ดิน

LOGO

โรงเรยนเฉลมพระเกยรตสมเดจพระศรนครนทร กาญจนบร

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร

รายวชา วทยาศาสตร 3 ( ว 22101)

เร)อง ดน

1

รายวชา วทยาศาสตร 3 ( ว 22101)

เร)อง ดนโดยครสกญญา นาคอน

เม)อเรยนจบนกเรยนตองสามารถ.....

1. อธบายลกษณะของหนาตดของดน สมบตของดน และกระบวนการสมบตของดน และกระบวนการเกดดน

2. สารวจ วเคราะหและอธบายการใชประโยชนและการปรบปรงคณภาพของดน

2

ดน (Soil) ดน (Soil) ดน (Soil) คอ วตถ

ธรรมชาตท)ปกคลมผวโลกอยบางๆ เกดข8นจากผลของการ

3

ธรรมชาตท)ปกคลมผวโลกอยบางๆ เกดข8นจากผลของการแปรสภาพหรอผพงของหนและแร และอนทรยวตถผสมคลกเคลากน

การเกดดนการเกดดน

ดนเกดข*นตามธรรมชาตจากการสลายตวของหนและแร และการสลายตวของสารอนทรย โดยหนและแรสลายตว

สรางดนม

ของสารอนทรย โดยหนและแรสลายตวเปนช*นเลกช*นนอยได วตถตนกาเนดดนสวนสารอนทรยสลายตวไดฮวมส จากน*นวตถ ตนกาเนดดนผสมกบฮวมส โดยมพชและสตวชวยใหกลายเปนดน ข*นตอนของกระบวนการสรางดนม 2 ข*นตอน คอ

4

การสลายตวกระบวนการท4สลายตว

กระบวนการสรางดน

การสรางดน กระบวนการผสมคลกเคลา

การสลายตวกระบวนการท4สลายตวผพงของหน แร ซากพช ซากสตว ไดวตถตนกาเนดดน และฮวมสตามลาดบ

กระบวนการผสมคลกเคลาระหวางวตถตนกาเนดดนกบฮวมสโดยมพช และสตวตางๆ ชวยและบางคร* งเหตการณทางธรรมชาต เชน ลม ฝน กชวยทาใหเกดดนได

5

6

ฮวมส คอ ซากพชซากสตว

ฮวมส คอ อะไร?

ฮวมส คอ ซากพชซากสตวท)เนาเป) อยอยในดน มสน8าตาลดา มสารอาหารท)พชตองการ

7

ปจจยท)มอทธพลตอดนปจจยท)มอทธพลตอดน

ดนมการเปล)ยนแปลงอยตลอดเวลา คณสมบตบางประการเปล)ยนแปลงอยางรวดเรว คณสมบตบางประการประการเปล)ยนแปลงอยางรวดเรว คณสมบตบางประการเปล)ยนแปลงชามาก คณสมบตของดนจะเปนอยางไรน8น ข8นอยกบปจจยหลกสาคญ 5 ประการ ดงน8

8

ปจจยท)มอทธพลตอดน

1. วตถตนกาเนดดน 2. สภาพภมอากาศ 2. สภาพภมอากาศ 3. ส)งมชวตในดน4. ภมประเทศ 5. ระยะเวลา

9

สวนประกอบของดนสวนประกอบของดน

รวมกนเปนแผนดนท)ย)งใหญรวมกนเปนแผนดนท)ย)งใหญ

มารวมสามคคกนมารวมสามคคกน

อนทรยวตถอนทรยวตถ อนอนนทนทรยรยวตถวตถ น8าน8า อากาศอากาศ

10

สวนประกอบของดน

อนนทรยวตถ (Mineral matter) ไดแกสวนของแรตางๆ ภายในไดแกสวนของแรตางๆ ภายใน

หนซ)งผพงสกกรอนเปนช8นเลกช8นนอย โดยทางเคม ฟสกส และชวเคม

11

สวนประกอบของดน

อนทรยวตถ (Organic matter) ไดแกสวนท)เกดจากการเนาไดแกสวนท)เกดจากการเนา

เป) อยผพงหรอสลายตวของซากพชซากสตวท)ทบถมกน

12

สวนประกอบของดน

น!า (water) เปนสารละลายซ)งพบอยใน เปนสารละลายซ)งพบอยในชองระหวางเมดดน (Aggregate) หรออนภาคดน (Particle)

13

สวนประกอบของดน

อากาศ (Air) แทรกซมอยตามชองวางระหวางเมด

ดนในสวนท4ไมมน* า ซ4 งเรยกวา “ ความพรน” ดนในสวนท4ไมมน* า ซ4 งเรยกวา “ ความพรน” อากาศท4อยในดนมประโยชน ออกซเจนในดนจะมความสาคญตอการเจรญเตบโตของพช ใหดนมความรวนซยและความออนนมละเอยดกวาดนช*นบน

14

ภาพแสดงสวนประกอบของดน

15

สมบตท)วไปของดน

16

ประเภทของดน (ตามความลก)ประเภทของดน (ตามความลก)

ดนช8นบน ดนช8นลาง

1. ดนนบจากผวดนจนถงดนท)ลกประมาณ 20 เซนตเมตร

1. ดนท)อยลกกวา 20 เซนตเมตร ข8นไปประมาณ 20 เซนตเมตร ข8นไป

2. ดนท)มสารอนทรยสะสมมากทาใหดนมสคล8า

2. ดนท)มสารอนทรยสะสมนอยทาใหดนมสจาง

3. เมดดนมขนาดโต ทาใหชองวางระหวางเมดดนมขนาดใหญน8า และอากาศผานสะดวก

3. เมดดนมขนาดเลก ทาใหชองวางระหวางเมดดนมขนาดเลกน8าและอากาศผานยาก

17

ประเภทของดน (ตามความลก)ประเภทของดน (ตามความลก)1. ดนช!นบน มสารอนทรยมาก จงทาให สเขม เน*อดนหยาบ เมดดนมขนาดใหญ เม4อนาไป ละลายน*า เกดตะกอนเปนเศษก4งไมใบไม ซากแมลงอยขางบน เน*อดนตกตะกอนอยขางลางและตกตะกอนชา อาจมเศษก4งไมใบไมและซากสตวบางเลกนอยมเศษก4งไมใบไมและซากสตวบางเลกนอย

2. ดนช!นลาง มสารอนทรยนอยกวาดนช*นบน จงทาใหมสออน เน*อดนละเอยด เมดดนมขนาดเลก เม4อนาไปละลายน*า เน*อดนตกตะกอนอยขางลางและตกตะกอนชา อาจมเศษก4งไมใบไมและ ซากสตวลางเลกนอย

18

เน8อดน (Soil Texture)เน8อดน (Soil Texture)เน8อดน หมายถง องคประกอบเชงกายภาพของดน เราจะสงเกตไดวา

ดนในแตละสถานท)มลกษณะแตกตางกน เน)องจากดนประกอบข8นจากของอนภาคตะกอนหลาย ๆ ขนาด อนภาคท)ใหญท)สดคออนภาคทราย (Sand) อนภาคขนาดรองลงมาคอ อนภาคทรายแปง (Silt) และอนภาคท)มขนาดเลกท)สดคอ อนภาคดนเหนยว (Clay)อนภาคขนาดรองลงมาคอ อนภาคทรายแปง (Silt) และอนภาคท)มขนาดเลกท)สดคอ อนภาคดนเหนยว (Clay)

19

ประเภทของดน (ตามลกษณะเน8อดน)ประเภทของดน (ตามลกษณะเน8อดน)

ดนทราย - เปนดนท)มทรายประกอบอย 70% ข8นไป- น8าซมผานงาย

ดนเหนยว

ดนรวน

- เปนดนท)มดนเหนยวอย 40% ข8นไป- อมน8าไดด

- เปนดนท)ประกอบดวยทราย โคลนตม และดนเหนยว โดยมทรายและดนเหนยวไมมาก- น8าและอากาศผานไดดกวาดนเหนยว

20

1. ดนทราย เปนดนท4มการระบายน*าและอากาศดมาก มความสามารถในการอมน* าต4า มความอดมสมบรณต4า เพราะความสามารถในการจบยด

ชนดของดนชนดของดน

ในการอมน* าต4า มความอดมสมบรณต4า เพราะความสามารถในการจบยดธาตอาหารพชมนอย พชท4ช*นบนดนทรายจงมกขาดท*งอาหารและน*าเปนดนท4มเน*อดนทรายเพราะมปรมาณอนภาคทรายมาก

21

2. ดนเหนยว เปนดนท4เม4อเปยกแลวมความยดหยน อาจป* นเปนกอนหรอคลงเปนเสนยาวไดเหนยวเหนอะหนะตดมอ เปนดนท4มการระบายน*าและอากาศไมด มความสามารถในการอมน* า

ชนดของดนชนดของดน

อากาศไมด มความสามารถในการอมน* าไดด มความสามารถในการจบยดและแลกเปล4ยนธาตอาหารพชไดสง หรอคอนขางสง เปนดนท4มกอนเน*อละเอยด เพราะมปรมาณอนภาคดนเหนยวอยมาก เหมาะท�จะใชทานาปลกขาวเพราะเกบน*าไดนาน

22

3. ดนรวน ไดแก ดนท4มสวนประกอบดนทราย โคลนตม และดนเหนยวโดยปรมาณดนเหนยวและดนทรายไมมากนก

ชนดของดนชนดของดน

เหนยวและดนทรายไมมากนก เมดดนขนาดพอเหมาะ ฉะน*น น*าและอากาศจงไหลผานดนรวนไดดกวาดนเหนยว

23

สของดน คอ สท)เกดจากสารประกอบในดนทาใหดนมสตางกน เชน ดนท)มฮวมสปน

สของดน

สตางกน เชน ดนท)มฮวมสปนอยมากจะม สคล8า ดนท)มเหลกปนอยมากจะมสน8าตาลแดง

24

สของดนเกดจากกระบวนการเกดดน และวตถตนกาเนดท4เปนองคประกอบ สารประกอบท4ใหสแกดน

สารประกอบในดน สของดน

เหลก เขยว เขยวปนน*าเงน

สของดน

เหลก เขยว เขยวปนน*าเงนแมงกานส ดา

สารอนทรย ดา สคล*า

สารประกอบเปอรออกไซด เหลองปนน*าตาล หรอเทา

25

ความพรน (Porosity) คอ ชองวางระหวางเมดดน เปนท)สาหรบใหน8าและ

ความพรน (Porosity)

เปนท)สาหรบใหน8าและอากาศผานเขาไปในเน8อดน ดนช8นบนมความพรนมากกวาดนช8นลาง

26

ดนท4เมดดนขนาดใหญ จะมชองวางหรอรพรนมากกวาเมดดนขนาดเลก

ความพรน (Porosity)

ดนขนาดเลก

ดนท4มความพรนหรอชองวางระหวางเมดดนขนาดใหญ น*าและอากาศผานไดด จะมผลตอการเพาะปลก

27

ความเปนกรดเปนเบสของดน

pH = คาตวเลขท)แสดงความเปนกรด-เบส ม อย 14 คา (1-14)

ถา pH < 7 แสดงวาดนเปนกรด ย4งมคานอยความเปนกรดย4งสง

ถา pH > 7 แสดงวาดนเปนเบส ย4งมคามากความเปนเบสย4งสง

ถา pH = 7 แสดงวาดนเปนกลาง

28

การทดสอบความเปนกรด-เบสของดน

1. ใชกระดาษลตมส

2. ใชยนเวอรแซลอนดเคเตอร บอกไดละเอยดกวากระดาษลตมสบอกไดละเอยดกวากระดาษลตมส

3. ใชเคร4องวด pH Meter ละเอยดท4สด จะบอกคาเปนตวเลขท4หนาปดของเคร4อง

29

ความเปนกรดเปนเบสของดน ความเปนกรดเปนเบสของดน

ดนเปนกรด ; pH < 7

- เกดจากใสปยเคมมากเกนไป เกด- เกดจากใสปยเคมมากเกนไป เกดจากการยอยสลายสารอนทรยในดน

-แกไข เตมปนขาว , Ca(OH)2

หรอดนมารล- ดนมารล คอ ดนท4ม CaCO3 ใช

ทาธป ทาปนซเมนต ทาแปงกระแจาะ30

ความเปนกรดเปนเบสของดน ความเปนกรดเปนเบสของดน

ดนเปนเบส ; pH > 7

- เกดจากดนมเกลอ Na2CO3 หรอ NaCl- เกดจากดนมเกลอ Na2CO3 หรอ NaCl- การแกสภาพดนเปนเบส คอ เตมฮวมส หรอผงกามะถน

31

หนาตดดน หนาตดดน หนาตดดนประกอบดวยดนท4ทบถมกนเปนช*นๆ เรยกวา “ช*นดน” (Soil horizon) ช*นดนบางช*นอาจจะบางเพยง 2-3 มลลเมตร “ช*นดน” (Soil horizon) ช*นดนบางช*นอาจจะบางเพยง 2-3 มลลเมตร หรอหนากวา 1 เมตร กได เราสามารถจาแนกช*นดนแตละช*นจากสและโครงสรางของอนภาคดนท4แตกตางกน

32

หนาตดดน หนาตดดน 1. ช!นโอ (O Horizon) เปนดนช8นบนสดมกมสคล8าเน)องจากประกอบดวยอนทรยวตถ (Organic) ประกอบดวยอนทรยวตถ (Organic) หรอ ฮวมส ซ)งเปนซากพชซากสตว ซ)งทาใหเกดความเปนกรด ดนช8นโอสวนใหญจะพบในพ8นท)ปา สวนในพ8นท)การเกษตรจะไมมช8นโอในหนาตดดน เน)องจากถกไถพรวนไปหมด

33

หนาตดดน หนาตดดน 2. ช!นเอ (A Horizon) เปนดนช8นบน (Top soil) เปนสวนท)มน8าซมผาน ดนช8นเอสวนใหญประกอบดวยหนแรและอนทรยวตถท)ยอยสลายสมบรณแลวอยดวย อนทรยวตถท)ยอยสลายสมบรณแลวอยดวย ทาใหดนมสเขม ในพ8นท)เกษตรกรรมดนช8นเอจะถกไถพรวน เม)อมการยอยสลายของรากพชและมการสะสมอนทรยวตถ โดยปกตโครงสรางของดนจะเปนแบบกอนกลม แตถาดนมการอดตวกนแนน โครงสรางของดนในช8นเอจะเปนแบบแผน

34

หนาตดดน หนาตดดน 3. ช!นบ (B Horizon) เปนช8น

ดนลาง (subsoil) เน8อดนและโครงสรางเปนแบบกอนเหล)ยม หรอแทงผลก เกดจากการชะลางแรธาตแทงผลก เกดจากการชะลางแรธาตตางๆ ของสารละลายตางๆ เคล)อนตวผานช8นเอ ลงมามาสะสมในช8นบ ในเขตภมอากาศช8น ดนในช8นบสวนใหญจะมสน8าตาลปนแดง เน)องจากการสะสมตวของเหลกออกไซด

35

หนาตดดน หนาตดดน

4. ช!นซ (C Horizon) เกดจาก 4. ช!นซ (C Horizon) เกดจากการผพงของหนกาเนดดน (Parent rock) ไมมการตกตะกอนของวสดดนจากการชะลาง และไมมการสะสมของอนทรยวตถ

36

หนาตดดน หนาตดดน

ช8นอาร (R Horizon) เปนช8นของวตถตนกาเนดดน หรอ หนพ8น (Bedrock)

37

การชะลางพงทลายของดน

1. เกดจากการกระทาของมนษย เชน- การตดไมทาลายปา การทาไร

เล)อนลอย- การขดหนาดน การขดแร

2. เกดจากธรรมชาต เชน- กระแสน8า- กระแสลม- แผนดนไหว- การขดหนาดน การขดแร

- การระเบดภเขา- การดดทรายในแมน8า- การสรางถนน

- แผนดนไหว-ภเขาไฟระเบด

38

การชะลางพงทลายของดนการชะลางพงทลายของดน

1. ทาใหดนเส4อมคณภาพเพราะดนช*นบน ซ4 งมแรธาตถกทาลายบน ซ4 งมแรธาตถกทาลาย

2. ทาใหแหลงน* าต*นเขน3. ทาใหเกดอทกภย

39

การอนรกษและพฒนาดนการอนรกษและพฒนาดน

1. การปลกพชคลมดนการปลกพชคลมดนจะชวย

ลดการชะลางพงทลายหนาดนลดการชะลางพงทลายหนาดน

พชท4นามาปลก ใบหนา รากแนน ทนแลง

40

การอนรกษและพฒนาดนการอนรกษและพฒนาดน

2. การปลกพชหมนเวยนเปนการปลกพชตางชนดกนใน

พ*นท4เดยวกน หมนเวยนกนไป เชน พ*นท4เดยวกน หมนเวยนกนไป เชน การปลกถ4วสลบกบพชท4เราตองการผลผลต

ลดการระบาดของโรคพช

41

การอนรกษและพฒนาดนการอนรกษและพฒนาดน

3. การปลกพชตามแนวระดบเปนการปลกพชขนานไปตาม

แนวเดยวกน ขวางความลาดเอยงแนวเดยวกน ขวางความลาดเอยงของพ*นท4

ชวยลดการไหลบาของน* า

ลดการพงทลายของหนาดน

42

การอนรกษและพฒนาดนการอนรกษและพฒนาดน

4. การปลกพชแบบข8นบนไดเปนวธการอนรกษดนท4ม

ลกษณะเปนเนนหรอไหลเขา ทาลกษณะเปนเนนหรอไหลเขา ทาโดยการสรางคนดนหรอแนวหนขวางความลาดเอยงของพ*นท4แลวปลกบนข*นบนได

เกบความช*นไดด

43

การอนรกษและพฒนาดนการอนรกษและพฒนาดน

5. การปลกพชแซมเปนการปลกพชท4ใหผลผลต

ในพ*นท4ชองวางระหวางแถวของในพ*นท4ชองวางระหวางแถวของพชหลก ปองกนไมใหพ*นท4วางน*นพงทลายและปองกนวชพช

44

การอนรกษและพฒนาดนการอนรกษและพฒนาดน

6. การใชวสดธรรมชาตคลมดนเชน หญาหรอฟาง ชวยปองกน

การชะลางพงทลายและชวยรกษาการชะลางพงทลายและชวยรกษาความช*นของดน

45

การอนรกษและพฒนาดนการอนรกษและพฒนาดน7. การเตมป ย

ชวยทาใหดนอดมสมบรณเสมอ

46

การอนรกษและพฒนาดนการอนรกษและพฒนาดน8. การปลกปา

ชวยปองกนการชะลางพงทลายของหนาดน ปาไมพงทลายของหนาดน ปาไมจะชวยชะลอการไหลของน*า ทาใหซมเขาสดนไดมากข*น หนาดนไมพงทลาย

47

พระมหากษตรยนกพฒนา

48

“ฉนจะปลกปาบนดอยตง แตคงจะตองใชระยะเวลานานมาก อาจจะ 10 ป ซ)งฉนคงไมไดเหน” พระราชปรารภของสมเดจยาท)ทรงตองการทอดพระเนตรเหนความเขยวชอมและความสมบรณของสภาพปาบนดอยตง ซ)งในขณะน8นชาวเขา

สมเดจยา

49

ทอดพระเนตรเหนความเขยวชอมและความสมบรณของสภาพปาบนดอยตง ซ)งในขณะน8นชาวเขาพ8นเมองลวนดารงชพดวยการถางปาทาไรเล)อนลอย ปลกฝ) น และกญชา ไมเหลอแมสภาพปา ดงน8นภายใตรฐบาลของ ฯพณฯ พลเอกเปรม ตณสลานนท นายกรฐมนตรฯในสมยน8นจงไดกอต8งโครงการพฒนาดอยตงข8นในป พ.ศ.2531

50

51

52

53