% �=��#�1 ^ � ����, � �� �a�7O��4� &�=�F��3��%�# � 3����# ��3b ����

���93��% !c�;���4�� �F���" ����� ��� _�3����� � �� Z$��� P$�d4���4� ���N���4��# �F���" ����� ��� �$�;

�R�e��F�� � �� �����9!N �#f$�X�@����4� ,�=��#�1�# P$�A4g!G�1�3�� � �� BY�!h ����������T�� � �������%

“หะดษกนตทรายงายโดยอะบญะอฟร อรรอซยน เปนหะดษทศอฮห ซงไดรายงานโดยนกหะดษกลมหนง และพวกเขาถอวาเปนหะดษศอฮห และสวนหนงจากผระบถงความศอฮหของหะดษนนน อาธเชน อลฮาฟซ อะบอบดลลาฮ มฮมมด บน อล อลบลคย, ทานอลฮากม ทระบไวในตาราตางๆ ของทาน, ทานอลบยฮะกย และไดรายงานโดยทาน อดดารอกฏนย จากหลายสายรายงานซงเปนสายรายงานทศอฮห”7

ทานอลฮาฟซ อบนหะญร ไดกลาวตดสนหะดษบทนวา

��6�] [�0���� _ ���� & ���,��:�" �������" � � ����� �Y�3Q3� � � �$���" ��O�*�, fi�Q�3�

“หะดษน เปนหะดษหะซน(หะดษทดหรอสวยงาม) ซงไดนาเสนอรายงานโดยทานอะหมด จากทานอบดรรอซซาก จากทานอะบญะอฟร อรรอซย”8

7 ด อนนะวาวย, อลมจญมอ, เลม 3, หนา 504. 8 นะตาอจญ อลอฟการ, เลม 2, หนา 136. หนงสอ อตตลคศ อลหะบร ประพนธเสรจสนป ฮ.ศ. 820 สวนหนงสอ นะตาอจญ อลอฟาการ ประพนธเสรจสนประมาณป ฮ.ศ. 837

Page 9: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 7

คาตดสนของทานอลฮาฟซ อบนหะญร น ผเขยนมความเหนพองและถอวาเปนการตดสนหะดษทมนาหนกมากทสด ตามหลกพจารณาหะดษทจะนาเสนอชแจงตอไป อนชาอลลอฮ

และหะดษบทนยงมตวบทหะดษของทานอลบคอรยทมาสนบสนนใหมนาหนกมากยงขนวาทานนะบยไดกนตเปนประจาดวย ซงทานอลบคอรยไดรายงานวา

��A�M3��� _j3����� �E��G ��A�M3��� ����� ������F4� � �� �j��0�Q �E��G ��A�M3��� _��%�� �E��G �/4�T��

�C���" � �� �k���� � � �lF�A!X4� �E��X�; ���G �D��N �lF�A!X4� �/4�!G �2���G �mF!NP� �#�" �=���*��

�E��G �������G �E��G 7D�n�; �H����!; $������:�" �k�A� �k3��" �/4�!G ���*�� F!NP��m �E��X�; �L�6�N ���3��-

�/�A�G !EF���1 ��7�� �7��% ��7�� ������� ��7����# ���*�� �mF!NP� �H�@�I �=��1!" �D��N �[�*�� �H��F�G

!E��X�0 ���@� SK�3!X4� +K��]�Q �o�*���� �p��,�1 ���- Bq�F�G � �� �o�N��r��4� �D#�j �k�s�#!" �D��N�#

�@�A������ � �����# �EF���1 ��7�� �7��% ��7�� ������� ��7����# _��@� �/�A�X�; !EF���1 ��7�� �7��% ��7��

������� ��7����# �H�@�I F� ���0 ���@�����

“ไดเลาใหเราทราบโดยมซดดด เขากลาววา ไดเลาใหเราทราบโดยอบดลวาหด บน ซยาด เขากลาววา ไดเลาใหเราทราบโดยอาซม เขาไดกลาววา ฉนไดถามทานอะนส บน มาลก จากเรองอลกนต9 ทานอะนสกลาววา กนตนนม ฉนถามวา (กนต)กอนรกอหรอหลงรกอ ทานอะนสตอบวา กอนรกอ (อาซม)ไดกลาววา แทจรงมคนหนงบอกฉนวา ทานนนไดเคยกลาววา(กนต)นนมหลงรกอ ทานอะนสจงกลาววา “เขาโกหกแลว” เพราะทานรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดอานกนตหลงรกอเปนเวลาหนงเดอน ฉนเหน

9 คาวา [�l�F�A!X4��] “อลกนต”หมายถง กนตอนเปนทรกนดตามหลกวชาการ กคอ การอานดอาอกนต เพราะ อะลฟและลาม [4E��] ของคาวา “อลกนต” นน ใหความหมายวา [��@�*4��] “เปนทรจกกนด” คอการขอดอาอ.

Page 10: กุนูตศุบหฺ

8 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

ทานรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดสงศอฮาบะฮกลมหนงทเปนนกอานอลกรอานประมาณ 70 คน ไปยงพวกมชรกนกลมหนง ซงระหวางพวกเขากบทานรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดมสนธสญญาตอกน (เมอพวกเขาไดบดพรวทาการสงหารบรรดานกอาน) ดงนนรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม จงอานดอาอกนตสาปแชงพวกเขาหนงเดอน”10

หะดษบทนบงชวากนตม 2 ประเภท คอ กนตเปนประจานนกอนรกอ11 และ กนตเนองจากประสพภยนนหลงรกอ

ทานอบนหะญร ไดกลาวอธบายวา

�m�F���t���# ��� +K��, � � BC���" � �� �k��. & 7D�" �l�F�A!X4� � �,���4�� ���*�� �m�F!NP� �( �u�?�: �A� �� �$�; �k��. .�3��"�# ����v� � �,���4� �U����3V��; ���A� ��3��" �2���G �m�F!NP� �#���G

�8���9�:� !2��� � �����3V� �$�; �k��. ��]�7w��# ��3��" � �� �u�?�9�:�(� �x�����4�

“สงทถกประมวลจากหะดษทมาจากทานอะนสจากสงดงกลาว(คอเรองกนต) คอ กนตในยามจาเปน(ยามมภยพบต)นน ทาหลงรกอ โดยไมมการขดแยงกนในสงดงกลาว และสาหรบกนตทไมไดอยในยามทจาเปน(ยามปกต) ทศอฮหจากทานอะนสนน คอกนตกอนจากรกอ และแทจรงการปฏบตของศอฮาบะฮในสงดงกลาว(คอกนตในยามปกตกอนหรอหลงรกอนน) ไดม

10 รายงานโดยอลบคอรย, หะดษเลขท, 3870, และมสลม, หะดษเลขท, 677, ถอยคาหะดษเปนของอบคอรย. 11 กนตเปนประจากอนรกอนน เปนมซฮบของอมามมาลก สวนกนตเปนประจาหลงรกอ เปนมซฮบของอมามอชชาฟอย ซงแมทงสองมซฮบจะมเหนตางกนในดานของการกนตกอนหรอหลงรกอซงเปนสงอนญาต(มบาห) เพราะการกนตศบหกอนนรกอเพอรอใหมะอมมทมาชาทนรกอรอกอะฮทสอง สวนกนตหลงรกอนนเพอใหบรรดามะอมมดอาอกนตรวมกน แตสงทสอดคลองตรงกน คอ มการอานกนตประจาในละหมาดศบห นคอเปาหมายทตองการอางอง ดงนนทานผอานอยาสบสนในสงดงกลาว.

Page 11: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 9

ความเหนตางกนและทชดเจนแลว(การกนตกอนหรอหลงรกอนน)มนเปนความเหนตางทอนญาต(มบาห)ใหมได”12

ทานอลบซซาร ไดรายงานวา

��A�M3��� _�3����� � �� 3A�y��4�� & ��A�M3��� �����0� � �� $���" ���z��B & ��A�M3��� �F���" B�O�*�,

Pi�Q�3� & � � �R����3� & � � BC���" { 7D�" 3$��3A� $7��% S�� ������� ��7����# �/�A�G 39��� �l��� �F���"�# B4z�� 39��� �l��� ���� �# 39��� �l���

“ไดเลาใหเราทราบโดยมฮมมด บน อลมษนนา ไดเลาใหเราทราบโดยยะหยา บน อะบบกอยร ไดเลาใหเราทราบโดยอะบญะอฟร อรรอซย จากทานอรรอบอ จากทานอะนส ความวา แทจรงทานนะบย ศอลลลลอฮ อะลยฮวะซลลม ไดทาการกนตจนกระทงเสยชวต ทานอะบบกรจนกระทงเสยชวต และทานอมรจนกระทงเสยชวต”13

ทานอลบยฮะกย ไดรายงานวา

�E��G �|�W���� � �� �q�3F�*4� ��A�M3��� :�E��G �U��PV� ��; �lF�A!X4� � � �D���4y� ����" �/4�T�� :�mF!NP� ���*�� .�/4�!G :�E��G �� 3�� : ��7�� ���e�1 �D���4y� �# ���� �# B4z�� ����" � �

���@�A�

12 ด อบนหะญร อลอสกอลานย, ฟตหลบารย, เลม 2, หนา 291. 13 อลบซซาร, มสนดอลบซซาร, เลม 2, หนา 292.และอลฮาฟซ อลฮยษะมย, มจญมะอซซะวาอด, เลม 2, หนา 139, และทานอลฮยษะมยกลาว หะดษนมนกรายงานทถกไดรบความเชอถอ. หมายถง เปนหะดษหะซน(หะดษทดหรอสวยงาม).

Page 12: กุนูตศุบหฺ

10 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

“ไดเลาใหเราทราบโดย อลเอาวาม บน ฮมซะฮ เขาไดกลาววา ฉนไดถามอะบอษมาน จากเรองกนต14ในละหมาดศบห เขาตอบวา (กนตศบหนน)หลงรกอ ฉนจงกลาวถามวา เอามาจากใคร? เขากลาววา จากอะบบกร อมร อษมาน รอฎยลลอฮอนฮม”15

ทานอลบยฮะกย ไดรายงานวา

� � ����" �D���4y� P5���@3A� �E��G :�/��7��% �84��: ���� ���e�1 ��7�� ���A� 3/�� �o�A�� �D��z�; �/�A4X�0

“จากทานอะบอษมาน อนนะฮดย เขากลาววา ฉนไดละหมาดตามหลงทานอมร รอฎยลลอฮอนฮ ถง 6 ป ปรากฏวาทานอมรอานกนตเสมอ”16

ทานอซซะฮะบย ไดกลาวรายงานวา

14 คาวา [�l�F�A!X4��] “อลกนต” หมายถง กนตอนเปนทรกนดตามหลกวชาการ กคอ การอานดอาอกนต เพราะ อะ

ลฟและลาม [4E��] ของคาวา “อลกนต” นน ใหความหมายวา [��@�*4��] “เปนทรจกกนด” คอการขอดอาอ. 15 ทานอลบยฮะกยกลาววา หะดษน มสายรายงานทหะซน(ด), ด อลบยฮะกย, อสสนนอลกบรอ, เลม 2, หนา 419. ในสายรายงานน มทาน อลเอาวาม บน ฮมซะฮ ซงทานอบนมะอนกลาววา “หะดษของเขานนไมมสงใด(รายงานมากมายนก)” ทานอะหมดกลาววา “เขานนมหะดมงกร(หะดษทรายงานเพยงลาพงคนเดยว)สามหะ

ดษ” ทานอบนมะอน กลาววา “เขานน [_ f��] ออนไมมาก” แตทานอสหาก บน รอฮะวยฮกลาววา “เขานนเชอถอได” ทานอะบซรอะฮกลาววา “เขาคอชยค ดงนนทานอะบซรอะฮถกถามวา อยางไรททานเหนวาหะดษของอลเอาวาม บน ฮมซะฮ เทยงตรง ทานอะบซรอะฮตอบวา ฉนไมรอะไร(เกยวกบเขา)นอกจากความดงามเทานน” ทานอะบดาวดกลาววา “ฉนไมทราบเลยวาเขามหะดษมงกร” และอะบดาวดกลาวเชนกนวา “เขานนเชอถอได” ทานอนนะซาอยกลาววา “เขานนไมเปนไร” ทานอบนอะดยกลาววา “เขานนมหะดษนอยและฉนหวงวาเขานนไมเปนไร” และทานอบนฮบบาน นา ทานอลเอาวาม บน ฮมซะฮ ไปไวในหนงสอ บรรดานกรายงานทเชอถอได (อษษกอต). ด ซยร อะลาม อนนบะลาอ, เลม 6 หนา 355. และอบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 8, หนา 145. ดงนนทานอลเอาวาม บน ฮมซะฮ จงเปนนกรายงานทอยในระดบหะซนตามททานอลบยฮะกยไดตดสนไว วลลอฮอะลม. 16 รายงานโดยอลบยฮะกย, อสสนน อลกบรอ, เลม 2, หนา 421. หะดษนศอฮห.

Page 13: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 11

� � �j�F��+�� �E��G �/��7��% �84��: ���� $�; ��O3�� �����4��# ��� �( &�$�V��!" �D��z�;

�/�A4X�0 $�; � �*4N3� � 3����7y� � �� �|�?�% &�U��PV� �(�# �/�A4X�0 �$�; ��'��� ���<�?�%

“...รายงานจากทาน อลอสวด เขากลาววา ฉนไดละหมาดตามหลงทานอมรทงในยามเดนทางและไมเดนทาง ซงเปนการละหมาดทฉนไมสามารถจะนบได และทานอมร กจะทาการกนตรอกอะฮทสองในละหมาดศบหและไมทากนตในละหมาดอนๆ ของทาน”17

หะดษบทน บงชวาทานอมรทากนตในละหมาดศบหเปนกจวตร

ทานอลบยฮะกย ไดรายงานวา

� � #���� � �� �|3�� �E��G �/�*���� � ��� ����" ������ !�f����0 � � �K����4� � � f���3A� ��%

�� ��� ���# ��3��" �D��N �/�A4X�0 ��; �U��PV� .�E��G #_��� :�l��N�6�; �k��. ����]������

�E��X�; : ��� � !z�0 �L����%�T�N ����� ��7�� & �D��N ������% JK����!" .�E��G :�/�*�,��;

�/4N��9�; �lF�A!X4� .�E��X�; !2�]�" ���t����4� :��7���< ��� ��A�0�"�1 �q�F��4��N ���G �ps���I ��� 4E�W�0

��; ������t���� .�E��G :�/�*�,��; ���- �lF�A!X4� ���;���� �k��. ����]�����- ��A���X���; �E��X�; :��6�]

_LF!��v�� ���� ���<�?�%

“จากอมร บน มรเราะฮ เขาไดกลาววา ฉนไดยนทานอบนอะบยะอลา ไดเลาหะดษจากทานอลบะรออ จากทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม วา ทานนะบยนนไดกนตในละหมาดศบห ทานอมร บน มรเราะฮไดกลาววา

17 ทานอซซะฮะบยกลาววา หะดษน ศอฮห, ด อซซะฮะบย, ตนกห อตตะหกก ฟ อะหาดษ อตตะลก, เลม 1, หนา 243. และรายงานโดยอลบยฮะกย, อสสนน อลกบรอ, เลม 2, หนา 420.

Page 14: กุนูตศุบหฺ

12 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

“แลวฉนกบอกสงดงกลาว18ใหแกทานอบรอฮม(อนนะคออย)19ทราบ แลวทานอบรอฮมจงกลาววา “อบนอะบยะอลาไมเคยเปนเหมอนกบลกศษยของทานอบดลลอฮ(อบนมสอด)เลย เขาเปนเพยงผตดตามบรรดาผนา” ดงนนฉนจงกลบไปทงกนต แตชาวมสยดไดกลาววา “ขอสาบานตออลลอฮ วนนเรายงไมเหนสงหนง(หมายถงกนตศบห)ทไมเคยหายไปจากมสยดของเราเลย”20 ทานอมร บน มรเราะฮจงกลาววา “ดงนนฉนจงกลบไปอานกนต (ศบห)อก” จากนนเรองดงกลาวไดทราบถงทานอบรอฮม แลวทานอบรอฮมกไดพบกบฉน แลวกลาววา นคอผทพายแพตอการละหมาดของเขา”21

ในสายรายงานทศอฮหน ยนยนวาการกนตในละหมาดศบหมการกระทาอยางตอเนองในบรรดามสยดของสะละฟศศอลหและกระทาสบทอดมาจากรนตอรนทานอลบยอะกยไดกลาวตอไปวา

�E��G ����3r� :��6�]�# � �� ����]�����- f��*�d3A� ��A�����1 ��7�� �=�30�-�# ����> Z��e��� �C��� �2!N

B�4�� �( ���,F�0 ���A� �L����%�" ����� ��7�� � �� �jF�*���� ���e�1 ��7�� ���A� ���,�#�# ���A�

�=����> �( !6�:���0 ���� 42�� �0!6�:�� ���� ��.�- �D��N ���� �" � �� �L����%�" ����� ��7�� �D��N�#

5�#�3� p �X�M & ����� �# � ����3� � �� ����" ������ ^ �X�M & ���G�# ����:�" #���� � �� �|3�� � �

�2�]�" ���t����4� ��3��" ��� 4E�W�0 ��; ���]���t����

18 คอบอกวาอบนอะบยะอลานนไดพดรายงานจากทานอลบะรออวา ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดกนตในละหมาดศบห. 19 ทานอบนรอฮม อนนะคออย เปนลกศษยของทานอบอลลอฮ อบนมสอด. 20 ชาวมสยดนน คอเหลาบรรดาสะลฟจากตาบอนและตาบอตตาบอน. 21 โดยอลบยฮะกย, อสสนน อลกบรอ, เลม 2, หนา 422. สายรายนศอฮห.

Page 15: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 13

“ทานอาจารย(คอทานอลฮากม)ไดกลาววา น22ไมเปนสงทพอใจจากทานอบรอฮม (ขออลลอฮทรงเมตตาพวกเราและเขาดวยเถด) แตทกวชาความรนนมใชมอยทบรรดาสานศษยของทานอบดลลอฮ อบนมสอดเทานนและมใชหมายความวาความรทอยทคนอน จะยดถอไมได แตสามารถเอาความรมาไดเมอเขานนอยในระดบสงกวาบรรดาสานศษยของทานอบดล

ลอฮ อบนมสอด ทงทผรายงาน23นน [ �X�M] “เชอถอได” และทานอบนอะบ

ยะอลานนก [^ �X�M] “เชอถอได” และทานอมร บน มรเราะฮ กไดบอกเลาจากชาวมสยดวา แทจรงกนตศบหนนไมเคยหายไปจากมสยดของพวกเรา”24

ทานอลบยฮะกย ไดรายงานวา

��A�M3��� !D���4O�� � � �L�1����� � �� B1��M�j � � ������� � �� �K����4� � � �K����4� : ��3��" �/�A�G ��;

��t�O4�

“ไดเลาใหเราทราบโดยซฟยาน จากมหารบ จากดษาร จากอบยด บน อลบะรออ จากทานอลบะรอ วา แทจรง เขา(คออลบะรออ)ไดกนตในละมาด ศบห”25

ทานอมามอนนะวาวยไดกลาววา

22 คอคารายงานของทานอบนอะบยะอลาทไดพดรายงานจากทานอลบะรออวา ทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดกนตในละหมาดศบห. 23 หมายถงทานอมร บน มเราะฮ ทเปนผรายงานเกยวกบทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดกนตศบห. 24 อลบยฮะกย, อสสนน อลกบรอ, เลม 2, หนา 422-423. 25 เรองเดยวกน, เลม 2, หนา 422.

Page 16: กุนูตศุบหฺ

14 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

�� �E��G ��6�@���# 4E�W�A�< ��� �#�" ^ ��Q��� �/��W�� �K��F�� ��@���; �l�F�A!X4� P����9���0 ��3��" ��A���]46���*�� � ���# �8��3�� �!y4N�" ���0f�fV� B4z�� �F���" ���� �E��G � 3����# ���@�A�� _���y�N �#�" ���]

S�� �$�e�1 BL�Q�� � �� SK����4��# B��3�� � ����# �$��� �# !D���4y� �# �L�7g�d4� � �� ���� �#� �� ���� �E��G�# &J `�������% ����������T�� P$�X�@����4� �=��#�1 ���@�A� ���]���*�� � ���; � ���*���39�

�j�#��j�# �k�����# BU���% � �� � ����4��# ������ �$���" � ��� ���]46�� �F�]�# ���'�?�:

“มซฮบของเรา(คอมซฮบชาฟอย) คอ สนตใหอานกนตในละหมาดศบห ไมวาจะมภยพบตหรอไมกตาม และชาวสะลฟสวนมากและกลมบคคลหลกจากพวกเขา และบคคลหลงจากพวกเขา หรอมากมายจากพวกเขาไดกลาวตามนน และสวนหนงจากผทกลาวตาม(แนวทางน) คอทานอะบบกร อศศด ดก อมร อบนคอฏฏอบ อษมาน อล อบนอบบาส และอลบะรออ บน อาซบ และไดรายงานจากพวกเขาโดยทานอลบยฮะกย ดวยบรรดาสายรายงานทศอฮห และไดกลาวดวยกบมน(แนวทางน) จากบรรดาตาบอนและบคคลหลงจากพวกเขา และแนวทางนกคอมซฮบของอบนอะบลยลา, อลหะซน บน ศอลห, อมามมาลก และดาวด”26

วเคราะหสายรายงานหะดษ

หะดษกนตศบหทผ มทศนะวากนตศบหนามาเปนหลกฐานจากทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม คอสายรายงานทมทานอะบญะอฟร อรรอซย ทานอลบยฮะกยไดรายงานวา

26 อนนะวาวย, อลมจญมอ ชรห อลมฮซซบ, เลม 3, หนา 336.

Page 17: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 15

�������:�" F���" B�O�*�, P5�Q�3� � � �R���3� � �� BC���" � � BC���" :7D�" 3���3A� �%�7� S�� �������

��7����# �/�A�G �H�@�I F� ���0 ���@����� & 3�!M ���N��< & �3��T�; ��; �U��PV� �����; 4E�W�0 �/�A4X�0

�39�� �Y�1��; �����P��

“...ไดเลาใหเราทราบโดยอะบญะอฟร อรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส จากทานอะนส รอฎยลลอฮอนฮ ความวา แทจรงทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดทาการกนตหนงเดอนโดยขอดอาอสาปแชงพวกเขาหลงจากนนทานกละทงมน แตสาหรบในละหมาดศบหนนทาน นะบยยงคงกนตจนกระทงจากโลกดนยา”27

หะดษนไดถกรายงานจากดานของ อะบญะอฟร อรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส จากทานอะนส รอฎยลลอฮอนฮ

ทานอะบญะอฟร อรรอซย นน มชอวา “อซา บน อะบอซา ฮามาน” บางกบอกวา ชอ “อซา บน อะบอซา อบดลลอฮ บน ฮามาน” ทานเปนนกรายงานทไดรบการชมเชยจากปราชญหะดษสวนมากแตกถกวจารณดวย

ปราชญทใหการชมเชยและรบรองความเชอถอ

ทานยะหยา บน มะอน กลาววา อะบญะอฟร อรรอซยนน [^ �X�M] “เชอถอได”28

ทานอะบคอยษะมะฮ รายงานคาพดของทานมะอนเชนกนวา อะบญะอฟร อรรอซยนน [_U���%] “เปนผทมคณธรรม”29

27 รายงานโดยอะหมด บน ฮมบล, มสนดอะหมด, เลม 3, หนา 162. อบดรรอซซาก, อลมศอนนฟ, เลม 3, หนา 110, และอบนอะบชยบะฮ, อลมศอนนฟ, เลม 2, หนา 312. อดดารอกฏนย, สนนอดดารอกฏนย, เลม 2, หนา 39. อลบซซาร, มสนดอลบซซาร, เลม 2, หนา 292. อลบยฮะกย, อสสนน อลกบรอ, เลม 2, หนา 418. 28 อบนอะบ ฮาตม, อลญรห วต ตะดล, เลม 6, หนา 281.

Page 18: กุนูตศุบหฺ

16 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

ทานฮมบล ไดรายงานคาพดจากทานอะหมด บน ฮมบล วา อะบญะอฟร อรรอซยนน [ �[�0����4� �U���%] “เขานนหะดษด”30 หมายถง ทานญะอฟร อรรอซย ดเยยมในการรบหะดษ รายงานหะดษ บนทกหะดษ และในการพจารณาหะดษของเขา

ทานอะลย บน อลมะดนย กลาววา อะบญะอฟร อรรอซยนน [^ �X�M] “เชอถอได”31

ทานอบนอมมาร อลเมาศลย กลาววา อะบญะอฟร อรรอซยนน [^ �X�M] “เชอถอได”32

ทานอะบฮาตม กลาววา อะบญะอฟร อรรอซย นน [ �M^ �X �[�0����4� �U���% _Y�#���% ] “เชอถอได พดสจจรง และหะดษด”33

ทานอบนสะอด กลาววา อะบญะอฟร อรรอซยนน [^ �X�M] “เชอถอได”34

ทานอลฮากม กลาววา อะบญะอฟร อรรอซยนน [^ �X�M] “เชอถอได”35

ทานอบนอบดลบรร กลาววา [ �] � �F �D)�!X4� �����4O�9�� _���� ^�X�M ���]���A ] “อะบญะอฟร อรรอซย ตามทศนะของปราชญหะดษนน เชอถอได อกทงเปนผทรงความรในการ ตฟซรอลกรอาน”36

ทานอบนอะดย กลาววา

29 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 12, หนา 50. 30 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 12, หนา 49. 31 เรองเดยวกน. 32 เรองเดยวกน. 33 อบนอะบ ฮาตม, อลญรห วต ตะดล, เลม 6, หนา 281.และอบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 12, หนา 50. 34 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 12, หนา 50. 35 เรองเดยวกน. 36 เรองเดยวกน.

Page 19: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 17

����+��# ��O�*�, �5�Q�3� ![�0�j����" �����% �����X�9���� ��0 &��@�0�# ���G�# 5�#�1 ���A� ���3A�

��!y�0�j����"�# ��@�9���� ^ �����X�9���� �F�,�1�"�# ��3��" �( ��4T�� ����

“ทานอะบญะอฟร อรรอซยนน มบรรดาหะดษทด และเทยงตรง(ถกตอง) ทเขาไดรายงานมนไว และบรรดานกหะดษกไดรายงานจากเขา และบรรดาหะดษของเขาทวไปแลว เทยงตรง(ถกตอง) และฉนหวงวา เขานนไมเปนไร”37

ดงนนปราชญนกวเคราะหตวผรายงานหะดษสวนมากใหความเชอถอกบทานอะบญะอฟร อรรอซย

วเคราะหคากลาวของบรรดาปราชญททาการวจารณ

ทานอะหมด บน ฮมบล กลาววา อะบญะอฟร อรรอซยนน [ Zi�F�X�� �C���] “ไมมนาหนกพอ” ทานอนนะซาอยกลาววา อะบญะอฟร อรรอซยนน [ fi�F�X4��� �C���] “ไมมนาหนกพอ”38

แตทานอซซะฮะบย ไดกลาววา

�#��6�] �'���3A�P$ ���G E��G �$�; �|3�� :�C��� fi�F�X4��� & ����d�0�# ���@� �$�; )������9�N(& 7D�n�;

��A��F�G) :�C��� fi�F�X4��� (�C��� Bx��t�� ����4O��

“นคอ ทานอนนะซาอย ไดกลาวไวหลายครงวา “ไมมนาหนกพอ”และทานอนนะซาอยไดนาเสนอรายงานพวกเขาไวในหนงสอของทาน และแทจรงคา

37 อบนอะดย, อลกามล, เลม 5, หนา 255. 38 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 12, หนา 49-50.

Page 20: กุนูตศุบหฺ

18 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

กลาวของพวกเราทวา “เขานนไมมนาหนกพอ” นน มใชเปนการตาหนวจารณททาใหเสยหาย”39

ทานชยค อะบฆดดะฮ ไดกลาวชแจงไวในเชงอรรถหนงสอ อรรอฟอ วต ตกมล ของทานอลลกนาวย วา

�E��G �q������ �������" :�*�e_8�� �C��� &fi�F�X4��� � �z� �������" ���V4X�0 �=�6�@�� �|�1����*4� )�C���

fi�F�X4��� (��3��" �C��� � 3��� �U3��V�0 ��!y�0���� 42�� �F�] � 3��� � 3����0 ��!y�0����

“ทานอมามอะหมดไดกลาววา “ฎออฟ โดยเขาไมมนาหนกพอ” แตเปาหมายของทานอะหมดทมตอสานวนทวา “เขาไมมนาหนกพอ” นน คอ ผทไมถกตดสนวาหะดษของเขาศอฮห แตเขาเปนสวนหนงจากผทถกตดสนวาเปนหะดษหะซน”40

ดวยเหตนน ทานฮมบล ไดรายงานคาพดจากทานอะหมด บน ฮมบล เชนกนวา อะบญะอฟร อรรอซยนน [ �%�[�0����4� �U�� ] “เขานนหะดษด”41

ทานอบนมะอนกลาววา อะบญะอฟร อรรอซย นน [ �0 !��g�d�0 ��3A�z��# ��!y�0���� ���94z ] “หะดษของเขาถกบนทก แตเขามความผดพลาด(เนองจากความจาไมด)”42

ทานอบนคอรรอชและทานอมร บน อะลย กลาววา [ �; ���� �2�]�" � �� �F�]�# _8�*�e �c4O��4� !�f��� �Y��fV�] “อะบญะอฟร อรรอซยนน มความฎออฟอย คอ เขาเปนผทสจจรง(ไมถกกลาวหาโกหก)แตความจาไมด”43 39 อซซะฮะบย, อลมกเซาะฮ ฟ อลม มศฏอลาห อลหะดษ, หนา82. 40 อลลกนาวย, อรรอฟอ วต ตกมล, หนา 154, อธบายเชงอรรถโดย อชชยค อะบฆดดะฮ. 41 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 12, หนา 49. 42 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 12, หนา 49-50. 43 เรองเดยวกน.

Page 21: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 19

ทานอะบซรอะฮ กลาวถงอะบญะอฟร อรรอซย วา [ �I p����y�N ���@�0 _��� ] “เขาเปนอาจารยทคลมเครอมาก (หมายถงผดพลาดเนองจากความจา)”44

ทานอะบ ซะการยา อซซาญย กลาววา [ �% B �X�9���� �C��� _Y�#�� ] “เขาเปนคนพดจรง(ไมถกกลาวหาโกหก) แตเขาไมประณต(ในดานความจา)”45

ทานอบนมะอน กลาววา [ �M�0 �F�]�# ^�X�v�� � � �i�#��0 ������; !�!��v�|��� ] “เขาเปนผทเชอถอได โดยเขาผดพลาดในสงทรายงานจากมฆเราะฮ”46

ทานอลฮาฟซ อบนหะญร ไดกลาววา [ � �� �|����v�� � � p�%�F�V�: �c4O��4� �KZ$�� _Y�#��% � �*���3�� �1����N] “เขาเปนคนพดสจจรง(ไมเคยถกกลาวหาวาโกหก) แตความจาไมด โดยเฉพาะอยางยง การรายงานจากมฆเราะฮ และ(อะบญะอฟร อรรอซย) เปนผอาวโสจากนกรายงานระดบรนทเจด”47

ดงนนการตาหนวจารณของบรรดาปราชญดงกลาวทมตอทานอะบญะอฟร อรรอซยเกยวกบเรองความจาไมดพรอมกบมปราชญสวนมากใหความเชอถอดวยนน ถอวาเปนการตาหนทยงคลมเครอ [���@����4� �x��t4��]

ทานอลลกนาวย กลาววา

� �� �k��. ���@!�F�G :D�?!; !�f��� &�c4O��4� �C����# &�c�;���4��� �( !D�F!z�0 p����, &p�X��4g��

42�� ��w�A�0 ��-� �E��� ��f�����4� �[�0����4��#

44 เรองเดยวกน. 45 เรองเดยวกน. 46 เรองเดยวกน. 47 อบนหะญร อลอสกอลานย, ตกรบ อตตะฮซบ, เลม 1, หนา 629.

Page 22: กุนูตศุบหฺ

20 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

“สงหนงจากการตาหนวจารณทคลมเครอ คอคากลาวของพวกเขาทวา คนหนงมความจาไมด และเขาไมใชนกจาหะดษ ถอวามใชเปนการตาหนอยางสนเชง แตใหมองทสภาพของผรายงานหะดษและตวบทหะดษ”48

แตบทสรปของปราชญนกตรวจสอบผรายงานหะดษทมตออะบญะอฟร อรรอซย กคอ เชอถอได หะดษด พดจรง ไมถกกลาวหาโกหก แตมความจาไมดหรอมขอผดพลาดโดยเฉพาะสายรายงานทมาจากมฆเราะฮ แตหะดษกนตน ทานอะบญะอฟร อรรอซย รายงานจากทานอรรอบอ บน อะนส และตวบทหะดษกนตกมไดขดแยงกบหะดษททานนะบยกนตยามจาเปนเพยงหนงเดอนตามทไดชแจงไปแลวขางตน

ดงนนการวจารณทานอะบญะอฟร อรรอซย นน เปนการวจารณตาหนทยงคลมเครอและปราชญสวนใหญใหการชมเชย เมอเปนเชนน ยอมถอเอาการชมเชยอยกอนการตาหนวจารณทคลมเครอ ทานอมาม อะบหะสะนาต อลลกนาวยกลาววา

�� �1��9�: !c�;���4� � ��� B�t�� �$�; ���9���d�� ������I�# 7D�� �U�0��t39� �2���t��4� ���@����4� !2��4X�0

�$�; f��� � �� �?�: � � �2�0���*39� . �3����# �$�; f��� � �� ���M�# �Ef�� �# �?�; !2��4X�0 �x��t4�

�!2���t��4

“ทานอลฮาฟซ อบนหะญร ไดเลอกเฟนไวในหนงสอ นคบะตลฟกรและหนงสอชรหนคบะตลฟกรของทานวา แทจรง การตาหนวจารณแบบสรปและคลมเครอนนจะถกรบไดในผทปราศจากการชมเชย(แตทานอะบญะอฟร อรรอซยไดรบการชมเชยมากกวาการถกวจารณ)...สาหรบผทถกไดรบความ

48 อลลกนาวย, อรรอฟอ วต ตกมล, หนา 102.

Page 23: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 21

เชอถอและถกชมเชยนน การตาหนวจารณแบบสรป(คลมเครอ)จะยงไมถกตอบรบ”49

ดงนนทานอมามอลลกนาวย ไดสรปหลกการดงกลาวไววา

4D�- ���,�# �$�; �D4T�I B#��1 2�0���*�< _x��,�# �D����@���� �qf�!G !2�0���*39�

“หากพบในตวผรายงานมทงการชมเชยทคลมเครอและการตาหนวจารณทคลมเครอ กใหการชมเชยอยกอน”50

และทานไดกลาวเชนกนวา

4D�- ���,�# �x��t4� p���@���� !2�0���*39��# p�3��O�� �qf�!G !2�0���*39�

“หากพบวามการตาหนวจารณทคลมเครอและมการชมเชยทถกชแจง กใหการชมเชยอยกอน”51

ดงนนสถานภาพของทานอะบญะอฟร อรรอซย จงมไดอยในกลมทถกตดสนวาฎออฟ แตอยในระดบรองลงมา คอ “หะซน” นนเอง วลลอฮอะลม

ทานอมามอบนอศศอลาห กลาวถงนกรายงานทความจาไมดและไมปราณตแตปราชญบางสวนกใหความเชอถอ ความวา

����3��� � �� #B��� � �� � ���X4�� :� �� � �0�1�F�@�r��4� �Y��fV��� &� �����fV��# ��3A�z� ��� � !z�0

� �� �2�]�" &�D��X�<��� �39�� ���O3*�e ���@���*�� � �� � �@�, �K�F�� &���w4O�� ���X7M�#�# ���@���*��

���G���V� &���9��?�,�# ��!y�0�����; � �� �=�6�] � �@�t4� _ ����

49 เรองเดยวกน, หนา 110. 50 เรองเดยวกน, หนา 120. 51 เรองเดยวกน.

Page 24: กุนูตศุบหฺ

22 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

“ทานมฮมมด บน อมร บน อลกอมะฮ เปนผทเลองลอในเรองความสจจรง(ไมถกกลาวหาวาโกหก)และบรสทธจากสงททาใหเสอมเสย แตเขาเปนผทไมมความแมนยา จนกระทงปราชญหะดษบางสวนตดสนฎออฟกบเขาในดานของความจาไมดและปราชญหะดษบางสวนไดใหความเชอถอกบเขาเนองจากมความสจจรงและมเกยรต ดงนนหะดษของเขาจากดานน จงเปนหะดษหะซน”52

ดงนนแมวาทานอะบญะอฟร อรรอซย จะมความจาไมดทางสายรายงานจากมฆเราะฮ แตทานไดรบการชมเชยจากปราชญสวนมากวา เชอถอได เปนผทพดจรง ไมถกกลาวหาวาโกหก พราะฉะนนหะดษของทานอะบญะอฟร อรรอซยจากดานน จงเปนหะดษหะซน อนชาอลลอฮ

วเคราะหคาวจารณของทานอบนฮบบาน

กรณคากลาวของทานอบนฮบบาน ทมตอทานอะบญะอฟร อรรอซย ทวา

�N�D� �j��O�A�0 � � ����]��r��4� ����N��A��4��� �( $�A���t�*�0 ����t�9���(� �[�0������ 7(�- ������;

���;��# �l��X�y�

“เขานนรายงานเพยงลาพงจากบรรดาผมชอเสยงกบบรรดาหะดษมงกร ซงไมประทบใจแกฉนเลยการนาหะดษหนงมาอางเปนหลกฐานนอกจากหะดษทสอดคลองกบบรรดาผทเชอถอได”53

คาวจารณของทานอบนฮบบานนน มใชบงชวาทานอะบญะอฟร อรรอซย เปนนกรายงานทฎออฟเสมอไป และไมทาใหหะดษของทานอะบญะอฟร อรรอซย 52 มกอดดมะฮ อบน อศศอลาห, เลม 1, หนา 5. 53 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 12, หนา 50.

Page 25: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 23

ตองฎออฟ เพราะมนกรายงานหะดษมากมายทรายงานหะดษมงกร แตเขากยงเปนผไดรบความเชอถอ

ทานอสสะคอวย ไดกลาววา

�G�E� ���N���4� �/4�!G �1�3���f$�A4g!G !D����������; � �� �/�A�� �2��������I �E��G ^ �X�M �/4�!G �C����"

� �=���A ����N��A�� �E��G !�f����0 ��@�� � � Bq�F�G +K��O�*�e �3��T�; �F�] ^ �X�y�;

“ทานอลฮากม ไดกลาววา ฉนไดกลาวกบทานอดดารกฏนยวา แลวสไลมาน บน บนตชเราะหบลละ? ทานอดดารอกฏนยกลาววา เขานนเชอถอได ฉนจงกลาววา ณ ทเขามบรรดาหะดษมงกรมใชหรอ? ทานอดดารอกฏนยตอบวา เขาไดเลารายงานบรรดาหะดษมงกรจากกลมนกรายงานทฎออฟ แตสาหรบตวเขานน เชอถอได”54

ดงนนนกรายงานทรายงานบรรดาหะดษมงกร กมไดหมายความวาเขาจะเปนผทเชอถอไมได ทานอซซะฮะบย ไดกลาววา

��� �2!N � �� 5�#�1 ����N��A��4� �83*���0

“มใชทกคนทรายงานบรรดาหะดษมงกร จะถกตดสนฎออฟ”55

ทานอมามอสสยฏย กลาววา

7D�" �|�1��z3A� �R�,��< $��- &� 30�j��O4� �(�# �q�W4��0 � �� � 30�j��O4� �8�*�e � �9�� �[�0����4�

54 อสสะคอวย, ฟตหลมฆษ, เลม 1, หนา 373. 55 อซซะฮะบย, มซาน อลออตะดาล, เลม 1, หนา 259.

Page 26: กุนูตศุบหฺ

24 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

“ความจรงการมงกรหะดษนน หวนกลบไปยงการรายงานเพยงลาพงคนเดยว และการรายงานเพยงลาพงคนเดยวนนกไมจาเปนวาตวบทหะดษจะตองฎออฟ”56

ดงนนการททานอะบญะอฟร อรรอซยไดรายงานเพยงลาพงคนเดยวจงเปนทตอบรบได

และทานอบนฮบบาน ไดกลาวถงทาน อรรอบอ บน อะนส เชนกนวา

���3A�� �D�F!X39�0 � �� ���y�0���� ��� �D��N � �� � �0��#�1 �$���" B�O�*�, ���A� 7D�T� �$�; ���y�0�j����" ���A�

�H����g�e�� p����y�N

“ผคนทงหลาย(หมายถงปราชญ)ระวงจากหะดษของเขา(คอของทานอรรอบอ บน อะนส) ทเปนหะดษรายงานจากอะบญะอฟร (อรรอซย) จากทานอรรอบอ บน อะนส เพราะวาในบรรดาหะดษของอะบญะอฟร จากทานอรรอบอนน สบสนเปนอยางมาก”57

ความเปนจรงแลว คากลาวของทานอบนฮบบานนน ยงไมเปนทยอมรบและเปนความเหนเพยงลาพงของทานโดยไมมหลกฐานมาชแจงยนยน แตในทางตรงกนขามบรรดานกปราชญหะดษทเปนนกตฟซรไดนาสายรายงานของทานอะบญะอฟร อรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส มารายงานไวในตฟซรของพวกเขา เชน ตฟซรอบนอะบฮาตม, ตฟซรอบนญะรร อฏเฏาะบะรย, ตฟซรอบนกะษร เปนตน ปราชญตฟซรเหลานนเปนปราชญหะดษ ดงนนคาพดของทานอบนฮบบาน จงมทศนะสวนตวทไมมหลกฐานมายนยน

56 อสสยฏย, อลหาวย ลลฟะตาวา, เลม 2, หนา 210. 57 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 3, หนา 207.

Page 27: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 25

ดงนนผเขยนขอหยบยกตวอยางนกปราชญหะดษทรายงานจากทานอะบญะอฟร อรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส ดงน

ทานคอลด บน ยะซด อลอมะรย ไดรายงานจากทานอะบญะอฟรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส58

ทานอสหาก บน สไลมาน อรรอซย ไดรายงานจากทานอะบญะอฟรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส59

ทานญะอฟร บน เอาน ไดรายงานจากทานอะบญะอฟรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส60

ทานอบยดลลาฮ บน มซา ไดรายงานจากทานอะบญะอฟรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส61

ทานหกกาม บน สลม อรรอซย ไดรายงานจากทานอะบญะอฟรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส62

ทานมฮมมด บน ซาบก ไดรายงานจากทานอะบญะอฟรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส63

58 อลฮากม, อลมสตดรอก, หะดษเลขท 2535, เลม 2, หนา 124. 59 เรองเดยวกน, หะดษเลขท 2998, เลม 2, หนา 277. 60 เรองเดยวกน, หะดษเลขท 3091, เลม 2, หนา 303.ทานอซซะฮะบย กลาววา หะดษศอฮห โดยเหนพองกบทานอลฮากม. 61 เรองเดยวกน, หะดษเลขท 3412, เลม 2, หนา 405.ทานอซซะฮะบย กลาววา หะดษศอฮห โดยเหนพองกบทานอลฮากม. 62 เรองเดยวกน, หะดษเลขท 3655, เลม 2, หนา 597.ทานอซซะฮะบย กลาววา หะดษศอฮห โดยเหนพองกบทานอลฮากม.

Page 28: กุนูตศุบหฺ

26 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

ทานอบรอฮม บน สไลมาน ไดรายงานจากทานอะบญะอฟรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส64

และยงมนกรายงานอกหลายทานไดรายงานจากทานอะบญะอฟร อรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส เพอยนยนวามนกรายงานหะดษหลายทานไดรายงานหะดษจากทานอะบญะอฟร อรรอซย จากทานอรรอบอ บน อะนส

นอกเหนอจากนนทานอบนฮบบาน ถกนบวาเปนนกวเคราะหผรายงานทเลยเถดจนเกนไปโดยเฉพาะอยางยงการตาหนวจารณนกรายงานเพยงลาพงคนเดยวของทานอบนฮบบาน

ทานอมามอลลกนาวย ไดกลาวเกยวกบปราชญนกวจารณผรายงานทถกปฏเสธและเลยเถดในการวจารณโดยเพยงลาพง ความวา

�;���@�A�� �F���" B��<��� P$�'���3A��# � ����# B ���*�� � ����# �D�7g�X� ������0�# �D�7g�X4� � ����# �D�3���

���]����>�# ���@3����; �D�F!;�#��*�� �u�����(��� $�; �t4��x� �/PA�*39��# �����; �/3��y�9��4��; !2�G��*4� $�;

�|��#P� � �0�67� ��#�j3�O�< ���@����t�� �7z�O�9��4�# �����;

“สวนหนงจากพวกเขา(คอผทเกนเลยจนเกนไปในการตาหนวจารณ) คอ ทานอะบฮาตม ทานอนนะซาอย ทานอบนมะอน ทานอบนอลกอฏฏอน ทานยะหยา อลกอฏฏอน ทานอบนฮบบาน และทานอนๆ ซงพวกเขาเปนทรกนวาเลยเถดหรอเกนเลยในการตาหนวจารณ ดงนนผมสตปญญาจงพสจน

63 เรองเดยวกน, หะดษเลขท 3987, เลม 2, หนา 589.ทานอซซะฮะบย กลาววา หะดษศอฮห โดยเหนพองกบทานอลฮากม. 64 เรองเดยวกน, หะดษเลขท 7668, เลม 4, หนา 289. ทานอซซะฮะบย กลาววา หะดษศอฮห โดยเหนพองกบทานอลฮากม.

Page 29: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 27

ใหรอบครอบกบบรรดานกรายงานทพวกเขาไดตาหนวจารณเพยงลาพง และจงวเคราะหใครควรการตาหนวจารณของพวกเขาใหด”65

ทานอซซะฮะบยและอลฮาฟซ อบนหะญร ไดกลาววา

�#� ��� �D�3��� ���3��1 �x3�, � �X�y� �39�� ��3��T�N �( �i�1���0 ��� ����d�0 � �� ����4"�1

“ทานอบนฮบบานนน บางครงเขาทาการตาหนวจารณนกรายงานทเชอถอไดจนกระทงเสมอนวาเขาไมรวาสงใดทออกมาจากศรษะของเขา”66

ดงนนทานอบนอะดย จงไดกลาวปฏเสธนยยะการวจารณของทานอบนฮบบานวา

��+��#�$ ��O�*�, �Q�3��i ![�0�j����" ^ �����% ^ �����X�9���� &��@�0�#��0 ���G�# 5�#�1 ���A� ���3A�

��!y�0�j����"�# ��@�9���� �X�9����^���� �F�,�1�"�# ��3��" �( ��4T�� ����

“ทานอะบญะอฟร อรรอซยนน มบรรดาหะดษทด และเทยงตรง(ถกตอง) ทเขาไดรายงานมนไว และบรรดานกหะดษกไดรายงานจากเขา และบรรดาหะดษทวไปของเขานน เทยงตรง(ถกตอง) และฉนหวงวา เขานนไมเปนไร”67

สวนทานอรรอบอ บน อะนส [ BC���" � �� �R����3��] นน ทานอบนอะบฮาตม กลาววา ฉนไดยนบดาของฉนกลาววา “อรรอบอ บน อะนส [ _Y�#���%] “เปนคนพดจรง(ไมถกกลาวหาวาโกหก)”68 ทานอจญลย กลาววา “รอเบยะอ บน อะนส นนเปนชาวบศ

65 อลลกนาวย, อรรอฟอ วต ตกมล, หนา 102. 66 อซซะฮะบย, มซาน อลออตะดาล, เลม 1, หนา 274. อบนหะญร, อลเกาลลมซดดด ฟ อซซบบ อน มสนดอะหมด, หนา 31. 67 อบนอะดย, อลกามล, เลม 5, หนา 255. 68 อบนอะบฮาตม, อลญรห วต ตะอดล, เลม 3,หนา 454.

Page 30: กุนูตศุบหฺ

28 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

เราะฮ [^ �X�M] “เชอถอได”69 และทานอนนะซาอยกลาววา [ �_�4T�� ���� �C�� ] “อรรอบอ บน อะนสนนไมเปนไร” และทานอะบซรอะฮกลาววา อะบญะอฟรอรรอซยนน [ _Y�#���%^�X�M] พดจรงอกทงเชอถอได”70

ดงนนทานอรรอบอ บน อะนส อยในระดบหะดษศอฮหหรอระดบหะซนตามททานอลฮาฟซ อบนหะญร ไดตดสนไว

วเคราะหคากลาวของทานอบนหะญร

สวนคากลาวของทานอลฮาฟซ อบนหะญร อลอสกอลานย ในหนงสออตตลคศ อลหะบร ของทานทวา

�9�:��;�/�O�� ![0�j����T4� � � BC���" �/����g�e��# ����; �qF!X�0 �24y���� ��6�] ^ 3t��

“บรรดาหะดษ(กนต)จากทานอะนสไดมการขดแยงกนและสบสน ดงนนดวยเฉกเชนน จงไมสามารถนามาเปนหลกฐานได”71

คากลาวของทานอลฮาฟซ อบนหะญรน เปนการอจญตฮาด(วนจฉย)เกยวกบตดสนหะดษของทานในชวงแรก แตหลงจากนน ทานไดอจญตฮาดใหมไวในหนงสอฟตหลบารยเกยวกบการรวมประสานหะดษ ซงเปนททราบดวา การรวมประสานหะดษจะทาใหความขดแยงหรอความสบสนของหะดษหมดไป ดงนนทานอลฮาฟซ อบนหะญร กไดวนจฉยและรวมประสานเกยวกบหะดษกนตทรายงานจากทานอะนสไวในหนงสอฟตหลบารยของทานวา

69 อลอจญลย, มะอรฟะฮ อษษกอต, เลม 1, หนา 350. 70 อบนหะญร, ตะฮซบ อตตะฮซบ, เลม 3, หนา 207.และอลบยฮะกย, อสสนน อลกบรอ, เลม 2, หนา 418. 71 อบนหะญร, อตตลคศ อลหะบร, เลม 1, หนา 600.

Page 31: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 29

�m�F���t���# ��� +K��, � � BC���" � �� �k��. & 7D�" �l�F�A!X4� � �,���4�� ���*�� �m�F!NP� �( �u�?�: ���A� �$�; �k��. .�3��"�# ����v� � �,���4� �U����3V��; ���A� ��3��" �2���G �m�F!NP� �#���G

�8���9�:� !2��� � �����3V� �$�; �k��. ��]�7w��# ��3��" � �� �u�?�9�:�(� �x�����4�

“สงทถกประมวลจากหะดษทมาจากทานอะนสจาก(เรองกนต)ดงกลาว คอ กนตในยามจาเปนนนทาหลงรกอ โดยไมมการขดแยงกนในสงดงกลาว และสาหรบกนตทไมไดอยในยามทจาเปน(ยามปกต) ทศอฮหจากทานอะนสนน คอกนตกอนจากรกอ และแทจรงการปฏบตของศอฮาบะฮในสงดงกลาว(คอกนตในยามปกตนนกอนหรอหลงรกอ) ไดมความเหนตางกนและทชดเจนแลวมนเปนความเหนตางทอนญาต (มบาห) ใหเกดขนได”72

ทานอลฮาฟซ อบนหะญร ไดกลาวตดสนหะดษกนตจากทานอะนส ไวในหนงสอ นะตาอจญ อลอฟการ วา

��6�] [�0���� ����_ & ���,��:�" �������" � � ����� �Y�3Q3� � � �$���" ��O�*�, fi�Q�3�

“หะดษน เปนหะดษหะซน(หะดษทด) ซงไดนาเสนอรายงานโดยทาน อะหมด จากทานอบดรรอซซาก จากทานอะบญะอฟร อรรอซย”73

หนงสอ อตตลคศ อลหะบร ประพนธเสรจสนในป ฮ.ศ. 820 สวนหนงสอ นะตาอจญ อลอฟาการ เสรจสนประมาณป ฮ.ศ. 837 ซงชดเจนวาทานอลฮาฟซ อบนหะญร ไดเปลยนการวนจฉยในการตดสนหะดษกนตศบหจากทานอะนสนน เปนหะดษ “หะซน”

72 ด อบนหะญร อลอสกอลานย, ฟตหลบารย, เลม 2, หนา 291. 73 นะตาอจญ อลอฟการ, เลม 2, หนา 136.

Page 32: กุนูตศุบหฺ

30 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

หลกฐานถอยคาดอาอกนต

ถอยคาดอาอกนตนน มสายรายงานระบเกยวกบเรองนไว ดงน

ทานอบนคซยมะฮ ไดรายงานวา

�M��A �F���" ����F�� ��� ��3����� � �� B�O�*�, ��A�M ! ���*�I � � ���0��� � �� �$���" ���0��� � � �$���"

�K��1�F��4� �E��G :�/4�T�� � ����4� � �� Z$��� �q�?� �N6<� ��� �E�F���1 ��� �7��% S��

������� ��7����# � �E��X�; :�D��N ��A�����*�0 ��6�] +K�� P�� :3��@7��� �$�����]� � �����; �/�0���]

“ไดเลาใหเราทราบโดย อะบมซา ไดเลาใหเราทราบโดย มฮมมด บน ญะอฟร ไดเลาใหเราทราบโดย ชอบะฮ จากทานบรอยด บน อะบมรยม จากทานอะบ อลเฮาวาอ เขาไดกลาววา ฉนไดถามทานอลหะซน บตร อะลย วาอะไรบางททานจดจาไดจากทานรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ดงนนทานอลหะซนจงตอบวา ทานรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดสอนแกเราเกยวกบดอาอน คอ อลลอฮมมะฮดน ฟ มนฮะดยตา...”74

แตหะดษสายรายงานนมไดระบเจาะจงวา ถอยคาดอาอดงกลาว เปนดอาอกนต และไมไดเจาะจงวาเปนดอาอกนตศบหหรอกนตวตร ทานอลบยฮะกย กลาวรายงานวา

�������:�" ��� ���� ��7�� � �� ���F�� �������:�" !2��'�����- � � ����" �Y������- � � ���0��� � �� ����"

���0��� � � ����" �K��1�F��4� � � B ���� �#�" � ����4� � �� Z���� �E��G : ��A��7�� !EF���1 ��7��

��% �� ��� ���# �l������N 3 �@!F!G�" ��; �A!X4� �lF : 3��@7�� ������]� � ����; �/�0���] &

74 รายงานโดยอบนคซยมะฮ, ศอฮหอบนคซยมะฮ, หะดษเลขท 1096, เลม 2, หนา 152. และทานอดดารมย, สนน อดดารมย, หะดษเลขท, 1591, เลม 1, หนา 451. หะดษนศอฮห.

Page 33: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 31

��A�;�� �# � ����; �/���;�� & ��A7�F�<�# � ����; �/��7�F�< & �\�1����# �� �����; �/���g� �" & ��A�G�#

3�I ��� �/�����G & �k3��- ���4X�< �(�# ���4X�0 �k����� & ��3��-�# �( �E�6�0 � �� �/�����# & �(�#

PW�*�0 � �� �/�0�j�� & �/4N�1����< ��A3��1 �/�����*�<�#

“เลาใหเราทราบโดยอบยดลลอฮ บน มซา เลาใหเราทราบโดยอสรออล จากอะบอสหาก จากบรอยด บน อะบมรยม จากอะบ อลเฮารออ จากทานหะซนหรอทานหซยน บน อะลย เขาไดกลาววา ทานรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดสอนฉน ซงบรรดาถอยคา(ดอาอ)ทฉนจะกลาวมนในกนต คอ “อลลอฮมมะฮดน ฟ มนฮะดยตา...(จนจบ).”75

หะดษบทน ระบวาถอยคาดอาอ “อลลอฮมมะฮดน ฟ มนฮะดยตา” เปนดอาอกนต โดยมไดระบเจาะจงวาเปนดอาอกนตศบหหรอวตร แตหะดษนฎออฟเนองจากมทานอะบอสหาก อสสบยอย ซงทานเปนนกรายงานประเภท [ _C�����] “ปดบงครผรายงาน” โดยรายงานดวยการใชถอยคาวา [ � � ] “จาก....(คนนนคนน)...” เปนตน นอกจากทานอะบอสหาก ไดรายงานดวยถอยคาชดเจนวา [ �����/�* ] “ฉนไดยน...(คนนนคนน)กลาววา...” หรอ [ �$�A�M3���] “เลาใหฉนทราบ(โดยคนนนคนน)วา...” หะดษของเขากจะเปนทถกตอบรบ แตในสายรายงานนไมไดระบถอยคารายงานทชดเจนดงกลาว ฉะนนหะดษนจง “ฎออฟ”

แตยงมสายรายงานทศอฮหหรอหะซนมาตอกยาถงความถกตองของหะดษขางตนโดยรายงานจากทาน ยนส บน อะบอสหาก จากทานบรอยด บน อะบมรยม วาทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดอานดอาอกนตดวยถอยคา “อลฮมมะฮดน ฟ มนฮะดยตา...” ในละหมาดวตรและละหมาดศบหซงเปนสายรายงานท

75 อลบยฮะกย, อสสนน อลกบรอ, เลม 2ม หนา 428.

Page 34: กุนูตศุบหฺ

32 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

ทานยนส บน อะบอสหาก76 เพมเขามา ซงการรายงานเพมเขามาของผรายงานทเชอถอไดนน เปนทยอมรบของหลกวชาการหะดษ

ทานอมาม มฮมมด นศร อลมรวะซย ไดกลาวรายงานวา

��A�M3��� �Y������- & �������:�" _R���N�# & ��A�M �������� ���� ���� �� ���� & � � ���0��� � �� �$���"

���0��� & � � $���" �K��1�F��4� & � � � ����4� � �� Z$��� & �E��G :�$�A��7�� !E�F���1 ���

�7��% S�� ������� ��7����# �l������N 3 �@!�F!G�" $�; �l�F�A!G ��<�F4� :3��@7��� �$�����]� � �����;

�]�/�0�� & �$�A�;�� �# � �����; �/���;�� & �$�A7�F�<�# � �����; �/��7�F�< & �\�1����# �$� ������;

�/���g� �" & �$�A�G�# 3�I ��� �/�����G & �k3��- �$��4X�< �(�# ���4X�0 �k����� & ��3��- �( �E�6�0

� �� �/�����# & �/4N�1����< ��A3��1 �����*�<�#�/...�E��G _��0��� :�/���X���; � ��� B��3�� & ��3������# � ��

� 3��O�A��4� $�������:�T�; 7D�" 3$��3A� �7��% S�� ������� ��7����# �D��N �F� ���0 3 �@�� �$�; �|�?�%

�U��PV� $�;�# ��<�# �2��7��

“ไดเลาใหเราทราบโดยอสหาก ไดเลาใหเราทราบโดยวะกอ ไดเลาใหเราทราบโดย ยนส บน อะบอสหาก จากทานบรอยด บน อะบมรยม จากทานอะบ อลเฮารออ จากทานอลหะซน บน อะลย เขาไดกลาววา ทานรอซ

76 สายรายงานหะดษทมทาน ยนส บน อะบอสหากนน นกปราชญหะดษตดสนวาเปนหะดษทมสายงาน “ศอฮห” เชน ทานอซซะฮะบย ทานอลฮากม และทานอลฮากมกลาววา “ทานอมามมสลม ไดนา ยนส บน อะบอสหาก มาเปนหลกฐาน(คอยนส บน อะบอสหากเปนนกรายงานของทานมสลม)” ด อลฮากม, อลมสตดรอก, หะดษเลขท 13, เลม 1, หนา 48. และทานอลฮากม ไดกลาวเชนกนวา “ทานอษมาน บน สะอด อดดารมย ไดกลาววา ฉนไดถามทานยะหยา บน มะอน วา ยนส บน อะบอสหากกบอสรออล บน ยนสนนผใดเปนทชนชอบยงทาน

มากกวา? ทานยะหยา ตอบวา ทงหมดนน [ �X�M] “เชอถอได” ด อลมสตดรอก, เลม 2, หนา 184. และทานอลอลบานยเองกไดตดสนหะดษทรายงานโดยยนส บน อะบอสหากวา “ศอฮห” ไวใน ศอฮหอบนคซยมะฮ เลม 4, หนา 263, ตะหกก: มฮมมด มศฎอฟา อลอะอซอมย, ตพมพท อลมกตบ อลอสลามย, เบรต, ป ค.ศ. 1970-ฮ.ศ. 1390.

Page 35: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 33

ลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดสอนฉน เกยวกบบรรดาถอยคา(ดอาอ)ทฉนจะกลาวมนในกนตละหมาดวตร คอ “อลลอฮมมะฮดน ฟ มนฮะดยตา...(จนจบ). ทานบรอยด(บนอะบ มรยม)กลาวอกวา แลวฉนกไดพบกบทานอบนอบบาสและทานมฮมมด บน อลหะนะฟยะฮ77 แลวทานทงสองบอกฉนวา แทจรงทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลม ไดทาการขอดอาอ ดวยบรรดาถอยคา(อลลอฮมมะฮดน ฟ มนฮะดยตา...)ในละหมาดศบหและในละหมาดวตรยามกลางคน”78

หะดษบทนไดยนยนจากทานอบนอบบาสและทานมฮมมด บน อลหะนะฟยะฮ วาทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดทาการดอาอกนตศบห ดวยถอยคา “อลลอฮมมะฮดน ฟ มนฮะดยตา...”

แตหากสมมตวาหะดษนฎออฟ กมใชปญหาสาคญสาหรบผทอานดอาอกนตศบห เพราะจรงๆ แลวดอาอกนตนน ไมวาญบ(ไมจาเปน)ตองเจาะจงถอยคา

ทานอมามอนนะวาวย ไดกลาววา

�#���]46��4� ��3��" �( � 3��*�9�0 SK�� 3�� �@���=�6 �l������z4�

“และสงทถกยดถอของมซฮบ(อมามชาฟอย)นน คอไมเจาะจงดอาอกนตดวยบรรดาถอยคาเหลาน”79

77 ทานคอ มฮมมด บตร ขอทานอะลย รอฎยลลอฮอนฮ แตทานรจกในนาม มฮมมด บตร อลหะนะฟยะฮ และการททานมฮมมด บน อลหะนะฟยะฮไดบอกวา ทานนะบยไดนาดอาอดงกลาวมาอานในกนตศบห กเพราะไดรบทราบจากทานอะลยผเปนบดานนเอง. 78 อะบอบดลลาฮ มฮมมด นศร อลมรวะซย, กยามลลยล กยามรอมะฎอน กตาบลวตร, หนา 134 . และสายรายงานของหะดษบทน ทานชยคชอยบ อลอรนะอฏ กลาววาเปน “หะดษศอฮห” ด มสนดอะหมด, เลม 1, หนา 199. 79 อนนะวาวย, มจญมอ ชรห อลมฮซซบ, เลม 3, หนา 476.

Page 36: กุนูตศุบหฺ

34 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

แตถาหากเปนถอยคาดอาอทมความหมายดเยยมทถกรายงานจากทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม กยอมดกวาทจะนามากนตในละหมาดศบหถงแมวาถอยคาดอาอนนจะมสายรายงานทไมศอฮหกตาม และในชวงสบคนสดทายของรอมะฎอนทมกกะฮ เรามกจะเหนวาดอาอกนตวตรเอง กไมไดมถอยคาทตายตวจากทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม

ถอยคากนตศบหและความหมาย

ถอยคาดอาอกนตทถกเลอกนามาอานนน มสวน 3 สวน คอสวนของการดอาอ การสรรเสรญอลลอฮ และการขอพรใหแกทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ตลอดจนวงศวานและเหลาศอฮาบะฮ ซงเปนถอยคาดอาอทมความหมายลกซงและครอบคลมมาก ดงน

3��@7��� � �\�1����# �/��7�F�< � �����; �$�A���F�<�# �/���;�� � �����; �$�A�;�� �# �/�0���] � �����; �$�����]�/�����G ��� 3�I �$�A�G�# �/���g� �" ������; �$� ��4X�0 ���# �$��4X�< �k3��-� �( ��3��-�# �k�����

� �� �E�6�0 �(�# �/�����# PW�*�0 � ��4N�1����< �/�0�j�� �/ 3��1�<�# ��A��� ������4� �k���; �/�����*� ��O�v�9���" �/�����G ���7��%�# �k����- �L�F�<�"�# �\� �� S���� ��� �# ��3������ ) �������%�#� ��

��7����#

“ขาแดอลลอฮ ไดโปรดชนาฉนใหอยในกลมของบรรดาบคคลทพระองคไดชนา80 และไดโปรดใหฉนไดรบความสขอยในกลมของผทพระองคไดให

80 หมายถง ขาแดอลลอฮพระองคโปรดชนาฉนใหอยในบรรดากลมทพระองคทรงชนาจากบรรดานะบย บรรดาผสจจรง บรรดาผตายชะฮด และบรรดาคนดมคณธรรมทงหลายทพระองคทรงใหความโปรดปรานแกพวกเขา.

Page 37: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 35

ความสข81 ไดโปรดใหความชวยเหลอแกขาพเจาพรอมกบผทพระองคไดใหความชวยเหลอ82 ไดโปรดใหความเพมพนแกขาพเจาในสงทพระองคไดประทานให83 ไดโปรดคมครองขาพเจาใหพนจากความชวรายของสงทพระองคไดกาหนดไว84 เพราะความจรงพระองคเปนผกาหนด ไมมใครกาหนดใหพระองคได และความจรงบคคลทพระองคชวยเหลอจะไมตกตา และบคคลทพระองคโกรธกรวจะไมมเกยรต ขาแตพระผเปนเจาของเรา คณความดของพระองคเพมพน และเกยรตของพระองคสงสง มวลการสรรเสรญเปนสทธของพระองค ในสงทพระองคไดกาหนดใหเปนไป เราขออภยโทษตอพระองค ขาแดอลลอฮผอภบาลของเรา และเราขอกลบตวคนสพระองคทาน ขออลลอฮไดทรงประทานความเมตตา และความสนตแกผนาของเรา คอ มฮมมด แกวงศวาน และบรรดาสาวกของทานดวยเถด”85

81 หมายถง ไดโปรดใหฉนไดรบความสข โดยใหพนจากทกความบกพรองไมวาจะเปนความบกพรองทปรากฏทางภายนอกและภายในจตใจ และใหพนจากความเสอมเสยทจะเกดขนในทงดนยาและอาคเราะฮ และทรง

โปรดใหขาพเจาอยในกลมของผทพระองคไดใหความสข . 82 ไดโปรดใหความชวยเหลอแกขาพเจาดวยการคมครองขาพเจาใหพนจากการกระทาทขดกบศาสนาและรกษาหวใจมใหความสาคญสงใดนอกจากพระองคและทรงโปรดใหขาพเจาอยพรอมกบผทพระองคไดใหความชวยเหลอดงกลาว. 83 หมายถง ไดโปรดใหความเพมพนความดงามแกขาพเจาในรสกตางๆ ทพระองคไดทรงประทานใหในทงดนยาและอาคเราะฮ. 84 หมายถง โปรดใหพนจากสงทเปนผลสบเนองจากสงทพระองคทรงกาหนดไว ไมวาจะเปนผลสบเนองทมาจากการกระซบกระซาบจากชยฏอนหรอมาจากอารมณใฝตาของมนษยจนกระทงทาใหคงอยในการกระทาบาปหรอลดทอนผลบญหรอความสมบรณจากอบาดะฮทไดกระทา ขอโปรดใหขาพเจาพนจากสงเหลาน. 85 ด อบนอลลาน, อลฟตหาต อรรอบบานยะฮ, เลม 2, หนา 294-297.

Page 38: กุนูตศุบหฺ

36 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

บรรดาหะดษทปฏเสธเรองกนตและบทวเคราะห

1- หะดษ

� � ���"$ �k���� �*�t�I+��f$ �E��G �/4�!G ��+�$ :��0 �/���" �C����" ���G �/��7��% �84��:

�EF���1 ��7�� �%�7� S�� ������� ��7����# �84��:�# ���"$ B4z�� �84��:�# ����� �E��G :����� .

�/4�!G :�F����z�; �DF�9�A4X�0 �;$ ���t�O4� �E��G :��0 �A��3$ ^ �M������

“จากอะบมาลก อลอชญะอย เขากลาววา ฉนไดถามบดาของฉนวา โอบดา ทานไมเคยละหมาดตามหลงทานรอซลลลอฮ ศอลลลอฮอะลยฮวะซลลม ทานอะบบกร และทานอมร ดอกหรอ? บดาตอบวา “เคยซ” ฉนถามวา “แลวพวกเขากนตในละหมาดศบหหรอไม?” บดาตอบวา โอลกเอย มนเปนสงทถกกระทาขนมาใหม”86

วเคราะห

อมามอนนะวาวยไดตอบชแจงหะดษของ สะอด บน ฏอรก วา

�# �L��F�t4� � � �[�0���� ���*�� � �� BY�1��h 7D�" � �0��#�1 � �0�67� ��F�9��4M�" �l�F�A!X4� ���@�*��

!|�j��0�Q B�4�� ���]�# ��y4N�" ���,�F�; ���@���0��4X�<

“ตอบชแจงจากหะดษของสะอด บตร ฏอรก วาแทจรงสายรายงานของปราชญทยนยนเรองกนตนน สาหรบพวกเขาแลว เปนการเพมพนความร(ท

86 รายงานโดยอะหมด, มสนดอะหมด, หะดษลาดบท 15920, อตตรมซย, สนนอตตรมซย, หะดษลาดบท 402. และอบนมาญะฮ, สนนอบนมาญะฮ, หะดษเลขท 1241.

Page 39: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 37

ชดเจน)กวา87 โดยทพวกเขามจานวนมากกวา ดงนนจงจาเปนตองนาพวกเขา(ทรายงานยนยนเกยวกบกนต)มาอยกอน”88

ทานอมาม อซซยยด อบบาส อลมาลกย กลาวชแจงวา “บรรดาปราชญไดตอบคากลาวของ อลอชญะอย ทวา “โอลกเอย มน(กนต)เปนสงทถกทาขนมาใหม” วาคาพดของอลอชญะอยน เปนเพยงการวนจฉยของศอฮาบะฮทานหนงเทานน เนองจากเปนคาพดทไมไดอางถงทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม”89

2- หะดษ

� � � ��� ���j�F�*�� �$�e�1 S�� ���A� �E��G :��� �/�A�G !E�F���1 ��� �7��% S�� ������� ��7����#

�$�; JK�$�I � �� ���<�?�%

“จากอบนมสอด รอฎยลลอฮอนฮ ไดกลาววา ทานรอซลลลอฮ ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไมเคยอานกนตในละหมาดใดของทานเลย”90

วเคราะห

ทานอมามอนนะวาวยตอบชแจงวา

87 หมายความวา เพมความรวาทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดกนตไมวาจะเปนกนตในยามมภยพบตหรอวาในยามปกตและเพมความรวาทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ไดกนตในยามมภยพบตหนงเดอนและไดกนตศบหจนกระทงเสยชวตจากโลกนไปและรวาบรรดาศอฮาบะฮกไดทาการกนตศบหไมวาในยามมภยพบตหรอยามปกต. 88 อนนะวาวย, อลมจญมอ ชรห อลมฮซซบ, เลม 3, หนา 336. 89 อซซยด อบบาส อลมาลกย, อบานะฮ อลอะหกาม ชรห บลฆลมะรอม, เลม 1, หนา 320. 90 รายงานโดยอลบยฮะกย, สนนอลบยฮะกย, เลม 2, หนา 435.

Page 40: กุนูตศุบหฺ

38 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

�#� � �[�0���� � ��� �j�F�*���� ��3��" _8���*�e ���,�{ ��3�+� � �� � �0��#�1 ��3����� � �� B����,

f$������P�� �F�]�# ���0���I �8�*3�� _\�#��9�� ��3�+��# _$4O�� ![�0�����# BC���" _l���4M�- �qf�!X�;

�W��|�j��0 ��4��*4�

"จากหะดษของทานอบนมสอดน ฎออฟอยางมาก เพราะมาจากสายรายงานของ มฮมมด บน ญาบร อสสฮยมย ซงเขานนฎออฟอยางมาก และหะดษเขาถกทง(ถกกลาวหาวาโกหก) อกทงเพราะวาหะดษนเปนหะดษทอยในเชงปฏเสธ และหะดษของทานอะนสนน เปนหะดษทยนยนเรองกนต ดงนนสงทยนยนยอมตองเอาไวกอนการปฏเสธ เนองจากเพมความรยงกวา”91

3- หะดษ

� � �$���" BW���t�� �E��G :�/��7��% �R�� �� ��� ���� �$�e�1 S�� ����*�< ����@�A� �U��PV� �����;

�/�A4X�0 �/4�!X�; ��� :�(�" �\��1�" �/�A4X�< � �E��X�; :��� ��!w�O���" � � �����" � �� ��A������%�"

“รายงานจาก อะบ มจญลซ เขากลาววา ฉนไดละหมาดศบห พรอมกบทานอบนอมร รอฎยลลอฮอนฮ แลวทานอบนอมรไมไดทาการอานกนต ฉนจงกลาวแกเขาวา อะไรททาใหทานเหนวาไมตองกนต? ทานอบนอมรกลาววา ฉนไมไดจามาจากคนหนงคนใดจากบรรดามตรสหายของเราเลย”92

วเคราะห

ทานอมามอนนะวาวยตอบชแจงวา

91 อนนะวาวย, อลมจญมอ ชรห อลมฮซซบ, เลม 3, หนา 336. และอลบยฮะกย, สนนอลบยฮะกย, เลม 2, หนา 435. 92 รายงานโดยอลบยฮะกย, สนนอลบยฮะกย, เลม 2, หนา 436.

Page 41: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 39

� � # �[�0���� � ��� ���� ��3��" ��� ��4w�O���0 �#�" �������� ���G�# ���w�O�� _C���" SK����4��# � ��

BL�Q�� ����]����>�# �qf�!X�; � �� �c�O��

“จากหะดษของทานอบนอมรน คอ ทานอบนอมรไมเคยจาหรออาจจะลม แตทานอะนสและทานอลบะรออ บน อาซบและทานอนๆ ไดจามน ดงนน ตองเอาผทจาไวกอน”93

4- หะดษ

� � � ��� B��3�� �$�e�1 S�� ����@�A� : �l�F�A!X4�� $�; �U��PV� ^ � ����

“จากทานอบนอบบาส รอฎยลลอฮอนฮ กลาววา กนตในศบหนนบดอะฮ”94

วเคราะห

ทานอมามอนนะวาวยกลาวตอบวา

�0]� � �+و���� � ��� B��3�� ��3��" _8���*�e ����, ���G�# �=��#�1 P$�X�@����4� � �� � �0��#�1 ���"�$ ������

f$�;�F!z4� �E��G�# :��6�] �( PU�V�0 �F���"�# ������ _\�#��9�� .���G�# ��A�0f#�1 � � � ��� B��3�� ��3��"

�/�A�G $�; �U��PV�

“หะดษจากทานอบนอบบาส รอฎยลลอฮอนฮนน ฎออฟอยางมาก และทานอลบยฮะกยไดรายงานจาก อะบลยลา อลกฟย และทานอลบยฮะกยกลาววา “หะดษนไมศอฮห โดยทอะบลยลานน ถกทง(คอถกกลาวหาวา

93 อนนะวาวย, อลมจญมอ ชรห อลมฮซซบ, เลม 3, หนา 336. อลบยฮะกย, สนนอลบยฮะกย, เลม 2, หนา 436. 94 รายงานโดยอลบยฮะกย, สนนอลบยฮะกย, เลม 2, หนา 436.

Page 42: กุนูตศุบหฺ

40 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

โกหก) และเราไดถกรายงานจากทานอบนอบบาสวา แทจรงเขาไดกนตในศบห”95

5- หะดษ

� � fq!" � ������ 7D�" 3$��3A� �7��% S�� ������� ��7����# ����@ � � �l�F�A!X4� $�; �U��PV�

“จากทานหญงอมมสะละมะฮ จากทานนะบย ศอลลลลอฮอะลยฮวะซลลม ทานไดหามจากกนตในละหมาดศบห”96

วเคราะห

ทานอมามอนนะวาวยตอบวา

�#� � �[�0���� fq!" � ������ ��3��" _8���*�e ;��3�+� � �� � �0��#�1 ��3����� � �� ����*�0 � � � �����A�

� �� ����� � ����3� � � ����� ��� � �� BR�;��� � � �������" � � fq!" � ������ �E��G P$�A4g!G�1�3�� :

�K�(���] ! �M�?7y� SK��O�*�e & �(�# PU�V�0 BR�;��A� _m����� � �� fq!" � ������ S���# ����� �"

“หะดษจากทานหญงอมมสะละมะฮนน ฎออฟ เพราะมาจากรายงานของ มฮมมด บน ยะอลา จากอนบะสะฮ บน อบดรเราะหมาน จากอบดลลอฮ บน นาฟอ จากบดาของเขา จากทานหญงอมมสะละมะฮ... ทานอดดารอกฏนยกลาววา ทงสามคนนนฎออฟ และถอวาไมศอฮห สาหรบทานนาฟอ ทจะไดยน(รายงาน)จากทานหญงอมมสะละมะฮ”97

95 อนนะวาวย, อลมจญมอ ชรห อลมฮซซบ, เลม 3, หนา 336. 96 รายงานโดยอลบยฮะกย, สนนอลบยฮะกย, เลม 2, หนา 437. 97 อนนะวาวย, อลมจญมอ ชรห อลมฮซซบ, เลม 3, หนา 336.

Page 43: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 41

6- หะดษททานอบนชยบะฮ ไดรายงานวา

�E��G P$���*3r� �3�� �/�A�G �$��� $�; �|�?�% �U��PV� ��z���" ���3A� �k��. & �E��G :�E��X�; :���3�-

�����V�A�9��� ���� ���f#���

“ทานอชชะอบยไดเลาใหเราทราบวา ในขณะททานอะลย กนตในละหมาดศบห บรรดาผคนไดคดคานสงดงกลาว ดงนนทานอะลยจงกลาววา แทจรงเราไดขอความชวยเหลอใหพวกเรามชยเหนอศตร”98

วเคราะห

สงทผคนไดคดคานหรอไมเหนดวยนน ไมใชตวของกนตศบห แตสงทผคนคดคานนนคอเนอหาของกนตทขอเพอใหเกดความวบตแกมสลมดวยกนเอง ซงเปนสงทไมเคยเกดขนมากอนหนาน และสงทจะมายนยนขอชแจงดงกลาว กคอสายรายงานของทานอบนชยบะฮทวา

�E��G ����� � ����3� � �� B2�X�*�� :�/��7��% �R�� Z$��� �|�?�% �|����v4� & �E��G :�/�A�X�; & �E��X�; $�; ���<F�A!G :3��@7�� k����� � �0�#��*���� ��� ����I�"�# #���� �# � �� ����*4� ��� ����I�"�# & $���"�# 1F �� f$����P�� & ����� �# ��� � �� BC���G ��� ����I�"�#

“ทานอบดรเราะหมาน บน มะอกล ไดกลาววา ฉนไดเคยละหมาดศบหพรอมกบทานอะลย แลวทานอะลยกทาการกนต ซงทานไดกลาวในกนตวา โออลลอฮ พระองคทรงจดการกบมอาวยะฮและพรรคพวกของเขาดวยเถด และจดการกบอมร บน อลอาศและพรรคพวกของเขาดวยเถด และจดการ

98 อบนอะบชยบะฮ, มศอนนฟอบนอะบชยบะฮ, เลม 2, หนา 310.

Page 44: กุนูตศุบหฺ

42 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

กบอะบ อลอะอวร อลสละมยและอบดลลอฮ บน กอยสและพรรคพวกของเขาดวยเถด”99

ดงนนดวยเหตการณขอดอาอเชนน จงทาใหผคนคดคานเนองจากไมตองการใหมสลมตองขอดอาอระหวางกนเชนน

บทสงทาย

ประเดนทเปนจดตางระหวางสองทศนะ มดงน ทศนะทไมกนต กจะอจญตฮาด(วนจฉย)ตามหลกการหะดษทวา ทานนะบยกนตในยามจาเปนหรอมภยบะลาเทานน และทานอะบญะอฟร อรรอซย ทเปนผรายงานวาทานนะบยกนตศบหจนจากโลกนไปนน ฎออฟ และยงรายงานขดกบหะดษททานนะบยกนตในยามจาเปนเพยงหนงเดอน ดงนนหะดษกนตศบหจงฎออฟ สวนทศนะทกนต กจะพจารณาหลกการหะดษทวา ทานนะบยกนตทงในยามจาเปนและในยามปกต โดยทากนตยามจาเปนเพยงหนงเดอนแลวละทงไปแตกนตศบหกทาตามปกตจนจากโลกดนยานไป โดยอางองหะดษของทานอะบญะอฟร อรรอซย ทเชอถอได พดสจจรง แมจะถกวจารณบาง แตกอยในระดบหะซน

ประเดนตอมา ทศนะทไมกนต จะอจญตฮาดตามหลกการหะดษวา มหะดษของฏอรก บน อชยม อลอชญะอย ทบอกวากนตเปนสงทบงเกดขนมาใหม และหะดษของอะบญะอฟร อรรอซยนน ฎออฟ สวนทศนะทกนตนน ไดอจญตฮาดตามหลกหะดษวา หะดษของอะบญะอฟร อรรอซยนน ศอฮหหรอหะซน ทยนยนวาทาน

99 อบนอะบชยบะฮ, มศอนนฟอบนอะบชยบะฮ, เลม 2, หนา 317.

Page 45: กุนูตศุบหฺ

กนตศบห 43

นะบย ทานอะบบกร และทานอมร กนตศบหจนกระทงจากโลกดนยานไป ดงนนหะดษทยนยน(กนตศบห)ยอมนามาอยกอนหะดษปฏเสธตามหลกอจญตฮาดของพวกเขา

ประเดนตอมา ทศนะทไมกนตอจญตฮาดวา กนต นน หมายถง “ยนนาน” ตามหลกของภาษาอาหรบ สวนทศนะทกนตอจญตฮาดวา กนต นน คอกนตททราบกนดตามหลกวชาการฟกฮ คอ “อานดอาอ” และกนตตามหลกภาษาอาหรบกมความหมายวา “ดอาอ” เชนเดยวกน

ดงนนประเดนกนตศบห เปนเรองทมการวนจฉยเขามามบทบาทอยางมาก ไมวาจะเปนการวนจฉยในดานของหลกการหะดษหรอตวบทหะดษ ซงเปนประเดนขอปลกยอยทางฟกหทคาดคะเนวาถกตอง [ �$fA��] มใชอยในประเดนทเดดขาด [ �$�*4g�G] เลย และผทอจญตฮาดกจะไดรบสวนความดงามสาหรบเขา ดงนนสะละฟศศอลห จงไมฟนธงในเรองทมอจญตฮาดเขามามสวนรวมเหลาน

ทานอซซะฮะบย กลาววา

B����*�� �F���" �E��G !E�F!X�0 3i�1�F7y� �/�*���� :�; �/�A�G 4D�-_ �����; �\��< 4D�-�# _ ���� “ทานอะบนอยม กลาววา ฉนไดยนทานอษเษารย กลาววา หากเขากนต กเปนความด และถาหากเขาไมกนต กเปนความด”100

ทานอบนกอยยมวา

100 อซซะฮะบย, ตนกห อตตะหกก ฟ อะหาดษ อตตะลก, เลม 1, หนา 247.

Page 46: กุนูตศุบหฺ

44 เอกสารเผยแพรอลกดวะฮ

�D�F!�F!X�0�# :^3A�� ��!N��<�# &^3A�� ��!��*�; .� �D�#��z�A�0 �?�; ��6�] �R�� &������� �q�#��j � �� ���&� 3AP��� �pO���d�� ��!�� ��; �(�# &p � ���� �����#��0 �(�# &�����*�; �D�F�]�4z�0 �(�#... �/�A�G � �� 42��

� �����" ���X�; ���N��< � ���# � �����" ���X�;

“บรรดาปราชญอะฮลลหะดษกลาววา การกระทากนตในศบหนน เปนซนนะฮ และการไมทากนตศบหกเปนซนนะฮ พรอมดงกลาวน พวกเขาจะไมทาการตาหนตอผททาการอานกนตเปนประจา และพวกเขาจะไมรงเกยจผททากนต และพวกเขาไมมทศนะวามนเปนบดอะฮ และผทกระทาการอานกนตกไมขดแยงกบซนนะฮ....ยงกวานน ผททาการอานกนต แทจรงเขายอมกระทาดแลว และผทไมทากนต แทจรงเขากยอมกระทาดแลว(เชนกน)”101

และทานอบนตยมยะฮกลาววา

�1��z���- �?�; �����; �8���9�d��4� �3��" & �=�1��z���- ���� �R���,!" ��� �D�#��z�A�0 ���3��- +K������*!� 7D�-�����;

“แทจรงบรรดานกปราชญนน จะตาหนในเรองทมมตใหทาการตาหน แตสาหรบสงทขดแยงกนนน ยอมไมมการตาหนแตประการใด”102

����� �"�# ���� �" ����*�<�# ����������� S���#

�7��% � �������*� fL�1 ��� �������# S�� �) ���� �# ��3����� �����f��� ���� ��7����# �������%�# ��

101 อบนกอยยม, ซาดลมะอาด ฟ ฮดย คอยรลอบาด, เลม 1, หนา 105. 102 อบนตยมยะฮ, มจญมอ อลฟะตาวา, เลม 20, หนา 225.