ပိေတာက္ေျမ(ေဆာင္းပါးေပါင္းခ်ဳပ္)

ydawmufajr

aqmif;yg;aygif;csKyf

2

tcef;(1)

tem*wfzGJYpnf;yHktajccHOya'taMumif;

3

အနာဂတ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၁)

ဒဇငဘာလ ၃ ရကေန႕ဆရင အစးရက ဖြ႕စညးေပးထားတ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒမၾကမး ေရးဆြေရး

ေကာမရငလပငနးစေတာမယ။ အေျခခဥပေဒမၾကမးန႕ပတသကၿပး ႏငငေရးအသငးအ၀ငးမာ

သေဘာထား ႏစမးရပါတယ။ ဒခပန႕ အစးရက ျပငးျပငးထနထနဆန႕ကငေနတ အပစကေတာ

ဒအေျခခဥပေဒ မာ စစတပက ၂၅% ပါေနတာက အေၾကာငးျပၿပး စစအစးရ သကဆးရညေအာင

လပေပးမယ အေျခခ ဥပေဒလ႕ျမငၿပး လး၀လကမခသငလ႕ ယဆပါတယ။ ဒအယအဆက ျပညပေရာက

အတကအခ အငအား အမားစန႕ အေနာကအပစက လကခပါတယ။

ေနာက အယအဆကေတာ အခစစတပက တစကပဖးယထားၿပး အေျခခဥပေဒမရပ အပခပ

ေနတာထကစာရင တစမတသားပယၿပး ကနႏငငေရးအငအားစေတြ လႈပရားႏငမယ အေျခခဥပေဒတစခ

ေပၚလာတာေကာငးတယ။ လကရထြကေပါကပတေနတ ႏငငေရးက ဒလမးေၾကာငးက ေဖာကထြကသင

တယဆတယ အယအဆပါ။ ဒအယအဆက တစညန႕ ညလာခတကတ ႏငငေရးပါတမား၊ တငးရငးသား

အဖြ႕မားရ အယအဆပါ။ ထးထးျခားျခား ဒခပကေနထြကၿပး ညလာခ သြားတကေနတ ဥးၾကည၀ငးတ႕

အပစကလလကခပါတယ။ တရတ၊ အႏၵယ၊ အာဆယ အပစႏငငမားက ဒအျမငရသလ အးယထက

ဂာမနေခါငးေဆာငတ အပစကလညး ဒအျမငကရတာက ေတြ႕ရတယ။

ကၽြနေတာကေတာ ဘယအယအဆမနတယ မေျပာလပါဘး။ ဒါေပမယ ညလာခက ခမတထားတ

အေျခခမေတြထက ဘယအခကေတြက ဒမကေရစစန႕ညလ၊ ဘာေတြကလြေနလ၊ ဘာေၾကာင ဒအေျခခ

မေတြက ခမတရသလဆတာက ဆနးစစျခငပါတယ။ ဒါမလညး ေပၚလာမယ အေျခခဥပေဒဟာ အလပျဖစ

ႏငလား၊ မျဖစႏငလားဆတာက အားလးစဥးစားဆးျဖတႏငမာပါ။ Politic is an art of Possibility ဆတ

4

ဆရးလရတာကး။ အလပျဖစႏငမယဆရင ရပၿပးျငငးခ ေနတာထက ဒလမးေလးကသြားၾကညရင ပမား

ေကာငးမလားလ႕လထငလ႕ပါ။

ႏငငေတာဖြ႕စညးတညေဆာကပ

ႏငငေတာက တငးေဒသႀကး (Region) ၊ ျပညနယ ( State) ၊ ျပညေထာငစနယေျမ၊ ကယပငအပ

ခပခြငရတငး၊ ကယပငအပခပခြငရ ေဒသမားန႕ ဖြ႕စညးမယလ႕ဆပါတယ။ ဒေနရာမာ အခ တငး

(Division) လ႕ ေခၚေနတာေတြက တငးေဒသႀကးျဖစလာမာပါ။ အမ းသားညလာခမ ဒအခနးက အေတာ

အျငငးပြားခတယလ႕ ဆပါတယ။ ပထမဆး ၀ ေတြက ျပညနယရဖ႕ေတာငးပါတယ။ အဂၤလပေခတထက

သတ႕က ၀ ျပညနယ Wa State လ႕ ေခၚခတာမ႕ ျပညနယေပးသငတယလ႕ ဆပါတယ။

ေနာကတစခါ ကယပငအပခပခြငရ ေဒသေတာငးတ တငးရငးသားေတြ အမားၾကးေပၚလာခတယ။

အထးသျဖင ရမးေစာဘြားေတြ မတရားအပခပတာက ခထားခရတ ကးကန႕၊ ပအ၀း၊ ဓႏ၊ ပေလာင၊

အငးသား၊ ပေလာင၊ လားဟ၊ အခါေတြက ပေတာငးပါတယ။ နာဂ ကလညးေတာငးတယ။

ပရႈတေထြးတာက ကခငျပညနယမာရတ ဗမာ၊ရမး၊ ရမးျပညနယမာရတ ကခင၊ ဧရာ၀တတငးမာရတ

ကရင၊ ကရငျပညနယမာ ရတ ပအ႕၀းေတြကလညး ကယပငအပခပခြငရ နယေျမေတြ ေတာငးလာတာပါ။

ဒါကလညး သမငးေၾကာငးေတြရပါတယ။ ၁၉၄၇ အေျခခဥပေဒဆြေတာ ကခငျပညနယက အဂၤလပ

သတမတေပးထားတ ျမစၾကးနားန႕ ဗနးေမာေတာငတနးေဒသေတြန႕ပဖြ႕ရင ျပညနယတစခအေနန႕

ရပတည ဖ႕ မလြယပါဘးဆၿပး ကခငေခါငးေဆာငေတြကတငျပလ႕ ဖဆပလက ရမးဗမာအမားစေနတ

မးေကာငး၊ မးညငး၊ အငးေတာႀကး၊ ဗနးေမာ၊ ေရႊကေျမျပန႕ေဒသေတြက ေဒသခ ဗမာ၊ရမးေတြရ ဆႏၵမယပ

ထညေပး လကတာပါ။ ရမးျပညမာလညး အဂၤလပက ကြတခငေဒသက ကခငေတြက သးျခား Sub

District သတ မတေပးထားခဖးတယ။

5

ဧရာ၀တတငးမာေတာ ကရင တစသနးေကာရၿပး ကရငျပညနယမာရတ ကရင ရစသနးထက

မားေနတယ။ ဒါေၾကာင ၁၉၄၈ မာ ကရငျပညနယေတာငးေတာ ေစာဘဥးၾကးက ဧရာ၀တတငး၊

ပခးတငးပါ ထညေတာငးခလ႕ ဥးႏက ခငဗားကလညး ဖလေတာငေမႊး ေပါကတေနရာတငး

ကရငျပညနယသတမတ မာလားလ႕ ျပနေမးဖးတယ။ ကရငျပညနယမာက ပအ႕၀း ငါးေသာငးေကာရၿပး

၁၉၄၈ ထက ေကအငယ ႏပစကလ႕ ကရငေအာကမာ မေနလတာျဖစတယ။

အဒေတာ ေနာကဆး စစတပကၾကား၀ငၿပး ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြ အမားၾကး သတမတရင လ

အပခပလ႕ရမာမဟတဘး၊ စတစခသတမတသငတယ။ ဒစန႕ညတသေတြပ ကယပငအပခပခြငေဒသ

ယၾကေပါလ႕ ေျဖာငးဖေပးရတယ။ ဒါန႕ ေအာကပါအခကေတြန႕ ျပညစမ

ကယပငအပခပခြငရေဒသေပးဖ႕ သေဘာတခၾကတယ­

(က) သးျခားျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမရေသးေသာ လမးစျဖစရမယ။ ( ကခင။ ရမး၊ ဗမာ၊ ရခင၊ မြန

စတာေတြအတြကမရႏင)

( ခ) ၿမ႕နယတစခအတြငးမာရတ ထတငးရငးသာ းအေရအတြကဟာ အဒၿမ႕နယအတြငးမာရတ

ကနတငးရငးသားလမ းစတစစခငးထကမားရမယ။

( ဂ) ကယပငအပခပခြငရ ေဒသအတြငးမာပါ၀ငတ ၿမ႕နယမားရ ထတငးရငးသား အေရအတြက ဟာ

အဒၿမ႕နယမားအတြငးရ လဥးေရရ ထက၀ကေကာရရမယ။

(ဃ) ကယပငအပခပခြငရ ေဒသအတြငးမာ ပါတၿမ႕နယေတြဟာ နယေျမတစဆကတညး ျဖစရ မယ ။

အဒစန႕တငးလကေတာ နာဂ၊ ဓႏ၊ ပေလာင၊ ပအ၀း၊ပေလာင၊ ကးကန႕န႕ ၀ လမ းစေတြပ ကယပင

အပခပခြငရ ေဒသရႏငတာက ေတြ႕ရတယ။ ဒမာ ၀ ေတြက သတ႕က လလညးမား၊ နယေျမလညး

ကယေတာ ကနလမးစေတြန႕ တနးတေတာ မေနႏငဘးဆၿပး ကန႕ကြကပါတယ။ ေနာကဆး ၀ ေတြက

6

ကယပငအပခပခြငရ တငး၊ ကနလမးစေတြက ကယပငအပခပခြငရ ေဒသလ႕ သတမတေပးခရတယ။

အခြငအာဏာကေတာ အတတပါဘ။

ေနာကၿပး ျပညနယေတြမာရတလနညးစေတြက ကာကြယႏငဖ႕အတြက ျပညနယန႕ ကယပင

အပခပခြငရေဒသေတြမာ သကဆငရာျပညနယန႕ အဒျပညနယအတြငး ကယပငအပခပ ခြငရေဒသ

ရထား ၿပး တငးရငးသားမားကလြရင ႏငငလဥးေရရ သည ဒသမ တစ ရာခငႏႈနး ရတ လမးစမားအတြက

သကဆငရာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး လႊတေတာမာ ကယစားလယတစဥး သးျခားေစလႊတခြင၊ အဒ

ကယစားလယက ျပညနယအစးရအဖြ႕မာ လမးစ၀နႀကးထမးေဆာငဖ႕ သတမတေပးခရျပနပါတယ။

ဒါေၾကာင ဧရာ၀တတငးရ ကရငေတြက ဧရာ၀တတငးလႊတေတာမာ ကရငေရးရာ၀နႀကး၊ ကရငေရးရာ

အမတရမာျဖစပါတယ။ ကယပငအပခပခြငရ ေဒသေတြမာလညး လဥးေရတစေသာငးရတ

လမးစမားအတြက အလားတသတမတေပးခရတယ။

ဒါေၾကာင အနာဂတႏငငေတာမာ တငးေဒသႀကးန႕ ျပညနယေတြက လကရအတငးပ တငးေဒသႀကး ၇ ခ၊

ျပညနယ ၇ ခရၿပး ကယပငအပခပခြငရ တငး တစခ၊ ကယပငအပခပခြင ေဒသ ငါးခ၊ ျပညေထာငစ

နယေျမတစခ (ေနျပညေတာ) တ႕ပါ၀ငမာ ျဖစပါတယ။ ျပညေထာငစနယေျမ သတမတတာေတာ

ျပညနယ၊ တငးေတြမာ သးျခားလႊတေတာ၊ သးျခားအစးရေတြ ရလာမာမ႕ ျပညေထာငစအစးရ

ရးစကရာေနရာ သးျခား ရဖ႕လအပလ႕ ျဖစတယလ႕ဆပါတယ။ အေမရကနမာ ၀ါရငတန၊ ၾသစေတးလမာ

ကငဘာရာ စသညျဖင ျပညေထာငစအစးရ ရးစကရာေနရာေတြက သးျခားထားသလပါဘ၊ ဒါကေတာ

အနာဂတမာ ေပၚလာမည ျပညေထာငစ ပသ႑နပါဘ၊ ဒမာ ဖကဒရယဆတ စကားမပါေပမယ

ျပညနယအစးရ ၊ ျပညနယလႊတေတာ သးျခားရေနတာေတြကေတာ ဖကဒရယဆနတယလ႕ ဆႏငမာပါ။

ပေတာကေျမ

7

အနာဂတ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၂)

ကၽြနေတာဘေလာဂက ဖတတသတစခ႕က နအဖ ေအာကဆြလ႕ထငၾကတယ။ ေ၀ဖနတာ ၊ ဆဆတာ

လညး ၾကားရပါတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနေတာဘယတးကမ နအဖ လမဟတခပါဘး။ အခ အေျခခဥပေဒ

အေၾကာငးေရးတာကလညး ဘယသကမ အခကအလက ေပးလ႕ မဟတပါဘး။ ၁၉၉၃ ထက အစးရက

ညလာခမာေဆြးေႏြးသမက သတငးစာထမာ အျပညအစ ေဖာျပသလ ညလာခတစခၿပးတငး

စာအပထတပါတယ။ ကၽြနေတာေရးေနတာေတြဟာ အဒသတငးစာ၊ စာအပေတြက ဖတၿပးေရးေန တာပါ။

ကၽြနေတာအေနန႕ အစးရ ေျပာသမ မကစစမတၿပး မေကာငးဘးလ႕ေျပာတာက လကမခသလ အစးရက

အတကအခေျပာသမက နယခ႕ ေနာကလကလ႕ေျပာၿပး ပယခတာကလညး ဘ၀ငမကပါ။ ဒါေၾကာင

ကၽြနေတာအယအဆေတြက အခလ ဘေလာဂတငျဖစတာပါ။ မန၊မားဆးျဖတတာကေတာ ဖတရႈသမားရ

အဆးအျဖတပါ။ ကၽြနေတာကေတာ မတျခားနားတအျမငတစခက တငျပခြငရရင ေတနပပါၿပ။ က အခလ

ေနာငေပၚလာမယ အေျခခဥပေဒန႕ ပတသကၿပးဆကေလလာရေအာင

ႏငငေတာအၾကးအက

၁၉၄၈ ကေန ၁၉၆၂ အထ ပါလမနဒမကေရစစနစကငသးခတးက ျမနမာႏငငက ၿဗတသ ပါလမနစနစ

အတငး ၀နႀကးခပက အပခပၿပး သမၼတက အေဆာငအေယာင အၾကးအကအျဖစ တာ၀နယပါတယ။

တကယ အာဏာက ၀နႀကးခပမာပရပါတယ။ ဒါေၾကာင အမးသားညလာခမာ ႏငငေတာ အၾကးအက

အခနးေဆြးေႏြး ေတာ ေရးရးစြန႕ ေခတသစအယအဆရသေတြအၾကား အျငငးပြားခပါတယ။

ပါလမနေခတေဟာငးက ၾကကသေတြက ၀နႀကးခပစနစကၾကကၿပး ေခတသစသမားမားက အေမရ

ကန၊ ျပငသစတ႕လ သမၼတက အာဏာေပးထားတ Executive System က ၾကကၾကပါတယ။

8

စစတပကလညး သမၼတစနစက ၾကကပါတယ။ ေနာကဆးေတာ ညလာခက သမၼတစနစက

အတညျပခပါတယ။ ဒါေပမယ နအဖ က ေ၀ဖနသေတြကေတာ ေနာငျဖစမယသမၼတဟာ

စစသားပျဖစေအာင အေျခခမေတြက ခမတထားတယလ႕ ေ၀ဖနၾကျပနတယ။

တကယေတာ အဒါမဟတပါဘး။ သတ႕က သမၼတအရညအခငးက စစေရးအေတြ႕အၾကရသ ျဖစရ

မယလ႕ သတမတထားလ႕ စစသားပျဖစရမယလ႕ စြတစြေနတာပါ။ တကယေတာ အေျခခမမားမာ သမၼတ

အရညအခငးက သတမတတအခကကးခကမာ တစခကက သမၼတဟာ ႏငငေရး၊ အပခပေရး၊

စးပြားေရး၊ စစေရးအျမင ရရမယလ႕ပဆပါတယ။ အေတြ႕အၾကလ႕မဆပါဘး။ အဂၤလပလေျပာရရင Vision

က ေျပာတာပါ EXperience လ႕ေျပာတာမဟတပါဘး။ အျမငဆတာ စစသားမဟတသမာလညး

ရနငတကစၥပါ။ ဒါေၾကာင ေနာငသမၼတဟာ စစသားျဖစရမယလ႕ တစထစခေျပာလ႕မရပါဘး ။

ေနာကတစခါ သမၼေရြးတစနစက ၾကညဖ႕လပါတယ။ သမၼတက ျပညသေတြက တကရကမေပး

ေရြးတာမးမဟတဘ အေမရကနမာလပ သမၼတေရြးခယေရးအဖြ႕ Electoral Collage က ေရြးခယမာပါ။ ဒ

ေရြးခယေရးအဖြ႕ကဖြ႕ရာမာ ျပညသ႕လႊတေတာမာပါ၀ငတ ေရြးခယခရတ အမတမား၊

အမးသားလႊတေတာက ေရြးခယခအမတမားန႕ အဒလႊတေတာႏစရပမာပါတ တပမေတာသားမားဆတ

အစသးစန႕ဖြ႕မာပါ။ ဒအဖြ႕သးဖြ႕ ကေနၿပး မမတ႕အဖြ႕လက ဒတယ သမၼတေလာငး တစဥးစက

အမညစာရငးတငသြငးရပါမယ။ အဒဒသမၼတသးဥး ကမ သးဖြ႕ေပါငးမေပးၿပး မအမားဆးရသက

သမၼတအျဖစေရြးမာပါ ၊ ကနႏစေယာကကေတာ ဒတယသမၼတ ႏစဥးအေနန႕ အမႈထမးရမာျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင စစတပက သမၼတျဖစဖ႕က ၃၃.၃၃ %ပ အခြငအေရးရတယ လ႕ေျပာႏငပါတယ။ ေနာငလာမယ

သမၼတဟာ စစသားျဖစမယလ႕ တစထစခေျပာရင မားတယလ႕ဆရမာ ျဖစပါ တယ။

9

ႏငငေတာက သမၼတစနစန႕ အပခပဖ႕ ဆးျဖတခေပမယ အမးသားညလာခ ကယစားလယမားဟာ

သမၼတက အခြငအာဏာေတြ အမားႀကးေပးဖ႕လညး တြန႕ဆတခပါတယ။ ဒါက ဥပေဒျပေရး

အခြငအာဏာန႕ ပတသကတ အေျခခမမားမာ ထငထငရားရားေတြ႕ႏငပါတယ။

အေမရကန၊ ျပငသစ စတ သမၼတစနစန႕ အပခပတႏငငမားမာ သမၼတအေနန႕ လႊတေတာက

အတညျပတ ဥပေဒၾကမးမားက လကမခႏငရင ဗတအာဏာန႕ ပယခႏငခြငေပးထားပါတယ။ သမၼတရ

ဗတအာဏာက ပယဖကခငရင အထကလႊတေတာန႕ ေအာကလႊတေတာႏစရပေပါငး သးပႏစပရ

ေထာကခမႈ ရဖ႕လပါတယ။

အမးသားညလာခမာေတာ ကယစားလယမားက အဒလအာဏာမးက သမၼတက ေပးမထားခပါဘး၊

ဒါေၾကာင လႊတေတာႏစရပ ( လႊတေတာဖြ႕စညးမႈက ေနာငမ သးျခားေရးပါမယ) က အတညျပတ

ဥပေဒၾကမးက သမၼတက ၁၄ရကအတြငး လကမတထးရပါတယ။ မထးရင အလအေလာက

လကမတထးသကသ႕ အတညျဖစ ပါတယ။ တကယလ႕ သမၼတက သမၾကကတအခကေတြပါရင

မတခကန႕ ၁၄ ရကအတြငး လႊတေတာက ျပနပ႕ရပါတယ။ အဒအခါမာ လႊတေတာက သမၼတရ

အၾကျပခကက လကခသင၊ မသင စဥးစားပါတယ။ လကခ သငရင ျပငဆငၿပး ျပနတငျပပါတယ။

လကမခႏငရင မရငးအတငးျပနတငျပပါတယ။ အဒလ ျပနတငျပလာရင သမၼတက ခႏစရကအတြငး

လကမတထးရပါတယ။ မထးရငလညး ထးသကသ႕ ဥပေဒၾကမးက အတညျဖစပါ တယ။

ဒသတမတခကဟာ ၁၉၄၈ ခႏစအေျခခဥပေဒမာ သမၼတက ေပးထားတ အခြငအာဏာန႕ သတမကြာ

တာက ေတြ႕ႏငပါတယ။

ေနာကၿပး လႊတေတာႏစရပက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒန႕မပတသကရင ကနတ ဥပေဒၾကမးအားလးက

သာမနအမားစ ၅၀% န႕အတညျပႏငတယဆေတာ စစတပ ၂၅% က သေဘာတသည ျဖစေစ၊ မတသည

ျဖစေစ၊ အေရြးခယခ ကယစားလယအမားစက ေထာကခရင ဥပေဒၾကမးမားက အတညျပႏငမယ

10

သေဘာျဖစ ပါတယ။ သမၼတကလညး ဗတအာဏာန႕ ပယခခြငမရေတာ တကယလ႕မား စစသားက

သမၼတျဖစလာခရင ေတာင လႊတေတာက ျပ႒ာနးတ ဥပေဒၾကမးမားက ပယခဖ႕ ဆတာ မျဖစႏငပါဘး။

ဒအေျခခမေတြအားလးက ျပနၾကညမယဆရင စစဗလမားသာ သမၼတျဖစရမယဆတ အယအဆဟာ

မားေနတာက ေတြ႕ရပါတယ။ စစဗလေတြဟာ သမၼတျဖစဖ႕အတြက ၃၃.၃၃ % ေတာ

အခြငအေရးရပါတယ။ ေနာကၿပး ဥပေဒၾကမးေတြအတညျဖစေရးမာ စစတပရ ၂၅% ေရာ၊ သမၼတ ေရာက

သတၿပး အေရးမပါဘးဆတာ ေတြ႕ႏငပါတယ။

ဒါေၾကာင စစတပက လႊတေတာအဆငဆငမာ ၂၅% ပါေရးဆတာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးလ

ကစၥေတြမာ အေရးပါေပမယ သာမနဥပေဒမားျပ႒ာနးရာမာ ဘာမအေရးမပါဘးဆတာ ထငရားပါတယ။

ဒါဆရင စစတပ ၂၅% ပါေနျခငးဟာ မသငေတာေပမယ ေရ႕ဆကအလပလပလ႕ မရေအာင

အတားအဆးျဖစေနတာ ေတာ မဟတဘးဆတာ သသာပါတယ။ ဒါဟာ လကေတြ႕ကက

စဥးစားတတသမားအတြက လမးေၾကာငးတစခ ဖြငထားသလ ျဖစမယလ႕ ယဆမေၾကာငးပါဗာ။

ပေတာကေျမ

11

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၃)

အနာဂတႏငငေတာရ ဖြ႕စညးတညေဆာကပ ၊ ႏငငေတာအၾကးအကေတြန႕ပတသကလ႕

တငျပၿပးတအခါမာ ဥပေဒျပေရးန႕ပတသကၿပး လႊတေတာအဆငဆငက ဘယလဖြ႕စညးမလ ဆတာ

ေဆြးေႏြးခငပါတယ။ ဒအခကကလညး ဒမကေရစေဖာေဆာငေရးမာ အေရးႀကးတယလ႕ ထငမလ႕ပါ။

သမၼတစနစ ဒါမမဟတ ၀နႀကးခပ စနစ ဘာပကငသး ကငသး ျပညသေတြရ ေန႕စဥ ဘ၀က လႊမးမးမယ

၊ ဒမကေရစန႕ လ႕အခြငအေရးေတြက ကာကြယမယ ဥပေဒမားက လႊတေတာ ကပ ျပ႒ာနးမာ ျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင ဥပေဒျပေရးအာဏာဖြ႕စညးမႈက ၾကညရင ေပၚလာမည အစးရပစက

အတငးအတာတစခအထမနးႏငမယလ႕ ထငပါတယ။

လႊတေတာအဆငဆငဖြ႕စညးမႈ

ျမနမာႏငငမာ ပါလမနဒမကေရစစနစကငသးတးက လႊတေတာႏစရပထားခတယ။ ေနာက

ဆရယလစစနစကငသးေတာ လႊတေတာတစရပပထားခတယ။ အခ ပါတစဒမကေရစစနစက

ကငသးမယဆေတာ အမးသားညလာခကယစားလယအားလးက လႊတေတာႏစရပထားဖ႕ တစည

တစညြတတညးသေဘာတခၾကပါတယ။

တငးေဒသႀကးန႕ ျပညနယအဆငေတြမာ ကယပငအပခပမႈန႕ ဥပေဒျပမႈအာဏာက ဘယလ

ကငသးမလဆတာ ေဆြးေႏြးတအခါကေတာ အယအဆကြတာေတြေတြ႕လာရပါတယ။ ၁၉၄၇ ခႏစ

အေျခခဥပေဒမာ ျပညမလ႕ေခၚတ ဗမာအမားစေနထငရာ တငးေတြမာ ဗဟအစးရ ကပ

တကရကအပခပၿပး ျပညနယေတြမာေတာ ျပညနယေကာငစက အပခပပါတယ။ ျပညနယ

လႊတေတာလ႕သးျခားမထားပ ျပညနယေကာငစမာပ ဥပေဒျပအာဏာက အပႏငးထားတာပါ။ အဒတးက

12

ျပညနယကလညး ကခင၊ ရမးန႕ ကယားသာပါၿပး ေနာက ၁၉၅၁ ခႏစမ ကရငျပညနယ ပါလာပါတယ။

ျပညနယေကာငစ၀ငေတြကေတာ အဒျပညနယကေန ေရြးခယခရတ လႊတေတာ

ကယစားလယေတြကပျဖစပါတယ။

၁၉၇၄ ခႏစ အေျခခဥပေဒကေတာ အခကၽြနေတာတ႕ လကခထားတ တငး ခႏစတငး၊ ျပညနယ ခႏစခ

ျဖစလာၿပး ျပညနယမာ ျပညနယေကာငစ၊ တငးမာ တငးေကာငစ ေတြက အပခပမႈ အာဏာက

ကငသးပါတယ။ တငးန႕ ျပညနယမာ လႊတေတာဆတာ မရသလ တငး/ ျပညနယ ေကာငစက

ဥပေဒျပအာဏာလညးေပးမထားခပါဘး။ တငး/ျပညနယေကာငစ၀ငေတြက သးျခား ေရြးခယပါတယ။

ဒါေၾကာငလညး လမးစဥပါတေခတက ေရြးေကာကပြမားက ျပညသ႕လႊတေတာ ႏင

ျပညသ႕ေကာငစအဆငဆငေရြးခယတငေျမာကပြလ႕ ေခၚခတာပါ။

အမးသားညလာခမာ ေဆြးေႏြးကေတာ SNLD အပါအ၀င တငးရငးသားပါတမားန႕

ၿငမးခမးေရးအဖြ႕မားကျပညနယေတြမာ ျပညနယလႊတေတာ၊ ျပညနယအစးရထားဖ႕လလားပါတယ။ ဒခပ

( အမ းသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ) ကေတာ အဒအခကက မႀကကပါဘး။ ဒါေၾကာင အမးသား ညလာခမာ

ဒခပက စာတမးတငသြငးတအခါ ျပညနယမာ ျပညနယေကာငစန႕အပခပဖ႕၊ ျပညနယ ေကာငစဥကဌက

ဗဟအစးရမာ ျပညနယ၀နႀကးအျဖစ တာ၀နယဖ႕၊ ျပညနယေကာငစက သးျခား ေရြးခယမယအစား

အဒျပညနယက အေရြးခရတ ျပညသ႕လႊတေတာ ကယစားလယေတြပ တာ၀နေပးဖ႕ဆၿပး ေဖာျပခတာပါ။

ဒခပမက အၾကမးအားျဖင ၁၉၄၇ အေျခခဥပေဒတးက ျပညနယ ေကာငစေတြဖြ႕ခတပစပါဘ။ တစည

ကလညး ဒသေဘာဆနဆနပ တငျပပါတယ။ ( ဒေနရာမာ ၾကၾကကလ႕ ေထာကျပရရင ဒခပက ၁၉၉၃ ­

၁၉၉၅၊ SNLD က ၁၉၉၃ ကေန ၁၉၉၆ ညလာခ ရပနားတအထအမးသားညလာခမာ

ပါ၀ငတကေရာကခတာပါ။ ႏစဖြ႕လးဟာ အေျခခမ ၁၀၄ ခကန႕ ႏငငေတာအႀကးအက၊

13

ႏငငေတာဖြ႕စညးမႈ၊ လႊတေတာဖြ႕စညးမႈေတြန႕ ပတသကတအေသးစတ အေျခခမမား ခမတရာမာ

ပါ၀ငခ၊ သေဘာတခပါတယ။ )

အစးရကေတာ ျပညနယေရာ၊ တငးေဒသႀကးေတြမာပါ လႊတေတာန႕ အစးရအဖြ႕မားထားၿပး

ကယပငအပခပခြငန႕ ဥပေဒျပခြငအာဏာမားက ကငသးဖ႕ တငျပခပါတယ။ တငးေဒသႀကးမား မာ

ျပညနယလပ လႊတေတာထားဖ႕ တငျပရတာကေတာ ၁၉၄၇ ခႏစတးက ျပညမလ႕ေခၚတ တငးမားဟာ

ဗဟအစးရရ တကရကအပခပမႈေအာကမာ ရပါတယ။ ဒါက တငးရငးသားမား အထး သျဖင ရမးေတြက

ဗမာျပညနယဟာ ဗဟအစးရန႕ေပါငးၿပး အဆကစား၊ အသားကမေနတယ၊ တငးရငးသားျပညနယေတြက

တစဆငနမေနတယလ႕ ယဆခပါတယ။ ဒသေဘာထားက ၁၉၆၂ ခႏစ ဖကဒရယမေဆြးေႏြးပြမာ

ရမးဘကက တငတ စာတမးမားမာ ထငထငရားရားေတြ႕ႏငပါတယ။ ဒသငခနးစာေၾကာင

လာမညအေျခခဥပေဒမာ တငးေဒသႀကးမားန႕ ျပညနယမားဟာ အဆငအတနးတညတယ။

တငးေဒသႀကးေရာ၊ ျပညနယမားမာပါ လႊတေတာန႕ အစးရအဖြ႕ ရၿပး

ဥပေဒျပေရးန႕အပခပေရးအာဏာက ကငသးမယဆၿပး အေျခခမခမတဖ႕ ညလာခေကာမရငက

အဆျပခပါတယ။ ျပညေထာငစအစးရ (ဗဟအစးရ) ကေတာ တစႏငငလးန႕ ဆငတ ဥပေဒျပေရး၊

အပခပေရးအာဏာက ကငသးမယ။ ဘယတငးေဒသႀကးကမ တကရကအပခပတာမလပဖးလ႕ ဆ

ပါတယ။ ဒါဟာ ၁၉၄၇ ခႏစအေျခခဥပေဒက ရခတသငခနးစာေပၚက အေျခခခတာပ ျဖစပါတယ။

ဒအယအဆေၾကာငလညး ျပညေထာငစအစးရရးစကရာေနရာန႕ အျခားထးျခားတ ၀ေသသရတ

ေနရာမားကသာ ျပညေထာငစနယေျမလ႕ သတမတမယဆၿပး အေျခခမေပၚလာတာပါ။

ညလာခေကာမရငရ အဆက အျပနအလနေဆြးေႏြးၿပးတအခါမာ အနာဂတႏငငေတာမာ

ဥပေဒျပေရးအာဏာက ေအာကပါအတငး အဆငဆငကငသးမယဆၿပး အေျခခမေပၚလာပါတယ­

14

(က) ျပညေထာငစလႊတေတာ။(သးျခားေရြးခယျခငးမျပ၊ အမးသားလႊတေတာန႕ ျပညသ႕ လႊတေတာ

ႏစရပေပါငးက ျပညေထာငစလႊတေတာလ႕ သတမတတယ။)

( ခ) ျပညသ႕လႊတေတာ။

( ဂ) အမးသားလႊတေတာ။

(ဃ) ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား။

( င) ကယပငအပခပခြငရ တငး / ေဒသ ဥးစးအဖြ႕မား။

ဒလႊတေတာအဆငဆငဖြ႕စညးပဟာတငးရငးသားမားလလားခကအတငးပျဖစတယ ဆတာ ေတြ႕ရမာပါ။

၁၉၄၇ ခႏစအေျခခဥပေဒတးက ဒေလာကအခြငအေရးမရခပါဘး၊ ဒအေျခခမက ခမတ ႏငငတာဟာ

ညလာခမာ ပါ၀ငတကေရာကခတ တငးရငးသားပါတမား၊ ၿငမးခမးေရးအဖြ႕မားန႕

တငးရငးသားကယစားလယမားရ ေအာငျမငမႈပါဘ။ ေျပာရရင ဒခပက မေပးတ အခြငအေရးက

စစအစးရက ေပးခတယလ႕ ဆႏငပါတယ။ ဒလႊတေတာတစခခငးရ ဖြ႕စညးပေတြက ေနာကအပငး မာ

ဆကၿပး ေဆြးေႏြးပါမယ။

ပေတာကေျမ

15

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၄)

ဒတစခါေတာ ဥပေဒျပအဖြ႕အစညးအဆငဆငျဖစတ လႊတေတာေတြက ဘယလဖြ႕စညးမယဆတာ ေဆြး

ေႏြးပါမယ။ ဒလႊတေတာဖြ႕စညးမႈမားဟာ အျငငးပြားစရာအျဖစဆး ကစၥလညးျဖစပါ တယ။ အခ

ခမတထား တအေျခခမေတြအရဒလႊတေတာအဆငဆငမာ တပမေတာသားကယစားလယ ၂၅%

ေနရာရမာ ျဖစပါ တယ။ ဒလ႕ ေရြးေကာကပြမ၀ငပ ခန႕ထားတ Appointed Seats ေတြက

ႏငငအခ႕မာလညးကငသးပါ တယ။ ဒါေပမယ တပမေတာသားအတြက သးသန႕သတမတတာကေတာ

ကၽြနေတာေလလာရသေလာက အငဒနးရားႏငငမာ ဘရပါတယ။ ( ၂၀၀၄ ခႏစမာေတာ ဒစနစက

ဖကလကပါၿပ) ။ အခ စစတပက အနာ ဂတလႊတေတာ အဆငဆငမာ တပမေတာသား ကယစားလယ

၂၅% ပါမယ။ ဒကယစားလယေတြက တပမေတာ ကာကြယေရးဥးစးခပက ေရြးေပးမယဆေတာ ဒခပန႕

အတကအခမားက ျပငးျပငးထနထန ဆန႕ကငပါတယ။

ဒအခကက ဒမကေရစစန႕ မညဘးဆတာ အျငငးပြားစရာမလဘး၊ ဒါေပမယ စစတပကဘာေၾကာင ဒလ

ေတာငးရသလဆတာေတာ အေၾကာငးရာသငတယ။ ဒအခကက ေနာကမ သးျခားဆနးစစပါမယ။ အခ

ေပၚ လာမယ လႊတေတာေတြက ဘယလဖြ႕စညးမလ အရငေလလာ တငျပပါမယ။

အမ းသားလႊတေတာ

လႊတေတာႏစရပစနစကငသးတ ႏငငေတြမာ လဥးေရက ကယစားျပတ လႊတေတာတစရပ၊ ( ေအာက

လႊတေတာ) န႕ ျပညနယမားက ကယစားျပတ လႊတေတာတစရပ ( အထကလႊတေတာ ) ပါ၀ငပါတယ။

ဒပစက သကဥးဆပငဘရငေခတကေန စညးမဥးခဘရငစနစေျပာငးေတာ သာမနလတနးစားေတြက

ကယ စားျပတ လႊတေတာန႕ မးမးမတႏြယေတြက ကယစားျပတ လႊတေတာ ႏစရပဖြ႕ခတ အစဥအလာ

ကေန ျမစဖားခလာတာပါ။ ဒါေၾကာင ၿဗတနႏငငမာ လဥးေရက ကယစား ျပတေအာကလႊတေတာ House

16

of Common န႕ မးမးမတႏြယေတြက ေရြးေကာကပြ၀ငစရာမလပ တကရကခန႕ထားတ

အထကလႊတေတာ House of Lords ဆၿပး အခထ ရေနတာပါ။

ေနာကေပၚလာတ သမၼတႏငငေတာေတြမာကေတာ ေအာကလႊတေတာက လဥးေရက အေျခခေရြးခယၿပး

အထကလႊတေတာကေတာ ျပညနယေတြ ဒါမမဟတ လမးစေတြက ညတညမ ကယစားျပႏငေအာင

သတ မတခပါတယ။ တနညးအားျဖင လဥးေရမားတ လမးစေတြ၊ ျပညနယေတြရ အာဏာက

ထနးညဖ႕ျဖစပါ တယ။ အေမရကနမာ အထကလႊတေတာက ျပညနယတစခက ကယစားလယ ၂ ဥးကန႕

ဖြ႕စညးတာဟာ လညး ဒသေဘာပါဘ။

၁၉၄၇ ခႏစ အေျခခဥပေဒမာ တငးရငးသားလမးစမားက ကယစားျပဖ႕ လမးစလႊတေတာ ဆၿပးပါလာပါ

တယ။ ဒါေပမယ အဒလမ းစလႊတေတာဟာ တငးရငးသားလမးစ သ႕မဟတ ျပညနယေတြက မမတတ

ကယစားျပႏငျခငးမရပါဘး ။ ဘာေၾကာငလညးဆေတာ လမးစလႊတေတာက ၁၂၅ ဥးန႕ဖြ႕စညးရာမာ

ဗမာအမားစေနထငရာျပညမေဒသမားက ၅၃ ဥး၊ ရမးျပညနယ ၂၅ဥး၊ ကခင ျပညနယ ၁၂ ဥး၊ ကရငန (

ကယား) ျပညနယ ၃ ဥး၊ ခငး၀ေသသတငး ( ျပညနယအဆငမရပါ) ၈ ဥးန႕ ကရငလမးစမားအတြက ၂၄

ဥးဆၿပး ခြေ၀ေပးထားတာေၾကာငပါ။ အဒေတာ ျပညသ႕ လႊတေတာမာလညး လဥးေရမားတ ဗမာေတြက

ကယစားလယအမားၾကးရထားတယ။ လမးစလႊတေတာမာလညး ျပညမေဒသက ၅၀%

နးပါးရထားတယဆ ေတာ တငးရငးသားေတြဘကက ၾကညရင ဘ၀ငမကစရာပါဘ။

ေနာကထပ ပမမနတာတစခက ရမးျပညန႕ ကရငန ျပညနယေတြရ သတမတထားတ ကယစားလယေနရာ

ေတြက ေရြးခယတငေျမာကတာမဟတဘ ရမးေစာဘြားေတြ၊ ကရငန ေစာဖာေတြက အခငးခငးေရြးခယ

ေပးဖ႕သတမတထားတာပါဘ၊ ဒါကလညး တစႏစအတြငး လြတလပေရးရဖ႕အတြက ဖဆပလက အျပငး

အထနႀကးစားေနခနမာ ရမးေစာဘြားေတြက အၾကပကငၿပး အရယလကတ အခြငအေရးပါ။ ေစာဘြား

အျဖစ န႕ ကယနယကလညးအပခပ၊ အမတအျဖစန႕လညးလပ။ အမတျဖစတအတြကတစဖကကလညး

17

အလ အေလာကျပညနယေကာငစ၀ငျဖစန႕ သးသးစားၿပး ရမးလထက ႏပစကခတာပါ။ ေနာကဆး ၁၉၅၉

ခႏစ တပမေတာ အမေစာငအစးရလကထကကမ ဒအခြငအေရးေတြက စြန႕လႊတခငးၿပး အမတျဖစျခငရင

အမား နညးတ ေရြးေကာကပြ၀ငရမယလ႕ သတမတခတာပါ။ ေနာကပငး

ဖကဒရယလႈပရားမႈေပၚလာရတာ ဟာ ရမးေစာဘြားေတြ အာဏာစြန႕လကရတာက

မေကနပတအခကလညးပါပါတယ။

အခအမ းသားညလာခမာ အမးသားလႊတေတာ ( အထကလႊတေတာ) အတြက စဥးစား ၾကေတာ ၁၉၄၇

ခႏစ သငခနးစာက ထညေဆြးေႏြးၾကပါတယ။ ေနာကဆးမာ တငးေဒသႀကးမားေရာ၊ ျပညနယမားမာ

ကယစားလယအေရအတြက ညတညမန႕ ဖြ႕စညးမယဆၿပး သေဘာတခတယ။ အေမရကနအထက

လႊတေတာဆးနတက ျပညနယအားလးကယစားလယအေရအတြက တညတာန႕ ဖြ႕တသေဘာပါပ။

ဒါေပမယ ျပသနာတစခ႕လညးရခတယ။ SNLD က အမ းသားလႊတေတာက ကယစားျပမယ သေတြက

သကဆငရာျပညနယရလမ းစပျဖစသငတယဆၿပး တငျပခတယ။ ဆလတာက ရမးျပညနယအတြကဆ

ရမးပျဖစရမယေပါ။ ဒါေပမယ ရမးျပညနယမာ ရမးအျပင ၀၊ ကးကန႕၊ ပအ၀း၊ ဓႏ၊ အငးသား၊ ပေလာင၊

အခါ၊ လားဟ စသညျဖင တငးရငးသားအမားၾကးရေနေတာ ဒလမးစေတြကလညး မေပးခြငရသငတာေပါ။

ဥးခြန ထြနးဥးတ႕ လပေပါကက အရငေစာဘြားေတြက လမ းစလႊတေတာမာ ေနရာအပငေပးတာန႕

အတတျဖစေန လ႕ ကနတငးရငးသားမားက အျပငးအထနကန႕ကြကခပါတယ။ ၀ န႕ ကးကန႕ကဆ

သတ႕ကယပငအပခပ ခြငရေဒသေတြက ျပညနယအစးရရ အပခပမႈေအာကမာမထားပ

ျပညေထာငစအစးရရ တကရကအပခပမႈ ေအာက မာထားဖ႕ အထေျပာလာခတယ။

ေနာကဆးေတာ အမးသားလႊတေတာက လႊတေတာကယစားလယအမားဆး ၂၂၄ ဥးန႕

ေအာကပါအတငး ဖြ႕စညးဖ႕ ဆးျဖတခၾကတယ­

18

­ တငးေဒသႀကး/ ျပညနယတစခစအတြက ကယစားလယ ၁၂ ဥးကစျဖင ေရြးေကာကထားေသာ

ကယစားလယ ၁၆၈ ဥး။

­ တပမေတာသားကယစားလယ ၅၆ ဥး။

ဒေနရာမာ ျပညနယအတြငးမာရေနတ ကယပငအပခပခြငရေဒသတစခစက ျပညနယအတြက ရရတ ၁၂

ေနရာထက တစေနရာစရမာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ရမးျပညနယမာ ကးကန႕၊ ၀၊ ပအ၀း၊ ဓႏ၊

ပေလာငတ႕က လမးစလႊတေတာမ တစေနရာစရၿပး စစကငးတငးေဒသႀကးမာရတ နာဂေတြကလညး

တစေနရာရမာျဖစပါ တယ။

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမာအမးသားလႊတေတာန႕ပတသကတအေျခခမေတြအနက

အထးျခားဆးကေတာ အမ းသားလႊတေတာန႕ ျပညသ႕လႊတေတာက အာဏာအတတေပးထားျခငးပါပ။

အရင ၁၉၄၇ ဥပေဒမာဆရင ႏငငေတာဘတဂတက ေအာကလႊတေတာကပ တငသြငး ခြငရၿပး လမးစ

လႊတေတာက ပယခခြငမရပါဘး။ အခေပၚလာမယအေျခခဥပေဒကေတာ ဘယဥပေဒၾကမးကမဆ

လႊတေတာႏစခလးက စတငတငသြငးလ႕ရပါတယ။ တစခက အတညျပတ ဥပေဒၾကမးက

ေနာကတစခက အတညျပရပါမယ။ သေဘာကြလြေနရင ျပညေထာငစလႊတေတာ (

လႊတေတာႏစခေပါငး) ထငၿပး ညရပါ မယ။ တကယေတာ လႊတေတာႏစရပရတ ႏငငအမားစမာ

ေအာကလႊတေတာက အာဏာပေပးေလရပါ တယ။ ဒါကလညး လဥးေရအရေရြးထားတာျဖစလ႕

ျပညသအမားဆႏၵက ထငဟပတ လႊတေတာလ႕ ယဆ တာေၾကာငပါ။

ျမနမာႏငငမာေတာ တငးရငးသားလမးစမားရ ထးျခားတ အေျခအေနေၾကာင လႊတေတာ ႏစရပက

အာဏာအတတေပးထားတာပါ။ ဒအခကကေတာ တငးရငးသားမားဘကက ၾကညရင ေကာငးကြကေလး

တစခလ႕ ဆႏငမယထငပါတယ။

19

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၅)

ဒတစခါေတာ လႊတေတာႏစရပအနက ေအာကလႊတေတာလ႕ ေျပာရမယ ျပညသ႕လႊတေတာ အေၾကာငး

ေျပာခငပါတယ။ ႏငငတကာမေတာ ျပညသ႕လႊတေတာက လဥးေရက အေျခခၿပး ေရြးပါ တယ။

အခအမ းသားညလာခကလညး အစပငးတးက ဒလပ လဥးေရက အေျခခေရြးဖ႕ အေျခခမခမတ

ခပါတယ။ ဒါေပမယ ၂၀၀၇ ခႏစ ဇလငလမာ ေနာကဆးအၾကမကငးပေတာ စစတပကေနၿပး လဥးေရ

ကသာအေျခမခဘ ၿမ႕နယကလညးအေျခခေရြးသငတယလ႕ ျပနလညျပငဆငသငေၾကာငး ေျပာလာ

ပါတယ။ ဒလျပငဆငခကတငရတာကလညး ဗမာအမားစေနတ တငးေဒသႀကးမားဟာ

လဥးေရမားတာေၾကာင လဥးေရကပ အေျခခေရြးရင ျပညသ႕လႊတေတာမာ တငးေဒသႀကးေတြက

ကယစားလယ ေနရာ ပမားေနမယ။ ဒလဆရင ဥပေဒၾကမးေတြမာ လႊတေတာႏစရပ အျငငးပြားလ႕

ျပညေထာငစ လႊတေတာအျဖစန႕ ေပါငးၿပး မခြရင တငးရငးသားေတြရ မ နညးသြားလမမယလ႕

ေကာမရငက အေၾကာငးျပပါတယ။ ၿမ႕နယေရာ၊ လဥးေရကေရာအေျခခၿပးေရြးရင ျပညနယေတြက

အမတေနရာ ၃၁ ေနရာ ပရလာမယလ႕တြကခကျပပါတယ။ ဒအခကက တငးရငးသားေတြက ခကျခငးပ

လကခခတာေၾကာင ျပညသ႕လႊတေတာက လဥးေရေရာ၊ ၿမ႕နယေရာအေျခခၿပးေရြးဖ႕ အေျခခမခခတာ

ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင လဥးေရနညးတ ျပညနယေတြမာ ၿမ႕နယတစခမာ မဆႏၵနယသတမတဖ႕အတြက

လဥးေရ မျပညရငေတာင ၿမ႕နယတစခ မဆႏၵနယတစခ ရမာျဖစပါတယ။ ဒေနရာမာ တစခ

သတျပေစခငတာက ျပညသ႕လႊတေတာမာ ျပညနယေတြအတြက မဆႏၵနယပရေအာင အဆျပတာဟာ

တငးရငးသား အဖြ႕ ေတြမဟတဘ စစတပကအဆျပခတယဆတာပါဘ။

ဒါေၾကာင အနာဂတျပညသ႕လႊတေတာက ကယစားလယ ၄၄၀ ဥးန႕ ေအာကပါအတငးဖြ႕စညးသြားမာ

ျဖစပါတယ­

20

တစ။ ၿမ႕နယကလညးေကာငး၊ လဥးေရကလညးေကာငးအေျခခၿပးေရြးခယတ ကယစားလယ ၃၃၀ ဥး။

ႏစ။ တပမေတာသားကယစားလယ ၁၁၀ ဥး။

အဒလဖြ႕စညးခတာေၾကာင လႊတေတာႏစရပန႕ဖြ႕စညးထားတ ျပညေထာငစလႊတေတာမာ လႊတေတာ

ကယစားလယ ၆၆၄ ဥးရမာျဖစၿပး ေရြးခယတငေျမာကထားတ ကယစားလယ ၄၉၈ ဥး၊ တပမေတာသား

ကယစားလယ ၁၆၆ ဥးပါ၀ငမာျဖစပါတယ။

အဒလ လႊတေတာမားက ဖြ႕စညးၿပးတအခါ လႊတေတာေတြရ အခြငအာဏာေတြက နညးနညးေဆြးေႏြး

လပါတယ။ ေရ႕ပငးမာ ကၽြနေတာေဆြးေႏြးခသလပါဘ၊ ဥပေဒၾကမးတစခက ျပညသ႕လႊတေတာက ျဖစေစ၊

အမးသားလႊတေတာကျဖစေစ စတငေဆြးေႏြးႏငပါတယ။ လႊတေတာအစညး အေ၀းေတြက ပထမေန႕မာ

အစညးအေ၀းတကခြငရတလရ ထက၀ကေကာက တကရင အစညးအေ၀း ထေျမာကပါတယ။

ေနာကေန႕ေတြမာေတာ အနညးဆးသးပတစပတကေရာကရင အစညးအေ၀း ထေျမာကပါတယ။

ဥပေဒၾကမးတစခက အစညးအေ၀းတကေရာကၿပး ဆႏၵမေပးတ ကယစားလယမားရအမားစ

ထက၀ကေကာက ေထာကခရငအတညျဖစပါတယ။

လႊတေတာတစခက အတညျပတ ဥပေဒၾကမးက ေနာကလႊတေတာတစခက အတညျပႏငဖ႕ ေပးပ႕

ရပါတယ။ ဥပမာ အမးသားလႊတေတာက အတညျပတ ဥပေဒၾကမးတစခက ျပညသ႕လႊတေတာ က

ပ႕ရပါမယ။ ျပညသ႕လႊတေတာကသေဘာတရင အတညျဖစပါတယ။ လႊတေတာႏစရပၾကားမာ

သေဘာကြလြေနရင ျပညေထာငစလႊတေတာအစညးအေ၀းကငးပၿပး အဆးအျဖတယရပါမယ။ သာမန

အမားစ ထက၀ကေကာက ေထာကခရင အတညျဖစပါတယ။ လႊတေတာႏစရပက အတညျပတ

ဥပေဒၾကမးက သမၼတက လကမတထးဖ႕ ပ႕ေပးရပါတယ။ ဒါေပမယ ႏငငေတာအၾကးအကအခနးမာ

ရငးျပခသလပါဘ သမၼတက ဥပေဒၾကမးေတြက ပယခႏငတ ဗတအာဏာမရပါဘး။

သတမတရကအတြငးမာ သလကမတမထးရငလညး ထးသကသ႕ အလလ အတညျဖစပါတယ။

21

ဒအေျခခမေတြအရ လႊတေတာက ဥပေဒေတြျပ႒ာနးတအခါ အစညးအေ၀းတကေရာကသ ထက၀က

ေကာဆႏၵမန႕ အတညျပမယ။ ေနာကၿပး လႊတေတာကယစားလယ စစေပါငးရ ထက၀က ေကာတကရင

အစညးအေ၀းထေျမာကတယဆတာေၾကာင အစညးအေ၀းကငးပျခငးန႕ ဥပေဒျပျခငးေတြမာ

တပမေတာသား ၂၅ % ပါေနတာေၾကာင ထခကမႈမရဘးဆတာေတြ႕ႏငပါတယ။ စစတပကယစားလယ

မတကရငလညး အစညးအေ၀း ထေျမာကသလ သတ႕ေထာကခမႈမရဘန႕လညး ဥပေဒၾကမးေတြက

အတညျပလ႕ရတာက ေတြ႕ႏငပါတယ။ ဒအခကက ကၽြနေတာတ႕ သတျပရမယအခကပါ။

တစခ ႕ကစစတပသေဘာမတရင လႊတေတာမာ ဘာမလပလ႕မရဘးလ႕ ေျပာေနတာေတြ ၾကားေနရလ႕ပါ။

ဒါဆ စစတပက ဘာေၾကာင ၂၅% ယထားတာလညးလ႕ ေမးစရာရပါတယ။ အဓက ကေတာ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒျပငဆငတအခါမာ သတ႕သေဘာထားပါျခငလ႕ပါပ။ ဒအေၾကာငးက အေျခခ ဥပေဒ

ျပငဆငျခငးန႕ ပတသကတအပငးၾကရင ရငးျပပါမယ။

အ အေရးႀကးတာတစခကနေသးတယခငဗ။ လႊတေတာေတြန႕ပတသကတ အေျခခမမားမာ ပထမဆး

လႊတေတာအစညးအေ၀းက အေထြေထြေရြးေကာကပြအၿပး ရကေပါငး ၉၀ အတြငး နအဖက

ေခၚေပးရမယ။ ေနာကအစညးအေ၀းေတြကေတာ အေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားန႕အည လႊတေတာ

ဥကဌမားက ေခၚယ ကငးပေပးရမယလ႕ ေဖာျပထားပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒတစခါ ဆရငေတာ ၁၉၉၀

တးကလ႕ ဘယေတာလႊတေတာ ေခၚေပးမလလ႕ ေမးစရာမလေတာဘးထငပါတယ။ ( ၁၉၉၀ တးက

ေရြးေကာကပြ ဥပေဒမဆြခင ပါတေတြဆက အၾကဥာဏေတြယခပါတယ။ ပါတေတြကလညး

ေပးၾကပါတယ။ ဒါေပမယ လႊတေတာက ဘယအခနေခၚမယ ဆတာသတမတဖ႕ ဘယသမမေျပာခၾကဘး၊

) အခအခနမာ လမးျပေျမပအဆငေတြ ျမနျမနအေကာင အထညေဖာဖ႕န႕ လထက အေျခခဥပေဒက

လကခခရင ေရြးေကာကပြ ျမနျမနကငးပေရးသာ တကတြနးဖ႕ လမယလ႕ ထငမေၾကာငးပါဗာ။

ပေတာကေျမ

22

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၆)

ဗဟအစးရ သ႕မဟတ ျပညေထာငစအစးရမာ ဖြ႕စညးထားတ လႊတေတာႏစရပအေၾကာငး ၿပးသြားေတာ

ျပညနယန႕ တငးေဒသႀကးေတြမာ ဥပေဒျပေရးေဆာငရြကမယအေျခအေနမားက ေဆြးေႏြးလ ပါတယ။

အမးသားညလာခမတတမးေတြက ဖတၾကညရင ဒအခကကလညး အေတာအေျခတငျဖစခတ အခက

ဆတာေတြ႕ရမာျဖစပါတယ။

ပထမဆးေျပာၾကတာက ျပညနယ/တငးဥပေဒျပေရးက ဘယလပစန႕လပမလဆတာပါ။ ၁၉၄၇

ဥပေဒတးကတငးေတြက ဗဟက တကရကအပခပၿပး ျပညနယေတြမာ ျပညနယေကာငစက

အပခပပါတယ။ ျပညနယေကာငစကပ အပခပေရးန႕ ဥပေဒျပေရးအာဏာေပးထားပါတယ။ ၁၉၇၄

ဥပေဒမာေတာ တငးေရာ ျပညနယမာပါ ေကာငစေတြရေပမယ အပခပေရးအာဏာသကသကပ

ေပးထားပါတယ။ ဥပေဒျပေရးက ဗဟမာရတ ျပညသ႕လႊတေတာကပ ကငပါတယ။

အခအမ းသားညလာခမာေတာ တငးေဒသႀကးမားေရာ ျပညနယေတြမာ အပခပေရးန႕ ဥပေဒျပေရး

အာဏာေပးထားမယဆတာက အားလးသေဘာတၾကပါတယ။ မတတာကေတာ ဘယပစန႕ ဖြ႕မယဆတာ

ပါဘ။ အငနအယလဒကေတာ သကဆငရာတငး၊ ေဒသႀကးကေန ျပညသ႕လႊတေတာအတြက အေရြးခ

ထားရတ ျပညသ႕လႊတေတာ ကယစားလယေတြကပ အဒျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးေကာငစေတြမာ

တာ၀နေပးဖ႕ အၾကျပပါတယ။ တစည ကလညး အဒဆနဆနပ အဆျပပါတယ။ ရမးအမးသား ဒမကေရစ

အဖြ႕ခပကေတာ နညးနညးထးျခားပါတယ။ သက ျပညနယ၊တငးလႊတေတာအတြက

သးျခားေရြးေကာကဖ႕ အဆျပေပမယ ျပညနယလႊတေတာမာ သကဆငရာျပညနယရ

လမးေတြန႕ပဖြ႕စညးရမယလ႕ ဆပါတယ။ ( ၂၀၀၇ ခႏစမ ေကအငအ က နအဖက

စာေရးေတာငးဆတအထမာဒအခကျပနပါလာပါတယ)

ဒတငျပခကအေပၚ လမ းစငယေတြေရာ အျခားတငးရငးသားမားကပါ အျပငးအထန ကန႕ကြကၾကပါ

23

တယ။ ဥးခြနထြနးဥးတ႕အဆအရ ရမးျပညလႊတေတာက ရမးေတြ၊ ကခငျပညနယ လႊတေတာက

ကခငေတြ န႕ပ ဖြ႕ရမာျဖစပါတယ။ ဒါဆရင ျပညနယေတြမာရေနတ အျခားတငးရငးသားေတြက

ကယေနတျပညနယ ေရးရာေတြမာ ပါ၀ငခြငမရေအာင ခြျခားဆကဆခရတ သေဘာျဖစေနပါတယ။

အဒအဆအတငးဆရင ဗမာ အမားစေနတ တငးေဒသႀကးမားကလညး ဗမာလမးေတြန႕ပ

လႊတေတာဖြ႕ဖ႕ေတာငးရင ဘယလျဖစမလလ႕ ေမးၾကပါတယ။ ဒါေၾကာငလညး ၀န႕ ကးကန႕က

ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြက ဗဟအစးရတကရက အပခပပါလ႕ တငျပလာခတာပါ။

ေနာကဆးမာ ေကာမရငက ျပညနယေရာ၊ တငးေဒသႀကးေတြမာပါ လႊတေတာန႕ အစးရ အဖြ႕ထား ဖ႕၊

လႊတေတာအတြက သးျခားေရြးခယဖ႕န႕ ျပညနယမရေသာ၊ ကယပငအပခပခြငရ ေဒသမရေသာ

လမးမားအတြက ဥပေဒျပေရးမာ ပါ၀ငႏငဖ႕အဆျပပါတယ။ လမးစငယေတြက လကခေပမယ ဒခပန႕

ဥးခြနထြနးဥးတ႕ ပါတက လကခေအာင စစတပက ေတာေတာဖအားေပးခ ရတယလ႕လညး ဆၾကပါတယ။

ေနာကဆးေတာ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးလႊတေတာမားက အခလဖြ႕စညးဖ႕ သေဘာတခၾက ပါတယ။

တစ။ ျပညနယ ဒါမမဟတ တငးေဒသႀကးအတြငးမာ ရတ ၿမ႕နယတစခက ႏစေယာကက ေရြးခယတ

ကယစားလယမား။

ႏစ။ တငးေဒသႀကးမာဆရင တငးေဒသၾကးရရၿပးေသာ ဒါမမဟတ တငးေဒသအတြငးမာ ကယပင

အပခပခြငေဒသရထားတ လမ းမားမ အပ ႏငငေတာလဥးေရရ သည ဒသမ တစ ရာခငႏႈနးရတ

လမးတစမးလင တစဥးကေရြးခယတ ကယစားလယမား။ ( ဥပမာ။ စစကငးတငးမာ ဗမာန႕ နာဂ က

ကယစားလယထပမရဘး၊ ရမးေတြက သတမတအေရ အတြကျပညရင ကယစားလယ တစဥး ထပရမယ။

ဧရာ၀တတငးမာ ဗမာ ကမရေပမယ ကရင အတြက တစေနရာရမယ။ )

သး။ ျပညနယမားမာလညး အလားတ ျပညနယရရၿပးေသာ ဒါမမဟတ ျပညနယအတြငးမာ ကယပင

အပခပခြငေဒသရထားတလမးမားမ အပ ႏငငေတာလဥးေရရ သည ဒသမ တစ ရာခငႏႈနးရတ

24

လမးတစမးလင တစဥးကေရြးခယတ ကယစားလယမား။( ရမးျပညနယ မာ ရမး၊ ကးကန႕၊ ၀၊ ပအ၀း၊

ဓႏန႕ ပေလာင ကလြရင ကနလမးေတြတစေနရာစရမယ။)

ေလး။ အဒအထကကကယစားလယစစေပါငးန႕သးပတစပန႕ညတ တပမေတာသား ကယစားလယ မား။

ဒျပညနယလႊတေတာဖြ႕စညးပမာ ထးျခားခကေတြက ကယေဒသမာ ရတ ျမ႕နယအေပၚ မတညၿပး

တစၿမ႕နယႏစဥးကေရြးတာဆေတာ ျပညနယတစခန႕တစခ၊ တငးေဒသႀကး တစခန႕ တစခ

အေရအတြက မတတာပါဘ။ ဒါကလညး ၿမ႕နယတငးက ေဒသချပညသေတြအေနန႕ ကယစားလယ

ေရြးခြငရေအာင လပေပးတသေဘာပါဘ။ ေနာကတစခကကေတာ ႏငငလဥးေရရ သည ဒသမ တစ

ရာခငနႈနးဆေတာ လဥးေရ ၅၂ သနးန႕တြကရင ငါးေသာငးေကာတ လမးစမားအတြက သကဆငရာ

လႊတေတာမာ ကယစား လယတစဥးထပေရြးႏငတအခကပါ။ အဒကယစားလယကေတာ

လႊတေတာမာပါတအျပင ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕မာ သကဆငရာလမ းစ

ေရးရာ၀နႀကးအျဖစပါ၀ငခြငရမာ ျဖစပါတယ။ ဒအခက မားကေတာ ျမနမာႏငငမာ တငးရငးသားေတြ

ေနရာအႏ႕ျပန႕ၾကေနထငေနတ ထးျခားခကက ေျဖရငးေပး ႏငေအာင လပထားတအခကမားဆတာ

ေတြ႕ႏငပါတယ။

ဒါေပမယ ျပညနယန႕ တငးေဒသႀကးအဆငလႊတေတာေတြမာ တပမေတာသားကယစားလယေတြ

ပါတအေပၚ တငးရငးသားအခ႕က ဘ၀ငမကတာလညး ေတြ႕ရပါတယ။ သတ႕က ျပညေထာငစအဆငမာ

တစႏငငလးအေရးမ႕ စစတပက ပါသငေပမယ ေဒသေရးရာေတြမာေတာ မပါသငဘးလ႕ ေထာကျပၾကပါ

တယ။ ေနာကဆးမတတသာလ႕ လကခလကၾကေပမယ ဒအခက က အခထ ခးလးခလျဖစေနတ

အခကပါ။

ေနာကထပ မေကလညၾကတာကေတာ ဒေဒသအဆငလႊတေတာမားအတြက ဥပေဒျပ အာဏာ

ခြေ၀ေပးတအပငးပါ။ ဒါကေတာ ေနာကမ သးျခားေရးပါမယ။

ပေတာကေျမ

25

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၇)

ျပညနယလႊတေတာေတြၿပးတအခါမာ ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြမာ ဘယလ စမခန႕ခြအပခပမယ

ဆတ အပငးေရာကလာပါတယ။ ကယပငအပခပခြငရေဒသဆတ အပခပမႈနယေျမမားဟာ ၁၉၄၇ ခႏစ

အေျခခဥပေဒမာေရာ၊ ၁၉၇၄ အေျခခဥပေဒမာပါ မပါခပါဘး။

ဒါေပမယ ၁၉၄၇ ခႏစမာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြႏငဖ႕အတြက ၾကတငျပငဆငတ အေနန႕

ျပလပခတ ဖဆပလျပငဆငမႈညလာခမာေတာ ဗလခပေအာငဆနးက အနာဂတ ျမနမာႏငငမာ

ျပညေထာငစျပညနယ ( Union State)၊ ကယပငအပခပခြငရျပညနယ (Autonomuos State) ၊

လမးစျပညနယ (National Area) ဆၿပးသတမတသငတယလ႕အဆျပခပါတယ။ ဒါအျပင

ျပညေထာငစနယေျမျဖစဖ႕အတြက အဂၤါရပ (၇)ခန႕ျပညစရမယလ႕ေျပာခၿပး တကယလကေတြ႕မာ

ျမနမာႏငငမာ အဒ (၇)ခကန႕ျပညစတာဆလ႕ ရမးလမးမားသာရတယ။ ကနတာေတြက ကယပင

အပခပခြငရျပညနယ၊ လမ းစျပညနယေတြသာ ရသငတယလ႕ ဆခပါတယ။ ဖဆပလ ညလာခက လညး

အဒမအတငး အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမာ ထညသြငးဖ႕ ဆးျဖတခပါတယ။ သ႕ေသာ

ဗလခပတ႕ကဆးၿပးေနာက တငးျပျပညျပလႊတေတာက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြေတာ အဒ

အယအဆက ထညမစဥးစားခတာက ေတြ႕ရပါတယ။ ဘာေၾကာငလညးဆတာ အေထာကအထားလညး

ရာမရပါ။ သသေတြလညးမရေတာဟထငပါတယ။

ဘာပျဖစျဖစ နအဖ ကလပတအမ းသားညလာခမာေတာ ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြေပးဖ႕

ဆတအယအဆက ရမးအမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပက လြရင ကနတ ကယစားလယအားလးက

လကခခပါတယ။ ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြကေတာ သတ႕တညရေနတ ျပညနယ သ႕မဟတ

တငးေဒသႀကးမားရ အပခပမႈေအာကမာထားၿပး အပခပမႈန႕ ဥပေဒျပခြငအာဏာေတြက အကန႕

26

အသတန႕ေပးဖ႕ဆးျဖတခၾကပါတယ။ ဒါေပမယ ျပညနယေတြလ လႊတေတာန႕ အစးရအဖြ႕သးျခား

မထားဘ ကယပငအပခပခြငရေဒသဥးစးအဖြ႕ကပ အပခပမႈန႕ ဥပေဒျပမႈအာဏာႏစရပလးက ကငသးဖ႕

အေျခခမခခၾကပါတယ။

ဒေနရာမာ ၀ တငးရငးသားေတြက နယေျမကယ၀နးတအတြက ကယပငအပခပခြငရ တငး လ႕ ေခၚၿပး

ကနတ တငးရငးသားမားကေတာ ကယပငအပခပခြငရေဒသ လ႕ ေခၚပါတယ။ အေခၚအေ၀ၚ ကြေပမယ

အဆငအတနးျခငးကေတာ အတတပါဘ။ ၀ ေတြကေတာ သတ႕က ျပညနယမေပးတ အခကအေပၚ

သတဘ၀ငမကတာက သတ႕အဖြ႕ရ ေဆြးေႏြးခကေတြမာ ေတြ႕ရပါတယ။

ကယပငအပခပခြငရေဒသဥးစးအဖြ႕ေတြကေတာ ေအာကပါအတငးဖြ႕စညးမာ ျဖစပါတယ­

တစ။ ကယပငအပခပခြငရေဒသထမာ ပါတၿမ႕နယမားကေန ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

လႊတေတာအတြကေရြးခယခထားရတ ကယစားလယမား။

ႏစ။ ကယပငအပခပခြငရေဒသအတြငးမာရတ တငးရငးသားမားအနက ကယပင အပခပ

ခြငရထားတတငးရငးသားမအပ လဥးေရတစေသာငးန႕အထကရတ တငးရငးသားလမး

စတစစလင တစဥးကေရြးခယထားေသာ ကယစားလယမား။

သးး။ အထကပါ ကယစားလယအေရအတြကေပါငး၏ ေလးပတစပႏငညမေသာ တပမေတာ သား

ကယစားလယမား။

ေလး။ အထကပါကယစားလယအေရအတြကသည အနညးဆးဆယဥးရရမည ျဖစၿပး မရေသး ပါက

လအပေသာအေရအတြက ျျပညေစရနအတြက ကယပငအပခပခြငရေဒသအတြငး မ

ထပမေရြးခယေသာကယစားလယမား။

`

27

ကယပငအပခပခြငရေဒသဥးစးအဖြ႕မားက ဖြ႕ရာမာလညး ျပညနယလႊတေတာေတြလပ ဥးေရ

ကအတအကကန႕သတမထားဘ အနညးဆး ဆယဥးရရမယလ႕သာကန႕သတထားတာေတြ႕ရပါတယ။

ဒါကလညး ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြထမာ ျပန႕ႏ႕ေနထငေနတ တငးရငးသားေတြ အေျခအေန

ကြျပားမႈေၾကာငပျဖစပါတယ။

ဒေတာ ကၽြနေတာတငျပခတ ဥပေဒျပလႊတေတာဖြ႕စညးပအဆငဆငက ျပနခ ၾကညမယ ဆရင

ဗဟအဆင သ႕မဟတ ျပညေထာငစအဆငမာ ျပညေထာငစလႊတေတာ ( ျပညသ႕လႊတေတာန႕

အမးသားလႊတေတာေပါငးထားတာ ) ရမယ။ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးအဆငမာ ျပညနယ/ တငးေဒသ

ႀကးလႊတေတာရမယ။ ေနာက သကဆငရာျပညနယ / တငးေဒသႀကးအတြငးမာရတ ကယပငအပခပ

ခြငရေဒသေတြမာေတာ ေဒသဥးစးအဖြ႕ရမယဆတ ပစက ေတြ႕ရမာျဖစပါတယ။

တငးရငးသားလမးစမားအေနန႕ ဥပေဒျပလႊတေတာအဆငဆငမာ ပါ၀ငႏငတ အခြငအလမး မားက

ၾကညရငေတာ ျပညသ႕လႊတေတာမာ ျပညနယမားက ၿမ႕နယ သ႕မဟတ လဥးေရက အေျခခ ေရြးထားတ

တငးရငးသားကယစားလယမားပါမာ ျဖစၿပး အမ းသားလႊတေတာမာေတာ ျပညနယ တစခ စက ၁၂ ဥးက

ေရြးခယထားတ ကယစားလယမားပါမာျဖစပါတယ။ သအရအရေျပာရရငေတာ တငးေဒသႀကးမားက

ေရြးခယတကယစားလယမားထမာလညး တငးရငးသားေတြ ပါလာႏငတ အခြင အေရးရပါတယ။

ေအာကေျခအဆငမာေတာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးလႊတေတာမားမာ တငးျပညလဥးေရရ သည ဒသမ

တစရာခငႏႈနးရတ တငးရငးသားမားက ကယစားလယေစလႊတခြင၊ လမ းစေရးရာ ၀နႀကး

ခန႕ထားခြငရမာျဖစၿပး ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြမာေတာ လဥးေရတစေသာငးရတ လမးစ မား

အတြက ကယစားလယေစလႊတခြငရမာျဖစပါတယ။

၁၉၄၇ ဥပေဒတးက ရမး၊ ကခင၊ ကရငန၊ ကရငေတြအတြကပ လမးစလႊတေတာမာ

ကယစားလယရရခြငေပးခတာန႕ယဥရငေတာ ေနာငေပၚလာမယ အေျခခဥပေဒက လဥးေရ တစေသာငး

28

အထရတ လမ းစမားအတြက ကယစားျပခြငရေအာင လပေပးထားတာေၾကာင ဒါဟာ အေပါငး

လကၡဏာေဆာငတအခကလ႕ေျပာလ႕ရပါတယ။

သ႕ေသာ ဗဟအဆငမာသာမက ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးအဆငန႕ ကယပငအပခပခြငရ ေဒသ

အဆငအထ တပမေတာသားကယစားလယမားပါေနျခငးဟာလညး တငးရငးသားမားအတြက

ဘ၀ငမကစရာအခကျဖစတယဆတာလညးေတြ႕ရျပနပါတယ။

ဒဥပေဒျပေရး လႊတေတာအဆငဆငဖြ႕စညးမႈမာ တပမေတာသားမားပါ၀ငေနမႈဟာ အဓက

အျငငးပြားေနတအခကလညးျဖစတာေၾကာင ဒလပါေနတာဟာ ကၽြနေတာတ႕ သြားခငေနတ ဒမကေရစ

စနစက ထခကသလား၊ မထခကဖးလား၊ အသြငကးေျပာငးေရးအေနန႕ သေဘာထားၿပး လကခ

နငသလား၊ လကမခႏငဖးလားဆတာေတာ ကယအယအဆန႕ ကယဆငျခငၾကဖ႕ပ ျဖစပါတယ။

ေသခာတာ တစခကေတာ တငးရငးသားမားအေနန႕ေတာ အရင အေျခခဥပေဒေတြန႕ ႏႈငးယဥရင

ဥပေဒျပမႈအခြငအေရးေတ ြပရလာတာပျဖစပါတယ။

ပေတာကေျမ

29

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၈)

ႏငငတစခမာ ဥပေဒျပေရး၊အပခပေရး၊တရားစရငေရး မ႑ငသးခရတအနက ေပၚေပါက လာမယ

ႏငငေတာပသ႑နန႕ ဥပေဒျပေရးအဖြ႕အစညးမားထားရမႈက အေတာမားမား ေဆြးေႏြးခ ၿပးပါၿပ။

ဒါေၾကာင ေနာကထပမ႑ငတစချဖစတ အပခပေရးန႕ပတသကၿပး ဘယလမား ေဆြးေႏြး

ခၾကသလဆတာ ေဖာျပျခငပါတယ။

အပခပေရးအဖြ႕ေတြက ဘယလပစန႕ဖြ႕မလဆတာက ၉၃­ ၉၆ အမးသားညလာခမာတင

သေဘာတညခကရခပါတယ။ ဒခပက ၄၇ အေျခခဥပေဒဆနဆန ၀နႀကးခပန႕ အပခပတ စနစ က

သြားျခငေပမယ စစတပကေရာ တငးရငးသားအဖြ႕ေတြအပါအ၀င ကနပါတေတြက သမၼတ စနစက

ၾကကခၾကပါတယ။ တငးရငးသားေတြက ၀နႀကးခပစနစဆရင ဗမာပမားတ ျပညသ႕ လႊတေတာမာ

ဗမာပါတေတြပ အစးရဖြ႕ႏငမာမ႕ အမ းသားလႊတေတာန႕ တငးရငးသားေတြ က႑

ေမးမနမယလယဆခၾကတယ။ဒါေၾကာငလညးလကရ သမၼေရြးခယေရးစနစအရဆရင တငးရငးသား

ထကဒတယသမၼတစေယာကရမယ။ ဥပေဒျပအာဏာက လႊတေတာႏစရပတမယဆတာက ပၾကက

ခပရပါတယ။ ေနာကဆးမာ အမးသားညလာခက အပခပေရးအာဏာက ေအာကပါ အတငး ကငသးဖ႕

ဆးျဖတခၾကပါတယ­

တစ။ ႏငငေတာအၾကးအကက သမၼတျဖစမယ။

ႏစ။ အပခပေရးအာဏာက ျပညေထာငစန႕ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ခြေ၀အပႏငး မယ။

သး။ ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြက အေျခခဥပေဒကေန အာဏာခြေ၀ေပးမယ။

30

အပခပေရးမ႑ငမာ အျမငဆးျဖစတ ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕က ဘယလဖြ႕မလဆတာ ကေတာ

ပစႏစမးေပၚလာခပါတယ။ ပထမပစကေတာ အေမရကနန႕ လကတငအေမရကႏငင ေတြမာ ကငသးတ

သမၼတက ၀နႀကးေတြက လႊတေတာသေဘာတညခကန႕ တကရကခန႕ၿပး အပခပတပစပါ။ ဒပစမာ

ဗဟအဆငမာ ၀နႀကးခပမရပါဘး။ ၀နႀကးေတြကလညး လႊတေတာကယ စားလယမဟတရပါဘး။

လႊတေတာကယစားလယက ၀နႀကးခန႕ရင ကယစားလယအျဖစက ႏႈတထြကရပါတယ။

ဒတယပစကေတာ ျပငသစတ႕ ေတာငကရးယားတ႕လႏငငေတြမာ ကငသးတ ပစပါ။ သမၼတက

လႊတေတာမာ အမားစရတပါတကေန ၀နႀကးခပေရြးၿပး ၀နႀကးခပကေနတဆင ၀နႀကးအဖြ႕က

ဖြ႕စညးတစနစပါ။ ဒပစမာ သမၼတရပါတန႕ လႊတေတာမာအမားစရတပါတ တရင ေကာငးပါရ၊

မတရငေတာ အေတာလပရခကပါတယ။ လကရ ယကရနးႏငငေရးအကပအတညးဟာ

ဒပစေၾကာငျဖစေနတာပါ။

အမးသားညလာခမာ သမၼတစနစန႕အပခပဖ႕သေဘာတၿပးတအခါမာေတာ ကယစားလယ အားလးက

အပခပေရးန႕ ဥပေဒျပေရးက သးျခားခြထားတ ပထမပစ (အေမရကနပစ)က ေရြးခ ပါတယ။ ဒါေၾကာင

အနာဂတႏငငေတာရ ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕မာ သမၼတ၊ ဒတယသမၼတမား (ႏစဥး)၊

ျပညေထာငစ၀နႀကးမား၊ ျပညေထာငစေရ႕ေနခပတ႕ ပါမယလ႕ ဆပါတယ။ ဒပစဟာ ၄၇

အေျခခဥပေဒန႕ေရာ၊ ၇၄ အေျခခဥပေဒန႕ေရာ လး၀ခြထြကေနပါတယ။

သမၼတ ၀နႀကးေတြက ခန႕အပရာမာေတာ အသက ၄၀ ျပညၿပးသ၊ လႊတေတာကယစား

လယမားအတြကသတမတထားတအရညအခငးမားန႕ ျပညစရင လႊတေတာကယစားလယထ ကျဖစေစ၊

ကယစားလယမဟတသမားထကျဖစေစ ခန႕ႏငပါတယ။ လႊတေတာကယစားလယဆရင ေတာ

ကယစားလယအျဖစကႏႈတထြကရပါမယ။

31

ဒါေပမယ သမၼတက ၀နႀကးခန႕ထားရာမာ ျပညေထာငစလႊတေတာကတငျပၿပး လႊတေတာရ

အတညျပခကန႕ခန႕ထားရမာျဖစပါတယ။ တကယလ႕ လႊတေတာက ၀နႀကးတစဥးရလပေဆာငခကဟာ

ႏငငေတာက သစၥာေဖာကတယ။ အကငသကၡာပကျပားတယ။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက

ေဖာကဖကတယ။ တာ၀နက ေကပြနစြာမထမးႏငဘးလ႕ယၾကညရင စစမးစစေဆးမႈလပႏငပါတယ။

တာ၀နေပးရန မသငဘးလ႕ ေတြ႕ရခရင သမၼတက ၀နႀကးက ရာထးမ ရပစေပးရပါတယ။ ဒါေၾကာင

သမၼတအေနန႕ စတၾကကေရြးခယခန႕ထားႏငေပမယ လႊတေတာရ သေဘာတညခက၊

ေထာကခခကရဖ႕ လသလ လႊတေတာကေတာငးဆခရင ၀နႀကးက တာ၀နကရပဆငးေပးရမာ

ျဖစပါတယ။

ဒအခကေတြကေတာ အေမရကနအပါအ၀င ဒမကေရစႏငငမားရ စႏႈနးမားန႕ ဘာမ ကြာျခားမႈမရတာက

ေတြ႕ရမာပါ။ သ႕ေသာ ၀နႀကးအဖြ႕ထမာ တပမေတာအရာရေတြပါလာေအာင သတမတထားတာကေတာ

အေတာက အျငငးပြားစရာျဖစေနတာက ေတြ႕ရပါတယ။

အမးသားညလာခမာ ေကာမရငက ကာကြယေရး၊ လၿခေရး၊ ျပညထေရးန႕ နယစပေရးရာ

၀နႀကးဌာနေတြအတြက ၀နႀကးတာ၀နယဖ႕ တပမေတာသားအမညစာရငးက ဥးစးခပက သမၼတက

ေပးရမယလ႕ အေျခခမခဖ႕အဆျပခပါတယ။ ဒလ စစေရး၊ လၿခေရးန႕ပတသကတ ၀နႀကးေတြက

စစသားပျဖစရမယဆတာကေတာ ပါတေတြေရာ၊ တငးရငးသားအဖြ႕ေတြကပါ မၾကကပါဘး၊ ဒါေပမယ

ေကာမရငကလညး ဒအခကက အေသဆတကငထားပါတယ။ ေနာကဆးေတာ ဒစစသား

၀နႀကးေတြကလညး လႊတေတာရ သေဘာတညခကန႕ခန႕ရမယ။ ကန၀နႀကးေတြလပ လႊတေတာက

တာ၀နေပးဖ႕ မသငေၾကာငး စစမးေတြ႕ရရင ရာထးမ ဖယရားရမယဆတာန႕ ေစးတသြားခ ၾကပါတယ။

ဘာပျဖစျဖစ ဒအခကကေတာ ကၽြနေတာလညး ဘ၀ငမကပါ။ ဒအေျခခမေတြေပၚ မတညၿပး

အခမၾကမးေရးဆြေနတ ေကာမတမာေတာ ဘယလျပငႏငမလဆတာ ေစာငၾကညရမယလ႕ထငပါ တယ။

32

အနာဂတ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ (၉)

ဒတစခါေတာ တငးေဒသႀကး သ႕မဟတ ျပညနယအစးရအဖြ႕မား ဖြ႕စညးတအေၾကာငး ေျပာခငပါတယ။

ျပညေထာငစအစးရမာလပ ျပညနယ/ တငးေဒသၾကးေေတြမာ ျပညနယ၀နႀကးခပ၊ ျပညနယ၀နႀကး၊

ျပညနယဥပေဒခပ ဆၿပးရမာျဖစပါတယ။ ၄၇ အေျခခဥပေဒမာတးက ျပညနယေကာငစ၊

ျပညနယ၀နႀကးခပရေပမယ ေနာကထပ၀နႀကးန႕ ဥပေဒခပဆတာ မရခပါဘး၊ ၇၄ ဥပေဒမာေတာ

ျပညနယေကာငစဥကပရခပါတယ။ ဒါေၾကာင အခေပၚလာမယ အေျခခဥပေဒမာေတာ ၀နႀကးခပ၊

၀နႀကးမားန႕ေရ႕ေနခပတ႕ရတာေၾကာင သးျခားအစးရအဖြ႕ပစပၿပး ေပၚလြငတယလ႕ ဆႏငပါတယ။

ျပညနယ၀နႀကးခပကေတာ သမၼတက ျပညနယလႊတေတာကယစားလယမားထက ေရြးခယၿပး

ျပညနယလႊတေတာရအတညျပခကန႕ ခန႕ရမာျဖစပါတယ။ ျပညနယ၀နႀကးေတြကေတာ ျပညနယ

၀နႀကးခပက ေရြးၿပး ျပညနယလႊတေတာမာ အမညစာရငးတငသြငးၿပး လႊတေတာရအတညျပခကန႕

ခန႕အပရမာျဖစပါတယ။ ဒေနရာမာ ၀နႀကးေတြဟာ လႊတေတာကယစားလယေရာ၊ လႊတေတာ ကယ

စားလယမဟတသေရာျဖစႏငပါတယ။ ေနာကၿပး ျပညနယ၀နႀကးခပက မျဖစမေနခန႕အပရမယ

၀နႀကးေတြလ ရပါေသးတယ။

အဒါကေတာ ေရ႕ပငးကေဆာငးပါးေတြမာ ကၽြနေတာရငးျပခတ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး အတြငးမာ

သတမတအေရအတြကန႕ ကကညတ တငးရငးသားမားက ေရြးခယထားတ အဒတငးရငး သားေတြက

ကယစားျပတ ကယစားလယမား၊ သကဆငရာျပညနယအတြငးမာရတ ကယပင အပခပခြငရ ေဒသမားရ

33

ဥးစးအဖြ႕ဥကဌမားပျဖစပါတယ။ ဒလေတြက မမတ႕သကဆငရာ တငးရငးသား လမးစမားရ

လမးစေရးရာ၀နႀကးမားအျဖစ တာ၀နယၾကမာျဖစပါတယ။

ဒခန႕ထားတ ၀နႀကးေတြက အတညျပရာမာေရာ၊ စြတစြျပစတငၿပး ရာထးက ဖယရားရာမာေရာ

လပနညးေတြကေတာ ျပညေထာငစလႊတေတာန႕အတတပျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ျပညနယေတြမာ

ျပညေထာငစအစးရလပ ဖြ႕စညးပအျပညန႕ ကယပငအပခပခြင၊ စမခန႕ခြခြငရတယလ႕ ဆႏငပါတယ။

ဒါေပမယ ျပညေထာငစအစးရမာလပ ျပညနယအစးရအဖြ႕တြငးမာ တပမေတာသား၀နၾကးေတြ

ပါေနပါေသးတယ။ ျပညနယအဆငမာေတာ လၿခေရးန႕နယစပေရးရာ၀နႀကးေတြက တပမေတာသား ေတြ

ခန႕ထားရမယလ႕ သတမတထားပါတယ။ သ႕ေသာ ျပညနယတစခန႕တစခ ၀နႀကးဌာနဖြ႕တာက ေတာ

ကယျပညနယအေျခအေနန႕ ကယၾကကသလဖြ႕ခြငေပးထားပါတယ။ အဒါကေတာ ျပညေထာငစ

အစးရအဖြ႕တးကလပ တငးရငးသားေတြ ကန႕ကြကတအခကပါ။

ကယပငအပခပခြငရေဒသေတြမာေတာ ကယပငအပခပခြငရေဒသဥးစးအဖြ႕န႕ အပခပမာ

ျဖစပါတယ။သးျခားအစးရအဖြ႕မရပ ဥးစးအဖြ႕ကပ အေျခခဥပေဒက ခြေ၀ေပးထားတ ဥပေဒျပအာဏာ

ေရာ၊ အပခပေရးအာဏာကပါ ပးတြကငသးမာပါ။ ကယပငအပခပခြငရေဒသဥးစးအဖြ႕ေတြရ ဖြ႕စညးပ က

ေရ႕ေဆာငးပါးေတြမာ ရငးျပထားၿပးျဖစလ႕ ထပမရငးေတာပါ။

ဒါေၾကာင အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရေပၚလာမယ ႏငငေတာမာ ျပညေထာငစအဆငမ

ျပညေထာငစလႊတေတာ ( ျပညသ႕လႊတေတာန႕ အမ းသားလႊတေတာ)န႕ အစးရအဖြ႕၊

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆငမာ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးလႊတေတာန႕ အစးရအဖြ႕ဆၿပး

သးျခားတညရမာျဖစသလ ဥပေဒျပေရးအာဏာန႕ အပခပေရးအာဏာကလညး ခြေ၀ကငသးတာက

ေတြ႕ရမာျဖစပါတယ။ ျပညနယအစးရအေနန႕ သးျခား၀နထမးမား၊ ဌာနမားဖြ႕စညးခြငရမာျဖစပါတယ။

34

အပခပေရးအာဏာခြေ၀မႈန႕ပတသကၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားအေနန႕ ျပညနယ

/တငးေဒသႀကးလႊတေတာက ဥပေဒျပခြငရတကစၥအားလးအေပၚ အာဏာသကေရာကတအျပင

ျပညေထာငစဥပေဒအရ ျပညနယမားက လႊအပထားတကစၥမားအတြကလညး အာဏာသကေရာကမာ

ျဖစပါတယ။ ျပညနယဘတဂကကလညး ျပညနယအစးရကပေရးဆြၿပး ျပညနယလႊတေတာက တငျပ ရမာ

ျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင အပခပေရးမ႑ငန႕ပတသကရင အရငအေျခခဥပေဒမားထက အပခပေရးန႕ ဥပေဒျပေရးက

သးျခားခြထားတာ၊ ျပညနယအစးရေတြမာ လပပငခြငပရလာတာေတြ႕ရပါတယ။ အားနညးခကကေတာ

လၿခေရး၊ နယစပေဒသ ေတြန႕ပတသကရင တပမေတာသားေတြကပ ၀နႀကးခန႕ဖ႕ သတမတထားတာ

ျဖစပါတယ။ သ႕ေသာ အေကာငးဘကက လညေတြးရငေတာလညး ဒ၀နႀကးေတြက သမၼတန႕

ျပညနယ၀နႀကးခပရ ကြပကမႈေအာကမာ ရတာေၾကာင ထနးကြတမႈေတာ ရေသးတယလ႕

ဆႏငပါေသးတယ။ ဒါေပမယ ဒအခကက အေတာအျငငးပြားစရာျဖစေနတာမ႕ အေျခခ ဥပေဒ

မၾကမးေရးဆြတေနရာမာ ဘယလျဖစလာမလလ႕ ေစာငၾကညရမယထငပါတယ။

ပေတာကေျမ

35

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၁၀)

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒန႕ပတသကၿပး ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရးက႑ေတြန႕ ပတသကလ႕

ေဆြးေႏြးၿပးတအခါ ဒမကေရစစနစရ ေနာကထပမ႑ငတစချဖစတ တရားစရငေရးန႕

ပတသကၿပးေဆြးေႏြးလပါတယ။

ဒမကေရစစနစမာ Check and Balance လပနငဖ႕အတြက လြတလပတတရားစရငေရး စနစ

ဟာဘယေလာကအေရးႀကးတယဆတာ ကၽြနေတာအားလးသၾကမယထငပါတယ။ အမးသား ညလာခက

ေဆြးေႏြးခကေတြမာလညး ကယစားလယေတြအေနန႕ ေတာေတာေလး ျပညျပညစစ ေျပာၾက၊

တငျပၾကတာေတြ႕ရပါတယ။

ဒါကလညး ျမနမာႏငငမာ လြတလပေရးရထက တစခါမ လြတလပတ တရားစရငေရးစနစ

မရခတာေၾကာငလညးျဖစမယထငပါတယ။ ဒါေၾကာငအနာဂတကမသြားခင အတတက အေျခအေန

ေလးက ျပနလညၾကညခငပါတယ။

၄၇ ဥပေဒမာတးက တရားလႊတေတာခပဆတာရပါတယ။ အဒေအာကမာေတာ တငး၊ ျပညနယ၊ခရင၊

ၿမ႕နယစတတရားရးအဆငဆငရပါတယ။ တရားလႊတေတာခပတရားသႀကးမားက ေတာ ၀နႀကးခပရ

ေထာကခခကန႕ သမၼတက ခန႕အပတာပါ။ ကနတအဆငေတြကေတာ တရားလႊတေတာခပရ

ဥကဌျဖစတ တရားေရး၀နႀကးက ခန႕အပပါတယ။ ဒါေၾကာင တရားသႀကး ခန႕ထားေရးမာ လႊတေတာမာ

အမားစရထားၿပး အစးရဖြ႕ထားတပါတက အာဏာရေနတာက ေတြ႕ရ မာပါ။ ဒါေၾကာငလညး

အာဏာရပါတ ဖဆပလက ပမညတအပါအ၀င အတကအခေတြက တရားေရး စနစက သးၿပး

ေကာငးေကာငးႏပကြပခတာပါ။

36

၇၄ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြေတာ တစဥးထငတရားသႀကးစနစက အရငးရငစနစရ

အေမြချဖစတယလ႕ ဆၿပး ျပညသေတြပါ၀ငတ ျပညသ႕တရားသႀကးအဖြ႕န႕တရားစရငတ စနစက

ေျပာငးပါတယ။ ဒါေၾကာင ဗဟမ ျပညသ႕တရားသႀကးအဖြ႕န႕ ျပညနယ/တငး/ၿမ႕နယ/ရပကြက/

ေကးရြာတရားသႀကးအဖြ႕ဆၿပး အဆငဆငဖြ႕ပါတယ။ ျပညသ႕တရားသႀကးအဖြ႕က ျပညသ႕ လႊတေတာ

ကယစားလယမားထက၊ ျပညနယ/တငး/ ၿမ႕နယအဆငေတြမာလညး သကဆငရာ

ေကာငစေတြကေနေရြးေပးပါတယ။ အဒေတာ ျပညသ႕တရားသႀကးအဖြ႕ဟာ လႊတေတာန႕ ျပညသ႕

ေကာငစေအာကက အလလေရာကသြားပါတယ။ ေနာကတစခါ ဥပေဒအေတြ႕အၾကမရသေတြ လညး

တရားသႀကးအဖြ႕၀ငျဖစႏငတာေၾကာင အဒေခတက တရားစရငေရးဟာ အေတာကသ

ကေအာကႏငခတာက မတမၾကမာပါ။

လာမယဖြ႕စညးပမာေတာ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၊ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

တရားလႊတေတာန႕ ကယပငအပခပခြငရတရားရးမားဆၿပး ရပါမယ။ အဒမာတာ၀နထမးေဆာင မယ

တရားသႀကးေတြက တရားသႀကးအျဖစ အနညးဆးငါးႏစ၊ သ႕မဟတ ဥပေဒ၀နထမးအျဖစ

ဆယႏစတာ၀နယဖးသျဖစရမယလ႕ဆပါတယ

တရားသႀကးေတြခန႕ထားရာမာေတာ ဗဟအဆငမာ သမၼတက ျပညေထာငစလႊတေတာက

အမညစာရငးတငသြငးၿပးခန႕မာျဖစသလ႕ ျပညနယ၊ တငးအဆငေတြမာေတာ သမၼတက တရားသ

ႀကးခပ၊ သကဆငရာျပညနယ၀နႀကးခပေတြန႕ တငပငေရြးၿပး ျပညနယလႊတေတာရ အတညျပ

ခကန႕ခန႕ရမာျဖစပါတယ။

သကဆငရာ ျပညနယတငးတရားလႊတေတာေတြက ကယေဒသမာ ရတ ကယပငအပခပ ခြငရေဒသန႕

ခရင၊ျမ႕နယတရားရးမားက ႀကးၾကပရမာျဖစပါတယ။ ဒအခကကေတာ ၄၇ ဥပေဒ ထက

ျပညနယ၊တငးေတြက အခြငအေရးအမားႀကးပေပးထားတာက ေတြ႕ရပါတယ။

37

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒရ တရားစရငေရးက႑န႕ပတသကရင ကၽြနေတာအၾကက ဆးကေတာ

၄၇ ဥပေဒမာေရာ၊ ၇၄ ဥပေဒမာပါ မပါခတ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာတရားရးပါပ။ တကယေတာ

ဖကဒရယပစႏငငေတြမာ ဗဟအစးရန႕ ျပညနယေတြၾကား အေျခခဥပေဒဆငရာ

အျငငးပြားမႈေတြေျဖရငးဖ႕ ၊ ႏငငသားေတြရ အေျခခဥပေဒဆငရာအခြငအေရးေတြက ကာကြယဖ႕

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာတရားရးတစခထားေလရပါတယ။ အေမရကနလ႕ ႏငငမာေတာ

တရားရးခပကပ ဒတာ၀နက အပႏငးတာကေတြ႕ရပါတယ။

လာမည အေျခခဥပေဒမာေတာ ဖြ႕စညးပအေျခခဆငရာတရားရးက တရားသႀကး ကးဥးန႕ ဖြ႕ပါမယ။

ဒါေပမယ သမၼတတစဥးတညးကပ အဆျပၿပး လႊတေတာကတငျပတာမးမဟတဘ သမၼတက သးဥး၊

ျပညသ႕လႊတေတာဥကဌက သးဥး န႕ အမးသားလႊတေတာဥကဌက သးဥး

အမညစာရငးတငသြငးရမယလ႕ ဆပါတယ။ ဒါဟာ အေရးႀကးတ တရားရးဖြ႕စညးေရးမာ အားလးပါ

ႏငေအာငလပေပးထားတာျဖစပါတယ။

ဒတရားရးက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက အနကဖြငျခငး၊ လႊတေတာအဆငဆငက ျပဌာနးတ ဥပေဒေတြက

အေျခခဥပေဒန႕ညမည စစစျခငး၊ အပခပမႈအာဏာပငအဆငဆငရလပေဆာငခက မားက စစစျခငး၊

ဗဟအစးရန႕ ျပညနယ/တငးေဒသမားအတြငအျငငးပြားမႈမား၊ ျပညနယအခငးခငး အျငငးပြားမႈမားက

ေျဖရငးေပးျခငး၊ ႏငငသားမားရ ေလာကထားမႈမားက စစစျခငးစတ အေျခခ ဥပေဒပါအႏစသာရမားက

ကာကြယေပးတအလပေတြက လပမာ ျဖစပါတယ။

ဒလတရားရးရျခငးဟာ အေျခခဥပေဒပါအခကမားက စာရြကေပၚမာပ ရမေနဘ အသက

၀ငေအာငလပႏငတာမ႕ အငမတနႀကဆသငတ အခကပါဘ။ ၇၄ ဥပေဒ၊ ပဒမ ၁၅၈ မာဆရင

ႏငငသားမား သည လြတလပစြာ စညးရးဖြ႕စညးခြင၊ ေဟာေျပာခြင၊ စတနးလညလညခြငရတယ။

ဒအခြငအေရးမားက ကငသးႏင ေအာင အကအညေပးရမယလ႕ ျပဌာနးထားေပမယ အစးရက

လပမေပးရငဘယက တငရမယဆတာမပါဘး။ ျပညသ႕တရားသႀကးအဖြ႕က လႊတေတာက ခန႕ထားတာ၊

38

လႊတေတာက ပါတကခပကငထားတာဆေတာ လြတလပတအဖြ႕တစခရမ လပေပး ႏငမာမ႕

အေျခခဥပေဒပါအခကဟာ အသကမ၀ငခဘး၊

ဥးႏလကထကမာလညး သန႕ရငး၊တညျမကြေတာ ဘတဂကက လႊတေတာမာ တငရင သရႈးမာမ႕ ဥးႏက

သမၼတအာဏာန႕ အတညျပခတယ။ ဒလလပခြငအေျခခဥပေဒက ေပးထား၊ မထား အျငငးပြားတအခါ

တရားသႀကးခပ ( တရား၀နႀကး) ဥးေအးေမာငက ဥးႏဘကေတာသား ဆေတာ ဥးႏဘကလကၿပး

တရား၀ငတယလ႕ဆးျဖတခတယ။

အခေတာ ဒသငခနးစာေတြက ယၿပး လြတလပတဖြ႕စညးပအေျခခဆငရာတရားရး ေပၚလာ တာက

ေတြ႕ရပါတယ။ ေနာကၿပး ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတရားရး၊ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာ ခပ၊

ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတရားလႊတေတာ တရားသႀကးမားက သမၼတ၊ ၀နႀကးခပတ႕က

ျဖတခငတငးျဖတလ႕မရပါဘး၊ စစမးေရးခရးဖြ႕ၿပး စစေဆး၊ လႊတေတာအမတသးပႏစပက အျပစ

ရေၾကာငး ဆးျဖတမ ထတပယလ႕ရမာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင တရားသၾကးမားအေနန႕ အပခပေရး

အာဏာပငေတြရ ၾသဇာခစရာမလဘးဆတာေတြ႕ႏငပါတယ။

ဒတရားေရးက႑န႕ပတသကတ အေျခခမေတြကေတာ ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရးမာလ႕

အျငငးပြားစရာသပမပါပ ၊ ႏငငတကာ စမတယလ႕ေျပာႏငပါတယ။ ဒါကေတာ ဒမကေရစအတြက

အငမတနေကာငးတအခကလ႕ ထငမေၾကာငးပါဗာ။

ပေတာကေျမ

39

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၁၁)

အနာဂတႏငငေတာမာပါမယ မ႑ငသးရပန႕ပတသကလ႕ေရးၿပးတအခါ ႏငငသားမားရ

မလအခြငအေရးန႕ပတသကတအေျခခမေတြအေၾကာငး ေဆြးေႏြးျခငပါတယ။ အမးသားညလာခက

အတည ျပထားတအေျခခမေတြအေၾကာငးေလလာတအခါမာ ထးျခားခကတစခက သတထား မပါတယ။

အဒါကေတာ စစတပအေနန႕ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒန႕ဆငတ ဥပေဒျပေရး ကစၥေတြမာ သတ႕

ဆႏၵပါရေရးက ေတာေတာအေလးထားၿပး လပထားေပမယ သာမန ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး ကစၥေတြမာ

စစတပက အဓကအခနးက ပါႏငဖ႕ မၾကးစားခတအခကပါဘ။ ဒါကလညး သတ႕ အဖြြ႕ အစညး၊

ေခါငးေဆာငတစဥးခငးရ လၿခေရးအတြကစးရမတာန႕ဆငမယထငပါတယ။ ဒါကေတာ ေနာကမ

သးျခားေဆြးေႏြးပါဥးမယ။

ေရ႕ေဆာငးပါးမာ တရားစရငေရးန႕ပတသကရင လြတလပတတရားစရငေရးေပၚေပါကႏငဖ႕

လအပတအေျခခအခကေတြပါတယဆတာေျပာခပါတယ။ လာမယ အေျခခဥပေဒမာ အခနးတစခနး

အေနန႕သးျခားပါလာမယႏငငသားမားရမလအခြငအေရးမားမာလညးစစတပအေနန႕ ဒမကေရစစ

မားန႕အည အေျခခမေတြခႏငေအာင ကယစားလယမားန႕ပးေပါငးလပေဆာငခတာေတြ႕ရပါတယ။

အမးသားညလာခက ခမတတအေျခခမမားအထမ ႏငငသားမားရ မလအခြငအေရးမား က အခနး (၈)

အျဖစေဖာျပထားတာေတြ႕ရပါတယ။ စစေပါငးအေျခခမေပါငး ၅၀ ပါရပါတယ။ ဒအခက

ေတြန႕ပတသကၿပး ေကာမရငက ချပတအခနမာေရာ၊ ကယစားလယေတြက ေဆြးေႏြးတအခါမာ ေရာ

ႏငငတကာ စနႈနးမား၊ ကြနဗငးရငးမားက အေျခခၿပးေဆြးေႏြးခတာသတထားမပါတယ။

အေသးစတဖတၾကညရငလညး ဒအေျခခမေတြဟာ ႏငငတကာစႏႈနးမားအတငး ျဖစတယဆတာ

40

ေတြ႕ရပါတယ။ အတညျပတအခနမာလညး စစတပေရာ၊ ကယစားလယမားအၾကားမာပါ အျငငး

အခမရတာက သတျပမပါတယ။

ဒအေျခခမေတြထမာ အခြငအေရးမားန႕ပတသကၿပး ႏငငသားတငး ဥပေဒအရတနးတ

အခြငအေရးရဖ႕ပါသလ႕ ဥပေဒအကာအကြယကလညး တနးတရဖ႕ ပါပါတယ။ ျပညသ႕၀နထမး၊

အလပအကင၊ စးပြားေရး၊ ပညာေရးစတေနရာေတြမာ အားလးတညေသာ အခြငအလမးရဖ႕ ဆၿပး

လညးသတမတထားပါတယ။ အလားတပ လင၊ ဘာသာေရး၊ လမ းေရး၊ ဇာတတ႕က အေၾကာငးျပ ၿပး

ဘယေနရာမာမ ခြျခားဆကဆျခငးမျပဖ႕လညး ထညသြငးတာပါတယ။

ေနာကတစခါ ႏငငေတာက ႏငငသားမားရ ယၾကညခက၊ ထငျမငခကမားက လြတလပစြာ ထတေဖာခြင၊

ေရးသားခြင၊ လကနကမပါဘ စတနးလညလညခြင၊ အသငးဖြ႕ခြင၊ အျခားတငးရငး သားမား၊

အျခားဘာသာမားက ထခကနစနာမႈမရေစဘ မမတ႕စကား၊စာေပ၊ ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာ၊

ဓေလထးတမးမားက ေဆာငရြကခြင စတာေတြက ခြငျပထားတာလညးေတြ႕ရပါတယ။ ဒါအျပင

ကၽြနေတာတ႕ႏငငရ ျပညတြငးေသာငးကနးမႈျပနာမားေၾကာငရလာတအေတြ႕အၾကေၾကာင ထငပါရ

အဓမၼလပအားေပးခငးေစျခငးက တားျမစတအခကလညး သးျခားထညသြငးထားပါတယ။

အလားတပ ဘာသာေရးလြတလပခြငက အာမခထားသလ ဘာသာေရးက နငငေရး အတြက မသးမခဖ႕၊

ဘာသာေရးကအေၾကာငးျပၿပး လမးအခငးခငးမနးတးမႈျဖစေအာငမလပဖ႕ တားျမစတ

အခကကလညးထညထားပါတယ။ ၄၇ အေျခခဥပေဒမာ မပါေပမယ ၇၄ မာပါခတ Recall Vote က လညး

အခအေျခခမေတြမာဆကၿပး ထညသြငးထားပါတယ။ ဒါကေတာ မဆႏၵရငေတြအေနန႕ မမ

တ႕ေရြးခယထားတကယစားလယတစေယာကက မႏစသကရင ေနာကတစႀကမေရြးေကာကပြ အထ

ေစာငဖ႕မလဘ ျပနၿပးရတသမးႏငတ အခကကဆလတာပါ။ ေရြးေကာကပြမာ ကတေတြေပး ၿပးရင

41

ေလးႏစလးေမေနတ ကယစားလယေတာမား၊ အမတျဖစၿပဆၿပး ထငရာစငးျခငတ ကယစား

လယမားအတြက သတထားရမယ အေျခခမပါ။ ကၽြနေတာေတာ ဒအေျခခမက အေတာႀကကပါ တယ။

ကနအေျခခမေတြကေတာ ဒမကေရစစခနမႏငငမားက အေျခခဥပေဒမားမာ ပါ၀ငတ

အခကမားန႕အတတပါဘ။ ဖတၾကညရငေတြ႕ရမာပါ။ ဒအခကကေတာ အနာဂတအတြက

အားတကစရာျဖစပါတယ။

ဒေနရာမာ ကၽြနေတာတ႕တစခသတျပရမာက အေျခခဥပေဒမာ အခြငအေရးေတြ၊ ရပငခြင

ေတြေဖာျပထားရန႕ မၿပးေသးပါဘး၊ အဒအေျခခဥပေဒပါအခြငအေရးေတြက လကေတြ႕ကငသးႏင ဖ႕

လအပတဥပေဒေတြ၊ နညးဥပေဒေတြ ထပၿပးျပ႒ာနးဖ႕လပါေသးတယ။ ဥပမာ။ လြတလပစြာ ဆႏၵ

ေဖာထတခြငက ကငသးႏငဖ႕အတြက ဆႏၵျပပြတစခလပျခငရင ဘယလလပရမယ။ အစးရဘကက

ဘာေတြလကနာရမယ။ လထဘကက ဘာလပရမယဆတာေတြက ဥပေဒေတြ ျပ႒ာနးေပးရပါတယ။

၄၇ အေျခခဥပေဒမာေရာ၊ ၇၄ အေျခခဥပေဒမာပါ ႏငငသားမားရမလအခြငအေရးန႕

ပတသကလ႕ျပညျပညစစပါခပါတယ။ တစပါတစနစရ အေျခခဥပေဒမာေတာင လြတလပစြာ ေျပာဆ ခြင၊

အသငးဖြ႕စညးခြငေတြက အာမခတအခကေတြပါပါတယ။ ဒါေပမယ ၄၇ ဥပေဒေခတမာေရာ၊ ၇၄

ဥပေဒေခတမာေရာ ဒလေနာကဆကတြ ဥပေဒေတြ၊ နညးဥပေဒေတြျပ႒ာနးခတာမရလ႕

အေျခခဥပေဒပါအခြငအေရးမား က ျပညသေတြ ျပညျပည၀၀မရခတာ သတျပမပါတယ။

အခအေျခခမမာေတာ ႏငငသားတစေယာကအေနန႕ ဒအခြငအေရးမားက မရတအတြက ရယလေၾကာငး

တရားလႊတေတာခပက ေလာကထားႏငေၾကာငးန႕ တရားလႊတေတာခပအေနန႕

မနကနတယလ႕ထငရင စာခၽြနေတာအမန႕က ထတေပးႏငေၾကာငးေဖာျပထားပါတယ။ ဒါအျပင

ညလာခကယစားလယမားက ႏငငသားမားရ မလအခြငအေရးန႕ပတသကၿပး ဆကလက ဥပေဒျပ သငတ

အခကမားကလညး တငျပခပါတယ။ ဒအခကေတြကေတာ အေျခခဥပေဒထမ ထညသြငး လ႕မရတ

42

အေသးစတအခကမားျဖစတာေၾကာင ေနာငေပၚေပါကလာမယ ျပညေထာငစလႊတေတာ မာ စဥးစားၿပး

ဥပေဒ၊နညးဥပေဒေတြ ျပ႒ာနးႏငဖ႕အတြက ေကာမရငကေန အဒလႊတေတာက လႊေပးဖ႕

သေဘာတခၾကပါတယ။ ေနာကၿပး ဒအခြငအေရးေတြန႕ပတသကၿပး အျငငးပြားလာရင ေျဖရငးေပးမယ

ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒဆငရာတရားရးဆတာလညး ထညသြငးထားပါတယ။

ဒါေၾကာင အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမာေတာ ႏငငသားမားရ မလရပငခြငမား၊ အခြငအေရးမားန႕

ပတသကရင ဒမကေရစစမ၊ ေပမ၊ေဒါကမပါလာမာျဖစတယလ႕ဆႏငပါတယ။ ဒါေတြက

အျပညအ၀ကငသးႏငဖ႕ကေတာ မဆႏၵရငျပညသမား၊ ႏငငေရးပါတမားန႕ စစတပ အပါအ၀ငျပညသ႕

၀နထမးမားအေပၚမာ မတညတအေၾကာငးေဖာျပလကရပါတယ။

ပေတာကေျမ

43

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငး

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆၿပး ဆကဆကေရးခေပမယ ဒတစခါေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ

ျပငဆငျခငးဆၿပး သးျခားေရးဖ႕ဆးျဖတထားပါတယ။ ေရ႕မာတငျပ ခတာကေတာ ျဖစေပၚလာမယ

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒထက အေရးႀကးတအခနးမားက ဆနးစစႏငဖ႕န႕ ဘယအခကက လကခႏငသလ၊

လကမခ ႏငဘးလဆတာဆးျဖတႏငဖ႕ ျဖစပါတယ။

နအဖက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာအေျခခမေတြချပေတာ သေဘာထားနစမးန႕ တန႕ျပန တာက

သတထားမပါတယ။ တစခကေတာ လး၀လကမခဘ ပယခတာပါ။ ဒခပန႕ အေနာကႏငငမားက

ဒလအယရပါတယ။ ေနာကတစခကေတာ ဒအေျခခဥပေဒက အစအျဖစသေဘာထားမယ။ ေနာကမ

တစေျဖးေျဖးျပငယမယဆတ အယအဆပါ။ G 7 လ႕လသမားတ ဒခပကယစားလယ ဥးၾကည၀ငး၊

ဥးတငထြနးေမာငတ႕ တငတ အယအဆပါ။ ၿငမးအဖြ႕ေတြကလညး ဒသေဘာထားရပါတယ။ အခ

ဒေဆာငးပါးက ဒလသေဘာထားရသမားအတြက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ေျပာငးလေရးအတြက

ဘယလ အေျခခမေတြရတယဆတာက သးသပတေဆာငးပါပါ။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငမယဆရင အမးသားလႊတေတာ ဒါမမဟတ ျပညသ႕လႊတ ေတာ အမတ

ႏစဆယရာခငႏႈနးက စၿပးအဆျပႏငပါတယ။ အဒလျပငတအခါမ ႏစမ း ႏစစားရပါတယ။ ႏငငေတာ

ဖြ႕စညးတညေဆာကပ၊ ဥပေဒျပေရး၊ တရားစရငေရး န႕အပခပေရးဆငရာဖြ႕စညးမႈ၊ အေရးေပၚကာလ

ျပ႒ာနးခကမားက ျပငျခငရငေတာ ျပညေထာငစလႊတေတာ ( လြႊတေတာႏစရပေပါငး) ၇၅% က

သေဘာတရမယအျပင ျပညသ႕ဆႏၵခယပြမာလညး မေပးပငခြငရသအားလးရ ထက၀ကေကာက

ေထာကခ ဖ႕လပါတယ။

44

ကနျပငဆငခကေတြကေတာ ျပညေထာငစလႊတေတာကယစားလယ ၇၅% ကသေဘာတ ရင

ျပငႏငပါတယ။ ဒါအျပငအေျခခမေတြမာ ထပၿပးကန႕သတထားတာေတြရပါတယ။ ႏငငေတာနယနမတက

ျပငမယဆရင ျပညေထာငစလႊတေတာႏစရပရ ထက၀ကေကာ ေထာကခမအျပင နယနမတျပင

ဆငရာမာ အကး၀ငတ ျပညနယ သ႕မဟတ တငးေဒသႀကးလႊတေတာရ ထက၀ကေကာေထာကခမႈ ရယ

ဖ႕သတမတထားပါတယ။ ဒလပ ျပညနယနယနမတက ျပငမယဆရင အကး၀ငတ ၿမ႕နယရ မဆႏၵရင

ထက၀က ေကာက ေထာကခခကရမသာ ျပညနယလႊတေတာကစဥးစားဖ႕၊ ျပညနယလႊတေတာ

ေလးပသးပကေထာကခမာ ျပငဆငဖ႕ သတမတထားတာက ေတြ႕ရပါတယ။ ဒါကေတာ ကခငျပညနယ

ထက ဖေမာ၊ ေဂၚလန၊ ကနဖာရြာသးရြာကတရတန႕ နယနမတေရးဆြရာမာ ျပညနယလထ ဆႏၵက

မေမးဘ တရတက ေပးလကတာ၊ ကခငျပညနယဖြ႕စညးေတာ ကခငေတာငတနးေဒသမာ မပါတ

မးေကာငး၊ မးညငး၊ ေရႊက၊ ဗနးေမာ ေျမျပန႕ေဒသေတြက ေဒသခ ဗမာ၊ ရမးေတြရ ဆႏၵမခယပ

လပလကတာေတြေၾကာင အၾကတအချဖစခရတ သငခနးစာေၾကာင လ႕ထငပါတယ။

အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးန႕ ပတသကတအေျခခမေတြထြကလာေတာ ကေအာငႏငဥးက ဒါဟာ

ျပငဆငရခကတ အေျခခဥပေဒျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ဥးၾကည၀ငးတ႔ အယအဆဟာ မျဖစႏငဘးဆတ

သေဘာ ေဆာငးပါးတစေစာငေရးပါတယ။ တကယေတာ ဒအေျခခဥပေဒျပငဆငတနညးလမးဟာ

အေမရကန အေျခခဥပေဒမာေလာကမခကပါဘး၊ အလယအလတသေဘာလ႕ေျပာလ႕ရပါတယ။

ဒေနရာမာ ျပညသ႕ဆႏၵခယပြလပဖ႕မလဘး၊ ျပညေထာငစလႊတေတာရ ထက၀ကေကာက

အတညျပရငျပငသငတယလ႕ေျပာသေတြလညးေတြ႕ပါတယ။ ဒအခကန႕ပတသကၿပး ဖကဒရယ

ျပညေထာငစဆတသေဘာက အရငေျပာခငပါတယ။ ျမနမာႏငငေရးမာ ဖကဒရယျပညေထာငစ ဆတ

စကားလးက အျငငးပြားဖြယရာစကားျဖစေနလ႕ မသးေပမယ အခအေျခခမေတြထမာ ဖကဒရယ အႏစ

သာရေတြအေတာမားမားပါပါတယ။ ( ေနာငမ အကယေရးပါမယ။ )

45

ဖကဒရယျပညေထာငစရ လကၡဏာေတြထက ေအာကပါအခကႏစခကက သတျပသင ပါတယ။

တစ။ ျပညေထာငစအစးရန႕ ျပညနယမားအၾကား ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး၊ တရားစရငေရး

အာဏာခြေ၀မႈမားက အေျခခဥပေဒမာ ျပ႒ာနးထားတယ။

ႏစ။ အဒလ အေျခခဥပေဒက ေပးထားတအခြငအာဏာမားက ျပညေထာငစအစးရ သေဘာ

တစခတညးန႕ ျပငဆငလ႕မရဘး၊ ျပညနယလႊတေတာမားသ႕မဟတ ျပညသ႔ ဆႏၵခယ

ပြလပၿပး ျပညသေတြ သေဘာတညမႈယရမယ။

တကယေတာ ၿဗတနႏငငမာ ေ၀လျပညနယ၊ စေကာတလနျပညနယတ႕မာ ကယပင အပခပခြင

အေရးေတြအမားၾကးရပါတယ။ ဒါေပမယ ဒအခြငအေရးေတြက ၿဗတသ ပါလမနရ ဥပေဒန႕ေပးထားတာ

ျဖစလ႔ အခနမေရြးျပနရပသမးလ႔၊ ျပငဆငလ႔ရပါတယ။ ေ၀လလြႊတေတာန႕ စေကာတလနလႊတေတာက

ဘာမ ေျပာပငခြငမရပါဘး။ ဖကဒရယ ျပညေထာငစေတြျဖစတ အေမရကန၊ ၾသစေတးလ၊ ကေနဒါန႔

အျခား နငငမားကၾကညရင အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးက ျပညနယေတြသေဘာ၊ ျပညသ႕သေဘာ

မပါဘန႔လပလ႔ မရတာေတြ႕ႏငပါတယ။ အေမရကနရ ျပငဆငခကက ပခကပါတယ။

ဒါေၾကာင ယခခမတထားတ အေျခခမအရဆရင လႊတေတာအမတ ၂၀% ကစၿပး အဆျပ

ႏငတယဆေတာ သတခကတအထမာမပါတအျပင ပထမဆးလႊတေတာမာတင စတင အဆျပ

ေဆြးေႏြးခြင ရမယသေဘာရတယ။

သတငးစာရငးလငးပြတစခမာ နအဖ ျပနၾကားေရး၀နႀကးက အခေပၚလာမယ အေျခခ ဥပေဒက End

အျဖစမျမငဖ႔ Process အျဖစျမငဖ႕ေျပာသြားတာမတမပါတယ။ ဒသေဘာထားန႔ ဥးၾကည၀ငးတ႔

အပစအျမင အေျခခမမာပါတ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးတ႔န႔ ပတသကတ အေျခခမမားက

ဆကစပစဥးစား ရငျဖင ေတြးစရာနညးလမးတစခ ေပၚလာမယထငေၾကာငးပါဗာ။

46

vTwfawmfudk,fpm;vS,ftjzpf a&G;cs,fcHydkdifcGifh ESifhtem*wftajccHOya'

EdkifiHjcm;a&;0efBuD; ODÚmPf0if;u puFmylrSmvkyfwJh tmqD,HEkdifiHjcm;a&;0efBuD;rsm; tpnf;ta0;rSm tajccHOya'yg jy|mef;csufrsm;t& a':atmifqef;pkMunf[m a&G;aumufyGJ0ifcGifh &rSmr[kwfbl;vdkYajymcJhw,f/ olYajymMum;csufudk udk;um;azmfjywJh jynfyrD'D,mrsm;u a':atmifqef;pkMunf[m EkdifiHjcm;om;udk vufxyfxm;vdkY? om;awGu EkdifiHjcm;om;jzpfaevdkY qdkNyD;ajymMuw,f/ OD;ÚmPf0if;ajymwJh pum; twdtus rod&ayr,fh tajccHrlrSmawmh EkdifiHjcm;om;eJY vufxyf&if a&G;cs,fcH ydkifcGifhr&dSbl;vdkYawmh ajymrxm;ygbl;/ 'ghaMumifh ußGefawmfwdkY ekdifiHrSm&dScJhzl;wJh tajcc HOya'awGxJrSm vTwfawmfudkf,fpm;vS,ftjzpf ta&G;cHcGifhr&dSolrsm;udk b,fvdk owfrSwf xm;w,fqdkwm avhvmwifjyvdkufygw,f/

1947 ckESpftajccHOya'

1947 Oya'rqGJcifrSm AdkvfcsKyfatmifqef;OD;aqmifNyD; zqyv yPmrjyifqifrI nDvmcHudkvkyfNyD; zGJYpnf;yHk tajccHOya'a&;qGJ&mrS tajccH&r,fhrlawG qHk;jzwfygw,f/ AdkvfcsKyfwdkY usqHk;oGm;ayr,fhvJ zqyvtrsm;pk &xm;wJh wdkif;jynfjyKvTwfawmfu 'DtajccHrlawGtay:rSm rlwnfNyD; tajccHOya'udk a&;qGJcJhygw,f/ zqyv yPmrjyifqifrI nDvmcHrSm vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;&Jht&nftcsif;eJY ywfoufNyD; aqG;aEG;wJhtcgusawmh tvG,fajym&&if tjcm;EkdifiHom;cH,lxm;olrsm;udkk a&G;cs,fcGifh ray;zdkY qHk;jzwfcJhygw,f/ 'DtajccHrludk Oya'pum;eJY a&;awmh 'Dvdka&;ygw,f/

yk'fr 74/ (1) atmufygyk*¾K dvfrsdK;tm; vTwfawmfwpf&yf&yf\ trwftjzpfjzifh a&G;cs,fjcif;cH&efvnf;aumif;? vTwfawmfwpf&yf&yf\ trwftjzpf wnfNrJap&ef vnf;aumif; cGifhrjyK&/

(u) EkdifiHjcm;tpdk;&\ aus;Zl;opömudk cH,lapmifha&Smuf&dkaool odkUwnf;r[kwf EkdifiHjcm;tpdk;&\ vufatmufcHjzpfol okdUwnf;r[kwf xdktpdk;&\ EkdifiHom;jzpfol odkUwnf;r[kwf xdktpdk;&\ vufatmufcHjzpfolaomfvnf;aumif;? EkdifiHom;aomf vnfa;umif; cHpm;&onfhtcGifhta&;rsm;ESifh aus;Zl;cHpm;cGifhrsm;udk cHpm;EkdifcGifh&dSol/

( c) xxxxxxxxxxxxxxxx

tjcm;EdkifiHrsm;&Jh tajccHOya'awGrSmvnf; pmom;toHk;tEIef; uGmjcm;ayr,fh rdrdEkdifiHom;r[kwfoludk a&G;cs,fcHydkifcGifhray;wmudk awGU&ygw,f/ tcsdKUEkdifiHrsm;Mu awmhvnf; ta&G;cHr,fhrJqEe,frSm arG;zGm;oljzpf&r,f? 'grSr[kwf tenf;qHk; b,fESpfESpf wpfqufwnf;aexdkifol jzpf&r,fqdkNyD; owfrSwfwmawGUygw,f/ 47 Oya'rSm txufuvdk wdwdusus tao;pdwfa&;cJhwmuawmh jrefrmEkdifiH[m

47

t*Fvdyfvufatmufu vGwfajrmufvmwm jzpfwmaMumifhvnf; jzpfr,fxifygw,f/ rSef;qMunfhwmyg/ bmyJjzpfjzpf 'Dt,ltq[m aemifa&;wJhtajccHOya'awG rSmvnf; qufNyD; ygvmwmudk awGU&ygw,f/

1974ckESpftajccHOya'

'DtajccHOya'uawmh wpfygwDpepftwGuf a&;qGJxm;wmjzpfvdkdU vTwfawmf udk,fpm; vS,ftm;vHk;u ygwDuvsmxm;olrsm;om jzpf&ygw,f/ 'ghaMumifh EkdifiHjcm;tpdk;&\ aus;Zl;opömudk cH,lapmifha&Smuf&dkaool odkUwnf;r[kwf EkdifiHjcm;tpdk;&\ vuf atmufcHjzpfol okdUwnf;r[kwf xdktpdk;&\ EkdifiHom;jzpfol odkUwnf;r[kwf xdktpdk;&\ vufatmufcHjzpfolaomfvnf;aumif;? EkdifiHom;aomfvnfa;umif; cHpm;& onfhtcGifhta&;rsm;ESifh aus;Zl;cHpm;cGifhrsm;udk cHpm;EkdifcGifh&dSolawGudk ta&G;cHcGifhrjyKbl; qdkwJhtcsufudk tajccHOya'rSm rxnfhawmhyJ ygwD0ifjzpfcGifhr&dSolrsm;qdkNyD; ygwD zGJUpnf;yHktajccHpnf;rsOf;rSm oGm;xnhfxm;ygw,f/

aemufwpfcg tJ'Dtcsuftjyif EdkifiHjcm;wdkif;jynf odkUr[kwf tzGJUtpnf;rsm;rS aiGaMu;? ypönf;vufcH &,lwJholrsm;udkvnf; ygwD0ifjzpfcGifhr&dSaMumif; ygwDpnf;rsOf;rSm azmfjyxm;ygw,f/ 'ghaMumifh 'DtcsufawGeJY NidpGef;aeolrsm;[m ygwD0ifrjzpfEkdifawmh wJhtwGuf vTwfawmfudk,fpm; vS,fvJrjzpfEkdifawmhygbl;/

tem*wftajccHOya'

tcka&;qGJxm;wJh zGJYpnf;yHktajccHOya'rlMurf;udkawmh xkwfjyefjcif;r&dSao;ygbl;? 'gayr,fh trdsK;om;nDvmcHu twnfjyKxm;wJh tajccHrlawGudkyJ rlwnfa&;om;xm; wmqdkawmh tJ'Dtwkdif;yJjzpfrSmyg/ tajccHrlrsm;rSmawmh jynfolUvTwfawmf udk,fpm;vS,ftjzpf a&G;aumufcHcGifhr&dSolrsm;qdkNyD; tcsuf 10 csufazmfjyxm;ygw,f/ tJ'DtcsufawGxJrSm EkdifiHjcm;wkdif;jynfeJY ywfoufwJhtcsufrsm;udk 'Dvdkazmfjyxm; ygw,f-

(u) xxxxxxxxxx

( i) EdkfifiHjcm;tpdk;&\ aus;Zl;opömudk cH,lapmifha&Smuf&dkaool? odkYr[kwf EkdifiHjcm; tpdk;&\ vufatmufcHjzpfol odkUr[kwf wdkif;wpfyg;\ EkdifiHom;jzpfol/

( p) EkdifiHjcm;tpdk;&\ vufatmufcHjzpfolaomfvnf;aumif;? wkdif;wpfyg;\ EkdifiHom;aomfvnf;aumif;? cHpm;&aomtcGifhta&;rsm; odkUr[kwf aus;Zl;cHpm;cGifhrsm; udk cHpm;EdkifcGifh&dSol/

(q) EkdifiHjcm;wdkif;jynfwpfckck\ tpdk;& odkUr[kwf bmoma&;tzGJUtpnf; odkUr[kwf tjcm;tzGJUtpnf;rsm;rS aiGaMu;? ajr? tdrf? taqmufttHk ,mOf? ypönf; ponfwdkYuddk

48

wdkuf&dkufjzpfap? oG,f0dkufaomenf;jzifhjzpfap taxmuftyhH&,l oHk;pGJol odkUr[kwf ,if;odku taxmuftyHh&,loHk;pGJonfh tzGJUtpnf;0ifjzpfol/

( Z) xxxxxxxxx

'Dtcsufrsm;udk Munfh&if 47 tajccHOya'udk tajccHNyD; 74 wHk;u toHk;jyKcJhwJh pnf;rsOf;rsm;udk xnfhoGif;owfrSwfxm;wmqdkwm awGU&rSmyg/ 'DtcsufawGeJU jidpGef; ae&ifawmh a':atmifqef;pkMunfomru tjcm;olawGvJ a&G;cs,fcHydkifcGifh&dSrSm r[kwfygbl;/ b,folta&G;cHcGifh &dSw,f r&dSbl; qdkwmuvnf; udk,fpm;vS,favmif; trnfpm&if;wifoGif;wJhtcg a&G;aumufuGJaumfr&Sifu qHk;jzwfr,f/ 'DqHk;jzwfcsufudk rauseyf&if 90 a&G;aumufyGJwHk;uawmh w&m;&Hk;udk OD;wdkufavSsmufcGifhjyKcJhygw,f/ 'ghaMumifh tcktcsdefrSm rSm;,Gif;wJh owif;tcsuftvufudk tajccHNyD; vdk&mqGJ ajymaewmawG[m jynfolawGtwGuf tusdK;r&dSbl;vdkUqdkcsifygw,f/

tcktcsdef[m tem*wftajccHOya'eJUywfoufNyD; jynfolawGqHk;jzwfekdifzdkUtwGuf vdktyfwJhowif; tcsuftvufawGudk rD'D,mrsm;? bavmh*frsm;uae jzefUjzL;ay; &r,fYtcsdefyg/ 'DvdkcsjywJh owif;tcsuftvufawGuvnf; rSefuefzdkUvdkygw,f/ jynfolawGa00g;oGm;atmif vkd&mqGJNyD;ajymaeMur,fqdk&ifawmh ußGefawmfwdkUoGm;csif wJh 'Drdkua&pDusifhpOfrsm;eJU uGJvGJoGm;ygvdrfhr,f/ 'ghaMumifh ußGefawmfwdkUtm;vHk; &EkdifwJhowif;tcsuftvufawGudk rSefrSefuefuefazmfjyNyD; jynfolawGudk vGwfvyfpGm qHk;jzwfcGifhay;r,fqkdwmu toifhawmfqHk;jzpfr,fxifaMumif;ygAsm/

49

avhvmoihfwJh qE´cH,lyGJOya'

tpdk;& vmr,fharvrSm tajccHOya'udk qEcH,lyGJvkyfr,fvdkYaMunmNyD; qE´cH,lyGJ Oya' udkxkwfjyefvdkufygw,f/ rlvxJu tpdk;&uvkyfwJh qEcH,lyGJ[m w&m;rSsw rSmr[kwfbl;? wenf;enf;eJY uvdefusrSmyJvkdY ajymaeolawGuawmh 'DOya'xJu tcsuftcsdKUudk axmufjyNyD; tpxJu igajymom;yJ qkdwmrsdK;vnf; ajymMuygw,f/ ußGefawmfhtaeeJUuawmh Oya'tjynfhtpHkudk r&ao;wmaMumifh oHk;oyfwm rvkyfcJh ygbl;/ tckawmh Oya'tjynfhtpHkudk Down Load vkyfvdkY&vmwmaMumifh Oya'yg tcsufrsm;udk oHk;oyfMunfhcsifygw,f/

Oya'&JU tcef; (1) u trnfeJY t"dyÜg,fazmfjycsufjzpfygw,f/ Oya'rSm yg0ifwJhpum;&yfrsm;udk t"dyÜg,fzGifhqdk xm;wmjzpfygw,f/ tJ'DtxJrSm EkdifiHom; qdkwmudkawmh wnfqJOya't& jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHom; jzpfNyD;olvdkY zGifhqdkxm; ygw,f/ omoemh0efxrf;udkawmh Ak'¨bmom? c&pf,efeJY [dE´Lbmomrsm;twGuf t"dyÜg,fzGifhxm;ygw,f/ tpövrfbmomtwGufawmhzGifhqdk xm;wmrawGU&ygbl;/ Ak'¨bmomrSmawmh &[ef;? omraP? zdk;olawmfeJY r,foDv &,f aemufNyD; omoemh0efxrf;tjzpf acwåcH,lxm;olrsm;eJYvnf; qdkifw,fvdkY zGifhqdkygw,f/ aemufwpfcg y,frJ qdkwmudkawmh owfrSwfxm;aom trSwftom;rygonfh qErJ odkY MudKwifrJvufrSwf? rJ&HktzGJU twkjzpfaMumif; pdppfqHk;jzwfwJhrJvufrSwf? wenf;enf; eJUzsufqD;xm;wJh rJvufrSwf rsm;jzpfw,fvdkY qdkygw,f/

tcef; (2) uawmh qEcH,lyGJusif;yjcif;eJY qdkifygw,f/ tJ'Dtcef;rSm qEcH,lyGJ aumfr&Sifu qEcH,lyGJusif;yr,fh&ufudk tenf;qHk; 21 &ufMudKwifaMunm&r,fvdkY owfrSwfxm;ygw,f/ tenf;qHk; 21 &ufqdkwmaMumifh 21 &ufxufapmNyD; aMunmekdifw,fvdkY t"dyÜg,faumufEkdifygw,f/ qdkvdkwmu Campaign Period [m 21 &ufxufvnf;rsm;csifrsm;Ekdifw,fvdkY wGufEkdifygw,f/ 'Dtcef;rSmyJ NrdKUe,f? &yfuGufeJY aus;&Gmtkyfpk aumfr&SifawGu rJpm&if;udk 7 &ufMudKwif aMunm&r,fvdkY qdkygw,f/ 'ghaMumifh rJpm&if;rSmryg0ifolrsm;taeeJY aumfr&Sifudk apm'uwufzdkY tcdsef&w,fvdkY qdk&rSmyg/

tcef; (3) uawmh aumfr&SifeJU aumfr&SiftzGJUcGJrsm;zGJUpnf;jcif;eJU qdkifygw,f/ 'DOya't& etzu qEcH,lyGJ aumfr&Sifudk oifhawmfwJh ta&twGufeJY zGJYay;&r,f/ wdkif;? jynfe,f? c&dkif? NrdKUe,feJY &yfuGuf/aus;&Gm tqifhaumfr&SifawGudkawmh qE´cH,lyGJaumfr&Sifu zGJUpnf;ay;&r,fvdkY qdkygw,f/ A[dkrSm ta&twGuf owfrSwfrxm;ayr,fh jynfe,f? c&dkif?NrdKUe,fawGrSmawmh 15 OD;eJY &yfuGuf? aus;&GmtkyfpkrSmawmh 5 OD;uae 20 OD;txd owfrSwfay;ygw,f/ 'guawmh aus;&Gm tkyfpkwpfckrSm yg0ifwJh aus;&Gmtenf; trsm;rwlwmaMumifh tavSsmhtwif; owfrSwfxm;[ef wlygw,f/

50

tcef; (4) rSmawmh aumfr&SifeJUaumfr&SiftzGJUcGJrsm;&Jh wm0efeJY vkyfykdifcGifhrsm;udk ajymxm;ygw,f/ aumfr&Sif&JU vkyfydkifcGifhxJrSm twdtuspmom;eJYqdk&if jynfvHk;ußGwf qE´cH,lyGJ usif;yNyD;pD; onfhtcg pm&if;csKyfí qE´rJay;cGifh&dSol OD;a&? qErJay;ol OD;a&? axmufcHqErJay;olOD;a&ESifh ,if; wdkY\ EdIif;,SOfcsufudk &mckdifEIef;jzifh aMunmjcif; tcsuf wpfcsufygygw,f/ wpfcsdKUuawmh 'Dpmom;rSm uefYuGufrJ ay;olOD;a&qdkwm rygwmaMumifh uefYuGufrJudkra&awmhyJ axmufcHrJudk yJa&wGufNyD; uvdefusr,fvdkY ajymwmawGYygw,f/ 'gayr,fh rJ&HkawGxm;r,fh &yfuGuf? aus;&Gm tqifhaumfr&Sif&JU vkyfydkifcGifhxJrSmawmh qErJay;olpm&if;? axmufcHrJ? uefYuGufrJ? y,frJ? vufcH&&dSonfh qErJvufrSwfESifh MudKwifqErJvufrSwf? vufusefqErJ vufrSwfESifh MudKwifqErJvufrSwfrsm;udk cGJjcm;í owfrSwfcsufrsm;ESifhtnD pm&if;jyKpkNyD; NrdKUe,faumfr&SiftzGJUcGJodkUay;ydkUjcif; qdkNyD; wdwdususa&;xm;wmaMumifh rJtm;vHk; a&wGuf&Hkomru rJtwkawG ygrvmatmifvdkY &&dS? xkwfay;? vufusefrsm;udkyg pdppfzdkY owfrSwfxm;w,fqdkwmawGU&rSmyg/ aumfr&SiftwGuf a&;xm;wmuawmh 50% ausmfrausmfwGufzdkYudk &nfnTef; xm;w,fvdkY xifygw,f/

tcef; (5) uqErJpm&if; jyKpkjcif;eJY qdkifygw,f/ tJ'DrSmawmh qEcH,lyGJvkyfwJhaeYrSm 18 ESpf jynfhwJh EkdifiHom;? nfhEkdifiHom;? EdkifiHom;jyKcGifh&oleJY ,m,DoufaocH vufrSwf &dSolawGtm;vHk;udk rJpm&if;xJrSm xnfh&r,fvdkY qdkygw,f/ aemufNyD; jypf'PfuscH&jcif; r&dSao;wJhtcsKyfom;rsm;vJ ar;ay;cGifh&dSaMumif; azmfjyxm;ygw,f/ rJay;cGifhr&dSolrsm;uawmh omoemh0efxrf;rsm;? pdwfayghoGwfolvdkY Oya'ujy|mef; xm;wJhtwdkif; owfrSwfcH&ol? w&m;&Hk;&JU pD&ifcsufaMumifh jypf'PfuscH ae&ol? jynfyodkY w&m;r0ifa&muf&dSaeolrsm;eJY EdkifiHjcm;om;rsm;yg/ taemufEdkifiHtcsdKUuawmh omoemh0efxrf;rsm; ay;cGifhr&dSwmudk tjypfwifwmawGY&ayr,fh 47 ckESpfxJu 'Dtwdkif;yJ usifhoHk;cJhwmjzpfygw,f/ aemufwpfcg rJpm&if;eJY ywfoufNyD; tjiif;yGm;&if NrdKUe,faumfr&Sifudk wifjyzdkY owfrSwfxm; ygw,f/ 'ghaMumifh rJpm&if;udk wpfywfMudKxkwfjyefNyD;wJhtcgrSm rdrdtrnfrygbl;qdk&if tusdK;taMumif;eJY wifjy awmif;qdkEdkifcGifh &dSw,fvdkY qdk&rSmyg/

qE´cH,lyGJOya'rxGufcifu tpdk;&taeeJY MuHUzGHYawGeJY vlxktpnf;ta0;awGvkyfNyD; tajccHOya'udk twnfjyKvdrfhr,f/ 74 wHk;uvdkyJ tjzLyHk;? trJyHk;xm;NyD; rJcdk;rSmyJvdkY qdkolawG tawmfrsm;ygw,f/ 'Dt,ltqawG r[kwfwJhtaMumif; tcef; (6) rSmawGY&ygw,f/ 'Dtcef;rSm rJyHk; wpfyHk;xJxm;r,f/ 'DrJyHk;udk vltrsm;jrifomwJ hae&m rSmxm;&r,f/ rJay;olu vSsdKU0SufqEjyKNyD; rJyHk;xJrSm rJxnfh&r,fvdkY wdwdusus azmfjyxm;ygw,f/ 'Denf;vrf;uawmh EdkifiHwumrSmusifhoHk;aewJhtwdkif;yJ jzpfyg w,f/

tcef; (7) uawmh qErJay;jcif;udk a&TUqdkif;jcif;eJY zsufodrf;jcif; jzpfygw,f/ 'DOya't& obm0ab;tEÅ&m,faMumifh? vHkNcHKa&;ysufjym;wJhtajctaeaMumifh? tjcm; ab;tEÅ&m,f wpfckckaMumifh vGwfvyfNyD; w&m;rSswwJh qEcH,lyGJvkyfEkdifwJh tajctaer&dS&if NrdKUe,faumfr&Sifu rJ&Hkwpfck 'grSr[kwf trsm;udk oifhawmfwJh&ufrSm

51

rJay;zdkY twGufa&TUqdkif;Ekdifw,f/ rJ&HkawGudkvnf; oihfawmfwJhae&mudk a&TUajymif; Ekdifygw,f/ wu,fvdkY rJay;aeqJumvrS rJ&HkudkydwfNyD;a&TUajymif; &r,fqdk&if rJqE´&Sifig;OD;&Jha&SUrSm rJyHk;udk csdwfydwf&r,fNyD;&if rJjyefay;&r,fh&ufudk aMunmay; &r,fvdkY qdkxm;ygw,f/ 'DvdkowfrSwfwmuawmh t"dutm;jzifh rJ&Hkrsm;ukd wdkufcdkuf rIrsm;jzpfay: vmEdkifwJhtajctaeudk arSsmfrSef;owfrSwfwmyg/ 'Dvdka&TUqdkif;EkdifwJh yk'frrsm;udk tjcm;EkdifiHrsm;&Jh a&G;aumufyGJ Oya'rsm;rSmvnf; awGY&ygw,f/

qE´rJrsm;a&wGufjcif;udkawmh tcef; (8) rSmazmfjyxm;ygw,f/ 'Dtcef;u ta&;MuD;ygw,f/ rJckd;EkdifwJhtajctae&dSr&dS 'Dtcef;ygtcsufawGutajzay;rSmyg/ qE´cH,lyGJOya't& rJ&Hkrsm;rSm rJa&wGufrIudk 10 OD;xufrenf;wJh rJqE&Sifrsm;&JU a&SUrSmvkyf&r,fvkdY qdkygw,f/ 10 OD;xufrenf; qdkwmaMumifh MudKufoavmuf vlawGapmifhMunfhvdkY &w,fvdkY em;vnf;ygw,f/ 'gta&;MuD;ygw,f/ wu,fvdkY 10 OD;a&SUrSma&wGuf&r,fvdkY qdkcJh&if tpdk;&u olUvl 10 OD;udk xnfhNyD; vljynfh NyDvdkY vkyfwJh jyóem&dSEkdifygw,f/ tck[muawmh rJay;cGifh&dSwJh rJqE&Sif MudKufoavmuf axmufcHola&m? raxmufcHolyg apmifhMunfhEdkifw,fqdkwJh oabmjzpfvdkY vlxk&JU MuD;MuyfrIatmufrSm a&wGuf&r,fh oabmjzpfygw,f/ rJa&wGuf&mrSmvnf; axmufcHrJ? uefYuGufrJ? y,frJ tm;vHk; udka&wGuf pm&if;jyKpkzdkY owfrSwfxm;ygw,f/ tcef; (9) uawmh tcef; (8) &JU tqufjzpfNyD; aumfr&Sifu qE´cH,lyGJ&v'fudk aMunmzdkY owfrSwfxm;wmjzpfygw,f/

tcef; (10) u wm;jrpfcsufeJY jypf'Pfrsm;jzpfygw,f/ tpdk;&udk a0zefaeolrsm;u 'Dtcef; [mqEcH,lyGJrSm uefYuGufrJxnfholawGudk ta&;,lzdkY jzpfw,fvkdY qdkygw,f/ 'grrSefygbl;/ bmjzpfvdkYvJqdkawmh ta&;,lcH&r,fh vkyf&yfawGu atmufygtwdkif; jzpfvdkUygyJ-

(u) wpfMudrfxufydk qErJay;jcif;/

( c) qErJvufrSwftwk vuf0,fxm;jcif;/

( *) qErJvufrSwfudk zsufqD;jcif;/

(C) qErJvufrSwfudk rJ&Hktjyif,loGm;jcif;/

(i) rJyHk;udk tcGifhtmPmr&dSbJ zGifhjcif;? zsufqD;jcif;? tjcm;enf;jzifh xdcdkufapjcif;/

(p) rJ&HkudkzsufqD;jcif;/

(q) aumfr&SiftzGJUcGJrsm;u xkwfjyefxm;wJhpm&if; (OyrmrJpm&if;)? taMumif;Mum;pmeJY tjcm;pm&Guf pmwrf;

awGudk zsufqD;jcif;? zwfr&atmif&nf&G,fcsufeJY jyKvkyfjcif;/

52

(Z) qE´cH,lyGJysufjym;apzdkUtwGuf a[majymjcif;? pm&Gufpmwrf;? ydkpwmrsm; toHk;jyKjcif;? rJay;jcif;udk wenf;enf;eJY aESmuf,Sufjcif;/

'ghaMumifh uefYuGufrJay;wJhvl? rJray;yJ tdrfrSmaewJhvlawGtwGuf ta&;,lcH&zdkY r&Sdygbl;? 'gayr,fh oydwfarSmufzdkY a[majymwm? rJay;rIudk aESmuf,Sufwmqdk&ifawmh ta&;,lcH&rSmyg/ rJay;rIudk aESmuf,Swfw,fqdk&mrSm twdkuftcHudkyJ &nf&G,fajym w,fvdkY qdkvdkYr&ygbl;? Oyrm tpdk;&bufuvlawGu uefYuGufrSm aocsmwJhvlawGudk rJay;cGifhr&atmif [efYwm;&ifvJ 'DOya'eJY ta&;,lcH&rSmjzpfygw,f/ 'DvdkyJ wpfMudrfxuf ydkrJay;wm? rJvufrSwftwkvkyfwm? rJyHk;udk tcGifhr&yJzGifhwm? rJvufrSwfudk tjyif,loGm;wmawG[m rJcdk;rIjzpfEkdifwJhtcsufawGjzpfvdkY 'DtcsufawGudk xnfhoGif;xm;wm[m w&m;rSswwJh qE´cH,lyGJjzpfapcsifwJholawGtwGuf toHk;0ifr,fh tcsufawG jzpfygw,f/

tcef; (11) eJY (12) uawmh b@ma&;eJY taxGaxGtcef;rsm;omjzpfNyD; aumfr&SifudkvdktyfwJh enf;Oya'awG qufxkwfjyefEkdifwJh tcGifhtmPmay;xm;ygw,f/ 'ghaMumifh rJvufrSwfyHkpH? rJpm&if;yHkpH pwmawGudk aumfr&Sifu qufNyD;xkwfjyefr,f/ 'grSr[kwf etzudk xkwfjyefay;zdkY wifjyr,fvdkY ,lq&ygw,f/

'gawGuawmh qE´cH,lyGJOya'udk avhvmrdoavmufwifjyvdkufwmyg/ 'DqEcH,lyGJ Oya'[m vGwfvyfNyD; w&m;rSswwJh qEcH,lyGJjzpfatmif taxmuftulay;Ekdifrvm;? ray;Ekdifbl;vm;qkdwmuawmh rdrdtjrifeJY rdrdqHk;jzwfMuzdkY jzpfygw,f/ Oya' tao;pdwfudk avhvmEkdifzdkYvnf; wifay;xm;ygw,f/

53

EdkfifiHom;rsm;\tcGifhta&;ESifh tem*wftajccHOya'

ydawmufajr&Jh C Box rSm ABC trnfeJU tem*wftajccHOya'rSm vGwfvyfpGm xkwfazmf ajymqdkcGifheJU ywfoufNyD; bmtmrcHcsuf&dSvnf;vdkUar;oGm;ygw,f/ 'Dtar;[m ta&;BuD;wJh ar;cGef;jzpfvdkU oD;jcm;ydkUpftaeeJU jyefajzvdkufygw,f/

'Dar;cGef;udk ajzEkdifzdkUtwGuf tck bavmh*fawGrSmwifxm;wJh etz&Jh tajccHOya' rlMurf;qdkwmawGudk avhvmygw,f/ tpdk;&xkwfwm [kwfr[kwf twnfrjyKEkdif wmaMumifh t&if&xm;wJh tajccHrlMurf;yg tcsufrsm;eJU jyefwdkufqdkifygw,f/ 'ghaMumifh ußGefawmhftajz[m vuf&dS&xm;wJhtcsufawGudk rlwnfNyD; a&;wmjzpfyg w,fqdkwm t&ifqHk;0efcHvdkygw,f/

tajccHOya'rlMurf;&Jh tcef; (8)rSm EkdifiHom;? ?EdkifiHom;rsm;\ rlvtcGifhta&;ESifh wm0ef rsm; qdkNyD; oD;jcm;azmfjyxm;ygw,f/ yk'fr 345 uae 390 txd qdkawmh 45 ckyg0ifygw,f/ trdsK; om;nDvmcH&Jh &Sif;jycsufawGxJrSmawmh 1947 eJU 74 Oay'awGrSm 'DvdktcGifhta&;awGeJU ywfoufNyD; yk'fr 20 ausmfyJygw,fvdkU &Sif;jyoGm;wmrSwfom;rdygw,f/ 'ghaMumifh ta&twGuf eJU ajym&if tckrlMurf;rSm EkdifiHom;awG&JhtcGifhta&;ydkygw,fvdkU ajym&rSmyg/

bmawGydkvmovJvdkU ar;&if vuf&dSEkdifiHwumrS jy|mef;xm;wJh uGefAif;&Sif;rsm;? vlUtcGifhta&;qdkif&mjy|mef;csufrsm;udk xnfhoGif;xm;wmaMumifh jzpfw,fvdkU qdkEkdif ygw,f/ ABC &Jh ar;cGef;eJUqdkifwJh vGwfvyfpGmajymqdkcGifheJU ywfoufNyD; atmufyg twkdif;azmfjyxm;wmudk awGU&ygw,f-

EkdfifiHom;wdkif;onf EkdifiHawmfvHkNcHKa&;? w&m;Oya'pdk;rdk;a&;? &yf&Gmat;csrf;om,ma&; odkUr[kwf jynfolwdkU\ udk,fusifhw&m;tudsK;iSm jy|mef;xm;onfh Oya'rsm;ESifh rqefUusifvSsif atmufygtcGifhta&;rsm;udk vGwfvyfpGmoHk;pGJaqmif&GufcGifh&dSonf- yk'fr 354

(u) rdrd\,HkMunfcsuf? xifjrif ,lqcsufrsm;udk vGwfvyfpGm xkwfazmfajymqdkcGifh? a&;om; jzefUa0cGifh/

(c) vufeufrygbJ Nidrf;csrf;pGmpka0;cGifh? pDwef;vSnfhvnfcGifh/

(*) toif;tzGJU odkUr[kwf tpnf;t&Hk;rsm; zGJUpnf; aqmif&GufcGifh/

(C) wdkif;&if;om; vlrsdK;wpfrsdK;ESifh wpfrsdK;odkUr[kwf wdkif;&if;om; vlrsdK; tcsif;csif;udk vnf;aumif;? tjcm;bmom omoemudk vnf;aumif; xdcdkufepfemrI

54

r&dSapbJ rdrd cspfcif jrwfEkd;onfh pum;? pmay? ,Ofaus;rI? udk;uG,fonfh bmomESifh "avh xHk;wrf;rsm;udk vGwfvyfpGm aqmif&GufydkifcGifh/

aemufwpfcg jynfolrsm;&Jh vGwfvyfcGifhudk umuG,fzdkUtwGuf tckvdk jy|mef;xm;wm vnf;awGU&ygw,f-

(u) EkdfifiHawmfonf rnfolUudkrqdk? Oya't&mwGif wef;wlnDrSs tcGifhta&; &&dSap&rnf/ xdkUjyif Oya'\ tumtuG,fudkvnf; wef;wlnDrSspGm &,lydkifcGifh ay;&rnf/ ( yk'fr 347)

(c) jynfaxmifpk jrefrmEkdfifiHawmf\ rnfonfh EkdifiHom;udkrSs vlrsdK;? Zmwd? ukd;uG,f&m bmom? &mxl;XmeEÅ&? ,Ofaus;rI? trdsK;om;? trsdK;orD;? qif;&Jcsrf;omwdkYudk taMumif;jyKí cGJjcm;rIr&dSap&/ ( yk'fr 348)

(*) þzGJUpnf;yHk tajccHOya'yg jy|mef;csufrsm;ESifh rqefUusifvSsif EkdifiHawmfonf EkdifiHom;rsm;\ aetdrf Oypm vkHNcHKrI? ypönf;vHkNcHKrIESifh tjcm; qufoG,fa&;qdkif&m vHkNcHKrIrsm; twGuf Oya't& umuG,fay;&rnf/ ( yk'fr 357)

EkdifiHom;rsm;&Jhtjcm; tcGifhta&;rsm;udkawmh tus,fr&Sif;awmhygbl;/ tJ'gawGtxJrSm w&m;olMuD;&Jh cGifhjyKcsufr&dSyJ 24 em&DausmfvGefrcsKyf&wmwdkU? t"r® vkyftm;ay; ckdif;wmudk wm;jrpfwmwdkU? bmoma&;eJUEkdifiHa&;udk pnf;jcm;zdkUqdkwmawGtjyif trsdK;orDrsm;eJU uav;oli,frsm;&Jh tcGifhta&;rsm;vnf;ygygw,f/ tao;pdwf zwfEkdifzdkU rlMurf;tjynfhtpHkudk wifxm; ay;zdkU MudK;pm;aeygw,f/

'Dae&mrSm ta&;tBuD;qHk;tcsufudk aqG;aEG;csifygw,f/ tJ'guawmh pmeJU a&;om; jy|mef;csufudk vufawGUtaumiftxnfazmfEkdifzdkU vdkw,fqdkwJhtcsufygyJ/ bmaMumifh vJqdkawmh zGJUpnf;yHktajccHOya'rSmygwJh tcsufrsm;udk vufawGUusifhoHk;ekdfifzkdUtwGuf vTwfawmfu Oya'rsm;? enf;Oya'rsm;udk jy|mef;ay;zdkUvdktyfwJh tajctae awG&dSygw,f/ Oyrmtm;jzifh 47 Oya'rSm a&m? 74 Oya'rSmyg vGwfvyfpGmajymqdkcGifh? pDwef;vSnfhvnfcGifhawGay;xm;ayr,fh 'DtcGifhta&;awGudk b,fvdkusifhoHk;&r,f qkdwmeJU ywfoufNyD; aemufqufwGJ Oya'awG jy|mef;cJhwm r&dSyg bl;/ 'ghaMumifh 88 wHk;u a'gufwmarmifarmifu vrf;pOfygwDtaeeJU 'Dtm;enf;csuf&dScJhw,fqdkwm 0efcHoGm;zl;ygw,f/ tcsdKUEkdifiHawGrSm pDwef;vSnfhvnfqE´jyr,fqdk&if cGifhjyKcsuf ,l&wm? &Jbufu qEjyolrsm; udk tcsdef?ae&mowfrSwfay;NyD; cGifhjyK&wmawG[m 'Doabmw&m; jzpfygw,f/ ußGefawmfwdkUEkdifiHrSm vGwfvyfa&;&NyD;xJu 'DvdkOya'awG jy|mef;cJhwm ußGefawmf odoavmufr&dSbl;vdkU xifygw,f/

aemufwpfcg EkdifiHom;wpfOD;taeeJU ol&oifhwJhtcGifhta&;awG r&bl;xif&if b,fenf;vrf;eJU awmif;cHEdkifw,fqdkwmvnf; owfrSwfay;zdkUvdkygw,f/ trsdK;om; 'Drdkua&pDtzGJUcsKyfuae xGufvmNyD; nDvmcHwufcJhwJh OD;wifxGef;armif? OD;Munf0if;? OD;vSpdk;wdkUawGeJU tjcm;a&G;cs,fcH udk,fpm;vS,frsm;[m trsdK;om;nDvmcHrSm 'Dtcef;eJU

55

ywfoufNyD; tjyif;txef aqG;aEG;cJhwm rSwfom;rdygw,f/ tcktajccHOya'rlMurf;rSm 'DtcGifhta&;rsm;eJUywfoufNyD; tckvdk jy|mef; xm;wmudk awGU&ygw,f-

(u) þtcef;ü ay;tyfxm;aom tcGifhta&; wpf&yf&yfudk &,lvdkvSsif owfrSwfcsufrsm;ESifhtnD jynfaxmifpkw&m;vTwfawmfcsKyfodkY avSsmufxm;ydkifcGifh &dSonf/ ( yk'fr 377)

(c) ppfjzpfcsdef? wkdif;wyg;rS usL;ausmf 0ifa&mufcsdefeJU qlylaomif;usef;rIrsm; jzpfaecsdefrSm trsm;jynfol vHkjcHKa&;twGuf vdktyfwJh udpörSwyg; yk'fr 377 yg tcGifhta&;rsm; awmif;qdkydkifcGifhudk &yfqdkif;xm;jcif; rjyK&/ ( yk'fr 379)

(*) EdkifiHom;wdkif;onf þzGJUpnf;yHk tajccHOya'wGif owfrSwfjy|mef;xm;aom wef;wl nDrSsrI tcGifhta&;? vGwfvyfrI tcGifhta&;? w&m;rSswrI tcGifhta&;rsm;udk cHpm;cGifh &dSonf/ (yk'fr 21 (u))

(C) EkdifiHom;rsm;\ vGyfvyfcGifh? vkyfydkifcGifh? cHpm;cGifh? wm0efESifh wm;jrpfcsufrsm; xda&mufcdkifrm jynfhpHkap&ef vdktyfaom Oya'jy|mef;&rnf/ ( ay:vmr,fh vTwfawmfrsm;u jy|me;fzdkU wdwdusus owfrSwfay;wJh oabmyg/) ( yk'fr 21 (C) )

,ck tajccHOya'rlMurf;rSm txl;jcm;qHk;uawmh 47? 74 Oya'awGrSm vHk;0rygcJhwJh zGJUpnf;yHktajccHOya'qdkif&mw&m;&Hk;jzpfygw,f/ 'Dw&m;&Hk;[m zGJUpnf;yHktajccHOya' eJU ywfouf NyD; tjiif;yGm;rIrsm;udk ajz&Sif;ay;r,fhcHk&Hk;jzpfNyD; olUtqHk;tjzpf[m aemufqHk;tjyD;tjywf qHk;jzwfcsufjzpfygw,f/ 'ghaMumifh zGJUpnf;yHktajccHOya'rSm ay;xm;wJhtcGifhta&;rsm;eJU ywfoufNyD; w&m;&Hk;rSm avSsmufxm;cJh&if t&ifwHk;u pD&ifxHk;r&dSao;wJhudpöqdk&if w&m;&Hk;u zGJUpnf;yHktajccH Oya'qdkif&mw&m;&Hk;udk wifjyNyD; tqHk;tjzwfcH&r,fvdkU qdkygw,f/ ( yk'fr 323)/ 'ghaMumifh EkdifiH om;rsm;taeeJU apm'uwufEkdifwJhtcGifhta&;tjynfh&dSw,fvdkU qdkEdkifygw,f/

Oyrm/ yk'fr 354 rSm ygwJh EkdifiHawmfvHkNcHKa&;eJU rqefUusifvSsif qdk&mrSm EkdifiHawmfvHkNcHKa&; qdkbmudk qdkvdkw,fqdkwmtwGuf vTwfawmfu Oya'jy|mef; &ygr,f/ 'DvdkzGifhqdkwmudk vufrcHEdkifwJh vl&dS&if w&m;&Hk;rSm OD;wdkufavSsmufxm; Edkifygw,f/ w&m;&Hk;u t&ifpD&ifxHk;r&dS&if zGJUpnf; yHktajccHOya'qdkif&mw&m;&Hk;udk ydkUNyD; tqHk;tjzwf,l&rSmyg/ ( Oya'udk em;vnfovdk &Sif;jy wmyg/ Oya'orm;r[kwfawmh rSm;ekdifygw,f/ )

aemufwpfcg 'DtcGifhta&;rsm;eJU ywfoufwJh Oya'Murf;rsm;udk vTwfawmftwGif;rSm twnfjyKwJhtcg rJay;ol&Jh xuf0ufausmfaxmufcHrIeJU twnfjyKEkdifwmjzpfvdkU wyfrawmfom; 25% u wm;vdkUr&Ekdifygbl;/ 'Dtcsuf[mvnf; owdjyK&r,fh tcsufyg/

56

tckazmfjycJhwmawGuawmh zGJUpnf;yHktajccHOya'rlMurf;t& EkdifiHom;rsm;&&dSr,fh tcGifh ta&;rsm;? 'DtcGifhta&;rsm; cHpm;EdkifzdkUtwGuf xyfrH taxmuftulay;xmwJh jy|mef;csufrsm;yJ jzpfygw,f/ &EdkiforSs taxmuftxm;rsm;eJU MudK;pm;azmfjy vdkufwmyg/ odcsifwJh ABC auseyf r,fxifygw,f/

57

tcef;(2)

jrefrmYta&;

58

ပရႈတေထြးလာတ တငးရငးသားအေရး

ဂမဘာရကေန တစဆငထတျပနတ ေဒၚစရ႕ ေၾကျငာခက ထြကလာေေတာ ႏငငတကာမာေရာ၊

ျပညတြငးမာပါ အေတာလႈပရား သြားၾကတယ။ အမားစကေတာ ေဒၚစက စစတပန႔ လကတြလပဖ႔

အသငရတယဆတာက အလားအလာေကာငးဆၿပး ႀကဆၾကတယ။ ဒါေပမယ ေၾကျငာခကအေပၚ

တငးရငးသားေတြက အဓပၸါယ ေကာကပက တစမးျဖစေနတယ။

အစးရက ဆန႔ကငတ တငးရငးသားအပစေတြကေတာ ေဒၚစက တငးရငးသားမားအေရးက

ထညသြငးစဥးစားမယဆတာ ႀကဆၾကေပမယ ေဒၚစပကယစားျပမာကေတာ သပလကခခငပ မရဘး။

ENC တ႔လအဖြ႕ေတြကေတာ အခအဆငမာ ေဒၚစန႔ စစတပေဆြးေႏြးတာက ႀကဆေပမယ

ေနာကဆးမာေတာ တငးရငး သားေတြန႔ သးပြငဆငေဆြးေႏြးရမယလ႔ ေထာကျပလာတယ။

ဆလတာကေတာ ေဒၚစအေနန႔ စစတပန႔ စကားေျပာတအခါမာ သးပြငဆငေဆြးေႏြးပြျဖစေအာင

တငးရငးသားေတြက ကယစားျပၿပး ေဆြးေႏြး၊ ဒါေပမယ တကယသးပြငဆင ေဆြးေႏြးပြဆရငေတာ

တငးရငးသားေတြပ တကမယဆတသေဘာ။ ေဒၚစက တငးရငးသားမားအေရးအတြက

ကယစားလယမေပးႏငဘးဆတ သေဘာပါပ။

စစတပန႔ ၿငမးခမးေရးယထားတ အဖြ႕ေတြကေတာ ေဒၚစက တငးရငးသားေတြအေရးက

ကယစားျပမယဆတာ လကမခဘးလ႔ ေၾကျငာခကေတြ ထတလာျပနတယ။ ထးစအတငး

ဒေၾကျငာခကေတြက အစးရသတငးစာေတြမာ ထညလာတာေၾကာင အစးရက ေရးခငးတာဆၿပး

အစးရကဆန႔ကငတသေတြက ၀ငးေျပာၾကျပနတယ။ ဒေၾကျငာခကေတြထြကေအာင အစးရက

တကတြနးတာေသခာေပမယ ေၾကျငာခကပါ အေရးအသားေတြမာေတာ သတ႔သေဘာထားေတြပါတယ

59

ဆတာေတာ ေသခာတယ။ ဆလခငတာက တငးရငးသားအေရးဟာ ထငသေလာက

ရးစငးလြယကမႈမရဘးဆတာ ေျပာခငတာပါ။

အထးသျဖင ရမးျပညနယမာ ဒျပနာေတြ႕ရတယ။ ၀၊ ကးကန႔၊ ပအ႔၀ စတအဖြ႕ေတြက

ဟတနးကတညးက ရမးေစာဘြားေအာကမာ ေနခငတာမဟတဘး။ ၁၉၄၇ ခႏစမာ ေတာငတနးသားေတြ

ဆႏၵက လကေမးတနးက ကးကန႔က သးျခားေနမယလ႔ ေျပာခသလ ၀ ေဒသကေတာ ရမးေစာဘြားေရာ၊

အဂၤလပေရာ မအပခပႏငလ႔ အပခပလ႔မရတ႔နယေျမ Unadministered လ႔ သတမတခရတာ။

ပအ႔၀ကေတာ ဒတယကမၻာစစ မျဖစခငထက ပအ႔၀သပနေပၚၿပး ရမးေစာဘြားေတြက တကေနတာက

ၾကညရင ရမး ­ ပအ႔၀ ဆကဆေရးက သႏငပါတယ။

ဒါေၾကာငလညး ေညာငႏစပငညလာခမာ ၀၊ ကးကန႔၊ ပအ႔၀၊ ဓႏ၊ ပေလာင တ႔က

ကယပငအပခပခြငရနယေျမေတာငးၿပး ညလာခကလညး ေပးခတယ။ ဒါေတာင ကယနး၊ အငးသား၊

လားဟန႔ အခါေတြကလညး ေတာငးေပမယ စစတပက ေတာေလာကၿပဆၿပး မေပးခဘး၊ ဒလ

ေတာငးတာက ၁၉၉၃ ­ ၉၆ ညလာခက တကခတ႔ ဥးခြနထြနးဥးတ႔ရ႕ SNLD က အႀကးအကယ

ကန႔ကြကၿပး ကယပငအပခပခြငထကနမတ လမးစနယေျမပ ေပးသငတယလ႔ ဆခတယ။ ႏ၀ငဘာ ၁၆

ရကေန႔က ထတတ SNLD နာယကေဟာငး ဥးေရႊအနးထတတ ေၾကျငာခကမာ ပဂေခတက

ရမးျပညနယမာ ရမးပေနခတယ။ ေနာကမ ကးကန႔၊ ၀၊ ပေလာငေတြက ေျမာကဘကက ၀ငလာတယ။

ပအ႔၀ေတြက မႏဟာမငးဆကျပတမ ရမးဘကက ထြကေျပးလာတ စစေျပး ဒကၡသညေတြ၊

ဓႏေတြကေတာ အေလာငးစညသမငးန႔ ပါလာတ ရခငစစသားေတြ (ဒါကေတာ အရငက မၾကားဘးတ႔

အယအဆအသစပါ။ ဥးေရႊအနး ဘယကရသလ မေျပာတတ) လ႔ဆတယ။ ဒလမးေတြက ရမးေတြက

သေဘာေကာငးစြာန႔ လကခခတာ။ ရမးျပညနယဟာ ရမးေတြရ႕အမ၊ ကနတသေတြက ဧညသညေတြက

အမရငက ေကးဇးကနးတယလ႔ စြပစြထားတာက ေတြ႕ရတယ။ ဒလပ ၂၀၀၄ ေညာငႏစပင ျပနစေတာ

60

ကးကန႔န႔ ၀ ၿငမးအဖြ႕ေတြက ကယပငအပခပခြင႔ရ ေဒသ ေတြက ျပညနယအပခပမႈ ေအာကမာမထားဘ

ဗဟအစးရရ႕ တပရကအပခပမႈ ေအာကမာထား သငတယလ႕ဆခေသးတယ။ ရမးျပညနယ

အစးရေအာကေတာ မေနဘး၊ ဗမာအစးရေအာက ေနတာက ေတာေသးတယဆတ သေဘာပါဘ။

ဒါကၾကညရင တငးရငးသားအေရးက ေဒၚစပ ျဖစျဖစ၊ ENC ပျဖစျဖစ ကယစားျပ ေဆြးေႏြး လ႔

မျဖစႏငဘးဆတာ ထငရားတယ။ လမးစ တစခခငးမာလညး ကခငဘယအဖြ႕က ကယစားျပ မလ၊ KIO

လား၊ NDA လား၊ KDA လား၊ ကရငကေရာ ဘယသက ကယစားျပမလ၊ စဥးစားဖ႔လ ပါတယ။

ဒါေၾကာင သးပြငဆငဆတာ အေျပာလြယသေလာက၊ အလပမျဖစႏငပါဘး။ သးပြငဆင

အမမကက မကေနရင ဘယေတာမလညး အေကာငအထညျမငရမာ မဟတဘး။ အားလးပါႏငတ

အမးသားညလာခက ျပနေခၚၿပး ညမလား၊ စဥးစားဖ႔ အခနေရာကေနပါၿပ။

61

ကခငျပညနယအေၾကာငးတေစတေစာငး

ကၽြနေတာရ အေျခခဥပေဒအေၾကာငး ပ႕စေတြမာ ကခငျပညနယက ညႊနးတစာေတြ ႏစခါ သးခါ

ပါလာေတာ သငယခငးတစေယာကက ဘာေၾကာငခဏခဏညႊနးတာလလ႕ ေမးပါတယ။ တကယေတာ

ကခငျပညနယျဖစလာတ ရာဇ၀ငက ျပနၾကညရင ျမနမာႏငငက တငးရငးသားအေရးဟာ ဘယေလာက

ရႈတေထြးတယဆတာ သႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင သးျခားေရးျပခငပါတယ။

အဂၤလပက ၁၉၃၅ မာ ျမနမာႏငငက အႏၵယရ အစတအပငးအျဖစက ခြထတၿပး ၁၉၃၅ ခႏစ

ျမနမာႏငငအပခပမႈဥပေဒန႕ အပခပပါတယ။ ဒါေပမယ အရငတးကလပ ျပညနယျပညမ ခြျခားအပခပ

တစနစက ပ ဆကလပပါတယ။ အဒဥပေဒအရ ေတာငတနးေဒသေတြက ဇယား ၁ ၀ငေဒသ Part 1

Scheduled Areas အျဖစသတမတပါတယ။ သေဘာ တရားကေတာ ျပညမေဒသေတြက ဘရငခက

အစးရအဖြ႕၊ဥပေဒျပလႊတေတာ ဆတာကေန တဆငအပခပတယ။ ဇယား၀ငေဒသေတြကေတာ ဘရငခ

ကတကရက အပခပတယ။

အဂၤလပက ျပညမေဒသကေတာ စးပြားေရး၊ႏငငေရး တးတကလာလ႕ အကန႕အသတန႕

အာဏာေပးၿပးအပခပခငးမယ။ ေတာငတနးေဒသကေတာ ေခတေနာကကေနေသးလ႕ အေကာငး အဆး

မခြတတေသးဘး၊ ဒါေၾကာင ဘရငခက တကရကအပခပမယ လ႕အေၾကာငးျပပါတယ။ တကယကေတာ

ကၽြန န႕ သေဘာက ခြတာပါဘ။

ကခငျပညနယက ျမစၾကးနား၊ ဗနးေမာ၊ ကသာခရငေတြထက ကခငေတာငတနး ေဒသအျဖစန႕

သတမတထားတနယမား၊ ၾတဂေဒသ၊ ဟးေကာငးေတာငၾကားတ႕က ဇယား၀ငေဒသမားအျဖစသတ

မတပါတယ။ ၁၉၃၅ ဥပေဒအရ ဇယား၀ငေဒသ ေတြတးတကလာရင ျပညမန႔ေပါငးေပးမယ။သ႕ေသာ

ျပညမထကေဒသေတြကေတာ ဇယား၀ငေဒသအျဖစ မေျပာငးရဘးလ႕ဆပါတယ။

62

ဒါေပမယ ပငလညလာခမကငးပမ ေဖေဖာ၀ါရလ ၁ ရကေန႕မာ ကခငတငးရငးသားေခါငး

ေဆာငေတြအစညးအေ၀းလပၿပး ဗမာျပညမန႔ အတလြတလပေရးယရမယဆရင ကခင ျပညနယ

ထေထာငခြငရရမယ။ အဒကခငျပညနယမာ ဇယား၀ငေဒသျဖစတ ကခငေတာငတနး ေဒသမားသာမက

ဗနးေမာန႕ျမစၾကးနားခရငထက ရမးဗမာေတြေနတ ေျမျပန႕ေဒသ မးေကာငး၊ မးညငး၊ ေရႊက၊ ကသာ၊

ဗနးေမာနယေျမေတြပါ ထညသြငးေပးရ မယလ႕ ဆးျဖတခတယ။ ေဖေဖာ၀ါရလ ၆ ရကေန႕ ေတာငၾကးမာ

ရမးေစာဘြား ေတြန႔ေပါငးၿပး အစညးအေ၀းလပေတာလညး ဒဆးျဖတခကကပ အတညျပချပနတယ။

ပငလညလာခမစခင ေဖေဖာ၀ါရလ ၁၀ ရကမ ဗလခပေအာငဆနးန႕ အၾကညႏႈငးေတာ ဗလခပက

ဒေဒသေတြက ကခငနယေျမမဟတဘ ရမး၊ဗမာနယေျမျဖစေနတာရယ။ ၁၉၃၅ ဥပေဒကလညး

ဒလလႊေျပာငးတာက တားျမစထားတာရယေၾကာင လကမခခဘး၊ ေနာကဆး ဒ၀ါေဇာလြနးတ႕က

အတငးေတာငးေနေတာ ဗလခပက ရနကနျပနဖ႕အထ လပခတယလ႕ သအမတႀကး ဥးေဖခငက

သ႕ကယေတြ႕ပငလစာအပမာေရးခတယ။ ဗလခပစတဆးၿပးျပနမယဆတာသမ ေနာကဆး ကခင

ေခါငးေဆာငေတြက ဘယေဒသ ေတြ ဆတာ မေဖာျပပ ကခငျပညနယျပညနယထေထာငေရးကပ

ေဖာျပဖ႕၊ ဗလခပက ဖဆပလ ညလာခက တငျပၿပး ဘယေဒသေတြက ထညမလဆတာ တငးျပညျပ

လႊတေတာမာ ဆးျဖတဖ႕ သေဘာတခတာပါ။

အဒတးက အဂၤလပအစးရဘကက ကယစားလယအျဖစတကတ ေဘာတြမေလကလညး ပငလ

သေဘာတညခကဟာ ၁၉၃၅ ဥပေဒအတြငးကပျဖစရမယ။ ဇယား ၂ ထမာ ပါတ ဗနးေမာ၊ ျမစၾကးနား

ေျမျပန႕ေဒသေတြက ဇယား ၁ ကခငေတာငတနးထ ထညလ႕မရဘးလ႕ ရငးျပခတယ။

ေနာကေတာ ဖဆပလ န႕ အဂၤလပအစးရေပါငးလပတ ေတာငတနးေဒသစစမးေရးအဖြ႕ က ဧၿပလ ၂၁

ရကေန႕မာ ျမစၾကးနား၊ ဗနးေမာေျမျပန႕ေဒသကယစားလယ ဥးဘးတ၊ ဥးေစာရ တ႕

ေခါငးေဆာငတအဖြ႕က သြားေတြ႕ၿပး ေျမျပန႕ေဒသေတြက ကခငျပညနယထက ထညတာလကမခ

63

နငေၾကာငး၊ ကခငေတြက ျပညမထမာမေနလသလ မမတ႕လညး ကခငျပညနယထမာ မေနလေၾကာငး၊

လထဆႏၵခယႏငေၾကာငး၊ ျပညနယမားက ခြထြကခြငေပးတာလညး လကမခႏငေၾကာငး တငျပခပါ တယ။

တငးျပညျပလႊတေတာေရြးေကာကပြၿပးေတာ ၁၉၄၆ ဇြနလမာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ေရးဆြဖ႕

စၿပးေဆြးေႏြးၾကပါတယ။ အဒအခါမာ ဒ၀ါေဇာလြနးက ကခငျပညနယထက ေျမျပန႕ေဒသေတြ

ထညမေပးရင၊ ကခငျပညနယက ခြထြကခြငမေပးရင ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒေရးဆြတအထမာ

မပါေတာဘ သပတ ေမာကျပနမယလ႕ ၿခမးေခာကခပါတယ။

ဒါေၾကာင ဇလငလ ၂ ရကေန႕မာ ဗလခပက ဥးေဖခငန႕ ဥးဘေဆြဆ စာေရးၿပး ကခင

ေခါငးေဆာငမားန႕အစညးအေ၀းက သမတကေတာဘး၊ ေပါငးမယဆလ႕လကေလာတာ ဒေလာက

ေတာငလြနလၿပ၊ ဒါေတာငျပညသေတြက ဘာေျပာမယမသဘးဆၿပး စာေရးခပါတယ။ ေနာကပငး

ဗလခပကဆးသြားတအခနအထ အဒအစညးအေ၀းေတြက မတကခဘးလ႕သရပါတယ။

ဗလခပတ႕ကဆးၿပးေနာကမာ ကခငျပညနယကစၥက ဆကေဆြးေႏြးၾကပါတယ။ ဒါေပမယ

တစႏစအတြငးလြတလပေရးရရမယဆတာကလညး ရေနတာ ကခငျပညနယထက ထညမယ ေဒသက

ျပညသေတြရ ဆႏၵကမယေတာပ လႊြတေတာမာပ ဆးျဖတၿပး ရမး၊ ဗမာအမားစေနတေဒသေတြက ကခင

ျပညနယထထညဖ႕ဆးျဖတခၾကပါတယ။ ဒျပနာက ဖဆပလေခတမာလညး တအေႏြးေႏြး ျဖစခသလ

၁၉၇၄ ခႏစ အေျခခဥပေဒေရးဆြဖ႕လပတအခနမာ မးေကာငး၊မးညငး၊ အငးေတာၾကးေဒသ ေတြမာ

ရမးနလႈပရားမႈဆၿပး သးျခားေဒသဖြ႕ဖ႕ လႈပရားမႈေတြေပၚခပါတယ။ အခ႕လညး အေရးယခခ ရပါတယ။

အခအမ းသားညလာခမာလညး အဒေဒသေတြမာ ရမး၊ဗမာေတြက ကယပငအပခပခြင ေဒသေပးဖ႕ဆၿပး

ေတာငးဆတာေတြရခပါတယ။

ေနာကတစခါ လဥးေရအရၾကညရငလညး ရမး၊ဗမာက ကခငျပညနယလဥးေရရတစ၀က

ေလာကရေနတာျဖစပါတယ။ ေကအငအအဖြ႕အေနန႕ကလညး ဒသမငးေနာကခေတြေၾကာင ေနာင

64

ကခငျပညနယ အစးရမာ ရမးဗမာန႕ ရ၀မေတြေပါငးၿပး အစးရဖြ႔မာကေၾကာကေနပ ရပါတယ။ ဒါေၾကာင

၂၀၀၇ ခႏစ ဇလငလ အမးသားညလာခမစမေကအငအက တငျပတ စာမာ အခလ ေတာငးဆထား

တာက ကခငသတငးစဥ၀ကဘဆကမာ ေတြ႕ရပါတယ ­

တစ။ ျပညနယ၀နႀကးခပက ျပညနယရတတငးရငးသားပျဖစရမယ။ ကခငပျဖစရမယ သေဘာ။

ႏစ။ ျပညနယနယနမတျပငဆငသတမတရင ျပညနယရထားတ တငးရငးသားေတြက သေဘာတရ

မယ။အေျခခမမာက ျပညနယလထထက၀ကက ေထာကခရငလ႔ ဆတာေၾကာင

ရမး၊ဗမာနယေတြ ျပနပါသြားမာ ေၾကာကေနပရတယ။

သး။ ကခငျပညနယနယနမတက ျပညနယစတငဖြ႕စညးစဥကအတငးထားရမယ။

ေလး။ အမးသားလႊတေတာက ျပညနယရတတငးရငးသားေတြပေရြးခယေစလႊတရမယ။ ရ၀မ၊ ရမး၊ ဗမာ၊

ေဂၚရခါး၊နာဂ စတလမ းေတြ ေရြးေကာကခခြငမရဘး ဆတသေဘာပါ။

ဒေတာငးဆခကေတြက ၾကညလကရင ေကအငအ ဟာ ျပညေထာငစၾကးတစခလးအတြက

စဥးစားေတာငးဆတာမဟတဘ သ႕လမးစ ကြကကြကေလးအတြကပ လမ းစြ န႕ေတာငးဆခတာ

ျဖစတယဆတာေတြ႕ရမာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငလညး ဒအခကေတြက ညလာခက ထညသြငး စဥးစား ျခငး

မရတာ ဘာမ မဆနးဘးလ႕ ဆရမာပါ။

ဒါေတြဟာ ကခငျပညနယတစခထန႕႔ပတသကတအခကေတြပါ။ ကခငထမာေတာင ဂငးေဖာ န႕

အျခားမ းႏြယစေျခာကစၾကားမာ ျပနာေတြရပါတယ။ ဥးစခနတနယနးတ႕ရ NDA (K) အဖြ႕ ေကအငအ

က ခြထြကခတာလညး ဒလ ဂငးေဖာလမးႀကး ျပနာ ေၾကာငပါ။

65

အခတငျပခတ ကခငျပညနယအေၾကာငးေလးက ၾကညရင တငးရငးသားအေရးဟာ အငမတန

နကနသမေမြ႕တယဆတာထငရားေနေၾကာငးန႕ အမ းသားညလာခမာ ဒအေျခအေန ေတြက ကငတြယ

ေျဖရငးရတာဘယေလာကခကခမယဆတာ မနးဆႏငေၾကာငး ေဖာျပလကရပါတယ။

ပေတာကေျမ

66

သငျမတေရးႏင ဒခပေရ႕ေရး

အစးရ ရပျမငသၾကားန႔ သတငးစာေတြမာ ေဒၚစန႔ ဒခပဗဟအလပအမႈေဆာငေတြ ေတြ႕ဆတ

သတငးန႔ ဓာတပေတြပါလာေတာ အေတာမားမားက အစးရန႔ ဒခပအၾကား သငျမတေရးအတြက

ေရ႕ကတစ လမး တကလာၿပလ႔ထငၾကတယ။ ကၽြနေတာကေတာ အဒေလာကအေကာငးမျမငဘး၊

ဘာလ႔လဆေတာ ဒခပအမႈေဆာငေတြအေၾကာငး သေနလ႔ပါ။

ေဒၚစကလြရင ဒခပဗဟအလပအမႈေဆာငေတြရ႕ ပမးမအသကက ရစဆယႏစႏစပါ။

အဒအဖးႀကး ေတြထမာ ႏငငေရးအေတြ႕အႀကေတြ အမားႀကးရတာ ေသခာပါတယ။ ဒါေပမယ အဒါေတြန႔

အတရေနတာ က ႏငငေရးအာဃာတ တရားေတြပါ။ တပမေတာန႔ သငျမတေရးမာ အဒအာဃာတေတြက

အေႏာငအယက ျဖစေနတာပါ။

ေဒၚစရ႕ အရညအခငး၊ ႏငငက ခစျမတႏးစတ၊ ဒါေတြက ကၽြနေတာတ႔ ဘာမ သသယရစရာမလ

ဘး။ ျပနာက အေမကျပစဖ႔ ျမနမာႏငငက ခဏျပနလာတးမာ ႏငငေရးမနတငးထမာ ပတမသြားတ

ေဒၚစ၊ အစက ႏငငေရးမလပဖးလ႔ ေျပာခေပမယ အေျခအေနက ေတာငးဆလာလ႔ ျမနမာႏငငေရးထက

၀ငပါလာတ ေဒၚစက အနားက ၀ငးရေနတလေတြက သတ႔မာရတ ကယပငႏငငေရး အစအစဥေတြက

အေကာငအထည ေဖာဖ႔ ေဒၚစက အသးခခတာပါ။ ဒေန႔ ျမနမာႏငငေရးရ႕ အဓကျပနာက အဒါပါဘ။

၁၉၈၈ ခႏစက ျမနမာႏငငေရးသမားေတြက အပစခြၾကညရင ခလေတြ႕ရမာပါ­

(က) သန႔ရငးတညၿမအပစ၀င၊ ဖဆပလေဟာငးမား။

(ခ) ေျမေပၚလက၀ပါတ ပမညတေဟာငးမားန႔ အေၾကာငးအမးမ းန႔ ေျမေပၚျပနေရာကေနတ

အလန၊ အလျဖ ကြနျမနစမား။

67

(ဂ) တပမေတာမ ဆရယလစပါတ၀င တပမးေဟာငးမား။

(ဃ) ပါတသန႔စငေရးေတြမာ ျပတခတ လမးစဥပါတေဟာငးမား။

(င) လကရ လမးစဥပါတ၀ငမား။

အဒအပစထက လက၀အပစ၊ တပမးေဟာငးမားန႔ လမးစဥပါတ၀ငေဟာငးေတြက

ေဒၚစက၀နးရၿပး အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ (ဒခပ) ေခါငးေဆာငပငးမာ ပါလာၾကတယ။ ဒလေတြမာ

ႏငငေရး အယအဆ မတေပမယ ဗလေန၀ငးက ပဂၢလေရးအရမနးတာ၊ အဒကေန တပမေတာက

ဗလေန၀ငး လကကငတတ အျဖစ မနးတာခငးတတယ။

ကြနျမနစေတြက ၁၉၄၈ မာ စစတပထက လက၀၀ါဒေတြဥးေဆာငၿပး အာဏာသမးဖ႔လပတာ

ဗလေန၀ငးေၾကာင မေအာငျမငခဘးဆၿပး အညးထားခတာပါ။ ၁၉၄၈ ကေန ၁၉၈၈ ခႏစအထ ကြနျမနစ

ေတြက တပမေတာက တကလာတာေၾကာင ဗလေန၀ငးကေရာ၊ တပမေတာကပါ လတနးစားရနသအျဖစ

သတမတထားတာပါ။

ဆရယလစ တပမးေဟာငးေတြကေတာ လြတလပေရးရၿပးခနမာ ဗလေန၀ငးက

အစဥအလာရတ ဗလေဇယတ႔ ဗလလကၤာတ႔ကေကာၿပး ဥးစးခပရာထးရေအာင လပေပးခတာပါ။

သတ႔က ဗလေန၀ငးက မနးမလက၊ ျမငးေလာငးန႔ အရညအခငးမရဘး၊ သတ႔ႀကးဆြရာကမယလက

ထငခတာပါ။ ဒါေၾကာငလညး ကနတ ရေဘာသးကပ၀ငေတြက ေဘးဖယၿပး ဗလေန၀ငးက

တြနးတငေပးခၾကတာပါ။ ဒါေပမယ ေနာကဆး ဗလေန၀ငးက သတ႔အားလးက ၁၉၆၀ ေရြးေကာကပြမာ

မခးမႈႏင တပထကကနထတလကေတာ လပါး ပလငးထၿပး ဗလေန၀ငးန႔ ကမၻာမေၾက ျဖစခတာေပါ။

အဒတပမးေဟာငးေတြထမာလညး အရငျပတတ ဗလေအာငေရႊအပစက ေနာကမျပလာတ

ေတာလနေရးေကာငစ၀ငေဟာငး ဗလေအာငႀကးန႔အပစကလညး ၁၉၆၀ တးက လလညကၿပး

68

ဗလေန၀ငးန႔ေပါငးၿပး ကနခတေကာငေတြဆၿပး မေကလညဘး။ ဒါေၾကာင လညး ဒခပမာ

ဗလေအာငႀကးန႔ ကြနျမနစေဟာငးေတြ အးစားခြၾကေတာ ဗလေအာငေရႊအပစ ကြနျမနစန႔ ေပါငးၿပး

ဗလေအာငႀကးက ကနထတခတာျဖစတယ။

လမးစဥပါတ၀ငေဟာငးေတြကေတာ ဗလတငဥး၊ ဗလလြငတ႔အပစပါ။ တစခနက အေဖႀကး

ဗလေန ၀ငးအနားက အနားျပာေတြေပါ။ ဗလေန၀ငး ဆရယလစဆရင သတ႔က အေဖထက

သားတစလႀကး ပၿပး ဆရယလစျပခတာပါ။ ဗလတငဥးဆရင အရငးရငေတြက အရငရငးရမယဆတ

ရရေတာက မန႔ခြနးေျပာ ခသပါ။ ဗလလြငဆရင မငးသားလြငဆၿပး ဘ႑ာေရး၀နႀကးဘ၀မာ

ဆရယလစမႈေတြက အေကာငအထည ေဖာခသပါ။ အေဖႀကးက အေရးေပးလြနးလ႔ တစခနမာ

အ႐ကအရာဆကခရမယ သေတြလ႔ေတာင ထငေၾကးေပးခခေသးတယ။ ေနာကဆး ဗလေန၀ငးက

ႏစေယာကလးက ကနထတလကေတာမ အေဖန႔သား ဇာတေခါငးကြသြားတာပါ။

အဒလလေတြက ေဒၚစၾကညနားကေရာကတာန႔ ေဒၚစအေနန႔ ဗလေန၀ငးန႔ ဗလခပေအာငဆနး

ဆကဆေရးက သသယ၀ငၿပး ဗလေန၀ငးက ပဂၢလေရးအရ မနးေအာင၊ အဒကေန တပမေတာက ဗလေန

၀ငး လကကငတတပေဖာၿပး တပမေတာကပါ ေဒၚစက အထငမားေအာငလပခတာပါ။ သတ႔လပတာ

ေအာင ျမငပါတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ၿဗတနလ ဒမကေရစဘးေအႏငငမာ ႏစ

ႏစဆယေကာေနလာတ ေဒၚစ အဖ႔ ႏငငေရးမာ တပမေတာပါရမယဆတာက ဘယလမ

လကမခႏငလ႔ပါဘ။

ဒါေပမယ ေဒၚစအေနန႔ ျမနမာႏငငန႔ ၿဗတနႏငငရ႕ ကြာျခားတသမငးေၾကာငး၊ ျမနမာ ႏငငေရး

အရႈတအေထြးမားန႔ ပဂၢလေရးအာဃာတမားက ေလလာဖ႔အခနမရခတာလညး အေၾကာငးတစခကအျဖစ

ပါပါတယ။ ဒါေၾကာင လက၀သမားေတြ၊ ဆရယလစတပမးျပတေတြန႔ မဆလ ကားနာမားရ႕ တြနးပ႔တ

ထပတက ရငဆငေရးလမးေၾကာငးေပၚ ေရာကသြားၿပး ခလ ဇာတေမာေနရတာပါ။

69

တကယေတာ ႏငငတကာ၀ငဆန႔တ ေဒၚစလေခါငးေဆာငန႔ ႏငငေရးအကပအတညး

ကာလတငးမာ ၿပကြမႈမရဘ ရပတညႏငခတ တပမေတာရ႕ အေတြ႕အႀကန႔ စညးလးညညြတမႈကသာ

ေပါငးလကရင ကၽြနေတာတ႔ႏငငအတြက အလြနအကးရမာပါ။ ခေတာ ဒခပက ဇာတပက လက၀၊

လကယာ ႏငငေရး ကားနာေတြေၾကာင အခကႀကေနရတာျဖစတယ။ ဒါေၾကာင တပမေတာန႔ ေဒၚစ

လကတြႏငဖ႔ဆရင ဒခပ ထက ႏငငေရးကားနာေတြက ဖယရားႏင၊ ေဒၚစရ႕ ကယပငဆးျဖတခကန႔

လပႏငမနးစပမာပါ။ ဒသကၾကား အ ႏငငေရးသမားေတြ၊ တပမးေဟာငးဆသေတြကေတာ

တပမေတာရသေရြ႕ သတ႔ေနရာ မရႏငလ႔ ယၾကညတာေၾကာင ေဒၚစန႔ တပမေတာၾကား ရငၾကားေစေရး

မျဖစေအာင အမးမးဖကဥးမာပါ။ စစအစးရ အားနညးေနၿပ၊ နနေစာငလကရင အေပးအယလပစရာမလပ

ေအာငပြရေတာမာ ဆတာမးန႔ ေဒၚစက ေျပာဥးမာပါ။ ၂၀၀၁ တးကလညး ဒါမးလပခၿပ၊ ၂၀၀၃ မာလညး

လပခၿပးၿပ။ ဒလေတြက ေဒၚစေဘးဖယ ထားရင ရငၾကားေစေရး အလမးမေ၀းဘးလ႔ ဆႏငမာပါ။

ပေတာကေျမ

70

စညးျခားရမယ ဘာသာေရးန႕ ႏငငေရး

ၿပးခတ စကတငဘာအေရးအခငးမာ သဃာေတာေတြက အစးရက ဆန႕ကငတ ဆႏၵျပမႈ ေတြမာ

ဥးေဆာငပါ၀ငခၾကတယ။ အစးရက ဆန႕ကငေနတ အဖြ႕အစညးေတြကေရာ၊ အေနာက အပစ

ႏငငေတြကပါ ေရႊ၀ါေရာငေတာလနေရး၊ ဒါမမဟတ သဃၤနးေရာငေတာလနေရးလ႕ အမည ေပးထားတ

သဃာေတာမားရလႈပရားမႈက ျမနမာႏငငေရးရ အဆငျမငလာမႈအျဖစ အမႊနးတငခ ၾကပါတယ။

ဒါဟာအလညအေျပာငးတစခလ႕လဆတယ။ ဒါအမနပလား၊ ကၽြနေတာတ႕ ဆနးစစဖ႕ လပါတယ။

ဒလဆနးစစမယဆရင ပထမအေနန႕ ဘာသာေရးန႕ ႏငငေရးေရာသငသလား၊ ဒတယ အေနန႕

ဗဒၶဘာသာမာ ရဟနးေတာမားႏငငေရးမာ ပါ၀ငတာန႕ပတသကၿပး ဘယလရသလ၊ ဒစႏစခ တနညး

မတေကာကႏစခန႕တငးတာရပါမယ။

ဘာသာေရးန႕ နငငေရးက ခြျခားထားျခငးဟာ လြတလပၿပးတရားမတတ ေရြးေကာကပြ၊ လြတလပစြာ

ထတေဖာေျပာၾကားခြင စတာေတြလပ ဒမကေရစစနစရ စတစခပါ။ ဒါဟာ ျပငသစ ေတာလနေရးက

ေပးခတအေမြလညးျဖစတယ။ ဒါေၾကာငလညး အေမရကနႏငငမာ စာသငေကာငး ေတြမ

၀တျပကးကြယခြငရ၊မရ၊ ကယ၀နဖကခမႈ၊ သားဆကျခားမႈေတြမာ ခရစယာနဘာသာစႏႈနးန႕

တငးတာသတမတခြင ရမရဆတာေတြက အျပငးအထနအျငငးပြားေနၾကတာေပါ။ အေမရကနမာ

လစဘရယ၀ါဒေတြက ရပတဘလကငပါတထက ခရစယာနဘာသာေရး အယသညးသမားက

ျပငးျပငးထနထန ေ၀ဖနေနတာကၾကညရင အေမရကနလႏငငမာေတာင ဘာသာေရးအယအဆ ေတြက

ႏငငေရးထ သြတသြငးလာတာက လကမခဘးဆတာထငရားပါတယ။

ဒါဆရင ဘာသာေရးဟာ ႏငငေရးမာ ၀ငပါလ႕မရေတာဘးလား။ မဟတပါဘး၊ ပါလ႕ရပါ တယ။

ဒါေပမယဘယလနညးန႕ ပါမလဆတာေတာ သတျပရမယ။ ႏငငေရးဟာ လေတြပါ၀င လပေဆာငေနတ

ကစၥျဖစတာေၾကာင လေတြက ဘာသာတရား အဆးအမန႕အည အကငသလန႕ ေနထငေအာင၊

71

ကယခငးစာတရားထားတတေအာင၊ မခးေအာင၊ ေလာဘေဒါသတရား နညးပါး ေအာင၊

သညးခခြငလႊတတတေအာင ေမတာထားတတေအာင ဘာသာေရးက လပေပးလ႕ရပါတယ။

ဒလလပႏငရင ဒလေတြပါ၀ငတ ႏငငေရးစနစဟာလညး ေလာကပါလတရားန႕အညျဖစလာႏင ပါတယ။

ဒါႏငငေရးမာ ဘာသာေရးက သြယ၀ကၿပး အျပသေဘာေဆာငပါ၀ငတာပါပ။

ဒါေပမယ ဘာသာတရားအဆးအမအတငး လေတြအားလးလကလပရမယလ႕ ဥပေဒန႕ သတမတတာမ း၊

အစးရ (တနညး) မငးရ လပပကငပေတြက ဘာသာေရးစေတြန႕ အျမတငး ေနတာမးလ

တကရက၀ငပါတာ ဆရငေတာ ဒကၡေရာကမာဘ။ ဘာလ႕လဆေတာ ဘာသာတရား အဆးအမ ဆတာက

ၿပးျပညစတ အေျခအေနတစရပ Ideal Situation အတြက ရညရြယထား တာကး၊ ႏငငေရးဆတာက

ဘာသာ၊ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလစရက၊ အယအဆအမးမ းရတ လေတြ ပါ၀ငေနတယ။ ဒလလေတြန႕

ဖြ႕စညးထားတ အဖြ႕ေတြ၊ ပါတေတြ၊ ႏငငေတြန႕ ဆကဆေနရတယ။ ႏငငရ အမ းသားအကးစးပြား

ဆတာကလညးအမ းမးရၿပး ဒါေတြက အေကာငအထည ေဖာဖ႕ အတြက နညးလမးအမးမးသးရတယ။

ပကတအရတရားက အေျခခၿပးလပရတာဆေတာ ဘယလမ ေျခာကျပစကငး သလစငမျဖစနငဖးဆတာ

ထငရားေနတာပ။

ျမနမာႏငငသမငးမာ ကေနာငမငးသားရ ေရျမတဗးစမးတာက သဃာေတာေတြတားလ႕

အဂၤလပေရတပက တားဖ႕လကနကမရေတာတာ၊ ဥးႏက ဗဒၶဘာသာက ႏငငေတာဘာသာအျဖစ

အတငးလပခလ႕ ေကအငေအ သပနေပၚခရတာေတြဟာ ဘာသာေရးန႕ ႏငငေရးေရာလ႕ အခကၾက

ခရတ အေထာကအထားေတြပါဘ၊ ဒါေၾကာငလညး ဒမကေရစနငငတငးရ အေျခခဥပေဒမာ ဘာသာ

ေရးန႕ႏငငေရးက ခြထားဖ႕ အတအကျပ႒ာနးထားၾကတာပါ။ ျမနမာႏငငရ ၁၉၄၇ ၊ ၁၉၇၄ ဥပေဒ

ေတြမာလညး ဒလပပါခပါတယ။

72

ဒါေတြကၾကညရင ဘာသာေရးန႕ ႏငငေရး မေရာသငဘးဆတာ ထငရားေနပါၿပ။ ကၽြနေတာ တ႕

အေလးအျမတထားတ ျမတစြာဘရားရငကေရာ ရဟနးေတြက ႏငငေရးမာ ၀ငပါသင မသင

ဘယလမားေျပာခသလ ၾကညရေအာင။

ျမတစြာဘရားဟာ ေလာကမႈျဖစတႏငငေရးမာ အေကာငးအဆးေျပာဆျခငး၊ ပါ၀ငျခငးမရ တာ

ထငထငရားရားေတြ႕ႏငပါတယ။ ဘရားရငရ ဒါယာကာ အရငးအျခာျဖစတ ဗမၼာသာရမငးႀကးက

သားအရငး အဇာတသတက ဖမးဆးသတျဖတ နနးလခတာကေတာင ေကာငးသည၊ ဆးသည

၀ငမပါခပါဘး။ ေနာငတရၿပး ဘရားရငထေရာကလာမသာ တရားမနက ေဟာၾကားျပသခတာပါ။

ဘရားရငကယေတာျမတၾကးက ဒဃနကာယ၊ သလကၡနပါဠေတာ၊ စဠသလအခနးမာ အပခပသ

မငးအစးရန႕ ပတသကေသာစကား၊ သခး၊ သပနသကနတ႕နပတသကေသာ စကားမား က

တရစၧာနကထာအျဖစန႕ သတမတၿပး ေဆြးေႏြးျခငး၊ ေျပာၾကားျခငးမျပဖ႕ တားျမစခထားတာက

ေတြ႕ရပါတယ။ ဒလသတမတရတာကလညး မဂဖလ၊ နဗၺနရျခငးအေၾကာငးမဟတဘ အခညးႏးျဖစ

လ႕ပါ။

ဒါဆရင ဘာသာေရးန႕ ႏငငေရးေရာယကတာက ဒမကေရစစအရ လကမခသလ၊ ျမတစြာ

ဘရားရငကလညး အလရေတာမမဘးဆတာ ထငရားပါတယ။ ဒါေၾကာငလညး ျမတစြာဘရားရင

လကထကေတာကစၿပး ယေန႕အခနအထ သလ၊ သကၡာ၊ သမာဓန႕ ျပညစတ မေထရႀကးမားဟာ

ႏငငေရးမာ ၀ငမပါခတာပျဖစပါတယ။ ေန႕စာ၀ါ၊ ညဘ၀နာန႕ ေနခၾကတာပါ။

ျမနမာလမႈအသငးအ၀ငးမာ ရဟနးသဃာမားဟာ အထးအေလးအျမတထား ၾကညညခရသ

မားျဖစပါတယ။ ဗဒၶဘာသာ၀ငမားဟာ ဘာသာေရးအတြကသာမက လမေရးအတြကပါ သဃာေတာ

မားက ကးကြယ၊ ဆညးကပ၊ တငပငခတာပါ။ အပခပသမငးကအစ သာမနျပညသအဆး သဃာ

ေတာမားရ သြနသငဆးမမႈက ဥးလညးမသနခယၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင ရဟနးေတာမားအေနန႕

73

ဘရားခနး၊ အမဥးခနးမာ ထငၿပး ဒါယကာ၊ ဒါယကာမမားက တရားန႕အည ပျပင၊ သြနသငဆးမ ႏင

ၾကပါတယ။ လမးေပၚထြကၿပး သာမနလေတြလ ေအာဟစဆႏၵျပဖ႕မလပါဘး။

အခ စကတငဘာျဖစရပမာ ဘယသေတြျမတလ႕ ဘယသေတြရႈးသလ။ အစးရက ႏငင တကာက

ဖအားေတြပေပးလာေအာင၊ ျပညတြငးမာ တငးမာမႈေတြ ပလာေအာငလပခငတ အတက အခေတြ၊

အေနာကအပစႏငငေတြျမတတယ။ ၁၉၈၈ ခႏစထက ဆရာ၊ ဒကာ ရငးႏးေအာင လပလာ ခတ

စစတပအစးရရႈးတယ။ အ အရႈးဆးကေတာ ေထရ၀ါဒ ဗဒၶဘာသာပါဘ။

၈၈ အေရးအခငးကာလန႕ပတသကရင ႏငငတကာမဒယာေတြက အျမျပနျပတ ပတစပရ ပါတယ။

ကနသြယေရး၀နႀကးဌာနက သမးလာတ လကနကေတြကငၿပး ကားေခါငမးေပၚက လက လာတ

သဃာေတာေတြပပါ။ ၀၇ စကတငဘာ အေရးအခငးန႕ပတသကရင အျမျပနျပေနတ ပႏစပက

ဆငကယမးရႈ႕ထားတ မးခးလးေတြၾကားက မကႏာမာ အ၀တစညးၿပး ထြကလာတ သဃာ ေတာေတြပန႕

အလကင၊ သဃၤနးက ကပကရလြယၿပး အလကငကာ လကသးလကေမာငးတနးၿပး လမးေပၚမာ

ေခါကတန႕ေခါကျပနေလာကေအာေနတ ကတးအသစန႕ ရဟနးတပါးပပါ။ ဒါကျမငတ မဟာယာန

ဂဏး၀ငေတြ၊ အျခားဘာသာ၀ငေတြက ေထရ၀ါဒရဟနးေတာမားက ဘယလျမငမလ စဥးစားၾကညၾကပါ။

သတ႕ႏငငမာ ဘာသာေရးန႕ ႏငငေရးက စညးျခားထားတ အေနာကႏငငေတြက ေထရ၀ါဒ သဃာေတြက

ဘာလ႕ လမးေပၚထြကခငးေနတာလညး။ အတကအခအဖြ႕ေတြကေရာ ဘယသ ေသေသ

ငေတမာရငၿပးေရာဆၿပး သဃာေတြကနငးၿပး အာဏာယခငေနတာလား။

ဒမကေရစစနစ ေပၚလာရငလညး အာဏာရပါတန႕ အတကအခပါတေတြဆတာ ရၾကမာပါ။ အဒအခါမာ

အတကအခက သဃာထကသးၿပး ဒမကေရစနညးကေရြးထားတ အစးရက ဆန႕ကင ရင၊ အစးရက

ဥးႏလပခသလ ဘာသာေရးက ႏငငေရးအတြကသးလာရင ေကာငးၾကပါဥးမလား၊

အာဏာလပြေတြေၾကာင ေထရ၀ါဒဗဒၶဘာသာ ေရတမနစရေတာမာလား၊ မလပသငတာက မလပ

74

ၾကရငေကာငးမယထငပါတယ။ အာဏာအတြက ၿပငၾကရငလညး တစျခားနညးသးၾကပါ။ ကယ ကယတင

ေရ႕ထြကၿပးတကၾကပါ။ ဘရားခနးက သဃာေတြကေတာ လမးေပၚက ဆြမတငၾကပါန႕၊ သာသနာအတြက

ရငေလးလ႕ ေတာငးပနပါရေစ။

ပေတာကေျမ

75

ဘယလမးေရြးမလ၊ စဥးစားဖ႕လပါၿပ

အနာဂတဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒန႕ ပတသကလ႕ သသမ ေ၀ငေပးေနတးမာပ အစးရ သတငးစာ ရငး

လငးပြ သတငးေပၚလာပါတယ။ ၃ ရကေန႕က ေနျပညေတာမာ လပခတ သတငးစာရငးလငးပြက ၄

ရကေန႕ သတငးစာေတြမာ အကယတ၀ငေရးထားတာက ေတြ႕ရတယ။ စကတငဘာအေရးအခငးအၿပး

လအမားစတ၀င စားေနခနတးကမလပဘ အခမ ဘာျဖစလ႕ထလပတာလ၊ ကၽြနေတာ အထငေတာ

အစးရအေနန႕ ေပးခငတ သတငးစကားေတြက ဒေနရာမ ခ ျပတာပလ႕ ထငတယ။

သတငးစာရငးလငးပြမာ အပငးႏစပငးပါပါတယ။ ပထမပငးမာ ျပနၾကားေရး၀နႀကး ဗလခပ ေကာဆနး

ကရငးျပၿပး ဒတယပငးမာ ရခပ ဗလခပခငရက ရငးပါတယ။ ဗလခပေကာဆနးဟာ

ျပနၾကားေရး၀နႀကးအျပင အမးသားညလာခမာ ေကာမရငအတြငးေရးမး၊ အေျခခဥပေဒေရးဆြေရး

ေကာမရငမာအဖြ႕၀င စသညျဖင တာ၀နယထားတအျပင ဂမဘာရတ႕ တရတ ဒတယႏငငျခားေရး

၀နႀကးတ႕န႕ ေတြ႕တအခနမာ နအဖရ ေျပာေရး ဆခြငအာဏာပင အဖြ႕ေခါငးေဆာငအေနန႕ တာ၀နယ

ေျပာဆခတာေတြက သတငးစာေတြထမာ ေတြ႕ရတယ။ ဒါေၾကာင ဒပြမာ သေျပာတာေတြ၊ သတငးစာ

ဆရာေတြရ ေမးခြနးေတြက ေျဖသြားတာေတြဟာ နအဖ ကယစား ေျပာသြားတာလ႕

ေကာကခကခႏငပါတယ။

ဗလခပေကာဆနးေျပာသြားတအထက အေရးႀကးတအခကေတြက အခလ ေတြ႕ရပါတယ­

တစ။ အခ အေျခခဥပေဒမၾကမး ဆြတအခနမာ အမးသားညလာခက ခမတထားတ အေျခခမေတြ

ျပနျပငဖ႕ မျဖစႏငေတာဘး။

ႏစ။ ဒခပန႕ ကနအတကအခေတြအေနန႕ ျပညသ႕ဆႏၵခယပြမာ လြတလပစြာေျပာဆ စညးရးခြင ရမယ။

လြတလပၿပး တရားမတစြာ မေပးခြငရမယ။

76

သး။ တကယလ႕ အေျခခဥပေဒအတညျဖစရင အဆငငါးအရလပမယ ေရြးေကာကပြေတြမာ အစး က

ဆန႕ကငေနသေတြဟာ ပါတေတြဖြ႕ၿပး ၀ငေရာကယဥၿပငခြငရမယ။

ေလး။ အခ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညန႕ ေတြ႕ဆေနတာေတြဟာ အစးရန႕ ဒခပၾကား ျပနလညသငျမ

ေရးအတြကပ ျဖစတယ။ အေျခခဥပေဒဆြတာန႕ မဆငေသးဘး။

ဒအခကေတြက အစးရအေနန႕ လမးျပေျမပက လကရေရာကေနတ အဆငကေန ေနာကျပနသြားဖ႕ မရ

ဘး၊ နာရေနာကျပနလညလ႕မရဘးဆတာ ရငးရငးလငးလငး ချပလကတာလ႕ ဆႏငပါတယ။

ရခပခငရကေတာ ၈၈ မးဆကေတြက ျပညပကေန သနးေထာငခၿပး ေငြေပးခတ အေထာကအထား ေတြ၊

ဥဂမၻရက သနးရာန႕ခေပးခတာေတြ၊ နယစပမာ သငတနးသြားတကခတာေတြက တစနာရေလာက ရငးျပ

သြားပါတယ။ ထးထးျခားျခား သရတာကေတာ သဃာတပေပါငးစက ေခါငးေဆာငတ ဥးဂမၻရတ႕၊

ဥးေကာ၀ဒတ႕ က အရငက အသနားေထာငၿပး သကေတာ၊ ၀ါေတာ အေတာရေနတ

ကယေတာေတြလ႕ထငတာ အခ အသက ၂၅ ႏစ၊ ၂၉ ႏစေတြလ႕ သလကရတာပါပ။

ရခပရငးလငးခကေတြအရ ေျပာရရငေတာ ကၽြနေတာတ႕ႏငငမာ အစးရန႕ ဒမကေရစေရး

လႈပရားသေတြၾကားမာ နားလညးမႈတညေဆာကဖ႕က ေတာေတာခကခမယ သေဘာ ပါဘ။

အတကအခေတြကလညး ျမနမာႏငငအေျခအေနက ရစေလးလး ပစခြကထမာပ ထညၾကညေနၿပးေတာ

အစးရျဖတခေရးန႕ပ ဒမကေရစက သြားလ႕ရမယလ႕ထငတးဆတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ပဆးတာက အစးရန႕

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညတ႕ စကားစေျပာေနတ အခလ အခနမာေတာင ျပညပက အဖြ႕ေတြေရာ၊

ျပညတြငးက ဒခပန႕ အတကအခ အသငးအ၀ငးမာေတာင ဒေဆြးေႏြးမႈေတြ လပေနခနမာတညၿငမတ

အေျခအေနေကာငး ေလးေတြျဖစေအာင ထနးထနးသမးသမးလပမယဆတ စတကးမရၾကဘး။ Action ရမ

Dialogue ရမယဆတ႕ အယအဆန႕ ေနာကထပလႈပရားမႈေတြလပမယ။ ဒါမ လၿခေရးေကာငစက

ပဖအားေပးလာမယဆတ႕ လငးက တငေနတာက ေတြ႕ရပါတယ။

77

အဒလမးေၾကာငးက ဒမကေရစက ေရာကႏငပါမလား၊ ေရာကခရငေကာ ျပညသေတြ လေနမႈဘ၀န႕ နငင

စးပြားေရးဘ၀က ဘယေလာက ရငးႏးအရႈးခၿပးမ ေရာကမာလညး။ စဥးစားသငတယထငပါတယ။

အခအခနမာ အစးရကလညး လထက အေျခခမေတြအရ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒေရးဆြမာက ေထာကခ

တယလ႕ဆတယ။ ဒခပန႕ အတကအခေတြက သတ႕မပါဘန႕ဆြတ အေျခခဥပေဒ တရားမ၀ငဘးလ႕

ဆတယ။ အဒေတာ ျပညသ႕ဆႏၵက ျပညသ႕ဆႏၵခယပြန႕ ေဖာထတတာက အမနဆးျဖစမယလ႕

ထငမပါတယ။ ၁၉၉၀ ခႏစတးက Mandate ရၿပးသားဆတ ဓာတျပားေဟာငးႀကးေတာ

ျပနမဖြငၾကပါန႕ေတာ။

၁၉၉၀ ခႏစတးက မေပးခြငမရတ လဘယႏစသနးေလာက အခအရြယေရာကလာၿပလ၊ သတ႕က

လမးစဥပါတေခတတးကလ မကစပတ၊ နားပတန႕ ႀကးျပငးလာခတာမဟတဘး၊ သတ႕

အေတြးအျမငေတြက ထညစဥးစားရေပလမမယ။ ဒလပ ၁၉၉၀ တးက ၂၀ ႏစသားဟာ အခအခနမာ ၄၀

နားနး ေနၿပ။ သႀကးျပငးခရတ အေျခအေနေၾကာင သေဘာထားေတြ၊ အျမငေတြေျပာငးေနၿပ။ ဒလပ

၁၉၉၀ တးက မရေသးတ တငးရငးသား လကနကကင ျငမးခမးေရးအဖြ႕ေတြကလညး အရငလ

စစေရးသကသကသမားေတြ မဟတေတာဘး၊ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး အျမငေတြန႕ ျဖစလာေနၾကၿပ။

ဒါေတြဟာ ဘာေၾကာင ၁၉၉၀ ရလဒက ဖကတြယမထားသငဖးဆတ အေၾကာငးအခကအခ႕ပါ။

ကၽြနေတာအေနန႕ ၁၉၉၀ အႏငရပါတေတြက ပစပယတာမဟတပါဘး။ သတ႕က

အာဏာလႊမေပးတအတြက စစတပမာ အျပစရတယလ႕ေျပာရမာပ။ ကၽြနေတာေျပာခငတာက

လကရအေျခအေန အရ ေနာကျပနသြားလ႕ မျဖစေတာဘးဆတာပါ။ Reality က လကခဖ႕ပါ။

သတငးစာရငးလငးပြတစခမာ ဗလခပေကာဆနးက ဒမကေရစျဖစစဥဟာ Process ျဖစပါတယ။ ျမနမာ

ႏငငေရးမာ ပါ၀ငေနတ Stake Holder ေတြအားလး ရငကကလာတာန႕အမ ႏငငေရး စနစေတြဟာလညး

78

ေျပာငးသြားမာပါ။ အေမရကနလညး ခကျခငးဒလဒမကေရစအဆငက ေရာကခတာ မဟတပါဘးလ႕

ေျပာသြားခ တယ။

ဒါေၾကာင အခေပၚလာမယ အေျခခဥပေဒက ၾကားကာလဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအေနန႕ သေဘာထား

ရငေကာ ရႏငမလား။ ဒခပကေနၿပး အမးသားညလာခက သြားတကေနတ ဥးၾကည၀ငး ( အခေတာ သန႕

အေပါငးအသငး ခႏစေယာကက ဒခပက ထတလကပါၿပ။) ကအေျခခဥပေဒမာ အေျခခ

ဥပေဒျပငဆငျခငးန႕ ပတသကတ အခနးပါတယ။ အခ ေပၚလာမယ ဖြ႕စညးပက ဒမကေရစစန႕ေတာ

အျပညအ၀မညဘး။ ဒါေပမယ ဒေဘာငထမာ ႏငငေရးသမားေတြန႕ စစတပလကတြလပလ႕ရတယ။

လပရငးန႕ ယၾကညမႈရလာရင ေျပာငးသြား မာပလ႕ ျမနမာသေတာဆငန႕ အငတာဗးမာ ေျပာခတယ။

စတ၀ငစားစရာ အယအဆတစခပါ။

ဒအယအဆအရဆရငေတာ ျပညသ႕ဆႏၵခယပြမတငမ သငေတာတအခနမာ ေျပာဆေဆြးေႏြး ခြငရမယ။

ျပညသ႕ဆႏၵခယပြက တရားမတမႈရေအာင အာမခမယဆရင ဒမကေရစနညးက ျပညသ႕ဆႏၵက

ယသငတယ လ႕ယဆမတယ။ ဒပြမာ ျပညသက ထတေဖာျပသတ ဆႏၵကလကခၿပး ေရ႕ဆကတာက

အေကာငးဆး ျဖစမယထငပါတယ။ ဘာေၾကာငလညးဆေတာ ၁၉၉၀ ေနာကပငး ျပညသအားလးရဆႏၵက

ကၽြနေတာမၾကားရ ေသးဘးမဟတလား။ စဥးစားဖ႕ အေတြးတစစက ေ၀မလကတာပါ။

ပေတာကေျမ

79

ေ၀ဖနဖ႕ႏင ဆငျခငသးသပဖ႕

ကၽြနေတာ ဘေလာဂမာ တငထားတ ေဆာငးပါးမားက ဖတရႈေဆြးေႏြးၾကတသေတြက

အထးပေကးဇးတငပါ တယ။ ကၽြနေတာအျမငက ေထာကခသေတြရသလ ေ၀ဖနကန႕ကြကသေတြလညး

ရပါတယ။ ၀မးသာစရာ ကေတာ အခ႕ဘေလာဂေတြၾကရတ နငဘ ငဆ ၀ငေရာက ဆဆတာမးေတြ

မၾကရတာပါပ။

ဒမကေရစက ကငသးမယဆရငေတာ ကၽြနေတာတ႕ တစဥးခငးစမာ မတညတ သေဘာထား

အျမငေတြက နားေထာငေပးႏငတ သညးခစတတစခေတာ ရသငပါတယ။ တကယေတာ ဒမကေရစ

ေရးလႈပရားသေတြ ထမာေတာင မမလႈပရားမႈအထမာ ကြျပားျခားနားတ အျမငေတြက လကခနားေထာင

တအကင၊ ေ၀ဖန ေဆြးေႏြးတ အကင ပပျပငျပငမရေသးပါဘး။ သတ႕လကခထားတမကေန

ေသြဖညသြားတ အယအဆ၊ အေတြးအျမငရသအားလးက ေဖာကျပနေရးသမား၊ စစအစးရ

ေနာကလကအျဖစ တဆပကပေပး လကတာ ပါ။ ကၽြနေတာတ႕အထမာေတာင ဒမကေရစကငစဥေတြ

ပပျပငျပင မရေသးရင၊ တစေသြးတစသ တစမန႕ န႕ အပခပေနတ စစတပဆက ဒလသညးခခြငလႊတမႈက

ေမာလငေနလ႕ အလကားပါဘ။

ႏဘယဆရ အႏၵယပညာရင အမၾတာဆငးက လထဆငျခငတတရားဆတ ၀ဘဇၨ၀ါဒန႕ ဆန႕ကငဘကမား

အေပၚ သညးညညးခႏငမႈဆတ ခႏ၀ါဒတ႕ဟာ ဒမကေရစရ မန႕ ဘ လ႕ဆပါတယ။ ဒါေၾကာင ဘေလာဂ

ေတြ၊ C Box ေတြထမာ ၾကမးၾကမးတမးတမးဆဆေနတာေတြ၊ တစဖကေစာငးနငး ေ၀ဖနပတခတတာ၊

ပဂၢလေရးအရတကခကတာေတြ ေတြ႕ရရင စတမေကာငးျဖစမပါတယ။ ေျပာသ၊ ေရးသအေနန႕

ဖြငခလက ရလ႕ ရငထေပါျခငေပါသြားမယ။ ဒါေပမယ ဒမကေရစကငစဥ ထြနးကားေရးအတြကေတာ

အေထာကအက မျပလ႕ ထငပါတယ။ ကၽြနေတာဘေလာဂကေတာ မတညတအျမငေတြက တငႏငတ

80

Platform ေလးျဖစ ဖ႕ရညရြယပါတယ။ အးေမးလလပစာလညး တငထားပါတယ။

ေဆာငးပါးမားပ႕ေပးရငႀကဆပါတယ။

ကၽြနေတာေရးတ ဘယလမးေရြးမလ၊ စဥးစားဖ႕လၿပ ေဆာငးပါးက ေ၀ဖနသမားက ျပညသ႕ဆႏၵခယပြ

မတငမ လြတလြတလပလပ ေဆြးေႏြးခြငရမယ၊ တရားမတတ ဆႏၵခယပြျဖစမယဆတာ မယဘး၊ ဆႏၵခ

ယပြရလဒက စစတပက လကနာမယလ႕ မယဘးဆတာက အဓကေထာကျပၾကပါတယ။

မနပါတယဗာ။ ၁၉၉၀ ရလဒက အေကာငအထညမေဖာခတ အေတြ႕အၾကအရေတာ ဒါဟာ

ယၾကညဖ႕ခက ပါတယ။ ဒါေပမယ ၁၉၉၀ ႏငငတကာအေျခအေနန႕ ဒေန႕ႏငငတကာအေျခအေန

မတေတာတာကေတာ ထညစဥးစားရပါမယ။ အထးသျဖင တရတ၊ အႏၵယန႕ အာဆယႏငငမားရ

သေဘာထားပါ။ ဒအေျခ အေနမာ ျပညသ႕ဆႏၵခယပြက အစးရက အေလးထားရမာ ေသခာပါတယ။

ေနာက ကၽြနေတာတ႕ အမားစ မကစေမာကေနတအခကတစခရပါေသးတယ။ အဒါက ဒမကေရစ

အငအား စေတြေရာ၊ အေနာကႏငငမားကပါ အစးရဘကက လကေလာမႈတစခ လပလာရင အဒါက

တးတကမႈလ႕ မျမငဘ အားနညးလာၿပ၊ ထပဖအားေပးဖ႕လတယ။ ဒါမမဟတ လညစားတာပလ႕

အျမျမငတ ကစၥပါဘ။

၈၈ တးက အာဏာသမးၿပး တစပတအၾကာမာ စစတပက ပါတေတြ ဖြ႕ခြငေပးခတယ။

ေရြးေကာကပြလပေပး မယလ႕ ေျပာတယ။ အဒ တးက စစတပကလပတ ေရြးေကာကပြဟာ တရားမတမႈ

ရမာမဟတဘး၊ ေရြး ေကာကပြမ၀ငသငဘးလ႕ ေျပာခတယ။ ဒါေပမယ ပါတေထာငထားျခငးျဖင

ေျမေပၚႏငငေရးအတြက တရား ၀ငလစလ႕ ရမယဆၿပး ပါတေတြေထာငလကတာ ၂၃၅ ပါတန႕ ကမ ၻာ

စခနတငခရတယ။

81

တကယေရြးေကာကပြ၀ငေတာ ကးဆယေကာပ၀ငၿပး ဒထမာ တစျပညလးအဆငက ဒခပန႕ တစည

ပရပါ တယ။ အဒေရြးေကာကပြဟာ လြတလပၿပး တရားမတမႈရတယဆတာေတာ ႏငငတကာ

ကေရာ၊ျပညတြငးက ေရာ လကခခတာပါ ( အဒတးက စာေစာငေတြျပနၾကညရင သႏငပါတယ)

တရားမမတဘးလ႕ ထငတ ေရြးေကာကပြက တရားမတၿပး ဒခပလညးႏငသြားေရာ ဒခပေရာ၊ ကနဒမက

ေရစလႈပရားသမားေရာ၊ အေနာကႏငငေတြကပါ စစတပရ လပရပက အသအမတျပၿပး ေခာေမြ႕တ

အသြင ကးေျပာငးေရးကာလက အေကာငအထညေဖာရမယအစား စစအစးရ နဂးခပ ၿပဆၿပး

လကခေမာငးခတခ တယ။

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညန႕ ေခါငးေဆာငေတြမရခနမာ ဥကဌေနရာယထားတ ဥးၾကညေမာငက စစေခါငး

ေဆာငေတြက စစခရးတငစစရမယ။ စစတပက ေခါငးကျဖတ ကယကယပ ယမယ ( ထပပငး

ေခါငးေဆာင ေတြက ဖယပစမယဆတသေဘာ) လ႕ ၾကး၀ါးခပါတယ။ ဒခပအေနန႕ ငါတ႕

အစးရျဖစၿပလ႕ သေဘာထား တာေၾကာင ေရြးခယခဒခပလႊတေတာကယစားလယေတြအေနန႕

ေရြးေကာကပြ အသးစရတရငးတမးက ေရြးေကာကပြေကာမရငက တငျပစရာမလဘးဆၿပး

အမန႕ထတခေသးတယ။ တငး၊ ၿမ႕နယအဆင ဒခပ ေခါငးေဆာငမားကလညး ၿမ႕နယ၊တငးေတြက

အာဏာလႊယမယဆၿပး ဌာနဆငရာေတြက ေခၚေတြ႕တာ အထလပခတယ။ ဒလန႕

အာဏာလႊေပးရမယလန႕ လကခမယလၾကားမာ စလယ၀ငဖငမမခငက ကြလက တာ ခထ

ဂာေအးသ႕အေမရကေနတးပါဘ။

အဒေတာ အခ နအဖက ဆႏၵခယပြန႕ ေရြးေကာကပြအဆငေတြမာ အားလးပါ၀ငခြငေပးမယလ႕

သ႕ဘကက အဆက ချပလကၿပ။ ကၽြနေတာတ႕ အသအမတျပၿပး စမးမၾကညသငဘးလား။ အတတ

အေတြ႕အၾကအရ မယရဘးဆေပမယ သ႕ဘကကေကာ အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင

ေျပာငးလာႏငတယလ႕ မထငမဘးလား ဗာ။ ဒ မယၾကညမႈ သသရာ၊ ပဋပကၡသသရာႀကးက

82

ရပလကၾကရင မသငေပဘးလား။ မယဘး၊ ယတယ ေျပာမယအစား ဆႏၵခယပြက လြတလပၿပး

တရားမတေအာင ဘယလလပ မာလဆတာက စၿပး ေဆြးေႏြးလ႕ ေကာ မရႏငဘးလား။ ေတြးၾကညတာပါ။

အချဖစရပက နအဖက လကရအခနမာ ကားေမာငးေနသပါ။ ဒမကေရစလႈပရားသမားက ဒကားႀကးသြား

ေနတလမးက မၾကကဘး၊ ဒေတာ နညးလမးႏစခ ရတယ။ကားရပမယ မငတငကေန ကားေပၚတကၿပး

ကား သမားက ေျဖာငးဖမလား၊ ဒါမမဟတ လမးခလတကေန ကားက ရပေအာင

နညးတစခခန႕လပမလား။

ကားေပၚတကခြငရေပမယ ကားသမားက ကယစကားနားေထာငမလား။ ဒါလညးမေသခာဘး၊ ကားက

အတငးရပေအာငလပရငေကာ၊ ျငငျငငသာသာန႕ရပမလား၊ ကားေမာကၿပးမ ရပမာလား၊ ေမာကၿပးရပရင

ေတာ ခရးသညေတြေသေၾက၊ ဒဏရာရမယ။ ကယရညရြယခကက ခရးသညေတြက လမးမနပ႕ျခငတာ

ဆရငေတာ ဒလကားေမာကသြားတာမးကလညး အလပမျဖစဘး။

ဘယနညးလမးမေတာ ကယလခငတ အေျဖက ရမယလ႕ တထစခမေျပာနငပါဘး။ အကးန႕ အျပစ။

ကာလ ေဒသ၊ ပေယာဂ အားလးက ထညတြကၿပး ႀကကတလမးေရြးဖ႕ပါဘ။ ေ၀ဖနဖ႕န႕ ဆငျခင

သးသပႏငဖ႕ ေ၀ မလကတာပါ။

ပေတာကေျမ

83

ျဖန႕ထြက ေတြးၾကညျခငး

ခငးတြငးဂာနယက ဥးစးထတေ၀ေနတ ဆရာ ကတာက ျဖန႕ထြကေတြးျခငးန႕ အျခားတစဖကမ ဆငျခင

ရနအေၾကာငးမားဆၿပး စာစႏစခေရးခဖးပါတယ။ အေျခခသေဘာကေတာ လေတြဟာ ရးရာအစဥအလာ

အရျဖစေစ၊ မမယၾကညတ အယ၀ါဒအရျဖစေစ ကယက ကေရာ အျခားသကေရာ ထငျမငခကေတြ၊

သတမတ ခကေတြလပထားေလရပါသတ။ တနညးေျပာရရင ေဘာငေတြေပါဗာ၊ ေနာကဆးေတာ

လတစဥးခငးျဖစျဖစ ၊ အဖြ႕အစညးတစချဖစျဖစ ကယခတထားတ ေဘာငအထမာပတမေနၿပး

အေျပာငးအလေတြလပဖ႕ ခကသြား တယလ႕ဆပါတယ။ အဒလ ေဘာငေတြထက

ခ းေဖာကၿပးထြကႏငမသာ တးတကမႈေတြရႏငတယလ႕ဆပါ တယ။ ဆရာတာက အားလးက

ခ းေဖာကျပစရမယလ႕ ဆလတာမဟတပါဘး။ ေလာကမာ အျမတမး တနဖး ထားရမယအရာေတြရသလ

ေျပာငးလ ေနတအရာေတြလညးရတယ။ ဒါကျမငႏငဖ႕ ေျပာခတာပါ။

တစေန႕က ဒစာေတြျပနဖတၾကညရငး ျမနမာႏငငေရးမာလညး စစတပန႕ ဒမကေရစေရး လႈပရားသမား

လညး ဒလေဘာငေတြထမာ ပတမေနၿပလားလ႕ ဆငျခငမပါတယ။ စစတပကလညး

ႏငငေရးလႈပရားသမားက အစးရျပတကေအာင၊ တပမေတာၿပကြေအာင၊ တငးျပညပကေအာင

လပမယလလ႕ျမငေနၿပး စစတပကပ တငးျပညတးတကေအာငလပႏငမယလ႕ ယၾကညေနပ ရပါတယ။

ဒမကေရစေရးလႈပရားသမားဘကကလညး စစတပဆတာ ႏငငေရးထ၀ငမပါရဘး၊ စစတပ လပေနသမ

ဟာ စစအစးရသကဆးရညဖ႕ပ၊ ဒမကေရစစနစေပၚလာေအာင လပတာမဟတဘးလ႕ ျမငေနတာပါ။

ဆယစႏစ ႏစခနးပါး ဒေဘာငေတြထကေနၿပး ကယသနရာကယလပေနၾကေတာ ဒအငအားစႏစခၾကားမာ

ထပတကေတြ႕ ေနတာ မဆနးပါဘး။

84

ဒါေၾကာငလညး ဒေန႕ ျမနမာႏငငေရးဟာ ႏငလးလး ­ ရႈးလားလား Zero Sum Game ျဖစေနတာပါ။

အမးသားျပနလညစညးလး ညညြတေရးေျပာေျပာ၊ ျပနလညသငျမတေရး၊ ရငၾကားေစေရးဆဆ

တကယေတာ ႏစဘကလးက အျပတတကေရးက သြားေနတာပါ။ ဒမကေရစေရး လႈပရားသေတြဘကက

ၾကညရင နညးဗဟာ အရ ျပနလညသငျမတေရးေျပာေနေပမယ မဟာဗ ဟာအရကေတာ စစတပက

ႏငငေရးစငျမငေပၚက ဖယခေရး ပါဘ။ ဒါေၾကာငလညး ျပညတြငးမာ လထတကပြန႕ဖအားေပးသလ

ျပညပကတဆင စးပြားေရးပတဆ႕မႈေတြ၊ ဒဏခတအေရးယမႈေတြန႕ ကယလခငတ ပေဖာဖ႕

ၾကးစားေနခတာပါ။

စစတပကလညး မမအေနအထားက ကာကြယႏငဖ႕အတြက ရရာနညးလမးေတြန႕ လပေနတာပ။

ဒါေၾကာငလညး စကတငဘာေၾကကြမႈစရာ ျဖစရပေတြေပၚခရတာပါ။ ျပညသေတြပ ကၽြႏစေကာင

ခတတၾကားက ေျမဇာပငျဖစခရတာပါ။

ဒလ ေရ႕မတးေနာကမဆတအေျခအေနကေန ရနးထြကၿပး ႏစဖကမတ Win ­ Win Solution က

ရာနင မ တငးျပညေရ႕ေရးေကာငးမာပါ။ ဒအေျဖရႏငဖ႕ကလညး ႏစဘကလးက ေဘာငေတြက

ေဖာကထြကၿပးေတြးမ၊ တစဖကအဖြ႕အစညးရ ရပတညမႈေတြက ဆငျခငစဥးစားေပးႏငမရမာပါ။

ဒရညရြယခကေၾကာငလညး ကၽြနေတာ ဘေလာဂမာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒန႕

ပတသကတအခကေတြက ဆငျခငသးသပႏငၾကဖ႕ေဖာျပေပးေနျခငးပါ။ ဘာေတြပါသလညး၊ ဘာေၾကာင

ဒအခကေတြပါရသလ၊ အက းအျပစက ဘာေတြလညးဆတာက ဆငျခငသး သပႏငရင

အေျဖတစခေတြ႕နငမယ ထငလ႕ပါ။

ဘာမမေလလာဘ စစတပက ဥးစးၿပးေရးတာမ႕ မေကာငးဘးလ႕ မကစမတျငငးေနရင ကၽြနေတာတ႕

ဒေဘာငထမာပ ပတမေနၾကဥးမာပါ။ ကၽြနေတာဒလေျပာေတာ ဘယဘကကစၿပး ေဖာကထြကမာလညး။

ငါတ႕ ကပ လကေလာရမာလားလ႕လညး ေမးစရာေပၚလာပါတယ။

85

မေဟာသဓာဇာတေတာမာ သားလ တရားစရငခနးဆတာ ပါပါတယ။ အတခပကေတာ ဘလးမက

လေယာငေဆာငၿပး သားခးတယ။ အေမက ျပနလတယ။ မေဟာသဓာဆေရာကေတာ ကေလးက

လကတစဖက စကကငၿပး လြနဆြသလ ဆြၾက၊ ရတသယလ႕ ဆပါတယ။ သ႕ေသာ မခငအရငးကေတာ

သားေလး နာကငမာ စးရမၿပး မဆြပန႕ လႊတေပးလကပါသတ။ ဘလးမက ကေလးကရသြားတယ။

ဒါေပမယ မေဟာသဓာက မခင မဟတလ႕ ကေလးက မင႕ဘန႕ အတငးဆြတာျဖစတယ။ အေလာေပး

လကတသကသာ မခငအရငးျဖစတယ ဆၿပး အႏငေပးလကပါသတ။

ဆလတာကေတာ အေလာေပးတငးလညး မရႈးပါဘး။ ျဖန႕ထြကေတြးၾကညမတာေလး ေ၀ငလကတာပါ

ဗာ။

ပေတာကေျမ

86

ေရ႕ဆကမယလမး

ကၽြနေတာက ေတာငအာဖရကသငခနးစာက ေရးေတာ comment ေရးတသကေရာ၊ အးေမးလ န႕

ေဆြးေႏြးတ သေတြကေရာ ေထာကျပတာရပါတယ။ အဒါကေတာ ေတာငအာဖရကမာ ေျပာငးလေရး

ေတြျဖစလာတာဟာ လျဖအစးရေခါငးေဆာင ဒကလပခရ ေျပာငးလလစတက အဓကျဖစတယ၊

မငဒလလားက အဓကမဟတဘးဆတစကားပါ။

မနပါတယ။ ေျပာငးလျခငးအားလးရအစက လၿဖအစးရဆက လာတာပါ။ ဒါေပမယ မနဒလလား က

လျဖေတြအေနန႕ ေျပာငးလလစတရတအေပၚ ယၾကညမႈရေအာငလပေပးခတာပါ။ သတ႕လပျခင တ

အေျပာငးအလေတြ၊ ႏငငတကာမသားစက ေတာငးဆေနတ အေျပာငးအလေတြက လပခရင လျဖ

ေတြအတြက အႏရာယမရဘးဆတာယၾကညေအာငလပခတာက မနဒလလားပါ။ သသာမရရင ယေန႕

ေတာငအာဖရကမရပါ။ မေန႕က သတငးေတြမာ အာဏာရပါတ ANC ေခါငးေဆာငေနရာက လကရ သမၼတ

သာဘမာဘက န႕ ၿပငဖက ဇးမားတ႕ အၾကတအနယယဥၿပငတပြက ေတြ႕လကရပါတယ။

သာမနအာဖရကႏငငတစႏငမာဆရင လကရသမၼတက အႏငရဖ႕ေသခာပါတယ။ မႏငႏငေအာငလညး

လပမာပါ ။ ေတာငအာဖရကမာေတာ အျပငးအထနယဥၿပင၊ ျငငးခနၾကၿပးေတာ ၿပငဖကဇးမားက ပါတ

ေခါငးေဆာငအျဖစေရြးခပါတယ။ အၾကမးဖကမႈ၊ အႏငကငမႈမားလး၀မရခပါ။ ဇးမားက အဂတလကစား

မႈရတယဆတ စြတစြခကေတြရခပါတယ။ ဒစြတစြခကေတြက တရားရးတငေတာ ရးေတာက သကေသ

မခငလဘးဆၿပးပယခခပါတယ။ ပယခတ တရားသႀကးက လျဖပါ။ ဇးမားက မနဒလလားတ႕ မာဘက

တ႕ရ ဇဟြာလမ းစေတြရရနသ ဇလးလမးပါ။ ဒါေပမယ ဇဟြာအမားစပါတ ANC ပါတက ဇးမားက ပါတ

ေခါငးေဆာငအျဖစန႕ေရြးခပါတယ။ ဒအျဖစအပကက ေတာငအာဖရကႏငငက လမ းစမားအၾကား

သဟဇာတျဖစမႈ၊ ဒမကေရစအျမစတြယေနမႈတ႕က ျပလကတာပါဘ။ ဒါဟာ မနဒလလားတညေဆာက

ခတ ေတာငအာဖရကႏငငပါဘ။

87

ဒါေၾကာငမနဒလလားက သ႕ဘ၀မာ ဂဏအယဆးလပရပက ေတာငအာဖရကႏငငသစမာ လျဖ ၊

လမညးအတတြၿပးလပႏငေအာင ေဆာငရြကခတ လပေဆာငခကလ႕ ေျပာတာမလြနပါ။ ကၽြနေတာ

ေဆာငးပါးမာ ဆလျခငတာက အဒအခကပါဘ။

ျမနမာႏငငမာ အာဏာက ႏစေပါငးမားစြာခပကငထားခတ စစတပန႕ ဒမကေရစေရးလႈပရား

သမားၾကားမာ ဘယနညးန႕ အမးသားျပနလညသငျမတေရးလပႏငမလ။ လပခတငးတငးျဖစေနတ

ျမနမာႏငငေရးက ေဖာကထြကႏငေအာငဘယလနညးလမးရာမလ။ ဒအေျဖေတြက ေတာငအာဖရက

သငခနးစာကေန ေလလာသငတယထငပါတယ။

ကၽြနေတာတ႕ ေစး၀ယရငေတာင ေရာငးသ၊ ၀ယသေစးဆစရပါေသးတယ။ ဒထကၾကးမားတ

ႏငငေရးအေပးအယလပမႈမာ ကၽြနေတာတ႕ေရာ၊ ကၽြနေတာတ႕ကေထာကခေနတ အေနာကႏငငမား

ကေရာ စစအစးရက ဘာေတြေပးခၿပးၿပလ။ ႏငငေရးအကဥးသားေတြအားလးလႊတ၊ အမးသား

ျပနလညသငျမတေရးကလပ၊ မ၀ါဒလမးစဥ (၇)ရပက ျပနျပင။ ၁၉၉၀ ရလဒက အသအမတျပ၊ သးပြင

ဆငေဆြးေႏြးၾက ဆတ ရညတညခကေတြက အေပးအယမဟတပါ။ ဗလခပမးႀကးသနးေရႊက

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညအေနန႕ ဒဏခတပတဆ႕ေရးေတြေတာငးဆတာက စြန႕လႊြတရင သကယတင

ေတြ႕မယလ႕ ေျပာတာန႕ အတတပါ။ Precondition ေတြပါဘ။

စစတပရ စးရမမႈေတြက ဘာေတြလ။ အဒအခကေတြထက ဘာေတြလကေလာေပးႏငသလ။

ကၽြနေတာတ႕ မစဥးစားခဘးပါ။ ဒမကေရစသမားက မမအကးစးပြားက ကာကြယမယ။ ဒလပ

စစတပကလညး စစတပကလညး သ႕အကးစးပြားက ကာကြယမယ။ မဆနးပါ။ တရစၧာနေတာငမ သ႕နယ၊

ကယနယခြၿပး ကာကြယေလရပါတယ။

ဆနးတာကဒမကေရစစနစမာ ဒမတညတ အကးစးပြားေတြၾကားက Common Position , Win ­ Win

Solution ကရာတတတာပါဘ။ စစတပကေတာ အာဏာရငမ႕လ႕ ဒလမစဥးစားတာက

88

နားလညႏငပါတယ။ ဒါေပမယ သ႕က သငျပ၊ လမးညႊနၿပး လမးမနက ဆြေခၚဖ႕တာ၀နရတ ဒမကေရစ

သမားမားမာပါ ဒလ ငါ မ ငါ၊ ငါ၀ါဒမ ငါ၀ါဒ စတေတြစြ ေနဆျဖစတာကေတြ႕တငး ၀မးနညးမ ပါတယ။

အခ ေတာငအာဖရကသငခနးစာက ေရးရတာလညး ဒအမားေတြ ေထာကျပတသေဘာပါ။

ေတာငအာဖရကလပတာမနတယ။ ဒနညးက ျမနမာႏငငမာ လကနာသငတယလ႕ ဆလတာ မဟတပါ။

ဒမကေရစက သြားမယဆရင အယအဆအမးမ းက ေလလာဖ႕လတယထငလ႕ တငျပတာပါ။ ဒလ

ေလလာႏငမလညး ကၽြနေတာတ႕ ေရ႕ဆကရမယလမးက ေရြးႏငမာပါ။

ဘယလမးကေရြးေရြး ျပညသေတြ ထခကနစနာမႈအနညးဆးျဖစတလမးက ေရြးတာပ

ေကာငးမယထငပါတယ။ ခထေတာ ျပညသေတြက ၾကားက ငထြားခါးနာတအျဖစန႕ ၾကေနရတးပါဘ။

ျပာပထကေန ေခတသစျမနမာႏငငထေထာငမယလ႕ေတာ စတကးမယဥေစျခငပါ။ ျပာပထက အသစ

ျပနေပၚလာတာက ဒ႑ာရထက ဖးနစငကပရပါတယ။ လကေတြ႕ဘ၀မာ အဒေလာကမလြယပါ။

ကၽြနေတာက အခလေျပာလကေတာ သေဘာမတသမားက ေရႊျပညေအးသမား၊ ေစစပေရး သမားလ႕

ေ၀ဖနမာ ေသခာပါတယ။ ၂၀၀၆ ႏစကနခါနးတးက သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရးန႕ ပတသကတ

အလပရေဆြးေႏြးပြတစခတကခရတယ။ အဒမာ ကၽြနေတာက စစအစးရန႕ ပးေပါငးၿပး

သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရးေဆာငရြကႏငဖ႕နညးလမးေတြရာသငတယလ႕ ေဆြးေႏြးခပါတယ။

WWF က တစဥးက ျမနမာႏငငမာ စစအစးရအပခပေနလ႕ မလပႏငလ႕ ဆပါတယ။

ကၽြနေတာက အခစစတပန႕ေပါငးၿပး ပတ၀နးကငထနးသမးဖ႕လပရင ႏငငတကာစမခငမ မမယ၊

ဒါေပမယ အတငးအတာတစခအထေတာ လပႏငမယ။ စစတပမရမ လပမယဆရင ေနာငငါးႏစ၊

ဆယႏစမာ စစအစးရျပတကၿပး တငးျပညကပျပညဒမကေရစေပၚလာႏငတယ။ ဒါေပမယ အဒအခန

မေရာကခငမာ ေနာကထပသစေတာေတြ ဘယေလာကဆးရႈးသြားမလ၊ ရားပါးအပငေတြ၊ အေကာငေတြ

ဘယေလာကမးတးသြားမလလ႕ ခငဗားတ႕စဥးစားမလား၊ အခရသေလာကလပထားမယ။ ဒမကေရစ

89

အျပညအ၀ရတအခါကရင ပလပမယဆရငေကာ ဘယလေနမလလ႕ ေမးခပါတယ။ သတ႕အေျဖမေပး

ႏငပါ။

အခလညး အဒလပေမးခငပါတယ။ ရႏငတလမးကေန ေဖာကထြကမလား၊ ကယလခငတ လမးရတအထ

လးေထြးသတပတၿပးမ အႏငရေအာငလပမလား။ စဥးစားၾကဖ႕ျဖစပါတယ။

ပေတာကေျမ

90

စစတပန႕ ျမနမာနငငေရး(၁)

၁၉၉၃ ခႏစမာ အမးသားညလာခကငးပႏငဖ႕အတြကညႏႈငးၾကေတာ အမးသားညလာခရ ဥးတညခက

ေျခာကရပထမာ နပါတေျခာကအေနန႕ အမးသား ႏငငေရးဥးေဆာငမႈ အခနးက႑တြင တပမေတာမ

ပါ၀ငထမးေဆာငႏငေရး ဆၿပး ေဖာျပခပါတယ။ ဒခပက ကယစားျပ ၿပး အမးသားညလာခက

သြားတကတ ဥးေအာငေရႊတ႔က ဒအခကထညသြငး တာကအျပငးအထန ကန႕ကြကခပါတယ။

ေဒၚစၾကည ျပနလြတလာၿပး ေနာကမာ အမးသားညလာခကေန ဒခပထြကလာေအာင အမန႕ေပးခတ

အေၾကာငးအရငး ေတြထကမာ ဒအခကလညးပါပါတယ။ ၂၀၀၄ ခႏစမာ အမးသားညလာခ

ျပနကငးပတအခါ ဒခပက ဒအခကက ဖယရားေပးဖ႕ေတာငးဆခတယလ႕လညး ၾကားရပါတယ။ မန

မမနမသပါ။

ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငတ ဒမကေရစအပစ အေနန႕ ျမနမာႏငငေရးမာ စစတပမပါ

သငဘးဆတာက ေျပာတာကေတာ ႏငငတကာ ဒမကေရစစႏႈနးမားန႔ မကကလ႔ ျဖစပါတယ။ ဒါေပမယ

ဒခပေရာ၊ အျခားအဖြ႕မားကပါ နအဖ တနညး စစတပက ဘာျဖစလ႕ ဒအခကက ေတာငးဆေနရတယ

ဆတာက တတကက အေျဖရာဖ႕ မၾကးစားပ စစတပက အာဏာက ဆကၿပးခပကငထားျခငလ႕ လပတာ

ျဖစတယလ႔သာ ခပလြယလြယန႔ ေကာကခကခတာေတြကပ ၾကားေနရပါတယ။

ကၽြနေတာတ႕ အေနန႕ ျမနမာႏငငေရးမာ ေရရညတညတမယ အေျဖရာခငတယဆရငေတာ စစတပရ

လလားခကက ဘာလ၊ သ႕ရ စးရမမႈေတြက ဘာလ၊ ေမာလငခကေတြက ဘာလဆတာက သႏငေအာင

လပဖ႕လမယထငပါတယ။ ဒေနရာမာ ျပနာတစခက နအဖအေနန႕ကလညး ဒအခက ေတြက

တစစတစစညးတညး တတကကစစညး ထတေဖာေျပာတာမရပါဘး။ ဒါေၾကာင ဒေဆာငးပါးက

ေရးႏငဖ႔အတြက အမးသားညလာခမ ေျပာတမန႕ခြနးေတြ၊သတငးစာ ေဆာငးပါးေတြ၊

သတငးစာရငးလငးပြ ေတြမာ ေျပာခတအခကေတြထက ေနလကၿပး အဓပၸါယေကာကယဖ႕

91

လပခရပါတယ။ ဒသတငးေတြ စစညး ေပးပ႕တ မတေဆြေတြရေကးဇးက ဒေနရာကေဖာျပလပါတယ။

ကၽြနေတာ တငျပတာေတြက ျပညစခငမ ျပညစပါမယ။ မနတယလ႕လ အာမမခႏငပါဘး။ သ႕ေသာ

ျပနာတစခက အျခား ရႈ႕ေထာငအျမငဘကက ေနခဥးကပတယလ႕ ျမငေစခငပါတယ။

ပထမဆးအေနန႕ လြတလပေရးႀကးပမးမႈမာ တပမေတာရ အခနးက႑က ေျပာခငပါတယ။

ကလနစနစေအာကက လြတေျမာကခတ ႏငငအမားစမာ လြတလပေရးလႈပရားမႈက ဥေဆာငတအဖြ႕

သ႕မဟတ ပါတက တပမေတာက ထေထာငၿပး လြတလပေရးအတြက တကပြ၀ငပါတယ။ျမနမာႏငင

မာေတာတပမေတာက အဒလ လႈပရားမယအဖြ႕က ဥးေဆာငဖြ႕စညးခပါတယ။ ဒအခကဟာ ထးျခားတ

အခကျဖစသလ တပမေတာက အမ းသားႏငငေရးမာ အေရးႀကးတအခနးက ပါ၀ငရမယဆတ

အယအဆရ အစလညး ျဖစပါတယ။

ထပရငးျပပါမယ။ တရတမာ ကြနျမနစပါတ အရငေပၚၿပးမ ျပညသ႔လြတေျမာကေရး တပမေတာ

ေပၚပါတယ။ ဗယကနမ၊ လာအ၊ အငဒနးရားဒအတငးပါဘ။ အႏၵယမာဆ ကြနဂရကပါတကပ လႈပရားခၿပး

လြတလပေရးရမ တပမေတာဆတာ ေပၚလာခတာပါ။ အာဖရကနငငအမားစမာလညး ဒလပေတြ႔ရမာျဖစ

ပါတယ။ ျမနမာႏငငမာက လြတလပေရးအတြက တကပြ၀ငဖ႕ ဖြ႕စညးခတ ရေဘာသးကပ၀ငေတြက

ဒ႔ဗမာ အစညးအရးမာ ႏစျခမးကြေနတ သခငကယေတာမႈငး အပစကေရာ၊ သခငဗစနအပစကေရာ

ျဖစပါတယ။ ဗလခပေအာငဆနးတ႔က သခငကယေတာမႈငးအပစကျဖစၿပး ဗလခပေန၀ငး တ႔က

သခငဗစနအပစက ျဖစပါတယ။

ဟငနနကၽြနးမာ ဒႏစဖြ႕ျပနဆေတာ အကြအျပေတြက ေဘးဖယထားၿပး လြတလပေရး အတြက

အတလကတြဖ႔ ဆးျဖတခၾကတယ။ ဒါေၾကာင ရေဘာသးကပက အသစေမြးဖြား လာတ အဖြ႕ျဖစခတယ။

ဒကေန ဗမာလြတလပေရးတပမေတာ ေပါကဖြားလာ ခတယ။ ဘအငေအ ျမနမာျပညတြငးျပန၀ငလာတ

အခါမာ မလ သတ႕ပါခတ ဒဗမာအစညးအရးဟာ ဘအငေအရ မ၀ါဒေတြအေပၚမာ ဘယလမ ၾသဇာ

92

လႊမးမးမႈမရခဘ အပခပေရးအဖြ႕ေတြက ဘအငေအကပ ဥးေဆာငခတယ။ ဒ႕ဗမာအစညးအရး၀င

သခငေတြ၊ ဗကသ ကေကာငးသား ေတြက ဘအငေအရ လကေအာကခအျဖစန႔ တစဥးခငး ပးေပါငး ပါ၀င

ခရတာက ေတ႔ြႏငပါတယ။ တနညးအားျဖင ဒ႔ဗမာအစညးအရးက ဘအငေအအတြက မ၀ါဒေတြ

ခေပးခတာ၊ ဂပနန႔ လြတလပေရးအတြက ေဆြးေႏြးတာေတြ လပခတာ မဟတပါဘး။

ဘအငေအေခါငးေဆာင မားကပ ဂပနန႕ေဆြးေႏြးၿပး ဂပနေခတအစးရက ဘယသေတြ ေခါငးေဆာငမယ။

ဘယသေတြပါသငတယ ဆတာက ေရြးခယခတာပါ။ ဒါေၾကာငလညး ဒ႕ဗမာအစညးအရးေခါငး

ေဆာငမဟတတ ေဒါကတာဘေမာက အဓပတ ျဖစလာတာပါ။

ေနာကဆး ဂပနက ေတာလနမယ ဖဆပလ က ဖြ႕စညးေတာ ဘအငေအ တစျဖစလ ဘဒေအကပ

ဖြ႔စညးခၿပး ဖဆပလ ဗဟဥးစးအဖြ႕မာ ဗလခပေအာငဆနးေခါငးေဆာငတ ဘဒေအက အဓက

အခနးကပါခ တာကေတြ႔နငပါတယ။ ဒါေၾကာင တပမေတာက လြတလပေရးလႈပရားမႈက ဥးေဆာငမယ

ဖဆပလက ဖြ႔စညး ေပးခ တယဆတာ ထငထငရားရား ေတြ႕ႏငပါတယ။

လြတလပေရးရၿပးေနာကပငးအေျခအေနက ျပနၾကညမယဆရငလညး ေရာငစေသာငးကနး မႈ

ေတြၾကားက ဖဆပလ အစးရတညျမေအာင စစတပကပၾကားကနေပးခရသလ တညျမ­ သန႔ရငးကြေတာ

လညး စစတပကပ အမေစာငအစးရအျဖစတာ၀နယခရတာပါ။ ဒအျဖစ အပကေတြက စစတပက

အမးသား ႏငငေရးမာ အဓကအခနးကပါသငတယ ဆတအယအဆက ခငမာေစတာျဖစပါတယ။ ဒလပ

၆၂ ခႏစ အာဏာသမးၿပးေတာလညး စစတပကပ ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတက ဖြ႕ေပးခသလ

ဒပါတရပတည ႏငဖ႔ အဓက ေနရာက ပါခတာျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာငလညး အခမ းဆကသစစစဗလေတြအထ သတ႕အေနန႕ စစတပအေနန႕ အမးသား ႏငငေရးမာ

အဓကအခနးက ပါသငတယဆတ အခကဟာ Legitimate Cause ျဖစတယလ႕ ယၾကည

ေနတာျဖစပါတယ။ တစခါက အလယအလတအဆငရတ စစဗလ တစဥးန႔ ေဆြးေႏြးခြငရခဖးပါတယ။

93

သ႕က ဘာျဖစလ႕ စစတပက ႏငငေရးထမာ ပါခငတာလညးလ႕ ေမးေတာ ႏငငေရးသမားေတြ ကြၾက၊

ၿပၾကလ႕ သပနေတြေပၚလာေတာ တကရတာက ပတ႕ ေသရတာကပတ႕ ၾကားက အေနအစားပကတာက

ျပညသ ေတြ။ ဒေတာ အေရးၾကရင ေသရမယ ကပတ႕က သတ႕လပေနတာ ေကာငး၏ဆး၏

အၾကေပးခြငမရရ ဘးလား၊ ၀ငေဆြးေႏြးခြငမရရဘးလား၊ အေနာကႏငငေတြမာလ ႏငငေရး

အျငငးပြားမႈေတြက လႊတေတာ အတြငးမာဘ ဒမကေရစနညးကေျဖရငးေနလ႔ကေတာ ကပတ႔

ဘာစတပစရာရသလ လ႕ ျပနေျပာပါတယ။

သကေတာ သနားလညသလ ေျပာလကတာပါဘ။ ဒါေပမယ ဒါဟာ စစသားအေတာ မားမား ရ

ခစားခကက ထငဟပတယလ႕ေတာ ထငပါတယ။ ဒအယအဆဟာ ဒမကေရစစေတြန႔ ညတယလ႔ေတာ

မေျပာလပါ။ သ႕ေသာ ကၽြနေတာတငျပခတ သမငးေၾကာငးက ျပနၾကည မယဆရငေတာ စစတပရ

ယၾကညခကက ထညသြငးစဥးစားသငတယလ႔ ထငမပါတယ။ အမးသားညလာခမေျပာတအခက

အမးသား ႏငငေရးဥးေဆာငမႈ အခနးက႑တြင တပမေတာမ ပါ၀ငထမးေဆာငႏငေရး ဆတာက

အဓပၸါယ ေကာကယရင ဥးေဆာငမႈအခနးက႑က သတစဥးတညးယထားမယလ႕ မဆႏငပါဘး။

အျခားအဖြ႕ ေတြန႕အတ သလညးပါမယဆတ သေဘာလ႕ ျမငပါတယ။ ဒါဆရင စစတပက ဘာက

စးရမေနသလ၊ ဘယလအခနးကပါခငတာလညး ကၽြနေတာဆကေဆြးေႏြးပါမယ။

94

စစတပန႕ျမနမာႏငငေရး(၂)

ကၽြနေတာေရြးလကတအေၾကာငးအရာေတြက အျငငးပြားဖြယရာေတြမားေတာ အေတာေလး ေ၀ဖနခရ

ပါတယ။ ၿပးခတေဆာငးပါးမာ စစတပဟာ လြတလပေရးႀကးပမးမႈမာေရာ၊ လြတလပေရးက ကာကြယတ

အခနမာေရာ အဓကအခနးကပါခတယဆတာေျပာေတာ လကမခတအေၾကာငးေျပာတ အးေမးလအေတာ

မားမားရပါတယ။

ကၽြနေတာအေနန႕ စစတပဟာ အနာဂတႏငငေရးမာ အဓကအခနးကပါရမယဆတာက လကခ ရမယလ႕

မဆလပါဘး။ျဖစခတသမငးက ျပနေျပာျပတာပါ။ ကၽြနေတာပ႕စ ေတြအားလးမာ ကၽြနေတာ အေနန႔သမငး

အခကအလကေတြက စာဖတသေတြအေနန႕ ဆငျခငဆးျဖတႏငဖ႔ ေဖာျပခတာသာ ျဖစပါတယ။ အဆး

အျဖတကေတာ ဖတရႈသတစဥး ျခငးရ သေဘာပါပ။

ျမနမာႏငငမာ ဒမကေရစစနစေဖာေဆာငမယဆရင ကၽြနေတာတ႕ ၾကကသညျဖစေစ၊ မၾကကသညျဖစေစ

စစတပရ ပးေပါငးပါ၀ငမႈက ရဖ႔လပါတယ။ စစတပက အျမစျပတ ဖယရားၿပးမ လပလ႔ေရာ မရဘးလားလ႔

ေမးႏငပါတယ။ ရႏငပါတယ။ ဒါေပမယ အခနန႕ ထခကနစနာမႈေတြ၊ ဆးရႈးမႈေတြ

ဘယေလာကရမယဆတာ မသႏငပါဘး။

ဆရာႀကးဒဂနတာရာက ႏငငေရးဆတာ ရနသက မတေဆြျဖစေအာငလပတာလ႔ ဆခပါတယ။ ဒလလပႏင

ဖ႔ဆရင ကၽြနေတာတ႕အေနန႕ စစတပရ သေဘာထား၊ ယၾကညမႈ၊ ေမာလငခက၊ စးရမမႈ ဒါေတြအားလးက

သဖ႕လပါမယ။ ကၽြနေတာေရးေနတာက ဒလနားလညႏငဖ႕အတြက တစေထာငတစေနရာက အေထာက

အကျပႏငမယထငလ႕ပါ။

အမးသားညလာခကခမတထားတ အေျခခမမားအရ စစတပကယစားလယေတြက ဥပေဒျပလႊတေတာ

အဆငဆငမာ ၂၅% ပါ၀ငမာျဖစပါတယ။ ဒါက လကမခႏငတသေတြက ဒါစစတပက ဆကၿပးအာဏာ

ယခငလ႔ သတမတတာလ႕ဆတယ။ ဒေနရာမာ စဥးစားသငတာက အာဏာဆကယခငလ႔ လပတာဆရင

95

ဘာလ႔ ၂၅% ထကပမားတအခ းကမယသလ။ ထငးမာလပခသလ အထကလႊတေတာက ခန႔အပသ

ေတြန႔ပဘာလ႕မဖြ႕စညးသလ ဆတအခကေတြပါ။

ကၽြနေတာအထငေျပာရရင ဒလယထားရတအေၾကာငးအရငးက ၁၉၄၈­ ၆၂ ပါလမနဒမကေရစ ကာလန႕

၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြကာလ အေတြ႕အၾကမားေၾကာငလ႕ပထငပါတယ။ ဒအခကက ညလာခ ေကာမရင

ဥကဌရမန႕ခြနးေတြ၊ အမးသားညလာခမ ႏငင၀နထမးကယစားလယအဖြ႕ကေဆြးေႏြးတာေတြန႔

သတငးစာ ေဆာငးပါးေတြမာ ေတြ႕နငပါတယ။

ပါလမနဒမကေရစကာလမာေရာ၊ ၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြကာလမာပါ ကငသးခတ ေရြးေကာကပြ စနစက

သာမနအမားစမစနစ Single Seat, Simple Majority စနစျဖစပါတယ။ မဆႏၵနယတစခမာ

ကယစားလယတစေနရာပရၿပး ၀ငၿပငတအထက ေထာကခမအမားဆးရတလက အႏငရတ စနစျဖစပါ

တယ။ ဒါေပမယ ႏငတသရတေထာကခမက ရႈးသြားတသေတြ စစေပါငးရတ ေထာကခမထက ထကနညး

ေနတာမ းေတြၾကႏငပါတယ။ တနညးအားျဖငေျပာရရင မဆႏၵရငေတြေထာကခမႈအခ းက အတအက

ကယစားမျပဘးလ႕ ဆရမာျဖစပါတယ။

ဒအခကက ၁၉၉၀ ရလဒမာ ၾကညရငေတြ႕ႏငပါတယ။ အဒတးက ပါတ ၂၃၅ ပါတအနက ၉၄ ပါတပ

၀ငၿပင ႏငပါတယ။ မေပးႏငသ ၂၅ သနးရပါတယ။ ဒခပက မဆႏၵရငမားရ ၃၈.၁% ေထာကခမ

ရပါတယ။ ဒါေပမယ လႊတေတာကယစားလယေနရာစစေပါငးရ ၈၇.၇ %န႕ညတ ၃၉၂ ေနရာ အႏငရ

ပါတယ။ တစညက မဆႏၵရင ၁၃.၄ % ေထာကခမႈရၿပး ၁၀ ေနရာပ အႏငရပါတယ။ ရမးအမးသားမား

ဒမကေရစအဖြ႕ခပကေတာ မဆႏၵနယ ၅၃ ခမာပ၀ငၿပငၿပး မဆႏၵရငမားရေထာကခမႈ ၁.၀၇% ရေပ မယ

၂၃ ေနရာအႏငရခပါတယ။ ကနေထာကခမႈေတြကေတာ အျခားပါတငယေတြက ျပန႕သြားပါတယ။

ဒရလဒကၾကညရင ပါတတစချခငးရရတ လထေထာကခမႈရာခငႏႈနးန႔ အႏငရတ ကယစားလယ

ေနရာအခး လး၀မညတာက ေတြ႕ရမာပါ။ ေနာကတစခါ သာမနအမားစစနစရ အားနညးခကက

ပါတႀကးတစခကပ အမတေနရာအားလး နးပါးက ရသြားၿပးလႊတေတာထမာ ထငရာစငးႏင တအခကပါ။

96

၁၉၄၈­၁၉၆၂ ကာလမာ လႊတေတာထမာ ဖဆပလက အမတေနရာ ၈၀% နးပါး အႏငရ ထားတာမ

အတကအခ ပမညတက နညးမးစ နႏပကြပခတာ၊ ႏငငေတာဘာသာကစၥ၊ ဘတဂက ကစၥ ေတြမာ

လနညးစေတြရ သေဘာထားက လစလ ရႈၿပး အာဏာရပါတသေဘာတစခတညးန႕ လပခတာ ေတြက

ေတြ႕ရမာျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာငလညး အမးသားညလာခမ ကယစားလယအခ႕က အနာဂတေရြးေကာကပြေတြမာ

စစေပါငးရရတ မဆႏၵရငေတြရ ေထာကခမႈ% န႕ ကယစားလယေနရာက အခးကခြေပးတ အခ းကစနစ

Proportional Representation System ကသးဖ႕တငျပတာကေတြ႕ရပါတယ။ ဒါေပမယ ဒစနစရ

အားနညးခကက ၀ငၿပငတပါတေတြမားရင ကယစားလယေနရာေတြ အစတစတကြကနၿပး

ညြန႕ေပါငးအစးရပဖြ႕လ႕ရတာမ႕ တညၿငမမႈနညးတာျဖစပါတယ။ ၉၄ ပါတၿပငတ ကၽြနေတာတ႕

ႏငငဆရငေတာစဥးစားသာၾကညၾကပါေတာ။ ဒါေၾကာငလညး ညလာခက ဒစနစက ေလာေလာဆယ

ကငသးရင အကးထက အျပစမားမယ ဆၿပးလကမခခပါဘး။

ဒါေၾကာင အနာဂတလႊတေတာဟာ ပါတေတြအမားၾကးကြေနၿပး အစးရဖြ႕လ႕မရတ အထ

လညးမတညမျငမ မျဖစသငဘး။ တစဖကကလညး ပါတတစခတညးက လက၀ါးၾကးအပထားၿပး

ထငရာစငးတာမး မျဖစေအာငကာကြယဖ႕လတယလ႔ စစတပက ေကာကယပရပါတယ။

ဒေကာကယခကကေန စစတပက ၂၅% ေနရာယဖ႕ဆတ အေျခခမေပၚလာတာပါဘ။

စစတပက ေျပာတစကားေတြထမာ စစတပအေနန႕ လႊတေတာအတြငးမာ လႊမးမးဖ႔ မဟတဘး၊

တညျငမေအာင ထနးညေပးဖ႕သာျဖစတယဆတအခက မၾကာခဏပါလာတာ ေတြ႕ရပါတယ။ တကယ

ေတာလညး အခအေျခခမေတြအရ လႊတေတာထမာ သာမနဥပေဒျပေရးကစၥေတြက လႊတေတာ

ကယစားလယထက၀ကေကာရ မန႕ အတညျပမာျဖစလ႕ စစတပရ ၂၅ %က အဓကမကတာက ေတြ႕

ရပါတယ။

ဒါေပမယ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒျပငဖ႕ လႊတေတာက အတညျပမယဆရငေတာ လႊတေတာ အမတ ၇၅%

97

ရ ေထာကခမႈလတာေၾကာင စစတပရက႑က အေရးပါလာပါၿပ။ ဒါေၾကာင စစတပအေန န႕

သာမနအခနမာ လႊတေတာထမာ သတ႕အျမငေတြ တငျပခြငရရင၊ အျခားလနညးစေတြရ

လလားခကေတြက တငျပခြငရရငေတာၿပ။ သ႕ေသာ ႏငငေတာတစခလးန႕ သကဆငေနတ အေျခခဥပေဒ

ျပငဆငခကမ း ဆရငေတာ သတ႕ပါ၀ငဆးျဖတမယလ႕ ခယထားပရပါတယ။

ၿငမးအဖြ႕အခ႕ကလညး ဒလတပမေတာက ယထားတာက လကခတသေဘာေတြ႕ပါတယ။ သတ႕

အယအဆ ကေတာ ေရြးေကာကပြလပရင ျပညသ႕လႊတေတာမာ ဗမာပါတေတြပ အမားစရဖ႕ရတယ။

အမးသား လႊတေတာမာ ျပညနယခႏစခ၊ တငးခႏစခ ဆေတာ ညမေနတယ။ ဒါေၾကာင

တပမေတာပါလ႕ရရင သတ႕အေရးေတြက တပမေတာကတဆင ျပညသ႕လႊတေတာမ ေျပာႏငမယလ႕

ခယတာျဖစပါတယ။ ဒါက သတ႕ေဆြးေႏြးခကေတြ၊ ေရးတစာတမးေတြမာ သြယ၀ကေျပာထားတာ

ေတြ႕မာပါ။

ဒတငျပခတအခကေတြကေတာ စစတပက ၂၅% ပါ၀ငျခငးန႕ပတသကၿပး ေျခရာေကာကၾကည ထားတာ

ေတြပါ။ စစတပဘကက အေတြးက နားလညႏငဖ႕အတြက အေထာကအကျဖစမယလ႕ ထငမ ေၾကာငးပါ။

ပေတာကေျမ

98

jrefrmh'Drdkua&pDa&;twGufpdefac:rIrsm;(1)

( Institute for Democracy and Electoral Assistance u jrefrmEkdifiHrSm 'Drdkua&pDpepf azmfaqmif&mrSm &ifqdkifae&wJhpdefac:rIrsm;eJUywfoufNyD; pmrsufESm 182 rsufESmygwJh pmwrf; wpfapmif jzefUa0cJhzl;ygw,f/ Challenges to Democratization in Burma &JhaemufqHk;tydkif;jzpfwJh oHk;oyfcsufrsm;eJU axmufcHwifjycsufrsm; qdkwJhtydkif;[m ußGefawmfwdkUtwGuf awG;p&mtcsuf awGygw,fxifvdkU qDavsmfatmif bmomjyef wifjyvdkufygw,f/ ydawmufajr )

oHk;oyfawGU&dScsufrsm;

jrefrmEdkifiHrSm EdkifiHa&;jyKjyifajymif;vJrIawG? vlUtcGifhta&;qdkif&mjyKjyifajymif;vJrIawG vkyfzdkUvdkw,fqdkwm xif&Sm;ygw,f/ vGefcJhq,fpkESpfwpfckausmfumvwpfavsmufvHk; jrefrmhEdkifiHa&;rSm t"duZmwfaumifawGjzpfaewJh wyfrawmf? tifeft,fvf'D acgif; aqmifwJh twdkuftcH tkyfpkawGeJU wdkif;&if;om;vlenf;pkawGuvnf; 'Dvdktajymif; tvJawGvkyfzdkU qE&dSw,fqdkwm ajymaecJhw,f/

'gayr,fh 'Dvdktajymif;tvJawGjzpfatmifqdkNyD; EdkifiHwumtodkif;t0ef;u 0ifa&muf ulnDzdkU MudK;pm;wmawGuawmh ratmifjrifwJhtjyif wyfrawmfu jynfy&efolqdkNyD; vufndS;xkd;jyp&m? olwdkUratmifjrifwmawGtwGuf tjypfzdkUp&m taMumif;&atmif vkyfay;ovdkomjzpfaecJhw,f/

jynfwGif;eJUjynfyu twdkuftcHawG? INGO awG&Jh axmufcHrIeJU taemuftkyfpku usifhoHk;aewJhrl0g'uvnf; ppftpdk;&udk wwfEkdiforSs jrefjrefz,f&Sm;EdkifzdkUqdkwJh a&wkd &nfrSef;csufay:rSmyJ tajccHvkyfaewmyg/ 'D&nfrSef;csufu 1980jynfhvGefESpfrsm; aeSmif;ydkif;eJU 1990 tpydkif;umvrSm jzpfaumif;jzpfedkifayr,fh tcktcsdefrSmawmh ppftpdk;&bufu tajymif;tvJawGvkyfvmatmif rpGrf;aqmifEkdifawmhygbl;/ 'ghaMumifh 'DcsOf;uyfyHkudkvnf; jyefpOf;pm;oihfaeygNyD/ ckcsdefxdawmh rufvHk;ay;wma&m? Ncdrf;ajcmufwma&m ppftpdk;&udk tajymif;tvJawGvkyfatmifrwwfEkdifao;ygbl;/

wyfrawmftay: 'Pfcwfta&;,lrIawGvkyfzdkU vkdtyfovdk ta&;vnf;MuD;ygw,f/ 'gayr,fh vkyfenf;eJU &nf&G,fcsufawGudkawmh wdwdusus owfrSwfzdkUvdkygw,f/ taemufEkdkifiHawGtaeeJU wyfrawmfu vlUtcGifhta&; csdK;azmufrIawG? 'Drdkua&pD azmfaqmifzdkUysufuGufwmawG? ukvor*¾&JhqHk;jzwfcsufawGudk vdkufemzdkUysufuGufwm awGvkyfvm&if vHk;0vufrcHbl;qdkwmeJU xdcdkufepfemrIawG &dSvdrfhr,fqdkwmudk xifxif&Sm;&Sm;jyzkdU 'Pfcwfta&;,lrIawGvkyfwm jzpfw,f/ 'gayr,fh 'Pfcwf ta&;,lrIawG jyKvkyfNyD;&ifvnf; 'g[mtqHk;owfvkyfief;pOfvkdU oabmrxm;oifh

99

ygbl;/ 'Pfcwfta&;,lwmawGudk xda&mufatmifvkyfzdkUvdkovdk wpfzufuvnf; 'D'Pfcwf ta&;,lrIawGudk w&m;aorudkifpGJxm;zdkUvdkw,f/ Margaret P. Doxey &Jh atmufyg ajymMum;csufudk owdjyKoifhw,f -

vlod&SifMum;'Pfcwfta&;,lrIvkyfwmawG&Jh tEÅ&m,fwpfckuawmh oufqdkif&m tpdk;&u vkdufemzdkUxuf tmcHvmatmifwGef;ydkUovdkjzpfwwfwmygbJ/ txD;usef rl0g'udk usifhoHk;aewJh tpdk;&wpfck[m ,Ofaus;rI? pD;yGm;a&;? EkdifiHa&;t& ydwfqdkU cH&rSmawGtwGuf pdwfrylwJhtjyif 'Dvdkta&;,lrIawG[m olwdkUEkdifiHtay: jyifyurÇmu &efvdkaerIawGudk oufaojywmvdkU ,HkMunfaewmjzpfw,f/ 'ghaMumifh olwdkUrsufESm tysufcHNyD; 'Dta&;,lrIawGudk vdkufavsmzdkU rvdkbl;vdkUvJ ,lqavh&dSw,f/ 'Pfcwf ta&;,lrIawG&Jh aemufjyóemwpfckuawmh ajymif;vJjyifvG,fEdkfifrI r&dSbJ w&m;ao qefvGef;wm aMumifh oabmxm;uGJjym;rIawGudk Nidrf;Nidrf;csrf;csrf;eJU tajz&SmekdifzdkU ydk cufcJapwmjzpfw,f/

tckjrefrmEkdfifiHrSmjzpfaewmvnf; 'DoabmygbJ/ wyfrawmfeJU twdkuftcHrsm;Mum;? xdkUtwl taemufEkdifiHrsm;? NGO rsm;eJU wyfrawmfMum; uGJjym;jcm;em;rI odwfMuD;ygw,f/ tm;vHk;u EkdfifiHwumqufqHrIawGudk EkdfifiHa&;t&toHk;csNyD; tompD;&atmif vkyfaeMuw,f/ Mopaw;vsEkdifiHu jrefrmEdkifiHrSm vlUtcGifhta&; aumfr&SifwnfaxmifEkdifzdkU tultnDay;wJhtcsdefrSm etzbufuvJ 'Dtcsufudk EdkifiHa&;t&tjrwfxkwfzdkY MudK;pm;ovdk tifeft,fvf'Duvnf; 'DvdktultnDay;wm rsdK;uae tusdK;&dSwJh&v'fay:xGufvmEkdifw,fqdkwm rsufuG,fjyKNyD; etzudk w&m;0iftodtrSwfjyK&m a&mufapwJh qufqHrIrsdK;rvkyfzdkU jyif;jyif;xefxefuefUuGuf cJhw,f/ 'DvdkyJ etzeJU av;ESpfavmuftMudwfte,faqG;aEG;NyD; yxrqHk;tMudrftjzpf EkdifiHwumMuufajceDtzGJUu tusOf;axmifawGudkpoGm;cGifh&awmh tifeft,fvf'Du tpydkif;rSm 'Dvkyf&yfudk ppftpdk;&eJU yl;aygif;rItjzpf a0zef&HIUcscJhzl;w,f/ tvm;wlygbJ ukvor*¾eJU EkdfifiHwumzGHUNzdK;a&; at*sifpDrsm;u tpdk;&taeeJU EkdifiHa&;? aiGa&;aMu;a&;t& tjrwfrxkwfEkdifatmif enf;vrf;&SmNyD; jrefrmjynfolawGudk tultnD ay;EkdifzdkUvkyfpOfrSmvnf; 'DvdktjzpfrsdK;MuHKcJh&ao;w,f/

a&&Snf&nfrSef;csufxm;NyD; aqmif&GufoihfwJhcsOf;uyfrIuawmh pepfwusa&G;cs,f pDrHxm;wJh vlom;csif; pmemaxmufxm;rI tultnDawGay;zdkUygyJ/ qif;&JEGrf;yg;rI avSsmhcsa&;eJU vlUpGrf;tm; t&if;tjrpftwGuf tultnDay;&Hkomru ordkif; wpfavsmuf&dSaecJhwJh vlUtcGifhta&;eJU 'Drdkua&pDay:aygufa&;udk twm;tqD;jzpfaewJh tcuftcJawGudkk ausmfvTm;EkdfifzdkUtwGufvnf; AdkvfcsKyfawGeJU xdawGUqufqHNyD; tultnDay;&r,f/ tJ'DtcuftcJawGu &IwfaxG;vSayr,fh atmufygtwkdif; tESpfcsKyfazmfjyekdifw,f/

wpf/ vlenf;pkwdkif;&if;om;rsm;&JhtcGifhta&;udktmrcHEkdifr,fh jynfaxmifpkpepf azmfaqmif EkdifzdkUcufcJaerI/

100

ESpf/ tuGJuGJtjym;jym;jzpfaewJh vlUtzGJUtpnf;twGif; trsdK;om;tqifhtzGJUtpnf;rsm; (National Level Institutions) tiftm;csnfeJUaerI/

oHk;/ ordkif;wpfavSsmufuGJjym;jcm;em;wJhtjrifawGudk onf;cHcGifhvTwfem;axmifwJh tpOf tvmr&dScJhrI/

'DvkdtcuftcJawGudk ausmfvTm;EkdfifzdkUtwGuf wpfqifhNyD; wpfqifh vkyf,l&ygr,f/ ynma&;u@udk tultnDay;wJh tao;pm; pDrHcsufav;rsm;udk ta&twGuf wkd;jrSifhvkyfaqmif&r,f/ t&yfbufvlrItzGJUtpnf; ( Civil Society) eJU A[k0g'udk tiftm;aumif;vmapr,fh vkyfief;rsm;udk wpfajz;ajz;csif;wdk;jrSifhvkyfaqmif&r,f/ avhusihfa&;eJU taxmuftulay;a&; tpDtpOfawG[m tifeft,fvf'DeJU wkdif;&if;om; vlrsdK;pkrsm;udkomru wyfrawmfudkvnf; tultnDay;&r,f/ a&&SnfrSm avhusihfxm; wJh ynm&SifrsdK;qufrsm;u ydkvpfb&,fusNyD; uGJjym;jcm;em;rIrsm;udk vufcHEkdifwJh 'Drdkua&pDjrefrmEkdifiHudk azmfaqmifay;Ekdifr,fvkdU arSsmfvifhcsufxm; aqmif&Guf&rSm jzpfygw,f/

txl;ojzifh *syefEkdfifiHeJU tmqD,HEkdifiHrsm;u NGO rsm;[m ynma&;eJU usef;rma&;u@ awGrSmomru EdkifiHa&;eJU ,Ofaus;rIuGJjym;jcm;em;csufrsm;udk vufcHEkdifwJh tjyeftvSef av;pm;wJh tajctaeay:vmatmif pwifaqmif&Guf ay;oifhw,f/

axmufcHwifjycsufrsm;

okawoeESifhowif;tcsuftvufrsm;/

q,fpkESpfwpfESpfausmfrSs BudK;yrf;tm;xkwfcJhayr,hfvJ ußGefawmfwdkUtaeeJU jrefrmEkdifiH eJUywfoufNyD; tenf;tusOf;yJ odEkdifygao;w,f/ ußGefawmfwdkU rodao;wmawG trsm;MuD;&dSwJhtjyif vuf&dSodaewJhtcsuf awmfawmfrsm;rsm;[m vnf; wqifhpum;eJU Mum;&wmawG? ckdifcdkifrmrm oufaorjyEkdifwJh tcsufawGu rsm;ygw,f/

tJ'Dvdk jzpf&wm&Jh t"dujyóemuawmh jrefrmtpdk;&u ta&;ygw,fvdkUxifwJhae&m awGu owif;tcsuftvufawGudk 0ifa&muf&,lcGifhrjyKwmyJ/ aemufjyóemwpfck uawmh ppftpdk;&udk qefUusifaewJh NGO rsm;? tjcm;tzGJUtpnf;rsm;u wyfrawmftaeeJU tjyKoabm aqmifwJ hajymif;vJrIawG vkyfEkdifcJhwJhu@rsm;eJU ywfoufNyD; todtrSwfjyKwm? csD;rGrf;wmudk vHk;0vufrcHwJhudpöygyJ/ tJ'gtjyif jrefrmEkdfifiHxJrSm okawoevkyfief;awGudk xJxJ0if0ifvkyfEkdifr,fh vlawGr&dSwmu vnf; jyóemwpfckygyJ/ tJ'DvdkyJ jynfyrSm&dSwJhjrefrmrsm;uvnf; ynm&yfqdkif&m ESpf&SnfokawoejyKvkyfzdkU pdwf0ifpm;rIenf;ovdk EkdifiHjcm;om; ynm&Sifrsm;uvnf; olwdkUwkd;wufvrf;udk 'DavmufcufcJwJhwdkif;jynfudk avhvmwmtwGuf rpGefUpm;vdkMu ygbl;/ wu,fawmh jrefrmEkdifiHeJUywfoufNyD; xda&mufwJh atmifjrifEdkifr,fh

101

rl0g'wpfckcsrSwfEkdifzdkUqdk&if atmufyg e,fy,fawGrSm okawoevkyfief;rsm; aZmufcsvkyfzdkUvdkygw,f-

wpf/ tpdk;&u 0ifa&mufcGifhjyKzdkU tjrJvkdvkd jiif;qefaewJh e,fajrrsm;rSmjzpfaewJh vlrI pD;yGm; b0tajctaeawGudk avhvmzdkUvkdygw,f/ txl;ojzifh txl;ojzifh &Sr;fjynf ta&SUydkif;? u&ifjynfe,fta&SUydkif;? u,m;( u&ifeDa'o)? rGefjynfe,fawmifydkif;eJU weoFm&Dwdkif;rsm;udk avhvmzdkUvkdygw,f/ 'Dae&mawGrSm tpktvdkuftjyKHvdkuf a&TUajymif;ae&mcsrIawG&dSw,fvdkU owif;awGuqdkw,f/ tJ'Dvdk ajymoavmuf tajctaeqdk;ae&if olwdkUb,fvdk touf&SifaexdkifMuovJ? bmaMumifh a&TU ajymif;rIawGjzpfaeovJ? olwdkUudk b,fvdkulnDEkdifrvJ odzdkUvdkw,f/ txl;ojzifh ukvor*¾ at*sifpDawGu OD;aqmifNyD; rSefrrSefavhvmoifhw,f/

ESpf/ 'Drdkua&pDazmfaqmifrIudk t[efUtwm;jzpfapwJh ordkif;aMumif;qdkif&mrsm;eJU ,Of aus;rIqdkif&m taMumif;t&if;cHrsm;udk avhvmoifhw,f/

oHk;/ etzacgif;aqmifrsm;&Jh ordkif;aMumif;eJU vuf&dStaetxm;rsm;udkvnf; avhvm oihfw,f/ taemufEkdifiHrsm;u ppfacgif;aqmifawG[m rdkufrJNyD; acgif;rmolawGvdkU vG,fvG,feJU aumufcsufcsaewmudk jyefpOf;pm;oHk;oyfoifhw,f/ olwdkUvkyfudkif aqmif&GufcsufawG[m b,ft,ltqawG ay:rSmtajccHaeovJ/ olwdkUtxJrSm acgif;rmolawGeJU jyKjyifajymif;vJvdkolqdkNyD; uGJjym;aew,fqdkwm [kwfovm;? [kwfw,fqdk&if jyKjyifajymif;vJvdkdolawGudk b,fvdkqufoG,frvJ/ r[kwfbl; qdk&if b,fvdkenf;vrf;a&G;rvJ avhvmoifhw,f/

av;/ w&kwfEkdifiH&Jh tcef;u@udkvnf; avhvmoihfw,f/ jrefrmEkdifiH ajrmufydkfif;eJU rEÅav;rSm w&kwfEkdifiH&Jh xdk;azmufrIu b,favmufMuD;rm;aeovJ/ 'ghaMumifh b,fvdk wif;rmrIawGjzpfvmaeovJ? bmtusdK;qufawGjzpfvmEkdifovJ/ ußGefawmfwdkU taeeJU w&kwf[m etzudk t"duaxmufcHaew,fqdkwm odayr,hf jrefrmhEkdifiHa&; ajctaewpfckvHk;tay: w&kwf&Jh MoZmoufa&mufrIudk twdtus rodao;bl;/

bufrvdkufwJhaqG;aEG;yGJrsm;/ taemufEkdifiHawGudk vuf&dS wpf,loef? wpfzufowf tjrifawG? qifjcifrIxuf cHpm;rIawGudk tav;ay;aewJh jrefrmEkdifiHqdkif&m aqG;aEG;yGJawGuae qGJxkwf NyD; jrefrmEkdifiH&Jh yuwdtajctaeawGudk "r®t"d|mefusus aqG;aEG;yGJawGqDudk ydkUay;&r,f/ NAdwdoSsawGacgif;aqmifNyD; tif*dkvmta&;udk ajz&Sif;zdkUvkyfcJhwJh Angola Forum rsdK;awG vkyfzdkUvdkw,f/ tJ'D aqG;aEG;yGJrsm;udk xif&Sm;wJh tzGJUtpnf;rsm;u OD;aqmifvkyf&rSmjzpfNyD; wdwdusus bufrvdkufbJ aqG;aEG;zdkUvdkw,f/ tpdk;&t&m&dSawG? pD;yGm;a&;u@uvlawG? UN eJU NGO tzGJUtpnf;awG[m tJ'DaqG;aEG;yGJawGudkwufNyD; ynm&Sifrsm;eJUtjcm;olrsm;u wifoGif;wJh pmwrf;topfrsm;? t,ltqopfrsm;udk em;axmifoihfw,f/ tJ'DaqG;aEG;yGJ awG[m t,ltq trsdK;rsdK;udk qefUusifbuf t,l&dSwJhvltrsdK;rsdK;u Ncdrf;ajcmufrIr&dS? bufvdkufrIr&dSyJ aqG;aEG;EkdifwJh ae&mjzpf&ygr,f/ 'grsdK;udk e,l;a,mufNrdKUrSm

102

a';Apfpwdkif;bm*feJU tJ'DwHk;u EkdifiHjcm;a&;0efMuD; OD;0if;atmifwdkUudk obmywd vkyfckdif;NyD; Asia Society uvkyfcJhzl;w,f/

vlom;csif;pmemaxmufxm;rItultnDrsm;/ etzu EkdifiHa&; tajymif;tvJawGvkyfzdkU jiif;aewHk;rSmyJ EkdifiHuawmh 'ku©tMuD;tus,fawGUaeygNyD/ vlom;csif; pmem axmufxm;rI tultnDtrsm;pku attdkif'Dtufpfa&m*g ukoa&;eJUumuG,fa&; twGuf ay;aewmudk awGU&yg w,f/ 'Dvkyfief;rSm EdkifiHwumtzGJUtpnf;rsm;taeeJU attdkif'Dtufpfjyóemudk tpdk;&u tod trSwfjyKvmatmif pGrf;aqmifEkdif&Hkomru a&m*gcHpm;aeolrsm;udk ulnDjcif;? apmifhMunfhjcif;eJU a&m*gumuG,fa&; pDrHcsufrsm;udk vkyfaqmifjcif;wdkU vkyfEkdifcJhygw,f/ 'ghaMumifh 'Dvdkvkyfief;awG udk tjcm;vlom;csif; pmemaxmufxm;rI ulnDa&;vkyfief;awGbufudk wdk;csJUoihfw,f/ tpdk;& taeeJU a'otcsdKUudk0ifa&mufcGifhay;zdkU jiif;qefrSmjzpfayr,fh vkyfvdkU&Ekdifoavmuf ta&;MuD; wJh vkyfief;awGudk vkyfoGm;&rSmyJjzpfygw,f/

aemufxyftultnD ay;&r,fhae&muawmh ynma&;e,fy,fyg/ yxrq,fpkESpf&Jh tcsdef awmfawmfrsm;rsm;rSm wuúodkvfawGydwfxm;cJh&w,f/ tckwuúodkvfawGeJU tqifhjrifhynm ausmif;awG jyefzGifhaeNyDjzpfwJhwdkif; ynma&;u@rSm xl;xl;jcm;jcm; jyKjyifajymif;vJrIawG vkyfzdkU vdkaeygw,f/ tpdk;&oufouf wm0ef,lr,fqdk&if 'Dajymif;vJrIawG taumiftxnfazmfzdkU ESpfaygif;rsm;pGm Mumayvdrfhr,f/ ynma&; qdkif&m tultnDawG[m rsdK;qufopfacgif;aqmifawGeJU ynm&SifawG arG;xkwfzdkUom r[kwfbJ i,fpOfuav;b0xJhu ausmif;om;awGudk,fwdkifyg0ifwJh ynmoifMum;rI pepfay:aygufvmatmif vkyfay;&rSmjzpfygw,f/ jrefrmEdkifiHrSm 'Drdkua&pDeJU 'Drdkua&pDusifhpOfawG ay:aygufvmcsifw,fqdk&ifjzifh wif;MuyfNyD; tmPm&SifqefwJh ynma&; pepfudk pNyD;ajymif;vJay;zdkUvdkygw,f/

( IDEA tzGJU&Jhpmwrff;'DrSmqHk;ygw,f/ a0zefEdkifzdkU a0rSsvdkufygw,f/ ydawmufajrrSm Comment 0ifa&;olwpfOD;u ydawmufajru 'dkifvlMuD;vkyf&avmufatmif bmtawGUtMuHK&dSovJvdkU ar;oGm;ygw,f/ 'dkifvlMuD;vkyfzdkU &nf&G,fcsufr&dSyg/ vlwdkif;aqG;aEG;EkdifwJh ae&mwpfckvkyfay;wm oufoufjzpfygw,f/ udk,fodwmrSs a0r,f/ tjcm;olrsm;t,ltqudk em;axmifr,f/ tJ'DuGJjym;rIawGxJu udk,fvkyfekdif wmawGU&ifvkyfr,f/ tjcm;vkyfekdifolrsm;uvnf; oifhawmfr,fxif&if ,lNyD;oHk;zdkUyJ &nf&G,fygw,f/ q&mMuD;vkyfvdkpdwf? vkyfEkdifwJht&nftcsif; r&dSaMumif; ajymyg&ap/)

103

'Pfcwfta&;,loihf? r,loihf

jrefrmEkdfifiHtay: tar&duefeJU tD;,luaeNyD; 'Pfcwfta&;,lrIawG vkyfaewm MumcJhygNyD/ ESpfawGMumwmeJUtrSs ta&;,lrIawGu ydkNyD; jyif;xefvmygw,f/ 'Dvdk 'Pfcwf ta&;,lwmaMumifh jrefrmEkdifiHrSm EkdifiHa&;ajymif;vJrIawG jzpfvmEkdifovm;? 'Dar;cGef;eJUywfoufNyD; EdkifiHwumynm&SifawGMum;rSma&m? 'Drdkua&pDa&; vIyf&Sm;ol rsm; Mum;rSmyg wkwfxrf;? 'g;xrf; jiif;aewHk;ygbJ/ Emotional Issue vnf; jzpfygw,f/ ydawmufajrrSm &efukefom;u olUtjrifwifjyvmawmh oabmrwlol wpfcsdKUu ar;vfeJU wkefUjyefygw,f/ 'gayr,fh olwdkUa&;om;csufawGu rl0g'xuf yk*¾dKvfa&;t& Murf;Murf;wrf;wrf; ajymqdkwmawG? azmfjy&efroihfwJh pum;vHk;awG ygaevdkU ydkUpfwif ray;awmhygbl;/ um,uH&Sifrsm;taeeJU jyefvnfjyifqif a&;om; ay;ydkUr,fqdk&ifawmh wifay;yghr,f/ tckawmh ußGefawmhtjrifudkyJ aqG;aEG;vdkygw,f/ tar&duefEkdifiHtaeeJU jzpfjzpf? tD;,l Oa&myor*¾taeeJU jzpfjzpf olUEkdifiHtrsdK;om;tusdK;pD;yGm;t&jzpfjzpf 'grSr[kwf olwdkU owfrSwfxm;wJh pHEIef;rsm; wefzdk;rsm;udk tjcm;EkdifiHwpfcku vdkufemapcsifvdkU jzpfjzpf 'Pfcwfta&;,lrIawGvkyfwm olwdkU&JhvkyfydkifcGifhjzpfvdkU vkyfcGifh&dS?r&dS tjiif;yGm; zdkUrvdkygbl;/ odkUaomf vkyfenf;eJU xdckdufrItwkdif;twm[m tusdK;&dSr&dSawmh aqG;aEG;vdkygw,f/

jrefrmtpdk;&acgif;aqmifawG? aqGrsdK;awGudk ADZmydwfwm? ydkifqdkifrIawG xdef;csKyfwm/ olwdkUeJUywfoufolawGudk tvm;wlta&;,lwmeJU vufeufa&mif;csrIudk ydwfyifwm awGudk rajymvdkyg/ 'ghaMumifh b,folawGyJxdcdkufw,fqdkwm ußGefawmfwdkU odaewmyJ/

ußGefawmfrESpfoufwJh 'Pfcwfta&;,lrIwpfckuawmh urÇmhbPf? EkdifiHwum aiGaMu; &efyHkaiGtzGJUawGuaeay;wJh zGHUNzdK;a&;taxmuftyhHrsm;? acs;aiGrsm;udk tar&duefEkdifiH u ydwfyifxm;wJh vkyf&yfyg/ 'DtzGJUtpnf;awGrSm tar&duefu aiGtrsm;qHk; xnfh0ifoljzpfvdkU oloabmrwl&if axmufyHhvdkUr&yg/ 'ghaMumifh 1988 ckESpfupNyD; jrefrmEkdfifiHudk bmtaxmuftyHhrS tJ'DhtzGJUtpnf;rsm;u ray;cJhygbl;/

zGHUNzdK;qJEkdifiHawGrSm tajccHtaqmufttHk pDrHudef;awG[m 'Dvdkacs;aiGawG? taxmuf tyHhawGeJUyJ wnfaqmufavh&dSygw,f/ 'Dvrf;wHwm;? qnfawG[m b,ftpdk;& wufwuf &dSaerSmyg/ jynfolawGyJ oHk;&rSmyg/ 'DtultnDawGudk jzwfawmuf ydwfqdkUxm;wm jynfolawGudkyJ xdckdufepfemaprSmjzpfygw,f/ 'DtultnD awGudk urÇmhbPf? tm&SzGHUNzdK;a&;bPfwdkUu ray;wJhtwGuf ywf0ef;usifxdef;odrf;a&; rSmvnf; oGm;xdcdkufygw,f/ EdkifiHwum aiGaMu;tzGJUtpnf;rsm;&Jh tultnDeJU vkyfwJh pDrHudef;awGrSm ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;eJU ywfoufwJh wif;MuyfwJh pHowfrSwfcsuf rsm; &dSygw,f/ tpdk;&u udk,fhaiGeJUudkk,fvkyfwJhtcgrSm 'DpHawGtay: vdkufemrI tm;enf;rSm trSefygbJ/

104

aemufwpfcg ydwfqdkUta&;,lrIawGaMumifh xdckdufepfem&wmuawmh ynmawmfoif awGygyJ/ zqyvacwf? vrf;pOfygwDacwfrSm *syefeJU taemufEkdifiHrsm;u u@toD;oD;twGuf ynmoifqkawGay;cJhygw,f/ tck *syefu wpfESpfudk ESpfq,f avmufyJay;wmuvGJ&if r&dSawmhyg/ *syefowif;axmuf aoqHk;NyD;aemufrSm 'DtpD tpOfudkvJ jyefoHk;oyfaew,fvdkU Mum;ygw,f/ wpfavmu *syefu owif;axmuf aowJhudpötay: ta&;,lwJhtaeeJU &efukefwuúodkvfrSm vlrIodyÜGHXmewpfckxlaxmifzdkU ay;r,fh&HyHkaiGukd zsufodrf;vdkufawmh tpdk;&qefUusifoltawmfrsm;rsm;u Mobm ay;Muw,f/ 1997 ckESpfwHk;uvnf; *syefu rlvwef;ausmif;wpf&m aqmufay;r,fh pDrHcsuf 'DcsKyfu uefUuGufvdkU ysufcJh&w,f/ ußGefawmfawmh 'Dvdk jzpf&wm 0rf;omp&mvdkU rjrifygbl;/ 'DtultnDawGu xGufay:vmr,fh ynm&SifawGu tem*wftwGuftiftm;awGyg/ vlUpGrf;tm; t&if;tjrpfzGHUNzdK;a&;eJU t&nftaoG; jrifhrm;a&; Capacity Building vkyfief;rsm;udk edkifiHa&;eJU cGJjcm;&Ijrifoifhw,fvdkUyJ ,lqygw,fAsm/ 'Drdkua&pDyef;wdkif a&mufoGm;&ifvnf; vmr,hfEdkifiH xlaxmifa&; awGudk 'DrdsK;qufopfawGyJ vkyf&rSmr[kwfvm;/ 'Drdkua&pD&rS avhusifhay;r,f qdk&ifjzifh aemufxyf rsdK;quf wpfquf apmifh&r,fhyHkpHjzpfaeygw,f/

'DvdkygyJ/ usef;rma&;u@twGufvnf; axmufjyp&mawG&dSygw,f/ t"du uawmh EdkfifiHa&;eJU tem*wfrsdK;qufopfrsm;ta&;udk csdwfqufrxm;zdkUygyJ/ ußGefawmfwdkU 'Drdkua&pD&csifygw,f/ odkUaomf 'Drdkua&pD&wJhtcsdefrSmawmh EdkifiHvlOD;a& av;yHkwpfyHkavmufu attdkif'Dtufpfa&m*gcHae&NyD; wpf0ufavmufu pmrwwfwJh tjzpfawmh rawGUcsifygbl;/

'Dae&mrSm ppftpdk;&u yl;aygif;aqmif&GufrI tm;enf;wm? ppftpdk;&u usef;rma&;? ynma&;twGuf vHkavmufatmifroHk;wmudk axmufjyp&m&dSygw,f/ 'gayr,fh jrefrmEkdfifiHrS UN AIDS tpDtpOfu Brain Williams's uawmh Global Fund &kyfodrf;wmeJUywfoufvdkU 'Dvdk ajymcJhygw,f/

( wu,fawmh Global Fund vkyfief;awGu tckrS tqdkjyKvTmwifwHk;yg/ wu,f taumiftxnfazmfrSmu UN eJU INGO awGyg/ ay;r,fqdkwJhaiGawG r&ao;ovdk? vkyfief;vnf; rp&ao;ygbl;/ tckvdk &kyfodrf;wmu Global Fund udk t"du aiGxnfh0ifaewJh tar&duef&Jh zdtm;ay;rIaMumifhqdkwm odomygw,f/ ußGefawmfwdkUvdk vlom;csif;pmemrI tultnDay;wJholrsm;[m c&pf,efomoemjyKawGvdkygyJ? pdwf&Snf onf;cHNyD; a'ocHawG&Jh t,lonf;rIawG? tpGJvrf;BuD;rIawG? rod em;rvnfrIawGudk ausmfvTm;Edkfifatmif MudK;pm;&rSmyg/ tck rsdK;qufawG&Jh tjypfaMumifh tem*wf rsdK;qufawGudk "m;pmcHvkyfNyD; tMuyfudkifwmawmh rjzpfoifhbl;/ tck[mu tem*wf rsdK;qufrsm;&Jh aoa&;&Sifa&;udpöyg/ 'Drdkua&pDpepfxufydkNyD; ta&;BuD;ygw,f/ olwdkUr&dS&if 'Drdkua&pD&vnf;tvum;ygyJ/ )

tifrwefav;eufwJhpum;yg/ 'PfcwfydwfqdkUrIawG vkyfr,fqdk&if b,fvdk vkyfrvJqdkwmudk qifjcifEkdfifzdkUwifjyvdkufwmyg/

105

tvkyfrjzpfwJh 'Pfcwfta&;,lrIrsm;

(Brahma Chellaney &hJh Burma Sanction Don't Work aqmif;yg;udk qDavsmfatmif bmomjyefwifjy vdkufygw,f/ 'Pfcwfta&;,lrIrsm;eJY ywfoufNyD; uGJjym;wJh t,ltqawG odekdifzdkY &nf&G,f ygw,f/)

jrefrmEdkifiH[m urmÇay:rSm txD;useftqefqHk;? 'Pfcwfta&;,lrI tcH&qHk;EkdifiHwpfck jzpfaeygNyD/ 'DtajctaeawG[m rMumcifu ppftpdk;&aMunmcJhwJh arvrSm tajccHOya'rlMurf;udk qEcH,lyGJjyKvkyfr,fqdkwm&,f? *rfbm&Dudk ajcmufvtwGif; wwd,tMudrfajrmuf vmcGifhjyKwm awG&,faMumifh ajymif;vJoGm;r,fhyHkvJr&Sdygbl;/

qE´cH,lyGJvkyfr,fqdkwm&,f? 2010 ckESpfrSm a&G;aumufyGJ vkyfr,fqdkwmawG&,fu 'Drdkua&pD azmfaqmifr,fhvrf;jyajryHk&JU tpdwftydkif;awGyg/ 'gayr,fh 15 ESpfMum a&;qGJcJhwJh ppftpdk;&JU xkwfjyefjcif;rjyKao;wJh zGJYpnf;yHktajccHOya'rlMurf;rSmu EdkifiHjcm;om;eJY vufxyfxm;wJh vlawGudk a&G;cs,fcHcGifhray;bl;qdkwmaMumifh twkduftcHacgif;aqmif a':atmifqef;pkMunfuawmh a&G;aumufyGJ0ifcGifh&r,fhyHk r&dSygbl;/

wu,fawmh jrefrmEkdifiH[m ta&;MuD;wJhEkdifiHwpfckyg/ 'DEkdifiH[m b&l;Ekdif; 'grSr[kwf blwefvdkEkdifiH r[kwfbl;/ ta&SUawmiftm&S&JU tMuD;qHk;EkdfifiHawGxJu wpfckyg/ o,HZmw MuG,f0NyD; wu,fvdkY tqdyfoifhaewJh EkdifiHa&;eJY vlrsdK;a&; uGJjym;rI awGudkom tajz&SmEkdifr,f? EkdifiHwum&Jh 'Pfcwfta&;,lrIawGudkom z,f&Sm;Edkifr,f qdk&if pD;yGm;a&;tiftm;MuD;EdkifiH jzpfvmEkdifwJhEkdifiHyg/ 'DekdifiH[m awmiftm&SeJY ta&SUawmiftm&SMum;rSm Mum;cHEkdifiHjzpfNyD; w&kwf? tdEd´,eJY ta&SUawmiftm&S Mum; qufqHa&;rSm tcsuftjcmae&mu ygEkdifwJh EkdifiHyg/

wpfcgwHk;u urmÇYxdyfwef;qefwifydkYwJh EkdifiHjzpfcJhwJhjrefrmEkdifiHudk ppfwyfu tkyfcsKyf aewm 46 ESpf&dScJhygNyD/ wu,fawmh jrefrmEkdifiH&JU jyóemawGtp[m 1962 ckESpfrSm AkdvfcsKyfMuD;ae0if;u a&G;aumufwifajrSmufxm;wJh 0efMuD;csKyfOD;Ekukd jzKwfcsvdkufwJh tcsdefu pcJhwmyg/ rmhpf0g'DwpfOD;jzpfwJh AdkvfcsKyfMuD;ae0if;u jrefrmEkdfifiHukd wHcg;ydwf vdkufNyD; jynfwGif;? jynfyu &if;ESD;jrSwfESHrIawGudk jiif;y,fcJhw,f/ ukrÜPDawGudk EkdifiHydkifodrf;cJhw,f/ EkdifiHwum tultnDeJYvkyfaewJh pDrHudef;awGudk &yfqdkif;cJhNyD; urmÇmvSnfhc&D;onfawGudk vmcGifhrjyKawmhbl;? tdEd,pD;yGm;a&;vkyfief;&Sifrsm;udk wdkif;jynfxJu armif;xkwfcJhw,f/

ESpfaygif;oHk;q,favmufMumawmhrS w&kwfjynfu wdefa&Smufzdef&JU pD;yGm;a&;jyKjyif ajymif;vJrIawGudk tm;uswJh rsdK;qufopfppfacgif;aqmifawGu ekdifiHa&;t& xdef;csKyfxm;wmawGudk vufrvGwfapbJ wHcg;zGifh0g'usifhoHk;zdkYeJY pD;yGm;a&; jyKjyifajymif;vJrIawGvkyfzdkY MudK;pm;cJhw,f/ 'DMudK;pm;rIawG[m ppfwyfu ausmif;om;

106

awGacgif;aqmifwJh &Spfav;vHk; qEjyrIMuD;udk aoG;xGufoH,dkrsm;pGmeJY EdSrfeif;NyD; aemufydkif;rSm jzpfvmwmyg/ 'gayr,fh 'DtcsdefrSm taemuftkyfpku jrefrmtay: 'Pfcwfta&;,lrIawG paeygNyD/ jrefrmEkdifiHtay: taemufedkifiHawG&JU tultnDjzwfawmufrIeJY ta&;,lrIawGu tusOf;uscHae&wJh a':atmifqef;pkMunf&JU ygwDu 1990 jynfha&G;aumufyGJrSm tEkdif&cJhwmudk ppfwyfu todtrSwfjyKzdkY jiif;qefcJhwJhaemufydkif;rSm ay:vmcJhw,f/ 'gayr,fh bk&fStpdk;&vufxufMurS jrefrmEkdifiH[m tar&duef'Pfcwf ta&;,lrIrsm;&JU t"duypfrSwfjzpfvmwmyg/

bk&Sftpdk;&&JU jrefrmekdifiHtay: ta&;,lzdkY pdwfxufoefaerIudk 2003 ckESpf jrefrmEkdifiH vGwfvyfa&;eJY 'Drdkua&pDa&;Oya'rSm awGYEkdifw,f/ 'DOya't& jrefrmEkdifiHu oGif;ukefrSeforSsudk ydwfyifcJhNyD; 'DOya't& aemufqufwGJ ta&;,lrI trsm;tjym; udkqufvkyfcJhw,f/ aemufydkif; ta&;,lrIawGuawmh or®wuawmf avmf&mbk&fSu jrefUrmhta&;udk tm&HkusvmwmaMumifh ay:vmwmyg/ 'gayr,fh avmf&mbk&fS&JU jrefrmekdifiHtay: tm&Hkpl;pdkufrIaMumifh tar&duefEkdifiHjcm;a&;rl0g'csrSwfwJh todkif; t0dkif;Mum;rSm tcufawGYvmw,f/ bmaMumifhvJ qdkawmh tar&duefu jrefrmtay: ta&;,lrIawGydkvkyfav jrefrmEkdifiHrSm 'Drdkua&pD tajymif;tvJawG ay:vmzdkYtwGuf tar&duefu vkyfay;Ekdifr,fh tcGiffhta&;ydkenf;av? omrefjrefrmjynfolawGtwGuf tcuftcJ awGydkvmav jzpfvmvkdYyJ/

2003 ckESpfukefcgeD; vTwfawmfMum;emppfaq;rIwpfckrSm vufaxmuf EkdifiHjcm;a&; 0efBuD; Matthew Daley u tar&duefta&;,lrIaMumifh ydwfvdkuf&wJh txnfcsKyfpuf&Hkrsm;u tvkyfvufrJh trsdK;orD;i,frsm;[m vdifukeful;rI&JUh aus;ußGef awGjzpfukefw,fvdkY 0efcHcJhw,f/ wpfzufuvnf; tar&duefawG[m jrefrmEkdifiHrSm &if;ESD;jrSwfESHrI topfawGvkyfwmudk ydwfyifxm;cJhayr,fh 'Dvdkta&;,lrIawGrvkyfcifu &wem"mwfaiGodkufrSm &if;ESD;jrSwfEHScJhwJh &S,fA&GefukrÜPDudkawmh qufNyD;vkyfcGifh ay;xm;cJhw,f/ aemufwpfcg AdkvfcsKyfawG&JU rSwfom;avmufwJh tjrifusOf;rIawGuvJ avm&mbk&fS vkyfcsifwmvkyfvdkY&atmif tultnDay;ovdkjzpfcJhw,f/ NyD;cJhwJh pufwifbm vwHk;u ukvor*¾tqdk vl 31 OD;aoqHk;w,fqdkwJh oHCmawG acgif;aqmifwJh qE´jyrIawGudk EdSrfeif;cJhwmaMumifh tar&duefacgif;aqmifwJh ekdifiHwum 'Pfcwfta&;,lrIawGudk zdwfac:ovdk jzpfcJhw,f/ 'DMum;xJ ppftpdk;&[m a':pkMunf (62ESpf) udkqufzrf;xm;NyD; tpdk;&udk vlxkqDu a0;oxufa0;atmif aejynfawmfudk a&TUoGm;cJhw,f/

'DvdktjzpfawGeJY ydwfqdkYrIawGaMumifh txdtemqHk;u 58 oef;aom jrefrmjynfol awGjzpfNyD; tjrwftxGufqHk;uawmh ppftpdk;&&JU rdwfaqGw&kwfygyJ/ 'DtcuftcJ awGudk ajz&Sif;NyD; uGJjym;aewJh jrefrmEkdfifiHudk wnfNidrfatmifvkyfEdkifr,fh wpfckwnf; aomenf;vrf;uawmh 'Drdkua&pDygyJ/ tm;vHk;yg0ifEkdifcGifh&dSr,fh EkdifiHa&; jzpfpOfuomvSsif 1948 ckESpfxJu tcsif;csif;wdkufaewJh jrefrmEkdifiHrSm wkdif;&if;om; csif; jyefvnfoifhjrwfa&;udk pGrf;aqmifEkdifrSmyg/ jrefrmEdkifiHrSmu wdbufEG,f0if

107

ArmawGu trsm;pkjzpfayr,fh ucsif? &Srf;eJY tjcm;Armr[kwfwJh wdkif;&if;om;awGuvJ vlOD;a&&JU oHk;yHkwpfyHk&dSaewmyg/

tiftm;MuD;rm;wJh jrefrmhwyfrawmfuawmh olwdkYudk,folwdkY jynfaxmifpkMuD;udk wnfwHhatmif wnfaqmufEdkifwJholtjzpf jrifygw,f/ AdkvfcsKyfatmifqef;u wdkif;&if;om;awGudk jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHrSm yl;aygif;yg0ifzdkY em;csNyD; odyfrMumcif rSmyJ wdkif;&if;om;awG&JU ykefuefxMuGrIawGudk axmufjyNyD; wyfrawmfu jrefrmEkdifiHudk abmfvfuefa'ouekdifiHawGvkd tpdwfpdwftrTmrTGm uGJoGm;rJh&efu umuG,fzdkYtwGuf EkdfifiHa&;rSm 0ifygae&wm jzpfw,fvdkY tNrJajymavh &dSw,f/ olwdkYu 1980 jynfvGefESpfawGaemufydkif;eJY 1990 jynfhvGefESpfrsm;rSm uGefjrLepf aomif;usef;rIawGudk EdSrfeif;NyD; tzGJUtenf;i,fuvGJNyD; usefwdkif;&if;om; vufeufudkifwyfzGJY trsm;pkeJY typftcwf&yfpJa&; vkyfEkdifwmudk *kPf,lajymavh&dSw,f/ ppfwyfu 'DvkdvkyfekdifNyD;wJh aemufydkif;umvudk ekdifiHwnfaxmifa&; umvtjzpf&Ijrifayr,fh twkduftcHawG uawmh rqHk;EdkifwJh zdESdyfrIawGqufvkyf aew,fvdkYjrifw,f/

uGJjym;jcm;em;wJh vlrdsK;a&;? bmoma&;? ,Ofaus;rItajctaeawG &dSaewmaMumifh jrefrmEdkifiH[m tdEd,vdkyJ 'Drdkua&pDusifhoHk;jcif;eJYom aygif;pnf;atmif wnfNidrf atmifvkyfEkdifrSmyg/ tiftm;oHk;NyD; aygif;pnf;xm;zdkYqdkwm &moufyefusifhoHk;zdkY rjzpfEkdifygbl;/ odkYaomf 'Drdkua&pD rsdK;aphqdkwm pD;yGm;a&;t& zGHYNzdK;wdk;wufrI r&dSwJhae&mrSm &SifoefzdkY odyfrvG,fbl;qdkwmvnf; odoifhw,f/ jrefrmekdifiHrSmu pD;yGm;a&;jyóemawGu taemufEkdifiHrsm;&JU 'Pfcwfta&;,lrIawGaMumifh ydkydkus,fjyefY vmaew,f/

'Pfcwfta&;,lrIawGu jrefrmjynfolawGudk qif;&JwGif;eufoxufeufatmif? rauseyfrIawGydkvmatmif vkyfay;aeNyD; wzufuvnf; ppfwyf&JU EkdifiHa&;tmPm csKyfudkifxm;rIudk ydktm;aumif;apw,f/ 'DaeYqkd&if touf 74 ESpf&dSNyD; eu©wfaA'if,HkwJh AdkvfcsKyfrSL;MuD;oef;a&T[m AkdvfcsKyfMuD;ae0if;vdkyJ EkdifiHudk wpfOD;wnf;oabmeJY tkyfcsKyfaeekdifNyDjzpfw,f/ jrefrmEkdifiH&JU tjzpfu 'Pfcwf ta&;,lrIawG[m olwdkYulnDzdkY &nf&G,fwJhvlawGudk ydkNyD;xdcdkuf epfemapw,fqdk&m xifxif&Sm;&Sm;jyaewmyJ/

jrefrmekdifiHrSm EkdfifiHa&;vGwfvyfrI&zdkYqdk&if vlawGudk tvkyfvufrJhjzpfatmif? pD;yGm;a&; tajctaeaumif;awG vufvGwfoGm;atmif? t&yfbufvlrItzGJYtpnf;awG tm;enf; atmifvkyfaewJh 'Pfcwfta&;,lrIawGudk z,f&Sm;ypf&r,f/ wu,fawmh tm;aumif; wJh t&yfbuf vlrItzGJUtpnf; Civil Society awGuom tmPm&Sifpepf&JU wif;MuyfwJhcsKyfudkifrIawGudk tm;enf;oGm;atmifvkyfEkdifwmyg/ ESpfaygif;rsm;pGm 'Pfcwfta&;,lrIawGaMumifh pGefYOD;wnfxGifvkyfcsifwJh pD;yGm;a&;vkyfief;&SifawG r&dSawmhbJ bmjzpfjzpf ppftpdk;&eJY yl;aygif;NyD;rS vkyf&whJ htajctaeqdkufoGm;w,f/ 'ghaMumifh qdk;oxufqdk;vmwJh vlrIa&;? pD;yGm;a&;tajctaeawGudk ukpm;EkdifzdkYtwGuf EkdifiHwumtodkif;t0dkif;u jrefrmxufromawmif wef;wlvdkufwJh tmPm&SSifEkdifiHawG jzpfwJh w&kwf? vmtdk? b*Fvm;a'h&fSwdkY tay:xm;wJh rklawGtwdkif; qufqH

108

tultnDay;zdkYvdkw,f/ 'DEkdifiHawGtay:rSm EdkifiHwum&JUrlu xdawGYqufqHyg/ ypfrxm;eJY Engage, Don't Isolate jzpfygw,f/ jrefrmtay:vnf; 'Dvdk vkyfzdkY vdkaeygNyD/

(Brahma Chellaney u e,l;a'vDtajcpdkuf Center for Policy Research u ygarmu© jzpfyg w,f/ olY&JU aemufqHk;pmtkyfu Asian Juggernaut: The Rise of China, India and Japan." jzpfygw,f/)

109

'Pfcwfta&;,lzdkU vkyfjyefNyD

( Newsweek r*¾Zif;&Jh yifwdkifaqmif;yg;&Sif Fareed Zakaria &Jh jrefrmEkdifiHtay: 'Pfcwf ta&;,lrItay:oHk;oyfcsufaqmif;yg;udk bmomjyefazmfjyay;vdkufygw,f/ )

jrefrmtpdk;&u 'Drdkua&pDta&;awmif;qdkwJh qE´jyrIawGudk cyfMurf;Murf; ESdyfuGyf vdkufwmaMumifh taocsmqHk;jzpfvmr,fhtusdK;qufuawmh tar&duefeJU tD;,lu jrefrmEkdfifiH tay: 'Pfcwfta&;,lrIawG xyfvkyfr,fqdkwmygbJ/ jrefrmhpD;yGm;a&;udk xdckdufr,f/ jrefrmEkdfif&Jh txD;usefrIu ydkMuD;rm;vmr,f/ 'gayr,fh ydwfqdkUrIu bmawG atmifjrifatmifvkyfrEkdifvJ/ 'Pfcwfta&;,lrIawG[m ratmifjrifbl;qdkwm odae&ufeJUqufvkyfaeMuwHk;yJ? ajym&&if 'Pfcwfta&;,lrIawGu EkdifiHa&;jcm;a&; rl0g'&Jh pdwfMuGaq;jzpfaewmMumygNyD/ jrefrmEkdifiHvdk EkdifiHta&;rSmqdk&if 'Pfcwf ta&;,lrIawGu vufawGUvkyfaqmifoihfwJh rl0g'awGudk tpm;xdk;aeygw,f/

'Pfcwfta&;,lrIawGu xdckdufapwmrSefygw,f/ NyD;cJhwJhtywfu ppfacgif; aqmifrsm;u olwdkUxdckdufepfemw,fqdkwm &Sif;&Sif;vif;vif; ajymoGm;NyD;om;yJ/ 'gayr,fh vGefcJhwJh 15 ESpfu a':atmifqef;pkMunfu 'PfcwfydwfqdkUrIawGvkyfzdkU awmif;qdkcJhwm awGU&awmh ußGefawmf b0ifrusrdbl;/ ußGefawmftaeeJU olr&Jh pdwf"mwfowdåudk tvGefav;pm;ygw,f/ 'gayr,fh 'Dvdkav;pm;rIaMumifh olr&Jh rl0g'wdkif;udk axmufcH&r,fvdkUawmh rqdkEkdifbl;/ *ED? rmwif vlomuif;wdkUvdk pdwf"mwfa&;&m jrifhrm;wJh acgif;aqmifawGrSmvnf; wpfcgwpfav rSm;wwf wmudk;/ tD&efEkdifiHu xif&Sm;wJh twkduftcHacgif;aqmif Akbar Ganji uawmh olUEkdifiHtay: 'Pfcwf ta&;,lwmudk vufrcHygbl;/

'Pfcwfta&;,lydwfqdkUwmawGu pD;yGm;a&;udk usHKUoGm;atmif &nf&G,fvkyfwmyJ/ 'gayr,fh tJ'DvdkU usHKUoGm;wJh'Pfudk trsm;qHk;cH&wmuawmh tpdk;&xdef;csKyfrI atmufrSmr&dSwJh pD;yGm;a&;vkyfief;awG? u@awGyg/ 'ghaMumifhvnf; 'Pfcwfta&;,l ydwfqdkUwmawGudk eSpfaygif;rsm;pGm avhvmpmwrf;a&;cJhwJh csDum*dkwuúodkvfu Robert Pape u 'PfcwfydwfqdkUrIaMumifh pD;yGm;a&;uHsKUoGm;wmeJUtrSs tpdk;& xdef;csKyfwJh tydkif;u ydkMuD;rm;vmw,f/ 'gaMumifh t&if;tjrpfawGtm;vHk; tpdk;&eJU eD;pyfwJh olawGqD a&mufukefNyD; usefwJholawGtwGuf vkyfp&m rusefawmhbl;vdkU ajymwm jzpfygw,f/

Pape wenf;ajym&&if tJ'Dvdkr&dSrJh&dSrJht&if;tjrpfawGudk csKyfudkifxm;EkdifvdkU tpdk;& ydkNyD; tiftm;aumif;vmw,f/ 'Dtjzpfudk usL;bm;tp tD&eftqHk; tjzpf tysufawGrSm awGUEdkifw,f/ ajym&&if tD&wfudk 'PfcwfydwfqdkUrIawGvkyfNyD; aemufydkif;rSm q'rfudk jzKwfcszdkU MudK;pm;wmawG ydkenf;oGm;w,f/

110

jrefrmEkdifiHtay: taemufEkdfifiHrsm;&Jh ydwfqdkUta&;,lrI&v'fwpfckuawmh txnfcsKyf vkyfief;awG&yfqdkif;oGm;NyD; trsdK;orD;trsm;tjym; vdifukeful;rI&Jh om;aumifawG jzpfukefwmyJ/ 'ghaMumifh 2003 ckESpfrSm tar&duefEdkifiHjcm;a&;0efBuD;Xme ajyma&;qdkcGifh&dSol Richard Boucher u 'Dtcsufudk 0efcHcJhNyD; 'Dvkdjzpfaeayr,fh 'Pfcwfta&;,lrIawGaMumifh jrefrmEkdifiHrSm tajymif;tvJawGjzpfvdrfhr,fvdkU arSsmfvifh aMumif;ajymjyoGm;cJhwmjzpfw,f/

aemufwpfcg 'Dvdk 'PfcwfydwfqdkUrIawGaMumifh w&m;0ifpD;yGm;a&;vkyfief;awG aysmuf uG,foGm;w,f/ arSmifcdkvkyfief;awGay:vmNyD; 'Dvkyfief;udkvkyfwJh olcdk;? Murf;ydk;awGu csufjcif;csrf;omvmMuw,f/ tckjrefrmhausmufrsufawGudk 'Denf;eJUyJ a&mif;0,fae wmyg/ rl;,pfaq;0g;pdkufysdK;xkwfvkyfrIuvnf;'DvdkyJ jrefjrefMuD; wdk;wufoGm; ygw,f/ aemufqHk;uawmh e,fjcm;ppfaq;a&;*dwfawG? oabmFqdyfawGudk xdef;csKyf xm;wJh ppfwyfu tjrJwrf; csrf;omoGm;wmygyJ/

tD&wfEkdifiHtay: 'PfcwfydwfqdkUrIawGudk tMumMuD;vkyfcJhwJh&v'fuawmh tJ'DEdkifiHrSm t&yfbufvlrItzGJUtpnf;awG Civil Society ysufpD;oGm;NyD; tJ'Dae&mrSm vlqdk;vlay awG a&mufvmwmygyJ/ 'PfcwfydwfqdkUrI[m tJ'DEkdifiHrSm ydkrdkaumif;rGefwJh pepfwpfck ay:aygufzdkU &nf&G,fw,fqdk&ifawmh tJ'DEkdifiHu vlUtzGJUtpnf;udk ysufpD;oGm;atmif vkyfwJhenf;vrf;u tawmfaMumifawmifawmifEkdifw,fvdkUqdk&rSmyJ/

jrefrmEdkifiHrSm vlrdss;pkjyóemawG? y#dyu©awGeJU jynfhESpfaewmrdkU tJ'Dvdk jyKjyif ajymif;vJrIawG vkyf&mrSm tawmfeufeJodrfarGUzdkUvdkygw,f/ jrefrmtpdk;&[m vlrsdK;pk olykeftzGJU 17 zGJUeJU ESpfaygif;ig;q,fausmf wdkufcJhwmyg/ tJ'DtzGJUtawmf rsm;rsm;u e,fajrawGydkifqdkifNyD; rl;,pf vkyfief;eJU tjcm;pD;yGm;a&;vkyfief;awGudk vkyfaeygNyD/ 'DEkdifiHu ysufpD;,dk,Gif;wJhEkdfifiHtjzpfudk a&mufzdkU wJwJav;yJvdkawmhwmyg/ wu,f xdxda&mufa&muf vnfywfvkyfukdifEkdifwJh tzGJUtpnf;qdkvdkU ppfwyfyJ&dSygw,f/ 'DvdkEkdifiHrsdK;rSm vpfb&,f'Drdkua&pDpepfudk rdwfqufzdkU qdkwm rvG,fygbl;/ 'Dvdk cufwJhtxJrSm 'PfcwfydwfqdkUta&;,lrIawGaMumifh t&yfbuf vlrItzGJUtpnf;awG ysufjym;oGm;&if ydktcufawGUrSm jzpfygw,f/

1990 jynfvGefESpftpydkif;awGrSm a':atmifqef;pkMunfygwDu tEdkfif&cJhwJh a&G;aumuf yGJ&v'fudk vufcHzdkU jiif;qefcJhNyD;wJhtaemuf jrefrmtpdk;&[m pD;yGm;a&;udk pD;yGm;a&; wHcg;zGifhEkdifzdkU r&Jw&JpvkyfcJhygw,f/ 'gayr,fh taemuftkyfpk&Jh 'PfcwfydwfqdkU ta&;,lrIawGaMumifh tJ'D vkyfaqmifrIawGu cyfjrefjrefyJ &yfqdkif;oGm;cJhygw,f/

jrefrmEkdifiHtaMumif;udk pGJrufzG,f&m? pdwfvIyf&Sm;p&m yHkazmfxm;wJh aysmufqHk;aeaom ajcvSrf;rsm;&Jhjrpfwpfpif; The River of Lost Footsteps pmtkyfa&;olvJjzpf? ukvor*¾ tMuD;wef;t&m&dSa[mif;vnf;jzpfwJh oefUjrifhOD;uawmh ukefoG,frI? c&D;oGm;rIeJU &if;ESD;jrSwfESHrIawGudk tm;ay;&r,f/ 'DaeUjrefrm EkdifiHtajctaeu AD,uferfeJU tawmfwlw,f/ urÇmeJU ydk txdtawGUrsm;vmr,f? pD;yGm;a&;? vlrIa&;vIyf&Sm;rI

111

awGrsm;vmr,fqdk&if tiftm;oHk;NyD; jzdKcGJzdkUtwGuf vufwGefUvmr,f? ydkNyD;xdef;xdef; odrf;odrf;&dSvmr,fvdkU qdkygw,f/

'PfcwfydwfqdkUrIawG&Jh aemuftusdK;qufuawmh tar&duefukrÜPDawGae&mrSm w&kwfawG0ifvmwmygyJ/ 'DtjzpfrsdK; ql'efrSmvnf; jzpfcJhw,f/ tar&duefawGu a&eHawG &SmawGUcJhw,f/ a&eHajrawGwnfaxmifcJhw,f/ NyD;rS vlUtcGifhta&;udk taMumif;jyNyD; xGufoGm;awmh w&kwfawGu cl;NyD;cwfNyD; 0ifpm;oGm;cJhw,f/ w&kwfEkdfifiHudk tmPm&Siftpdk;&udk axmufcHwJhtwGuf tjypfwifoifhwmrSefw,f/ 'gayr,fh tdEd´,? xkdif;? rav;&Sm;eJU wpfjcm;vlawGuvnf; vGwfoGm;wJhae&mawGudk aysmfaysmfMuD;0if,lzdkU toifh&dSaewmvJ rarhzdkU vdkw,f/ tJ'DvdkawGjzpfvmwm[m jrefrmtwGufa&m? tar&dueftwGufa&m? vlUtcGifhta&;twGufaum tusdK;&dSw,fvdkU qdkEkdifyghrvm;/

ukvor*¾taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf OD;oefU&Jh wpfOD;wnf;aomajr; oefUjrifhOD; uawmh tar&duef? w&kwfeJU tdEd,wdkUyg0ifwJh oHwrefa&;t& pOfqufrjywf zdtm;ay;rIuom ppfrSefwJh jyKjyifajymif;vJa&;vkyfief;pOfawGay:vmatmif vkyfEdkif r,fvdkU xifw,f/ 'DoHk;EkdifiHMum;rSm oabmwlnDrIwpfpHkwpf&m&rSmom jyify zdtm;awGu tvkyfjzpfrSmjzpfw,f/ tar&dueftaeeJU ta&;ygwJhtcef;u yg0ifEkdifzdkU tcGifhtvrf;&dSw,f/ jrefrmawGu jrefrmEkdifiHudk w&kwfMoZmcHjzpfrSmudk rjrifcsifMubl;? *kPf,lp&m vGwfvyfwJhEdkifiHtjzpfyJ jrifcsifwmjzpfw,f/ tpdk;&todkif;t0kdif;u tygt0if vltawmfrsm;rsm;u tar&duefeJUa&m taemuf EkdifiHawGeJUyg qufqHa&; aumif;wmudk jrifcsifMuw,f/ ußGefawmfpdk;&drfwmuawmh taemuf EkdifiHawGtaeeJU 'PfcwfydwfqdkU ta&;,lrItopfawGvkyfzdkUyJ tm;oefaerSmudkyJ/ tJ'Dvdk qdk&ifawmh jrefrmEkdifiHrSm taemufEkdifiHawG&Jh tcef;u@u ydkavsmhoGm;NyD; w&kwfu ae&mydk,l vmvdrfhr,f? 'gqdk&if jrefrmeJU vpfb&,f'Drdkua&pDydkNyD; tvSrf;a0;oGm;vdrfhr,f [k aumufcsufcs ajymqdkcJhonf/

(15-10-2007 &ufaeUxkwf Newsweek r*¾Zif;yg Fareed Zakaria &Jh Sleepwalking to Sanction, Againudk qDavsmfatmifjyefqdkygw,f/

Zakaria [m tdEdvlrsKd; rlqvifbmom0ifjzpfygw,f/ [m;Awfwuúodkvfuae EkdifiHa&; odyÜHeJU a'gufwmbGJU&&dSxm;NyD; 2000 jynfhESpfupNyD; Newsweek r*¾Zif; t,f'Dwmvkyfygw,f/ Newsweek rSmrvkyfcifu EkdifiHjcm;a&;&mpmapmifrSm t,f'DwmvkyfcJhzl;ygw,f? tjcm; EkdifiHwuma&;&m tpDtpOfrsm;udkvnf; &kyfoHrS wifqufygw,f/ tD&wfudk 0ifwdkufzdkU axmufcHcJhayr,fh aemufydkif;rSmawmh bk&fS&Jh tD&wfrl0g'udk t"dua0zefoljzpfvmygw,f/ 2003 ckESpfrSm xkwfa0cJhwJh Future of Freedom pmtkyfu e,l;a,mhwkdif;rfowif;pm&Jh a&mif;taumif;qHk; pmtkyfpm&if;0if cJhygw,f/)

112

pufwifbmta&;tcif;tvGefjrefrmEdkifiH

( International Crisis Group, ICG u 2008 ckESpf Zefe0g&Dv 31 &ufaeUrSm pufwifbm ta&;tcif;aemufydkif; jrefrmEdkifiHESifh ywfoufonfh Burma/ Myanmar; After the Crackdowntrnfjzihf pmrsufESm 47 rsufESmyg pmwrf;udk xkwfjyefcJhygw,f/ xdkpmwrf;\ tESpfcsKyf Executive Summary and Recommendations udk avhvmEkdifzdkU qDavsmfatmiff bmomjyefa0iSay; vdkufygw,f/ ydawmufajr )

2007 ckESpfaESmif;ydkif;wGif jzpfay:cJhonfh oHCmawmfrsm;OD;aqmifonfh qEjyrIrsm;udk jyif;jyif;xefxef ESdrfeif;cJhrIrsm;aMumifh ppftpdk;&\ r[mrdwfrsm;uyif tajymif; tvJwpfck jzpfay:&ef ta&;wBuD; vdktyfaeNyDqdkonfh tcsufudk todtrSwf jyKvmcJhonf/ tar&duefESifh tjcm;EkdifiHrsm;u ydwfqdkUta&;,lrIrsm;udk wdk;jrSifhcJh csdefwGif w&kwfEkdifiHESifh tmqD,HEkdifiHrsm;u taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf\ txl; udk,fpm;vS,fu trsdK;om;jyefvnf oifhjrwfa&; aqG;aEG;rIrsm;jyefvnf jzpfay:ap&ef aqmif&Guf csufudk axmufcHcJhMuonf/ odkYaomf tjypfay;rIa&m? aqG;aEG;rIrsm;uyg t"duusonfh ajymif;vJrIrsm; ay:aygufatmif pGrf;aqmifzG,fr&dSonfudk awGU&onf/ jrefrmEdkifiH\ tdrfeD;csif;EkdfifiHrsm;ESifh taemuf EkdifiHrsm;taejzifh a&&SnfwnfwHrnfh trsdK;om;jyefvnfoifhjrwfa&; vkyfief;pOfwpf&yf ay:aygufapa&; twGuf vufwGJ aqmif&Guf&efvdkonf/ xkdodkUvkyfaqmifcsufonf a&&SnfMudK;yrf;rI jzpf&rnfhtjyif wufïuGonffh oHwrefa&; vIyf&Sm;rIrsm;ESifh aygif;pyfNyD; jrefrmEdkifiHwGif 'Drdkua&pD? Nidrf;csrf;rIESifh zGHUNzdK;wdk;wufrIrsm; ay:aygufa&;udk t[efUtwm;jzpfaponfh tjrpfwG,faeaom jyóemrsm;udk udkifwG,f ajz&Sif;&efvdktyfygonf/

Mo*kwf?pufwifbmqE´jyrIrsm;eJU xdkqE´jyrIrsm;udk tpdk;&u NzdKcGJcJhrIrsm;aMumifh EkdifiHa&;t& ydkaejrJ? usm;aejrJjzpfaeonfh tajctaeysufjym;oGm;cJhonf/ EkdifiHwum todkif;t0dkif;uvnf; jrefrmhta&;ESifh ywfoufvSsif rMuHKpzl; xl;xl;uJuJ pkpnf;vIyf&Sm;vmcJhonf/ wyfrawmftwGif;wGifvnf; t,ltq? oabmxm;tjrif uGJjym;rIrsm; ay:aeonfqdkonf t&dyfvu©Pmrsm; awGUae&onf/ aoqHk;onfh ta&twGufrsm;rSm aocsmrIr&dSao;aomfvnf; tpdk;&u w&m;0if ajymMum;onfxuf ydkrdkrnf[k ,lq&onf/ tMurf;zufrIrsm;aMumifh EdkifiHwGif; bmoma&;b0rsm; uaomif;ueif; jzpfoGm;cJh&onf/ tMurf;zufrIrsm;onf wyfrawmfESifh wkdif;&if;om; vufeufudkifrsm; ESpfaygif; ig;q,fausmf wdkufcdkufaeonfh e,fpyfa'orsm;wGif aeUpOfvdkvdkjzpfyGm;aeaomfvnf; ,cktMurf;zufrIrsm;u Armtrsm;pk\ pdwfudkxdckduf apouJhodkU tpdk;&,EÅ&m;\ ESvHk;om;udkvnf; xdk;ESufEkdifcJhonf/ xdktcsufudk ppfacgif; aqmifrsm;taejzifh vspfvsL&I&efrvG,fvSay/

xkdtjzpftysufrsm;u ajymif;vJrIrsm;ay:aygufap&eftwGuf tcGifhtvrf;opfrsm; ay:xGufapaomfvnf; jrefrmEdkifiHwGif tzGJUtpnf;qdkif&m uefUowfcsufrsm;

113

&dSaeqJjzpfonfudkvnf; owdjyK&ef vdktyfygonf/ tmPmcsdefcGifvSsmu wyfrawmf bufodkU tav;omaeqJjzpfNyD; wyfrawmfacgif;aqmifrsm;uvnf; wyfrawmfrS OD;aqmifNyD; wif;Muyfonfh A[dkcsKyfudkifrI&dSonfh tkyfcsKyfa&; pepfjzifhom EkdifiHrjydKuGJ atmif xdef;odrf;xm;Ekdifrnf[k ,HkMunfajymqdkaeqJjzpfonf/ odkUaomf rsdK;qufopf ppfacgif;aqmifrsm;taejzifh twdwfu trSm;rsm;udk y,fzsufNyD; a&SUqufEkdifrnfh enf;vrf;opfrsm; &SmazGvdrfhrnf[k arSsmfvifh&efvnf;&dSayonf/ xkduJhodkU jyKjyif ajymif;vJrIrsm;jyKvkyfvdkonfh EkdifiHa&;pdwfydkif;jzwfrIrsm; &Sdvmonfhwkdif ESpfaygif;rsm;pGm ay:aygufcJhonfh y#dyu©rsm;? qif;&JEGrf;yg;rIrsm;ESifh tzGJUtpnf;qdkif&m tm;enf; csufrsm;\ tusdK;qufrsm;udk ausmfvTm;Ekdif&eftwGuf tjyif;txef MudK;pm;&OD;rnf jzpfonf/ xdktcsufrsm;uyif NyD;cJhonfhta&;tcif;udk ay:aygufapouJhodkU aemufwufrnfh tpdk;&twGufvnf; jyóemrsm; ay:apOD;rnfomjzpfonf/

csufjcif;udkifwG,fajz&Sif;&rnfhpdefac:rIrsm;rSm tpdk;&? twkduftcHESifh vlenf;pkrsm; tMum; a&&SnfwnfwhHrnfh aqG;aEG;yGJvkyfief;pOfwpf&yf ay:aygufvmatmif aqmif&Guf&efESifh vlrItzGJUtpnf;\ tvTmtoD;oD;wGif trsdK;om;jyefvnf oihfjrwfa&; jzpfay:rIudk t[efUtwm;jyKaeonfh qif;&JEGrf;yg;rIESifh vlrIa&;jyóem rsm;udk udkdifwG,f ajz&Sif;&efyifjzpfonf/ wpfcsdefwnf;wGif us,fjyefUNyD; tm;vHk; yg0ifEkdifaom pepfwuszGJUpnf;xm;aom EkdifiHa&; tzGJUtpnf;rsm; ay:aygufa&;ESifh tpdk;&? t&yfbufvlrI tzGJUtpnf;ESifh jynfolwpfOD;jcif;pGrf;aqmif&nfjrifhrm;ap&ef twGuf avhusihfay;a&; ponfhvkyfief;rsm;udk a&&SnfMudK;yrf;vkyfaqmif&ef vdktyf ygonf/

xkd&nfrSef;csufrsm; atmifjrifap&eftwGuf tajctaeudk ajymif;vJatmif vkyfaqmif EkdifpGrf;&dSol tm;vHk;u tajymif;tvJrsm;ay:aygufap&eftwGuf wuf~uGpGm yg0ifaqmif&Guf&ef vdktyfonf/ xdkodkU vkyfaqmif&mwGif wpfOD;csif;pD wGif&dSaeonfh tm;omcsufrsm;udk tpGr;fukef toHk;cs&rnfjzpfouJhodkU trsdK;om;tusdK;pD;yGm;t& tjrif uGJvGJrIrsm;&dSonfudkvnf; tav;*&k jyK&ayrnf/

axmufcHwifjycsufrsm;

EkdifiHwumtodkif;t0ef;/ taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf\ jrefrmEkdifiHqdkif&m rdwfaqGrsm; tzGJUtjyif atmufygenf;vrf; oHk;oG,fjzifh ppftpdk;&udk xdawGUqufqH&ef vdktyfygonf-

(u) taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf\ txl;ukd,fpm;vS,f *rfbm&Dtaejzifh EdkifiHwum\ MudK;yrf;aqmif&Gufcsufrsm;udk aygif;pyfndSEdIif;ay;rnfh t"duyk*¾dKvf tjzpfwm0ef,lNyD; EkdifiHa&;jyKjyifajymif;vJrIrsm;\ oabmobm0? vkyf&rnfh tqifh ESifh qufpyfaeaom vlUtcGifhta&;qdkif&mudpörsm;yg0ifonfh trsdK;om;jyefvnf &ifMum;apha&;ESifh ywfouf onfh jyóemrsm;udk udkifwG,fajz&Sif;&ef/

114

(c) a'otwGif;tvkyftzGJUi,f udk w&kwf? xkdif;?puFmyl? tif'dkeD;&Sm;? AD,uferfponf wdkUjzifh zGJUpnf;&ef/ xdktzGJUonf *rfbm&D\ aqmif&Gufcsufrsm;ESifh eD;eD;uyfuyf ndSEdIif;NyD; a'o wGif; wnfNidrfrIESifh zGHUNzdK;wdk;wufa&;ESihfoufqdkifonfh jyómemrsm; wGif jrefrmEkdifiHESifh wdkuf&dkufxdawGUqufqHaqG;aEG;&ef/

(*) tD;,l? jyifopf? *smreD? NAdwdef? tar&duef? aemfa0? uae'g? *syef? Mopaw;vs wdkUyg0ifonfh taxmuftuljyKtzGJUudk zGJUpnf;&ef/ xdktzGJUtaejzifh vlUtcGifhta&;udk EkdifiHwum\ OD;pm;ay;jyóemtjzpfowfrSwfNyD; 'Pfcwfta&;,lrIESifh qkay;rIrsm;udk toHk;jyKNyD; ajymif;vJrIrsm;ay:aygufatmif qGJaqmif&ef/ xdkodkUjyKvkyf&mwGif us,fjyefU onfh vlom;csif;pmemaxmufxm;rIqdkif&mtultnDESifh taxmuftyHh tpDtpOfrsm; yg0if&ef/

taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf&Hk;/ taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf&Hk;\ vkyfaqmifcsufrsm;udk atmufyg twkdif;tm;jznfhay;&ef-

(u) jrefrmtpdk;&ESifh ta&;BuD;onfhaqG;aEG;rIrsm;wGif udk,fwdkifyg0if aqmif&Guf&ef/ rMumrD umvtwGif; aejynfawmfodkU udk,fwkdifoGm;a&mufvnfywf&ef/

(c) *rfbm&Dtaejzifh vdktyfonfhtcsdefwGif vHkNcHKa&;aumifpDESifh vlUtcGifhta&;aumifpD wdkUjzifh xdawGUqufqHcGifh&&dS&ef/

(*) txl;udk,fpm;vS,ftaejzifh y#dyu©jzpfaeaomtzGJUtpnf;rsm;Mum;? uGJjym; jcm;em; aeaom tjrifrsm;tMum; aphpyfaqG;aEG;a&;udkom OD;pm;ay;a&;twGuf wdkufwGef; EdI;aqmf&ef/ txl;udk,fpm;vS,f\ tzGJUtm;vHk;ESifhqufqHa&;? ,HkMunfrI wnfaqmufa&;taetxm;udk xdckdufaprnfh vlod&SifMum;ajymqdkrIrsm;udk vlUtcGifh ta&;ESihf ywfoufonfh txl;udk,fpm;vS,fESifh ukvor*¾at*sifpDrsm;uom aqmif&Gufap&ef/

(C) jrefrmEdkifiH odkUr[kwf tdrfeD;csif;EkdifiHwGif txl;udk,fpm;vS,f\ &Hk;zGifhvSpfEkdifa&; twGuf vdktyfaom 0efxrf;ESifh taxmuftulrsm;&&dSa&;twGuf tzGJU0ifEkdifiHrsm; udk tultnDawmif;cH&ef/

a'owGif;EkdifiHrsm;/ a'owGif;EkdifiHrsm;taejzihf taxGtaxGtwGif;a&;rSL;csKyf&Hk;\ jrefrmEkdifiHwGif trsdK;om;jyefvnfoifhjrwfa&; ay:aygufap&efESifh vlUtcGifhta&; tajctaersm; wdk;wufap&ef twGuftwGif;a&;rSL;csKyfudk,fwkdifjzpfap? txl; udk,fpm;vS,frSwqifhjzpfap aqmif&Gufcsufrsm;udk r,drf;r,dkif axmufcH&ef vdktyfonf/ xdkUjyif jrefrm? w&kwfESifh ta&;BuD;onfh tmqD,H tzGJU0ifEkdifiHrsm; yg0ifNyD; atmufygudpörsm;ESifhywfoufonfh a'owGif;EkdifiHpHkaqG;aEG;yGJrsm;usif;y&ef-

(u) &&dSxm;NyD;jzpfonfh typftcwf&yfpJa&;oabmwlnDcsufrsm;udk csJUxGifa&;ESifh ckdifrm atmifwnfaqmufa&;? EkdifiHjzwfausmfrIcif;rsm;wdkufzsufa&;ESifh y#dyu©'PfcHae

115

&aom e,fpyfa'orsm;udk a'owGif;pD;yGm;a&;twGif;odkU a&&SnfwnfwHhrnfh enf;vrff; rsm;jzifh odrf;oGif;a&;ponfh Nidrf;csrf;a&;ESifh y#dyu©qdkif&maqG;aEG;yGJrsm; usif;y&ef/

(c) jrefrmEkdifiH\ zGHUNzdK;wdk;wufa&;vkdtyfcsufrsm;udk OD;pm;ay;tvdkuf tpDtpOf a&;qGJjcif;? ¤wdkUudk a'owGif; zGHUNzdK;a&;vkdtyfcsufrsm;ESifh csdwfqufEkdif&eftwGuf a'owGif; zGHUNzdK;a&;ESifh vlom;csif;pmemaxmufxm;rItultnDqkdif&m ußGrf;usifolrsm; yg0ifonfh aqG;aEG;yGJrsm;jyKvkyf&ef/

(*) Oya'pdk;rdk;a&;? zGHUNzdK;a&;ESifh pGrf;aqmif&nfjrifhrm;a&;qdkif&m pDrHcsufrsm;udk tm;jznfh Ekdif&ef twGuf a'owGif;EkdifiHrsm;rS aygif;pyfndSEdIif;aqmif&Guf&ef/

(C) jrefrmEdkifiHNidrf;csrf;a&;eSifh zGHUNzdK;wdk;wufa&;udk taxmuftuljzpfaponfhtjyif a'o\ a&&SnftudsK;pD;yGm;udkyg taxmuftuljyKEkdifrnfh tpdk;&eSifh yk*¾vdu pD;yGm;a&;usifh0wf rsm;ay:aygufap&eftwGuftultnDay;&ef/

taemufEkdifiHrsm; (*syeftygt0if)/ ukvor*¾ESifh a'owGif;EkdfifiHrsm;u oHwrefa&; t& OD;aqmifvIyf&Sm;aecsdefwGif xdkvkyfaqmifcsufrsm; atmifjrifap&ef taxmuftul jyKrnfh EkdifiHwumtajc taewpf&yfay:aygufap&eftwGuf atmufygtwkdif; aqmif&Guf&ef-

(u) vHkNcHKa&;aumifpDtygt0if oufqkdifonfhae&mwdkif;wGif vlUtcGifhta&; jyóemrsm; tay: qufvuftm&Hkpdkufaeapa&;aqmif&Guf&ef/ vlUtcGifhta&;qdkif&m txl;udk,fpm;vS,ftygt0if vlUtcGifhta&;ESifhywfoufonfh tzGJUtpnf;rsm;taejzifh jrefrmEkdifiHtwGif; wufMuGpGm0ifa&muf xdawGUcGifh&&dSa&;twGuf qufvuf axmufcHrI ay;&ef/

(c) atmufygwdkUudk t"duOD;pm;ay;onfh wduspGm&nf&G,fvkyfaqmifonfh 'Pfcwf ta&;,lrI Targeted Sanctions rsm;udk wdk;jrSifhaqmif&Guf&ef-

(1) ppfwyf? tpdk;&ESifh ¤if;wdkUudkaxmufcHolrsm;ydkifqdkifonfh pD;yGm;a&;vkyfief; rsm;udk EkdifiHwumbPfpepftwGif;odkU 0ifa&mufcGifhr&dSap&ef twGuf uefUowfwm;jrpf&ef/

(2) a&G;cs,fxm;onfhAdkvfcsKyfrsm;? ¤if;wdkY\rdom;pk0ifrsm;\yk*¾vdu pD;yGm;a&;rsm;? usef;rma&;apmifha&SmufrIrsm;? aps;0,fxGufcGifhrsm;? ynmoifMum;cGifYrsm;udk uefYowf oGm;&ef/

(3) urÇmvHk;qdkif&mvufeufa&mif;0,frIydwfqdkUa&;aqmif&Guf&ef/

(*) ydwfqdkUrIrsm;? Ncdrf;ajcmufrIrsm;jyKvkyfouJhodkU AdkvfcsKyfrsm;taejzifh tajymif;tvJ rsm; vkyfvmap&efrufvHk;ay;rIrsm;jyKvkyfoGm;&ef/

116

atmufygwdkUudk taumiftxnfazmfEkdif&ef twGuf EdkifiHwumtultnDay;a&;qkdif&m aqG;aEG; rIrsm;udkjyKvkyf&ef-

(u) rufvHk;ay;qGJaqmifrIrsm;\ obm0ESifh&efyHkaiG&&dSa&;twGuf oabmwlnDcsuf &&dS &ef/

( c) vlom;csif;pmemaxmufxm;rIqdkif&mtultnDrsm;udk tm;jznfhEkdif&eftwGuf

(1) vuf&dSaqmif&Gufaeonfh usef;rma&;qdkif&mtultnDay;rIrsm;udk wdk;jrSifh&ef/

(2) 0ifaiG&&dSa&;ESifh tajccHynmoifMum;rIrsm;ESifhywfoufonfh &dSNyD; tpDtpOf rsm;udk wdk;csJU&ef? tpDtpOfopfrsm;aqmif&Guf&ef/

(3) EdkifiHwGif;ESifh e,fpyfa'owpfbuf&dS tultnDay;a&;tpDtpOfrsm;udk aygif;pyfNyD; y#dyu©jzpfyGm;&ma'owGif ydwfrdaeaom IDP rsm;ESifh tjcm; 'ku© a&mufaeolrsm;udk tultnDay;&ef/

(4) tultnDay;rIrsm;udk xdcdkufaponfh rl0g'rsm;? tjyKtrlrsm; yaysmufapa&; twGuf EkdifiHa&;t&aqG;aEG;rIESifh tumtuG,fay;rIrsm;jyKvkyf&ef/

(*) tem*wfjyKjyifajymif;vJrIrsm;ESifh 'Drdkua&pD? Nidrf;csrf;a&;ESifh aps;uGufpD;yGm;a&; pepf odkU toGiful;ajymif;rIrsm;cdkifrmap&eftwGuf -

(1) tcGifhta&;qHk;&HI;aeaom tkyfpkrsm;udk tcGifhtmPmrsm;jyefay;&ef/

(2) vlUtzGJUtpnf;wGif; EkdifiHa&;? vlrsdK;a&;? bmoma&;t& uGJjym;jcm;em;rIrsm;udk z,f&Sm;NyD; nDnGwfaomvlUtzGJUtpnf;udk wnfaqmuf&ef/

(3) tpdk;&ESifh a'oEÅtkyfcsKyfa&;tzGJUtpnf;rsm;omru t&yfbufvlrItzGJUtpnf; rsm;ESifh pD;yGm;a&;vkyfiefrsm;wGifyg enf;ynmußGrf;usifrIESifh tkyfcsKyfa&; ußGrf;usifrI rsm;udk jrSifhwifay;&ef/

(4) y#dyu©jzpfyGm;aoma'orsm;wGif ppfom;a[mif;rsm; b0&yfwnfEkdifa&; twGuf Nidrf;csrf;onhf pD;yGm;a&;tajctaersm;zefwD;ay;&ef/

(5) tdrfaxmifpkrsm;? vlUtodkif;t0dkif;rsm;wnfwHap&eftaxmuftuljyKonfh vkyfief; pOfrsm;udk tm;jznfhay;&ef/

(C) toGiful;ajymif;a&;umvESifh toGiful;ajymif;a&;acwfvGefumvwGif EkdifiHa&;ESifh pD;yGm;a&;qdkif&m taqmufttHkrsm;? vlrIa&;ESifh tajccHtaqmufttHkrsm; jyefvnf wnfaqmufEkdfif&eftwGufvkkdtyfaom tpDtpOfrsm;a&;qGJxm;&ef/

117

jrefrmEkdifiHtwGuf vdktyfcsufrsm;udk od&dSEkdif&efESifh pGrf;aqmif&nfjrifhrm;a&;qdkif&m tultnDrsm; ay;Ekdif&eftwGuf urÇmhbPfudk zdwfac:NyD;tpdk;&? oufqdkifonfh EkdifiHa&;?vlrIa&;qdkif&m tzGJUrsm;ESifh awGUqHkaqG;aEG;apoifhygonf/

vuf&dSaqmif&Gufaeonfh 'Pfcwfta&;,lrIrsm;? tqdkjyKxm;onfh 'Pfcwfta&;,lrI rsm;taejzifh jynfolrsm;tay: xdckdkufrItenf;qHk;jzpfap&eftwGuf jyefvnfoHk;oyfrI rsm; jyKvkyfoifhygonf/ csrSwfxm;onfh ta&;,lrIrsm;onf oifhawmfonfh wdk;wufrI &dSonfESifh ydwfqdkUrIrsm;udk z,f&Sm;ay;Ekdif&eftwGuf ajymif;vG,fjyifvG,f&dS&ef ta&;MuD;ygonf/

118

vrf;jyajryHkeJU pOf;pm;&eftcsufrsm;

etzu vrf;jyajryHkeJUywfoufwJh tcsdefZ,m;udk xkwfjyefvdkufNyDqdkawmh jynfolU qE´cH,lyGJrSm yg0ifzdkU oifh? roifh tusdK;tjypfawGudk csdefxdk;Munfhcsifygw,f/

qE´cH,lyGJrSyg0ifvdkuf&if tjypfESpfck&dSygw,f/ wpfckuawmh etz&Jh vrf;jyajryHkudk todtrSwfjyKvdkufwJh oabmjzpfoGm;r,f/ 'gqdk&if 90 &v'fudk ußGefawmfwdkY arhvdkuf &vdrfhr,f/ zGJUpnf;yHktajccHOya'udk NLD ? wdkif;&if;om;awGtm;vHk;ygNyD; jyefqGJzdkU awmif;qdkwmawGudk pGefYvTwfvdkuf&vdrfhr,f/ aemufwpfckuawmh qE´cH,lyGJrSm vlxku tajccHOya'udk y,fcsvdkuf&if 'DtqHk;tjzwfudk etzu vufcHzdkU tmrcHcsuf r&dSao;wmygbJ/ 90 tawGUtMuHKt& 'Dtcsufudk twkduftcHbufu oHo,&dSw,f/

qE´cH,lyGJvkyfwmudk oabmwlvdkuf&if bmtusdK;&dSrvJ/ vrf;jyajryHkeJU tajccH Oya' tay: etz? NLD acgif;aqmifwJh twdkuftcHrsm;eJY Nidrf;csrf;a&;,lxm;aom? r,l&ao;aom wkdif;&if;om; vufeufudkiftzGJYrsm; tMum;rSm tjiif;yGm;aewJh tqifhudkausmfNyD; jynfolu qHk;jzwfcGifh&r,f/ 'gyxrqHk; tusdK;ygbJ/ aemuf wpfckuawmh tckvdk xGufaygufydwfaewJh tajctaeuae wdk;xGufzdkY vrf;pwpfck &r,f/ 'Dvrf;aMumif; [m jiifomwJh toGiful;ajymif;a&;udk OD;wnfoGm;Ekdifygw,f/

90 &v'fudk arhzdkUqdkwm ajymwmvG,fayr,fh tJ'DhumvwHk;u tcuftcJawGMum;rSm &kef;uef&ifqdkifcJh&wJh ta&G;cs,fcHrsm;twGuf tcH&cufrSm ygaocsmygw,f/ 'gayr,fh vTwfawmfoufwrf; av;qufausmfvdkY qdk&r,fh 18 ESpfausmfumvudk jzwfoef; vmNyD;wJh aemufrSm jrefrmEkdifiH&Jh EkdifiHa&;ZmwfcHkay:rSm ZmwfaumifopfawGtrsm;MuD; ay:vmNyDrdkY 90 a&G;cs,fcHrsm;taeeJY wu,fom ppfrSefwJhqEcH,lyGJeJU a&G;aumufyGJom jzpfr,fqdk&if? &v'f awGudk ESpfbufvHk;u av;pm;vdkufemr,fqdkwm aocsm&if EkdifiHa&;xGufaygufwpfck&zdkU tepfemcHEkdifrvm; pGefYvTwfEkdifrvm; pOfpm;oifhygw,f/

'Dae&mrSm jynfolUqEcH,lyGJtm; vGwfvyfNyD; w&m;rSswrI&dSzdkY aocsmvm;qdkwJh ar;cGef; ay:vmygw,f/ 90 ckESpfwHk;uvnf; 'DvdkyJ oHo,&dScJhayr,fh a&G;aumufyGJu vGwfvyfNyD; w&m;rSsww,fqdkwm EdkifiHwumu todtrSwfjyKcJhw,f/ ( &v'fudk rav;pm;wmu wpfydkif;aygh) AdkvfcsKyfausmfqef;eJU *rfbm&D aemufqHk;tMudrf awGYwHk;uawmh AdkvfcsKyfausmfqef;u qEcH,lyGJrSm tpdk;&ukd qefUusifaeolawG tygt0if tzGJUtpnf;tm;vHk; yg0ifcGifhjyKrSmjzpf w,f/ wu,fvdkU qE´cH,lyGJu tajccHOya'udk twnfjyKcJh&if tajccHOya'eJUtnD jyKvkyfwJh a&G;aumufyGJrSm Oya'eJUtnD ygwDwnfaxmifNyD; ,SOfNydKifcGifh&dSr,f/ wu,fvdkY a&G;cs,fcH&&ifawmh vTwfawmfxJrSm EdkifiHa&SUa&;eJUywfoufNyD; yg0ifaqmif&GufMuygvdkY qdkcJhw,f/ *rfbm&D

119

tMuHjyKwJh tajccHrlawGudk jyefoHk;oyfzdkYqdkwmudk y,fcsNyD; trsdK;om;nDvmcH? qEcH ,lyGJeJY a&G;aumufyGJtqifhrsm;[m vrf;jyajryHkrSm tzGJUtpnf;tm;vHk; ygEkdifwJhtcGifh ta&; jzpfw,f/ trsdK;om;nDvmcHNyD;cJhNyDrdkU usefESpfqifhrSm ygEkdifw,fqdkNyD; ajymcJhwm udk etzxkwf owif;pmrsm;rSm awGY&ygw,f/ tckxkwfjyefwJh aMunmcsufxJrSm qE´cH,lyGJudk b,fvdkvkyfr,fqdkwm rygao;ayr,fh *rfbm&Dudk ajymwJhtwdkif; jzpfzdkU rsm;ygw,f/

'DxufydkNyD;ta&;MuD;wmuawmh qE´cH,lyGJ&Jh&v'fudk ESpfbufvHk;u av;pm;zdkYbJ jzpfygw,f/ ESpfbufvHk;vkdkYajym&wmu uifnmjzpfpOfrSmMunhf&if a&G;aumufyGJudk MuD;MuyfwJh tmz&duor*¾u w&m;rSsww,fvdkU qdkayr,fh &HI;oGm;wJh twdkuftcH bufu &v'fudk vufrcHcJhvdkU aoG;acsmif;pD;ae&wmaMumifh ESpfbufvHk;u av;pm;zdkY vdkw,fvkdYqdkwmyg/ 'Dvkd av;pm;zdkYtwGuf vGwfvyfNyD;w&m;rSswrI &dSvmatmif vkyfr,fh enf;vrf;rsm;&dSzdkYvdkovdk rormrIrsm;&dSw,fvdkY wdkifMum;vm&if pHkprf;ppfaq; qHk;jzwfr,hf vGwfvyfwJhtzGJUtpnf;vJ &dSzdkYvdkyg w,f/

txl;ojzifh etz bufuvnf; &v'fudkvufcHr,fhtaMumif; aoaocsmcsm tmrcHzdkY vdkrSmjzpfygw,f/ 90 ckESpfwHk;uvnf; ppfwef;vsm;jyefr,fqdkNyD; AdkvfcsKyfMuD;apmarmif u ajymcJhwmyJvkdY qdkolawG&dSEdkifygw,f/ 'Dae&mrSm 90 eJU 2008 tMum;rSm ajymif;vJoGm;wJh EkdifiHwumtajctaeygbJ/ 90 ckESpfa&G;aumufyGJwHk;u taemuf EdkifiHMuD; tcsdKUavmufuom pdwf0ifpm;cJhwmyg/ 'DaeUrSmawmh tdrfeD;csif;EkdifiHawG omru t&ifwHk;u jrefrmEdkifiHqdkwm rMum;bl;olrsm;uyg jrefrmhta&;udk pdwf0ifpm; aeygNyD/ 'Dvdktm&HkpdkufrIatmufrSm etztaeeJU 'Davmufrdkufvdrfhr,frxifyg/ rdkufcJh&ifvnf; tck jynfya&mufaeoltcsdKU awmif;qdkaewJh vHkNcHKa&;aumifpD&JU ta&;,lrIqdkwm csufjcif;ay:vmr,f xifygw,f/ 'Drdkua&pDa&;bufrS &HI;&efr&Sdyg/

'DtcsddefrSm etzu pdefac:vdkufNyD/ 'ghaMumifh vufeufudkifawmfvSefa&;vkyfNyD; wdkuf&r,f/ vlxkvIyf&Sm;rIMuD; azmfaqmif&r,fvdkY qkdolrsm;vnf; &dSygw,f/ 'gayr,fh vufeufudkif wdkufyGJeJY jzpfrjzpf Auy? autif,l? autifyDyDwdkYom ar;MunfhygAsm/ 49-50 rSm vufeufudkifwdkufyGJawG a&csdeftjrifhqHk;jzpfcJh&mu tck b,ftajctae a&mufaeNyDvJvdkY? ußGefawmfwdkY tjyifa&mufaeol tawmfrsm;rsm;vnf; e,fpyfawG a&mufcJhwmyJ/ odEkdifygw,f/ vlxkwdkufyGJua&m &Spfav;vHk;avmufaumif;wJh tajctaeudk &Ekdifyghrvm;/ tJ'DwHk;u acgif;aqmifawG rnDnGwfvdkY qdkolawG &dSygw,f/ tcka&m nDnGwfaeNyDvm;? wpfavmuyJ pifjydKiftpdk;& topfzGJYrvdkvdk? wdk;csJUrvdkvdk ajymoHawGMum;&ao;w,f/ wdkif;&if;om;xJrSmawmif ENC eJY r'w (NDF) oabmxm;uGJaeao;w,f/ Nidrf;csrf;a&;tzGJUawGxJrSmawmif u&ifav;zGJU? ucsifoHk;zGJY uGJaew,f/ 'Dt,ltqudk qGJudkifaeoltrsm;pkuvnf; jynfyuqdkawmh jynfwGif;rSm tJ'DvdkvkyfEkdfifzdkY tajctae&dSvm;vdkYar;&if tajzcufr,fxifygw,f/ 'Dawmh ußGefawmfwdkUtaeeJY tajctaeudk "r®t"d|mefusus oHk;oyfMu&if aumif;r,f xifygw,f/

120

ydawmufajr&Jh t,ltqudk ajym&&ifawmh atmufygtajctaersm;eJU jynfhpHk&if zGJUpnf;yHktajccHOya'udk jynfolqEcH,lyGJrSmwifNyD; tqHk;tjzwf,loifhw,fvdkY xifyg w,f/

wpf/ qEcH,lyGJrwdkifrD axmufcHol? raxmufcHol ESpfbufvHk;u rdrdwdkY oabm xm;rsm;udk vGwfvyfpGm wifjycGifh&r,f/

ESpf/ EdkifiHwumpHeJYnDwJh vGwfvyfNyD;w&m;rSswwJh qE´cH,lyGJjzpfzdkY vkdtyfwJhpHrsm;udk jznfhqnf;&r,f/

oHk;/ &v'fudk ESpfbufvHk;u av;pm;vdkufemr,fqdkwJh tmrcHcsuf&dS&r,f/

tajccHOya'opfudk axmufcHoihf? roihfuawmh tajccHOya'udk csjyrSyJ oHk;oyf aqG;aEG;vdkY &rSmjzpfygw,f/ odkYaomf ußGefawmhtaeeJY NLD acgif;aqmifrsm;u vGwfvyfNyD; w&m;rSswwJh qEcH,lyGJjzpfatmif b,fvdkkvkyfrvJqdkwmuaepNyD; aqG;aEG;oifhNyDvdkY xifyg w,f/

tckcsdeftxdawmh etzeJY 'Drdkua&pDvIyf&Sm;olrsm;Mum;rSm vrf;qHkrSm&yfNyD; jiif;aewm MumcJhygjyD/ 'Dvrf;pav;uae xGufEkdifatmif aqG;aEG;Mu&ifjzifh aumif;vdrfhr,f xifrdaMumif;ygAsm/

121

vrf;jyajryHkeJU olwdkUtjrif

( International Crisis Group &Jh Zef (31) &ufaeUxkwf Burma/ Myanmar; After the Crackdown pmwrf;u vrf;jyajryHkeJU ywfoufwJh oHk;oyfcsufudk qDavsmfatmif bmomjyefqdk wifjyvdkufygw,f/ ydawmufajr)

toGiful;ajymif;a&;umveJUywfoufonfh ppftpdk;&\ tpDtrHrsm;rSm 1990 jynfhvGefESpfrsm;tpydkif;upNyD; tajymif;tvJ tenf;i,fom&dScJhonf/ a&G;aumufyGJ rJqG,fumvwGif ppfwyftay: &efvdkrIrsm;udk ajymifususxkwfazmfcJhonfh NLD ygwDtEdkif&cJhonfhtcg ppftpdk;& u 1990 a&G;aumufyGJ&v'fudk todtrSwfjyK&ef jiif;qefcJhNyD; 1993 ckESpfü zGJUpnf;yHk tajccH Oya'topftwGuftajccHrlrsm;udk csrSwfEkdif&ef trsdK;om;nDvmcHudk ac:,lcJhonf/ 1996 ckESpfwGif NLD u trsdK;om;nDvmcHvkyfxHk;vkyfenf;rsm;onf 'Drdkua&pDenf;vrf;rus[k a0zefNyD; nDvmcHrS xGufcGmoGm;onfhtcg trsdK;om;nDvmcHudk tpdk;&u qdkif;iHhxm;cJh&m aemufxyf ckESpfESpf txd rnfonfhvIyf&Sm;rIrSs r&dSbJ jzpfcJhonf/

2003 ckESpf Mo*kwfvwGifrl 0efBuD;csKyftopf AdkvfcsKyfMuD;cifnGefUu ,ciftpDtpOf rsm;udk jyefvnfrGrf;rHxm;onfh vrf;jyajryHk 7 csufudk xkwfjyefcJhonf/ xdkUaemuf 2004 ckESpf arvrS 2007 ckESpf pufwifbmvtwGif;wGif trsdK;om;nDvmcHudk usif;yNyD; zGJUpnf;yHktajccHOya' twGuf vdktyfaom tajccHrlrsm;udk twnfjyKcJhonf/ xdkUaemuf tpdk;&u tajccHrlrsm;udk tajccHNyD; zGJUpnf;yHktajccHOya'rlMurf;a&;qGJrnfh aumfrwDwpfckudk zGJUpnf;wm0efay;cJhonf/ zGJUpnf;yHk tajccHOya'udk jynfolYqE´ cH,lyGJjzifh twnfjyKNyD;aemuf a&G;aumufyGJrsm;jyKvkyfrnf/ NyD;vSsif t&yfom;tpdk;&opf ( tenf;qHk;trnfcHjzpfjzpf) odkY tmPmvTJajymif;ay;rnfjzpfonf/

vrf;jyajryHkrSm 'Drkdua&pDazmfaqmifa&;xuf aemufay:vmrnfh tpdk;&opfudk ppfwyfu tMuGif;rJh xdef;csKyfxm;Ekdifa&;twGuf &nf&G,fvkyfaqmifxm;onfhtwGuf twk ta,miftjzpf a0zefrIrsm; us,fus,fjyefYjyefY ay:aygufcJhonf/tajccHrlrsm;udk ppfwyfu OD;aqmifonfh nDvmcH usif;ya&;aumfr&Sifu OD;aqmifa&;qGJcJhNyD; udk,fpm;vS,frsm;taejzifh tuefUtowfjzifhom tMuHjyKcGifh&&dScJhonf/ xkdtajccHrl rsm;t& ppfwyfu trsdK;om;EkdifiHa&;wGif OD;aqmifrIu@rS yg0if cGifh&rnfjzpfonf/

xdkodkYjzpfap&eftwGuf OD;pD;csKyfu A[dkESifhjynfe,f&dS vTwfawmftqifhqifhwGif wyfrawmfom; udk,fpm;vS,f 25 % yg0ifatmif a&G;cs,fcefYtyfcGifh &rnfhtjyif umuG,fa&;? jynfxJa&; ESifh e,fpyfa'oESihf ywfoufaom 0efBuD;ae&mrsm;udkvnf;

122

cefUtyfcGifh&&dSrnf jzpfonf/ ( tajccHrlrsm;wGif xdk0efMuD;ae&mrsm;twGuf oihfawmfol udk or®wxH trnfpm&if; wifoGif;Ekdifonf[kom azmfjyxm;onf/ bmomjyefol) wyfrawmfonf rdrdwdkUta&;t&mrsm;udk vGwfvyfpGm pDrHcefUcGJcGifh &rnfhtjyif us,fus,fjyefYjyefY t"dyÜg,fzGifhqdkxm;onfh trsdK;om;vHkNcHKa&;udk Ncdrf;ajcmufvmonfh tajctaersm;wGif EkdifiHawmftmPmudk vTJajymif; &,lcGifh&dSonf/ ( tao;pdwf tajccHrlrsm;wGif ppfOD;pD;csKyftzGJU0ifjzpfNyD; or®wu OD;pD;onfh trsdK;om; vHkjcHKa&;aumifpDu ta&;ay:tajctae aMunmNyD; OD;pD;csKyfudk ppftkyfcsKyfa&;tmPm tyfESif;Ekdifonf/ xdktyfESif;rIudk vTwfawmfESpf&yfvHk;u twnfjyK&rnf[k azmfjyxm; ojzihf uGJvGJaeonfudkawGU&onf/ bmomjyefol)

xdkUjyif tpdk;&Xmersm;wGif ppfrIxrf;a[mif;rsm; odkUr[kwf ppfwyfESifhtjrifwlolrsm; us,fus,fjyefUjyefUyg0ifap&eftwGuf vkyfaqmifxm;NyD; t&yfbuf vlrItzGJUtpnf; rsm;udkvnf; tpdk;&u zGJUpnf;ay;xm;onfh vlxktzGJUtpnf;rsm;jzihf vTrf;rdk;xm;&ef twGuf pDrHxm;&dSonf/

odkUaomf 0rf;enf;p&maumif;onfu csdKU,Gif;tm;enf;csufrsm; &dSaeonfhwdkifatmif vrf;jy ajryHkonfom jrefrmhEkdifiHa&;wGifwpfckwnf;aom enf;vrf;tjzpf ( Only Game in town) &dSae jcif;yifjzpfonf/ NyD;cJhonfh qE´jyrIrsm;uvnf; ppfacgif;aqmifrsm; vrf;jyajryHkudk rlvtpDtpOftwkdif; qufvuftaumiftxnf azmfoGm;&rnf[k ,lqaejcif;udk ajymif;vJJatmif vkyfEkdifjcif;r&dScJhyg/ ( tajctaeawG wnfjidrfoGm;onftxdawmh acwåqdkif;xm;cJ hao;onf/) tpdk;&u tajccHrlrsm;udk jyefvnfoHk;oyf&ef tMuHjyKcsufrsm;udk qufvuf jiif;y,fcJhonfhtjyif tqdkyg tajccHrlrsm;udk rlwnfNyD; Oya'rlMurf;a&;qGJrnfh aumfr&Sifwpf&yfudkvnf; zGJUpnf;NyD; a&SUquf vkyfief;aqmif&Guf vSsuf&dSayonf/

NyD;cJhonfh atmufwdkbmvrS pwifNyD; tpdk;&OD;pD;onfh vrf;jyajryHkudk axmufcHonfh vlxk tpnf;ta0;rsm; EkdifiHtESHwGifusif;ycJhNyD; &JESifhvHkNcHKa&;wyfzGJUrsm;url aemufxyf ay:aygufvmEkdifonfh rjidrfroufrIrsm;udk udkifwG,fEkdif&eftwGuf t"du&kPf; EdSrfeif;a&;oifwef;rsm;udk ydkUcsvSsuf &dSonf/ xkdUaMumifh tpdk;&taejzifh rnfhonfh tusdK;qufrsm;ay:aygufvmonfjzpfap rlvtwdkif; qufoGm;&ef qHk;jzwfxm;NyD; jzpfonfrSm xif&Sm;aeayonf/

AdkvfcsKyfrSL;MuD;oef;a&Ttaejzifh aemufqHk;wGif a':atmifqef;pkMunfESifh awGUqHkEkdif onfh tcGifhtvrf;rsm;vnf;&dSaeqJjzpfonf/ a':atmifqef;pkMunftaejzifh xdyfwkduf &ifqdkifa&;? tvHk;pHkysufokOf;a&;? ydwfqdkUta&;rIudk axmufcHjcif; ponfwdkUudk pGefUvTwf&efawmif;qdk xm;rIrsm;onf rajymif;vJEkdifonfh MudKwifpnf;urf; owfrSwfcsufrsm;r[kwfay/ xdktcsufrsm;u tpdk;&todkif;t0ef;twGif; a': atmifqef;pkMunf\ xdyfwdkuf&ifqdkifvdkonfh &yfwnfcsuf rsm;tay: ESpfaygif;rsm;pGm

123

rESpfjrdKUcJhonfhtcsufudk azmfjyxm;jcif;omjzpfNyD; ESpfbufvHk;uom qE&dSrnfqdkygu tvkyfjzpfEkdifonfh awGUqHkaqG;aEG;yGJrsm;jyKvkyfEkdifrnfh enf;vrf;udk &SmazGEkdifrnf om jzpfygonf/

AkdvfcsKyfatmifMunfudk a':atmifqef;pkMunfESifh qufqHa&;twGufcefUtyfwm0efay;cJh jcif;onf taumif;bufudk a&SU&lonfhvkyfaqmifcsufjzpfonf/ ¤if;onf EkdifiHwum at*sifpD rsm;ESifh oabmwlnDcsufrsm;udk &atmifaqG;aEG;edkifcJhojzihf jyóem&Sif;ol tjzpfeHrnf&ol jzpfonf/ xkdUjyif t"dyÜg,f&dSonfh aqG;aEG;ndSEdIif;rIrsm;jyKvkyfEkdif&ef vdktyfonfh MoZmESifh0g &dSolvnf;jzpfonf/ tpdk;&u a':atmifqef;pkMunfESifh awGUqHkpum;ajym&mwGif jynfolUqufqHa&;tusdK;tjyif a':atmifqef;pkMunftaejzifh vrf;jyajryHkudk vufcHvmap&eftwGuf em;cs qGJaqmif&efvnf; &nf&G,fxm;yHk&onf/ xdkUjyif xdyfydkif;acgif;aqmifrsm;u vHk;0rMudKufonfh EkdifiHwumrS Mum;0if aphpyfay;rI udkvnf; a&SmifvGJEkdif&ef&nf&G,fyHk&onf/

þae&mwGif vrf;jyajryHkudk vufrcHEkdifygu tjcm;b,fenf;vrf;jzifh toGif ul;ajymif;a&;udk taumiftxnfazmfEkdifrnfudk pOf;pm;&efvdkvmayonf/

¤if;wdkU\ tusdK;pD;yGm;ESifh aomhcsufusonfh rl0g'rsm;udk umuG,fEkdif&eftwGuf xda&mufaom xdef;csKyfrIxm;&dSvdkonfh wyfrawmfESifh tmPmudk&,lNyD;aemuf vuf&dS pepfudk tajccHNyD;rS ajymif;vJvdkonfh twdkuftcHrsm;Mum;wGif toGiful;ajymif;a&;ESifh ywfoufNyD; tjiif;yGm;vSsuf&dSaeonf/

xdktjiif;yGm;rIrsm;udk ajz&Sif;Ekdif&eftwGuf cufcJaom tay;t,lvkyfrIrsm; aqmif&Guf &ef vdktyfonfhtjyif xdktay;t,lvkyfrIrsm;udk rdrdwdkU\ tajccH t,ltqrsm;tay: w&m;ao&yfwnf wdkif;wmaejcif;xuf toGiful;ajymif;a&;vkyfief;pOf a&SUqufEkdfifa&; tay:wGifom rlwnf wdkif;wmpOf;pm;oihfayonf/

'Drdkua&pDpepftrnfcHxm;NyD;aemuf ppfwyf\ xdef;csKyfrIudk qufvufxm;&dS&ef &nf&G,f onfh rl0g'rsm;rSm rSefuefrIr&dSaMumif; xif&Sm;ygonf/ xdkUjyif rMumrDu jzpfay:cJhonfh qEjyrIrsm; tay: NzdKcGif;cJhrIrsm;uvnf; ppfwyftaejzifh jynfolrsm;udk tpdk;&tkyfcsKyfa&;udpörsm;wGif yg0if aqmif&GufcGifh jyKvdrfhrnfqdkonfhtcsufudk oHo,0ifapcJhNyDjzpfonf/ odkYaomf vuf&dS ppfwyfu csjyxm;onfh rlabmiftwGif;rS aqG;aEG;jcif;tjyiftajymif;tvJrsm; jzpfap&eftwGuf aemufxyf vufawGUusonfh enf;vrf;&dSr&dS qdk onfudkvnf; pOf;pm;&ayrnf/

ydkNyD; aysmhajymif;onfh tv,ftvwf0g'D ppfacgif;aqmifrsm; ay:xGufrvmrDtxdrl ,ck ppfacgif;aqmifrsm; vufatmufwGif zGJYpnf;yHktajccHOya'opfjzifh rl0g'vrf;pOf 7 &yfudk taumif txnfazmfonfh enf;vrf;udk tpm;xdk;Edkifrnfh enf; &&efrvG,fvSay/ xdkUjyif xdkodkU ajymif;vJ&ef aqmif&Gufjcif;aMumifh tMurf;zufrIrsm;

124

ydkrdkay:aygufvmNyD; ESpfbufvHk;rS ydkrdkoabmxm;wif;rm vmEdkifayonf/ xdkYjyif aemufxyfrsdK;qufopf 'Drdkua&pDvIyf&Sm;olrsm;vnf; rsdK;wHk;atmif tEdSyfuGyf cH&edkifayonf/ þtajctaerSm tqdk;qHk;udk wGufqazmfjyjcif;jzpfonf/

odkUaomf ta&;ygonfh tajccHrlrsm;udk qufvufxdef;odrf;xm;&if; vuf&dS a&SUrwdk; aemufrqkwfom tajctaerS azmufxGufEkdifrnfh enf;vrf;rsm;vnf; &dSonf/ EdkifiHwumrdom;pktaejzifh zGJUpnf;yHktajccHOya'qdkif&m jyefvnfoHk;oyfrIrsm;jyKvkyf&ef awmif;qdkrnfhtpm; ppfwyftaejzifh vrf;jyajryHkudk tppftrSefjzpfatmif aqmif&Gufay;&ef awmif;qdkEkdifonf/

tu,fí AdkvfcsKyfrsm;u EdkifiHwumMuD;MuyfrIjzifh jynfolUqE´cH,lyGJudk vGwfvyfNyD; w&m;rSswatmif aqmif&Gufay;rnf[k vdkufavsmcJhvSsif tajctaeESpfckteufrS wpfck ay:xGef;vmEkdifonf/ jynfolvlxku tajccHOya'udk vufcHcJhvSsif vuf&dSabmif twGif;rS trsdK;om;jyefvnfoihfjrwfa&;udk azmfaqmifEkdifrnfh EkdifiHa&;tajctae wpf&yfudk &&dSrnfjzpfonf/ jynfolu y,ffcscJJhvSsif wyfrawmftaejzifh ¤if;wdkU\ toGiful;ajymif;a&; pDrHcsufudk jynfolu vufrcHaMumif; xifxif&Sm;&Sm; odoGm;rnfjzpfonf/ xdkodkUjiif;y,frIonf tjcm;EkdifiHwum zdtm;ay;rIrsm;xufydkNyD; wyfrawmftwGif;wGif tem*wfESifhywfoufonfh enf;vrf;rsm;udk jyefvnfpOf;pm; vmatmif pGrf;aqmif Ekdifrnfjzpfonf/

xdkr[mAsL[maMumifh a':atmifqef;pkMunfESihf ppfacgif;aqmifrsm;tMum; awGYqHk pum;ajym&ef vdktyfcsufudk ajymif;vJapvdrfhrnfr[kwfyg/ xdkuJhodkY awGUqHkrIrsm;onf vrf;jyajryHk twdkif;a&SUqufNyD; wdk;wufrIrsm;&atmif vkyfEkdif&eftwGuf vdktyfonfh EdkifiHa&;ywf0ef;usif wpfckudkazmfaqmif&mwGif tvGefta&;MuD;onfhtcef;rS yg0ifae onf/ ESpfbufMum; ,HkMunfrIrsm; wnfaqmuf&ef vdkouJhodkY jzpfekdifygu tkyfcsKyfrI udpörsm;wGifvnf; yl;aygif;aqmif&GufrI tcsdKU vnf;pwifoifhayonf/

tpdk;&u zGJUpnf;yHktajccHOya'a&;qGJrIudk jyefvnfoHk;oyf&ef *rfbm&D\ tMuHjyK csufudk y,fcsNyD; rlMurf;a&;qGJa&;aumfr&Sifudk zGJUpnf;cJhonfhwdkifatmif tpdk;&? a':atmifqef;pkMunfESifh wdkif;&if;om;vlrsdK;pkrsm;tygt0if tjcm;EkdifiHa&; tiftm;pk rsm;tMum; yHkrSefawGYqHk aqG;aEG;rIrsm; jyKvkyfEkdifrnfh tvGwfoabm enf;vrf;rsm; vnf;&dSaeqJjzpfonf/

xdkUjyif tpdk;&u tajccHrlrsm;udk jyifqif&ef jiif;qefaeaomfvnf; t"dfyÜg,f jynfh0onfh EkdifiHa&;ajymif;vJrIrsm; jzpfay:ap&eftwGuf qEcH,lyGJESifh a&G;aumufyGJ usif;yrnfhtajctae? NLD ESifh jynfckdifNzdK;tygt0if EkdifiHa&;ygwDrsm;\ tem*wf tcef;u@ESifh tem*wfumv zGJUpnf;yHk tajccHOya' jyefvnfoHk;oyfjcif;qdkif&m vkyfief;pOf ponfwdkUtay: tm&HkpdkufaqG;aEG;Ekdifonf/ jrefrmjynfwGif;rS vltrsm; tjym;uvnf; tjyeftvSef ,HkMunfrIudk jyefvnfwnfaqmufEkdifNyD; wyfrawmf taejzifh wdkif;jynftwGuf tusdK;&dSatmifaqmif&Gufrnf qdkygu EkdifiHa&;wGif wyfrawmfrS yg0ifaejcif;udk jyóemtjzpfrjrifaMumif; ajymqdkcJhMuonf/

125

xdktcsufonf jynfhpHkaumif;rGefrI r&dSaomfvnf; vuf&dS tajctaewGif a&SUc&D; qufEkdifa&;twGuf wpfckwnf;aom arSsmfvifhcsufjzpf aeayonf/

xdkUjyif rnfonfhenf;vrf;udk oHk;onfjzpfap etzESifh a':atmifqef;pkMunf tMum; awGUqHkaqG;aEG;rIrsm;tay: &IjrifrIudkvnf; ajymif;vJ&efvdktyfygonf/ xdyfoD; tpnf;ta0;rsm;onf trsdK;om;jyefvnfoihfjrwfa&; ay:aygufatmif vkyfaqmif&ef twGuf usOf;ajrmif;vSonfh tjyif rl0g'qdkif&m vufiif;tajymif;tvJrsm; ay:aygufap&eftwGufvnf; EkdifiHa&;qefvGef; ( too political) aeonf/ a':atmifqef;pkMunfonf EkdfifiHudk pnf;&Hk;Ekdifrnfhft"du yk*¾dKvftaejzifhvnf;aumif;? tem*wfEkdifiHa&;aqG;aEG;rIrsm;wGif ta&;BuD;onfh aqG;aEG;zuf taejzifhvnf;aumif; &dSaeqJ jzpfaomfvnf; vlwpfOD;wnf;tay: tvGeftußGH tav;xm;jcif;onf tEÅ&m,f&dSayonf/ xdkUtwl NLD ygwDonfvnf; 1990 jynfhESpfuuJhodkU 'Drdkua&pDvIyf&Sm;rI\ OD;aqmifygwDtjzpf &dSraeawmhonfrSm xif&Sm;onf/

88rsdK;qufausmif;om;rsm;? vlrIa&;wufMuGvIyf&Sm;olrsm;? oHCmawmfrsm; uJhodkUaom tzGJUtpnf;rsm;onf 1990 aemufydkif;wGif tvSsdKvSsdKay:aygufvmcJhNyDjzpfonf/ xdktzGJUrsm;onf a':atmifqef;pkMunf\ acgif;aqmifrIudk rltm;jzifh vufcHxm;onfh wdkifatmif 'Drdkua&pD azmfaqmifa&;ESifh ywfoufNyD; ¤if;wdkU\ udk,fydkift,ltqrsm;? r[mAsL[mrsm; &dSaeMuonfjzpf&m xdktzGJUrsm;udk ab;z,frxm;&ef ta&;MuD;vS ygonf/

126

a&SUwpfvSrf;wufoGm;wJh vrf;jyajryHk

etzudk qefUusifaewJholrsm;u zGJUpnf;yHktajccHOya'eJUywfoufwJh tajccHrlawGukd jyefoHk;oyfzdkU? wenf;tm;jzifh vrf;jyajryHkudk aemufjyefqkwfNyD; tpu jyefpEkdfifzdkU MudK;pm;aewJhtcsdef? taemuftkyfpkuvnf; 'DvdkjzpfEkdifzdkUtwGuf EkdifiHwum zdtm;ay;rIawG vkyfaewJhtcsdefeJU *rfbm&Du ppfwyfudk 'DtpDtpOfudk vufcHzdkUtwGuf oGm;NyD;em;cszdkU MuKd;pm;aecsdefrSmyJ raeUn ( az 9 n 8em&Dowif;) rSm tpdk;&u qE´cH,lyGJudk 'DESpfarvrSm vkyfr,f/ tajccHOya' twnfjzpfcJh&if a&G;aumufyGJudk wpfESpfjcm;NyD; 2010 rSmvkyfr,fvdkU ajymvdkufygNyD/ vrf;jyajryHkudk tcsdefZ,m; eJUvkyfygvkdU ajymaeolawGtwGuf tajzay;vdkufwmyJjzpfygw,f/ tmqD,H? w&kwf?&k&Sm;eJU tdEd´, wdkUuawmh eJeJb0ifusoGm;r,f xifygw,f/ vHkNcHKa&; aumifpDuae 'Pfcwfta&;,lzdkU xyfMudK;pm;aeolawG taeeJUawmh w&kwfeJU&k&Sm; wdkUu axmufcHr,fvdkU arSsmfvifhaevdkU r&awmhbl;qdkwm aocsmoGm;ygNyD/

wu,fawmh *rfbm&D 'kwd,tacgufvmuxJu ppftpdk;&udk,fpm; 0efBuD; AdkvfcsKyfausmfqef;u vrf;jyajryHkudk jyifp&mr&dSbl;? 'Dtwdkif;oGm;r,f/ qEcH,lyGJeJU a&G;aumufyGJrSm tpdk;& qefYusifolawG tygt0if tm;vHk;vGwfvyfpGm ygcGifh&r,f/ qE´azmfxkwfcGifh&r,f vdkUajymcJhNyD;ygNyD/

'gayr,fh tcsdKUolrsm;uawmh a':atmifqef;pkMunfeJU awGUwm&,f? EdkifiHwum zdtm;awG&,faMumifh tajymif;tvJjzpfatmif zdtm;ay;Edkifr,fvdkU xifcJhMuyHk&ygw,f/ tpdk;&u a':atmifqef;pkMunfeJUawGUwmu NLD taeeJU qEcH,lyGJrSm yg0ifNyD; vlxktqHk;tjzwfudk cH,lzdkYtwGuf qGJaqmifpnf;&Hk;zdkY jzpfw,fqdkwm xif&Sm;ygw,f/

ußGefawmfbmomjyefwifjycJhwJh ICG &Jh pmwrf;rSmvnf; vrf;jyajryHkudk aemufjyefqkwfzdkUxuf qE´cH,lyGJudk vGwfvyfNyD;w&m;rSswrI&dSatmif? EkdifiHwum pHeJUnDatmif vkyfzdkUoifhw,f? tjcm;enf;vrf;r&dSEkdifbl;? &dS&ifvnf; tajctae ydk;qdk;wJhbufudkyJ OD;wnfoGm;vdrfhr,fqdkwJh oabmajymxm;ygw,f/ tck etz&JU xkwfjyefcsuft& qdk&ifawmh ICG tqdkjyKwJhvrf;udk a&G;&r,fh tajctaeydkrsm;aeNyDvdkU qdk&r,fxifygw,f/

'Dae&mrSm EdkifiHwumeJU 'Drdkua&pDtiftm;pkrsm;taeeJU qEcH,lyGJ[m vGwfvyfNyD; w&m;rSswrI&dSzdkUtwGuf etzeJU taMutvnf aqG;aEG;zdkUvdkovdk? 'DqEcH,lyGJu xGufvmwJh&v'fudkvnf; ESpfbufvHk;u vufcHzdkYtwGuf vdktyfwJh pnf;urf; owfrSwfcsufawGudk aqG;aEG;&r,f xifygw,f/ 'grSvnf; 1990 vdk wpfausmhjyef jzpfrSm? jynfoluaxmufcHwmudk vufrcHbJ y,fcswJhtzGJUawG &dSvmrSmudk wm;qD; EdkifrSmjzpfygw,f/

127

tcktcsdefrSmawmh 'Drdkua&pDtiftm;pkrsm;eJU EkdifiHwumu wkefUjyefcsufrsm;udk jynfhjynfhpHkpHk rod&ao;ygbl;/ odkUaomf tajcwifjiif;cHkrIawG ay:vmawmhr,f qdkwmawmh oHo,jzpfp&m rvdkygbl;/ &wJhxGufaygufuae a&SUwdk;rvm;? udk,fvkdcsifwJh wHcg;ryGifhrcsif; a&SUrwdk;bJ qufMudK;pm; aervm;? b,fenf;vrf;u tm;vHk;twGuf emusifrItenf;qHk;eJU tajz&Smay;EdkifrvJ/ wdwdusus tajzxkwf &awmhr,f tcsdefa&mufNyDxifygw,f/

128

vGwfvyfNyD;w&m;rSswaom qE´cH,lyGJ

etzu qEcH,lyGJvkyfr,fvdkYajymawmh b,fvdkyHkpHeJUvkyfrSmvJ qdkwJhar;cGef;awG ay:vmygw,f/ tpdk;&udk awmufavSsmuf a0zefwdkufcdkufvmolawGuawmh qE´cH,lyGJ[m w&m;rSswrI &dSrSmr[kwfbl;/ 74 wHk;uvdk tjzL? trJyHk;xm;NyD; trJyHk;xJuae tjzLyHk;xJajymif;xnfhNyD; rJcdk;rSmyJvdkYvJqdkw,f/ wpfcsdKUuawmh qE´cH,lyGJrSm rJyHk;axmifrSmr[kwfbl;/ abmvHk;uGif;xJ armif;oGif;NyD; t&if vlxkaxmufcHyGJawGvdkvkyfNyD; jynfoluaxmufcHw,f vdkvkyfrSmyJvdkY qdkjyefw,f/

etz uawmh 1/ 2008 rSm qEcH,lyGJudk b,fvdkvkyfr,fqdkwm rajymao;bl;/ ppfwyfuawmh xHk;pHtwdkif;yJ zJudk wpfcsyfjcif;yJ cscif;jywmqdkawmh olUa&G;cs,fxm; wJhtcsdefMurS b,fvdkvkyfr,fqdkwm csjyr,fvdkY xif&wmyJ/ odkYaomf bmyJjzpfjzpf ußGefawmfhtxifuawmh etz taeeJYvnf; qEcH,lyGJ&JU w&m;0ifrIudk cdkifrmapzdkY twGuf vGwfvyfNyD; w&m;rSsww,fvdkY EdkifiHwumu vufcHatmifawmh vkyfrSmyJvdkY xifygw,f/ 'Dae&mrSm etz taeeJU tar&duef&Jh twnfjyKrIudkawmh arSsmfvifhrSm r[kwfbl;? odkUaomf tmqD,H? w&kwf? tEd´, ? &k&Sm;wdkY&Jh todtrSwfjyKrI &atmifawmh vkyfrSmjzpfw,f/ 'Dawmh etz bmvkyfr,fqdkwm ra&r&m cefYrSef;raeyJeJY vGwfvyfNyD; w&m;rSswwJh a&G;aumufyGJ/ qEcH,lyGJqdkwm bmvJvdkY avhvmxm;wmu ydkaumif; r,fxifygw,f/

'ghaMumifh ußGefawmfvufvSrf;rDSoavmuf pkaqmif;&wmav; wifjyvdkufygw,f/ tm;vHk;rSefw,fvdkY rqdkvdkyg/ pmtkyfwpftkyfeJYwpftkyf t"dyÜg,fzGifhwmu rwlbl; r[kwfvm;/ uGJvGJwm&dSvJ axmufjyMuygAsm/

vGwfvyfonhfa&G;aumufyGJ Free Election wpfck[m 'Dtcsufrsm;eJUjynfhpHk&r,fvdkU qdkygw,f/

(u) rJqG,fumv Campaingn Period twGif;rSm rdrdwdkUtjrifrsm;udk vGwfvyfpGm azmfjy cGifh&dS&r,f/

( c) rJqE&SifawGtaeeJU vGwfvyfpGmrJay;cGifh&dS&r,f/ rJay;cGifhudk [efUwm;jcif;? Ncdrf;ajcmufjcif; r&dS&bl;/

( *) rJqE&Sifrsm;taeeJY vGwfvyfpGma&G;cs,fcGifh&dS&r,f/

(C) rD'D,mrsm;taejzihf vGwfvyfpGm owif;&,ljcif;? owif;azmfjyjcif;vkyfEkdif&r,f/

(i) jynfwGif;&dS ygwDudk,fpm;vS,frsm;? ygwDrsm;ESifhoufqkdifjcif;r&dSonfh vGwfvyf aom tzGJUtpnf;rsm;taejzifh a&G;aumufyGJrwdkifrD? a&G;aumufyGJumvESifh a&G;aumuf yGJtvGefumv vkyfief;tqifhrsm;udk vGwfvyfpGmavhvmcGifh&dS&r,f/

129

(p) rJ&Hkuae A[dktqifhtxd tqifhtqifhrSm qE´rJrsm;a&wGufjcif;/ &v'frsm;udk pkpnf;ay;ydkUjcif; vkyfief;rsm;aqmif&GufwJhtcg xifomjrifom&dS&r,f/

w&m;rSswonfh a&G;aumufyGJ Fair Election wpfckrSm 'Dtcsufrsm;eJU jynfhpHk&r,f vdkUqdkygw,f-

(u) yg0if,SOfNydKifoltm;vHk;taeeJY wlnDaomtajctaeatmufrSm ,SOfNydKifcGifh &dS&r,f/

(c) ,SOfNydKif&efqE&dSonfh EkdifiHa&;ygwD? tzGJUtpnf;? udk,fpm;vS,frsm;taejzifh tcGifh ta&;wlnDpGm jzihf ,SOfNydKifcGifh&dS&r,f/

(*) EkdifiHa&;ygwDrsm;? udkk,fpm;vS,favmif;rsm;taejzifh rD'D,mrsm;ESifh xdawGU qufqHcGifh &dS&r,f/

(C) jynfwGif;? jynfyrD'D,mawGtaeeJU rJqE´&Sifrsm; owif;tcsuftvuf jynhfpHkpGmjzihf qHk;jzwfEdkifzdkY twGuf bufvdkufrIr&dSbJ vHkavmufaom owif; tcsuftvufrsm; azmfjyay;&r,f/ rJay;olawG&Jh qHk;jzwfrIudk vTrf;rdk;Ekdifatmif bufvdkufa&;om;rI rsm;rvkyf&bl;/

(i) a&G;aumufyGJ&efyHkaiGESihfywfoufonfh pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;[m ygwD odkUr[kwf ukd,fpm;vS,favmif;rsm;tay: cGJjcm;qufqHrI? bufvdkufrIr&dS&bl;/

(p) a&G;aumufyGJeJUywfoufNyD; rauseyfrIrsm;&dS&ifwdkifwef;EkdifwJhpepf? wdkif;wef;rI rsm;udk ppfaq;wJh pepfwpfck&dS&r,f/

'DtcsufawG[m a&G;aumufyGJtwGuf t"duazmfjyxm;wmjzpfayr,fhvnf; qE´cH,lyGJ wpfckrSmvnf; a,sbl,stm;jzifh 'DtcsufawGeJUjynfhpHk&rSmjzpfygw,f/ odkUaomf a&G;aumufyGJjzpfjzpf? qEcH,lyGJjzpfjzpf olEkdif udk,fEkdifvGefqGJMuwmjzpfvdkY yGJNyD;oGm;wJh tcgrSm w&m;w,f? w&m;bl; jiif;MucHkMuwJh toHawGvnf; pDpDnHatmif Mum;&yg w,f/

2000 jynfhESpftar&duefor®wa&G;aumufyGJrSmawmifzavmf&D'gjynfe,frS bk&fSeJY *dk;vfwdkY olEkdifudk,fEkdif tjiif;yGm;cJhwm tm;vHk;todygbJ/ tckcsdefxd zavmf&D'g a&G;aumufyGJrSm *dk;vfudk t"duaxmufcHwJh vlrnf;awGeJY vufwifrsdK;EG,fawG tawmfrsm;rsm; rJpm&if;rSm rygvdkY rJay;cGifh r&cJhwm? 'Drdku&ufudk axmufcHwJh rJvufrSwf tawmfrsm;rsm; y,frJjzpfcJhwmawGeJY ywfoufNyD; jiif;vdkY rqHk;ao;ygbl;/

'DvdkygbJ? tar&duefrSm rJqEe,fawGudk jynfe,ftpdk;&awGu owfrSwfwmqkdawmh a&G;aumufyGJeD;wdkif; jynfe,fvTwfawmfrSm trsm;pk&xm;wJhygwDu olUygwDta&;om

130

atmifvdkY rJqEe,fawG jyifowfrSwfwmeJY ywfoufNyD; tjrJjiif;cHkaeMuwmMum;ae? jrifae&ygw,f/

odkUaomf bmyJjzpfjzpf txufu pHrsm;eJY eD;EkdiforSs teD;pyfqHk;jzpfatmifvkyfr,f qdk&ifawmh jyóem enf;rSmyJjzpfygw,f/ 'Dae&mrSm bmvdkUteD;pyfqHk;vkyf&rSmvnf; tJ'Dtwdkif;twd tusvkyf&rSmayghvdkY apm'u wufEkdifygw,f/ vufawGUrSm twdtusvkyfzdkY rjzpfEkdfifygbl;/

Oyrm rD'D,mawGu rSsrSsww bufrvdkufbJwifjy&r,fvdkYqdkw,f/ jynfwGif;rD'D,m udkawmh a&G;aumufyGJ aumfr&Sifvdk[mrsdK;u apmifhMunfhtuJjzwfwm? oufqdkif&m EkdifiHa&;ygwDrsm;u apmifhMunfhwdkifwef;wm vkyfEkdifayr,fh jynfyrD'D,mrsm;Muawmh vkyfvdkY r&Ekdifygbl;/

'DvdkygbJ? ygwDtm;vHk;[m wpfajy;nDtcGifhta&;&&,fqdkayr,fh tmPm&ygwDuawmh twdkuftcHygwDxuf tcGifhta&;ydk&wmygbJ/ taemufEkdifiHawGrSmawmh tmPm&ygwD u a&G;aumufyGJeD;&if ta&;MuD;wJh rJqEe,fawGrSm zGHUNzdK;a&;vkyfief;awG ydkvkyfay;wmwdkY? taxmuftyHhawGydkay;wmwdkY vkyfw,fqdkNyD; a0zefwmawG Mum;&avh&dSygw,f/

vGwfvyfpGmrJqG,fpnf;&Hk;cGifhqdkwmrSmvnf; b,favmuftxd vGwfvGwfvyfvyf ajymcGifh ay;rSmvnf;vdkU qdkp&m&dSygw,f/ tar&duefvdkEkdifiHrsdK;rSmawmh &mEIef;jynfh enf;yg; vGwfvyfayr,fh tcsdKUEkdifiHrsm;rSmawmh bmoma&;? vlrsdK;a&;y#dyu© jzpfEkdifwmawG rajym&bl;qdkNyD; uefYowfwmvnf; &dSygw,f/

bmyJjzpfjzpf rMumcifrSmawmh jrefrmjynfolawGtaeeJY b,fyHkb,fenf; rJay;&r,f qdkwm od&awmhrSmyg/ vGwfvyfNyD; w&m;rSswwJh qEcH,lyGJjzpfr,fqdk&ifjzifh 'Drdkua&pDpepfbufodkY a&SUwpfvSrf;wdk;Ekdifr,fvdkY xifaMumif;ygAsm/

131

a&&maocsmrS ajymMu&atmif

a&mhcftqdkawmf a*smhcsfrdkufu,fu Listen Without Prejudice qdkwJht,fvfbrf wpfck xkwfzl;w,f/ olqdkaeMu oDcsif;yHkpHawGxJu cGJxGufNyD; yHkpHtopfeJY qdkwJhoDcsif;awGeJY xkwfwJht,fvfbrfudk ay;xm;wJheHrnfyg/ em;axmifNyD;rS qHk;jzwfygvdkY bmomjyef vdkY&r,f xifygw,f/ tckvJ qE´cH,lyGJeJY ywfoufNyD; tJ'DvdkyJajym&rvdk jzpfaeygNyD/

etzu qEcH,lyGJvkyfr,fvdkY aMunmvdkufawmh a0zefolrsm;uvnf; xHk;pHtwdkif; csufjcif;aumufcsuf qGJMuwmudk awGU&ygw,f/ txl;ojzifh qEcH,lyGJu w&m;rSswrI&dSrSm r[kwfbl;? abmvHk;uGif;xJrSmxnfhNyD; axmufcHcdkif;rSm? uefYuGufrJay; &ifta&;,lrSm/ trJyHk;xJu[mudk tjzLyHk;xJajymif;xnfhrSmqdkNyD; ajymMuygw,f/ wu,fawmh ppfwyfuvkyf&if w&m;rSswrI&dSrSm r[kwfbl;vdkY MudKwifqHk;jzwfxm;csuf ay:tajccHNyD; ajymMuwmyg/ ußGefawmfu ydkYpfwpfckrSm ppfwyfuvnf; tajccHOya' tay: w&m;0ifrI&atmifvdkY vGwfvyfNyD;w&m;rSswatmifvkyfr,f xifw,fvdkY oHk;oyf awmh ypfypfcgcga0zefwmcH&ygw,f/ tck etzu azazmf0g&D 26 &ufpGJeJY qEcH,lyGJaumfr&SifeJY qEcH,lyGJOya'Murf;udk xkwfjyefvdkufygw,f/ tifwmeufay:uzwf&wJh owif;pmrSm ygwJhtcsufawGt& awmh 'Dtcsuf awGudk awGY&ygw,f- wpf/ qEcH,lyGJaumfr&Sifudk t&yfom;awGeJYyJzGJYw,f/ abmif;bDcßGwfppfAdkvfawG ygedkifw,fvdkY ajymolawG&dSEkdifygw,f/ 'gayr,fh ußGefawmfwdkYodwJh ppfAdkvfeHrnfrsm; awmhrygbl;/ ESpf/ aumfr&SifrSm wdkfif;&if;om;awGtrsm;MuD; awGY&w,f/ a'gufwmrlxefwdkYvdk a&G;cs,fcHwdkif;&if;om; udk,fpm;vS,fawGudkodayr,fh usefwmawmh Nidrf;csrf;a&; tzGJU0ifawGvm;rodyg/ oHk;/ rJay;wJhtcgrSm EkdifiHwumrSmvkyfovdkyJ vljrifuGif;rSmxm;wJh rJyHk;wpfyHk;xJudkyJ xnfh&r,f/ ('ghaMumifh rJyHk;ajymif;NyD;rJcdk;zdkY rjzpfEkdifyg) av;/ rJvufrSwfrSm rdrdqE´udk azmfjy&mrSmawmh vSsdKU0SufwJhae&mrSm jznfh&r,f/ ig;/ rJyHk;ydwfwm? rJa&wGufwmawGudk trsm;jynfola&SUrSmvkyf&r,f/ q,fOD;xuf renf;aom rJqE&SifawGu apmifhMunfh&r,f/ ajcmuf/ jynfyudk w&m;0ifa&mufaeolawGtm;vHk;MudKwifqE´rJay;cGifh&r,f/ ckESpf / tcsKyfom;rsm;vnf; rJay;cGifh&r,f/ jypf'PfuscHaeolrsm;uawmh rJay;vdkY r&bl;/ &Spf/ aumfr&Sifu aemufxyfenf;Oya'rsm;jy|mef;jcif;? vdktyfwJhrJvufrSwfawG? yHkpHawG jzefYa0 wmudk qufvkyfr,f/ udk;/ rJckd;wm? rJvdrfwmawGeJY rJxnfhwmawGudk taESmuft,Sufay;rIrsm;twGuf axmifoHk;ESpf txd tjypfay;Edkif w,f/ wpfq,f/ rJ&HktvdkufrJpm&if;awGudk MudKwifaMunm&r,f/ rJqE´&Sifrsm;u uefYuGuf&if NrdKUe,faumfr&Sifu pdppf&r,f/

132

'guawmh owif;pmygaMunmcsufrsm;xJu ta&;BuD;r,fxifwmawGudk aumufEIwf a&;jywmyg/ 'Dtcsufrsm;t&awmh qEcH,lyGJ[m vGwfvyfNyD;w&m;rSswwJh qE´cH,lyGJ jzpfzdkYtwGuf tajccHtaMumif;awG &dSaeNyDvdkY qdkygw,f/ 'DaMunmcsufawGu tajz ray;Ekdifao;wJhtcsufawG vJ&dSygao;w,f/

yxrwpfckuawmh tajccHOya'eJY ywfoufwJh oabmxm;awGudk vGwfvyfpGmajymcGifh &dSrvm; qdkwJhtcsufyg/ Oya'xJrSmawmh aumfr&Sifu qE´cH,lyGJusif;yr,fh&ufudk 21 &ufMudKwif aMunm&r,fvdkY ygygw,f/ 'ghaMumifh Campaign Period udk 21 &ufowfrSwfr,fqdk&if tJ'DumvusrSyJ aqG;aEG;cGifh&r,fh oabmjzpfr,fvdkY ,lq&ygw,f/ apmifhMunfh&ygr,f/ 'gayr,fh qefYusifolrsm;uvnf; tckxJuawmh jynfyrD'D,mawGuwqifh ajymEdkifoavmufawmh ajymaeygNyD/ 'kwd,wpfckuawmh EdkifiHwumtuJcwftzGJUrsm; avhvmcGifh&dSr&dSqdkwJhtcsufyg/ 'Dtcsufudkawmh Oya'rSmrygayr,fh aumfr&Sif&JhvkyfydkifcGifhawGxJrSm qE´cH,lyGJESihf ywfoufaom tjcm;vdktyfaomudpörsm;udk aqmif&Gufjcif; qdkwmxnfhxm;wmaMumifh aumfr&SifuyJ qHk;jzwfvdrfhr,f xifygw,f/

'Dae&mrS tcktcsdeftxd tajccHOya'rlMurf;udk vlxkxJcsrjyao;bl;vdkUajymaewm &dSygw,f/ aemufqHk;nDvmcHrSm Oya'rlMurf;qGJwJhtcg tajccHrlrsm;&Jh rl&if;tESpfom& rysufapyJ a&;&r,fvdkYqdkovdk aumfr&Siftpnf;ta0;rSm OD;atmifwdk;u tajccHrl rsm;udk aqG;aEG;wJhtcsdefwHk;ua&m? NyD;wJhtcsdefrSma&m rD'D,mrsm;eJY owif;pm rsm;yg azmfjycJhw,f/ pmtkyfvnf;xkwfxm;NyD; jzpfw,fvdkY ajymoGm;awmh tajccHrlrsm;eJY tck Oya'Murf; twlwlyJ jzpfr,fvdkY xifygw,f/ 'ghaMumifh Campaign Period rwdkifrD tcdsefwpfckrSmawmh rlMurf;udk csjyr,fxif&wmyJ/ wu,fvdkY tck tapmMuD;csjyNyD; vdkufaqG;aEG;&ifvJ uefYuGufolbufu bmrSrajymcif tpdk;&uwpfzufowf axmufcHzdkY pnf;&Hk;aew,fvdkY ajymcH&Ekdifwmvnf; &dSao;w,fqdkawmh ESpfbufvHk; ajymcGifhay;wJhtcsdefrSyJcsjyr,fvdkY xifygw,f/ tajccHrlawGuawmh pmtkyftjzpfeJUa&m? tifwmeufrSmyg MunfhvdkY&ygw,f/ usaemfvnf; wifxm;ygw,f/ rl&if;uawmh www. myanmarforum.net uae &ygw,f/

tcktcsdeftxd jzpfay:wdk;wufrIawGudk jyefMunfhvdkuf&if tpdk;&udk qefYusifolawG a&m? EkdifiHwumua&m bmajymaeaeetzuawmh olYtcsdefZ,m;twdkif; olvkyfaewJhoabm&dSygw,f/ wpfcgwpfavawmhvnf; tjyifu xifaMu;trsdK;rsdK;eJY ajymaewmudk MunfhNyD; etz acgif;aqmifawG auseyfaevm;vdkYawmif xifrdygw,f/ nDvmcHudk 2007 atmufwdkbmvavmufrSvkyfr,f? tcef; 7 cef;usefao;wmrdkY tenf;qHk; ESpfcgavmufawmh tcsdefqGJvkyfr,ffvdkY ajymaecsdefrSm ZlvdkifvrSmpNyD; wpfcgwnf;eJY tNyD;owfvdkufw,f/ tqifhESpfudk tMumBuD;vkyfr,fvdkY ajymaecsdefrSm rlMurf;qGJwJh tqifhoHk;udk csufjcif;pvkyfvdkufw,f/ 'Dtqifhudk a':atmifqef; pkMunfeJU aqG;aEG;wmtajzr&rcsif; tcsdefqGJxm;r,fvdkYxifNyD; tcsdefZ,m;xkwfay;zdkY ajymaecsdefrSm tck qEcH,lyGJeJY a&G;aumufyGJvkyfr,fqdkNyD; vkyfcsvdkufw,f/

133

tckvnf; qEcH,lyGJ[m w&m;rSswrI&dSrSmr[kwfbl;vdkY ajymaecsdefrSm vGwfvyfNyD; w&m;rSswwJh qEcH,lyGJjzpfEkdifzdkY tajccHvdktyfcsufawGygwJh Oya'wpfck ay:vmygNyD/ tckvdkom a&SUjzpfa[mvdkufMu? vGJoGm;vdkufMueJYqdk&if jynfoluvnf; ygwDawG? EkdifiHa&;orm;awG? ynm&SifawGtay: ,HkMunfrItm;enf;oGm;Ekdifygw,f/ 'ghaMumifh ußGefawmfwdkYtaeeJY qE´pGJawGtajccHNyD; MudKwifcefYrSef;aewmxufpm&if ay:vmwJh tajctae? cdkifrmwJh tcsuftvufawGudkyJ tajccHNyD; a&SUc&D;twGuf qHk;jzwf uswmu taumif;qHk;jzpfr,fxifygw,f? Listen Without Prejudice II vdkY oabmxm;&ifaumif;r,fxifaMumif;ygAsm/

134

awmiftmz&duESifhrwlwJh jrefrmEdkifiH

(jrefrmEkdifiHudk 'Pfcwfta&;,lzdkY wkdufwGef;olawGu awmiftmz&duEkdifiHu vlNzLtpdk;&udk 'PfcwfrIawGaMumifh tom;ta&mifcGJjcm;a&; 0g'NydKvJoGm;wmudk tNrJOyrmay;avh&dSygw,f/ 'DatmifjrifrIudk jrefrmEkdifiHrSm xyfwlusifhoHk; vdkY&yghrvm;/ a':atmifqef;pkMunfuawmh &w,f vdkUqdkw,f/ 'gayr,fh jrefrmhta&;ußGrf;usifol Morten Pedersen uawmh tJ'Dvdkrxifbl;/ 2008 rSmxkwfa0wJh Promoting Human Rights in Burma pmtkyfrSm Pedersen u atmufygtwkdif; oHk;oyfjycJhw,f)

jrefrmedkifiHtay: 'Pfcwfta&;,lrIawGudk axmufcHwJholawGu awmiftmz&du EkdifiHrSm tom;ta&mif cGJjcm;wJhtpdk;& jyKwfusoGm;wJh tjzpftysufudk axmufjyNyD; zdtm;ay;rIawGudkomqufwdkuf vkyfae&if jrefrmEkdifiHtay: 'Pfcwfta&;,lrIawG[m tvkyfjzpfEkdfifw,fvdkY ajymavh&dSw,f/ wu,fawmh 'g[m wvGJaumufcsufcs vdkufwmyJ/ bmaMumifhvJ/

yxrqHk;ajym&&if awmiftmz&duEkdifiHrSmu tjynfht0r[kwfawmif 'Drdkua&pD tawmftwef&dSw,fvdkY qdkEkdifw,f/ 'ghaMumifh tpdk;&u olwdkYudk axmufcHaewJh vljzLrJqE´&SiftkyfpkawG&JU qE´udk vspfvsL&IvdkkY r&bl;/ jrefrmEkdifiHu AdkvfcsKyfawGrSm 'Dvdkaxmufxm;p&mr&dSbl;/

'kwd,tcsufajym&&if 1970 jynfhvGefESpfawGtwGif; tom;ta&mifcGJjcm;a&;rl0g'u EdkifiHwumjyóem jzpfvmcsdefrSm awmiftmz&duEkdifiHpD;yGm;a&;u EdkifiHwum pD;yGm;a&;pepfeJY eufeuf&dIif;&dIif; qufpyfaeNyD; vlNzLtkyfpkd;olawGuvnf; EkdifiHwum eJYqufqHvdkY acwfrDaeNyD/ EkdifiHwumukefoG,frIeJY jynfy&if;ESD;jrSwfESHYrIawGu vlNzLtpdk;&udk t"duaxmufcHaewJh vlNzLvlvwfwef;pm;awG&JU MuG,f0csrf;omrIeJY zGHYjzdK;wdk;wufrItwGuf ta&;ygwJh ae&mrSm&dSw,f/ 'ghaMumifh jynfwGif;pD;yGm;a&; vkyfief;&SifawG&JU zdtm;ay;rIu tajymif;tvJawGjzpfatmif vkyfwJhae&mrSm tawmf ta&;ygw,f/ tpOftvmt& v,f,mpdkufysdK;a&;EkdifiHjzpfwJh jrefrmEkdifiHrSmu tJ'Dvdk tajctaer&dSbl;/ jrefrmEkdifiHrSm t&if;&SifeJY vlvwfwef;pm;u tenf;pkjzpfwJh tjyif'Dvl trsm;pku ppftpdk;&&JU apmifha&SmufrIeJY 'Dvdkae&mudk a&mufaewmjzpfw,f/

wwd,wpfcsufuawmh olwdkY&JU tom;ta&mifcGJjcm;wJh 0g'aMumifh urmÇMuD;eJY &efjzpfaeayr,fh awmiftmz&duu vlNzLawG[m ,Ofaus;rIt&? vlrIa&;t& taemufEkdifiHrsm;eJY qufpyfaew,f/ vlNzLacgif;aqmifawG[mvnf; taemufEkdifiHa&; todkif;t0dkif;eJY qufoG,fqufqHrI&dSw,f/ vlNzLtodkif;t0dkif; txll;ojzifh t*Fvdyf pum;ajym vlNzLtodkif;t0dkif;[m Oa&my? tar&duwdkYeJY taMumif;trsdK;rsdK;aMumifh eD;eD;uyfuyf qufoG,fae? qufqHaewmjzpfw,f/ jrefrmEdkifiHu ppfacgif;aqmif

135

awG[m olwdkYudk t"duaxmufcHaewJh tkyfpkawGMum;rSmyJ&dSaew,f/ cGJxkwfvkdY r&wJhtjyif olwdkY[m tm&Swefzdk;awGudk tav;xm;wJh? jynfypGwfzufrIudk vufrcHwJh trsdK;om;a&;pdwf"mwfqdkwmudkawmif tjrwfxkwfEkdifMuao;w,f/

pwkw¬tcsufudkajym&&if awmiftmz&durSmwHk;u 'Pfcwfta&;,lrIawG[m jynfwGif; u jyKjyifajymif;vJa&; vIyf&Sm;rIawGudk tm;jznfhay;EkdifcJhw,f/ tJ'DwHk;u awmiftmz&durSm tmz&du trsdK;om;uGef*&uf (ANC) ? oleJY qufpyfvIyf&Sm;aewJh ajratmufvIyf&Sm;rIawG? bkef;awmfMuD; 'ufprGefwlwl;vdk vlawGacgif;aqmifwJh twdkuftcHtzGJYawG? ajymif;vJa&;udk vdkvm;wJh vpfb&,f0g'DvljzLawGeJY pD;yGm;a&; todkif;t0dkif;awG&dSMuw,f/ jrefrmEkdifiHrSmu vlawGu ppftpdk;&udk rMudKufbl; qdk&ifawmif EkdifiHwumu ulnDEkdifwJh EkdifiHa&;twdkuftcHtzGJUu enf;enf; av;yJ&dSw,f/ ppfwyf&Jh zdEdSyfrIawGaMumifh NLD uvnf; ,Jh,JhyJusefawmhw,f/ ESpfaygif;rsm;pGm &dSaecJhwJh aomif;usef;ol tzGJYawGuvJ wpfajz;ajz;eJY aysmufuG,f aeNyD/ 'ghaMumifh awmiftmz&durSmMuHK&wJh vlrIa&; rNidrfroufjzpfrIawG? tMurf;zuf rIawGvdk jzpfzdkYrvG,fbl;? tpdk;&u xdef;csKyfzdkYvJ ydkvG,fw,f/

yOörtcsufuawmh awmiftmz&duudk 'Pfcwfta&;,lwHk;u tdrfeD;csif;EkdifiH tm;vHk;ua&m? t"du ukefoG,fzuf taemufEkdifiHawGua&m axmufcHMuw,f/ tJ'gtjyif tom;ta&mif cGJjcm;a&;rl0g'udk qefYusifwJh tzGJYtpnf;trsdK;rsdK;uvJ 0ifygMuw,f/ 1980 jynfhvGefESpfawGtxd NAdwdefeJY tar&duefu uGefqmaA;wpf tpdk;&awGu vljzLtpdk;&eJY qufqHaeayr,fh tJ'DEkdifiHawGu wufMuGvIyf&Sm;ol tkyfpkrsm;u twdkuftcHtzGJYawGudk ulnDcJhMuw,f/ jrefrmudpörSmawmh tdrfeD;csif; EkdifiHtm;vHk;eJY t"duukefoG,fzufEkdifiHawG tm;vHk;u 'Pfcwfta&;,lwmudk qefYusifaeMuw,f/ jynfwGif;u twdkuftcHawGeJY jynfyu tzGJYawGtMum; qufoG,frIuvnf; tm;enf;aew,f/

aemufqHk;tcsufuawmh awmiftmz&duvljzL acgif;aqmifrsm;u olwdkY&JU rl0g'awGudk jynfwGif;? jynfy tajctaeawG ay:rSm rlwnfNyD; ajymif;vJzdkY toifh&dSvmwmygbJ/ jrefrmacgif;aqmifawGuawmh tcktcsdeftxd tJ'Dvdk ajymif;vG,fjyifvG,f&dSr,hf tajctae rawGY& ao;ygbl;/ trsdK;om;vHkNcHKa&;udk OD;pm;ay;wJh ppfwyf&JUrl0g'u EkdfifiHwumzdtm;awGeJY jynfwGif;u tajymif;tvJvkyfzdkY vkdtyfcsufawGudk ,xmblw usus oHk;oyfzdkYtwGuf tcuftcJjzpfapygw,f/ olwdkYu tajctaeawGudk odw,fqdk&ifawmifh vlrIpD;yGm;a&;jyóemawGxuf tcsKyf tjcmtmPmeJY pnf;vHk; nDnGwfrIudk xdef;EkdifzdkY vHkNcHKa&;udk ydkNyD;OD;pm;ay;zdkY vdkw,fvdkY xifaewHk;ygbJ/

'gawmifrS awmiftmz&duEkdifiHrSm 'Pfcwfta&;k,lrIawGuae jyKjyifajymif;vJrIawG jzpfzdkYtwGuf ESpfoHk;q,favmuf tcsdef,lcJh&w,f/ aemufNyD; jyKjyifajymif;vJrIawGu jynfwGif;u tiftm;pkawG? 'Drdkua&pD usifhom;&aewJh todkif;t0dkif;awGuae ay:aygufvmcJhwmyg/ jrefrmEkdifiHrSmu tJ'gawG wpfckrS r&dSbl;/ 'ghaMumifhvnf; AdkvfcsKyfawGudk zdtm;ay;&if ajymif;vJa&;awG jzpfvmr,fvdkY arSsmfvifh raeoifhbl;/

136

'DvdkrwlnDwmawGaMumifh 1988 ckESpfxJupNyD; taemufEkdifiHawGu awmiftmz&du &,f? aemufydkif;rSm ta&SUOa&myu tawGYtMuHKawG&,fudk jrefrmEdkifiHudpörSm toHk;cszdkY vkyforSs ratmifjrifwm jzpfygw,f/

(Morten Pedersen [m 1997 ckESpfupNyD;jrefrmhta&;udk avhvmcJholyg/ International Crisis Group &JU jrefrmEkdifiHHtpDpOfrSm av;ESpftvkyfvkyfcJhygw,f/ Oa&myor*¾&Jh jrefrmEkdfifiHrl0g'eJY ywfoufNyD; avhvmwifjywJh tzGJYrSmvnf; ygcJhw,f/ tck wdkusdKrSm&dSwJh ukvor*¾wuúodkvfrSm wGJbufwm0ef xrf;aqmifaeygw,f/ tck aumufEIwf bmomjyefxm;wmu olYpmtkyf&JU tcef; 6 uyg/)

137

tcef;(3)

EdkifiHwumoifcef;pm

138

ေတာငအာဖရက သငခနးစာ

ျမနမာႏငငမာ ဒမကေရစ ထြနးကားေရးအတြက လႈပရားေနသေတြအၾကားမာ ေတာငအာဖရ

ကႏငငအေၾကာငး အေတာေျပာဆခဘးပါတယ။ အထးသျဖင ႏငငတကာက ပတဆ႕အေရးယမႈ

ေတြေၾကာင လျဖအစးရ ျပတကၿပး လမညးေတြအာဏာရလာတယဆတ သငခနးစာအရ ျမနမာ

ႏငငမာလညး အဒလလပဖ႕ တကတြနးၾကတာပါ။

ဒါေပမယ ေတာငအာဖရကႏငငရ ျဖစစဥက ေသေသခာခာျပနၾကညမယဆရင ႏငငတကာ

ပတဆ႕အေရးယမႈေတြ ရခေပမယ လျဖအပစးမႈက အဆးသတသြားေစတ အဓကအေၾကာငး

အခကမဟတဘးဆတာေတြ႕ရမာပါ။ လျဖအစးရက မနဒလားန႕ေတြ႕ဆဖ႕ စတငလပခတ အခနမာ

ေတာငအာဖရကႏငငရ ဂဒပေရာ၊ တစဥးခငး၀ငေငြက အာဖရကတကမာ အမားဆးပါ။ လၿဖအစး

ရအပခပမႈက ဆန႕ကငေနတ ေရ႕တနးႏငငမားလ႕ဆတ ေတာငအာဖရကန႕ နယနမတခငး ဆကေနတ

ငါးႏငငရ စးပြားေရးကေတာင ေတာငအာဖရကက မခေနတာပါ။

ေနာကၿပး ေတာငအာဖရကႏငငရ စန န႕ ယေရနယမ လပငနးေတြမာ အၾကးအကယ ရငးႏး

ျမတႏထားတ အေမရကနန႕ ၿဗတနတ႕က လၿခေရးေကာငစမာ ေတာငအာဖရကက ပတဆ႕

ဒဏခတဖ႕ၾကးစားတငး ဗတအာဏာန႕ပယခခတာကေတြ႕ႏငပါတယ။ ၁၉၈၈ ခႏစမာ ေနာကဆး

အၾကမအျဖစ လၿခေရးေကာငစမာတငျပေတာ ၿဗတနန႕ အေမရကန ပးတြဗတအာဏာန႕ ပယခခ တယ။

အဒကာလေတြတးက ေတာငအာဖရကန႕ ပတသကတ လၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခကေတြ ဟာ

လၿဖအပခပေရးက ရပသမးဖ႕တကတြနးတာထကမပပါဘး။ ကၽြနေတာတ႕ အခေျပာေနတ

139

ေတာငအာဖရကအေပၚ ႏငငတကာပတဆ႕မႈဆတာက တစႏငငျခငးလပတာ၊ OAU လအဖြ႕ေတြက

ပတတာန႕ Civil Soiciety က ပတတာေတြပါ။

ဒါဆရင လၿဖအစးရက ျပျပငေျပာငးလေရးေတြ လပလာေစဖ႕ အဓကတြနးအားက ဘယက လာသလ၊

နယလဆငမနဒလလားရ အေမာအျမငၾကးမားမႈပါဘ။ လျဖအစးရက ၁၉၆၄ ခႏစမာ မနဒလလားက

တစသကတစကၽြနး ေထာငဒဏခခပါတယ။ ၿပးေတာ ပငလယထက ကၽြနးေလး တစကၽြနးေပၚမာ

ဘယသန႕မေတြ႕ခြငမေပးဘထားခတာပါ။ အဒအထးကနကာလေတြက မနဒလ လားဟာ

နာၾကဥးမနးတးမႈေတြန႕ ျဖတသနးျခငးမျပဘ လၿဖေတြက ဘာကစးရမေနတာလ၊ လမညး အမားစ

အပခပေရးဟာ လျဖေတြအတြက အႏရာယမရဘးဆတာ လျဖေတြလကခေအာင ဘယလလပရမလလ႕

စဥးစားၿပး နညးလမးရာေနခတယလ႕ မငဒလလားကယတငေရးတ Long Walk to Freedom စာအပထမာ

ဆထားပါတယ။ ဒါေပမယ အဒအခနတးကေတာ မငဒလလားက သစဥးစားခကေတြက

သးခြငရပါမလားဆၿပး သသယရခတယလ႕လညး ေရးထားပါတယ။

အဒအခနတးက မငဒလလားရ အာဖရအမးသားကြနဂရက ANC အေနန႕ကလညး နယစပေဒသမ

အေျခခၿပး လကနကကငတကပြက တကခကေနသလ ၿမ႕ေပၚမလညး လထတကပြ ေတြ၊

အၾကမးဖကသတျဖတမႈေတြ လပေနခနျဖစပါတယ။ တစဖကကလညး ႏငငတကာကေန ဖအားေပးဖ႕

ပတဆ႕ဖ႕ ေတာငအာဖရကနငငက စးပြားေရး၊ သတမနေရးမာသာမက ယဥေကးမႈ၊ အားကစား

စတက႑ေတြမာပါ ပတဆ႕ဖ႕ANC ကေတာငးဆ၊ လႈပရားတာေတြ လပေနတအခနပါ။

လၿဖအစးရကလညး လကနကကငလႈပရားမႈေတြေရာ၊ ျမ႕ေပၚလႈပရားမႈေတြကပါ ရကရကစကစက

ႏပကြပေနတာမ႕ တစဖကန႕တစဖကက ဘယလမ ေျပလညမႈရဖ႕ မလြယတအခနျဖစေနပါတယ။

ဒါေပမယ ၁၉၈၉ ခႏစအတြငးမာ လျဖသမၼတဒကလပက မငဒလလားက လျဖအစးရ

အပခပသညစနစအား ေျပာငးလႏငေရးအတြက စတငကမးလမးမႈမားျပလပခပါတယ။ မငဒလလား ဆက

140

ေကာငးမြနတ တန႕ျပနမႈေတြရတာေၾကာင လၿဖအစးရက ၁၉၉၀ ျပညႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ ၁၁ ရကေန႕မာ

မငဒလလားက ၂၇ ႏစၾကာ ေထာငခထားရာကေနလႊတေပးခပါတယ။

ဒါေပမယ မငဒလလား အျပငက ေရာကလာေတာ သ႕ရ႕လၿဖအစးရန႕ ပးတြအပခပေရး

သေဘာထားအေပၚ ျပငးျပငးထနထန ဆန႕ကငမႈေတြန႕ ႀကခရတယလ႕ဆပါတယ။ ANC ပါတထ

သေဘာထား ျပငးထနသေတြကေတာ လၿဖအစးရက အားနညးလာလ႕ ဒလေလာေပးတာျဖစတယ။

ဒါေၾကာင လျဖအစးရဖကသမးေရးပ ဆကတကပြ၀ငရမယလ႕ဆပါတယ။ ဒအထမာ မငဒလလား ရ

ဇနးကယတငပါ၀ငခပါတယ။ ဒသေဘာထားကြမႈေတြကေန ေနာကဆး လငမယားကြတအထ ျဖစခ

ရတယ။

ေနာကဆးမာေတာ မငဒလားရ လၿဖေတြက ေတာငအာဖရကနငင ျပျပငေျပာငးလေရးမာ

အတားအဆးအျဖစမျမငဘ လပေဖာကငဖက Partner အျဖစလကတြမယဆတ သေဘာထားက

အႏငရခပါတယ။ မငဒလားဘကက ANC ကလပေဆာငေနတ လကနကကငတကခကမႈမား၊

ၿမ႕ေပၚတကပြမားက ရပဆငးထားခသလ ေတာငအာဖရကအေပၚ ပတဆ႕မႈအသစမားမလပဖ႕

ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးကေျပာခတယ။ အျပနအလနအေနန႕ လၿဖအစးရက ANC ပါတက

တရား၀ငလႈပရားမႈမား လပခြငေပးခပါတယ။

၁၉၉၁ ခႏစ ဒဇငဘာလမာေတာ ဒကလပခန႕ မငဒလလားဥးစးတ Convention for a Democratic South

Africa (CODESA) ကကငးပၿပး လၿဖအပခပေရးက အဆးသတႏငဖ႕အတြက ေဆြးေႏြးခၾကပါတယ။

ဒေဆြးေႏြးပြဟာ လြယလြယန႕ျဖစခတာမဟတပါဘး၊ ႏစဖကၾကားက သသယ ေတြေၾကာင ေဆြးေႏြးပြ

ပကလနးပါးျဖစခတအၾကမေတြ အမားၾကးရခတယလ႕ဆပါတယ။ ေနာကဆးေတာ ၁၉၉၄ ခႏစမာ

ပထမဆး လမညးေတြအပါအ၀င ႏငငသားအားလး မေပးႏငတ သမၼတ ေရြးေကာကပြက ကငးပခၿပး

မငဒလလားက သမၼတ၊ လျဖသမၼတေဟာငး ဒကလပခက ဒတယ သမၼတျဖစလာခပါတယ။ ၁၉၉၆

141

ခႏစမာေတာ ေတာငအာဖရကရ ဖြ႕စညပအေျခခ ဥပေဒသစ က အတညျပခၿပး

လျဖအပခပေရးအဆးသတခပါေတာတယ။

မငဒလလားရ႕ အေရးႀကးတလပေဆာငခကကေတာ လျဖေတြရ အခနးက႑က မနကနစြာ

အကျဖတချခငးပါပ။ မငဒလလားက လျဖေတြဟာ ေတာငအာဖရကက ႏစေပါငးမားစြာအပခပခၿပး

ႏငငေရး၊ ကာကြယေရး စးပြားေရးက႑ေတြမာ အေျခခငေနၿပဆတအခကန႕ ႏစေပါငးမားစြာ အႏမ

ခထားခရတ လမညးေတြအေနန႕ ဒေနရာေတြက ခကျခငးအစားထးလ႕မရဘးဆတာ လကခချခငးပါ ဘ။

သ႕ရ စာအပမာ ဒအခကက သးသပထားတာ အလြနစတ၀ငစားဖ႕ေကာငးပါတယ။

ဒါေၾကာင မငဒလလားအစးရအေနန႕ လျဖေတြက ေမာငးထတမယအစား လျဖေတြ အေန န႕

လမညးေတြအပခပတ ေတာငအာဖရက ႏငငေတာသစမာ ေနရာရတယဆတာက ယၾကည

ေအာငလပခပါတယ။ လျဖပါတျဖစတ အမ းသားပါတဟာလညး အဓကအတကအခ ပါတအေနန႕

ရပတညခပါတယ။ ဒကလပခကလညး ဒသမၼတအျဖစန႕ ဆကတာ၀နယခပါတယ။ ၁၉၉၆ ခႏစ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒမာဆရင လျဖေတြရ အခြငအေရးက ကာကြယတ အပဒကပါထညသြငး ေပးထားခတာက

ေတြ႕ရပါတယ။

ဒါေၾကာငလညး ရဒရားတစျဖစလ ဇငဘာေဘြမာျဖစခသလ လျဖေတြ အစလကအျပလက

ထြကခြာသြားလ႕ စကပ းေရးန႕ စးပြားေရးက႑ေတြပကျပားတအျဖစမ း ေတာငအာဖရကမာ မၾကခ

ရတာပါ။ ဒေန႕ဆရင ေတာငအာဖရက ေဘာလးအသငး၊ ရဂဘအသငးမ းကအစ ၀နႀကးဌာနမားန႕

တပမေတာအဆး ေနရာတငးမာ လျဖ၊ လမညးတြၿပးႏငငအတြက အားႀကးမနတကလပေဆာင ေနတာက

ေတြ႕ေနရပါတယ။ ေနာကဆး ၂၀၀၅ ခႏစမာ လျဖေတြရ႕ အမးသားပါတဟာ ဆႏၵ အေလာက

ပါတကဖကသမးၿပး ANC ပါတန႕ ပးေပါငးခပါတယ။ ဒါေၾကာငလညး မငဒလလားက သ႕အေနန႕

ဂဏအယဆးလပရပဟာ လျဖအပစးမႈက ဖကသမးႏငတာမဟတဘး၊ ေတာငအာဖရ ကႏငငသစမာ

142

လျဖ၊ လမညးတြၿပး တငးျပညတြက ပးေပါငးၾကးစားေအာင လပႏငတာက ဂဏ

အယဆးပလ႕ေျပာခတာပါ။ မတသားေလာကတ အယအဆပါ။

ျမနမာႏငငက ပတဆ႕အေရးယေရးန႕ပတသကၿပး မငဒလလားက ေတာငအာဖရကႏငင

အေတြ႕အၾကအရ ပတဆ႕တာက အေျဖမဟတဘး၊ အတတြၿပး အလပလပႏင ေအာငနညးလမးရာ ဖ႕က

အဓကျဖစတယ။ တတႏငရင သျမနမာျပညကသြားၿပး ကညခငတယလ႕ ေျပာခတာက သတ ျပမပါတယ။

ဒါေပမယ ဘယဘကကမ မငဒလလားရ႕စကားက အေလးထားစဥးစားတာ မေတြ႕ ရပါဘး၊ ဘာပျဖစျဖစ

ေတာငအာဖရကရ အေတြ႕အၾကကေန ကၽြနေတာတ႕ သငခနးစာယႏငရင ေတာ

ဒမကေရစေဖာေဆာငေရးမာ စဥးစားစရာအသစေတြ ေပၚလာမယလ႕ေတာထငပါတယ။

ေလလာမတာေလး ေ၀ငတာပါ။ တစခ ႕ကေတာ သပၿပး သေဘာေတြ႕မယမထငပါဘး။

ပေတာကေျမ

143

ql[mwdkay;wJhoifcef;pm

tm&Swdkufu oufwrf;t&SnfqHk; tkyfcsKyfcJhwJh acgif;aqmifawGxJu wpfOD;jzpfwJh AdkvfcsKyfMuD;a[mif;ql[mwdk wpfa,muf Zefe0g&Dv 27 &ufaeUu uG,fvGefcJhygNyD/ bavmh*fvm tcsdKUuawmh tmPm&Sifwpfa,mufed*Hk;csKyfNyDvdkUqdkMuw,f/ EkdifiHwum owif;rsm;rSmawmh wpfcsdKUu ql[mwdkvufxufrSm vlUtcGifhta&;csdK;azmufrIawG? t*wdvdkufpm;rIawGudk azmfjyNyD; 'DtrIawGtwGuf ta&;,lcH&jcif;r&dSbJ aoqHk; oGm;vdkU rauseyfwJhoabmajymwm awGU&ygw,f/ tif'dkeD;&Sm;EkdifiHom;awGuawmh ql[mwdk &kyfuvyfo,faqmif&m vrf;wpfavSsmufrS 0r;fenf;yl;aqG;rIawGjycJhovdk tpdk;&u 0rf;enf;jcif; &ufowåywf owfrSwfay;cJhw,f/ wu,fawmh ql[mwdkrSm tjypfawG &dScJhwJhwdkifatmif acwfopftif'dkeD;&Sm;EdkifiHtay:rSm ql[mwdk tudsK;jyKcJh wmawGvnf; renf;raemygbJ/ 'gudk vuf&dStpdk;&eJU jynfolawGu todtrSwfjyK wJhoabmyg/

1965 ckESpf uGefjrLepfygwDeJU vuf0J,drf;avwyft&m&dSawG acgif;aqmifwJh ratmifjrifwJh tmPmodrf;rItNyD;rSm qlumEdkusqHk;NyD; ql[mwdktmPm&vmygw,f/ wu,fawmh 1965 uae 1968 ckESpftxd qlumEdku or®wtjzpfqufaecJhNyD; ql[mwdku 1968 usrS or®w jzpfvmcJhwmyg/ tJ'DtcsdefrSm tif'dkeD;&Sm;&JU pD;yGm;a&; tajctaeu cßGwfNcHKusaeovdk EdkifiHwumrSmvnf; ukvor*¾uaexGufxm;NyD; rav;&Sm;? puFmylwdkUeJU xdyfwkduf&ifqdkifaewJh tcsdefyg/ tif'dkeD;&Sm;EkdifiHu jynfe,f awGrSm cGJxGufa&;vIyf&Sm;rIawG t&dSef&aeovdk 1965 ratmifjrifwJh uGefjrLepf tmPmodrf;rIaemufydkif; ay:aygufcJhwJh tpktvdkuftjyHKvkduf owfjzwfrIrsm;aMumifh tif'dkeD;&Sm; vlUtzGJUtpnf;twGif;rSm uGJjyJaewJhtcsdefyg/

'Dvdktajctaeuae ql[mwdku rav;&Sm;? puFmylwdkUeJU jzpfaewJh y#dyu©udk &yfqdkif;NyD; tif'dkeD;&Sm;EkdifiHudk tmqD,HtzGJU&Jh ueOD;xlaxmifzufEkdifiHtjzpf ajymif;vJ cJhygw,f/ ukvor*¾tzGJUxJudk jyefvnf0ifa&mufcJhNyD; EkdifiHwumrdom;pkrsm;eJU qufqHa&;aumif;atmif jyefvnfwnfaqmufEkdifcJhygw,f/ qlumEdk&Jh vuf0J,drf; 0g'eJU pdwful;,Of0g'aMumifh z&dkz&JjzpfaewJh pD;yGm;a&;udk jyefvnfxlaxmifcJhygw,f/ EkdifiHwnfNidrf vmwmeJUtrSs EdkifiHwumu &if;ESD;jrSwfESHrIawG0ifvmwm&,f/ 1973 ckESpftm&yf-tpöa&;ppfyGJaemufydkif; a&eHaps;awG wufvmwm&,faMumifh tif'dkeD;&Sm; pD;yGm;a&;[m rSefrSefBuD;wdk;wufvmcJhygw,f/ 'ghaMumifh ql[mwdk[m ußGef;aygif; wpfaomif; ckESpfaxmifausmf? vlrdsK;pkaygif; oHk;&mausmf? bmompum;aygif; ESpf&mhig;q,fausmfeJU vlaygif;oef;ESpf&mausmf&dSwJhEkdifiHudk wnfNidrfatmifeJU pD;yGm;a&; zGHUNzdK;wdk;wufrI vrf;aMumif;ay:a&mufatmif vkyfEkdifcJholjzpfygw,f/ urÇmay:rS rlqvif bmom0if trsm;qHk; EkdifiHrSm bmoma&;eJU EkdifiHa&;udk pnf;jcm;ekdifzdkU ql[mwdku vkyfEkdifcJh ygw,f/

144

'gayr,fh wpfzufuvnf; ql[mwdk&Jh tmPmoufwrf;MumvmwmeJUtrSs olUrdom;pk 0ifawGeJUeD;pyfolrsm;[m pD;yGm;a&;tcGifhxl;cHrI? vmbfpm;rIawGudk us,fus,f jyefUjyefU vkyfvmcJhw,f/ ukvor*¾u jyKpkwJhtpD&ifcHpmwpfckrSmawmh 'Dvkyf&yf awGaMumifh EkdifiHtaeeJU a':vm 15 bDvD,HavmufqHk;&IH;cJh&w,fvdkUqdkygw,f/ 'DvdkygyJ vlUtcGifhta&; csdK;azmufrIawGaMumifh ql[mwdkvufxufrSm vlaygif; ckESpfodef;ausmf tzrf;cHcJh&NyD; wDarmtygt0if wpfedkfifiHvHk;rSm vlESpfodef;eD;yg; aoqHk;&w,fvdkU qdkygw,f/ 'Dudef;*Pef;awGuawmh b,folrS twdtusrodygbl;/ cefUrSef;Muwm awGyg/

1997 ck tm&SpD;yGm;a&;ysufuyfjzpfwJhtcsdefrSm tif'dkeD;&Sm;EkdifiH&Jh pD;yGm;a&; w[kefxdk; usqif;vmygw,f/ 'DvdkpD;yGm;a&;tusyftwnf; jzpfwJhtcsdefrSm ql[mwdk rdom;pk0if rsm;? rdwfaqGrsm;&Jh pD;yGm;a&;tusifhysufrIawG? tpdk;&&Jh pDrHcefUcGJrI nHhzsif;rI awGtay: vlawGu ydkowdjyKvmNyD; tpdk;&tay: qefUusifrIawG ydkrsm; vmygw,f/ 1998 ckESpfqef;rSm ql[mwdk[m ckESpfMudrfajrmuf ig;ESpfoufwrf;twGuf NydKifzufr&dS ta&G;cH&ygw,f/ 'gayr,fhvnf; ql[mwdktay: qefUusifqE´jyrIawG qufwdkuf jzpfvmwmaMumifh arvtwGif;rSmawmh &mxl;uEIwfxGufay;cJh &ygw,f/

ql[mwdkordkif;rSm taumif;a&m? tqkd;a&mawGU&rSmyg/ taumif;udkcPxm;h bmaMumifh vlUtcGifhta&;csdK;azmufrIawG? tusifhysufrIawGjzpfvm&wmvJ? Munfh& atmif/ 'gawGjzpf&jcif;&Jh t"dutaMumif;uawmh tif'dkeD;&Sm;EdkifiHa&;[m Institutionalize vdkUac:wJh tzGJUtpnf;rsm;&Jh cdkifrmrItay: tajcrcHbJ yk*¾K dvfa&; tmPmay:rSm tajccHvdkUygbJ/

yxrqHk;or®wqlumEdkvufxufrSmvnf; t&m&mtm;vHk;[m qlumEdk&Jh yk*¾dKvfa&; MoZmtay:rSmyJrlwnfcJhygw,f/ qlumEdkudk EkdifiHhvGwfvyfa&;&JhzcifMuD; tjzpf vufcHNyD; qlumEdkvkyfcsifwmrSeforSs b,folrS rqefUusif&JcJhygbl;/ ql[mwdk tmPm& vmawmhvnf; 'DvdkygyJ/ yk*¾dKvfa&;tay:rSDwnfNyD; tmPmwnfwHh &wmqdkawmh ab;rSm &dSwJhvlawGuvnf; rSefyghbk&m;orm;awG jzpfvmawmhwmygbJ? 'DtcsufuaepNyD; tusifhysufrIawG? jcpm;rIawG jzpfvmwmawGUEdkifygw,f/ tJ'D tcsdefu tmPm& *dkvfum ygwDqdkwm[mvnf; ql[mwdkygbJ/ ql[mwdkvnf; EIwfxGufa&m *dkvfumygwDvnf; tmPm&ygwDb0uae avsmusNyD; evHrxlawmhwm tcktcsdefxdygbJ/

'DvdkygbJ/ yk*¾dKvfa&;ay:rSmbJ tajccHwmjzpfvdkU 'Drdkua&pDtajccHtaqmufttHk awGjzpfwJh EdkifiHa&;ygwDawG? pme,fZif;awG? w&m;a&;u@? 0efxrf;tzGJUtpnf;rsm;? t&yfbufvlrItzGJUtpnf;rsm; tm;enf;cJhygw,f/ Rule of Law tpm; Rule of Men jzpfcJh&ygw,f/ tzGJUtpnf;&Jh pGrf;aqmif&nfeJU EdkifiHudkwnfNidrfatmif aqmif&Gufwm rsdK; r[kwfbJ taMumufw&m;eJU wnfNidrfatmifaqmif&GufcJhwmawGUEkdifygw,f/ 'Dvdk vkyfaqmifcsufawGuyJ txufuajymcJhwJh vlUtcGifhta&;csdK;azmufrIawGudkk ay:ayguf apcJhwmjzpfygw,f/

145

aemufxyf t"dutusqHk;tm;enf;csufuawmh EkdifiHa&;tmPm[m yk*¾Kdvfa&;tay:rSm tajccHwmjzpfvdkU rdrdudk ycHk;jcif;,SOfvmr,fvdkU xifwJholawGudk uefxkwfNyD; t&nftcsif;r&dSayr,fh pdwfcs&r,fh vlawGudkyJ tem;rSmxm;cJhwmygyJ/ 'ghaMumifhvnf; ql[mwkdudk qufcHcJhwJh [mbDbD[m toGiful;ajymif;a&;umvudk acsmacsmarGUarGU udkfifwG,f ajz&Sif;Edkifjcif;r&dSyJ ta&SUwDarmta&;tcif; tygt0if qlylrIawG? rjidrfoufrIawG qufwkdufqdkovdk ay:aygufcJh&wm jzpfygw,f/ 'DvdkygbJ 'Drdkua&pD tajccHtaqmufttHkawG tm;enf;wJhtwGuf [mbDbD uae 0g[pf? 0g[pf uae rD*g0gwDudk tmPmvTJonftxd toGiful;ajymif;a&;awG[m acsmacsmarGUarGU rjzpfcJh ygbl;/ qE´jyrIawG? EkdifiHa&; tusyftwnf; awGMum;uvkyfcJh&wmyg/ 2004 ckESpf rD*g0gwDuae vuf&dSor®w qlqDvkdbefbef;,l'dkEdk udk vTJajymif;ay;csdefusrSom tif'dkeD;&Sm;EdkifiHordkif;rSm yxrqHk;tBudrftjzpf tmPmvTJajymif;rI[m at;csrf;pGmeJU NyD;ajrmufcJhwmudkawGUEkdifygw,f/ wenf;tm;jzifh tif'dkeD;&Sm;ekdkifiH&Jh 'Drdkua&pDtajccH taqmufttHk tajccdkifzdkUtwGuf ajcmufESpfavmuf tcsdef,lcJh&w,fvdkU qdkEkdif ygw,f/

'guawmh tif'dkeD;&Sm;eJU ql[mwdkordkif;udktusOf;azmfjycJhwmyg/ ql[mwdk&Jh ordkif; uae oifcef;pmazmfxkwfr,fqdk&if 'DvdkawGU&ygr,f-

wpf/ EkdifiHa&;[m yk*¾Kdvfa&;tay:tajcrcHbJ tzGJUtpnf;&JhcdkifrmrI? tzGJUtpnf; wGif; 'Drdkua&pD&SifoefrIwdkUtay:rSmyJ tajccHoihfw,f/

ESpf/ acgif;aqmifaumif;wpfOD;[m qufcHolaumif;udk arG;xkwfEkdif&r,f/

oHk;/ EdkfifiHa&;wnfNidrfrIqdkwm Nidrf;csrf;pGmtmPmvTJajymif;EkdifrIudk qdkvdkw,/f

av;/ EkdfifiH&Jh'Drdkua&pD tajccHtaqmufttHkawG ckdifrmjcif;[m toGiful;ajymif;a&; umvtwGuf ta&;BuD;w,f/

tif'dkeD;&Sm;EkdfifiHordkif;xJu ql[mwdk&Jhtcef;u@udkawmh tif'dkeD;&Sm;EdkifiHom;rsm; uyJ qHk;jzwfMuygvdrfhr,f/ odkUaomf ql[mwdkqDu&wJh oifcef;pmudkawmh ußGefawmfwdkU tm;vHk; avhvmoifhw,fvdkU xifrdaMumif;ygAsm/

146

ra&&mwJhygupöwefa&SUa&;

NyD;cJhwJh 'DZifbmv 28 &ufaeUrSm ygupöwef0efBuD;csKyfa[mif; bemZD,mblwdk vkyfMuH owfjzwfcHcJh&ygw,f/ 'DaMuuGJzG,f&mtjzpfaMumifhvnf; vmr,fh Zefe0g&Dvqef;rSm usif;yr,fh vTwfawmfa&G;aumufyGJawG&Jhtem*wf ra&r&mjzpfae&ygNyD/ 'gqdk&if ygupöwef EkdifiHrSm t&yfom;tpdk;& jyefay:aygufa&;qdkwJh tajctaeuvnf; b,faomifb,furf; qdkufr,f rodEkdifjzpfaeOD;rSmyg/

wu,fawmh ygupöwefEdkifiH[m tdE´d,eJU twlwlvGwfvyfa&;&cJhwmyg/ tdEd, EkdifiHudk tkyfcsKyfaewJh NAdwdoSsudkvdkeDtkyfcsKyfa&;pepf? udkfvdkeDppfwyf ? ygvDref 'Drdkua&pDyHkpH tm;vHk;udk tarGcGJ,lcJhwmyg/ 'gayr,fh tdE´d,EdkifiHrSm uGJMu? jyJMu? aqmfMu? ESufMuwmawG &dSaeayr,fh 'Drdkua&pDpepfudk yDyDjyifjyifusifhoHk;EdkifcJhw,f/ tdE´d,'Drdkua&pDpepfrSm pGrf;aqmif&nfrjynfhrIawG? tcsdK;rusrIawG&dSaeayr,fh EkdifiHa&; ygwDrsm;ua&m? ppfwyfuyg 'Drdkua&pDudk pGJpGJjrJjrJ usifhoHk;aeqJjzpfw,f/ 'gayr,fh ygupöwefrSmawmh tdEd´,EkdifiHeJU ajymif;jyefjzpfaewmudkawGU&ygw,f/ bmhaMumifhvJ/

ygupöwefEkdifiHu 1947 rSm vGwfvyfa&;&w,f/ 'gayr,fh vGwfvyfa&;&NyD; tESpf ajcmufq,frSm t&yfom;tpdk;&tkyfcsKyfwmu 25 ESpf? ppfwyfu tkyfcsKyfwmu 35 ESpf &dScJhygw,f/ aemufNyD; t&yfom;tpdk;&tkyfcsKyfwJhumvawGrSmvnf; jyóemaygif;pHkeJU &IyfaxG;ayGvDaecJhwm udk awGU&ygw,f/

vGwfvyfa&;&NyD; q,fESpfrSm ygupöwefEkdifiHa&;rSm b,fygwDurS MuD;pdk;Ekdifjcif; r&dScJhbl;/ q,fESpftwGif;rSm tpdk;& (7) zGJUajymif;cJhwmudk Munfh&ifodEkdifygw,f/ 1972 ckESpfrSm usawmh tvDblwkd&Jh ygupöwefjynfolUygwD ppp [m ygupöwef EkdifiHa&;avmurSm t"duZmwfaqmif tjzpfeJU ay:vmygw,f/ vuf0J,drf;blwdk[m vlvwfwef;pm;awG? tajccHvlwef;pm;awG&Jh axmufcHrIeJU ig;ESpfausmf NydKifzufr&dS tkyfcsKyfEdkifcJhwmyg/ 'gayr,fh olU&JU qdk&S,fvpfyHkpH pD;yGm;a&;pepfu ajr&SifawG? pufrIvkyfief;&SifawG? ukefonfBuD;awG&Jh tusdK;pD;yGm;udk Ncdrf;ajcmufwm&,f? blwdk udk,fwdkifuvnf; wpfygwDtmPm&Sifpepfvdk OD;wnfvkyfvmwmawG&,faMumifh 1977 ckESpfrSm ppfwyfutmPmodrf;NyD; jzKwfcswm cHvdkuf&ygw,f/

1988 rSm AdkvfcsKyfBuD;ZD,mtlvf[wfcf av,mOfysufaoqHk;awmh t&yfom;tpdk;& jyefwufvmjyefygw,f/ 'DwpfcgrSmawmh ppp ygwDudk tvDblwdk&Jh orD; befemZD,mblwdku acgif;aqmifNyD; tpdk;&zGJUcJhygw,f/ 'gayr,fh t&ifvdk wpfaumif wnf;ajy;wJh jrif;r[kwfawmhbJ NydKifbufay:vmcJhygw,f/ tJ'guawmh pufrI vkyfief;&Sif e0yf&Sm&pfzf&JU rlqviftzGJUcsKyfyg/ e0yf&Sm&pfzf&Jh ygwDudk pufrIvkyfief;&Sif? ajr&SifawGeJU bmoma&;tzGJUawGu axmufcHygw,f/

aemufNyD; 'DygwDESpfcku tajccHwJh vlwef;pm;rwlovdk tajccHa'ovnf;rwlygbl;? befemZD,mblwdku qif;jynfe,fudk tajccHygw,f/ e0yf&Sm&pfzfu yef*syfjynfe,fudk

147

tajccHygw,f/ ygupöwef EkdifiHa&;? pD;yGm;a&;? bmoma&;eJU tkyfcsKyfa&; u@tm;vHk;rSm 'Djynfe,f ESpfcku jynfe,fom;awGyJ csKyfudkifxm;wmqdkawmh 'DygwDESpfck&Jh NydKifqdkifrIu tvGefjyif;xefcJhygw,f/ Oya'wGif;ua&m? Oya'jyifyuyg enf;vrf;rsdK;pHkeJU ,SOfNydKifMu? xdk;ESufwdkufcdkufMuwmyg/

'ghaMumifhvnf; 1988 uae 1999 q,feSpftwGif;rSm 1988 - 1990 blwdktpdk;&? 1990 - 1993 e0yf&Sm&pfzf? 1993 - 1996 blwdk? 1996 - 1999 e0yf&Sm&pfzfqdkNyD; tjyeftvSeftmPm&cJhwmudk awGU&rSmyg/ 'Dae&mrSm xl;jcm;wmu olwdkUtpdk;& tajymif;tvJawGu oufwrf;aphvdkU a&G;aumufyGJeJU tqHk;tjzwf,l vkyfcJhwm r[kwfyg/ 1990? 1996 ckESpfawGrSm befeZD,mblwdk tpdk;&udk t*wdvkdufpm;rI? EkdifiHa&;tMurf;zufrIawGeJU or®wu &mxl;u z,f&Sm;ypfNyD; a&G;aumufyGJtopf jyefvkyfcJhwmjzpfovdk 1993 ckESpfrSmvnf; e0yf&Sm&pfzfudk olydkifpufrIvkyfief; awGtwGuf tpdk;&tmPmudk tvGJoHk;pm; vkyfw,fqdkNyD; or®wu z,f&Sm;ypfcJhwmyg/ 1999 ckESpfrSmawmh AdkvfcsKyfBuD;rl&Sm&ufzfu e0yf&Sm&pfzfudk t*wdvkdufpm;rI? tusifhysufrIawGeJUyJ pGwfpGJNyD; jzKwfcscJhw,f/

ygupöwefEkdifiHa&;rSm tckvdk ppfwyfu rMumcPtmPmodrf;aecJhwm&JhtaMumif; t&if;udk jyefppfMunfh&if EkdifiHa&;orm;awGuae ppfwyfudk toHk;cszdkUMudK;pm;wmu taMumif;&if;cH wpfcsufvdkUqdkEkdifygw,f/ 1957 ckESpfrSm or®wrD&mZmeJU EkdifiHa&; ygwDawGtMum; tpdk;&zGJUpnf;a&;eJUywfoufNyD; tjiif;yGm;Muawmh or®wu Munf;wyf OD;pD;csKyf AdkvfcsKyfBuD; t,Gwfcef&Jh tultnDeJU rm&S,favmaMunmNyD; vTwfawmfudk zsufodfrf;cJhum t,Gwfcefudk ppftkyfcsKyfa&;rSL;cefUcJhygw,f/ aemufawmh or®wudk,fwdkif &mxl;utxkwfcHcJh&ygw,f/

1988 - 99 tMum; blwdkeJU e0yf&Sm&pfzfMum; tm;NydKifwHk;uvnf; 0efBuD;csKyfawGudk or®w z,f&Sm;zdkUvkyfwkdif; ppfwyfu or®wvkyf&yfudk axmufcHzdkU NydKifzufygwDu tjrJ wdkufwGef;cJhwmudk awGU&ygw,f/ blwdkudk z,f&Sm;csdefrSm e0yf&Sm&pfzfu ppfwyf0ifygwmudk MudKqdkcJhovdk e0yf&Sm&pfzfudk jzKwfcsawmhvnf; blwdku tvm;wlaxmufcHcJhNyD; olwdkUtuGJ tjyJMum;rSm ppfwyfudk qGJxnfhNyD;;pnf;&Hk;cJhwmudk awGU&rSmjzpfygw,f/

aemufwpfcg ygwDawGtmPmvkyGJrSm ae&m&vmwmuawmh tpövmrfppfaoG;MuGawG ygbJ/ tmz*efrSm&dSwJh qdkAD,ufwyfawGudk wdkufcdkufzdkUtwGuf rl*sm[pf'ifawGudk ygupöwefrSm avhusifhay;zdkUqdkwJhtpDtpOfudk tar&duefu pcJhwmyg/ tJ'DtusdK;quf tjzpf ygupöwefrSm ppfaoG;MuGawG tm;aumif;vmcJhwmyg/ aemifrSmawmh PPP vdk bmoma&;eJU vlrIa&;udk pnf;jcm;xm;csifwJh ygwDuawmif rlqviftzGJUcsKyfeJUtNydKif tpövmrftpGef; a&muf0g'DawGudk tjydKiftqdkifpnf;&Hk;vmcJh&ygw,f/ 'ghaMumifhvnf; ygupöwefEkdfifiHxJrSm wmvDbef tajccHpcef;awGxm;wm? tpövmrf usrf;pmoif ausmif;awGu rl*sm[pf'ifawGtwGuf vlopfpkwJhae&m jzpfvmwmawGudk vspfvsL&I xm;cJhovdk uuf&SfrD;,m;u tpövrf 0g'Dajymufusm;awGudkvnf; tNydKiftqdkif tm;ay;cJhMuwmudk awGUEkdifygw,f/ tck tJ'D ppfaoG;MuGawGuyJ ygupöwefedkifiHrSm

148

tMurf;zufrIwdkufcdkufrIawG jyefvkyfvmaeovdk EkdifiHa&;rSmvnf; tpövrfbmoma&; tzGJUtpnf;awG&Jh axmufcHrIu t"dutcef;udk a&mufaeygNyD/ ygupöwef 'Drdkua&pD twGuf &ifav;p&myg/

tJ'Dawmh ygupöwefEkdfifiHa&;jzpfpOfwpfckvHk;udk jyefMunhfvdkuf&if EdkifiHa&;ygwDawG taeeJU 'Drdkua&pDenf;us vTwfawmftwGif;rSm ,SOfNydKifwmr[kwfbJ 'Drdkua&pDruswJh enf;vrf;awGeJU tmPm&&if NyD;a&mvkyfcJhwmaMumifh ygupöwefEkdifiHa&;rSm EdkifiHa&; tiftm;pkr[kwfwJh ppfwyfeJU bmoma&;tzGJUtpnf;awGu t"duae&mudk a&mufvm &wm xifxif&Sm;&Sm;awGUEkdifygw,f/

'ghtjyif t"duEkdifiHa&;ygwDBuD;ESpfckuvnf; jynfolawGudk a'opGJ? vlrsdK;pGJ? yk*¾dKvfpGJ awGeJU rJay;atmif vkyfvmaMumifh EdkifiH&Jh Democratic Institution awG tm;enf;vmapwm udkvnf; awGU&jyefygw,f/ 'DydkUpfa&;aewHk;yJ befeZD,mblwdk&Jh om; 19 ESpft&G,f Bilawal udk PPP OuúX tjzpfa&G;vdkufwm Mum;vdkuf&ygw,f/ 'gudkaxmufjcif;tm;jzifh PPP ygwDtaeeJU ygwDwGif;rSm t&nftcsif;&dSwJh acgif;aqmifopfawGarG;xkwf&r,fhtpm; blwdkrsdK;qufawGudkyJ t&dyfckdNyD; a&SUc&D; qufr,fqdkwm xif&Sm;aeygw,f/ 'Dtwdkif;qdk&ifawmh ygupöwefEkdifiHa&;[m blwdk? e0yf&Sm&pf? ppfwyfeJU ppfaoG;MuGawGMum;rSmyJ oHo&mvnfaeOD;r,fqdkwm aocsmae ygNyD/ ygupöwefvdktjzpfrsdK;[m zGHUNzdK;qJEkdifiHtawmfrsm;rsm;rSm jzpfaecJh? jzpfaeqJrdkU ußGefawmfwdkUtwGufvnf; avhvmoifhwJhoifcef;pm jzpfaMumif;a0rSs vdkuf&ygw,f/

149

uifnmtwGufaemufqHk;tcGifhta&;

(ußGefawmfwdkU jrefrmEdkifiHrSm 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;twGuf tjyif;txef aqG;aEG;aecsdefrSm tmz&duu 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;NyD;EkdifiHjzpfwJh uifnmrSmawmh a&G;aumufyJG&v'f tjiif;yGm;&muae vlrsdK;a&; y#dyu©rsm;jzpfaeygNyD/ 'Dtajctaeudk odEkdifzdkYtwGuf azazmf0g&D 26 &ufaeY 0g&SifwefydkYpf owif;pm aqmif;yg;udk qDavsmfatmifbmomjyef azmfjyay;vdkufygw,f/)

wpfcsdefwHk; tmz&durSm twnfNidrfqHk;EkdifiHjzpfwJh uifnmuawmh NydKuJGysufpD;NyD; Zmwfodrf;zdkY eD;aeygNyD/ NyD;cJhwJh ESpfvtwGif; ay:aygufcJhwJh tMurf;zufrIrsm;aMumifh tenf;qHk; vl wpfaxmifhESpf&mausmf aoqHk;NyD; oHk;odef;ausmf tdk;rJhtdrfrJhjzpfcJh&NyD; vlrsdK;pkrsm;tMum; tuGJtjyJu EkdifiHuNydKuGJwJhtxd jzpfEkdifwJhtajctaeudk a&mufae ygNyD/

jynfyydkYukefeJY EkdifiHjcm;tultnDawGtay: rDScdkae&wJh EkdifiHpD;yGm;a&;uvnf; wpfajz;ajz; usqif;aeNyD; vuf&dSy#dyu©uvnf; 1861 ckESpf tar&duef jynfwGif;ppfwHk;uvdk wpfzufeJY wpfzuf taotaMu owfMuzdkY eD;aeygNyD/

'Dtjzpfqdk;uae a&SmifEkdifzdkY qdkwmuvnf; wpfzufeJYwpfzuf &efaqmifaewJh vlrsdK;pk acgif;aqmif ESpfa,mufjzpfwJh or®wuDbmuDeJY twkduftcHacgif;aqmif tdkaw*gwdkY tay:rSmyJ rlwnfaew,f/ NyD;cJhwJh &ufowåywfawG twGif;rSmawmh 'DESpfa,mufu wpfa,mufudk wpfa,muf aqG;aEG;vdkuf? Ncdrf;ajcmufvdkufeJY wpfvSnfhpD vkyfaeawmhwmygbJ/ 'Djyóem awGtm;vHk;u 'DZifbm 27 or®wa&G;aumufyGJ upwmyg/ tdkaw*guawmh uDbmuDu rJcdk;NyD; tEdkif,loGm;w,fvdkYqdkw,f/ tdkaw*gu uDbmuD&mxl;u EIwfxGufay;zdkY awmif;qdkcJhNyD; uDbmuDuawmh tdkaw*gudk ab;z,fNyD; or®w&mxl;rSm qufaezdkY MudK;pm;cJhw,f/

NyD;cJhwJhtywfwHk;uawmh uifnmjyóemrSm Mum;0ifaphpyfay;aewJh ukvor*¾twGif; a&;rSL;csKyfa[mif; udkzDtmeefu uDbmuDu or®wvkyf? tdkaw*gu 0efBuD;csKyfvkyf? tpdk;&tzGJYudk ESpfbufvHk;u vlawGeJYzGJYqdkwJh tqdkudkcsjycJhw,f/ azazmf0g&D 25 txdawmh 'Dtcsufudk uDwmuDu oabmrwlao;ygbl;/ t"duawmh tpOftvm& uifnmEdkifiHudk acgif;aqmifcJhwJh uDbmuD acgif;aqmifwJh uDul,l vlrsdK;pkawGu tdkaw*gwdkY&Jh vsdK vlrsdK;pkawGudk EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;tmPmawG cGJray;csifwmygbJ/ tdkaw*guawmh oabmwlnDcsuf r&&ifaemufxyf tMuD;tus,f qE´jyrI awGjyefvkyfr,fvdkY qdkw,f/ tJ'Dvkd omvkyfcJh&ifawmh vlrsdK;a&; wkdufcdkufrIawG jyefjzpfvmOD;rSmyJ/ (az 28 nowif; rSmawmh nGefYaygif;tpdk;&zGJYzdkY ESpfbufvHk;u oabmwlNyDvdkY qdkygw,f/)

tr&duefawGtwGufuawmh uifnmEkdifiHu rwnfrNidrfjzpfrIawG &yfoGm;atmif vkyfzdkYqdkwm tvGefta&;MuD;wJh trsdK;om;tusdK;pD;yGm;jzpfygw,f/ bk&Sftpdk;&u

150

apmapmydkif;rSm or®w uDbmuDbufudk ,drf;ayr,fh aemufydkif;rSmawmh EkdifiHa&;t& tajz&SmzdkYajymvmw,f/ NyD;cJhwJhtywfu uGef'dkvDZm&dkufpfu EdkifiHa&;t& tajzr& &ifawmh tar&duefeJY yHkrSefqufqHa&;udk arSsmfvifhzdkY rjzpfEkdifbl;vdkY ajymcJhw,f/ NyD;awmh uDbmuDudkvnf; ajyvnfatmifvkyfzdkY wGef;wGef;wdkufwdkuf ajymvmw,f/ 'gayr,fh avmavmq,f ajyvnfoGm;&ifawmif uifnmvlYtzGJYtpnf;twGif;u temusufzdkY tawmfvkyf,l&OD;rSmyg/ tckvdk acgif;aqmifawGu tajz&zdkY Mumae &ifawmh jynfwGif;ppfaMumifh EkdifiHysufpD;zdkY ydkeD;eD;vm aeyg NyD/

tar&duefawGu tmz&dua'o tMurf;zuf0g' wdkufzsufa&;ppfyGJrSm uifnmEkdifiHudk t"du ajcukwfpcef;? tcsuftjcmae&m owfrSwfxm;wmyg/ tar&duefawG topfwnfaxmifzdkY MuHpnfaewJh tmz&dua'o ppfXmecsKyftajcpdkufzdkY OD;pm;ay; pOf;pm;wJh ae&mawGxJrSm uifnmu xdyfqHk;uygw,f/ tcktxdawmh tmz&du EkdifiHawGu tar&duefwyfawG tjrJwrf; tajcpdkufxm;r,fqdkwJh tMuHtpnfudk odyfNyD; vdkvdkvm;vm;r&dSvSbl;/ 'ghaMumifhvnf; tar&duefu tmz&duEdkifiH tawmfrsm;rsm;udk ppfa&;? pD;yGm;a&; tultnDawGeJY em;cszdkY MudK;pm;aewmyg/

uifnmor®w uDbmuDu tar&duefeJY tawmfeD;pyfwJhvlqdkawmh bk&fStpdk;&u uDbmuD qufNyD; &mxl;NrJaewmudk awGYcsifw,f/ 'ghaMumifhvnf; uDbmuDbufu rJcddk;w,fqdkwJh pGwfpGJcsufawGudk vufrcHovdk tckvdk tMurf;zufrIawG? vlrsdK;a&; owfjzwfrIawGjzpfaewmeJY ywfoufNyD; vHkNcHKa&;aumifpDu 0ifudkifwG,f rSmudkvnf; odyfrMudKufbl;? tcktxdawmh tar&dueftaeeJY 'Pfcwfta&;,la&;xuf udkzDtmeef Mum;0ifaphpyfNyD; tajz&SmwJh enf;udk ydkMudKufaeyHk&w,f/

'gayr,f uifnmrSm a&&SnfwnfwHhrJh tajz&zdkYqdk&if bk&fStpdk;&u ukvor*¾udk ae&may;zdkYvdkw,f/ 'Dvdkr[kwf&ifawmh tkyfpkwdkufyGJawG xyfjzpfNyD; xdef;rEkdifodfrf;r& jzpfoGm;rSmyJ/ tJ'Dtcgus&ifawmh uifnm[m tar&dueftwGuf tajcpdkkuf pcef;r[kwfawmhyJ tpGef;a&muf tpövrf0g'DawG&JU tajccHpcef;jzpfoGm;vdrfhr,f/

151

xdkif;zGJUpnf;yHktajccHOya'eJUtoGiful;ajymif;a&;

( C Box rSm Fair & Square &Jh awmif;qdkcsufaMumifh 'Daqmif;yg;udk a&;ygw,f/ jrefrm EdkifiHtajctaeeJU xif[yfEdkifwJh tjcm;EkdifiHrsm;&Jh toGiful;ajymif;a&; tawGUtMuHK rsm;udkvnf; &SmazGwifjyyghr,f/)

2006 ckESpf wpfESpfvHk; EdkifiHa&;tusyftwnf;rsm;eJUMuHKcJhNyD;wJhaemuf pufwifbmv 19 &ufaeUrSm xkdif;wyfrawmfu tmPmodrf;NyD; oufqiftpdk;&udk jzKwfcsvdkuf ygw,f/ pufwifbm v 27 &ufaeUrSmawmh tmPmodrf;ppfaumifpD ( aemuf trsdK;om;vHkNcHKa&;aumifpD NSC) u Mum;jzwf zGJUpnf;yHktajccHOya'eJU xdkif;EkdifiHrSm t&yfom;tpdk;& ay:aygufa&;twGuf tcsdefZ,m; wpfckudk xkwfjyefygw,f/ tJ'DtcsdefZ,m;t& 2007 ckESpfukefrSm a&G;aumufyGJvkyfr,fvdkU uwday;cJhygw,f/

tcktmPmodrf;rI[m 1932 ckESpfup&if 18 MudrfajrmuftmPmodrf;rIyg/ wu,fawmh ratmifjrifwJhtmPmodrf;rIrsm;udkyg xnfhwGuf&if xdkif;tmPmodrf;rIawGu oHk;q,f eD;yg;&dSw,fvdkUvJ qdkMuygw,f/ tckay:vmwJh Mum;jzwftajccHOya'uawmh xdkif;EkdifiH&Jh 17 MuDrfajrmuf tajccHOya'jzpfNyD; 1959? 1976? 1991 ckESpf tajccH Oya'awGudk tajccHNyD;qGJwmjzpfygw,f/ 'DOya'rSm trsdK;om;vHkNcHKa&;aumifpDudk tmPmtjynfht0ay;xm;NyD; trwf 250 ygwJh vTwfawmfudk trsdK;om;vHkNcHKa&; aumifpDuyJa&G;cs,fcefUtyfygw,f/ 0efBuD;tzGJUeJU 0efBuD;csKyfudkvnf; ppfwyfuyJ cefUtyfNyD;awmh trsdK;om;vHkNcHKa&;aumifpDOuúXu 0efBuD;csKyfudk &mxl;rS z,f&Sm;cGifh &dSygw,f/ vTwfawmftaeeJU tpdk;&uwifoGif;wJh Oya'Murf;rsm;udk aqG;aEG;twnfjyK Ekdifayr,fh tpdk;&tzGJUudk t,HktMunfr&dS tqdkwifoGif;vdkUr&ygbl;/

'DtajccHOya'rSmyJ t&yfom;tpdk;&ay:aygufvmapzdkU vkdtyfwJh tajccHOya'topf a&;qGJa&;eJUywfoufNyD; xnfhoGif;jy|mef;cJhygw,f/ 'Djy|mef;csufrsm;t& ppfwyfu udk,fpm;vS,f 2000 ygwJh trsdK;om;nDvmcH ( National Assembly) udkcefUtyfygw,f/ tJ'Dudk,fpm;vS,f 2000 u tcsif;csif;rJjyefay;NyD; tajccHOya'a&;qGJa&;aumifpD ( Constitution Drafting Council ) twGuf oifhawmfol 200 trnfpm&if;udk a&G;cs,fygw,f/ aemufqHk;rSm ppfwyfu tJ'D 200 xJu olwdkUMudKufwJh 100 udka&G;cs,fNyD; tajccHOya'a&;qGJa&;aumifpDukd zGJUay;ygw,f/ wu,fvdkU trsdK;om; nDvmcHu wpfywftwGif; udk,fpm;vS,favmif; 200 udk a&G;ray;Ekdif&if olwdkUMudKuf wJh vl 100 udka&G;r,fqdkNyD;vnf; jy|mef;xm;yg;ao;w,f/

'gayr,hf wu,fhtajccHOya'rlMurf;a&;qGJwmudk 'DtajccHOya'a&;qGJa&;aumifpDu rvkyf&ygbl;/ 'DaumifpDuae aumifpD0ifr[kwfwJh jyifyu ynm&Sif 20 OD;ukd rlMurf; jyKpkzdkU a&G;ay;&ygw,f/ aemufwpfcg trsdK;om;vHkNcHKa&;aumifpDuae 15 OD; xyfa&G;ygw,f/ tJ'D 35 OD;udk rlMurf;a&;qGJa&; aumfrwDtjzpfzGJUpnf;NyD;

152

tajccHOya'rlMurf;udk jyKpkzdkUwm0efay;ygw,f/ tJ'Dawmh rlMurf;a&;qGJa&;aumifpDeJU aumfrwDzGJUpnf;rIwpfckvHk;udk ppfwyfu wif;wif;MuyfMuyf xdef;csKyfxm;wmawGUEkdif ygw,f/

35 OD;yg rlMurf;a&;qGJa&;aumfrwDu rlMurf;udk tajccHOya'a&;qGJa&;aumifpDudk wifNyD; twnfjyKcsuf,l&ygr,f/ aumifpDutwnfjyK&if jynfolUqE´cH,lyGJvkyfNyD; twnfjyK&r,fvdkU jy|mef;xm;ygw,f/ Oya'rlMurf;udk aumifpDu twnfjyKwJhtxd &ufaygif; 180 yJtcsdefay;NyD; aumifpDu twnfjyKNyD; &uf 30 twGif; qEcH,lyGJ vkyf&r,fvdkU qdkw,f/ 'ghayr,fh ppfwyfu ta&;MuD;wJh uefUowfcsufwpfckudk Mum;jzwftajccHOya'rSm xnfhxm;ygw,f/ tJ'guawmh qEcH,lyGJrSm tajccHOya' rlMurf;udk y,fcscJh&if ppfwyftaeeJU t&if&dSNyD; Oya' 16 ckxJu oihfawmfwJh Oya'udk ,lNyD; jynfolUqEcH,lyGJrvkyfbJ jy|mef;r,fqdkwmygyJ/ 'Dae&mrSm tvsOf;oifhvdkU ajymcsifwmu tajccHOya'udk qEcH,lyGJvkyfNyD; twnfjyKwm xdkif;EdkifiHordkif;rSm 'gyxrqHk;tMudrfygbJ/ t&iftcgrsm;uawmh ppfwyfu cefUxm;wJhvTwfawmfuyJ twnfjyKay;cJhwmyg/

xdkif;ppfwyftaeeJU zGJUpnf;yHktajccHOya'opfa&;qGJ&mrSm t"dutm;jzihf oufqif&Jh xdkif;&wfxdkif;ygwDvdk a&G;aumufyGJrSm tjywftowfekdifNyD; wefcdk;MuD;wJh 0efMuD;csKyf wpfa,muf ay:rvma&;yJjzpfygw,f/ wu,fawmh xdkif;EkdifiHa&;[m EdkifiHa&;ygwD rsm;? ppfwyfeJU tpdk;&AsL&dk ua&pD,EÅ&m;? xkdif;pD;yGm;a&;orm;rsm;Mum;rSm tiftm; xdef;ndSNyD; bk&if&Jh axmufcHrIeJU vnfywfaewmyg/ oufqifacwfrSm oufqif[m 'Dpepfudk vspfvsL&INyD; rJqE&SifawGeJU wdkuf&dkufxdawGUvkyfaqmifcJhvdkU xdkif;EkdifiHa&; todkif;t0dkif;eJU bk&ifuyg tEÅ&m,ftjzpf jrifvmcJhwmjzpfyg w,f/

'ghaMumifhvnf; tmPmodrf;acgif;aqmif AdkvfcsKyfMuD;qGefoDu tem*wftajccHOya' eJU ywfoufNyD; vrf;nTef&mrSm 'DvdkajymcJhygw,f/

wpf/ 0efBuD;csKyf&Jh oufwrf;udk av;ESpfESpfMudrfyJxm;&r,f/

ESpf/ vTwfawmftwGif;rSm tpdk;&tay: t,HktMunfr&dStqdkwifzdkUtwGuf vG,ful &r,f/ ( t&iftajccHOya'rSm tenf;qHk; trwf 200 u axmufcHrS tqdkwifvdkU &r,fvdkUowfrSwfcJhygw,f)

oHk;/ vTwfawmfESpf&yfvHk;udk ygwDwpfckwnf;u xdef;csKyfwmrsdK; wm;qD;zdkUtwGuf txufvTwfawmfudk wdkuf&dkufcefUtyfolrsm;eJUom zGJUpnf;&r,f/

av;/ atmufvTwfawmfrSmvnf; ygwDwpfckwnf;u trsm;pkr&Ekdifatmif wm;qD;zdkU twGuf tcsdK;usa&G;cs,f wifajrSmufwJhpepfudk oHk;oihfw,f/

ig;/ a&G;aumufcHxm;wJh ygwDawGyl;aygif;NyD; ygwDtopfzGJUwmudk wm;qD;&r,f/

153

'DvdktajctaeawGMum;uay:vmwJh xdkif;zGJUpnf;yHktajccHOya' (2007) rSm vTwfawmf zGJUpnf;a&;eJUywfoufNyD;'Dvdkazmfjyxm;ygw,f-

wpf/ atmufvTwfawmfudk trwf 400 eJUzGJUr,f/ trwf 320 udkawmh omreftrsm;pk tEkdif&pepf (Simple Majority System ) eJUa&G;NyD; 80 ukd ygwDawG&wJh vlxkaxmufcHrIay: rlwnfa&G;wJh tcsdK;uspepf ( Propotional System) eJU a&G;cs,f&r,f/ atmufvTwfawmf&Jh oufwrf;uawmh av;ESpfjzpfw,f/

ESpf/ txufvTwfawmftrwf 150 ukd txufvTwfawmfa&G;cs,fa&;tzGJUua&G;cs,fwJh 74 OD; ? vlxku a&G;cs,fwJh 76 OD;eJU zGJUpnf;ygr,f/ ( yxra&;pOfu 160 OD;udk a&G;cs,fa&;tzGJUu wdkuf&dkufa&G;r,fvdkU azmfjycJhygw,f/ wikipedia.com u &wJh tajccHOya'rlMurf;udk tudk;tum;jyKNyD;a&;ygw,f/ 'gayr,fh Sam eJU Fiar & Square wdkUu axmufjyvdkU jyefjyifqifvdkufygw,f/ rSm;,Gif;a&;om;rItwGuf awmif;yef ygw,f/ ydawmufajr )

oHk;/ 0efBuD;csKyfu atmufvTwfawmfa&G;aumufcH trwfrsm;xJuyJjzpf&r,f/ oufwrf; ESpfMudrfqufwdkuf 'grSr[kwf &SpfESpfxufydkNyD; wm0efxrf;aqmifvdkUr&bl;/

av;/ wdkif;jynfeJU jynfolvlxkvHkNcHKa&;? EkdfifiHpD;yGm;a&;vHkNcHKa&;twGuf vdktyfvm&if bk&ifu Oya'uJhodkU tmPmwnfwJhtrdefUudkxkwfNyD; ta&;ay:tajctae aMunmEkdif w,f/ rm&S,favm xkwfjyefekdifw,f/

ig;/ zGJUpnf;yHktajccHOya'udk vTwfawmfESpf&yfvHk;u udk,fpm;vS,fpkpkaygif;&Jh xuf0uf ausmf oabmwlnDcsufeJU jyifEkdifw,f/ odkUaomf bk&ifudk EkdifiHtMuD;tuJjzpf owfrSwfxm;rIudk xdcdkuf apr,fh jyifqifrIrsm;vHk;0rvkyf&bl;/

ajcmuff/ tmPmodrf; ppfaumifpDvufxufu aqmif&Gufcsufrsm;[m Oya'eJU vnf;aumif;? ,cktajccHOya'eJUvnf;aumif; udkufnDw,fvdkU owfrSwfw,f/ (tpdk;&opf uw&m;pGJcGifhr&dSbl;/)

ckESpf/ tajccHOya'wpfckvHk;udk NcHKMunfh&if tkyfcsKyfa&;u@u Oya'jyKa&;u@ tay:rSm vTrf;rdk;aewmawGU&w,f/

'DtajccHrlMurf;udk a&;qGJaewJhtcsdefrSmyJ oufqif&Jh ygwDjzpfwJh xdkif;&wfxdkif;ygwD acgif;aqmif 111 OD;udk a&G;aumufyGJrormrIrsm;eJU qGJcsufwifcJhNyD; edkifiHa&; vIyf&Sm;rIuae 5 ESpf ydwfcJhw,f/ xdkif;&wfxdkfif;ygwDudkvnf;zsuffcJhw,f/ tajccH Oya'rSmvnf; a&G;aumufyGJrormrI rsm;eJUta&;,lcH&olrsm;? t*wdvdkufpm;rIjzifh ta&;,lcHxm;&olrsm;udk a&G;cs,fcGifhr&dSaMumif; jy|mef;cJhw,f/

154

jynfolUqE´cH,lyGJvkyfr,fqdkawmh 'DOya'udk axmufcH?raxmufcH EkdfifiHa&;avmueJU vlvwfwef;pm;rsm;twGif; tawmfav;jiif;cJhMuygw,f/ bmvdkUvJqkdawmh xdkif;EdkifiH&Jh tajccH Oya'awGxJrSm zsufodrf;vdkufwJh 1997 Oya'u vpfb&,ftusqHk;? vTwfawmfu tmPm t&dSqHk;jzpfcJhwmudk;/ tckOya'usawmh tpdk;&tkyfcsKyfa&;ydkif;u vTwfawmfxufydkNyD; tmPm&aewmaMumifh pa&;qGJuxJu uefUuGufoHawG tawmfqlcJhygw,f/ 'gayr,fh qE´cH,lyGJrSm twnfrjyK&if ppfwyfu t&ifOya'xJu MudKufwJhOya'udk ,loHk;r,fvdkUajymxm;awmh ppfwyfu tmPmudk t&rf; csKyfudkifxm; wJh 1959? 1976 Oya'awGudk jyefoHk;cJh&if ydkqdk;r,fvdkU ,lqolawGu rsm;cJhygw,f/

aemufqHk; 2007 Mo*kwfvrSm qEcH,lyGJvkyfawmh rJay;cGifh&dSol 45 oef;&Jh 56 % urJay; cJhygw,f/ rJay;olrsm;&Jh 58% u axmufcHcJhvdkU tajccHOya' twnfjzpfcJhygw,f/ 'DtajccHOya't& 'DZifbm 23 rSma&G;aumufyGJvkyfawmh xdkif;&wfxdkif;ygwDwpfjzpfvJ jynfolUpGrf;tm;ygwDu trsm;qHk;tEkdif&ayr,fh wpfygwD wnf;eJU tpdk;&zGJUzdkUrvHkavmufygbl;/ 'ghaMumifh tm;vHk;odwJhtwkdif; tck nGefaygif; tpdk;&zGJU pwm0ef,lygNyD/

'guawmh xdkif;EkdifiHtoGiful;ajymif;a&; tawGUtMuHKygbJ/'Dae&mrSm xdkif;EkdifiHvkyfwm jrefw,fvdkU qdkolawG&dSEdkifygw,f/ xdkif;rSmtmPm b,favmufodrf;odrf;? tajccH Oya' b,favmuftopfjyifjyif? ekdifiH&Jh tajccHwnfaqmufyHkjzpfwJh jynfe,f? c&dkif? NrdKUe,frsm;zGJUpnf;rI? tpdk;&,EÅ&m;zGJUpnf;rI? w&m;pD&ifa&;pepfzGJUpnf;rIeJU bk&ifudk EkdifiHtMuD;tuJtjzpfxm;wJhpepfawGu ajymif;vJrIr&dSygbl;? Oya'jyKvTwfawmf zGJUpnf;rIeJU tpdk;&tzGJUtmPm tenf;trsm;om uGmjcm;ygw,f/ / Oyrmtm;jzifh tdrftajcyHkpHu rajymif;bJeJU tvSqifrIeJU tay:,H'DZdkif;ajymif; wmeJUwlygw,f/ ußGefawmfwdkUjrefrmEkdifiHuawmh tdrfwpfvHk;vHk;udkzsufNyD; topfaqmufwmeJU wlyg w,f/ 'DMum;xJh ydokumrsm;uvnf; rwJhawmh tkwfjrpfcszdkUawmif tawmfMum aecJhygNyD/

'guawmh xdkif;toGiful;ajymif;a&;umvtaMumif; wpfaphwpfapmif;avhvmcsufyg/ qifjcifekdifzdkUa0rSsvdkufygw,f/

155

အာဆယႏင လ႕အခြငအေရး

အာဆယပဋဥာဏစာတမးထြကလာေတာ လ႕အခြငအေရးန႕ပတသကၿပး ျပညျပည စစ ခငခငမာမာ

မထညသြငးႏငတာ ျမနမာေၾကာငဆၿပး ကနအာဆယႏငငက အမတေတြ၊ မဒယာေတြ န႕ Adovoacy

Groups ေတြက ၀ငးေအာၾကတယ။ အာဆယအစးရေတြကလညး ေရငႏႈတပတေနၿပး

ျမနမာကကန႕ကြကလ႕ပ မထညႏငသလလ သေဘာန႕ ယနေလးႏာေစးေနေလရ။

ဒါက ျပညတြငးက ဒခပန႕ ကနအစးရက ေ၀ဖနေနတသေတြကလညး ေလသဖမးတရားနာ

ေလဖမးဒနးစးၾကျပနေရာ၊ ဒခပတ႕ ၀ါရငအပစတ႕ ေကာငးသားအပစတ႕က ဒါေတြ ေျပာေနတာက

ၾကညရင ႏငငတကာေရးရာန႕ပတသကရင ဒလေတြ ဘယေလာက အျမငကဥးတယ ဆတာ

ထငရားပါတယ။

တကယေတာ အာဆယ ပဋဉာဏမာ လ႕အခြငအေရးန႕ပတသကၿပး ဘာမ ခငခငမာမာ မပါႏငတာဟာ

အာဆယႏငငအားလးကက မထညခငလ႕ပ၊ အာဆယအေနန႕ တစဖကကလညး ႏငငတကာမာ

မကႏာပနးလေအာင လ႕အခြငအေရးန႕ပတသကၿပး ထညခငတယ။ တစဖကက

လညးကယရႈးကယပတမာေၾကာကတယ။ ဒါေၾကာင အခလ မျဖစညစကယ စတသေဘာထညသြငးတာပ။

အာဆယႏငငေတြအထမာ ျမနမာ၊ ဗယကနမ၊ လာအတ႕ေတာ ရငးတယ။ စစတပက အပခပတ ႏငင၊

တစပါတစနစန႕ ကြနျမနစပါတက အပခပေနတယႏငငေတြ၊ အတငးအတာ တစခထ ကန႕သတမႈရမယ။

အေနာကပစ လြတလပမႈမရႏငဘးလ႕ ရငးရငးပ ေျပာၿပးသား။ ဘရးႏငးကလညး

ဘရငစနစန႕အပခပေနတာ၊ သကလညး ႏငငသားေတြက ေငြပေပးထားမယ။ ေကာငးေကာငးစား၊

ႏငငေရးထ၀ငမပါန႕ ဆတ စနစ။ လ႕အခြငအေရးတြက သတစဥးစားတာ မဟတဘး။

156

ခကတာက ေၾကာငသေတာလပခငတ ကနႏငငေတြ အထးသျဖင ထငး၊ မေလးရား၊ ဖလစပငန႕ စကၤာပပ။

ဒႏငငေတြမာ ဘယတးကမ တငးျပညကပျပညလ႕အခြငအေရးဆတာ မရခ ဘး၊

ဒမကေရစဆတာမရခဘး၊ လျမငေကာငးေအာင မကႏာဖးစြတထားတာပရတယ။

က အခတစေလာ ျမနမာႏငငမာ ဒမကေရစထြနးကားေရးအတြက အသကယကယေျပာေန တ

စကၤာပကၾကည၊ လကြမယးရ ပေအပပါတက ၁၉၅၆ ခႏစထကက အပခပေနတာ၊ ေရြးေကာကပြ

စနစကက အတကအခပါတေတြ အႏငမရေအာင မဆႏၵနယတစခမာ အမတေနရာအမားၾကး

သတမတထားတယ။ ပါတတစခက ၀ငျပငျခငရင အမတေနရာအားလးအတြက ကယစားလယ

ေလာငးရာႏငမ ၿပငခြငရတယ။ ဒါေၾကာင အေဖ လကြမးယကေန သား လရနလးအထ မငးဆက

ထေထာငႏငတာေပါ၊ စကၤာပမာ လငါးေယာကထပၿပး စေ၀းဆႏၵျပလ႕မရဘး၊ တရားရးမတငဘန႕

ႏစအကန႕အသတမရ ခပေႏာငႏငတ ျပညတြငးလၿခေရးဥပေဒရတယ။ ( ျမနမာျပညက ငါးႏစပ ရတယ။)

မဒယာေတြေရာ၊ အတကအခေတြကေရာ ၾကကသလအေရးယႏငတ အသေရဖကမႈဥပေဒ ရတယ၊

အၾကညညပကမႈ၊ ဆပေအာငလႈ႕ေဆာမႈဥပေဒေတြရတယ ။ စကၤာပအလပသမားပါတက

ဂယနနသာယနဆရင ခဏခဏတရားစြခရ၊ ေငြေလာရလြနး လ႕ ေဒ၀ါလခၿပး ႏငငေရးေလာက က

ထြကသြားရဖးတယ။ အတကအခေခါငးေဆာငတစဥးက ျပညတြငးလၿခေရးဥပေဒန႕ ႏစသးဆယ

အကယခပခၿပး ဆနတဆာကၽြနးမာထားခဘးတယ။

မေလးရားမာ စကၤာပလဘ ျပငးထနတ ျပညတြငးလၿခေရးဥေပဒရတယ။ ကညဆန

ငါးေတာငအထကေတြ႕ရင ေသဒဏေပးလ႕ရတယ။ ခြငျပခကမရဘ စေ၀းရင အဖမခရမယ။ ၿပးခတ

ႏ၀ငဘာ ၂၅ က ကလားလမးေတြ ဆႏၵျပလ႕ လတစေထာငေလာကအဖမးခရၿပး ကနတ ေကာငေတြက

နပါတတတ၊ မကရညယဗးေတြန႕ အတးခရေသးတယ။ ေခါငးေဆာငသးေယာကက ေတာ

ေထာငသးႏစအထကႏငတ ဥပေဒန႕ တရားစြမယဆပ။ မေလးလမ းမဟတရင အလပ၊

စးပြားေရးေနရာတငးမာ ခြျခားဆကဆခရတယ။ ၂၀၀၆ ခႏစအတြငးမာ ဟႏၵန႕ ခရစယနဘရား

157

ေကာငးတစရာေကာက ခြငျပခကမရဘေဆာကတယဆၿပးဖကခတယ။ အဒထမာ ႏစတရာေကာ

မေလးရားႏငငမေပၚခငကေဆာကထားတ ဘရားေကာငးေတာငပါတယ။

ထငးကေတာ ေျပာမေနန႕၊ အာရမာမဟတဘး၊ ႏငငတကာမာ အာဏာသမးမႈ အၾကမႏစဆယ ေကာန႕

သရဖေဆာငးထားတာ၊ အေျခခဥပေဒေတာင ၁၈ ခရခၿပ။ ထငးေတာငပငး မာ မာရယေလာထတထားတာ

ငါးႏစေကာၿပး။ မဆလငဆ အေသႏြာတာေၾကာင သကဆင လကထက က ဆႏၵျပပြတစခထ မာ

ကလားရစဆယေလးေယာက အခပကားထမာ မြနးၿပးေသဖး တယ။

ဖလစပငက နမညခဒမကေရစ၊ အာဏာက ေျမရငေတြလကမာပ၊ မားက႕စ၊ အာကြန၊ အာရယ အားလး

ေျမရငအပစေတြပ၊ မခးမႈ၊ ကလနကမႈ၊ လကမရြ႕လသတသမားေတြန႕ သတျဖတ တာတ႕က

ဖလစပငႏငငေရးပ၊ ေတာငပငးက မဆလငေတြက အၾကမးဖကသမားေခါငးစဥ ေအာကကေန

ႏပကြပေနတာ ႏစႏစဆယေကာၿပ၊ ဖလစပငဟာ အရတၿပးရင သတငးေထာကေတြ ေသတာ

အမားဆးႏငငပါ။

ဒါေတြက အျမညးသေဘာေျပာျပတာပါ။ အကယေျပာရငတစႏငငျခငးက စာအပတစအပ

ထတလ႕ရပါတယ။ဆလတာက လ႕အခြငအေရးန႕ပတသကလာရင အာဆယထမာ သေတာစင မရ ပါဘး၊

အတတန႕ အႏႏပါဘ။ ဒါေၾကာငလညး အာဆယ ပဋဉာဏမာ လ႕အခြငအေရးန႕ ပတသက ၿပးဘာမ

ခငခငမာမာမပါတာပါ။

ဒါက မသဘ ၊ ျပညပကဆရာႀကးေတြေျပာသမ သေယာငလကေနရငေတာ ကယအရည အခငးကယ

အထတေျဖျပသလ ျဖစလမမယ။ အမ းသားႏငငေရးက တကယလပမယဆရင ေတာ ဘယအရာက မဆ

ေစေစငငေလလာၿပးမာ ေျပာၾကာရငေကာငးမယထငပါတယ။ ဆငျခငႏငဖ႕ပါ။

ပေတာကေျမ

158

tdkvHypfeJY EdkifiHa&;

raeYu *&dEkdifiHrSm tdkvHypfrD;&I;wdkifudk pwifo,f,lwJh tcrf;tem;vkyfygw,f/

&kyfjrif oHMum;jyuGufxJrSm a&S;cwf*&dt0wftpm;eJY rdef;rysdKav;u Nidrf;csrf;a&;

oauFwiSufjzLav;udk vTwfvdkufygw,f/ ußGefawmhtxifawmh a&S;*&dacwfwHk;u

tdkvHypftm;upm;yGJawmf umvrS wdkufyGJawG&yfxm;wm? ppfwkdufaewJholawGawmif

NydKifyGJrSm twl,SOfNydKifMuwm udkazmfnTef;wm jzpfrSmyg/

acwfopftdkvHypfyGJawmfawGuawmh 'Dvdkr[kwfawmhyg/ rD;&I;wdkifpo,fwJh tcrf;tem;

twGif;rSm w&kwfudk,fpm;vS,f pum;ajymcsdefrSm atmf[pfuefYuGufvdkY vlav;ig;

a,muf xdef;odrf;cHvdkuf&wm awGYygw,f/ aemufNyD; EkdifiHwumowif;awGrSm

wdbufta&;tcif;aMumifh? 'gzgudpöaMumifh? jrefrmEkdifiHaMumifh ab*sif;tkdvHypf

tm;upm;yGJudk oydwfarSmufzdkY vIyf&Sm;aewmawGvnf; awGYae&ygw,f/ zefvefa*gif;

bmoma&;*dkPf;udk EdSyfuGyfvdkY? jrpfusOf;oHk;oG,f a&umwm aqmufvdkYqdkwmvJ

ygygw,f/ tJ'gawG[m tdkvHypfNydKifyGJ&JU tESpfom&udk rxdcdkufbl;vm;vdkY

pOf;pm;rdygw,f/

wu,fawmh tdkvHypfudk EkdifiHa&;twGuf toHk;cscJhwm tckrSr[kwfygbl;/ acwfopf

tkdvHypfNydKifyGJawG jyefpxJu EkdifiHawG[m tdkvHypfudk oydwfarSmufr,fqdkwJh

Ncdrf;ajcmufrIudk vkyfcJhwmyg/ 1912 ckESpf pawmh[krf;tdkvHypfrSm tJ'DwHk;u&dSwJh

Mopx&dk- [efa*&D tifyg,mu bdk[D;rD,m;eJY [efa*&DEkdifiHrsm;udk oD;jcm;vGwfvyf

wJhEdkifiHrsm;tjzpf yg0ifcGifhay;wmudk uefYuGufwJhtaeeJY oydwfarSmufr,fvdkY

jcdrf;ajcmufcJhbl;ygw,f/ tdkvHypfaumfrwD IOC u tdkvHypftESpfom&udk xdckdufrSmrdkY

rvkyfoifhbl;vdkY ajzmifhjzcJhvdkY vufawGY oydwfarSmufwm rjzpfcJhygbl;/

159

1936 ckESpfbmviftdkvHypfusawmh [pfwvm&Jh *sL;qefYusifa&;0g'aMumifh tar&duef?

jyifopfeJY NAdwdefwdkYrSm oydwfarSmufzdkY awmif;qdkwmawG&dScJhw,f/ 'DwpfcgrSmvnf; IOC u oydwfrarSmufatmif em;csEkdifcJhw,f/ 'ghaMumifhvnf; tar&duefvlrnf;

tm;upm;orm; *sufqDtdk0ifu vlrnf;awG? *sL;awGEdSrfwJh emZDawGa&SUrSm a&TwHqdyf

av;ck,lNyjyD; tm&D,ef awGuom t&m&momw,fqdkwJh [pfwvm&JU t,ltqudk

&dkufcsdK;jyEkdifcGifh&cJhwmyg/

'kwd,urmÇppfaemufydkif;rSmawmh IOC [m ppfat;wdkufyGJ&Jh 'Pfudk cHvm&ygw,f/

EkdifiHawG[m tdkvHypfpdwf"mwfudk ab;z,fNyD; EkdifiHa&;tudsK;tjrwfudk a&SUwifvm

Muygw,f/ tdkvHypf[m olwdkY&Jh 0g'awG? t,ltqawGudk wifjywJh pifjrifhjzpf

vmygNyD/ 1956 ckESpf tdkvHypfrSm tD*spf? vpfAsm;eJY tD&wfwdkY pl;tufppfyGJaMumifh

oydwfarSmufw,f/ w&kwfu wkdif0rfygvdkY oydwfarSmufw,f/ e,fomvef? pydefeJY

qGpfZmvefwdkYudk qdkAD,ufwdkY [efa*&Dudk usL;ausmf wmaMumifh oydwfarSmufw,f/

1968 eJY 1972 tdkvHypfawGupNyD; tom;ta&mifcGJjcm;wJhrl0g'aMumifh awmiftmz&du

eJY &dk'D;&Sm;wdkYudk tdkvHypfNydKifyGJrSm yg0ifcGifhydwfyifcJhygw,f/ 1976 rGefx&D&,f

tdkvHypfusawmh tmz&duEkdifiHrsm;u e,l;ZDvef &*fbDtoif;[m awmiftmz&durSm

oGm;upm;cJhwmaMumifh tdkvHypfrSm 0ifcGifhray;oifhbl;vdkY qdkMuw,f/ IOC

uvufrcHawmh tmz&duEkdifiH 29 EkdifiHu oydwfarSmufygw,f/ tcsdKUEkdifiHawGu

tm;upm;orm;awGu NydKifyGJp0ifaeNyD;rS rsuf&nf pufvufeJY tdkvHypf&GmxJu

xGufoGm;&wmyg/ 'g[m tdkvHypfNydKifyGJudk EkdifiHtrsm;tjym; wpfNydKifwnf; oydwf

arSmufwm&JhtpygyJ/

1980 armfpudk tdkvHypfusawmh qdkAD,ufwdkYu tmz*efukd usL;ausmfvdkYqdkNyD;

tar&duef acgif;aqmifwJh EkdifiHajcmufq,fausmfu oydwfarSmufygw,f/ 'g[m

tdrf&SifEkdifiHudk OD;wnfNyD; oydwfarSmufwJhtavhtx tpygbJ/ 1984 avmhtdef*s

vdpfyGJudkawmh qdkAD,uf OD;aqmifwJh EkdifiHESpfq,feD;ygu tjyeftvSef

oydwfarSmufygw,f/ 1988 qdk;vftdkvHypfudkawmh ajrmufudk&D;,m;? usL;bm;eJY

eDum&m;*Gm;EkdifiHrsm;u oydwfarSmufygw,f/ 'Dvdkjzpfvm vdkufwm[m ppfat;

160

wdkufyGJNyD;rS vkyfwJh 1992 tdkvHypfaemufydkif;rSom oydwfarSmufr,fqdkwJh

Ncdrf;ajcmufrIrsm; aysmufoGm;cJhygw,f/

tckwpfcg 2008 ab*sif;tdkvHypfusawmh oydwfarSmufr,fqdkwJhtoHawG jyefay:vm

jyefygNyD/ 'guvnf; wdbufta&;tcif;jzpfrS r[kwfygbl;/ tdkvHypfyGJawmf

pwifusif;ycGifh avSsmufxm;pOfuxJu vlYtcGifhta&;udk taMumif;jyNyD; w&kwfEkdifiHrSm

tdkvHypfrusif;yoifhbl;vdkY taemufEkdifiHrSm&dSwJh vlYtcGifhta&;vIyf&Sm;olrsm;u

pNyD;aqmif&GufcJhwmyg/

tdkvHypfNydKifyGJudk oydwfarSmufw,fqdkwJh vkyf&yf&JU &nf&G,fcsufu &Sif;ygw,f/

EkdifiHawG[m tdkvHypf usif;ycGifh&wmudk tifrwef*kPf,lw,f/ tJ'DEkdifiHom;awG

uvnf; *kPf,lw,f/

'ghaMumifh 'kwd,urmÇppftNyD; *syef&JU evHxvmrI[m 1964 tdkvHypfu pw,fvdkY

ajymMuwmyg/ tJ'Dawmh tdkvHypfyGJMuD;udk pnfpnfum;um; atmifatmifjrifjrif

usif;yEkdifw,fqdkwJh *kPfudk udk,feJY rwJhwJhvludk ray;csifbl;/ 'gygbJ/

'D&nf&G,fcsuf[m *&dacwfwHk;u tdkvHypfNydKifyGJawG usif;ycJhwm&JU &nf&G,fcsufeJY

udkufnDyg&JUvm; /acwfopfumvrS tdkvHypfNydKifyGJawGusif;yzdkY pnf;&Hk;awmhvnf;

EkdifiHwum cspfMunfa&;udk taxmuftuljyKzdkY vkyfcJhwmyg/ 'gudk EkdifiHa&;

vufeufeJYoHk;vdkY oifhyghrvm;/ awmiftmz&du? &dk'D&Sm;EkdifiHawGudk NydKifyGJ0ifcGifh

ray;wmudkawmh axmufcHygw,f/ bmaMumifh vJqdkawmh olwdkYtm;upm;toif;

awGrSm tJ'DtcsdefwHk;u vlrnf;awGudk ygcGifhrS ray;wmudk;? 'gtdkvHypfpdwf"mwfudk

rvdkufemwmyJ/

wu,fawmh tdkvHypfNydKifyGJqdkwm av;ESpfwpfMudrfrS usif;ywmyg/ tm;upm;

orm;awG[m 'Dav;ESpfvHk;vHk; tdkvHypfNydKifyGJudk &nf&G,fNyD;avhusifhcJhwmyg/ wpfcsKdU

twGufuawmh 'DrSm &wJhatmifjrifrI[m olwdkUtwGuf b0xGufaygufyg/ EkdifiHjcif;

oabmuGJvGJwm? EkdifiHwpfck&Jh tpdk;&ay:vDpDukd rMudKufwmeJY 'DNydKifyGJudk oydwfarSmuf

wm[m w&m;&JUvm;/

161

'Dtm;upm;yGJMuD;rSmNydKifzdkY? 'DyGJrSm udk,fhEkdifiHtoif;udk tm;ay;zkdY tm;cJxm;olawGudk

vspfvsL&INyD; EkdifiHa&;tusdK;twGuf oydwfarSmufwm rvkyfoifhbl;vdkYxifygw,f/

'Dtm;upm; orm;awGrSmaum yg0if,SOfNydKifcGifhqdkwJh vlYtcGifhta&;r&dSawmhbl;vm;?

ußGefawmfwdkY pOf;pm;oifhygw,f/ EkdifiHwumrSm EkdifiHjcif;oabmuGJvGJwmawG?

vlYtcGifhta&; csdK;azmufwmawGudk ajz&Sif;zdkY enf;vrf;awG? tzGJYtpnf;awG

trsm;MuD;&dSygw,f/ 'DjyóemawGudk tJ'Dae&mawGrSm r&Sif;bJ tdkvHypfudk

oydwfarSmufwJh enf;vrf;eJY&Sif;aewm oihfawmfyg&JUvm;/

tdkvHypfNydKifyGJawGudk c&pfawmfray:rD bDpD 776 wHk;u pw,fcJhw,fvdkY qdkygw,f/

tJ'Dwkef;u vlawGu tck ußGefawmfwdkY jzpfaewmudkrsm;awGY&if 'DvlawGES,f

odyÜHynmawG? &kyfypönf;awGawmh igwdkYxufwdk;wufyg&Jh/ onf;cHcGifhvTwfrI?

oabmxm;MuD;rIwdkYuawmh tvGefenf;ygvm;vdkY rSwfcsufcsrSm jrifa,mifrdaMumif;

ygAsm/

162

tcef;(4)

tawG;tjrifaqmif;yg;rsm;

163

jcif;cwfMu&atmif

MumawmhMumcJhygNyD? vGefcJhaom ajcmufvavmufuyg/ tifwmeufuwqifh jynfwGif; *sme,fwpfckudk zwfjzpfygw,f/ tJ'Du t,f'DwmhtmabmfrSm trsdK;om; EkdifiHa&; taMumif; a&;xm;wJhtxJrSm trsdK;om;EkdifiHa&;qdkonfrSm jcif;cwfonfESifh wlygonf qdkNyD; a&;xm;oAs? tus,fawmh &Sif;jyrxm;bl;/ tckwpfavm y#dyu©awG taMumif; awG;&if;eJU 'Dpum;av;jyefowd&vdkU tawG; qefUrdwmav; a0iScsifygw,f/

jcif;0dkif;wpfckudkMunfhyg/ jcif;cwfaewJholawGxJrSm touft&G,ftrsdK;rdsK;? vluvnf; ykol yk? &Snfol&Snf? ydefol? 0ol pHkvdkUyg/ ußGrf;usifrItqifhuvnf; trsdK;rsdK; uGJygao;w,f/ NydKifyGJr[kwfbl;qdk&if 0wfpHkrSmawmif abmif;bDwdk? cg;awmif; usdKuf trsdK;rsdK;uGJEkdifygw,f/ 'gayr,fh olwdkU tm;vHk;rSm &nf&G,fcsufwpfckyJ &dSygw,f/ 'guawmh jcif;vHk;rusbJ ysH0JaezdkUyg/

'ghaMumifhvnf; awmfoluvnf; wpfa,mufwnf;cwfraeyJ wpfjcm;olawG cwfcGifh &atmif ydkUay;w,f/ wpfcsufwpfavwdrf;apmif;NyD; 0dkif;jyifxGufoGm;&ifvnf; olUwmudk,fwmrcGJyJ vdkufq,fNyD; 0dkif;xJjyefydkUEkdifzdkU MudK;pm;Mu? vdkufq,foludk ulnDzdkUaemufu toifhapmifhMu? rawmfvdkU jcif;vHk;ajrusoGm;&ifvJ jypfwifoH? jiLpkMudrf;armif;oHrsm;rMum;&yJ taumif;qHk;jyefcwfEkdifzdkU MudK;pm;? wpfa,muf a,mufu tvGefvSwJh jcif;aygufav;rsm;cwfjyvdkuf&if usefwJholawGu tm;ay;? jcif;0dkif;ukdMunfhvdkuf&if tvGefyDwdjzpfp&maumif;ygw,f/ jcif;0dkif;xJrSm 0ifcwfaeol jcif;vnf; ußGrf;usifrINydKifr,fqdkwmodomygw,f/ odkUaomf olwdkUjydKifjcif;[m jcif;vHk;udk ajruszdkU r[kwfbJ tvSyqHk;ysH0JaezdkUomjzpfygw,f/ NydKifzufcwfr&atmif jcif;udk ydkUay;r,f qdkwJhpdwf jcif;cwfolawGMum;rSm r&dSygbl;? olwdkUjcif;NydKifvdkU jcif;0dkif;ydkpdkajyvmwmyJ &dSygw,f/

jcif;cwfupm;en;fu pnf;vHk;nDnGwfrIudk jywJhtjyif aumif;aom,SOfNydKifjcif;udk o&kyfazmfEkdifwJh taumif;qHk;upm;enf;vdkqdkjcifygw,f/ [kdwHk;u bk&m;BuD;u 0gqdk jcif;cwfyGJawGrSm ußGefawmfwdkU warhwarmtm;ay;zl;ygw,f/ jcif;tzGJUawGNydKifwmu tjcm;tm;upm;enf;awGvdk olrsm;&HHI;atmifvkyfwm r[kwfyJ udk,ftaumif;qHk; cwfjyEkdifatmif ? jcif;ayguftaumif;qHk;cwf jyEkdifatmif vkyfNyD;NydKifwmyg/ udk,fhxuf aumif;wJhtoif;udk awGU&ifvnf; remvdkpdwfeJU r[kwfyJ tm;uswJhpdwfeJU MunfhNyD; twk,lMu? aemufESpfrSm 'DxufydkNyD;aumif;atmif b,fvdkcwfrvJqdkNyD; avhvmMu wmyg/ tm;ay;wJhy&dwfoufuvnf; rdrdtoif;EkdifzdkUqdkwJh wpfzufowf pdwfeJU r[kwfbJ taumif;qHk;? tvSqHk;cwfEkdifwJhtoif;udk vmMunfhwmyg/ taumif;qHk; cwfjyolawGudk rk'dwmyGm;Muwmyg/

tJ'gwpfjcm;tm;upm;enf;awGeJUuGmwJhtcsufyg/ Oyrm abmvDabmyGJudk Munfhvkduf yg/ wpfzuftoif;evHrxlEkdifatmif pay;abmawG? taxmifawG? &dkufcsufawGeJU

164

tjyif;xefqHk; tm;xkwfupm;Muwmudk awGU&rSmyg/ rdrd&dkufcsufudk wpfzufu rq,fEkdifbl;qdk&if vuf0g;jcif;&dkufNyD; atmifyGJcHMu? vufqGJEIwfqufMu? rdrdbufu rq,frEkdif&ifawmh q,frzdkUrwwfEkdifwJholudk rsufapmif;awGxdk;Mu? tjypfwifMu? wpfcgwpfav rdrdbufudk epfemapr,fh qHk;jzwfcsufrsm; qdk&if 'dkifvlMuD;udkawmif &efpG,faigaigeJU jypfwifMudrf;armif;? NydKifyGJudk Munfh&wm pdwfESvHk;ylyifzdkU aumif;vSygw,f/

y&dwfowfrsm;ua&m toif;pGJ? yk*¾dKvfpGJawGeJUtm;ay;vdkufwm/ udk,fhtoif; taumif;qHk; upm;wmMunfhzdkUxuf wpfzuftoif;&HI;wmjrifcsifaeMuolu trsm;pk? wpfzuftoif;om;rsm; udk avSmifajymifzdkU0efrav;ovdk 'dkifvlMuD;udk atmfqJzdkUvJ vufrwGefUMu/ 'DvdkygyJ abmvHk;? vufa0SU ponfhponfh tm;upm;enf;awGrSm 0ifNydKifolawGa&m? y&dwfowfrsm;yg tvGefylavmif jyif;jywJhpdwfawGeJU ,SOfNydKifMu? tm;ay;Muwmudk awGU&rSmyg/ 'ghaMumifhvnf; abmvHk;yGJawGrSm tMurf;zufrIawG jzpfaewmaygh/

tckvdk 'Drdkua&pDudk azmfaqmifzdkU MudK;pm;aewJh tcsdefumvrSma&m? ygwDpHk 'Drdkua&pD pepf xGef;um;vmwJhtcsdefrSma&m EkdifiHa&;rSm t,ltqtrsdK;rsdK;uGJjym;olawG &dSaerSm aocsmygw,f/ &dSvJ&dSaewmudk ußGefawmhwdkUawGUae&wmyJ/ tJ'DvlawGMum;rSm b,fvdk rsm; ,SOfNydKifMurvJ/ abmvHk;wdkU abmfvDabmwdkUvdk wpfzufvl evHrxlEkdifatmif xdk;ESufNyD;rS tEkdif,lMurvm;? jcif;0dkif;rSmvdk yg0ifaeolawGtjcif;jcif; &efvdkrkef;xm; rI? epfemapvdkrIawGrygyJ yl;aygif;aqmif&Gufjcif;eJU ,SOfNydKifMurSmvm;/ ygwDpHkpepfrSm ygwDawGaxmifNyD;NydKifMu&ifa&m jcif;cwfNydKifyGJvdk oabmxm;rvm;? abmvDabm? abmvHk;NydKifovdk oabmxm;rvm;? yGJMunfholawGeJUwlwJh jynfolrsm;ua&m b,fvdkpdwfxm;eJUtm;ay;MurSmvJ/ ußGefawmfwdkUpOf;pm;oihfygNyD/

tzGJUtpnf;wpfckrSmjzpfjzpf? &nfrSef;csufwpfckudk taumiftxnfazmf&mrSm jzpfjzpf vkyfazmfudkifzufjcif;vnf; NydKifMuygw,f/ tkyfpkjcif;vnf;NydKifMuygw,f/ wpfcg wpfcgawmhvnf; rdrd 'grSr[kwf rdrdtkyfpk&JhtusdK;pD;yGm;udk umuG,fEkdifzdkUvnf; NydKifMuygw,f/ tJ'DtcgrSm ,SOfNydKifrIrsm;uae oabmxm;uGJvGJrIawG? 0da&m"d awGjzpfNyD; y#dyu©tqifhtxd OD;wnfoGm;cJhMuwm awGU&ygw,f/ tJ'Dy#dyu©awG aMumifhyJ ,SOfNydKifolawGomru Mum;vlawGygepfemcJh&? tzGJUtpnf; NydKuGJwJhtxd jzpfcJh&wm awGvnf; renf;raemygyJ/

'Dvdkjzpf&wmuvnf; ,SOfNydKifolrsm;taeeJUabmvDabmyGJ? abmvHk;yGJ? vufa0SUyGJvdk oabmxm;NyD; NydKifcJhMuvdkUyg/ 'Dvdkoabmxm;aMumifhvnf; olwdkUtaeeJU rEkdif&if t&HI;vdkU cH,lcJhNyD; tay;t,lwdkU em;vnfrIwdkUudk vufrcHEkdif? oa&qdkwm tajzr[kwf vdkU ,lqxm;Muygw,f/

jcif;vHk;upm;en;fqdkwm jrefrm&dk;&mtm;upm;enf;tppf jzpfygw,f/ wpfavmu &kyf&SifyGJawmfwpfckrSm jcif;cwfupm;enf;taMumif;&dkufxm;wJh rSwfwrf;wifum; qk&oGm;wm zwfvdkuf&ygao;w,f/ 'Dupm;enf;[m yl;aygif;aqmif&Gufjcif;?

165

pdwfaumif; apwemaumif;jzihf ,SOfNydKifjcif; qdkwmtwGuf taumif;qHk;OyrmvJ jzpfygw,f/ ußGefawmfwdkU&Jh trsdK;om;tm;upm;enf;vdkUvnf; qdkEkdifygw,f/

ußGefawmfwdkUEkdifiH[m tifrwefta&;BuD;wJh tvSnfhtajymif;umvwpfckudk a&mufae ygNyD/ 'Dtqifhudk b,fvdkjzwfoef;MurvJ/ nifnifomomeJU ul;ajymif;rvm;? vdIif;MuD;avxefeJU ajymif;rvm;/ yg0ifywfoufaeolawGtm;vHk;u jcif;0dkif;av;u ay;wJh oifcef;pmukd,lwwf&ifawmh ußGefawmfwdkUtm;vHk;twGuf vSywJhtem*wfwpfck &Edkifr,fvdkUxifrdaMumif;ygAsm/

166

jyefvnfoifhjrwfa&;ESifh tajccHOya'

jrefrmhEkdifiHa&;rSm wyfrawmfbufua&m? twdkuftcHrsm;bufuyg oifhjrwfa&;twGuf qE´&dSaMumif; tjrJwrf;ajymcJhMuygw,f/ wyfrawmfbufuawmh 'gudk trsdK;om; jyefvnfpnf;vHk; nDnGwfa&; National Reconsolidation vdkYajymNyD; twdkuftcHrsm;uawmh trsdK;om;jyefvnf oihfjrwfa&; (0g) &ifMum;apha&; National Reconciliation vdkYqdkygw,f/ tac:ta0:uGJjym;ay;r,fh ESpfbufMum;jyefvnfaphpyf oihfjrwfa&;vkyfvdkwJh qEawG &dSaewmuawmh xif&Sm;ygw,f/

'gayr,fh 'D&nfrSef;csufudk atmifjrifatmifvkyfwJhtcgrSmawmh atmifjrifrIr&dSwmudk pdwfraumif;p&m awGY&ygw,f/ 'Dvdkjzpf&wJhtaMumif;t&if;uvnf; oHo,awG MuD;rm;vGef;jcif; aMumifhygbJ/ 1988 ckESpfuaecktxd wyfrawmfeJY twkduftcHrsm; vufwGJvkyfcJhzl;wJhtvkyf wpfckrSr&dSygbl;/ tao;trTm; tcrf;tem;av; wpfckudk awmif vufwGJrvkyfEdkifcJhygbl;/ wyfrawmfbufuawmh twdkuftcHawGu 'DtcGifh ta&;udk,lNyD; igwdkYudktjyKwfESHrSmvdkY jrifw,f/ twdkuftcHbufuvnf; wyfrawmfu apwemrrSefbl;? vlvnfusw,f/ vuf0g;MuD;tkyfr,fvdkYjrifw,f/ wpfa,muf taetxm;udk wpfa,mufem;vnfEkdifatmif b,fwHk;urS rMudK;pm;cJhzl;yg/

89 tmZmenfaeY tcrf;tem;vnf; 'DvdkjzpfwmygyJJ/ wyfrawmfu twdkuftcHrsm;u 'DtcGifhta&;udk,lNyD; vlpkvla0;eJYjyefNyD; qlylqEjywmawGvkyfrSm pdk;&drfw,f/ twdkuf tcHrsm;uawmh 'Dtcrf;tem;eJY ywfoufNyD; tpdk;&u pnf;urf;awGowfrSwfwm[m vlv,fuswmyJ/ 'Dtcrf;tem;u igwdkYeJYvnf;qdkifw,f/ vGwfvGwfvyfvyf csDwuf qifEGJ&r,f/ 'DtrdefYawGudk emcHp&mrvdkbl;jrifw,f/ 'Doabmxm;awGaMumifhyJ aemufqHk;xdyfwdkufawGYMuNyD; a':atmifqef;pkMunfudk aetdrfrSmtus,fcsKyfcswJhtxd a&mufum ESpfbufMum; pv,f0ifzifrrJcifu uGJvdkufwm tckxdygyJ/

'Daemufydkif; 90 a&G;aumufyGJ? trsdK;om;nDvmcH? a':atmifqef;pkMunfeJY awGYqHkrIvdk ta&;MuD;wJhjzpfpOfawGutp? t&m&mrSm ESpfbufvHk;u 'DvdkoHo,awGeJYyJ &ifqdkif ajz&Sif;cJhMuwmudk ußGefawmfwdkYawGYEkdifygw,f/ 'g[m jrefrmhEkdifiHa&;rSm xGufaygufr&dS bJjzpfae&wJh t"du taMumif;tcsufjzpfw,fvdkY xifygw,f/

'DvdktajctaerSm ESpfbufMum;em;vnfrI&zdkYqdk&if twlvufwGJaqmif&GufEkdifr,fh ywf0ef;usiftajctae wpf&yf&dSzdkYvdkvmygw,f/ 'Dtajctae ? 'DrlabmifxJrSm vufwGJvkyf&if;uae wpfbufeJYwpfbuf em;vnfrIydk&vm r,f/ wpfbuf&Jh taetxm;udk wpfbufu odvmr,fqdk&if ,HkMunfrI&vmrSmjzpfygw,f/ 'Dvdk ,HkMunfrI&vmrSyJ tay;t,ltavSsmhtwif;awG &dSvmNyD; Win ­ Win Solution

udka&mufrSmyg/

tJ'Dvdkqdk&if 'Dtajctaeudk b,folu zefwD;ay;rvJ/ EdkifiHwum (ukvor*¾) u zefwD;ay;rSmvm;/ udk,fhjynfwGif;rSmyJzefwD;,lrSmvm;? pOf;pm;&ygr,f/ ukvor*¾vJ

167

'DvdkvkyfzdkYMudK;pm;aewm MumygNyD/ 'gayr,fh ukvor*¾u Mum;0ifwJhtcgrSm taemuftkyfpk&Jh wGef;tm;ay;rIaMumifh a':pkMunfeJY EkdifiHa&;tusOf;om;rsm; vGwfay; a&;? oHk;yGifhqdkifaqG;aEG;a&;? 90 &v'f todtrSwfjyKa&;qdkwJh MudKwifpnf;urf;csuf awGygvmygw,f/ 'gawGu rSm;vm;qdkawmh rrSm;ygbl;? 'gayr,fh jyóemu 'Dawmif;qdkcsufawGudk wyfrawmfu rvkdufavsmcif ppfacgif;aqmifawGtwGuf 'DvkyfaqmifcsufawG[m olwdkYvHkNcHKa&;twGuf tEÅ&m,fr&dSbl;qdkwJh tmrcHcsuf ygrvmwmygyJ/ jrefrhmEkdifiHa&;rSm ESpfaygif; av;q,fausmf t"duae&mu ygvmwJh Zmwfaumifudk bmtmrcHcsufrSm ray;bJ Zmwfpifay:u csufjcif;qif;oGm;zdkYajym&wm vG,fr,frxifyg/ 'ghaMumifhvnf; ukvor*¾udk,fpm;vS,fawGom wpfa,mufNyD; wpfa,mufajymif;oGm;w,f? jrefrmhta&;rSm tajz&SmvdkY r&ao;wmjzpfygw,f/

'ghaMumifhvnf; tckay:vmr,fh tajccHOya'udk xGufaygufwpfcktaeeJY oHk;oyfwJh t,ltqrsm; ay:xGufvmwmjzpfygw,f/ 'DtajccHOya'u 'Drdkua&pDpHrsm;eJU tjynfht0udkufnDrIr&dSbl;? wdkif;&if;om;rsm;&Jh tcGifhta&;rSmvnf; uefYowfcsuftcsdKU &dSaew,fqdkwm trSefygyJ/ 'gayr,fh 'DtajccHrlxJrSm wyfrawmfeJY EdkifiHa&; ygwDrsm; vufwGJNyD;vkyfEkdifr,f/ wdkif;&if;om; ygwDrsm;taeeJY rdrda'orSm Oya'jyKa&;;? tkyfcsKyfa&;? w&m;pD&ifa&; tmPmtcsdKUusihfoHk;cGifh&vmr,fqdkwm awGYEkdifygw,f/ EdkifiHom;rsm;&Jh tajccHtcGifhta&;eJY vlYtcGifhta&;awGudk &vmr,f/ wu,fvdkY tpdk;&u (ppfom; or®wjzpfcJh&ifaygh) tajccHOya'eJY rnDwmrsm;vkyfcJh&if vTwfawmf awGtwGif;rSm? pme,fZif;awGrSm vGwfvGwfvyfvyf axmufjya0zefEkdifr,f/ tckvdk tcsdefrawmf vmzrf;rSmaMumufp&mrvdkbl;vdkY tajccHOya'udk vufcHvdkwJholrsm;u qdkMuygw,f/

'DvdkwGJvkyfEkdif&ifawmh wpfa,mufeJYwpfa,muf ydkNyD;em;vnfrIawG&edkifr,f/ wdkif;&if; om;awGtaeeJUvnf; rdrdwdkUa'ota&;udk pDrHtkyfcsKyfwJhtawGUtMuHK&vmr,f/ ('Dvdk r&cJhwm ESpfaygif; av;q,fausmfcJhygNyD/) wyfrawmftaeeJYvnf; 'Drdkua&pDpepfeJY usifhom;&oGm;&if EkdfifiHa&;ygwDawGtay: ,HkMunfrI&dSvm&if olwdkY&Jhtcef;u@udk wpfajz;ajz;avSsmhcsoGm;edkifw,fvdkY arSsmfvifhEkdifw,fqdkNyD; ,lqolrsm;vnf;&dSygw,f/

'Dt,ltq&dSolawGuawmh trsdK;om;jyefvnfoihfjrwfa&;eJU 'Drdkua&pD azmfaqmifa&; udk jzpf&yf Event tjzpfrjrifbJ jzpfpOf Process taeeJUjrifolrsm;jzpfygw,f/ 'ghaMumifhvnf; vuf&dS etzacgif;aqmifqGJxm;wJh tajccHOya'udk Mum;tqifhwpfck taeeJU&IjrifNyD;? 'Dae&mu poifhw,fvdkY qdkaeMuwmyg/ jrefrmoHawmfqifheJU awGUqHkcef;rSm ruo acgif;aqmifa[mif; udka&mifeDOD;u tcktcsdefrSm olYbuf (etz) u ESpfvSrf;qkwf&if udk,fESpfvrf;wufxm;? olq,fvSrf;qkwfrS wufr,fqdk&if olYbufu b,fawmhrSqkwfrSmr[kwfbl;vdkYajymwm 'Dt,l tqudk ajymoGm;wmygyJ/ 'DvkdjrifolawGu etz&Jh tajccHOya'[m wyfrawmfu EkdfifiHa&; ZmwfcHkay:uae ajz;ajz;csif;qif;oGm;zdkY vkyfwJh Exit Strategy vdkY aumuf,lygw,f/ tenf;qHk; vuf&Sdacgif;aqmifrsm;&Jh vkHNcHKa&;udk tmrcHEkdifr,fhtaetxm;udk ,lxm;w,fvdkU vnf; jrifMu ygw,f/

168

'Dvdk tajccHOya'udk vufcHoihfw,fvdkY xifolawGeJY qefYusifbufuawmh vHk;0 y,fcsa&;t,ltqygyJ/ 'Dt,ltqudkawmh jynfwGif;u 88 rsdK;qufrsm;eJY t&ifu UNLD qdkwJh jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; 'Drkdua&pDtzGJYcsKyf0if wkdif;&if;om; ygwDrsm;eJY jynfya&muf twdkuftcHtrsm;pku vufudkifxm;ygw,f/ olwdkYxJrSm qE´cH,lyGJudk oydwfarSmufzdkYeJY uefYuGufrJxnfhzdkYajymwmuvGJ&if tajccHOya' rlMurf;udk vufrcHEkdifbl;qdkwJh ,lqcsufuawmh twlwlygbJ/ trsdK;om;'Drdkua&pD tzGJUcsKyfuawmh vufrcHbl;qdkwmudk oG,f0dkufajymwJh aMunmcsufxkwfwm awGYyg w,f/

y,fcsa&;t,ltq&dSolrsm;uawmh 'DtajccHOya'udk a&;qGJxJu 90 a&G;aumufyGJrSm tEkdif&cJhwJh NLD rygwm&,f/ tem*wftpdk;&tzGJUrSm ppfwyfu 25% eJY ta&;BuD;wJh umuG,fa&;? jynfxJa&;eJY e,fpyfa&;&m 0efBuD;XmeawGudk udkifxm;wm&,faMumifh ppftkyfcsKyfa&;udk oufqdk;&Snfapr,fh tajccHOya'jzpfw,fvdkY qdkw,f/ 'ghaMumifh 'gudk rysufysufatmif zsuf&r,fvdkY wdkufwGef;aeygw,f/

'gayr,fh y,fcsa&;t,ltq&dSolrsm;bufu 'DtajccHOya'udk y,fcsNyD;&if bmquf vkyfrvJqdkwJh r[mAsL[m? enf;AsL[mudkawmh wdwdususcsrjyygbl;/ tcsdefrwdkifao; vdkYvJ jzpfcsifjzpfrSmyg/ uefYuGufrJay;&HkeJY tpdk;&jyKwfusoGm;rSmr[kwfawmh tajccH Oya'r&dSwJh ppftkyfcsKyfa&;eJU tcsdefwpfckxd qufae&r,fh tvm;tvmudkvnf; xnfh pOf;pm;zdkUvdkr,fxifygw,f/

t"du uawmh tcktcdsefrSm jynfolawG? ygwDawGtaeeJY tpdk;&eJY wef;wlajymcGifhqdkcGifh &dSr,fh upm;uGif; Political Space wpfckvdkaewmygyJ/ tJ'Dae&mudk tckay:vmr,fh tajccHOya'u ay;ekdifrvm;/ ray;Edkifbl;vm;qdkwmudk avhvmtuJjzwf&r,fh tcsdefa&mufNyDvdkY xifyg w,f/'Dae&mrSmawmh pdwfcHpm;csufawG? emusifrIawGudk cPab;z,fxm;NyD; vufawGUusus oHk;oyfzdkYvkdygw,f/ Politic is an art of possibility qdkwJhpum;vnf;&dSwmaMumifh jzpfcsifwmxuf jzpfoihfwmudk OD;pm;ay; r,fqdk&ifjzifh trsdK;om;jyefvnf oihfjrwfa&;[m tvSrf;ra0;bl;vdkY xifygw,f/

169

owif;vGwfvyfcGifhESifhvGwfvyfpGma&G;cs,fcGifh

'DZifbm 21 nu bDbDpDeJU udkatmifrsdK;rif; ( vlUtcGifhta&;ynmay;) wdkU&Jh owif; vGwfvyfcGifheJUywfoufwJh awGqHkaqG;aEG;cef;udk em;axmifvdkuf&ygw,f/ udkatmif rsdK;rif;u owif;vGwfvyfcGifheJU owif;vGwfvyfcGifheJUtwlwGJygvmwJh wm0efodrI? pnf;urf;&dSrIawGudk &Sif;jyoGm;wm tvGefaumif;ygw,f/ owif;rD'D,m vGwfvyfcGifh uaequfNyD; pOf;pm;rdwmuawmh jynfolrsm;&Jh vGwfvyfpGma&G;cs,fcGifhqdkwJh udpöyg/

wpfcgwHk;u a&SUrDaemufrD EkdifiHa&;orm;BuD;wpfOD;ukd csOf;uyfNyD; vGwfvyfa&;BudK;yrf; rIumveJU vGwfvyfa&;&NyD;pumvawGrSm bmjzpfvdkU vli,fawGu vuf0J0g'awGyJ avhvm cJh? ,HkMunfcJhMuwmvJ? vpfb&,f'Drdkua&pDoabmw&m;awG ravhvmMu bl;vm;vdkU ar;Munfhzl;ygw,f/ olu atmufygtaMumif;tcsufawGaMumifh vuf0J0g' awGyJ avhvmcJh w,f/ ,HkMunfcJhMuw,fvdkU qdkygw,f-

wpf/ 'Drdkua&pDqdkwm e,fcsJUEkdifiHawGusifhoHk;wJhpepfvdkU wGJjrifcJhw,f/

ESpf/ qdk&S,fvpf? uGefjrLepfpepfuyJ vGwfvyfa&;udk &atmifvkyfEkdifr,fvdkUxifw,f/

oHk;/ e*g;eDpmzwftoif;u vuf0JpmayawGeJU tdkif,mvefolykefvdk t*Fvdyfudk awmfvSefwJ hpmayawGyJ wifoGif;cJhw,f/ avhvmzdkUtm;ay;cJhw,f/

av;/ vGwfvyfa&;&awmhvnf; t*Fvdyfudk eJU 'Drdkua&pDwGJjrifcJhw,f/ qkd&S,fvpf ygwD&Jh jynfolUpmaywdkufu vuf0JpmayawGyJwifoGif;cJhw,f/

'Dvdk vuf0JpmayawGyJavhvmcJh&vdkU 'Drdkua&pDtaMumif;avhvmolqdk&if ESmacgif;&HIUscH cJh&w,fvdkUqdkygw,f/ 'ghaMumifhvnf; vli,fawGu vuf0Jvrf;aMumif;eJUyJ wkdif;jynfudk xlaxmifEkdifr,fvdkU,HkMunfcJhwmjzpfw,f/ zqyv? yrnw? tvHeD? tvHjzL ponfjzihf tjyif;taysmhomuGmr,f/ vuf0Jcsnf;yJjzpfw,f/ autif,lvdk vuf,mtzGJUawmif aemifrSm autif,lygwDqdkNyD; vuf0Jvrf;vdkufcJhw,f vdkU &Sif;jyygw,f/ aemufNyD;'Dvkd vuf0Jt,lawG jyif;xefvmwmaMumifh ygvDref 'Drdkua&pDorm;awGjhzpfwJh ppfMudKacwfEkdifiHa&;acgif;aqmifBuD;awG[m ppfNyD;acwf vGwfvyfa&; MudK;yrf;rIrSm ab;z,fcHcJh&w,fvdkUvdk qdkjyefygw,f/

'DtusdK;qufu b,favmufjyif;xefcJhovJ? vrf;pOfygwDacwfukefwJhtxd vuf0J t,ltqawG? vuf0JpD;yGm;a&;pDrHudef;awGeJU ußGefawmfwdkUeyef;vHk;ae&wHk;ygbJ/ qdkcsifwmu vGwfvyfpGma&;om;cGifhta&;BuD;ovdk jynfolawGtaeeJUvnf; bufpHk?a'gihfpHkuae a&;om;azmfjywmawGudk vGwfvyfpGma&G;cs,fzwf&IcGifh &dSzdkU vdkygw,f/ 'grSvnf; oabmw&m;wpfckwnf;udk &IUaxmifhwpfckwnf;uyJ wifjywm zwfNyD; trSef,laewJh tjzpfudk umuG,fEkdifrSmyg/

170

owif;vGwfvyfcGifh&dS&if vGwfvyfpGma&G;cs,fcGifh&dSrSmyJvkdU apm'uwufEkdifygw,f/ rwlbl;vdkUajymyg&ap/ a&;om;cGifh&dSayr,fh tJ'Da&;xm;wmawGudk jynfolawGu vGwfvyfpGm a&G;cs,fzwf&IcGifhr&dSatmif oG,f0dkufaomenf;awGeJU wm;qD;wmawG vkyfEkdifvkdUjzpfygw,f/

US Center u pmMunfhwdkufrSm bk&fS&Jh oabmw&m;awGudk vufrcHwJh z&efppf zlul,m;rm;&Jh pmtkyfrsm; wifrxm;ygbl;? tvm;wlyJ Bob Woodward & Jh State of Denial pmtkyfrwifygbl;? tvm;wl EkdifiHwumrSmeHrnfBuD;wJh tar&duefrl0g'awGudk a0zefxm;aom pmtkyfrsm;r&dSygbl;/ tar&duefa&mufawmhvnf; tpdk;&qDu Grant ,lxm;wJh pmMunfhwdkufrsm;rSm xm;&dSjcif;rjyKzdkUuefUowfxm;wJh pmtkyfpm&if; awGU&awmh tHtm;oifhrdw,f/ 'DvdkyJ wpfcgwpfav jynfe,fu? Town Council u olwdkUtaxmuftyHh,lxm;wJh ausmif;rsm;? pmMunfhwdkufrsm;rSm rxm;&r,fh pmtkyfpm&if;jyKpkxm;wmawGU&ygw,f/ Oyrm/ tpövrf ppfaoG;MuGawGeJUywfoufvdkU olwdkUbufu oHk;oyfwifjyxm;w,fh pmtkyfzwfcsif&if pmMunfhwdkufrsm;rSm r&SmygeJU? tcdsefukefwmyJtzwfwifygw,f/ 'DvdkyJ jrefrmeJUywfouf&if pmtkyftpHkvifqHk;qdkwJh ajrmufu,f&dkvdkif;em; wuúodkvfpmMunfhwdkufudkoGm;yg/ ppftpdk;&udk qefUusifwJh bufua&;xm;wJhpmtkyfrsm;omawGU&rSmjzpfygw,f/ ppftpdk;&u xkwfwJhpmtkyf r&dSovdk tjcm;wpfzufu awG;xm;a&;xm;wJhpmtkyfrsm;vnf; r&dSyg/ 'g[m a&G;cs,fcGifhudk uefUowfxm;wJh erlemwpfcsdKUyg/

vGwfvyfpGma&G;cs,fcGifhudk bmvdkUajymae&vJqdkawmh jrefrmEkdifiHrSm 'Drdkua&pDay:ayguf a&;twGuf vIyf&Sm;aeolrsm;todkif;t0dkif;rSmvnf; vGwfvyfpGma&G;cs,fcGifhudk ydwfyif vdkwJh oabmw&m;awG awGUvm&vdkUyg/ 'Drdkua&pDtodkif;t0dkif;xJu trsm;pk 'grSr[kwf acgif;aqmifrsm;u vufcHxm;wJh Main Stream t,ltqxJu cGJxGufoGm;wJh t,ltq? wifjycsufrsm;tay: jyif;xefpGma0zefwm&dSovdk tJ'DpmtkyfawG? Web site awG ? bavmh*f awGudk rMunfhzdkU? aMumfjimay;ovdkjzpfapr,fh aqG;aEG;ajymqdkwmrsdK;rvkyfzkdU? ajymvmwmawG vnf;awGU&ygw,f/ Burma Campaign UK vdk tzGJUrsdK;uawmh olwdkU qdkufrSm tpdk;&rD'D,mawGudk Link ay;wmrsdK;awGU&ayr,fh trsm;pkuawmh 'Dvdk oabmxm; MuD;wmrawGU&yg/ bavmh*fawGrSmuawmh ydkqdk;ygw,f/

jrwfpGmbk&m;u umvrokwfawmfrSm tpOftvmt&,HkcJhvdkU? q&morm;ajymvdkU? usrf;*efxJygcJhvdkU qdkNyD; t&rf;vufrcHzdkU qifjcifwHkw&m;eJU qef;ppfvufcHzdkU a[mMum;cJh ygw,f/ ußGefawmfwdkU 'Drdkua&pDpepfqDoGm;&ifvnf; jynfolawGtaeeJU aumif;wma&m? qdk;wma&m? t,ltqtrsdK;rsdK;udk em;axmifNyD;cGJjcm;qef;ppfwJh tavhtusifh&dSzdkUvdkygw,f/

vlrSm Mum;zdkU? jrifzdkU? tm&HkcHzdkUh rsufpdESpfvHk;? em;&GufESpfck? ESmacgif;ESpfayguf ay;xm;wm [m ESpfbufvHk;u qifjcifzdkUjzpfw,f/ vSsmwpfacsmif;xJay;xm;wmu awmfwnfhrSefuef aom pum;ukd ajymzdkUjzpfw,fvdkU rSwfom;zl;ygw,f/

171

'ghaMumifhußGefawmfwdkUtaeeJU jynfolawGudk ESpfbufvHk;utoHawGudk Mum;Ekdifatmif vkyfay;oifhygw,f/ wu,fawmh 'Drdkua&pDpepfrSm ygwDpHkay:vmrSmrdkU tckvkdU tpdk;&bufeJU 'Drdkua&pDbufvdkUawmifr[kwfawmhbJ 'Drdkua&pDygwDaygif;pHk&Jh t,ltqawGudk qef;ppfzdkU vkdvmrSmyg/

ppfwyfuawmh jynfwGif;rSm owif;vGwfvyfcGifhudka&m? a&G;cs,fcGifhudkyg uefUowf aewmyg/ 'Dawmh 'Drdkua&pDorm;awGu vGyfvyfcGifheJUa&G;cs,fcGifhudk pHerlemjyNyD; usifhoHk;jyoifhw,fxifygw,f/ ußGefawmfwdkUupNyD; Main Stream t,ltqudkyJ vufcH&r,f? usefwmqdk&if uGefjrLepfpum;eJU tpdk;&vlvdkU OD;xkyfaqmif;ay;aer,f qdk&if obm0usr,f rxifygbl;/ 'ghaMumifh tenf;qHk;ußGefawmfwdkU bavmh*f*gawG taeeJUawmh tifwmeufay:rSm qifjcifwHkw&m;eJUqef;ppfjcif;? rwlnDwJht,ltqrsm; udkonf;cHjcif;qdkwJh usifhpOfrsm;udk tajccHNyD; Munfh&IolawGudk vGwfvyfpGma&G;cs,fcGifh ay;oifhw,fxifrdaMumif;ygAsm/

172

aphpyfaqG;aEG;a&;qdkif&mtawG;tjrifrsm;

trsdK;om;jyefvnfoifhjrwfa&; qdkwJhpum;vHk;vdkyJ aphpyfaqG;aEG;a&;qdkwJh pum;vHk; [mvnf; jrefrmhEdkifiHa&;rSm a&yef;pm;vSygw,f/ 'Dvkyfief;[m trsdK;om;jyefvnf oifhjrwfa&; 'grSr[kwf trsdK;om;jyefvnfpnf;vHk;nDnGwfa&;&zdkYtwGuf t"du vkyfief;vnf;jzpfygw,f/

jrefrmEkdifiHrSm vGwfvyfa&;r&rDxJu EdkifiHa&;tkyfpkawGtMum;? ArmEkdifiHa&; acgif;aqmifrsm;eJY wkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm;tMum;? tpkd;&eJY vufeufudkfif aomif;usef;olawGtMum; aqG;aEG;yGJawGtrsm;MuD; vkyfcJhzl;ygw,f/ yifvHkpmcsKyf? awmfvSefa&;aumifpDeJY apm[efwmomarT;&Jh autm&fpD (u&ifawmfvSefa&;aumifpD) Mum; aqG;aEG;rIrsm;u atmifjrifcJhwJh aqG;aEG;rIrsm;jzpfygw,f/ twdkuftcHawGu a0zefaeayr,fh etzeJY wkdif;&if;om; vufeufudkiftkyfpkawGtMum; typftcwf &yfpJa&; aqG;aEG;yGJawG[mvnf; jrefrmhordkif;rSm tcsdeftMum qHk;xdef;xm;EkdifwJh typftcwf&yfpJa&; umvwpfckudk azmfaqmifEkdifcJhwmudk awGY&ygw,f/

zqyveJY uGefjrLepfaqG;aEG;yGJ? vuf0JnDnGwfa&;? zqyveJY autif,l? awmfvSef a&;aumifpD&Jh jynfwGif; Nidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ? jynfwGif;nDnGwfa&;tzGJY/ rqvvufxuf Auy? autdkiftdkwdkYeJY aqG;aEG;yGJpwmawGuawmh ratmifjrifcJhwJh aqG;aEG;yGJrsm;xJu xif&Sm;wmtcsddKUjzpfygw,f/ tck etzeJY a':atmifqef;pkMunf tMum; aqG;aEG;yGJawGuvnf; &v'faumif;rxGufao;wJh aqG;aEG;yGJrsm;jzpfygw,f/ 'Dawmh aqG;aEG;yGJawG ratmifrjrifjzpfwmawGeJY ywfoufNyD; b,folYaMumifh? b,f0ghaMumifhvdk tjypfrwifbJ atmifjrifwJhaqG;aEG;yGJjzpfzdkYtwGuf bmawGvdkovJ qdkwm &SmazGMunfhcsifygw,f/

aqG;aEG;yGJtay: oabmxm;

ajrmuftdkif,mvefEkdifiHrSm y&dkwufpwifhawGeJY &dkrefuufovpfawGMum; y#dyu©udk ajz&Sif;zdkYtwGuf Nidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJawG vkyfawmhr,fqdkawmh e,fvfqifref'Jvm; udk tMuHÚmPfawmif;ygw,f/ tJ'Dawmh ref'Jvm;u cifAsm;wdkY&Jh rdwfaqGawGeJY aqG;aEG;vdkY Nidrf;csrf;a&;r&Ekdifbl;/ udk,fh&efoleJY aqG;aEG;rS Nidrf;csrf;a&;udk &Ekdifr,f/ 'Dtcsufudk t&ifqHk; vufcHzdkUvdkw,f vdkUajymcJhygw,f/ 'DajymMum;csuf[m ordkif;wGifwJh pum;jzpfcJhygw,f/ 'ghaMumifh aqG;aEG;yGJwpfckrSm tajccHtusqHk;u yg0ifoltm;vHk;u wpfzuftzGJUtpnf;awG rygbJ tajz&SmvdkYr&Ekdifbl;? tajz&cJh&ifvJ a&&SnfwnfwHr,fh tajzr[kwfbl;qdkwm t&ifqHk; vufcHzdkYvdkw,fvdkY xifrdygw,f/

173

MudKwifoabmwlnDcsufrsm;

aqG;aEG;yGJrpwifrDSrSm yg0ifolrsm;taeeJY bmtaMumif;awGudk aqG;aEG;rSmvJ? b,fvdk aqG;aEG;rSmvnf;? bmaMumifh'DtcsufawGudk aqG;aEG;rSmvnf;qdkwm MudKwifoabmwl xm;Mu&if aqG;aEG;rIrsm;[m a00g;raebJ vdk&if;a&mufw,fvdkUqdkygw,f/ ref'Jvm;uawmh olY&Jh Long Walk to Freedom qdkwJhpmtkyfrSmawmh oleJY vljzLtpdk;& paqG;aEG;wJhtqifhudk Talk about Talk bmaqG;aEG;r,fqdkwm aqG;aEG;jcif;vdkY ajymjyygw,f/ wpfavmu etz owif;pm&Sif;vif;yGJrSm qufqHa&;0efBuD; OD;atmifMunfu a':atmifqef;pkMunfeJU aqG;aEG;wJh tqifhu What and Why bmawGaqG;aEG;rSmvJ? bmaMumifhaqG;aEG;rSmvJ qdkwJhtqifhyJ &dSao;w,fvdkY ajymwm 'DoabmyJjzpfygw,f/

tajz&Smjcif;

aemufwpfcsufuawmh aqG;aEG;yGJudkwufvmwJhtzGJUrsm;taeeJU vdkcsifwJhtajzudk MudKwifqHk;jzwfydkif;jzwfxm;avh&dSygw,f/ wpfcgwpfavrSmawmhvnf; tjcm;olrsm;&Jh tawGUtMuHKudk wkduf&dkuf,lvdkY? wpfcgwpfavawmhvnf; tjcm;tzGJUtpnf;rsm;&Jh tMuHjyKcsufudk,lvkdU aqG;aEG;yGJudk wufvmavh&dSygw,f/ wu,fawmh y#dyu© (odkU) jyóemrsm;[m wpfckeJY wpfck ordkif;aemufcHtaMumif;t&m ( Historical Context) ? jyóemrsm;eJU ¤if;wdkU&hJxl;jcm;wJh p&dkufvu©Pm ( Issues and Characters) ? jyóem&JhtwdrfteufeJU vkdcsifwJh&v'f ( Intesity of issues and Objectives) wdkUtay:rSm csOf;uyfajz&Sif;wJhenf;vrf;uGJjym;edkifygw,f/ jyóem tm;vHk;twGuf wpfckwnf;aomajz&Sif;enf; One size fit all r&dSekdifygbl;/ 'ghaMumifh aqG;aEG;yGJ wufolrsm;taeeJU tajz&atmif&Smr,fqdkwJh ydkif;jzwfrIxufydkNyD; MudKwifpnf;urf; csufawGudk qkwfudkifrxm;zdkY vkdygw,f/

'Dvdkydkif;jzwfEkdifzdkUtwGuf y#dyu©rSm yg0ifoltm;vHk;u vuf&dStajctae[m a&SUrwdk; aemufrqkwfomtajctae Dead Lock udka&mufaeNyD? 'Dtwkdif;qufoGm;wm[m tm;vHk; twGufepfemzdkUyJ&dSw,fvdkU jrifzdkUvdkygw,f/ 'Dtajctae[m ppfa&;t& jzpfEkdifovdk EkdifiHa&; t&vnf;jzpfEkdifygw,f/ 'gudk tiftm;jcif;nDrSswmeJY rrSm;zdkY vdkygw,f/ y#dyu©wpfckrSm armfpDwkef;&Jh ajymufusm;ppfenf;AsL[mvdk &efoleJYrdrd tiftm;csif;nDwJh tajctaeuae rdrdu &efolxuftiftm; omwJhtajctae a&mufatmifzefwD;NyD; aemufqHk;rSm taxGaxGxdk;ppfqif NyD;atmifyGJcHEkdifzdkUqdkwm jzpfEkdifzdkYrvG,fygbl;/ jzpfavh&dSwmu b,fbufurS tEkdifr&EdkifyJ y#dyu© Mum&SnfaewJh tajctaersdK;jzpfygw,f/ 'Dvkdtajctaeudk vufcHEkdif&if tajz&SmEkdifzdkY eD;pyfw,fvdkY qdkygw,f/

174

,HkMunfrIwnfaqmufjcif;

bmawGajymajym aqG;aEG;yGJ wpfckatmifjrifzdkYtwGuf t"dutusqHk;uawmh aqG;aEG; zufawGMum;rSm aumif;rGefwJh qufqHa&;eJY ,HkMunfrI&SdzkdUygbJ/ ppfwdkufwmyJjzpfjzpf/ EkdifiHa&; tjiif;yGm;wmyJjzpfjzpf y#dyu©umvwGif;rSm wpfzufeJUwpfzuf txdematmif xdk;eSuf wdkufcdkufajymqdkcJhwmawG &dSrSmaocsmygw,f/ aqG;aEG;yGJrSm &efoludk csufjcif; rdwfaqGzGJUzdkU rvdkayr,fh tenf;qHk; tvkyfoabmqufqHa&;udk xlaxmifEkdifzdkY vdkygw,f/ aemufwpfcg t&ifwHk;u xm;cJhwJhoabmxm;awG? tjrifawG? pHawGudkvnf; enf;enf;avSsmhcsNyD; qufqHzdkY vdkygw,f/ awmiftmz&duEkdifiHrSm vljzLtpdk;&eJU ref'Jvm;acgif;aqmifwJh tmz&duuGef*&uf Mum;aqG;aEG;rIawGrSm ESpfbufMum; rajyvnfrIawGrsm;vGef;vdkU wpfESpfausmf tqufjzwfxm; csdefrSmawmif qufqHa&;t&m&dSawGjzpfwJh vlNzLbufu Roelf Meyer eJY ANC bufu Cyril Ramaphosa wdkUMum;qufqHa&;u tifrwefaumif;cJhNyD; aqG;aEG;yGJawGjyefpEkdifatmif olwdkY ESpfOD;u vkyfay;EkdifcJhygw,f/

'DtawGUtMuHKudk Meyer ujyefajymwJhtcg aphpyfaqG;aEG;yGJawGrSm ESpfbufvHk;&Jh tae txm;udk tjyeftvSefem;vnfzdkUta&;tMuD;qHk;yJ/ 'Dvkdem;vnfzdkUqdkwmvnf; olUae&mu 0ifcHpm;MunfhzdkUvdkw,f/ 'Dvdk jrifEkdif&if rdwfaqGtjzpfOD;wnfoGm;NyD; aqG;aEG;wmatmifjrifrSmyJ/ aqG;aEG;bufrsm;tMum; yk*¾dKvfa&;qufqHrI[m aqG;aEG;yGJ atmifjrifzdkYtwGuf t"duusw,f/ ußGefawmfeJY Cyril tMum;qufqHa&;aumif;awmh acgif;aqmifawGMum; qufoG,frI&yfaewHk;uawmif ußGefawmfwdkY qufaqG;aEG;Ekdif cJhw,f vdkY &Sif;jyygw,f/

ajymif;vG,fjyifvG,f&dSjcif;

y#dyu©rSm yg0ifwJhacgif;aqmifrsm;taeeJY y#dyu©jyif;xefpOfumvwHk;u MuHK;0g; xm;wJh &nfrSef;csufawG&dSw,f/ vufatmufudk uwday;cJhwmawG&dSw,f/ 'gayr,fh aqG;aEG;yGJtwGif;usawmh tajz&EkdifzdkUtwGuf tJ'Dvdk&yfwnfcsufawG? &nfrSef;csuf awGudkffjyifzdkY vkdaumif; vdkvmEkdifw,f/ tJ'DtcgrSm acgif;aqmifawGtaeeJY rdrd tzGJUtpnf;udk? aemufvdkufawGudk t&ifwHk;udkifqGJxm;cJhwJhrlawGudk ajymif;zdkYvdkNyDqdkwm ajymEkdifovm;? ajym&JwJhowÅd&dSvm;qdkwJh jyóemay:vmw,f/ wpfcsdKUacgif;aqmif awGuawmh vufatmufudk rSefuefwJhvrf;aMumif;udk csjyOD;aqmifzdkYtwGuf tcuftcJ &dSwmaMumifh rlv&yfwnfcsufudkyJ qufudkifpGJxm;NyD; aqG;aEG;yGJysuf&wmawGvnf; &dSygw,f/ 'Dae&mrS ajymif;vG,fjyifvG,f&dSjcif;qdkwmudk tck wpfrdsK;? awmfMumwpfrsdK; ajymif;aewmeJY ra&maxG;apvdkyg/ tajymif;tvJvkyfzdkY vdktyfvm&if ajymif;vJEkdifwJh t&nftcsif;udkom qdkvdkygw,f/

'gawGuawmh zwfrd? rSwfrdwJhpmtkyfrsm;xJuae aumufEIwfNyD; jrefrmEkdifiH tajctaeeJY xif[yfpOf;pm;EkdifzdkY a0rSsvdkufwmyg/

175

tajccHckdifzkdY vkdygw,f

tif'dkeD;&Sm;EkdifiHjzpfpOfeJU ql[mwdktaMumif;rSm EkdfifiHwpfckrSm 'Drdkua&pDtajccH taqmufttHkawGckdifrmzdkUvdkw,fvdkU ußGefawmfaqG;aEG;cJhygw,f/ wu,fawmh tajccH taqmufttHkvdkUqkd&mrSm tzGJUtpnf;awGomru vlUtzGJUtpnf;wGif;rSm 'Drdkua&pD usifhpOf awGxGef;um;wmvnf;ygygw,f/

bmvdkUvnf;qdkawmh 'Drdkua&pDpepfudk ckdifcdkifrmrm usifhoHk;aeNyDjzpfwJh EdkifiHawGrSm vuf&dStqifhudk a&mufzdkUtwGuf ya'o&mZfrif;tkyfcsKyfwJhpepfuae tqifhqifh ul;ajymif;cJh&ovdk or®wEkdifiHtjzpf tpwnf;u xlaxmifcJhwJh tar&duef EkdifiHrSm vnf; trsdK;orD;rsm; tcGifhta&;? vlrnf;tcGifhta&;? tvkyform;tcGifhta&;rsm;eJU ywfoufNyD; tqifhqihf ul;ajymif;cJh&wmjzpfygw,f/

'ghaMumifh olwdkUEkdifiHrsm;rSm tajccH'Drdkua&pDusifhpOfrsm;jzpfwJh vGwfvyfpGmajymqdkcGifh? qE´xkwfazmfcGifh? pnf;&Hk;vIyf&Sm;cGifhqdkwmawGeJU tom;usaeygNyD? tar&duefrSm ausmif;om;awG[m txufwef;ausmif;om;b0rSmxJu ausmif;tzGJUtpnf;awG twGuf ,SOfNydKifMu? rJqG,fMu? &yfuGufawG? NrdKUi,fav;awGrSmvnf; Town Council Meeting awGrSm jiif;Mu? ckHMu? eJUyg/ qdkvdkwmu olwdkUvlaerIb0xJrSm 'DtavhtusifhawGu tom;usaeygNyD/

'Dtcsufu toGiful;ajymif;a&;rSm tawmfta&;BuD;ygw,f/ qdkAD,uftifyg,m NydKuGJ awmh ta&SUOa&myedkfifiHrsm;eJU qdkAD,uftkyfpk0ifEkdifiHa[mif;rsm; 'Drdkua&pD toGif ul;ajymif;a&; awGvkyfcJhygw,f/ 'Dae&mrSm t,ifu 'Drdkua&pDpepfeJU usifhom;&cJhNyD; 'kwd,urÇmppfaemufydkif;rS uGefjrLepfawGtmPm&oGm;wJh ta&SUOa&myeJU abmvfv wpfa'oEkdifiHrsm;eJU t&ifxJu &k&Sm;Zmbk&ifatmufrSmaeNyD; qkdAD,ufatmuf qufa&mufoGm;wJh yifv,feufeJU A[kdtm&Sa'oEkdifiHrsm;rSm uGmjcm;rIawG awGUEkdif ygw,f/

ta&SUOa&myEkdifiHrsm;rSm 'Drdkua&pDeJU aps;uGufpD;yGm;a&;&Sifoefayr,fh qdkAD,ufjynf axmifpk0ifEkdifiHrsm;xJrSmawmh ta&mifawmfvSefa&;vkyfcJhwJh ,lu&def;eJUa*smf*sD,m uvGJ&if wpfygwDwnf;u tmPm&SifqefqeftkyfcsKyfaewmawGU&rSmyg/ 'DEkdifiHawGrSm yHkrSefa&G;aumufyGJawG usif;yaeayr,fh 'Drdkua&pDudk ckdifcdkifrmrmusifhoHk;aejcif; r&dSwmudk avhvmawGUEkdifygw,f/

ußGefawmfwdkUEkdifiHrSmvnf; vlUtzGJUtpnf;wGif;rSm 'Drdkua&pDusifhpOfrsm;xGef;um; EdkifNyD vm;vdkU ar;&if odwfraocsmygbl;/ ußGefawmfwdkUu EdkfifiHa&;tzGJUtpnf;rSmomr[kwf vlrIa&; tzGJUtpnf;rSmvnf; acgif;aqmifvkyfolukd tjyeftvSefaqG;aEG;a0zefwJh tusifhr&dSygbl;? zqyvwHk;uvnf; OD;EkoabmygbJ? wpfygwDacwfuawmY ajymraeeJU? etzxJrSmvnf; 'DvdkygbJ? tm;remwrf;ajym&&if 'DcsKyfxJrSmvnf;

176

udkrdk;oD;ZGef&Jh pmwrf;xJutwkdif;ajym&&if CEC tzGJU0ifrsm;onf uyÜd,MuD;rsm; ausmif;xdkifq&mawmfrod&if bmrSrvkyf&JouJhodkU a':atmifqef;pkMunf rod&if bmrSrvkyf&Jhbl;jzpfygw,f/ jynfyrSmvIyf&Sm;aewJh'Drdkua&pDtzGJUtpnf; trsm;pkrSm vnf; A[dkOD;pD;pepfyJjzpf aeao;wmudk awGUEkdifygw,f/

vGwfvyfpGmaqG;aEG;cGifhvnf; 'DvdkygbJ/ EkdifiHa&;acgif;aqmifyJjzpfjzpf? vlrIa&; toif; tzGJUrSmjzpfjzpf? ukrÜPDrSmjzpfjzpf tMuD;trI;vkyfoluvnf; jyefwifjywJhvl? aqG;aEG;wJhvlqdk&if yGMuD;vkyfw,fqdkNyD; odwfrMudKufygbl;? bmaMumifhvnf;qdkawmh ußGefawmfwdkUrSm i,fi,fxJu &yfuGufa&;&m? ausmif;a&;&mawGudk wkdifyifaqG;aEG; qHk;jzwfwJhtusifh? pum;&nfvkyGJawGeJU t,ltqawG tjydKiftqdkifajymqdkwJhtusifh awGenf;yg;cJhwmudk;/

'gaMumifhvnf; ußGefawmfwdkUawG[m udk,feJUrwluGJjym;jcm;em;wJhtjrifrsm;udk onf;cH em;axmifzdkU? em;vnfatmifMudK;pm;zdkU? aumif;&if,lNyD;toHk;jyKzdkUxuf igeJUrwl igh&efolvdkU xifwmursm;aeygw,f/

aemufwpfcg tm;emwwfwJhtusifh? vlMuD;pum;ry,f&Sm;jcifwJhtusifhuvnf; &dSwm udk;? ußGefawmhrdbrsm;udk ygvDrefacwfu rJxnfhwJhtaMumif;ar;awmh bkef;MuD;u 'Dvl olawmfaumif;vdkU ajymvdkU ? 'grSr[kwf trwfavmif;u a&G;aumufyGJeD;&ifvmNyD; tvItwef; vkyf? vufaqmifurf;eJU 'Dvlolawmfaumif;MuD;yguG,f? rJ&HI;oGm;&if oem;p&mqdkvdkU xnfh& wmeJU? ppfwyf 'grr[kwf awmxJuvmNyD; 'DvlUudk rJxnfh? rxnfh&if rif;wdkU&Gmemr,fqdkvdkU xnfh&wmeJU NyD;aeawmhwmygbJ/ a&pBudK awme,frSmawmh 1960 a&G;aumufyGJwHk;u wyf? &JeJU wnfjrJtzGJUu jyLapmxD; awGaygif;NyD; vifhpifxdk;xm;owJh? rJ&Hku tumyJ&dSwmqdkawmh tay:uMunfh&if b,frJyHk;rSmxnfhw,fqdkwmodwmaygh/ tJ'g t0gykH;xJ xnfhwJhvlqdk vifhpif ay:u uif;orm;u OD;xkwf&rf;jyw,f/

'DvljyefxGufvmawmh r@wyfxJu ppfAdkvfeJU &Jt&m&dSu rif;igjrifbl;ygw,f/ olykef xJu r[kwfvm; bmnmeJU ac:NyD; [def;a[mufjcdrf;ajcmufwmeJUaemufvlrsm;u teDyHk;xJhyJ xnfh&ygowJh/ zdk;av;u ajymjywmyg/ ( tJ'De,frSm wyfr[mrSL; vkyfcJholuawmh tck'DcsKyfrSm vlMuD;vkyfaeygNyD/) 'DtawGUtMuHKt& 90 a&G;aumufyGJ rSm rJyHk;rcGJyJ pm&Gufay:rSm trSefjcpfNyD; rJyHkk;wpfyHk;xJudk pkxnfhwJhpepfoHk;cJhwmyg/

vrf;pOfygwDacwfMuawmh tjzLyHk; (axmufcH)? trJyHk; ( uefUuGuf) xm;ygw,f/ uefUuGufvkdU&ayr,f/ bmxl;rSmvnf; 'DwpfygwDyJ&dSwm xnfhvdkufMu[qdkwmeJU? &yfuGufrSL;u olU&yfuGufu trJyg&if ol'ku©a&muf yghr,fvdkUajymwmaMumifh xnfhwmeJU? pum;eJ&efpJoGm;[ tjzLyHk;qdkNyD;xnfhwmeJU NyD;cJhwmyg/ ußGefawmfwdkU vnf; rJay;wJht&G,frdkU oGm;NyD;tjzLyHk;xJ xnhfcJhwmyJ/ udk,fpm;vS,fu b,folrSef; awmifrodygbl;/

177

90 ckESpfrSmvnf; a':atmifqef;pkMunfaMumifh xnfhwmeJU? udk,fpm;vS,favmif;udk MudKufvdkUxnfhwm b,favmufygw,fqdkwmawmh trsdK;rsdK;ajymaeMuwm Mum;& ygw,f/ udk,f wdkifrSwfcsufjyK&iftjiif;yGm;rSmrdkU rajymawmhyg/

odkUaomf aocsmwmuawmh aemifay:vmr,fh 'Drkdua&pDEkdifiHawmfrSm tajcckdifcdkif 'Drdkua&pDpepfudk usifhoHk;jcifw,fqdk&ifawmh ußGefawmfwdkU&Jh vlaerIb0awGxJrSm 'Drdkua&pDusifhpOfaw G&dSzdkUvdkygw,f/ owif;vGwfvyfcGifhfvkd[mrsdK;u etzuay;rS &ayr,fh oma&;? ema&;vkyfief;awGrSm? rdrdtoif;tzGJUrSm? ausmif;rSm vGwfvyfpGm aqG;aEG;wJhtusifh? onf;cHwJhtusifhrsm;udkawmh udk,fhbmomudk,fpvkyfEkdifygw,f/ ESrf;wpfapheJUqDrjzpfzl;qdkayr,fh wpfa,mufu tpwpf&mqdkovdk udk,fhtzGJUtwGif;? eD;pyf&mcsif;? rdom;pktwGif;rSm pvdkU &r,fxifygw,f/

tcktcsdefxd tpdk;&eJU twkduftcHrsm;Mum;rSm tem*wfEkdfifiHa&;pepfyHkpHeJUywfoufNyD; tjyif;txefjiif;aeayr,fh vlUtzGJUtpnf;wGif;rSm 'DvdktajccHusifhpOfawG&dSzdkUawmh b,fbufurS rpwmawGU&ygw,f/ etzu rvkyf&ifawmif usefwJhbufua&m rpoifhbl;vm;/ tck jzpfaewmu cGufyHko@efudkyJ jiif;cHkaeMuNyD; cGufxJudk xnfhr,fha&&Jh t&nftaoG; udk arhaewmeJUwlygw,f/ pOf;pm;EkdfifzkdUjzpfwifjywmyg/

178

aqG;aEG;rSmvm; jiif;rSmvm;

'dkif,mavmh*f 'grr[kwf awGUqHkaqG;aEG;a&;qdkwm 'DaeU jrefrmhEkdifiHa&;rSm us,fus,f avmifavmifMum;ae&wJh pum;vHk;yg/ tpdk;&bufua&m? twdkuftcHrsm;bufuyg awGUqHkaqG;aEG;a&;qdkwmudk wpfzGzGajymaewHk;yg/ 'gqdk&if awGUqHkaqG;aEG;a&;qdkwm bmvJ/

tcsdKUEkdifiHa&;odyÜHynm&Sifrsm;u awGUqHkaqG;aEG;a&;udk tzGJUtpnf;wpfckwnf;u ajz&Sif;&ef rjzpfedkifaom EkdfifiHa&;? pD;yGm;a&;? vlrIa&;jyóemrsm;udk tjcm;tzGJU tpnf;rsm;ESifh yl;aygif;ajz&Sif;Ekdif&eftwGuf vkyfaqmifonfh jyóemajz&Sif;a&; vkyfief;pOf Problem Solving Process vdkU t"dyÜg,fzGifhygw,f/ ußGefawmfuawmh 'gudk odyfrjynhfpHkbl;vdkU xifygw,f/ ußGefawmfBudKufwJh t"dyÜg,fzGifhqdkcsufuawmh International Institute for Sustained Dialogue &Jh zGifhqdkcsufyg/ olwdkU u a[m'Dvdk zGifhqdkygw,f/

awGUqHkaqG;aEG;a&;qdkwm vlom;awG wpfOD;ajymwmudk wpfOD;u tav;xm;em;axmif NyD; olwdkUMum;&wmawGuae todtjrifawGajymif;oGm;onftxd jzpfapwJh ppfrSefwJh tjyeftvSef qufqHa&;jzpfw,f/ 'DvdkjzpfEkdfifzdkUtwGuf oabmxm; uGJjym;rIawG &dSae&ifawmifrS wpfbufom;&Jh pdk;&drfylyefrIawGudk em;vnfatmif MudK;pm; tm;xkwf &r,f/ udk,fh&yfwnfcsufudk pGefUvTwfzdkU rvdkayr,fh wpfbufom;&Jh &yfwnfcsufudk em;vnfatmifvkyf&r,f/

ußGefawmfwdkUtaeeJU wpfcgwpf&HrSm awGUqHkaqG;aEG;a&;udk jiif;cHkrI Debate tjzpf jrifavh&dSygw,f/ jiif;cHkrIu jyóemrSm udk,f,lqxm;wJhtajzwpfckyJ &dSw,fvdkU ,lqNyD; tJ'Dtajza&mufatmif awmif;qdkwm/ udk,fhtajzay:uae rqkwfwrf; ckcHumuG,fwm jzpfygw,f/ awGUqHkaqG;aEG;rIuawmh ESpfbufvHk;u xifaewJhtajz awGxufaumif;wJh tajzwpfck &dSEkdifw,fvdkU ,lqNyD; tJ'Dtajzudk yl;aygif;&SmazGwm jzpfygw,f/ jiif;cHkrIu usOf;ajrmif;wJhtjrifeJU udk,fht,ltq tEkdif&zdkUoufouf vkyfwm jzpfygw,f/ awGUqHkaqG;aEG;rIuawmh qufqHa&;yHkpHopfwpfck ay:vmatmif vkyfwm jzpfygw,f/ uGJjym;wJht,ltqawG tawG;tac:awGuae tajzaumif; wpfck &atmif &Smwmjzpfygw,f/ rwlygbl;/

tzGJUtpnf;wpfckrSm 'grSr[kwf EkdifiHtwGif;rSm EkdifiHa&;?pD;yGm;a&; jyóemawGudk ajz&Sif;EkdifzdkUtwGuf awGUqHkaqG;aEG;a&;rsm;udk atmifjrifatmifvkyfzdkU&mrSm aqG;aEG;ol rsm;&Jh ußGrf;usifrI? vdr®m yg;eyfrI? tawGUtMuHK&dSrIwdkU vdktyfovdk tJ'DvlUtzGJU tpnf;rSmvnf; awGUqHkaqG;aEG; tajz&SmwwfwJh wenf;tm;jzifh 'Drdkua&pD usifhpOf rsm;&SifoefaezdkUvdkw,fvdkU e,fomvefEkdifiH Institute for Multiparty Democracy u trIaqmifnTefMum;a&;rSL; Role von Meijenfeldt uqdkygw,f/

179

olu awGUqHkaqG;aEG;a&;atmifjrifzdkUtwGuf tJ'DvlUtzGJUtpnf;rSm 'Drdkua&pDusifhpOf rsm;&SifoefaezdkUtwGuf atmufyg tavhtusifhrsm;&dSatmif vkyf&r,fvdkU &Sif;jyyg w,f/

wpf/ y#dyu©rsm;udk Nidrf;csrf;pGmtajz&SmwwfwJh tavhtx&dSatmif vkyf&r,f/ (jynfwGif;ppfawG? tMurf;zufrIawG tMumMuD;jzpfcJhwJh EdkifiHawGrSm 'Dtusifh&atmif t&ifvkyf&r,fvkdU qdkw,f/ )

ESpf/ EkdifiHa&;oabmw&m; uGJjym;rIawGudk ab;csdwfNyD; yl;aygif;aqmif&Guf wwfwJh tavhtx&dSatmifvkyf&r,f/

oHk;/ tm;vHk;yg0ifEkdfifwJh taumiftxnfazmfrIrsdK;udk azmfaqmifwwfwJh tavhtx &dSatmif vkyf&r,f/

av;/ EdkfifiHta&;t&mrsm;rSm jynfolawGyg0if vkyfaqmifcGifhay;wJh tavhtx&dSatmif vkyf&r,f/

Role von Meijenfeldt u EdkifiHwumy#dyu©awGrSm tay:uacgif;aqmifjcif; aqG;aEG; oabmwlcJh&ifawmifrS oabmwlnDcsufawGudk taumiftxnfazmfwJhtcgrSm atmufajctzGJUtpnf;rsm;? jynfolrsm;tMum;rSm txufrSmazmfjycJhwJh tavhtxrsm;? 'Drdkua&pDusifhpOfrsm; r&dSvdkU oabmwlnDcsufawG ysufjym;cJh&wJh om"uawG trsm;MuD;&dSw,fvdkU quf&Sif;ygw,f/

'ghaMumifh awGUqHkaqG;aEG;a&;qdkwm xdyfydkif;rSmwif oD;jcm;jzpfay:aewJhjzpfpOf r[kwfbJ atmufajcrSmvnf; awGUqHkaqG;aEG;a&;u &&dSvmwJhtajzawGudk taumif txnfazmfEkdifatmif vdktyfwJh ywf0ef;usifwpfck zefwD;xm;zdkUvdkw,fqdkwm xif&Sm;ygw,f/ awGUqHkaqG;aEG;a&;[m yk*¾dKvfa&;qdkif&m &Iaxmifhoufoufuwif r[kwfyJ tzGJUtpnf;qdkif&m&Iaxmifhuyg csOf;uyf&r,fh jyóemjzpfygw,f/

aemufwpfcg awGUqHkaqG;aEG;a&; aqmif&GufwJhtcgrSm &ifqdkif&r,fh pdefac:rI awGvnf; &dSao;w,f/ tJ'gawGuawmh

wpf/ jyóem&Jh &IyfaxG;eufeJrIrsm;udk udkkifwG,fajz&Sif;&ef vdktyfcsuf/ jyóemwdkif;rS aemufcHtaMumif;tcsufawG? ZpfjrpfawGudkyg tajz&Sm ekdifatmif aqG;aEG;zdkUvdkygw,f/ Oyrm? attdkif'Dtufpf jyóemudk udkifwG,f&if qif;&JEGrf;yg;rI? rl;,pfaq;0g;? vdifukeful;rI pwJh aemufcH taMumif;t&mawGudkyg udkifwG,ftajz&SmzdkUvdkygw,f/ tJ'Dvdk udkifwG,fajz&Sif;wmrsdK;rvkyf&if &&dSwJh oabmwlnDcsufu aemufxyf jyóem topfawG xyfay:atmifvkyfovdk jzpfEkdifygw,f/

ESpf/ aqG;aEG;olrsm;tMum;rSm ,HkMunfrI? em;vnfrIeJU bHk&yfwnfcsufwpfck &&dS&ef vdktyfcsuf/ awGUqHkaqG;aEG;&mrSm jyóemrSmyg0ifywfoufaeolwdkif; yg0ifzdkUvdkw,f/

180

wpfzufuvnf; tJ'Dvdk yg0ifwmaMumifh ydkNyD;&IyfaxG;wmvnf; &dSw,f/ vlwdkif;u jyóemudk udk,fh,lqcsufeJU udk,f&Ijrif oHk;oyfxm;wmawG&dSawmh bmta&;tBuD;qHk; vJ? bmudk pNyD;udkifwG,frvJ qdkwmudk oabmwlvdkU r&wmvnf; &dSygw,f/

oHk;/ enf;vrf;opfrsm; &SmazGEkdifzdkUeJU wDxGifMuHqzdkU vdktyfcsuf/ wpfcgwpfavrSm tajz&EkdifzdkUtwGuf tpOftvmvufcHxm;wJh abmifawGxJu csdK;azmufxGufNyD; wpfjcm; &IUaxmifhuae pOf;pm;zdkU vdkygw,f/ tdkif;pwdkif;u Problems can not be solved by the same level of thinking that created them. vdkUajymygw,f/ jyóemjzpfatmif vkyfwJh ÚmPftqifhxuf ajz&Sif;wJhÚmPftqifhu ydkjrifhrm;zdkU vdkw,fvdkU qdkygw,f/ cufwmu vlqdkwmu udk,fhtawGUtMuHKeJU tpOftvmudk tajccHNyD; jyóemawGudk ajz&Sif;zdkUMudK;pm;wmqdkawmh vrf;opfxGifzdkU tawmfcuf ygw,f/

av;/ tay;t,lvkyfzdkUvdktyfcsuf/ 'guawmh&Sif;ygw,f/

ig;/ a&&SnfwnfwHr,fh tajz&SmEkdifzdkU vdktyfcsuf/ 'gvnf;tus,f&Sif;zdkU rvdkbl; xifygw,f/

ußGefawmfhtxifawmh ckcsdefrSm tpdk;&a&m? twdkuftcHa&m awGUqHkaqG;aEG;a&;vdkU ajym aeayr,fh jiif;cHkrIbufudk ydkNyD;tav;omaew,f xifygw,fAsm/ Mum;&? zwf&wm awGuae ÚmPfrDoavmuf awG;Munfhwmyg/ awGUqHkaqG;aEG;a&; atmifatmif jrifjrifjzpfcsif&ifawmh ESpfbufvHk;u jyifp&mawG trsm;BuD;&dSw,fvdkU xifrdygw,f/ zwfrdwJh pmtkyfrsm;uae &vmwJhtawG;rsm;udk a0iSvdkufwmyg/

181

aqG;aEG;rSmvm; jiif;rSmvm; (2)

aqG;aEG;rSmvm; jiif;rSmvm; ydkUpfudka&;awmh a0zefolawGu awGUqHkaqG;aEG;a&; b,fvdk jzpfatmift&ifvkyfygOD;? enf;vrf;awGu aemufrSajymygvdkUqdkMuygw,f/ ußGefawmfwifjycsifwm ESpfck&dSygw,f/ yxrwpfcku jiif;cHkr,fqdkwJh pdwftcHeJU csOf;uyfr,fqdk&if awGUqHkaqG;aEG;a&; jzpfzdkUrvG,fbl;qdkwJhtcsufyg/ tck jrefrm EkdfifiHa&;rSm yg0ifywfoufaewJh Stake Holder tm;vHk;&Jh &yfwnfcsufawGudk Munfhyg/ tm;vHk;u udk,fhbmomudk,fxkwfxm;wJhtajzawGay:rSm &yfwnf NyD; ajymaeMuwmudk awGUEkdifygw,f/ MudKwifpnf;urf;owfrSwfcsuf rxm;bl;vdkU qkdaeayr,fh 'D&yfwnfcsuf tay:u wpfjym;om;rS ravSsmhbl;qdkwJhpdwftcHeJU &yfwnfaeMuwmyg/

Mum;u 0ifjzefajzay;r,fqdkwJh *rfbm&DawmifrS jrefrmEkdifiHudk vmwJhtcsdefrSm ppftpdk;&bufu bmawGvkyfay;&r,fqdkwJh pnf;urf;csufudk udkifNyD;vmcJhwmyg/ a':atmifqef;pkMunfudk vTwfay;&r,fqdkwm rSefygw,f/ odkUaomf 'DvdkvTwfay;zdkU twGuf bmtajctaeawG jzpfvmzdkU vdkovJqdkwmudk tp&SmzdkU pOf;pm;yHkr&ygbl;/ 'ghaMumifh oleJU etztmPmydkiftzGJU awGqHkyGJ rSwfwrf;awGudk Munfh&if oluvnf; oljzpfcsifwmajym? etzbufuvnf; olwdkU &yfwnfcsufajymNyD; bmtajzrS rxGufwmudk awGU&rSmyg/

upfqif*sm;&Jhw&kwfEkdifiHeJU jyefaygif;xkwfzdkUoGm;cJhwJh oHwrefc&D;pOfeJU tD*spf-tpöa&; Nidrf;csrf;a&;twGuf vGef;ysHoHwrefc&D;pOfawG taMumif;a&;xm;wJh pmtkyfrsm; zwfMunfhyg/ upfqif*sm;rSm bmjzpfoifhw,fqdkwJh t,ltq&dSayr,fh bmjzpfrS bmudk vkyfr,fqdkwJh MudKwif qHk;jzwfxm;wmygroGm;ygbl;/ [dkbuf 'Dbuf vkdvm;csuf awGudk em;axmifNyD; Mum;tajzwpfckudk &SmEdkifcJhvdkU ta&SUtv,fydkif;rSm b,favmufyJ qlql tD*spf-tpöa&;Nidrf;csrf;a&; oabmwlnDcsuf rysufcJhwmudkawGUEkdifygw,f/

'ghaMumifh ußGefawmftaeeJU awGUqHkaqG;aEG;a&;twGuf vkyfr,fqdk&if jiif;ckHr,fqdkwJh pdwftcHeJUcsOf;uyfvdkUr&bl;? xifjrif,lqcsuf Attitude awG ajymif;&r,fvdkUqdkwmyg/ aemufwpfcsufuawmh awGUqHkaqG;aEG;a&;twGuf vdktyfwJh rSefuefwJhoabmxm;[m acgif;aqmifrsm;rSmwifr[kwf? atmufajctzGJUtpnf;0ifrsm;xHrSmvnf; &dSoihfw,f vdkUqdkwmyg/ acgif;aqmifawG b,fvdk oabmwlwl atmufajcu vdkufrvm&if b,fvdkrS atmifjrifrSm r[kwfygbl;/

bmvdkUvJ tck etzbuf? 'Drdkua&pDvIyf&Sm;olrsm;buf qufqHaewmawGMunfhyg/ olwdkUMum;u uGJjym;rIMuD;u tvGefeuf&dIif;ygw,f/ vlcsif;awGUMu&ifawmh b,fvdk aer,frodbl;/ tifwmeufay:rSmawmif jiif;cHkaeMu? wdkufcdkufaeMuwmawG[m aMumufp&maumif;vSygw,f/ wpfcsdKUwpfavyJ &Sm;&Sm;yg;yg;aqG;aEG;Edkifwm owdxm; rdygw,f/ 'ghaMumifh ußGefawmfwdkU wpfOD;csif;rSmvnf; awGUqHkaqG;aEG;a&; oabmxm; awG&dSvmrS vlUtzGJUtpnf;wpfckvHk;rSm 'Doabmxm;awG ysHUESHUoGm;rSmjzpfygw,f/

182

a&ay:rSm qDpufav;awGcsvdkuf&if;eJU a&rsufESmjyifwpfckvHk;ay:udk qDeJUzHk;oGm;ovdk ayghAsm/

tcktcsdefrSm ußGefawmfwdkUu awGUqHkaqG;aEG;wJh &nf&G,fcsufudku igt,ltqu rSefw,f? olUt,ltqu rSm;aew,f/ 'ghaMumifh ight,ltqudk vufcHvmatmif ajzmif;zs aqG;aEG;ay;&r,f/ vdktyf&if wGef;wGef;wdkufwdkufajym&vdrfhr,fvdkU cH,l aeMuwmjzpfygw,f/ ußGefawmfudk,f wdkifvnf; 'DvdkyJ oabmaygufcJhbl;ygw,f/ tay;t,l? tavSsmhtwif;vkyfzdkU tifrwef 0efav;cJhygw,f/

'DtawGUtMuHKrsm;t& awGUqHkaqG;aEG;a&;eJUywfoufNyD; zwfrdwmawG rsm;vmawmh udk,fhtrSm;udkudk,f oifcef;pm,lNyD;a&;cJhwmyg/ vkyfief;wpfckudk vkyfEkdifolawGvnf; vkyfMu? vkyfEkdifpGrf;r&dSolawGuvnf; aumif;aom &nf&G,fcsufeJU tMuHay;Mu? vkyfolawGu toHk;wnfhw,fxifvdkU ,loHk;&ifvnf; tm;vHk;twGuf tusdK;&dSapqdkwJh &nf&G,fcsufeJU a&;vdkufwmyg/ yef;aygif; wpf&myGifhvm&ifawmh toHk;0ifwJh yef;wpfyGifhygvmr,fxifygw,f/

183

tMurf;zufrIESifh'Drdkua&pD

y#dyu©awGtaMumif; aqmif;yg;av;a&;NyD;csdefrSmyJ jrefrmEkdifiHxJu aMuuGJzG,f&m owif;awG Mum;&jyefygw,f/ Zefe0g&Dv 11&ufaeUreufapmapmu aejynfawmfu ysOf;rem;blwm&Hk rSm? 11 &ufaeUnrSmyJ NzL;anmifyifomu yGJcif;xJrSm? 13 &ufaeUu &efukefblwmMuD; vufrSwfta&mif;Xmeem;rSm AHk;aygufuGJrIawGjzpfNyD; ESpfOD;ao ig;OD; 'Pf&m&cJhw,fvdkU owif;rsm;u qdkygw,f/ jrefrmowif;pm 0ufbfqdkufawGrSmawmh "mwfyHkawGudk wifxm;wmawGU&ygw,f/

'Dowif;awGtay:rSm tpdk;&eJU twdkuftcHjzpfaewJhtzGJUrsm;? taemufEkdifiH rD'D,m rsm;eJU EkdifiHwumtzGJUtpnf;rsm;&Jh wkefUjyefcsufoabmxm;awGudk avhvmvdkufawmh 0rf;enf;p&m tcsufrsm;udk awGU&ygw,f/

C Box awGrSm ajymolawGuawmh ajymifyJ 0rf;omw,f/ aejynfawmfrSmjzpfvdkU wyfcsKyfMuD;awmh aoG;wufaeawmhr,fvdkU qdkMuw,f/ taemuftkyfpkrD'D,mawGeJU owif;0ufbfqdkufawG? bavmh*fawGuawmh uGJwJhowif;udk tusOf;azmfjyMuw,f/ 'gayr,fh AHk;axmifwHk;uGJNyD; aoqHk;oGm;wJholESpfOD;vHk;u u&ifvlrsdK;awGjzpfw,f/ anmifyifomrSm aoqHk;olu autif,lwyfzGJU0ifNzpfNyD; olUtazmfaemufxyf u&if trsdK;om;wpfOD;udk vlxku 0dkif;zrf;cJhw,fqdkwJh owif;tcsuftvufawG? aooGm;wJh u&ifwyfzGJU0ifqDu vufeufeJU rdkif;awGodrf;rdw,fqdkwJh owif;tcsuftvufawGudk vHk;0azmfjyrxm;bl;/ 'DvdkyJ ysOf;rem;eJU aejynfawmfrSm uGJwJhAHk;eJU autif,l wyfzGJU0ifxHu odrf;rdwJh,rf;awG trsdK;tpm;wlw,f qdkwmudkvnf; rajymMubl;/

xdkUtwlygbJAsm/ jynfwGif;u 'DcsKyfwdkU 88rsdK;qufwdkU 0g&ifhvkyfazmfudkifzufrsm; wdkUxHuvnf; 'DjzpfpOfeJUywfoufNyD; 0rf;enf;aMumif;wdkU? tMurf;zufrIudk vufrcH aMumif;wdkU ajymoHrMum;&ygbl;/ taemufEkdifiHrsm;eJU ukvor*¾? tjcm;EkdifiHwum tzGJU tpnf;rsm;? INGO rsm;vnf; EIwfydwfaeMuygw,f/

'gayr,fh 'DAHk;uGJrIawG[m tpdk;&u vkyfwmjzpfw,fqdkwJh oabmudk wdkuf&dkufajym ovkd? oG,f0dkufNyD;ajymoHawGawmh Mum;&ygw,f/ 'Dvdkajymwmudkom vufcHr,fqdk&if vGwfvyfa&;&xJu &efukef-rEÅav;&xm;vrf;? &efukef-armfvNrdKif &xm;vrf; wpfavSsmuf rdkif;uGJcJhwmawG? OD;EkwkdU jynfajy;umvu &efukefNrdKUeJU tjcm;jrdKUawGrSm AHk;uGJcJhwmawGtm;vHk;[m tpdk;&vkyfwmvdkU ajym&rvdkjzpfaeygNyD/ ppftpdk;&udk a0zef wdkufcdkufcsifaZmeJU tckvdkajymwmawG[m ESpfbufMum; oHo,udk ydkrdkMuD;rm;aprSm jzpfygw,f/ taemufEkdifiHrsm;eJU ukvor*¾wdkUu 'DvdktMurf;zufrIrsm;udk a0zef&HIUcszdkU ysufuGufjcif;[m 'DEkdifiH? tzGJUtpnf;rsm;&Jh ormorwfusrItay: oHo,0if apEkdifygw,f/ 'gußGefawmhfaqmif;yg;rSm aqG;aEG;xm;wJh tjyKtrlaMumifh oabmxm; tay: tudsK;oufa&mufrIjzpfapwJhtcsufygbJ/ 'Dvdkjzpf&yfawG[m jrefrmhEkdifiHa&; jyóemtajz&Sma&;rSm twm;tqD;jzpfapwJhtcsufawGygbJ/

184

ußGefawmfwdkU[m 'Drdkua&pDpepfudk wu,fvdkvm;w,fqdk&if b,fvdkyHkpHeJU tMurf; zufwmrsdK;udkrqdk qefUusifzdkUvdkygw,f/ Nidrf;csrf;pGmqEjyaeolrsm;ukd tMurf;zufNzdKcGJ wmudk qefUusif&rSm jzpfovdk? tjypfrJhjynfolawGudk xdckduf'Pf&m&atmif vkyfwm awGudkvnf; qefUusif&rSm jzpfygw,f/ NyD;cJhwJhvu Nr0wDum;vrf;rSm autif,l&JU wkdufcdkufrIaMumifh t&yfom;c&D;onfawG xdcdkufaoqHk;wJhtjzpfqdk;wHk;uvnf; tck vdkyJ a0zef&HIUcszdkUysufuGufcJhwmudk owdjyKrdygw,f/ tckAHk;uGJrIjzpfwJh ae&mawG[m ppfbufqdkif&mjypfrSwfrsm;r[kwfyg/ aoqHk;olrsm;uvnf; aoqHk;? 'Pf&m&olrsm; uvnf; ppfom;rsm;r[kwfMuyg/ 'DjzpfpOfudk 0rf;omtm;&eJU ajymMuolrsm;? a0zef &HIUcszdkUysufuGufolrsm;udk ußGefawmfem;rvnfEkdifygbl;/

tMurf;zufrI[m tMurf;zufrIygbJ/ &nf&G,fcsufaumif;eJUvkyfygw,fvdkU qifajcay; vdkUr&yg/ bmaMumifhvJqdkawmh tMurf;zuform;rsm;rSm qifajcaumif;awGtjrJ &dSvdkUyg/ [pfwvmuvnf; *smrefvlrsdK;awGaumif;zdkU *sL;awGudk tMurf;zuf&wmvdkU qdkw,f/ ygvufpwdkif;u olwdkU vGwfajrmufa&;twGuf *sL;awGudk wkduf&ygowJh/ tpöa&;uawmh EkdifiHvHkNcHKa&;twGuf *gZmudk wdkuf&w,fqdkyJ/ 9/11 rSmwdkufcdkuf cJholawGuvnf; jrifhjrwfwJhbmoma&;ppfudk qifEGJaew,fvdkU qdkwmyJ/ wpfcgwHk;u In the Name of God qdkwJh &kyf&SifMunfhbll;w,f/ c&pf,ef bmoma&; *dkPf;uGJawGMum;u wkdfufckdufrIawGudk tajccHNyD;&dkufxm;wmyg/ &kyf&SifxJrSm qefUusif buftzGJUom;csif; owfMuwdkif; bk&m;ocifemrawmfjzifhqdkNyD; owfwmudk jyxm; ygw,f/ ckvJ In the Name of Democracy qdkNyD; tMurf;zufr,fqdk&ifawmh vufrcHoifhbl;vdkUxifygw,f/

tckajymaewmu ajymifvufeufudkifwdkufr,fqdkwJh tzGJUrsm;eJUrqdkifyg/ tMurf;rzuf wJhenf;eJU 'Drdkua&pDpepfudk oGm;r,fqdkNyD;ajymaewJhtzGJUrsm;? yk*¾dKvfrsm;udkom &nfnGef;ygw,f/ ußGefawmfwdkU bavmh*fwufaeolrsm;[m tMurf;zufrIudk rMudKufvdkU bavmh*f*gjzpfvmolawG rsm;r,fvdkUxifygw,f/ 'Dae&mrSm owdjyKoifhwmu y#dyu© wpfckrSm ESpfbufvHk;u tMurf;zufrIawG vkyfvmEkdifw,fqdkwJhtcsufygbJ/

bmhaMumifhvJqdkawmh tMurf;rzufa&;0g'udk vdkufemusifhoHk;wJhvlESpfrsdK;&dSvdkUyg/ yxrwpfrsdK;uawm udk,fhusifhw&m;udk tajccHNyD;usifhoHk;wJh Principled Approach orm;rsm;jzpfygw,f/ olwdkUu 'Doabmw&m;udk wu,f,HkMunfNyD; aeUpOfvlaerI b0rSma&m? EkdifiHa&;?pD;yGm;a&; udpöawGrSmyg vdkufemusifhoHk;olrsm;jzpfygw,f/ *E´DMuD;[m 'DvdkvlrsdK;jzpfygw,f/

aemufwpfrsdK;uawmh vufawGU0g'D Pragmatic Approach orm;rsm;jzpfygw,f/ olwdkU uawmh tMurf;rzufa&;0g'udk olwdkUvIyf&Sm;rItwGuf tudsK;trsm;qHk;jzpfEdkifwJh enf;vrf;jzpfvdkU 'grSr[kwf vuf&dStcsdefrS tMurf;zufa&;udk ajym&if tusdK;rJhrSmrdkU a&G;cs,fusifhoHk;wmjzpfw,f/ aeUpOfvlrIb0rSma&m? EkdifiHa&;?pD;yGm;a&;udpörsm;rSmyg tNrJusifhoHk;zdkUr&nf&G,fbl;/ enf;vrf;awG trsm;MuD;xJu enf;vrf;wpfck tjzpfom oabmxm;wmjzpfygw,f/

185

tJ'Dawmh ußGefawmfwdkU 'Drdkua&pDa&;vSKyf&Sm;olrsm;[m b,fvdktMurf;rzufa&; 0g'DrsdK;awGvJ/ qifjcifzdkUvdkygw,f/ ußGefawmfuawmh udk,fusifhw&m;udk tajccHwJh tMurf;rzufa&;udk yJ,HkMunfygw,f/ tjypfrJhwJhjynfolawGudk xdcdkufepfemapr,fh tMurf;zufrIrsdK;udkawmh b,fbufuvkyfvkyf vufrcHyg/'ghaMumifh 'DAHk;cGJrIjzpfpOf awGudk usL;vGefolawGtay: tjyif;xefqHk; &HIUcsygw,f/ 'Denf;vrf;awG[m b,fvdk enf;eJUrS trsdK;om;jyefvnf oihfjrwfa&;udkvnf;aumif;? 'Drdkua&pDpepfudk vnf; aumif;? taumiftxnfazmfEkdifatmif taxmuftul ray;Edkifbl;vdkUvnf; ,HkMunf ygw,f/ rdwfaqGrsm;udkvnf; b,fvdkyHkpHeJU tMurf;zufrIrsdK;udkrqdk &efol? rdwfaqG rcGJyJ &HIUcsMuzdkU wdkufwGef;vdkygw,f/

186

tjyKoabmjzihftajz&Smjcif;

ydawmufajr bavmh*fuaeNyD; jrefrmhEdkifiHa&;eJY ywfoufvdkU udk,favhvmrdorSs azmfjywm Mumvmawmh etzeJY wzufu 'Drdkua&pD vIyf&Sm;olrsm;tMum; oabmxm;uGJjym;rI[m tawmfudk euf&dIif;MuD;rm;wmudk owdxm;rdygw,f/ tpkd;&eJU NLD acgif;aqmifwJh jynfwGif;? jynfyutzGJU tpnf;toD;oD;Mum;rSmomru bavmh*fa&;aewJhvlawGtMum;rSmawmif tmCmww&m;awG tawmfrsm;aeygw,f/ rdrdt,ltqeJUuGJvGJwmqdk&if vHk;0vufrcHwJhtxd wl;wl;cg;cg;ajymMu? wdkufcdkuf Muwmtm;vHk;todygbJ/

wu,fawmh tjriftrsdK;rsdK;? uGJjym;jcm;em;wJh ordkif;aMumif;? rwlnDwJh tudsK;pD;yGm; awGeJU zGJUpnf;xm;wJh vlYtzGJUtpnf;twGif;rSm oabmxm;uGJjym;wm? tjiif;yGm;wm? 0da&m"djzpfwmeJU y#dyu©jzpfwmawGukd MuHK&rSmygbJ/ 'gayr,fh 'Doabmxm; uGJjym;wmawGudk rSefrSefuefuef udkkifwG,fajz&Sif;Ekdifjcif;r&dS&ifawmh y#dyu©awG[m MuD;rm;us,fjyefUvmNyD; aemufqHk;rSm yg0ifywfoufaeolawGomru Mum;ujynfol awGyg xdcdkufepfemrIawG? ysufpD;qHk;&HI;rIawGeJU MuHK&rSm jzpfygw,f/

tJ'Dawmh y#dyu©awGb,fvdkjzpfvmvJ Munfh&atmif/ y#dyu©wpfck[m ywf0ef;usif tajctae? yg0ifywfoufaeolrsm;&Jh oabmxm;? yg0ifywfoufaeolrsm;&Jh tjyKtrleJY vkyfaqmifcsuf qdkwJh taMumif;&if;oHk;ckay:rS rlwnfNyD; twuftus &dSygw,f/ pDrHcefUcGJa&;ynm&Sif pDtm&frpfcs,f uawmh tJ'DtMumif;oHk;ckuae tajctaeajcmufck jzpfvmEkdifw,fvdkUqdkygw,f/

yxrtajctaeuawmh ywf0ef;usiftajctaeu tjyKtrltay: tusdK;oufa&muf wJh tajctaeyg/ 'DtajctaerSmawmh ywf0ef;usif tajctaet& rdrdwdkU&Jh arSsmfvifhcsufawG&zdkU raocsmwJhtajctae? xGufaygufr&dSawmhbl;vdkU cHpm;ae&wJh tajctaerSm yg0ifywfoufolrsm; taeeJU rdrdwdkU vdkcsifwmudk &zdkUtwGuf &&menf;vrf;awGudk toHk;jyKwJhtajctaeyg/

'kwd,tajctaeuawmh ywf0ef;usif tajctaeu yg0ifywfoufolrsm;&Jh oabmxm;tay: tusdK;oufa&mufwJhtajctaeyg/ 'DtajctaerSmawmh xdyfwdkuf &ifqdkifaewJhtajctae? zdtm;ay;aewJh tajctaeawGaMumifh ESpfzufMum;rSm oHo, awGMuD;rm;vmwm? wpfzufeJYwpfzuff ,HkMunfrIenf;vmwmawGjzpfvmwJh tajctae yg/

wwd,tajctaeuawmh tjyKtrlu ywf0ef;usiftajctaetay: tusdK; oufa&mufrI jzpfygw,f/ 'DtajctaerSmawmh ESpfbufMum;rS tajz&zdkUeD;aewJhtcsdef? 'grSr[kwf qufqHa&; wdk;wufaewJhtcsdefrSm wpfzufzufu vkyfvdkufwJh tjyKtrl wpfckaMumifh jyefvnfwif;rmoGm; wmrsdK;ukd qdkvdkygw,f/

187

pwkw¬tajctaeuawmh tjyKtrlu ESpfbufoabmxm;rsm;tay: tudsK;ouf a&mufwJh tajctaeyg/ 'DtajctaerSmvnf; wpfzufzufuvkyfvkdufwJh tjyKtrl wpfckaMumifh oHo,awGydk rsm;oGm;wm? tpxJu igxifom;yJqdkNyD; rlvqkwfudkif xm;wJh oabmxm;bufudk jyefOD;vSnfhoGm;wm rsdK;jzpfygw,f/

yOörtajctaeuawmh oabmxm;u tjyKtrltay: tusddK;oufa&mufwJh tajc taeyg/ tpOftvmt& &efolvdkUowfrSwfxm;wm? r,HkMunf&bl;vdkY owfrSwf xm;wmaMumifh rdrdudk,f rdrdckcHumuG,fzdkUjyifqifvmwm? wpfbufudk vufOD;rI,l xkd;ESufzdkU MuHpnfvmwmrssd;jzpfygw,f/

qXrtajctaeuawmh oabmxm;u ywf0ef;usif tajctaetay: tudsK; ouf a&muf wJhtajctaeyg/ oabmxm;uGJjym;rIawG? oHo,awGMuD;rm;vm wmaMumifh? oabmxm;uGJjym; wJhumvMum&SnfvmwmaMumifh b,fvdkrS aqG;aEG; tajz&SmvdkY r&wJh tajctaeudk a&mufoGm;wmrsdK; jzpfygw,f/

aemufwpfcg oabmxm;uGJjym;rIuae y#dyu©wdkfif;[m tjiif;yGm;jcif;? 0da&m"d jzpfjcif;? a&SUrwdk;aemufrqkwfomtajctae Dead Lock odkUa&mufjcif;? xGufayguf&Smjcif;? aqG;aEG;ndSEdIif;jcif; qdkwJhtqifhawGudk jzwfoef;&w,f/ tJ'Dtqifh awGudk jzwfoef;aecsdefrSm ckeu tajctaeajcmufcku tvSnfhusay:vm Edkifw,fvdkU&Sif;xm;ygw,f/ tJ'Dvdk aqG;aEG;ndSEdIif;wJh tqifh uae tajzr&&ifawmh y#dyu©tqifhudka&mufNyD; ppfjzpfonftxd MuD;us,foGm;rSmyg/

'gqdk&if y#dyu©awG? tjiif;yGm;rIawG r&dS&awmhbl;vm;vkdU ar;p&m&dSygw,f/ r[kwfygbl;/ tprSmajymcJhovdkyJ rwlwJvlawGMum;rSm tjiif;yGm;wm? y#dyu© qdkwm&dSaerSmyg/ udk,frdom;pkxJrSm awmif&SdEdkifwmyJAsm/ 'gayr,fh y#dyu© rSm tjyKoabmaqmifwJh y#dyu© Functional Conflict eJU tysufoabmaqmifwJh y#dyu© Dys­functional Conflict qdkNyD; ESpfrsdK;&dSygw,f/ tjyKoabmaqmifwJh y#dyu© qdkwmuawmh tjiif;yGm;rIawGuae tm;vHk;vufcHEkdifwJhtajzwpfckudk &&dS,Hk omru tJ'Dy#dyu©? tjiif;yGm;rIawGudk ajz&Sif;&mu &vmwJhtawGUtMuHKawG? tawG;tjrif awGudk rdrdtzGJUtpnf;&Jh wdk;wufrItwGuf toHk;csEkdifwJh y#dyu©rsdK;yg/ Win­ Win Solution qdkwm rsdK;yg/ 'Drdkua&pDpepftjrpfwG,faewJh EdkifiHrsm;rSm tjiif;yGm;rIrsm;udk 'Dvdk tjyKoabm aqmifwJh y#dyu©tjzpf udkifwG,fajz&Sif;aewmudk awGUEkdif ygw,f/

tysufoabmaqmifwJh y#dyu©uawmh y#dyu©rSm yg0ifolwdkif;u yuwdt&dSw&m;udk rsufuG,fjyKNyD; rdrdwdkUvdkcsifwmudkyJ w&m;aoqkwfudkifxm;wwfygw,f/ vdkcsifwm &zdkYtwGuf enf;aygif;pHkoHk;zdkU 0efrav;ovdk wpfbufom;&Jh &yfwnf csufudkvnf; xnfhoGif;pOf;pm;jcif; r&dSygbl;/ tm;vHk;vufcHEkdifwJhtajz&zdkU pdwfr0ifpm;wmaMumifh Zero Sum Game tjzpfa&mufoGm;ygw,f/ 'DrSmawmh wpfzufzufu tEkdif&wJh wdkifatmif ESpfbufvHk;uay;qyf&wmawG? Mum;urqdkifolawG cH&wmawGu wefzdk;

188

MuD;vSygw,f/ tdrfaxmifa&;NydKuGJwmutp tzGJUtpnf;awG uGJMujyJMuwmtv,f jynfwGif;ppf jzpf&wmtqHk;u 'Dvdk tysufoabmaqmifwJh y#dyu©rsm;aMumifh jzpfygw,f/

'ghaMumifh ußGefawmfwdkUtaeeJU y#dyu©&dSrSmudk aMumufzdkUrvdkygbl;/ 'Dy#dyu©rsm;? tjiif;yGm;rIrsm;udk tjyKoabmaqmifwJh y#dyu©tjzpf rudkifwG,fEdkfifbJ tysuf oabmaqmifwJh y#dyu© tjzpfudk a&mufoGm;rSmudkyJ aMumuf&rSmjzpfygw,f/

tck ppfwyfeJU 'Drdkua&pDta&;vIyf&Sm;aeolrsm;tMum;rSm ay:aygufaewJh y#dyu© rsm;udkvnf; tjyKoabmaqmifwJh y#dyu©tjzpf ajz&Sif;Edkifatmif yg0ifywfouf oltm;vHk;u MudK;pm;&if &Ekdifygw,f/ olUaMumifh ighaMumifh tjypfwifaeMu&ifawmh txufrSm ußGefawmfwifjycJhwJh tajctae ajcmufckxJrSmyJ oHo&mvnfNyD; xGufayguf&r,f rxifaMumif;ygAsm/

189

a&G;aumufyGJeJU rD'D,m(1)

ydawmufajr&Jh pmrsufESmawGay:rSm qEcH,lyGJeJYywfoufNyD; uGJjym;jcm;em;wJh t,ltqawGudk wifjycJhwm tawmfMumygNyD/ 'gawGudk zwf&if;eJY 'Drdkua&pDpepf&JU t"dut*Fg&yfjzpfwJh qEcH,lyGJawG? a&G;aumufyGJawGrSm rD'D,mawG&Jh tcef;udk pOf;pm;rdygw,f/ ußGefawmfwdkY EkdifiHrSm 48- 62 ygvDref'Drdkua&pDacwfumvwHk;u vGwfvyfwJh owif;rD'D,mrsm;&dSayr,fh bufvdkufrI uif;w,f/ rD'D,musifh0wfrsm;eJY nDw,fvdkYawmh rqdkEkdifygbl;/ 'DaemufrSmawmh jynfwGif;rD'D,m rsm;[m tpdk;&&Jh wif;MuyfwJh xdef;csKyfrIatmufrSm aecJh&ygw,f/ 2005 aemufydkif;rSm jynfwGif; rD'D,mawG[m t&ifuxufpm&if pD;yGm;a&;? vlrIa&;owif;awGudkydkNyD; vGwfvGwf vyfvyf a&;vmEkdifw,f/ yk*¾vdu *sme,favmu zGHUNzdK;vmw,fqdkayr,fh 'Drdkua&pD pHawmh tjynfht0 r&ao;ygbl;/ odkYaomf qEcH,lyGJumv? tajccHOya' twnf jzpfvm&if ay:vmr,fh a&G;aumufyGJ umvrsm;Mu&if ,ckxufydkNyD; vGwfvyfcGifh awGay;&awmhrSmygyJ/ tJ'Dtcsdefus&if 'Drdkua&pDeJY usifhom;r&ao;wJh pme,fZif; rdwfaqGrsm; &kwfw&uf&vmwJh vGwfvyfcGifhudk tusdK;&dSatmif b,fvdkoHk;MurSmvJvdkY pOf;pm;&if;eJY 'Dpmudk a&;ygw,f/

jynfolawG ajyma&;qdkcGifh&dSw,fqdk&if vGwfvyfrI&dSw,fvdkYqdkw,f/ tpdk;&u jynfol awG ajymqdkwmudk tav;xm;em;axmif&if 'Drdkua&pD&dSw,fvdkYqdkw,f/ jynfolawG ajymwmudk tpdk;&u Mum;atmifvkyfay;wmu rD'D,mjzpfw,f qdkwJh tqdkwpfck rSwfom;zl;ygw,f/ 'ghaMumifh 'Drdkua&pD pepfrSm rD'D,mu t"dur@dKifwpfcktjzpfeJY ygaewmaygh/

'gayr,fh rD'D,mawG[m vGwfvyfpGmxkwfazmfa&;om;cGifh&dS&HkeJY rvHkavmufygbl;/ jynfol awGtwGuf bufrvdkufbJ ,HkMunfpdwfcs&wJh owif;awGudk ay;EkdifzdkYvnf; vdkygw,f/ uGJjym;jcm;em;wJh tjriftrsdK;rsdK;udk wifjyEkdif&r,f/

tJ'Dawmh rSefuefwJh rD'D,morm;wpfa,mufu 'DtcsufawGeJY jynfhpHkzdkY vkdygw,f-

wpf/ wdusrSefuefrI Accuracy /

ESpf/ ormorwfusjcif; Impartility /

oHk;/ wm0efodwwfjcif; Responsibility /

rD'D,mrsm;&Jh ,HkMunfpdwfcs&rIeJY bufrvdkufrIrsm;[m a&G;aumufyGJumvrSm ydkNyD; ta&;MuD;ygw,f/ rD'D,mawGuwqifh jynfolawG[m EdkifiHwumvlYtcGifhta&; aMunmpmwrf;rSmygwJh vGwfvyfpGmajymqdkcGifhqdkwJh tcGifhta&;udk toHk;csEkdifygw,f/

190

rD'D,muay;wJh owif;tcsuftvufawGu jynfolawGudk olwdkY&JU 'Drdkua&pD tcGifhta&;jzpfwJh rJay;a&G;cs,frIudk rSefrSefuefuef usifhoHk;Ekdifatmif tultnD ay;Ekdifygw,f/ 'gayr,fh rD'D,mawG[m w&m;rSswwJh a&G;aumufyGJjzpfapzdkUtwGuf cdkifrmwJh owif;tcsuftvufawGudk ay;wmtjyif atmufygtcsufESpfcsufudkvJ vdkufemzdkYvdkygw,f/

yxrwpfcsufuawmh a&G;aumufyGJumvrSm wpfckxufydkwJh EkdifiHa&;ygwDawG yg0ifovdk jynfolawG owif;&EkdifwJh rD'D,m[mvnf; wpfckxufru &dSoifhygw,f/ 'grSom jynfolawGtaeeJY uGJjym;jcm;em;wJh owif;tcsuftvufrsm;udk &&dSEkdifrSmyg/

'kwd,tcsufuawmh rD'D,mrsm;&Jh vGwfvyfrIjzpfygw,f/ rD'D,mrsm;[m tpdk;&&Jh csKyfcs,fuefYowfrIrsm; vGwfuif;zdkYvdktyfovdk ygwDwpfck? tkyfpkwpfck? 'grSr[kwf txl;tusdK;pD;yGm;wpfckudk udk,fpm;jyKolrsm;uae owif;azmfjyrIrsm;tay: uefYowf jcif;? Ncdrf;ajcmufjcif;? ydwfqdkYjcif;? ao;odrfatmif aqmif&Gufjcif;wdkYuae uif;vGwf zdkYvdkygw,f/ qdkvdkwmuawmh rD'D,mrsm;&JU vGwfvyfcGifhqdkwm tpkd;&eJYomru twdkuftcHrsm;? pD;yGm;a&; orm;rsm;tygt0if txl;tudsK;pD;yGm;wpfckudk udk,fpm;jyKwJh tzGJUtpnf;rsm;&Jh aESmuf,SufrIuae uif;vGwfjcif;jzpfw,fvdkY qdkvdk wmyg/

'DtcsuftvufawGeJY jynfhpHkzdkYtwGuf tpdk;&u a&G;aumufyGJumvrSm rD'D,mrsm;udk MuD;MuyfzdkYtwGuf oD;jcm;vGwfvyfwJh tzGJUtpnf;wpfck zGJYay;wm? Oya'eJY tumtuG,fay;wmrsm;udk vkyfay;zdkYvdkygw,f/

tJ'Dvdk vGwfvyfwJhrD'D,mawGu a&G;aumufyGJumvrSm b,fvkdowif; tcsuftvuf awGudk jynfolawGtwGuf owif;ay;rvJ/ a,sbl,stm;jzifh rD'D,mawGu atmufyg owif;awGudk today;avh&dSygw,f/

wpf/ EdkifiHa&;ygwDrsm;eJY vTwfawmftrwfavmif;rsm;taMumif;/

ESpf/ ygwDtoD;oD;u wifjywJh rl0g'rsm;/

oHk;/ rJay;rItajctae/

'Dvdkowif;tcsuftvufawGudk ay;EkdifzdkYtwGuf vGwfvyfwJhrD'D,m ywf0ef;usif tajctaewpf&yf&dSdzdkY vdkovdk rD'D,morm;awG&Jh t&nftcsif;jynfh0rI? rD'D,musifh0wf rsm;udk vdkufemrIrsm;uvnf; ta&;MuD;ygw,f/ 'ghaMumifh a&G;aumufyGJtwGif;rSm rD'D,mrsm;taeeJY vdkufem&r,fh usihf0wfrsm;udkqufNyD;wifjyoGm;ygr,f/

191

a&G;aumufyGJeJUrD'D,m (2)

a&G;aumufyGJumvrSm rD'D,mawG vkyf&wJhtvkyfwpfckuawmh jynfolrsm;udk owif; tcsuf tvufrsm;rSsa0ay;jcif; Inform yJjzpfygw,f/ 'Dvdkowif;tcsuftvufawG rSsa0ay;wJhtcg rD'D,mrsm;taeeJY atmufygtcsufrsm;udk vdkufemoifhw,fvdkY qdkMu ygw,f-

wpf/ a&G;aumufyGJeJUywfoufNyD; odoifhodxdkufwJhtcsuftvufrsm;udk jynfolawGudk today; &r,f/

ESpf/ ygwDrsm;? udk,fpm;vS,frsm;taeeJU cGJjcm;qufqHrIr&dSyJolwdkU&Jhrl0g'rsm;udk jynfolawGxH wdkuf&dkufxkwfvTifh cGifh&&r,f/

oHk;/ a&G;aumufyGJeJUywfoufwJh txl;tpDtpOfrsm;udk xkwfvTifhay;&r,f/

av;/ jynfolawGtaeeJY olwdkY&JhrJqEay;ydkifcGifh qdkwJh'Drdkua&pDtcGifhta&;udk b,fvdk usifhoHk;&r,fqdkwm em;vnfatmif today;&r,f/

ußGefawmfwdkYEkdifiHrSm 1948-62 ygvDref'Drdkua&pDacwfrSmawmh tmPm& zqyv tpdk;&uyJ tpdk;&toHvTifhXmeuae olwdkYrl0g'awGudk vlxkudk wifjycJhNyD; yrnwvdkY tzGJYawGtwGuf oD;jcm;tcdsefray;cJhzl;vdkY avhvmrdygw,f/ yk*¾vduowif;pmawG uawmh zqyva&m? yrnw owif;awGudk a&;om;azmfjycGifh&ygw,f/ wpfygwD acwfuawmh ajymp&mrvdkawmhyg/ 1990 a&G;aumufyGJrSmawmh ygwDwpfckudk &kyfjrifoHMum;u 15 rdepf? a&'D,dku 20 rdepf ( vdkYxifygw,f) olwdkYrl0g'awG xkwfvTifhcGifhay;cJhwmawGU&ygw,f/ xkwfvTifhcsdefenf;w,fvdkY apm'uwufolawG &dSayr,fh ygwDESpf&mausmfqdkawmh 'DavmufyJay;EkdifrSmyJvdkY ajymolawGvnf; &dSygw,f/

Oa&myEkdifiHtcsdKUrSmawmh NyD;cJhwJh a&G;aumufyGJwHk;u tEkdif&xm;wJh vTwfawmftrwf tcsdK;tpm;udk rlwnfNyD; ygwDtvdkuf toHvTifhcsdeftenf;trsm;udk owfrSwfay;wJh pepfusifhoHk;wmvJ &dSygw,f/ odkYaomf ußGefawmfwdkYEkdifiHvdk yxrqHk;tMudrf a&G;aumufyGJvkyfwJh EkdifiHrSmawmh 'Denf;vrf;udk oHk;zdkY rjzpfEkdifbl;vdkY xifygw,f/

rD'D,mrsm;&JU aemufxyfwm0efwpfckuawmh a&G;aumufyGJumvtwGif; ygwDrsm;&JU vIyf&Sm;rIrsm;udk jynfolawGudk today;jcif;yJjzpfygw,f/ 'Dvdkaqmif&Guf&mrSmawmh atmufygtcsufrsm;udk vkdufemoifhw,fvdkUqdkMuygw,f-

wpf/ bufvdkufrIr&dSbJ ormorwfuspGmazmfjy&r,f/

ESpf/ txl;ojzifh owif;tpDtpOfrsm;[m w&m;rSswrI&dSNyD; bufvdkfufrIuif;&r,f/

192

oHk;/ jynfoloabmxm;ppfwrf;aumuf,lcsufawGudk azmfjywJhtcgrSm udef;*Pefrsm;&Jh rSefuefwdusrI? aumuf,lwJhenf;vrf;rsm;udk azmfjy&r,f/

av;/ ygwD odkUr[kwf udk,fpm;vS,favmif;wpfOD;taeeJY ¤if;tay: a0zefwdkufcdkfufrI awGudk jyefvnfajz&Sif; wifjycGifhay;&r,f/

ig;/ rSm;,Gif;azmfjyrdwJhowif;rsm;twGuf owif;Xmersm;&Jh awmif;yefcsufudk xnfhoGif;azmfjy ay;&r,f/

'Dae&mrSm owif;orm;rsm;taeeJY bufvdkufrIuif;&r,fvdkYqdkayr,fh vufawGYrSm 'Dtcsufudk usifhoHk;zdkY tawmfcufygw,f/ owif;orm;rsm;[mvnf; ykxkZOfawG jzpfwmaMumifh olwdkYudk,fydkif,HkMunfcsufawG t,ltqawGay:rlwnfNyD; tenf;eJY trsm; bufvdkufrIawG? qEpGJeJUvkyfwmawG&dSrSmaocsmygw,f/ tck 'Drdku&ufygwD wGif; or®wa&G;yGJrSmawmif [Dvm&Duvifwefu tar&duef owif;rD'D,mawG[m uvifwefrdom;pkudk 0dkif;NyD; trJzsufoavmuf tdkbm;rm;udkawmh MuufarT;eJYowfNyD; a0zefaew,fvdkY pGwfpGJaewmawGU&ygw,f/

'DvkdygyJ? owif;rSm;awGtwGuf awmif;yef&r,f/ pGyfpGJcsufrsm;eJYywfoufNyD; um,uH&Sifu ajz&Sif;cGifhay;&r,fqdkwJh tcsufrSmvnf; jyóemawG&dSygw,f/ tckvdk tifwmeufacwfrSm rJxnfhcgeD;tcsdefusrS uyfNyD; owif;rSm;wpfckudk xkwfvTifh vdkufw,fqdkygpdkU/ 'Dowif;u csufjcif;jyefYoGm;NyD; rJqE´&SifawG&JU qHk;jzwfcsuftay: MoZmoufa&mufoGm;rSmjzpfygw,f/ 'Dowif; r[kwfaMumif; um,uH&Sifu ajz&Sif; csdefrSmawmh rJqE´&SifawGudk jyefNyD;pdwfajymif;atmifvkyfzdkY odwfrvG,fawmhygbl;/ vlqdkwmuvnf; t&ifMum;wJhowif;udk ydk,HkvG,fwwfwmudk;/

aemufjyóemwpfcku ajz&Sif;csufudk b,fvdkyHkpHeJY xnfhrSmvnf;qdkwmh tcsufyg/ wpfcgwpfavrSm owif;pmwpfapmifu pGwfpGJcsufudk rsufeSmzHk;owif;tjzpfazmfjyNyD; um,uH&Sif&JUajz&Sif;csufudkawmh twGif;pmrsufESmrSm owif;wdkav;tjzpfeJY wm0ef ausxnfhay;wmrsdK;vnf; &dSygw,f/ 'ghaMumifhtcsdKUEkdifiHawGrSmawmh a&G;aumufyGJ umvrSm ajz&Sif;csufudk pGyfpGJcsuf azmfjycJhwJhae&m? twdkif;twmtwdkif; jyefxnfh&r,f vdkY owfrSwfMuwmyg/ puFmyltpdk;&qdk&if olYtpdk;&tay: pGyfpGJcsufeJYywfoufNyD; tpdk;&&JU w&m;0ifajz&Sif;csufudk jzwfawmufrIrvkyfbJJ tjynfhtpHkazmfjy&r,fvdkY Oya'jy|mef;xm;wm awGY&ygw,f/

'DvdkygyJ vlxkoabmxm;qdkwmawGudk azmfjyNyD; vlxkudk MoZmvTrf;rdk;Ekdifatmif vkyfavh &dSygw,f/ 'ghaMumifh jyifopfeJY Oa&myEkdifiHtcsdKUrSm a&G;aumufyGJumvrSm rD'D,mrsm;u jynfolYoabmxm; ppfwrf;aumuf,lcsufrsm;udk xkwfjyefjcif;rjyK&bl; vdkY Oya'eJY wm;jrpfwmawGvkyf cJhwmyg/

193

tJ'Dvkd jyóemawGaMumifhyJ a&G;aumufyGJumvtwGif;rSm rD'D,mrsm;udk MuD;MuyfzdkY twGuf pnf;urf; owfrSwfwmawG? Oya'jyKwmawG? tzGJUzGJYwmawGvkyfvmMuwmyg/

a&G;aumufyGJeJYrD'D,m (3)

a&G;aumufyGJumvrSm rD'D,mawGudk MuD;Muyfxdef;odrf;zdkY vdkrvdkqdkwJhudpöu tawmf tjiif;yGm;wJhudpöyg/ bmaMumifhvnf;qdkawmh wpfzufuvnf; a&G;aumufyGJumvrSm vGwfvyfpGm xkwfazmfajymqdkcGifh&dS&r,fvdkY qdkxm;wmudk;/ odkYaomf wpfzufuvnf; rD'D,mawGudk tvGJoHk;pm;vkyfNyD; jynfolvlxkudk qGJaqmifodrf;oGif;wmawG? qefusif buftzGJYtpnf;udk xdk;ESufwdkufcdkufwmawG? bmoma&;? vlrsdK;a&;t"du&kPf; awGjzpfatmif vIHYaqmf wmawGudkvnf; wm;qD;zdkYvdkw,fqdkwm todtrSwfjyK xm;jyefw,f/ 'ghaMumifh EkdifiHtawmfrsm;rsm;[m rdrdwdkYEkdifiHeJY udkufnDwJh xdef;csKyfrI awGjyKvkyfavh&dSwmudk awGU&ygw,f/

odkYaomfvnf;yJ tar&duefvdkEkdifiHrsdK;Muawmh 'Dvdkxdef;csKyfwmrsdK; vkyfwm rawGY&ygbl;/ 'gayr,fh NGO awGuaeapmifhMunfhwm? Civil Rights tzGJYtpnf;rsm;uae apmifhMunhfa0zefwm rsdK;udkvkyfygw,f/ EdkifiHtrsm;pkrSm vkyfavh&dSwmuawmh qE´cH,lyGJumvrSmjzpfjzpf? a&G;aumufyGJ umvrSmjzpfjzpf pme,fZif;rsm;? &kyfoHvTifhXmersm;&Jh rSswrI? usihf0wfvdkufemrIawGudk apmifhMunfhzdkY? rD'D,mrsm;&Jhvkyfaqmifcsufrsm;tay: wdkifwef;wmawGudkMum;emzdkY tzGJYtpnf;wpfck xm;&dSavh&dSygw,f/ 'DtzGJYtpnf;[m rD'D,mawGudk apmifhMunfhovdk rD'D,mrsm;tay: Ncdrf;ajcmufrIrsm;? aESmuf,Suf[efYwm;rIrsm; r&dSatmifvnf; umuG,fay;avh&dSygw,f/

'DvdktzGJYtpnf;awGudk vTwfawmfujzpfap? tpdk;&ujzpfap zGJYpnf;ay;avh&dSNyD; a&G;aumuf yGJaumfr&SifvdkyJ oD;jcm;vGwfvyfaom tzGJYtpnf;tjzpf xm;&dSygw,f/ wpfcgwpfavusawmhvJ a&G;aumufyGJaumfr&SifuyJ 'Dwm0efudk ,lwmrsdK;vnf; awGY&ygw,f/ ygwDrsm;? ukd,fpm;vS,f avmif;rsm;twGuf nDrSswJh Media Access &zdkYtwGuf udkvnf; 'DtzGJYuyJ MuD;Muyfay;wmyg/

rD'D,mawGudk b,fvdkMuD;MuyfrvJqdkwJh ae&mrSmvnf; enf;vrf;trsdK;rsdK;uGJjym;wmudk awGY&jyefw,f/ 1990 ckESpf [efa*&Da&G;aumufyGJwHk;uawmh tpdk;&eJY EkdifiHa&;ygwDawG aygif;NyD; Voluntary Electoral Code of Ethics qdkwma&;qGJNyD; rdrdqE´tavSsmuf xdef;odrf;aqmif&Gufwm rsdK;vnf;&dSygw,f/ 'guawmh tpdk;&&Jh MuD;MuyfrIu bufvdkufrI ruif;Ekdifbl;vdkY xifolrsm;u vkyfavh&dSygw,f/ 'Denf;vrf;rSm jyóemu pnf;urf;csdK;azmufrIawG jzpfvm&if b,folu ta&;,lrvJ? b,fvdk[efYwm;rvJqdkwJh tcsufyg/

194

wpfcsdKUEkdifiHrSmusawmhvnf; rdrdwdkY tcsif;csif;ndSr&wmeJY tjyifu 'dkifvlMuD; ac:wmvnf; &dSygw,f/ Oyrm 1989 ckESpf eDum&m*Gma&G;aumufyGJrSm ukvor*¾ u0ifNyD; MuD;Muyfay;zl;ygw,f/ 1991 ZrfbD,ma&G;aumufyGJrSmawmh jynfwGif;u Civil Society rsm;u tzGJUwpfzGJUzGJUNyD; apmifhMunfhwmrsdK;vkyfcJhzl;w,f/ uarmÇ'D,m;rSmvnf; ukvor*¾u 0ifvkyfay;zl;w,f/

'DvdkapmifhMunfhxdef;odrf;wmrsdK; vkyf&mrS a,sbl,svufcHxm;MuwJh oabmw&m; uawmh owif;vGwfvyfcGifhudk rxdcdkufapwJh tenf;qHk;vdktyfwJh xdef;csKyfrIyJvkyfzdkY jzpfygw,f/ puFmylvdk EkdifiHrsdK;rSmMuawmh rD'D,mawGtwGuf pnf;rsOf;rsm; owfrSwfxm;ovdk EkdfifiHa&;ygwDrsm;taeeJY bmoma&;? vlrsdK;a&;t& taMumif;jyNyD; rJqG,fa[majymrIawG rvkyf&bl;vdkY Oya'eJY wm;jrpfxm;ygw,f/

aemufxyfpOf;pm;p&m tcsufwpfcsufu ygwD odkUr[kwf udk,fpm;vS,favmif; wpfa,muf&JU a[majymcsufudk rD'D,mu owif;tjzpf xkwfvTifhvdkufw,f/ 'Da[majymcsufaMumifh xdcdkufepfemrIawG? t"du&kPf;awGjzpfvmcJh&if b,folYrSm wm0ef&dSovJ qdkwJhtcsufygbJ/ ukvor*¾ pmapmifwpfckrSmawmh rD'D,mawG u ygwDawGudk,fpm;vS,favmif;awG&JU ajymMum;csufawGtwGuf wm0efr&dSoifhbl;vdkY tMuHjyKxm;wm awGYygw,f/ odkYaomf 'Dpmwrf;rSmyJ &nf&G,fcsuf &dS&dSeJY a&;om;wmrsdK;qdk&ifawmh wm0ef&dSw,fvdkY qdkygw,f/ 'g[m awmfawmf t"dyÜg,fzGifhqdkzdkY cufwJhudpöyg/ Southern African Development Community (SADC) tzGJU0ifEkdifiHrsm;&JU rD'D,m oabmwlnDcsufrSmawmh rD'D,mrsm;taeeJY vlrdsK;? bmom? vdif? EdkifiHa&;,HkMunfcsufrsm;udk taMumif;jyKNyD; tMurf;zufwdkufcdkufrIrsm;jzpfapr,fh owif;tcsuftvufrsm;udk azmfjyjcif;rjyK&vdkY wdwdusus owfrSwfxm;wm vnf;awGY&ygw,f/

'Dvdka&G;aumufyGJumvrSm rD'D,mrsm;udk apmifhMunfhzdkY? tumtuG,fay;zdkY tzGJYzGJYpnf;&mrSm aemufxyfacgif;cJ&wJh jyóemuawmh vkyfydkifcGifheJY tmPmyg/ 'geJYywfoufvdkY EkdifiHtrsm;pkuawmh tJ'DtzGJY&JU tqHk;tjzwfudk w&m;&Hk;rSm t,lcHcGifh&dSw,fvdkY owfrSwfygw,f/ tcdsKUEkdifiHrsm;MuawmhvJ a&G;aumufyGJumvu tuefYtowf &dSw,f/ owif;tcsuftvufawG jyefYESHYrIu jrefqefvGef;w,f/ 'ghaMumifh w&m;&Hk;txdwufNyD; jiif;cHkae&if a&G;aumufyGJomNyD;oGm;w,f tajzr&bl; qdkwm jzpfEkdifw,fqdkNyD; tJ'DtzGJYtpnf;&JU tqHk;tjzwfudk aemufqHk; tqHk;tjzwf tjzpf owfrSwfwmvnf;awGY&ygw,f/

tJ'Dawmh a&G;aumufyGJumvtwGif;rSm rD'D,mawGudk b,fvdkapmifhMunfhMuD;MuyfrvJ qkdwmudk tajzxkwf&if 'DvdkawGYEkdifygw,f/

wpf/ MuD;MuyfwJhtzGJU[m a&G;aumufyGJaumfr&SifvdkyJ vGwfvyfwJhtzGJYjzpf&r,f/

195

ESpf/ rD'D,mawGtaeeJY bufvdkufrIr&dSatmif MuD;Muyfay;&r,f/ bmoma&;? vlrdsK;a&;? vdifeJY EdkifiHa&;udk taMumif;jyKNyD; qlyltMurf;zufrIawGjzpfatmifvHIYaqmfwmrsdK; rjzpf atmif wm;qD;zdkYvdkw,f/

oHk;/ rD'D,mawGudk pnf;urf;xdef;odrf;ovdk rD'D,mrsm;udk tMurf;zufwdkufcdkufwm? [efYwm;wmr&dSatmif umuG,fay;&r,f/

av;/ pnf;rsOf;awG? vkyfydkifcGifhtmPmawGuawmh EkdifiHwpfckjcif;&JU xl;jcm;wJh tajctaeay:rSmyJ rlwnfr,f/

ed*Hk;csKyf&if 'Drdkua&pDudk yDyDjyifjyifusifhoHk;EkdifzdkYqdk&ifawmh ygwDawG? EkdifiHa&; orm;awG? rD'D,mawGtm;vHk; [m vGwfvyfrIeJY wm0ef,lwwfrI? pnf;urf;&dSrIwdkYudk [efcsufnDatmif usifhoHk;zdkYvdkw,fqdkwJh tajzyJ &aMumif;ygAsm/

196

rSm;,Gif;aomarSsmfvifhcsufrsm;eJU jrefrmhEkdifiHa&;

vlawG[m arSsmfvifhcsufeJY touf&Sifw,fvdkYqdkygw,f/ 'gayr,fh wpfcgwpfavrSm rSm;,Gif;wJh arSsmfvifhcsuf[mvnf; vludk 'ku©ay;wwfygw,f/ ußGefawmfwdkY i,fi,fu zwfzl;wJh bMuD;atmif nmw,f qdkwJh yHkjyifav;[m rSm;,Gif;wJh arSsmfvifhcsuf False Hope &JU tEÅ&m,fudk ajymwmvdkYem;vnfrdygw,f/

EkdifiHa&;e,fy,frSmvnf; 'Djyómem&dSygw,f/ txl;ojzifh ajymif;vJa&;udk vlawG vdkvm; aewJhtcsdef? pD;yGm;a&;tcuftcJawG? EkdifiHa&;tusyftwnf;awGjzpfaecsdefrSm tcsdKUEkdifiHa&; orm;rsm;? ygwDrsm;u rpm;&0cref;uwdrsm;eJY a&G;aumufyGJeJYjzpfjzpf tjcm;enf;vrf;eJYjzpfjzpf tmPm&vmMuygw,f/ 'gayr,fh wu,fwrf; usawmh vufawGYrusvSwJh uwdrsm;udk taumiftxnfazmfzdkY ysufuGufwJhtcgrSm jynfolawGu olwdkYudk qefYusifwmjyefcH&jyefygw,f/

tcsdKUta&SUOa&myEkdifiHawGrSm uGefjrLepfygwDwpfjzpfvJ ygwDrsm; jyeftmPm&vmwm? &k&Sm;u ylwif vufxufrSmjyefNyD; A[dkxdef;csKyfrItm;aumif;wJh tkyfcsKyfrIpepfudk usifhoHk;vmwmawG[m rSm;,Gif;wJharSsmfvifhcsufrsm;tay: vlawGu pdwfukefNyD; [dkwHk;urS awmfao;w,fqdkwJh pdwfawG0ifvmwmaMumifhygyJ/ zdvpfydkifu tmuGDEdkf? tif'dkeD;&Sm;u rD*g0gwD wdkY[mvnf; olwdkYtay: vlawGu rSm;,Gif;wJh arSsmfvifhcsuf awGxm;cJhwJh 'PfawGudk cHcJh&wmygyJ/

ußGefawmfwdkY EkdifiH[mvnf; tajymif;tvJ umvwpfckudk jzwfoef;aewmyg/ b,fyHkb,fenf;eJY tqHk;owfr,fqdkwm rodayr,fh tqHk;owfyef;wdkifuawmh 'Drdkua&pDpepfqdkwm aocsmygw,f/ 1988 aemufydkif;rSm 'Drdkua&pD[m jrefrmEkdifiHrSm a&;yef;tpm;qHk; pum;vHk;wpfck Brand Name jzpfvmygNyD/ wyfrawmfuvJ 'Drdkua&pD? qefYusifbuftzGJYtpnf;rsm;uvJ 'Drdkua&pD? vuf0J0g'Da[mif;rsm; uvnf; 'Drdkua&pD? jidrf;csrf;a&;,lxm;wJh wdkif;&if;om;tzGJYrsm;? vufeufudkif wdkufyGJqifEGJqJ wkdif;&if;om;tzGJYrsm;uvnf; 'Drdkua&pD ajymaeMuwmyg/ atmufajc omrefjynfolrsm;txJrSmawmh b,favmufjyefYESHYaevJqdkwm vufvSrf;rrDyg/ odkYaomf rdwfaqGrsm; tajymt&awmh aus;vufawGrSmawmif 'Dpum;eJY odyfrpdrf;bl;vdkY od&ygw,f/ &GmvlMuD;udk rauseyf&ifawmif aeESifhOD;aygh? 'Drdkua&pD&rSawGYr,fvdkY ajymwwfaeNyDvdkY qdkygw,f/

'Drdkua&pDudk vkdvm;Muwm aumif;wJhvu©Pmyg? 'gayr,fh oufqdkifolrsm;taeeJY omref jynfolrsm;udk rSm;,Gif;aomarSsmfvifhcsufrsm; ray;zdkYawmh owdxm;oifhw,f xifygw,f/ 'Drdkua&pDeJYtwl wm0efodrI? pnf;urf;&dSrI? ZGJ&dSrI? pnf;vHk;nDnGwfrI? pGefYvTwfpGefYpm; tepfemcHrIawG? todynmt&nftcsif;jynfh0rIawG? 'Drdkua&pDudk azmfaqmifzdkYtwGuf vdktyfwJh tzGJUtpnf; qdkif&m wnfaqmufrIawG wygwnf; ygvmrSomvSsif t"dyÜg,fjynfh0wJh 'Drdkua&pDpepfudk &EkdifrSm jzpfygw,f/

197

aemufNyD; 'Drdkua&pD[m EkdifiHawmfa&m? EkdifiHom;wpfOD;pDukda&m csufjcif; MuG,f0 csrf;omapwJh taMumif;w&m; (Cause) r[kwfygbl;/ vdkw& aq;awmifa0S;vJ r[kwfygbl;/ aemufNyD; a&G;aumufyGJ wpfckwnf;eJYvJ 'Drdkua&pDrjzpfygbl;/ 'Drdkua&pD[m at;csrf;wJh? wef;wlnDrSsrI&dSNyD; Oya'pdk;rdk;wJh todkif;t0dkif; jzpfay:zdkY? EkdifiHeJY EkdifiHom;awG zGHYNzdK;wdk;wufzdkY vkyfEkdifr,fh tcGifhta&;eJY tajctaeudkom zefwD;ay;rSmyg/

tJ'Dawmh jrefrmEkdifiHrSmygwDpHk a&G;aumufyGJvkyfwmeJY vpfb&,f'Drdkua&pD zGJYpnf;yHk tajccHOya' wpfck&dSwmeJY ayrDSa'gufrDS 'Drkdua&pDpepfcsufjcif;ay:xGef;vmr,f/ ajrMuD;ay:u ya'omyif aygufovdk aeYcsif;ncsif; csrf;omvmr,f/ EkdifiHwumu tultnDrsm; a0gueJa&mufvmNyD; wdk;wufvmr,fvdkY xif&ifrSm;oGm;rSmyg/

vpfb&,fuswJh zGJUpnf;yHktajccHOya'&dSwm&,f? a&G;aumufyGJ&dSwm&,f? EkdifiHwumu tultnDrsm; yHkatmay;wm&,feJYom wnfNidrfr,f/ wdk;wufcsrf;omr,fqdk&if tmz*efeJY tD&wf[m ckqdk&if xdyfwef; a&mufaeNyDaygh/

jrefrmEkdifiHrSmvnf; euf&dIif;wJh wkdif;&if;om;jyóemrsm;? vufeufudkif aomif;usef;rI jyómemrsm;? pD;yGm;a&; jyóemrsm;&dSygw,f/ 'gawG[m ppfwyfu tkyfcsKyfvdkY jzpfwmqdkNyD; yHkcsvdkYawmhr&ygbl;/ Oyrm wdkif;&if;om; vufeufudkifaomif;usef;rI trsm;pk[m ygvDref'Drdkua&pDacwfrSm pcJhwmyg/ awmfvSefa&;aumifpD vufxufrSm umuG,fa&;awG Auyjzpfwm? &Srf;aomif;usef;rIus,fjyefYvmwmeJY OD;Ek&JU ygvDref 'Drdkua&pDygwD awmfvSefa&; vkyfwmyJ&dSygw,f/ etzacwfrSm ausmif;om;wyfrawmf topfay:vmygw,f/ usefwmawGuawmh ygvDref'Drdkua&pDacwfrSm ay:cJhwmyg/

'DvdkygyJ v,f,majrekdifiHydkif jyKvkyfa&;Oya'[m ygvDref'Drdkua&pDacwfu pcJhNyD; ,aeY v,form;awG ajrydkifqdkifcGifh jyóemMuHKae&wm&Jh tpygyJ/ EkdifiHawmfbmom jyóemaMumifh autdkiftdk ay:cJh&wmvnf;&dSygw,f/ ajym&&if tmPm& zqyvygwDtwGif;u tuGJtjyJu ppfwyfudk EkdifiHa&;ZmwfcHkay: wifay;cJhwmyg/ 'DjyóemawG[m acwftqufqufu pkvmcJhwJh jyóemawGyg/ jyóemawG &SnfMumvmwmeJYtrSs oufqdkifolawGMum;rSm&dSwJh emusnf;rI? r,HkouFm&dSrI? tpdkiftcJMuD;uvnf; MuD;MuD;vmwmyg/ 'ghaMumifh 'Drdkua&pD pepfjzpfwmeJY 'gawGudk aeYcsif;ncsif; &Sif;oGm;r,fqdkwm rSm;,Gif;wJh arSsmfvifhcsufyg/ 'Drdkua&pDpepf[m 'gawGudk ajz&Sif;EkdifzdkY vdktyfwJh a&cHajrcHwpfckawmh jzpfEdkifygw,f/ 'Da&cHajrcHay:rSm tyifaygufzdkY? &SifoefzdkY twGufqdkwmuawmh rdsKUaphvnf;rSefrS? pdkufenf;vnf;rSefrS? &moDvJrSefrS? pdkufoluvJ 0d&d,&dSrS? ydk;rTm;vnf;uif;rS jzpfrSmyg/

tckawmh 'DtajccHOya'udkomy,fcsvdkuf? wyfrawmftpdk;&jyKwfus? 'Drdkua&pD csufjcif;&NyD; vuf&dS&ifqdkif ae&wJh EkdifiHa&;? pD;yGm;a&;jyóemawG ajyvnfoGm;r,fhyHk avoHypfaewmawG Mum;&? jrifae&ygw,f/

198

wu,fawmh ußGefawmfwdkYEkdifiH&Jh EkdifiHa&;? pD;yGm;a&;? vlrIa&;jyóemawGudk ajz&Sif;EkdifzdkY vkyf&r,fhtqifhawG? trsm;MuD;usefygao;w,f/ tck zGJYpnf;yHk tajccHOya'rlMurf;udkyJ tqifh wpfqifhtaeeJY vufcHNyD; Evolution eJY oGm;rvm;? 'Drdkua&pDvIyf&Sm;olrsm;vdkcsifwJh tajccHOya' ay:vmwJhtxd apmifhNyD;rSm ajz&Sif;Mu rvm;/ 'gawmh rdrdESpfouf&mygbJ/ odkYaomf jynfolawGudkawmh rSm;,Gif;wJh arSsmfvifhcsufawG ray;rdzdkYawmh vdkr,fxifygw,f/

199

Evolution eJU Revolution

ußGefawmh&Jh rSm;,Gif;aomarSsmfvifhcsufrsm; aqmif;yg;udk Comment ay;olwpfOD;u etz vufxufrSm Evolution r&dScJhvdkU Revolution jzpfrS &r,fqdkwJh oabmajymoGm;cJhygw,f/ yxr aqmif;yg;&Jh t"du &nf&G,fcsufu jrefrmhEkdifiHa&;rSm yg0ifywfoufaewJh Stake Holders rsm; taeeJU vlxkudk rSm;,Gif;wJh arSsmfvifhcsufawG ray;rdzdkU owday;wmjzpfvdkU Evolution t,ltq udk tus,frajymcJhwmyg/

'Drdkua&pD r&dSao;wJh tajctae? wenf;tm;jzihf tmPm&SiftkyfcsKyfa&;uae EkdifiHa&; A[k0g' Pluralism udk ajymif;vJwJhae&mrSm 'Drdkua&pDpepfudk taxmuftuljyKr,fh a&cHajrcHawGudk ckdifrmatmifwnfaqmufNyD;rS tqifhqifhajymif;vJoihfw,f qdkwJh t,ltqudk tajccHNyD; ußGefawmfu Evolution eJUoGm;rvm;vdkUajymcJhwmyg/ 'Dt,ltqudk us,fus,fjyefUjyefUajymvmwmu ( ußGefawmhtxif) zlul,m;rm;&Jh EkdifiHwnfaqmufa&; State Building qdkwJhpmtkyfrSm jzpfyg w,f/ t&ifwHk;uawmh t&if;&Sifpepfudk jzKwfcsNyD; qdk&S,fvpfpepf? uGefjrLepfpepfajymif;&mrSm jzpfjzpf? uGefjrLepfawG? tmPm&SifawGudk jzKwfcs&mrSyJjzpfjzpf vufeufudkifenf;? vlxktHkMuGrI enf; rsm;eJU wenf;tm;jzihf awmfvSefa&;vkyfNyD; ajymif;vJcJhwmyg/ 'gudkyJ tckMuawmh tpdk;&ajymif;vJ jcif; Regime Change vdkU tar&duefwdkUu oHk;ygw,f/

'gayr,fh vuf0J0g'DawGtaeeJUvnf; t&if;&Sifpepfudk y,fzsufNyD; qdk&S,fvpfpepfudk ul;ajymif;&mrSm tcuftcJawG&dSEkdifw,fqdkwm odcJhygw,f/'gudk State Building vdkUrajymyJ olwdkUu toGiful;ajymif;a&;umvtcuftcJrsm;vdkU oHk;ygw,f/ 'Dudpötay: vDeifeJU armfpDwHk;wdkU pmtawmfrsm;rsm; a&;cJhwm&dSygw,f/ jrefrmEkdifiH rSmawmh awmfvSefa&;aumifpDvufxufrSm vrf;pOfygwDuae toGiful;ajymif;a&; umv tcuftcJrsm;qdkNyD; pmtkyfwpftkyfxkwfa0cJhbl; ygw,f/ 'Dt,ltqawG&Jh tajccHuawmh ußGefawmfem;vnfovdk ajym&&if qdk&S,fvpfawG? ypönf;rJh vlwef;pm; awG tmPm&vmwm[m EdkifiHa&;tay:xyftaqmufttHk Super Structure ajymif;wmomjzpfw,f/ EkdifiHa&;tajccHtaqmufttHk Infrastructure u t&if;&Sifpepf? ajr&Sif pepftwkdif;yJ &dSao;w,f/ 'ghaMumifh 'gudk tay:xyftaqmufttHkeJU vkdufavsmnDaxGajymif;& r,fvdkU qdkwmyg/

odkUaomf 'Dt,ltqudk taumiftxnfazmf&mrSmawmh vuf0J0g'DawGu odwfNyD; jiifom odrfarGUwmrsdK;r&dSygbl;? cyfMurf;Murf;udkifwG,fcJhNyD; tajymif;tvJudk qefUusif olawGudk wefjyef awmfvSefa&;orm;awGqdkNyD cyfMurf;Murf; EdSyfuGyfcJhMuygw,f/ 'gaMumifh olwdkU&Jh toGiful;ajymif; a&;umv[m Evolution r[kwfbJ awmfvSefa&;&Jhtquf aemufxyfawmfvSefa&;wpfckyJ jzpfcJh wmyg/

200

ppfat;wdkufyGJNyD;oGm;csdef uGefjrLepfekdifiHawG? tmPm&SifEkdifiHawG NydKvJukefNyD; 'Drdkua&pDeJU aps;uGufpD;yGm;pepfudk tNydKiftqkdifajymif;vJMuygw,f/ 'DtcsdefrSm yHkpHESpfrsdK;ay:vmygw,f/ tcdsKU EkdifiHawGrSm ajymif;vJa&;awGu acsmacsmarGUarGUeJU atmifjrifcJhayr,fh txl;ojzihf qdkAD,uf tkyfpk0ifEkdifiHtrsm;tjym;eJU tmz&duEkdifiH trsm;tjym;rSm EkdifiHa&;t&? pD;yGm;a&;t& A&kwfA&uf awGjzpfukefwm? tcsdKUEkdifiHawGrSm ygwDpHktrnfcHxm;ayr,hf tmPm&SifpepfqefqefjyefjzpfoGm; wm? tcsdKUEkdifiHrsm;usawmh e*dktajctaeawGxufydkqdk;oGm;wmawG awGU&ygw,f/

'DvdkjzpfaecsdefrSm aemufxyf wwd,yHkpHwpfckvnf;ay:vmygw,f/ tJ'guawmh tm&Sa'o eJUvufwiftar&dua'ou tmPm&SifqefqeftkyfcsKyfaewJh EkdifiHrsm;rSm pD;yGm;a&;wdk;wufNyD; vlvwfwef;pm;awG rsm;vm? ynmwwfawGrsm;vmwmeJUtrSs csKyfudkifrIawG wpfajz;ajz;ajyavsmh vmNyD; ydkrkdyGifhvif; vmwmyJjzpfygw,f/ udk&D;,m;? xdkif;? tif'dkeD;&Sm;?puFmyl? csDvD? tm*sifwD;em;? b&mZD;? ruúqDukd wdkU[m om"utcsdKUjzpfygw,f/ w&kwf? AD,uferfeJU ylwifvufxuf &k&Sm; wdkU[m 'DyHkpHeJUajymif;zdkU OD;wnfaewJh EkdifiHrsm;jzpfw,fvdkUvnf; tcsdKUu oHk;oyfygw,f/

zlul,m;rm;u 'DtajctaeawGtm;vHk;eJU tD&wfppfyGJ oifcef;pmrsm;udk oHk;oyfNyD; a&cHajrcHaumif;atmifvkyfNyD;rS tqifhqifhajymif;vJoifhw,f/ EkdifiHwnfaqmufa&;rSm Regime Change vkyf&Hk? a&G;aumufyGJvkyf&HkeJU rjyD;bl;vdkU qdkvdkufwmyg/

tJ'gaMumifh tckzGJUpnf;yHktajccHOya'udkyJ tqifhwpfqifhtaeeJU vufcHNyD; Evolution eJU oGm;rvm;vdkU a&;vdkufwmyg/ etzvufxuf? e0w vufxufrSm Evolution &dScJhw,fvdkU rajymygbl;? r&dSbl;qdkwmvnf; txift&Sm;yJ/ 'ghaMumifh 'DzGJUpnf;yHk tajccHOya'rSm tuefUtowfeJU &vmr,fh Political Space udk toHk;csNyD; 'Drdkua&pDawGtwGuf a&cHajrcHudk wnfaqmufrvm; vdkU ar;cGef;xkwfwmyg/ wenf;tm;jzifh xdkif;? awmifudk&D;,m;? csDvD? tm*sifwD;em; pwJh ppftkyfcsKyf a&;atmufuae tqifhqifhajymif;oGm;cJhwJh erlemudk &nfnGef;vdkufwmyg/ 'Dt,ltqudk rMudKufolrsm;uawmh ppfwyfu 'Davmuf0ifygaewJh Oya'rSm 'Drdkua&pDa&cHajrcHawG wnfaqmufzdkU Political Space &dSyghrvm;vdkU ajymrSmygyJ/ odkUaomf tem*wfzGJUpnf;yHktajccHOya'[m w&kwf? vmtdk? AD,uferfwdkUxuf ydkNyD;ae&m&dSr,fqdkwmawmh aocsmygw,f/ ajym&&if puFmylxufawmif twdkuftcHrsm;twGuf ae&mydk&dSEkdifw,fvdkU qdkEkdifygw,f/ bmaMumifhvnf; qdkawmh puFmyl&Jh a&G;aumufyGJpepft& twdkuftcHygwDawG ta&G;cH&zdkU tvGefcufwmudk;/ aemufNyD; vTwfawmfrSm omrefOya'Murf;awGtwGuf twnfjyKzdkU&m rJay;ol xuf0ufausmfu axmufcHzdkUyJ ( vTwfawmftrwftm;vHk;&Jh xuf0ufausmfawmif rvdkyg) vdktyfwm? pD;yGm;a&; qdkif&m0efBuD;XmeawGtwGuf 0efBuD;awGudk OD;pD;csKyfu tqdkjyKzdkUrvdkwmawGaMumifh EkdifiHa&;? pD;yGm;a&;u@awGrSm EkdifiHa&;ygwDrsm;u vkyfydkifcGifh&dSrSmjzpfygw,f/ tJ'DtcGifhta&;[m Political Space vdkU jrifygw,f/ Oyrm/ vGwfvyfpGmajymqdkcGifheJUywfoufNyD; Oya'jyKr,fqdk&if ppfwyf udk,fpm;vS,frsm;u [efUwm;EkdifzdkU rvG,fygbl;/

201

'Dae&mrSm MuHhzGHUu 0ifta&G;cH&if wyfrawmf 25% eJUaygif;NyD; xdef;csKyfrSmayghvdkU qdkolrsm; vnf; &dSygw,f/ 'guawmh a&G;aumufcH 75% udk a&G;aumufwJhtcsdefrSm tm;vHk;wef;wlNydKif&rSmyJav? MuHhzGHUrygapcsif&if NLD jzpfjzpf? aemufay:vmr,hf 'Drdkua&pDygwDawGuyJjzpfjzpf 75% vHk; &atmifvkyfzdkUyJvkdygw,f/ bmaMumifhvJ qdkawmh nDvmcHrSmaqG;aEG;csufrsm;t& a&G;aumufyGJudk Simple Majority pepfeJUvkyfrSmjzpfvdkU ygwDwpfckwnf;uvnf; 75% 'grSr[kwf 70% ausmf &Ekdif wJhtajctae&dSvdkUygyJ/

wu,fawmh jrefrmekdifiHa&;udk tajymif;tvJvkyfwJhae&mrSm udkifwG,fajz&Sif;&r,fh jyóem oHk;ck&dSw,fvdkU ußGefawmfjrifygw,f/

yxrwpfcku jrefrmhEkdifiHa&;rSm ESpfaygif;50 eD;yg; ( 1959 upNyD;) qufwdkuf rif;om;MuD; vkyfvmwJh wyfrawmfudk EkdifiHa&;avmuuae csufjcif; 'grSr[kwf wpfajz;ajz;csif; xGufcGmoGm; atmifb,fvdkvkyfrvJqdkwJh jyóemyg/

aemufwpfcku wdkif;&if;om;vlrsdK;pkrsm;jyóemyg/ wu,fawmh wdkif;&if;om; vlrsdK;pkrsm; &Jh vufeufudkifawmfvSefa&;ppfyJGawGrSm ESpfbufvHk;rSm wm0ef&dSygw,f/ EkdifiHa&;t&? vlUtcGifhta&; t& tm;vHk;udkajymwmyg/ 'DjyóemrSm olawmfpif r&Sdygbl;/ tcktcsdefrSm vufusefwkdif;&if;om; vufeufudkiftzGJUrsm;udk olawmfpifvdk yHkazmfaewmawGU&ygw,f/ jrefrmEkdifiH&Jh jynfwGif; aomif;usef;rI ordkif;udk avhvm&if 'grrSefbl;qdkwmodEkdifygw,f/ ( tpdk;&xkwf ordkif;pmtkyfrsm; udk udk;um;NyD; ajymw,fvdkU rqdkapcsifyg/ udk,fawGUa&m?jynfwGif;/ jynfyordkif;pmtkyfrsm;rSma&m udk;um;NyD; ajymwmyg/)

aemufqHk;wpfckuawmh jynfolrsm;? EkdifiHa&;tzGJUtpnf;rsm;? 'Drdkua&pD r@dKifrsm; jzpfwJh w&m;a&;? tkyfcsKyfa&;u@rsm;eJU aemufydkif;rSm ta&;ygvmwJh Civil Society rsm;&Jh 'Drdkua&pD usifhpOfrsm;cdkifrmtm;aumif;rIr&dSao;wm jzpfygw,f/

'Dta&;awGudk udkifwG,fajz&Sif;ekdifrSom 'gawGeJUqufpyfaewJh vlrIpD;yGm;a&;jyóem rsm;udkvnf; udkifwG,fajz&Sif;edkifrSmyg/ 'ghaMumifh Evolution qdkwJhpum;udk oHk;wmyg/ zlul,m;rm;&Jh pmtkyf State Building udk MudKufwmaMumifhvnf; jzpfygw,f/

tm;vHk;jyefcsKyf&&if ußGefawmf&nfnTef;vdkufwJh Evolution qdkwm[m etz vufxufrSm rvkyfEkdifcJhwmudk tck ay:vmr,fhzGJUpnf;yHktajccHOya'u &vmr,fh tcGifhta&;udk toHk;csNyD; tqifhqifhajymif;vJa&;udk &nfnGef;wmomjzpfygw,f/ 'DvdkoGm;rSmvm;? Regime Change 'grSr[kwf Revolution eJUoGm;rvm;qdkwmuawmh jynfolrsm;&Jh tqHk;tjzwfygbJ/ b,fvrf;udk a&G;a&G; jzpfvmEkdifwJh tudsK;? tjypf rsm;ukdawmh jynfolrsm;udk &Sif;&Sif;ajymzdkUvdkygr,f/ rSm;,Gif;wJh arSsmfvifhcsufrsm;udk ray;zdkUvdkw,fvdkUyJ xyfajymcsifygw,f/