คู่มือการเลี้ยงไหมอีรี่ระดับฟาร์ม

รายงานวจยฉบบสมบรณ

การศกษากระบวนการผลต กจกรรมเพมมลคา และตนทนการผลตรงไหมและ

เสนไหมอรในระดบฟารม

Production Process, Value-added Activities and Production Cost of Eri Silkworm at Farm Level

โดยนายธารงค เมฆโหรา และคณะ

ธนวาคม 2551

สญญาเลขท PDG5120027

รายงานวจยฉบบสมบรณ

การศกษากระบวนการผลต กจกรรมเพมมลคา และตนทนการผลตรงไหมและ

เสนไหมอรในระดบฟารม

Production Process, Value-added Activities and Production Cost of Eri Silk Worm at Farm Level

คณะผวจย สงกด

1. นายธารงค เมฆโหรา สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง 2. นายปรเมศร อศวเรองพภพ สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง

ชดโครงการ

สนบสนนโดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

(ความเหนในรายงานนเปนของผวจย สกว.ไมจาเปนตองเหนดวยเสมอไป)

สรปเสนอผบรหาร

ไหมอรจดเปนนวตกรรมใหม เกดจากการคนพบหนอนไหมทสามารถเลยงดวยใบมนสาปะหลง

และสามารถผลตหนอนไหมและดกแดทนาไปใชบรโภคเปนอาหารของคน และอาหารสตว สวนเสนไหมท

ไดจากการปนและสาวเสนใยจากรงไหมนามาใชในการทอผาพนบาน และเมอมการฟอกยอมและออกแบบ

ลวดลาย ผาทเกดจากไหมอรสามารถสรางมลคาเพมไดอกมาก การศกษาน จงมวตถประสงคเพอศกษา

ระบบการจดการฟารม กระบวนการผลต โครงการตนทนการผลต และตนทนการผลตไหมอร ในระดบไรนา

และครวเรอนเกษตรกร และเพอศกษาทางเลอกในการใชประโยชนและการสรางมลคาของดกแด รงไหม

และเสนไหม ผลการศกษาพบวาการจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ปกตทาการเลยงใน

บาน หรอมมบาน (กรณบานชนเดยว) และใตถนบาน (กรณบานสองชน) อปกรณจาเปนในการเลยง

ประกอบดวยกระดงทใชเลยงหนอนไหมในวย 1 ถง 3 ชนเลยงทตอเปนโครงไม ประมาณ 3 ชน กวาง 1.20

เมตร ยาว 3 เมตร มงเขยวปพนโครงไมเพอเปนทอาศยของหนอน เลยงไดรนละประมาณ 12-15 กโลกรม การจดการวตถดบ วตถดบหลกทใชในการเลยงไดแกใบละหงและมนสาปะหลง โดยละหงจะปลกปะปนอย

กบพนทหลก เชน ขาวโพด เปนตน และปลกบรเวณรมรวบาน แลวเกบใบมาเลยง สวนมนสาปะหลง สวน

ใหญเปนแปลงของตนเองและแปลงปลกของเพอนบานทอนญาตใหผเลยงเกบใบมนสาปะหลงมาเลยงไหม

อรโดยไมมคาใชจาย โดยใบมนสาปะหลงและละหงตองสด ผเลยงตองเกบทกวน คาใชจายหลกจงไดแกคา

เดนทางไปเกบวตถดบ ในสวนของการเลยงและการดแล และการจดการผลผลต การเลยงในวย 1 และ 2

ผเลยงใหอาหารนอย แตบอยครง โดยคอยสงเกตเมออาหารหมด ตองเตมทนท ในวย 3 จะใหอาหาร 3 รอบ

เชา-เยน-เทยงคน หรอทก 8 ชวโมง ในวย 4 จะเพมรอบการใหอาหารเปน 6 ชวโมงตอครง และในวยท 5

รอบการใหอาหารจะตองเตมทประมาณ 3-4 ชวโมง ตอครง การดแลรกษา ในวย 1 และ 2 ตวหนอนจะถก

เลยงในกระดง ตงแตวย 3 เปนตนไป จะเรมขยายลงสชนเลยง และในวย 5 ตอนปลายกอนเขาดกแด

จะตองยายตวหนอนจากสถานทเลยงเดม ไปอยในทใหม (เกบเขาจอ) เพอใหหนอนไหมสรางรง เขาดกแด

และเพอประโยชนในการรกษาความสะอาดของรงไหม เมอหนอนไหมสรางรงและเขาดกแดเรยบรอยแลว ผ

เลยงจะนารงไหมมาตดแยกเอาตวดกแดออกเพอจาหนายไปทาเปนอาหาร สวนรงไหมจะนาไปฟอก ตม

ลอกกาว แลวสาวเปนเสนดายตอไป ตนทนการผลตรงไหม ตนทนการผลตรงไหมตอการเลยง 1 รอบ

ประกอบดวยตนทนคงท ประมาณ 42 บาท ตนทนผนแปร ไดแกคาแรงงานของตนเอง 561 บาท คา

เดนทาง 271 บาท และภาชนะ 5 บาท การแยกรงไหมและดกแดออกจากกน ดวยอปกรณกรรไกรและ

แรงงานคน 1 คน สามารถแยกรงและดกแดออกได 5 กโลกรมรงไหม ในเวลา 5 ชวโมง คดเปนคาจางตดรง

ไหมกโลกรมละ 20 บาท การฟอกรงไหมดวยวธการพนบาน นาหนกรงไหม 1 กโลกรมสามารถฟอกเปนปย

ไหมแหงได 7 ขด สวนประกอบทจาเปนในการฟอกรงไหม 1 กโลกรม ไดแกนา (ลตรละ 0.012-0.013 บาท)

-1-

โซดาแอส (ราคากโลกรม ราคา 45-70 บาท) สบเหลว (ราคากโลกรม 45-70 บาท) นายาปรบผานม (ถงละ

20 บาท) เชอเพลงในการตม (หาจากธรรมชาต ประเมนไมได) และแรงงาน (2 คนตอครง) ดงนน ในการ

ฟอกรงไหม 1 กโลกรม จะเปนตนทน 508.96 บาท การสาวไหมกระทาดวยเครองเอมซ ซงพฒนามาจาก

กลมผเลยงฝายแกมไหมของมหาวทยาลยเชยงใหม โดยปยไหม 1 กโลกรม 1 คน ใชเวลาทาเสนวนละ 8

ชวโมง ไดเสนไหมเสนเลกเฉลย 0.1 กโลกรม หากเปนเสนใหญ 1 วน จะไดเสนไหม 0.3 กโลกรม การทอผา

ผาคลมไหลเปนผลตภณฑหลกของกลมผเลยงไหมอร โดยปกตเสนยนจะใชเสนดายททาจากฝาย สวนเสน

พงทาจากไหมอร ผาคลม 1 ผน ขนาดกวาง 8 นว ยาว 1.80 เมตร จะมนาหนกประมาณ 0.3 กโลกรม คน

ทอ 1 คน จะทาได 3 ผน ในเวลา 2 วน แตหากเปนไหมอรลวน 1 คน จะทาไดวนละ 1 ผน และจาหนายใน

ราคาสงผนละ 500-700 บาท (ไหมอรแกมฝาย) และ 800-1,000 บาท (ไหมอรลวน) ผลตอบแทนของการ

เลยงไหมอรรงสด 1 รน นาหนก 13.5 กโลกรม เปนเงนสด มคาเทากบ 1,295 บาท และผลตอบแทนสทธ

เทากบ 734 บาท สวนมลคาเพมของแรงงานจากกจกรรมการเลยงไหมจากดกแดสผลตภณฑ จานวน 1

กโลกรม ประกอบดวยกจกรรมการผลตรงไหมและดกแด การฟอกรงไหมและผลตเสนดาย และการผลตผา

ไหมและผลตภณฑ มมลคาเทากบ 959 641 และ 1,100 บาท ตามลาดบ ปญหาในดานตาง ๆ ในการเลยง

ไหมขณะนคอการจาหนายรงไหมทผเลยงตงราคาไวสง อตสาหกรรมไมสามารถเขามารบซอได การสอสาร

ของโครงการเนนไปสการรบซอผลตภณฑคนในราคาสง และการแสวงหาแนวทางการตลาดเพอการใช

ประโยชนของตลาดระดบสง ดงนน ในการจะผลกดนการเลยงไหมอรเขาสอตสาหกรรม จะตองคานงถง

ความสามารถในการแขงขนกบการผลตไหมหมอน และการนาเขาเสนไหมจากตางประเทศ การสรางความ

รบรใหแกผเลยงเกยวกบคณคาทแทจรงของไหมอร ทประกอบดวยทงสวนทเปนดกแดทมคณคาทาง

โภชนาการและความตองการของตลาด และในสวนทเปนรงไหม ทมคณสมบตทดกวาฝาย แตคณภาพยง

อยในระดบปานกลาง ไมถงระดบไหมคณภาพสง ประสทธภาพในการฟอกรงไหม และประสทธภาพการทา

เสนดายทรวดเรว และไดขนาดของเสนไหมตามทตองการ จากเครองมอสาวไหมทโครงการใหการสนบสนน

และมโครงการนารองทดสอบระบบการบรหารจดการการผลตและการตลาดในการนาไหมอรเขาส

อตสาหกรรมเสนไหมตอไป

-2-

บทคดยอ

การเลยงไหมอรสามารถทาไดในบาน มมบาน และใตถนบาน อปกรณประกอบดวยกระดง ชน

เลยงทตอเปนโครงไม ประมาณ 3 ชน กวาง 1.20 เมตร ยาว 3 เมตร มงเขยวปพนโครงไมเพอเปนทอาศย

ของหนอน เลยงไดนาหนกรงสด (รงไหมและดกแด) รนละประมาณ 12-15 กโลกรม การจดการวตถดบ ใช

ใบละหงและมนสาปะหลงสด ผเลยงตองเกบทกวน คาใชจายหลกจงอยทคาเดนทางไปเกบวตถดบ การ

เลยงและการดแลงาย ผเลยงจะนารงไหมมาตดแยกเอาตวดกแดออก เพอจาหนายไปทาเปนอาหาร สวนรง

ไหมจะนาไปฟอก ตมลอกกาว แลวสาวเปนเสนดายตอไป ตนทนการผลตรงไหมตอการเลยง 1 รน

ประกอบดวยตนทนคงท ประมาณ 42 บาท ตนทนผนแปร 838 บาท การแยกรงไหมและดกแดออกจากกน

ดวยอปกรณกรรไกรและแรงงานคน 1 คน สามารถแยกรงและดกแดออกได 5 กโลกรมรงไหม ในเวลา 5

ชวโมง คดเปนคาจางตดรงไหมกโลกรมละ 20 บาท การฟอกรงไหมดวยวธการพนบาน นาหนกรงไหม 1

กโลกรม สามารถฟอกเปนปยไหมแหงได 0.7 กโลกรม สวนประกอบทจาเปนในการฟอกรงไหม 1 กโลกรม

ไดแกนา โซดาแอส สบเหลว แรงงาน และเชอเพลง จะเปนตนทน 508.96 บาท การสาวไหมของโครงการ

ดวยเครองเอมซ โดยปยไหม 1 กโลกรม 1 คน ใชเวลาทาเสนวนละ 8 ชวโมง ไดเสนไหมเสนเลกเฉลย 0.1

กโลกรม หากเปนเสนใหญ 1 วน จะไดเสน 0.3 กโลกรม การทอผา ผาคลมไหลเปนผลตภณฑหลกของ

กลมผเลยงไหมอร โดยปกตเสนยนจะใชเสนดายททาจากฝาย สวนเสนพงทาจากไหมอร ผาคลม 1 ผน

ขนาดกวาง 8 นว ยาว 1.80 เมตร จะมนาหนกประมาณ 3 ขด คนทอ 1 คน จะทาได 3 ผน ในเวลา 2 วน แต

หากเปนไหมอรลวน 1 คน จะทาไดวนละ 1 ผน และจาหนายในราคาสงผนละ 500-700 บาท (ไหมอรแกม

ฝาย) และ 800-1,000 บาท (ไหมอรลวน) ) ผลตอบแทนเงนสดและสทธของการเลยงไหมอรรงสด 1 รน

นาหนก 13.5 กโลกรม มคาเทากบ 1,295 และ 734 บาท ตามลาดบ สวนมลคาเพมจากกจกรรมการเลยง

ไหมจากดกแดสผลตภณฑ จานวน 1 กโลกรม ประกอบดวยกจกรรมการผลตรงไหม การผลตเสนดาย และ

การผลตผาไหมและผลตภณฑ มมลคาเทากบ 959 641 และ 1,100 บาท ตามลาดบ ปญหาในดานตาง ๆ

ในการเลยงไหมขณะนคอการจาหนายรงไหมทผเลยงตงราคาไวสง อตสาหกรรมไมสามารถเขามารบซอได

การสอสารของโครงการเนนไปสการรบซอผลตภณฑคนในราคาสง และการแสวงหาแนวทางเพมมลคาใน

ตลาดระดบสงจากสารสกดจากไหมอร ดงนน ในการจะผลกดนการเลยงไหมอรเขาสอตสาหกรรม จะตอง

คานงถงความสามารถในการแขงขนกบการผลตไหมหมอน และการนาเขาเสนไหมจากตางประเทศ การ

สรางความรบรใหแกผเลยงเกยวกบคณคาทแทจรงของไหมอร ทประกอบดวยทงสวนทเปนดกแดทมคณคา

ทางโภชนาการและความตองการของตลาด และในสวนทเปนรงไหม ทมคณสมบตทดกวาฝาย แตคณภาพ

ไมถงระดบไหมคณภาพสง ประสทธภาพในการฟอกรงไหม และประสทธภาพการทาเสนดายทรวดเรว และ

ไดขนาดของเสนไหมตามทตองการ จากเครองมอสาวไหมทโครงการใหการสนบสนน และมโครงการนารอง

การบรหารจดการการผลตและการตลาดในการนาไหมอรเขาสอตสาหกรรมเสนไหมตอไป -3-

Abstract

Eri silkworms fresh cocoon weigh 12-15 kilograms were able to rear in house, house corner and area beneath the house using castor and cassava leaves within traditional bamboo trays, three wood stories laid by green net and size of 1.20 meters width and 3.0 meters length. The fresh leaves had to be collected daily and thus the travelling to collect the leave became the major cost of production. The rearing process of Eri silkworms was simple. After having become cocoons, the farmers separated the pupae out off the cocoons for human food purposes. The cocoons were boiled and spun with water, soda ash and mild liquid soap to produce fibres. Then, the fibres were reeled by hand and simple machine to produce yarn. For one generation of cocoon production, the cost consisted of fixed cost 42 baht and variable costs 880 baht. The cost of cocoon separation was 20 baht per kilogram. And the cost fibre production was 508.96 baht per kilogram. For yarning, one labour (8 hours) with simple machine (MC) was able to produce the small size of yard only 100 grams, or 300 grams for the large size. For fabric production, the represented product was the scarf, size 8 niches width and 1.80 metres length. One labour could produce scarf made of cotton mixed with hand spun Eri yarn three pieces within two days and Eri scarf one piece a day. The wholesale price of scarf made of cotton mixed with hand spun Eri yarn ranged from 500 to 700 baht per piece, while the price of scarf made of whole Eri yarn ranged from 800 to 1,000 baht each. The cash returns and net returns from rearing Eri silkworms one crop were 1,295 and 734 baht, respectively. The value added of labour from Eri silkworms to silk products (weight 1 kilogram) consisting of fresh cocoon rearing, yarn making and scarf making were 959, 641 and 1,100 bath, respectively. The major obstacles to steer the Eri silk into industrial sector were to determine so high price of cocoons that the industry was not able to support, the project communication to farmers with high expected return from Eri silk products, and seeking the high market for the products extracted from the silkworms. In order to encourage the Eri silk production into industry, the suggestions are as follows: the competitiveness with two industries namely mulberry silk production and silk import must be considered. Moreover, the awareness of producer concerning with the use of both Eri larva and pupa for human food and cocoons with higher quality than cotton but medium level comparing to the other kinds of silk must be acknowledged. In addition, the efficiency of fibre extraction from the cocoons and yarning must be improved all aspects of cost, time and size. Finally, the pilot project on Eri silk production and marketing towards industry should be operated before promoting the large scale.

-4-

สารบญเรอง หนา

สรปเสนอผบรหาร -1-

บทคดยอ -3-

Abstract -4-

สารบญเรอง -5-

สารบญตาราง -7-

สารบญภาพ -8-

1. ความสาคญของปญหา 1

2. วตถประสงคของการศกษา 2

3. ขอบเขตการศกษา 2

4. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2

5. ผลการสารวจตามกรอบตวอยาง 3

5.1 จงหวดกาแพงเพชร 3

5.2 จงหวดนครสวรรค 4

5.3 จงหวดอานาจเจรญ 6

5.4 จงหวดรอยเอด 8

5.5 จงหวดขอนแกน 9

5.6 จงหวดพะเยา 10

5.7 จงหวดเชยงใหม 12

5.8 จงหวดอทยธาน 13

6. การจดการโซอปทานในการเลยงไหมอร 15

6.1 การเลยง 15

6.2 การแยกรงไหมและดกแด 17

6.3 การฟอกรงไหม 17

6.4 การสาวเสนดายจากไหมอร 18

6.5 การทอผา 18

6.6 ตนทนและผลตอบแทนการเลยงไหมอรรงสด 19

6.7 มลคาเพมของแรงงานจากกจกรรมการเลยงไหมอรจากรงไหมสผลตภณฑ 20

-5-

สารบญเรอง (ตอ) หนา

7. ปญหาในการเลยงไหมอร 20

8. การสงเคราะหขอมล 21

9. สรปองคความรและงานวจยในประเดนตาง ๆ 22

10. สรปและขอเสนอแนะ 24

10.1 สรป 24

10.2 ประเดนปญหา 25

10.3 ขอเสนอแนะ 26

บรรณานกรม 27

ภาคผนวก 28

-6-

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1 ตนทนการเลยงไหมอรเฉลย 1 รน 17

2 ตนทนการฟอกรงไหมอรเฉลย 1 กโลกรม 18

3 ตนทนและผลตอบแทนการเลยงไหมอรเฉลย 1 รน (บาท) 19

4 มลคาเพมของกจกรรมการผลตรงไหมและผลตผลตภณฑจากเสนไหม (บาทตอ

กโลกรม)

20

-7-

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 โรงเลยงไหมอรทจงหวดเชยงใหม 29

2 ชนและอปกรณการเลยงงาย ๆ ในบานพก จงหวดอทยธาน 29

3 เครองสาวไหมดวยมอ จงหวดกาแพงเพชร 30

4 เครองสาวไหมพวงดวยลอจกรยาน จงหวดกาแพงเพชร 30

5 เครองและการสาวไหมพวงดวยลอจกรยาน จงหวดกาแพงเพชร (ตอ) 31

6 เครองและการสาวไหมพวงดวยลอจกรยาน จงหวดกาแพงเพชร (ตอ) 31

7 เสนไหมอรฝมอชาวบานจงหวดกาแพงเพชร 32

8 เสนไหมอรฝมอชาวบานจงหวดอทยธาน 32

9 เสนไหมอรฝมอชาวบานจงหวดเชยงใหม 33

10 ผลตภณฑเสอจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดกาแพงเพชร 33

11 ผลตภณฑจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดกาแพงเพชร 34

12 ผลตภณฑจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดเชยงใหม 34

13 ผลตภณฑจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดเชยงใหม 35

14 ผลตภณฑจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดอทยธาน 35

-8-

1

การศกษากระบวนการผลต กจกรรมเพมมลคา และตนทนการผลตรงไหมและ เสนไหมอรในระดบฟารม

Production Process, Value-added Activities and Production Cost of Eri Silkworm at Farm Level

1. ความสาคญของปญหา ไหมอรจดเปนนวตกรรมใหม เกดจากการคนพบหนอนไหมทสามารถเลยงดวยใบมนสาปะหลง

และสามารถผลตหนอนไหมและดกแดทนาไปใชบรโภคเปนอาหารของคน อาหารสตว และสารสกดทเปน

ประโยชนตอมนษยดวยสารตอตานอนมลอสระ และสารเสรมสขภาพความงาม ในสวนของรงไหม สามารถ

นามาผลตเสนไหมทมคณสมบตเฉพาะตว เสนไหมทไดจากการปนและสาวเสนใยนามาใชในการทอผา

พนบาน และเมอมการฟอกยอมและออกแบบลวดลาย ผาทเกดจากไหมอรสามารถสรางมลคาเพมไดอก

มาก ซงหากพฒนาตอไปอาจนาเสนไหมเขาสอตสาหกรรมการทาเสนยนใหเกษตรกร และผลตผาใน

โรงงานทอผา นอกจากน เศษของรงไหมสามารถนาไปแปรรปเปนกาวไหม เซรซน โปรตนไฮโดรไลเสท ได

อก ประกอบกบอาหารของตวหนอน คอ ใบมนสาปะหลง ตองการความสะอาด ปราศจากสารเคมทเปนพษ

การปลกมนสาปะหลงเพอใชใบมาเลยงตวหนอน จะชวยลดการใชสารพษในการปลกมนสาปะหลงดวย

มนสาปะหลง เปนพชเศรษฐกจทปลกงาย มลคาในอดตไมสงนก เนองจากการใชประโยชนจากด

เฉพาะอาหารสตวและการแปรสภาพเปนแปงมนสาปะหลงเพอสงออก แตในชวงปพ.ศ. 2550-2551 ทผาน

มา มลคาของมนสาปะหลงไดเพมสงขน เนองจากสามารถนาไปผลตพลงงานทดแทน ทาใหราคาหวมน

สาปะหลงสดเพมขนกวาเทาตว หลายฝายจงคาดการณวาพนทปลกจะขยายเพมขนในอนาคต และนบเปน

โอกาสดของฐานทรพยากรในการนามาผลตไหมอร โดยเฉพาะในพนททมการปลกมนสาปะหลงหนาแนน

ในการเลยงไหมอรดวยใบมนสาปะหลงน สามารถนาใบจากตนมนสาปะหลงมาใชไดถงรอยละ 30

โดยไมสงผลกระทบตอผลผลตและคณภาพของแปงในหวมนสาปะหลง นอกจากน การเลยงหนอนไหม

สามารถดาเนนการไดถง 20,000 ตว ตอพนทปลกมนสาปะหลง 2-5 ไร โดยใชเวลาเพยง 45 วน ไดผลผลต

เปนรงไหม 3-5 กโลกรม และดกแด 24 กโลกรม มมลคารวมกนประมาณ 2,500 บาท ซงภายในเวลา 1 ป

สามารถเลยงไดถง 6-8 ครง แตการสรางความเขาใจทถกตองถงคณคาและประโยชนของไหมอรแกผท

เกยวของในการกาหนดนโยบายและเกษตรกร จาเปนตองจดทาฐานขอมลเกยวกบกระบวนการผลต

กจกรรมการสรางมลคา ตนทนการผลต และการสรางประโยชนในระดบไรนาและทองถน ควบคไปกบการ

วจยในดานการพฒนาการเลยง การผลตไหมในเชงการคา การตลาด และการกาหนดมาตรฐานและ

ออกแบบผลตภณฑ ดงนน จงสมควรดาเนนการศกษากระบวนการผลต กจกรรมเพมมลคา และตนทนการ

ผลตรงไหมและเสนไหมอรในระดบฟารม จากกลมเกษตรกรทดาเนนการแลว เพอใชเปนฐานขอมลสาหรบ

การขยายโอกาสตอไปในพนทปลกมนสาปะหลงอน

2

2. วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาระบบการจดการฟารม กระบวนการผลต โครงการตนทนการผลต และตนทนการ

ผลตไหมอร ในระดบไรนาและครวเรอนเกษตรกร

2. เพอศกษาทางเลอกในการใชประโยชนและการสรางมลคาของดกแด รงไหม และเสนไหม 3. ขอบเขตการศกษา

1. พนทเปาหมาย ภาคเหนอไดแกจงหวดเชยงใหม ลาพน และพะเยา ภาคกลางตอนบน ไดแก

จงหวดอทยธาน และนครสวรรค ภาคตะวนออกเฉยงเหนอไดแกจงหวดขอนแกน ชยภม อานาจเจรญ และ

รอยเอด

2. เนอหาของการศกษา ประกอบดวย

-กระบวนการและกจกรรมการผลต ไดแกการจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการ

เพาะเลยง การเตรยมไข หนอนไหม การจดการวตถดบ การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวยตนทนคงทประกอบดวยคาโรงเรอน คาเสอมราคา

สงกอสราง และคาใชทดน และตนทนผนแปร ประกอบดวยคาซอมแซมสงกอสรางและอปกรณการเลยง

คาอปกรณสนเปลอง คาไขไหม คาแรงงานในการดแลรกษาและจดการวตถดบ คานามนเชอเพลง คา

วตถดบทใช และคาใชจายอน ๆ ทเกดขนในระหวางการดาเนนการผลต

3. เนอหาทางเลอกในการใชประโยชนและการสรางมลคาเพม ประกอบดวย

-ทางเลอกในการผลตตวออนหนอนไหมสตลาดตาง ๆ พรอมการวเคราะหตนทนและ

ผลตอบแทนในสถานการณปจจบน

-ทางเลอกในการผลตรงไหมสตลาดตาง ๆ พรอมการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนใน

สถานการณปจจบน 4. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ฐานขอมลกระบวนการผลต กจกรรมการเพมมลคา ตนทนการผลตรงไหม และการผลตเสน

ไหม ในระดบไรนาและครวเรอนเกษตรกร

2. ไดฐานขอมลการใชประโยชนจากรงไหมและดกแดในระดบทองถน

3. ไดขอเสนอแนะการพฒนาไหมอรสาหรบทางเลอกทเปนอาชพ (เสรม) และอตสาหกรรม

3

5. ผลการสารวจตามกรอบตวอยาง ในการศกษาครงน ไดกาหนดแนวทางการศกษาโดยใชแนวคดเกยวกบการจดการโซอปทาน ตงแต

กลมผเลยงตนนา จนถงปลายนา ศกษากจกรรมของแตละกลม รวมถงการวเคราะหเชงปรมาณเพอวดผล

สาเรจของการเพมมลคาของแตละกจกรรมภายในโซอปทาน แตเมอไดจดเกบขอมลในภาคสนามจรง

พบวา ในทางปฏบต

(1) เกษตรกรไมไดบนทกขอมลตาง ๆ ทเกดขนไวอยางชดเจน

(2) วสดอปกรณทใชในการผลตของกลมตนนา กลางนา และปลายนา เปนสงของทมอยและใช

งานในหลาย ๆ วตถประสงค โดยโรงเรอนเลยงไหม กเปนโรงเรอนเกาทสรางไวทาการเลยงไหมบาน เครอง

ปนดาย มอยแลว หรอมอยทสวนกลางของกลม สวนเครองมอทอผา มการใชรวมกนระหวางผาไหมกบผา

ฝาย จงกลาวไดวา การจดหาวสดอปกรณการเลยงมความแตกตางกนมากระหวางกลมทเรมตนเลยงใหม

กบกลมทมอปกรณทมอยเดม เชนเดยวกบการทอผา

(3) การเลยงไหมอร การผลตเสนดาย รวมถงการทอผา อยในรปของกลม โดยสมาชกในกลม

จดเปนคนทมความขยนขนแขง โดยเฉพาะในกลมจงหวดอทยธาน นครสวรรค พะเยา และเชยงใหม ถงแม

จะทาการประกอบการเกษตรหลก (ปลกมนสาปะหลง ขาวโพด และออย) และมแรงงานจานวนนอยใน

ครวเรอน แตยงทาการเลยงไหมและทอผาเพอเปนรายไดเสรมกนอยางตอเนอง ดวยใจรกและเตมใจทจะ

ทา

(4) คาใชจายทเหนไดชดเจน คอ คานามนทใชกบพาหนะเพอเดนทางไปเกบใบละหง และหรอใบ

มนสาปะหลง คานายาซกผา ผงซกฟอก หรอดางทใชในกระบวนการลอกกาว เทานน

ดงนน ในการศกษาครงน จงใชวธการประเมนในเชงคณภาพเปนหลก โดยมขอมลในเชงปรมาณ

สนบสนน ดงน

5.1 จงหวดกาแพงเพชร

กลมตาง ๆ ไดรบการคดเลอกใหเขารวมอบรมการเลยงไหมอรและทาเสนไหม เพอนาไป

พฒนาการเลยงและผลตผาไหม โดยกลมทไดรบการคดเลอก มพนฐานการทอผาฝายมากอน ผลการ

ดาเนนการ เปนดงน

(1) กลมสตรทอผาบานโนนใหญ ตาบลหนองทอง อาเภอไทรงาม ประธานกลมฯไปอบรม

เพยงคนเดยวและไมไดดาเนนการขยายการเลยงและผลตเสนไหมตอ เพราะไมมวตถดบในการเลยงไหม

เนองจากพนทเปนนาขาวและมทศนคตทไมดตอตวหนอนเนองจากมขนาดใหญและลกษณะนากลว

วธการทาเสนไหมยงยากและยงมอาการแพตวหนอนและรงไหมดวย อกทงไมมนใจวาจะขายไดเพราะเดม

เลยงไหมบานอยแลว จงหนกลบไปทาการเลยงไหมหมอนแทน

4

(2) กลมสตรทอผาบานลานกระด ตาบลหนองทอง อาเภอไทรงาม ประธานกลมฯไป

อบรมเพยงคนเดยวและไมไดดาเนนการขยายการเลยงและผลตเสนไหมตอ เหตผลเชนเดยวกนกบกลม

สตรทอผาบานโนนใหญ เพราะวาหมบานอยตดกน

(3) กลมทอผาฝายสธรรมชาตบานบอแกวพฒนา ตาบลพานทอง อาเภอไทรงาม

ประธานกลมฯไปอบรมเพยงคนเดยวและไมไดดาเนนการเลยงและผลตเสนไหมตอ เพราะไมมวตถดบใน

การเลยงไหมเนองจากพนทเปนนาขาวและไมมการปลกมนสาปะหลงในพนท แตประธานกลมนนม

ความสามารถในการทาเสนและทอผาจงไดมการดาเนนการในสวนนเพยงผเดยว โดยไดรบการสนบสนน

รงไหมและเครองปนดาย (MC) จากโครงการฯ เรมดาเนนการทาเสนและทอผาชวงตนป พ.ศ. 2551

สามารถทอผาสงไปใหทางโครงการฯจาหนายใหแลวจานวน 12 เมตร ในราคาเมตรละ 500 บาท โดยทอผา

มขนาดความกวาง 1.2 เมตร ปจจบนกลมฯไมไดดาเนนการเกยวกบไหมอรแลว เนองจากมความคดเหน

วาตลาดทจะรบซอนนยงไมแนนอนและไมชดเจน อกทงวธการทาเสนดายเพอนาไปทอเปนผานนยงยาก

หลายขนตอน เสนไหมทดงเปนเสนดายมขนาดใหญ เมอนามาทาผลตภณฑจงไมสวยงาม

(4) กลมทอผาบานสขสาราญ ตาบลคลองนาไหล อาเภอคลองลาน มตวแทนกลมฯไป

รวมอบรม 2 คน เปนกลมทอผาฝาย และไมมประสบการณในเรองการเลยงไหม แตในพนทนนมการปลก

มนสาปะหลงเปนพชหลก เมอนาโครงการฯไปเสนอจงมความสนใจเขารวมในการฝกอบรม หลงจากอบรม

แลวไมไดดาเนนการขยายตอ เนองจากตวแทนทไปอบรมนนไมยอมรบและมทศนคตทไมดตอตวหนอน

เพราะมลกษณะนากลว วธการทาเสนดายยงยากและยงมอาการแพ รวมถงไมมความมนใจวาจะสามารถ

ขายไดเพราะเปนของใหมทไมคอยมคนรจกมากนก อกทงยงมราคาแพงดวย

(5) บานคลองใหญใต ตาบลคลองนาไหล อาเภอคลองลาน ไปอบรมแตไมไดดาเนนการ

ขยายโครงการฯ ตอ เนองจากในหมบานมการเลยงไหมหมอนของบรษทจลไหมไทย จากด อยแลว ซงม

ระบบการเลยงทสรางความมนใจใหแกผเลยงวาสามารถจาหนายผลผลตไดแนนอน กลาวคอ บรษท จล

ไหมไทย จากดเปนผจดหาไขมาให แลวรบซอรงไหมกลบคน ในราคาประกน กโลกรมละ 130 บาท ในการ

เลยงแตละครง ผเลยงจะมรายไดประมาณ 2,000-2,500 บาท แตถาเปลยนมาเลยงไหมอรนนตองหาตลาด

เองและยงไมเปนทรจกมากนก ตลาดกยงไมชดเจน เกษตรกรจงไมเลยง

5.2 จงหวดนครสวรรค

กลมวสาหกจทอผาบานพนาสวรรค ตาบลแมเปน อาเภอแมเปน เปนกลมทมการเลยง

ไหมอรแบบครบวงจรเพราะไดทนสนบสนนจาก สกว. การดาเนนการเลยง ทาเสน และทอเปนผลตภณฑ

ชาวบานในชมชนยอมรบและพอใจในการเลยงไหมอร

ประสบการณการเลยงไหมอรของกลมฯ มการผลตไขไหม และเพาะขยายพนธไดเอง ทา

การเลยงไหมอรไดปละ 4-6 รอบ ทงนขนอยกบสภาพภมอากาศและปรมาณของใบมนสาปะหลง สามารถ

5

ผลตไขไหมไดครงละ 15-20 กรม และจะไดจานวนหนอนไหม 7,000-8,000 ตว โดยในระยะหนอนไหมวย 1

ถงวย 3 นนจะเลยงดวยใบละหง ทาใหหนอนแขงแรงและโตเรว สวนในระยะวย 4 และ 5 จะใชใบ

มนสาปะหลงเลยงเพราะในชวงนหนอนกนมาก ใบละหงมไมพอ อกทงรสชาตของดกแดไหมอรจะไมขม จะ

ใชใบมนสาปะหลงในวยนเฉลยวนละ 50-80 กโลกรม โดยทตวหนอนจะมการพฒนาในแตละวย เฉลยวย

ละ 4 วน ใชระยะเวลาในการเลยงตงแตฟกเปนตวหนอนจนตวหนอนเขารง ใชเวลา 18-22 วน หากครบทง

วงจรชวตจะใชเวลา 45 วน ในการเลยงแตละครง รงไหมทยงไมไดตดเอาดกแดออก เฉลย 15 กโลกรมตอ

รอบการเลยง (อตราสวนของรงไหมทยงไมไดเอาดกแดออก 1 กโลกรม จะไดรงไหมเปลา 0.2 กโลกรม และ

เปนดกแด 0.8 กโลกรม) จะไดรงไหมเปลา 3 กโลกรม และดกแด 12 กโลกรม โดยเฉลย

กระบวนการและกจกรรมการผลต

-การจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ปกตผเลยงจะทาการเลยง

ในบาน หรอมมบาน (กรณบานชนเดยว) และใตถนบาน (กรณบานสองชน) อปกรณทใชประกอบดวย

กระดงในวย 1 ถง 3 แลวตอดวยชนเลยงทตอเปนโครงไม ประมาณ 3 ชน กวาง 1.20 เมตร ยาว 3 เมตร

รายละ 2 ชด ซงอปกรณทตองจายเงนซอคอมงเขยว ราคามวนละ 250 บาท กวาง 1.20 เมตร ยาว 12 เมตร

ใชจานวน 2 มวน เลยงไดรนละประมาณ 12 กโลกรม

-การเตรยมไขไหม ผ เลยงทาการเพาะพนธเอง หากเกบพนธไมได หรอไขไมฟก จะ

ขอยมจากเพอนบาน และหากตายหมด จะขอการสนบสนนใหมจากโครงการ

-การจดการวตถดบ ผเลยงทาการปลกละหงบรเวณรวบาน สวนใบมนสาปะหลง

เปนของตนเองททาการปลกในพนทไร

-การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต ผเลยงทาการเลยงดวยใบละหงใน

วย 1 2 และตนวย 3 เนองจากตนละหงมนอย จากนน จงเลยงดวยใบมนสาปะหลง ซงจดการเกบจาก

แปลงปลกของตนเอง เมอไดผลผลตรงไหมแลว จะทาการตดรงแยกเอาดกแดออก ไปจาหนายใหคนใน

หมบาน สวนทเปนรง จะรวบรวมสงกลมวสาหกจชมชน

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวย

ตนทนคงทประเมนไมได เนองจากผเลยงทาการเลยงในบาน สวนมงเขยว

ใชจานวน 2 มวน ๆ ละ 250 บาท

ตนทนผนแปร ประกอบดวยคานามนเชอเพลงในการเดนทางไปเกบในวย

3 ถง 5

การจดการผลผลตของกลม

(1) ดกแด ผเลยงสามารถจาหนายสดไดภายในชมชน ในราคา 80-100 บาทตอ

กโลกรม โดยปรมาณการผลตไมเพยงพอตอความตองการ สวนการแปรรปดกแดเพอบรโภคตองตมใหสก

กอนและนาไปควกบเกลอ หรอทาอาหารประเภทยา และลาบ

6

(2) รงไหม รงมคณภาพปานกลาง กลมจะนามาทาเสนเองบางสวน สวนทเหลอก

จะจาหนายรงไหมไปใหโครงการฯ เพอสงตอไปใหกลมอนในเครอขายฟอกและทาเสนตอไป ราคาในการ

จาหนายนนจะแบงออกเปน 2 แบบ ขนอยกบคณภาพของรงไหม โดยรงไหมเกรด 1 ราคา 250-300 บาท

ตอกโลกรม (รงสะอาด ไมแฟบ ขนาดใหญ) เกรด 2 ราคา 200-250 บาทตอกโลกรม (ลกษณะรงมคณภาพ

ดอยกวาเกรด 1)

(3) การทาเสน โดยการฟอกลอกกาว ขนตอนโดยสรปมดงน นารงไหมไปแชนา 1

คน แลวนาไปตมกบดางและสบเหลว จากนนลางนาเปลา 3 ครง ขนตอไปนารงไหมไปปนกบนายาปรบผา

นมดวยเครองซกผาจนรงไหมฟด แลวนาไปตากใหแหงจากนนจงนาไปปนเสน เสนไหมททาไดจะจาหนาย

ในราคากโลกรมละ 1,000 บาท

(4) การทอผา ผาททอนนทอเปนผาคลมไหล ผาเชดหนา และตามคาสงซอของ

โครงการฯ ราคาผาเชดหนา ชนละ 100 บาท ผาคลมไหล ชนละ 700 บาท สงจาหนายใหโครงการฯ และ

กลมฯไดเคยทาการพฒนาตลาดดวยการนาสนคาและผลตภณฑมาออกรานในงานแสดงสนคาโอทอปท

เมองทองธานดวย ในระยะแรกของการรวมกลมกนสามารถจาหนายผลตภณฑไดด แตในปจจบนการทา

เสนและทอผาดาเนนการอยเพยงคนเดยวและจะสงผลตภณฑจาหนายใหกบโครงการฯ สวนสมาชกคนอน

จะขายเฉพาะรงไหมใหกบกลมฯ ซงกลมฯจะดาเนนการผลตผลตภณฑตามคาสงซอจากโครงการฯ

(5) เมอเรมกอตงกลมฯ มจานวนคนเลยงเพมถง 28 คน แตป พ.ศ. 2551

เศรษฐกจไมด ราคาผลผลตการเกษตรดขน คนเลยงหนาใหมหยดการเลยงชวคราว ณ เวลาของการศกษา

ครงน พบวามผเลยงนอย การเลยงวย 1 ถง 3 ใชใบละหงทงหมด ตวหนอนไหมจะอวน แขงแรงด วย 4 และ

5 ใหกนใบ มนสาปะหลงเทานน เพราะหากใชใบละหงจนกระทงเปนตวดกแด เมอนาไปบรโภคจะม

รสชาตขม ในการเลยงจะใชเฉพาะใบมนสาปะหลง ระยอง 5 (ใบใหญ กานแดง ไดดกแดทมรสชาตอรอย

และแขงแรงทสด) ระยอง 9 และกาแพงแสน เทานน ผเลยงเคยประสบปญหาหนอนแหงตาย สงเกตพบวา

มาจากยากนยง สวนการเลยง ผเลยงดาเนนการในลกษณะแยกกนเลยงตามบานพกอาศยของตนเอง อาย

ตงแตเรมฟกจากไขเปนหนอนจนสรางรง 15-22 วน วงจรชวตทงหมด 45 วน เลยงอยบนชนทปดวยมง

เขยว

5.3 จงหวดอานาจเจรญ

(1) กลมเลยงไหมอรบานปากอ ตาบลปากอ อาเภอชานมาน สงสมาชกไปอบรมการเลยง

ไหมอร 8 คน ตงป พ.ศ. 2548 แลวกลบมาทาการเลยงไดประมาณ 1 ปครง ในรปของกลม ไดผลผลตครง

ละ 40-50 กโลกรม ตอมาประสบปญหาตวหนอนตายโดยไมทราบสาเหตในระยะวย 4 และ 5 แกไขไมได

จงหยดทาการผลตไป

7

กระบวนการและกจกรรมการผลต

-การจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ปกตผเลยงทาการเลยงใน

บาน หรอมมบาน (กรณบานชนเดยว) และใตถนบาน (กรณบานสองชน) อปกรณทใชประกอบดวยกระดง

ในวย 1 ถง 3 แลวตอดวยชนเลยงทตอเปนโครงไม ประมาณ 3 ชน กวาง 1.20 เมตร ยาว 3 เมตร รายละ 2

ชด ซงอปกรณทตองจายเงนซอคอมงเขยว ราคามวนละ 250 บาท กวาง 1.20 เมตร ยาว 12 เมตร ใช

จานวน 2 มวน เลยงไดรนละประมาณ 12 กโลกรม

-การเตรยมไขไหม ในการเลยงครงแรก ผเลยงทาการขอพนธจากโครงการฯ

สาหรบการเลยงรนตอมา ผเลยงทาการเพาะพนธเอง หากเกบพนธไมได หรอไขไมฟก จะขอยมจากเพอน

บาน และหากตายหมด จะขอการสนบสนนใหมจากโครงการ

-การจดการวตถดบ ผเลยงเกบใบมนสาปะหลงจากแปลงของตนเองมาทาการ

เลยง

-การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต ผเลยงทาการเลยงหนอนไหมดวย

ใบมนสาปะหลงตลอดวงจรชวต เมอไดผลผลตรงไหมแลว จะทาการตดรงแยกเอาดกแดออก ไปจาหนาย

ใหคนในหมบาน สวนทเปนรง จะรวบรวมมารวมกนจดการฟอก สาวเสนดาย และทอผาในรปของกลม

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวย

ตนทนคงทใชมงเขยวใชจานวน 2 มวน ๆ ละ 250 บาท กระดง 3 ใบ สวน

รายการอนประเมนไมได เนองจากเปนการเลยงในบาน

ตนทนผนแปร ประกอบดวยคานามนเชอเพลงในการเดนทางไปเกบใบ

มนสาปะหลง

การจดการผลผลตของกลม

(1.1) ผลผลตตวดกแด ผเลยงสามารถจาหนายสดในชมชน ภายหลงจากตดรง

และแยกตวดกแดออกมาจาหนาย ไดราคากโลกรมละ 100 บาท โดยปรมาณผลผลตยงไมเพยงพอกบ

ความตองการของตลาด

(1.2) รงไหม คณภาพรงและเสนใยด ขาวสะอาด โดยกลมนามาทาเสนดายเอง

อกสวนหนงนามาทาดอกไมประดษฐ

(1.3) การทาเสนดาย กรรมวธการฟอกรงไหม โดยสรป นารงไหมแชนาดาง 1

คน แลวนามาตม ลางนาจานวน 3 ครง ในการลางครงท 4 จะใสนายาปรบผานม ปนดวยเครองซกผาจนฟ

ด แลวนามาตากใหแหง กอนนาไปปนเปนดายอกตอหนง

(1.4) การทอผา ทางกลมสามารถนาดายมาทอเปนผาเมตร เคยจาหนายได

เมตรละ 300 บาท จาหนายใหโครงการฯ และชาวบานทวไป

8

(1.5) กลมฯ หยดทาการเลยงไหมอร เนองจากปญหาดกแดตายในวย 4-5 โดย

หาสาเหตไมได ทง ๆ ทในระยะแรกนาจะไปไดด สมาชกจงหนไปประกอบอาชพอนแทน (รบจางนอกพนท)

ซงมรายไดดกวาการเลยงไหมอรจากสวนทเหลอจากการตาย

(2) กลมทอผาพนบานอาเภอพนา ขอรวมไปอบรมกบกลมอาเภอชานมาน เดมเลยงไหม

จลและจมทอมสนป และเกดปญหาในการเลยง จงขอไปดงานแตยงไมตดสนใจเลยง เนองจากไมมวตถดบ

ในหมบาน เพราะเปนพนทนา

5.4 จงหวดรอยเอด กลมเลยงไหมอรบานใหมสามคค ตาบลหนองใหญ อาเภอโพนทอง เปนกลมสงเสรมใหม

ทโครงการฯ ยายฐานมาจากอาเภอชานมาน จงหวดอานาจเจรญ เลยงได 1 ป 4 รน ทาการเลยงแบบ

รวมกลม จานวนสมาชก 9 คน ใชพนทสาธารณะของหมบานจานวน 4 ไร ปลกมนสาปะหลงเพอนาใบมา

ใชในการเลยงหนอนไหมอร อปกรณทใชเลยงอยในโรงเรอนทอเสอเดม ประกอบดวยกระดงและจอ สมาชก

คนใดตองการเลยงใหมาดาเนนการ ณ สถานทตงกลมฯ เลยงไดรงไหมสดครงละ 50 กโลกรม

กระบวนการและกจกรรมการผลต

-การจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ผเลยงใชอาคาร

เอนกประสงคของหมบาน อปกรณทใชประกอบดวยกระดง 100 ใบ และชนเลยงทตอเปนโครงไม ประมาณ

6 ชน กวาง 1.20 เมตร ยาว 3 เมตร รายละ 6 ชด และจอจานวน 50 ใบ ซงไดรบการสนบสนนจากโครงการ

และการลงทน 6,000 บาท ในรปของกลม

-การเตรยมไขหนอนไหม ผเลยงทาการเพาะพนธเองในตะกรา 5 ใบ ฝาชครอบ 5

ใบ

-การจดการวตถดบ ผเลยงดาเนนการปลกมนสาปะหลงในรปของกลมฯ จานวน

4 ไร หากวตถดบไมเพยงพอ จะไปเกบจากแปลงของสมาชกในกลมฯ

-การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต ผเลยงดาเนนการเลยงดวยใบ

มนสาปะหลงอยางเดยว สมาชกจะจดเวรกนในการเกบใบมนฯ และดแลการเลยง เมอไดผลผลตรงไหมแลว

จะทาการตมแลวสาวเสนไหม เหมอนการทาเสนไหมหมอน

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวย

ตนทนคงทประกอบดวยชนเลยง 6,000 บาท กระดง 5,000 บาท จอ

7,500 บาท ตะกราฟกไข 500 บาท ฝาช 100 บาท

ตนทนผนแปร ประกอบดวยคานามนเชอเพลงในการเดนทางไปเกบใบ

มนสาปะหลงตอ 1 รอบการเลยง ประมาณ 300 บาท

9

ประสบการณการเลยง

(1) ผลผลตตวดกแด ดกแดทตมและสาวไหมแลว ผเลยงสามารถจาหนายใน

ชมชน กโลกรมละ 100 บาท โดยปรมาณผลผลตไมเพยงพอกบความตองการของตลาด

(2) รงไหม คณภาพรงด โดยกลมฯ นามาทาเสนดายเอง

(3) การทาเสนดาย ผเลยงใชกรรมวธการตมรงไหม โดยนารงไหมตมในนารอนจด

มฉะนน หากรงไหมจมจะสาวไหมไมได วธการสาวไหมนใชวธการสาวไหมบานทวไป โดยตมทงรง สาวได

เพยงวนละ 2 กโลกรมรงไหม จะไดเสนไหมเพยง 2 ขด หลงจากนน จะดงใยออกเขาเครองปนดายอกครง

หนง ซงเครองปนดาย ไดรบการสนบสนนใหยมจากโครงการฯ วธการน มความยงยากไมแตกตางจากการ

ตดรงฟอก โดยราคาเสนไหมทขายได กโลกรมละ 1,000 บาท

(4) การทอผา ทางกลมฯ สามารถนาดายมาทอเปนผาเมตร จาหนายไดเมตรละ

400 บาท จาหนายใหโครงการฯ โดยกลมมรายไดจากการขายผาแลวจานวน 40 เมตร มลคา 16,000 บาท

(5) กลมฯ ชะลอการเลยงไหมอร เนองจากการเลยงในรนหลง ๆ มปญหาดกแด

ตายในวย 4 และ 5 โดยหาสาเหตไมได แตสนนษฐานวานาจะมาจากหลายปจจย ไดแกอากาศรอน

สถานทไมเหมาะสม และอาคารไมมอากาศถายเท ทง ๆ ทผลการเลยงในระยะแรกไดผลด ปจจบนสมาชก

ทเคยเลยง ไดหนไปประกอบอาชพอนแทน (ทอเสอขาย) ซงมรายไดดกวาการเลยงไหมอร จากผลผลตท

เหลอจากการตายพบวาใหรงไหมอยในเกณฑคณภาพด แตมปญหาใบมนสาปะหลงในแปลงปลกไม

สมบรณ ตองเกบเพมจากแปลงขางนอก

(6) สรป กลมผเลยงยงมองคความรในดานนไมมากนก ใชระบบการทางานแบบ

กลม โดยใครมาทางาน จะมสมดบญชบนทกการทางาน ใชวธการเลยงในกระดง เขาจอ ใชวธการสาวเสน

เหมอนไหมบาน แบบตมทงรง ไมตองแยกตวดกแดออกจากรงกอน อยางไรกตาม เมอโครงการฯ นา

อปกรณการสนบสนนกลบ การเลยงจงชะลอไป

5.5 จงหวดขอนแกน

กลมเลยงไหมอรโสกนกเตงพฒนา สมาชกเรมตนจานวน 15 คน ปจจบนเหลอทาจรง 5

คน จากสมาชก 40-50 คน แบงเปน 5 กลมยอย เพอเปนจดถายทอดเทคโนโลยใหผสนใจไดมาเยยมชมการ

ผลตและกจกรรมตาง ๆ ไดกระจายเตมหมบาน ปจจบน ทาเลยงอยทเดยวกนคอบรเวณใตถนบานประธาน

กลม มประสบการณการเลยงมาแลวเปนเวลา 4 ป ปละ 3 ครง เลยงแบบกลม ใชพนธมนสาปะหลงทวไป

แตไมมใบมนสาปะหลงตลอดป เนองจากมการจดทาแปลงปลกมนสาปะหลงเฉพาะของกลม จานวน 10

ไร เลยงรนละ 15-20 กโลกรม เปนรงไหม 2-3 กโลกรม ดกแด 12 กโลกรม เพราะประสบปญหาไขฟกไม

เปนตวเมอทาการเพาะฟกเอง เชนเดยวกบทรอยเอด ผประสานงานโครงการทมหาวทยาลยขอนแกนจงสง

10

ตวออนมาใหเลยง แลวรบซอรงไหมพรอมดกแดระยะ 5 ไปจดการเอง นอกจากน ยงมปญหาไหมวย 4 และ

5 ตายในลกษณะตวยบ แหง สนนษฐานวานาจะมาจากควนอาหาร

กระบวนการและกจกรรมการผลต

-การจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ผเลยงทาการเลยงบรเวณ

ใตถนบาน อปกรณทใชในการเลยง ประกอบดวยชนเลยงทตอเปนโครงไม ประมาณ 3 ชน กวาง 1.20 เมตร

ยาว 3 เมตร จานวน 3 หลง มงเขยว จานวน 2 มวน จอ 10 ใบ ตาขายปองกนสตวเลยง 2 กโลกรม

-การเตรยมไขไหม กลมผเลยงไดรบการสนบสนนจากทมวจย

มหาวทยาลยขอนแกน

-การจดการวตถดบ ผเลยงดาเนนการปลกมนสาปะหลงในรปของกลมฯ จานวน

10 ไร

-การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต ผเลยงดาเนนการเลยงดวยใบมน

สาปะหลง ซงจดการเกบจากแปลงปลกของกลมฯ โดยกลมฯ จะจดเวรใหสมาชกมาทาการเลยง เมอได

ผลผลตรงไหมแลว จะทาการตดรงแยกเอาดกแดออกนามาบรโภคในกลมเปนหลก สวนทเปนรง นามาสาว

เสน และทอผา

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวย

ตนทนคงทชนเลยง 7,500 บาท มงเขยว 500 บาท จอ 1,000 บาท อวน

220 บาท

ตนทนผนแปร ประกอบดวยคานามนเชอเพลงในการเดนทางไปเกบใบ

มนสาปะหลง ระยะทางประมาณ 2 กโลเมตร รนละประมาณ 300 บาท

ประสบการณการเลยง

(1) ผลผลตตวดกแด กลมผเลยงสามารถจาหนายสดในชมชน ภายหลงจากตดรง

และแยกตวดกแดออกมา ไดกโลกรมละ 60 บาท และจาหนายตวหนอนในวย 5 กอนเขาจอ ในราคา

กโลกรมละ 80 บาท ผซอนาไปบรรจกระปองจาหนาย โดยปรมาณผลผลตไมเพยงพอกบความตองการของ

ตลาด

(2) รงไหม คณภาพรงด โดยกลมฯ นามาทาเสนดายเอง

(3) การทาเสนดาย ผเลยงใชกรรมวธการตมลอกกาว เสนดายจาหนายให

โครงการฯ ในราคากโลกรมละ 650 บาท

(4) การทอผา ทางกลมฯ สามารถนาดายมาทอเปนผาเมตร จาหนายไดเมตรละ

200 บาท และผาพนคอ กวาง 30 เซนตเมตร ยาว 1.8 เมตร ราคาผนละ 120 บาท จาหนายใหโครงการฯ

11

(5) ปจจบน กลมฯ ชะลอการเลยงไหมอร เนองจากผลการเลยงในรนหลงมปญหา

ดกแดเรมตายตงแตในวย 3 โดยไมทราบสาเหต แตสนนษฐานวานาจะมาจากสถานทไมเหมาะสม (ใตถน

บาน) ทมสภาพการตงบานเรองตดกนเปนกลมใหญ

5.6 จงหวดพะเยา

(1) กลมผเลยงไหมอรบานโซ มผเลยงในปจจบนจานวน 5 ราย และมการขยายไปเลยงท

บานหนองบว ตาบลตา อาเภอเทง จงหวดเชยงราย กลมน สามารถเลยงไดประจา และเลยงตดตอกนโดย

ทาการเพาะไขไหมเอง ใชใบละหงทปลกไวเปนหลกในการเลยง ไมมการปลกมนสาปะหลงในพนท ผลผลต

แบงออกเปนสองสวน คอ ตวดกแด และรงไหม การเลยงแตละรน ผเลยง 1 ราย จะไดผลผลตประมาณ 20

กโลกรม จาแนกเปนดกแด 18 กโลกรม รงไหม 2 กโลกรม

กระบวนการและกจกรรมการผลต

-การจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ทาการเลยงทมมบาน (กรณ

บานชนเดยว) และใตถนบาน (กรณบานสองชน) อปกรณทใชประกอบดวยกระดง ชนเลยงทตอเปนโครงไม

และมงเขยว

-การเตรยมไขไหม ผเลยงไดรบไขไหมครงแรกจากโครงการฯ จากนนเกบและ

เพาะพนธเอง ซงทาไดอยางตอเนอง เลยงไดปละ 10 ครง ตามรนกน

-การจดการวตถดบ ผเลยงปลกละหงบรเวณรวบานและในไร ไมมการใชใบมน

สาปะหลง เนองจากไมไดปลก

-การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต ผเลยงดาเนนการเลยงหนอนไหม

ดวยใบละหงตลอดชวงการเลยง ซงจดการเกบจากแปลงปลกของตนเอง เมอไดผลผลตรงไหมแลว จะทา

การตดรงแยกเอาดกแดออกไปจาหนายใหคนในหมบาน สวนทเปนรง จะรวบรวมเพอจาหนายใหโครงการฯ

ตอไป โดยเคยนามาสาวเสนดายดวยวธการฟอกรงดวยตนเอง

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวย

ตนทนคงทประเมนไมได เนองจากผเลยงทาเอง สวนมงเขยวใชจานวน 2

มวน ๆ ละ 250 บาท

ตนทนผนแปร ประกอบดวยคานามนเชอเพลงในการเดนทางไปเกบใบละหง

รนละ 400 บาท (ระยะทางประมาณ 5 กโลเมตร)

ประสบการณกลม

(1.1) ผลผลตตวดกแด ผเลยงสามารถจาหนายสด ภายหลงจากตดรงและ

แยกตวดกแดออกมา ไดตงแตกโลกรมละ 100 บาท จนถง 200 บาท ในรปของการขายปลก โดยปรมาณ

ผลผลตไมเพยงพอกบความตองการของตลาด

12

(1.2) รงไหม คณภาพรงไมดนก มการปนเปอนของขหนอนเนองจากขาดการ

จดการการเลยงทด ปจจบน มการเกบรงไหมไวในบานจานวนหนง รอผมาซอ เนองจากตกลงราคากนไมได

โดยทางกลมฯ ตองการกโลกรมละ 260 บาท แตโรงงานตองการซอในราคาทตากวา 100 บาท จงยงไมม

ใครมาซอ ยงคงเกบใสถงพลาสตกไวทบานพก โดยกลมสรปวา ผลผลตทไดมนอย ในขณะทความตองการ

ของโรงงานมมาก แตตองการซอในราคาถก จงไมเตมใจจะขายให

(1.3) การทาเสนไหมเอง กรรมวธการฟอกรงไหม โดยสรป นารงไหมแชนาดาง

1 คน แลวนามาตม ลางนาจานวน 3 ครง ในการลางครงท 4 จะใสนายาปรบผานม ปนดวยเครองซกผาจน

ฟด แลวนามาตากใหแหง กอนนาไปปนเปนดายอกตอหนง

(1.4) การทาเสนดายและราคา ทางกลมสามารถปนดายและทาเสนดายเอง

โดยอาศยประสบการณทเคยทาไหมบานมากอน หากเสนมขนาดเลก ซงทาไดยากและใชเวลานานกวา

เคยจาหนายไดกโลกรมละ 850 บาท หากเปนเสนขนาดใหญ จาหนายไดกโลกรมละ 650 บาท

(1.5) การทอผาไหม สมาชกกลมเคยนามาปนเปนเสนดาย และทอเปนผาป

โตะ แตพบวาทาเสนยาก ใชเวลานาน กระบวนการทาปยไหมกอนขนเสนซบซอน ไมเหมอนการทาเสนไหม

จากไหมหมอน ผาททอไดยงตงโชวอยทจงหวดเชยงใหม มขนาดความยาว 1.75 เมตร ตองการขายผนละ

2,000 บาท แตคณภาพยงไมเปนทยอมรบ

(2) กลมผเลยงไหมอาเภอเชยงมวน กลมฯไดสงสมาชกเขารวมอบรมการเลยงไหมอรทจงหวด

เชยงใหม แตไมไดรบวตถดบมาดาเนนการผลต จงไมไดเลยง อยางไรกตาม ปจจบนสมาชกกลมดาเนนการ

เลยงไหมหมอนกบจลไหมไทย ซงดาเนนการมาเปนเวลา 2 ปแลว ไดรายไดเปนเงนสดเดอนละ 2,000-

3,000 บาท

5.7 จงหวดเชยงใหม

กลมทอผาบานผาแดง ตาบลแมปง อาเภอพราว สมาชกกลมเลยงไหมอรจานวน 4 คน

เลยงดวยใบละหงเปนหลก มใบมนสาปะหลงเสรม เลยงไดครงละ 7 กโลกรม ซงจะไดรงไหม 1 กโลกรม

ดกแด 6 กโลกรม (เปนสตรคานวณทสมาชกในกลมใชอย) เลยงไดปละ 3 ครง เรมตงแตเดอนกนยายน

พ.ศ. 2550 ชวงเหมาะสมทสด คอ ปลายฝน-ตนหนาว โดยเฉพาะเดอนกนยายน-พฤศจกายน ซงมวตถดบ

สมบรณ อปกรณและโรงเรอนไดรบการสนบสนนจากศนยฝายแกมไหม มหาวทยาลยเชยงใหม จานวน

8,000 บาท ทาเสนไหมและผาไหมจาหนาย

กระบวนการและกจกรรมการผลต

-การจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ทาเลยงในโรงเรอนสวนตว

อปกรณทใชประกอบดวยกระดง ชนเลยง รายละ 2 หลง มงเขยว จานวน 2 มวน โดยซออปกรณในการผลต

รวมกน แลวมาแบงกนไปทาสวนตว

13

-การเตรยมไขไหม กลมผเลยงไดรบไขไหมครงแรกจากโครงการฯ จากนน

เพาะพนธเอง ทาไดอยางตอเนองเปนเวลาเกอบ 2 ป

-การจดการวตถดบ ผเลยงทาการปลกละหงบรเวณรวบานและเกบจากธรรมชาต

สวนมนสาปะหลงปลกและใชในพนทรวมกนเปนกลม

-การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต ผเลยงดาเนนการเลยงหนอนไหม

ดวยใบละหงเปนหลก และเสรมดวยใบมนสาปะหลงในกรณฝนตกและไมมเวลาไปเกบใบละหงทขนอย

ตามธรรมชาต เมอไดผลผลตรงไหมแลว จะทาการตดรงแยกเอาดกแดออก ไปจาหนายใหคนในหมบาน

สวนทเปนรงไหม ประธานกลมจะรบซอเพอนาไปทาเสนดายตอไป

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวย

ตนทนกระดง ราคา 180 บาท ชนเลยง 200 บาท ตะกรา 45 บาท มง

เขยว 400 บาท จานรองขาชนเลยง 50 บาท โรงเรอน 370 บาท เชอก 100 บาท ผาขาว 12 บาท

ตนทนผนแปร คานามนเชอเพลงเกบใบละหง รนละ 200 บาท

ประสบการณกลม

(1) ผลผลตตวดกแด สามารถจาหนายสด ภายหลงจากตดรงและแยกตวดกแด

ออกมา ไดกโลกรมละ 200 บาท ในรปของการขายปลก โดยปรมาณผลผลตไมเพยงพอกบความตองการของ

ตลาด มผซอจากตลาดเชยงใหมมาตดตอขอซอวนละ 25 กโลกรม แตกลมฯ ผลตใหไมได

(2) รงไหม คณภาพรงดมาก เนองจากผเลยงดแลอยางดในชวงของการสรางรง

โดยจะปลอยใหตวหนอนเขาไปทารงในผามง แลวหอเกบไวอยางด รงขนาดใหญ ขาว สวย ทางกลมฯ จะ

เกบรงไวทาเสนดายเอง กลมจะรบซอรงใหม เปน 2 เกรด คอ เกรด 1 ราคากโลกรมละ 250 บาท เกรด 2

200 บาท

(3) การทาเสนไหมเอง กรรมวธการฟอกรงไหม โดยสรป ในการตมแตละครง ผ

เลยงนารงไหมจานวน 3 ขด แชนาเปลา 2 ชวโมง แลวแยกเอาสงสกปรกออก จากนนซกลางดวยนาเปลา

แลวนามาตมกบโซดาแอชและสบเหลว ในอตราอยางละ 2 ชอนโตะ 30 นาท นารงไหมทตมแลวมาลางกบ

นาอก 3 ครง เพอลอกกาวออก แลวปนแหง นาไปผงลมใหแหง ขยใหฟ จากนน นาเขาเครองปนดาย

(4) การทาเสนดายและราคา ทางกลมสามารถปนและทาเสนดายไดเอง โดย

อาศยประสบการณทเคยทาดายฝายมากอน มเกรดราคาเสนทขาย 3 เกรด เกรด 1 เสนสวยและมขนาด

เลก ราคากโลกรมละ 1,300 บาท หากเสนดายมขนาดใหญขนมาจากเกรด 1 จะคดราคากโลกรมละ 1,200

บาท สวนเกรด 3 เสนมขนาดใหญ ตะปมตะปม ราคา 1,000 บาท เรมจาหนายมาตงแตเดอนพฤศจกายน

2550 โดยจาหนายเสนดายใหแกโครงการฯ และแมชซงมาซอเสนดายไปทาผลตภณฑตอเนอง

(5) แมชจะนาดายทซอมาจากกลมมาในราคาขดละ 100 บาท มาทอเปน

ผลตภณฑผา ไดแก กระเปาสะพาย กระเปาใสสตางค ผาคลมไหล ผาเมตร และผลตภณฑอนตามคาสงซอ

14

สงจาหนายไปยง 3 กลมผซอ ไดแกศนยฝายแกมไหม ของมหาวทยาลยเชยงใหม มลนธทเกยวกบผปวย

โรคเอดส และมลนธอนใจ

(6) อนาคตของการเลยงไหมอร นาจะไปไดด แตกลมฯ พจารณาวาสถานทททา

การเลยงไมเหมาะสมเนองจากมการปลกลาไย ซงใชสารเคม สงผลใหหนอนตาย แตความตองการของทง

รงไหมและตวหนอนมสง

5.8 จงหวดอทยธาน กลมผเลยงไหมบานทพคลาย อาเภอบานไร จงหวดอทยธาน ปจจบนมผเลยงจานวน 4

ราย เปนหมบานทมประสบการณการทอผาฝายและผาไหมดวยมอและยดเปนอาชพมายาวนาน เนองจาก

เดมเปนหมบานทตองพงตนเอง เสนทางคมนาคมเขาออกไมสะดวกแตกตางจากปจจบน นอกจากทอผา

ฝายแลว ยงมการปลกหมอนเลยงไหมกบบรษท จลไหมไทย จากด และการเลยงไหมอร โดยใชใบมน

สาปะหลงเปนหลก โดยมทงผเลยงทเลยงเพอผลตรงไหม และผเลยงทตองการตวดกแดเพอการบรโภค

กระบวนการและกจกรรมการผลต

-การจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ผเลยงดาเนนการเลยงใน

บาน และโรงเรอน (โรงเลยงไหมหมอนเดม) กรณการเลยงโรงเรอน อปกรณทใชประกอบดวยกระดง 5 ใบ

ชนเลยง 4 ชน กวาง 1.20 เมตร ยาว 10 เมตร รายละ 2 ชด มงเขยว และจอ

-การเตรยมไขไหม ผเลยงดาเนนการเพาะพนธเอง หากเกบพนธไมได หรอไขไม

ฟกเปนตว จะขอยมจากเพอนบาน และหากตายหมด จะขอการสนบสนนใหมจากโครงการฯ

-การจดการวตถดบ ผเลยงปลกละหงบรเวณรวบาน สวนใบมนสาปะหลง เกบ

จากแปลงปลกของตนเองในพนทไร

-การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต ผเลยงดาเนนการเลยงดวยใบ

ละหงในวย 1 2 และตนวย 3 เนองจากตนละหงมนอย จากนน จงเลยงดวยใบมนสาปะหลง ซงจดการเกบ

จากแปลงปลกของตนเอง เมอไดผลผลตรงไหมแลว จะทาการตดรงแยกเอาดกแดออก ไปจาหนายใหคนใน

หมบาน สวนทเปนรง จะรวบรวมสงกลมวสาหกจชมชน

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวย

ตนทนคงท ประกอบดวยมงเขยวใชจานวน 2 มวน ๆ ละ 250 บาท กระดง

3 ใบ สวนคาใชจายอนประเมนไมได เนองจากเลยงในบาน

ตนทนผนแปร ประกอบดวยคานามนเชอเพลงในการเดนทางไปเกบในวย

3 ถง 5 เฉลยรนละ 200 บาท

15

ประสบการณกลม

(1) ผลผลตตวดกแด ผเลยงสามารถจาหนายสด ภายหลงจากตดรงและแยกตว

ดกแดออกมา สามารถจาหนายไดตงแตกโลกรมละ 80 บาท จนถง 100 บาท โดยปรมาณผลผลตไม

เพยงพอกบความตองการของตลาด

(2) รงไหม ผเลยงสามารถผลตรงไหมไดคณภาพรงด ขาวสะอาด เนองจากผาน

การเลยงในโรงเลยงและการดแลอยางด รงไหมทไดนามาทาเสนไหมเพอใชในการทอผาเอง

(3) การทาเสนไหมเอง กรรมวธการฟอกรงไหม มขนตอนดงน นารงไหมแชนาซง

ใสผงซกฟอกไว 1 คน แลวนามาใสโซดาแอช ตมนาน 15-30 นาท จากนนนามาลางเพอแยกรงและลอก

กาวออกจากกน นาไปปนนาในเครองซกผา นาออกตากแดด เกบรกษา กอนนาไปปนเปนดายอกตอหนง

(4) การทาเสนดายและราคา ทางกลมฯ มความตองการเสนดายเพอการทอผาสง

มาก เนองจากมสถานทจาหนายผลตภณฑ ราคาเสนดายขนาดเลกมราคาสงถงกโลกรมละ 1,500 บาท

(5) การทอผาไหม สมาชกกลมนาเสนดายมาทอเปนผาพนคอ 1 ผน ขนาดกวาง

8-10 นว ยาว 2 เมตร ราคาสงผนละ 500 บาท ทงน เสนยนและเสนพงอยางละ 1.5 กโลกรม รวม 3

กโลกรม สามารถทอผาพนคอและคลมไหลได 10 ผน โดยมตนทนเสนดายรวมคายอมสธรรมชาต กโลกรม

ละ 1,500 บาท

6. การจดการโซอปทานในการเลยงไหมอรโดยสรป โซอปทานในการเลยงไหมอร โดยสรปในภาพรวม ภายใตสถานการณในปจจบน เปนดงน

โครงการฯ

ไขไหม กลมผเลยง รงไหม

-อปกรณการเลยง

-ใบละหง

-ใบมนสาปะหลง

ดกแด

รงไหมเปลา

ตลาดอาหาร

ฟอกรงไหม

อปกรณ/นา/ดาง/

นายาปรบผานม/

เชอเพลง เสนไหม ผลตภณฑตาง ๆ ตลาด

เครองทอผา/

เสนดาย

เครองสาวไหม/

การยอมเสน

16

6.1 การเลยง -การจดเตรยมโรงเรอนและอปกรณในการเพาะเลยง ปกตทาการเลยงในบาน หรอมมบาน

(กรณบานชนเดยว) และใตถนบาน (กรณบานสองชน) อปกรณจาเปนในการเลยงประกอบดวยกระดงใน

วย 1 ถง 3 ชนเลยงทตอเปนโครงไม ประมาณ 3 ชน กวาง 1.20 เมตร ยาว 3 เมตร มงเขยวปพนทโครงไม

เพอเปนทอาศยของหนอน เลยงไดนาหนกรงสด (รงไหมและดกแด) รนละประมาณ 12-15 กโลกรม

-การเตรยมไขไหม โครงการฯ เปนผจดหาไขไหมใหแกผเลยงเมอทาการเลยงครงแรก จากนน ผ

เลยงสามารถทาการเพาะเอง โดยนาพอ-แมพนธใสตระกรา หรอชนเลยงพอ-แมพนธ ซงมมงปดมดชด ซง

ตวผเสอจะวางไขลงบนไมไผทแขวนไวในบรเวณเพาะเลยง จากนนจงนาไขใสลงผาหรอกระดาษทเตรยมไว

นาไปฟกอกครงหนง ตนทนการเพาะฟกจงไดแกตระกราใสพอ-แมพนธ

-การจดการวตถดบ วตถดบหลกทใชในการเลยงไดแกใบละหงและมนสาปะหลง โดยใบละหง

จะมการจดพนทปลก ซงจะปลกปะปนอยกบพนทหลก เชน ขาวโพด เปนตน และปลกบรเวณรมรวบาน

แลวเกบใบมาเลยง สวนมนสาปะหลง สวนใหญเปนแปลงของตนเองและแปลงปลกของเพอนบานท

อนญาตใหผเลยงเกบใบมนสาปะหลงมาเลยงไหมอรโดยไมมคาใชจาย โดยใบมนสาปะหลงและละหงตอง

สด ผเลยงตองเกบทกวน คาใชจายจงอยทคาเดนทางไปเกบวตถดบเปนหลก

-การเลยงและการดแล และการจดการผลผลต

การเลยงในวย 1 และ 2 ผเลยงใหอาหารนอย แตบอยครง โดยคอยสงเกตเมออาหารหมด

ตองเตมทนท ในวย 3 จะใหอาหาร 3 รอบ เชา-เยน-เทยงคน หรอทก 8 ชวโมง ในวย 4 จะเพมรอบการ

อาหารเปน 6 ชวโมงตอครง และในวยท 5 รอบการใหอาหารจะตองเตมทประมาณ 3-4 ชวโมง ตอครง

การดแลรกษา ในวย 1 และ 2 ตวหนอนจะถกเลยงในกระดง ตงแตวย 3 เปนตนไป จะเรม

ขยายลงสชนเลยง และในวย 5 จะตองยายตวหนอนจากสถานทเลยงเดม ไปอยในทใหม (เกบเขาจอ)

เพอใหหนอนไหมทารงเขาดกแดและเพอประโยชนในการรกษาความสะอาดของรงไหม

วตถดบทใชเลยงหนอนไหมจะใชวตถดบ 2 อยาง คอ ใบละหงใชเลยงตวหนอนในชวง

ระยะวยท 1 ถง 3 เนองจากตวหนอนจะโตเรวและแขงแรง ในกรณการเลยงเพอใหผลผลตรงไหนสด

จานวน 12-15 กโลกรม ปรมาณวตถดบทใชเลยงโดยเฉลย มดงน

-วยท 1 จะใชปรมาณ 0.7 กโลกรมตอวน

-วยท 2 ใชปรมาณ 3 กโลกรมตอวน

-วยท 3 ใชปรมาณ 10 กโลกรมตอวน

-สวนในวยท 4 และ 5 จะใชใบมนสาปะหลงในการเลยง เพราะมปรมาณเพยงพอ

ตอความตองการของหนอนไหม ซงจะใชปรมาณโดยเฉลย ดงน วยท 4 ใชปรมาณ 50 กโลกรมตอวน และ

วยท 5 ใชปรมาณ 70 กโลกรมตอวน

17

การจดการผลผลต หลงเขาจอประมาณ 3-5 วน ผเลยงจะนารงไหมมาตดแยกเอาดกแด

ออก เพอจาหนายไปเปนอาหาร สวนรงไหมจะนาไปฟอก ตมลอกกาว แลวสาวเปนเสนดายตอไป

-ตนทนการผลตรงไหม ประกอบดวย

ตนทนคงทประกอบดวยคากระดง คาชนสาหรบเลยงไหม และคามงเขยว คานวณเปนคา

เสอมราคาสาหรบอปกรณเหลาน ซงมอายการใชงานนานประมาณ 10 ป สวนคาใชทดนไมสามารถ

คานวณได เพราะสวนใหญทาการเลยงในบาน หรอชายคาบาน หรอทวางในบาน ตนทนตอรนประมาณ

48.15 บาท

ตนทนผนแปร ประกอบดวยคาซอมแซมสงกอสรางและอปกรณการเลยง คาอปกรณ

สนเปลอง คาไขไหม คาแรงงานในการดแลรกษาและจดการวตถดบ คานามนเชอเพลง คาวตถดบทใช และ

คาใชจายอน ๆ ทเกดขนในระหวางการดาเนนการผลต การคานวณตนทนผนแปรจากการเลยงไหมอรโดย

ใชไขไหมเฉลย 20 กรมตอรอบการเลยง ใชระยะเวลาการเลยงประมาณ 18-22 วน ซงจะไดผลผลตโดย

เฉลยประมาณ 15 กโลกรม แบงออกไดเปนรงไหมเปลา 2 กโลกรม ดกแด 13 กโลกรม ใน 1 รอบการเลยง

ตนทนผนแปร ประกอบดวยคาแรงงานของตนเอง จานวน 4-5 วนทางาน มลคา 561.43 บาท คานามน

เชอเพลง 271.43 บาท และคาอปกรณเกบวตถดบ 5.36 บาท สวนรายการตนทนผนแปรอน ไมสามารถ

ประเมนได รวมตนทนการเลยงตอรน เทากบ 886.37 บาท (ตารางท 1)

ตารางท 1 ตนทนการเลยงไหมอรเฉลย 1 รน

รายการ รวมเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ตนทนคงท 48.15 9.25

คากระดง 4.04 0.98

คามงเขยว 10.19 2.63

ชนไม 33.93 9.31

ตนทนผนแปร 838.22 129.20

คาแรงงาน 561.43 66.44

คานามนเชอเพลง 271.43 75.59

คาอปกรณเกบวตถดบ 5.36 0.80

รวมตนทนทงหมด 886.37 127.14

18

6.2 การแยกรงไหมและดกแด ในการแยกรงไหมและดกแดออกจากกน ดวยอปกรณกรรไกรและแรงงานคน 1 คน

สามารถแยกรงและดกแดออกได 5 กโลกรมรงไหม ในเวลา 5 ชวโมง คดเปนคาจางตดรงไหมกโลกรมละ

20 บาท

6.3 การฟอกรงไหม ผลการฟอกรงไหมดวยวธการพนบาน นาหนกรงไหม 1 กโลกรม สามารถฟอกเปนปยไหม

แหงได 7 ขด

สวนประกอบทจาเปนในการฟอกรงไหม 1 กโลกรม ไดแกนา (ลตรละ 0.012 บาท) โซดา

แอส (ราคากโลกรม ราคา 45-70 บาท) สบเหลว (ราคากโลกรม 45-70 บาท) นายาปรบผานม (ถงละ 20

บาท) เชอเพลงในการตม และแรงงานของตนเอง 2 คน ดงนน ในการฟอกรงไหม 1 กโลกรม จะเปนตนทน

คงท 5.28 บาท ตนทนผนแปร 503.68 บาท รวมตนทนทงหมด กโลกรมละ 508.96 บาท (ตารางท 2)

ตารางท 2 ตนทนการฟอกรงไหมอรเฉลย 1 กโลกรม

รายการ รวมเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ตนทนคงท 5.28 0.48

หมอตม 5.28 0.48

ตนทนผนแปร 503.68 19.98

โซดาแอส 6.00 1.73

สบเหลว 6.00 1.73

นาเปลา 1.85 0.09

นายาปรบผานม 2.17 0.29

แรงงาน 460.00 17.32

เชอเพลง 27.67 2.52

รวมตนทนทงหมด 508.96 19.63

6.4 การสาวเสนดายจากไหมอร กลมผลตเสนไหมจะใชเครองสาวไหมของโครงการ (เรยกกนในพนทวาเครองเอมซ ดงใน

ภาพท 5 และ 6) ซงพฒนามาจากกลมผเลยงไหมแกมฝาย ของมหาวทยาลยเชยงใหม โดยปยไหม 1

กโลกรมใชแรงงาน 1 คน ใชเวลาทาเสนวนละ 8 ชวโมง ไดเสนไหมเสนเลกเฉลย 1 ขด หากเปนเสนใหญ 1

วน จะไดเสน 3 ขด ประเมนคาแรงงานของตนเอง วนละ 150 บาท

19

6.5 การทอผา

ผาคลมไหลเปนผลตภณฑหลกททกกลมผเลยงไหมอรทาการผลต โดยปกตเสนยนจะใช

เสนดายททาจากฝาย สวนเสนพงทาจากไหมอร ผาคลม 1 ผน ขนาดกวาง 8 นว ยาว 1.80 เมตร จะม

นาหนกประมาณ 3 ขด คนทอ 1 คน จะทาได 3 ผน ในเวลา 2 วน แตหากเปนไหมอรลวน 1 คน จะทาไดวน

ละ 1 ผน และจาหนายในราคาสงผนละ 500-700 บาท (ไหมแกมฝาย) และ 800-1,000 บาท (ไหมอรลวน)

6.6 ตนทนและผลตอบแทนการเลยงไหมอรรงสด

ตนทนคงทในการเลยงในบาน หรอชายคาบาน หรอทวางในบาน ตนทนเงนสดตอรน

ประมาณ 48.15 บาท และตนทนผนแปร ประกอบดวยรายการตนทนไมเปนเงนสดไดแก คาแรงงาน มลคา

561.43 บาท ตนทนผนแปรทเปนเงนสด ไดแกคานามนเชอเพลง 271.43 บาท และคาอปกรณเกบวตถดบ

5.36 บาท รวมตนทนการเลยงตอรน ทเปนเงนสด 324.94 บาทตอรน และไมเปนเงนสด 561.43 บาท ตอ

รน ตนทนรวมเทากบ 886.37 บาท หากประเมนรายไดจากการจาหนายรงไหมสด (รงไหมและดกแด)

กโลกรมละ 120 บาท ผเลยงไหมอ รระดบฟารม จะมผลตอบแทนทเปนเงนสด 1,295 บาท และ

ผลตอบแทนสทธ 734 บาท (ตารางท 3)

ตารางท 3 ตนทนและผลตอบแทนการเลยงไหมอรเฉลย 1 รน (บาท)

รายการ เงนสด ไมเปนเงนสด รวม

ตนทนคงท 48.15 0.00 48.15

คากระดง 4.04 0.00 4.04

คามงเขยว 4.04 0.00 10.19

ชนไม 33.93 0.00 33.93

ตนทนผนแปร 276.79 561.43 838.21

คาแรงงาน 0.00 561.43 561.43

คานามนเชอเพลง 271.43 0.00 271.43

คาอปกรณเกบวตถดบ 5.36 0.00 5.36

รวมตนทนทงหมด 324.94 561.43 886.37

รายได ประเมนจากนาหนกรงไหมสด 13.5 กก. 1,620

ผลตอบแทนทเปนเงนสด 1,295.06

ผลตอบแทนสทธ 733.63

20

6.7 มลคาเพมของแรงงานจากกจกรรมการเลยงไหมอรจากรงไหมสผลตภณฑ เมอดาเนนการวเคราะหมลคาเพมจากการใชแรงงานผผลตททาการผลตเอง ตงแต

กจกรรมการผลตรงไหมสผาไหมและผลตภณฑ จะพบวา มลคาเพมของแรงงานเรมตนของการผลตรงไหม

ประเมนจากผลผลตสดทายของผลตภณฑไหมอร มมลคากโลกรมละ 959 บาท ขณะทมลคาของเสนไหม

กโลกรมละเทากบ 1,600 บาท และมลคาสทธของผาไหมและผลตภณฑกโลกรมละ เทากบ 2,700 บาท

ดงนน มลคาเพมของแตละกลมผลตจะมคาเทากบ 959 641 และ 1,100 บาท ตามลาดบ (ตารางท 4)

ตารางท 4 มลคาเพมของกจกรรมการผลตรงไหมและผลตผลตภณฑจากเสนไหม (บาทตอกโลกรม)

กจกรรม มลคา มลคาเพม

การผลตรงไหมและดกแด1/ 959 959

การฟอกรงไหมและผลตเสนไหม2/ 1,600 641

การผลตผาไหมและผลตภณฑ3/ 2,700 1,100

หมายเหต : 1/ ประเมนจากการเลยงหนอนไหม 1 รน นาหนกรงไหมและดกแด 10 กโลกรม ซงจะไดเสนไหม

สาหรบการทาผลตภณฑประมาณ 1 กโลกรม ราคารงไหมและดกแดกโลกรมละ 120 บาท

2/ประเมนจากการนารงไหมมาฟอก แลวผลตเปนเสนดายโดยใชแรงงานและเครองมอสาวไหมอยาง

งาย

3/ ประเมนจากผาคลมไหล ซงเปนผลตภณฑหลกของการใชเสนไหมและแรงงานผลตโดยตรง

7. ปญหาในการเลยงไหมอร ขอมลทสรปไดจากแบบสอบถามกลมผเลยงไหมอร มปญหาในดานตาง ๆ ดงน

(1) ปญหาเรองวตถดบ มปญหาการขาดแคลนวตถดบในชวงทไมมการปลกมนสาปะหลง ใน

ระดบปานกลาง นอกจากน ยงมปญหามนสาปะหลงมการเจรญเตบโตไมตอเนองและแปลงปลกมน

สาปะหลงอยไกลสถานทเลยง

(2) แรงงาน มปญหาอยบางทแรงงานตองไปทากจกรรมอน แตสวนใหญไมมปญหาเนองจาก

กลมผเลยงไหมมความตงใจใชเวลาวางใหเกดประโยชน

(3) คาใชจายในการเลยง มปญหาในเรองนามนแพงอยบาง เนองจากตองเดนทางออกไปเกบใบมนสาปะหลง (วตถดบ) โดยเฉพาะกลมทเลยงในหมบาน แตแปลงปลกมนสาปะหลงตงอยหางไกล

บานพก

(4) แหลงจาหนายผลผลตทเปนผลตภณฑ ทกกลมทเลยงยงไมมปญหาเรองแหลงจาหนายผลผลต สวนรงไหม บางสวนยงไมเคยจาหนายเลย

(5) ราคาผลผลต มผเลยงบางสวนตอบวาราคารบซอผลผลต โดยเฉพาะรงไหม มราคาถก

21

(6) คณภาพของไขไหม ผเลยงสวนใหญไมมปญหาเรองคณภาพของไขไหมทไดรบจาก

โครงการฯ หรอทไดจากการผสมพนธเอง สวนทมปญหา ไดแกคณภาพของไขไหมไมคงท และบางสวนตด

เชอโรคทาใหไขไมฟก

(7) สภาพแวดลอมในการเลยง ปญหาสาคญไดแกอณหภมของอากาศ ไหมอรไมเหมาะสม

สาหรบการเลยงทมอากาศหนาวจดและรอนจด ไมควรเลยงอยใกลบรเวณทมควนไฟ ยากนยง บานทเดก

เลก และการเลยงในไรนา

(8) การสนบสนนจากภาครฐ ผเลยงไมไดรบการสนบสนนจากภาครฐ 8. การสงเคราะหขอมล ในการศกษาครงน ใชวธการประเมนในเชงคณภาพจากการเจาะลกไปยงกลมผเลยงทม

ประสบการณในการเลยงและทาผลตภณฑไหมอรเปนหลก โดยมขอมลในเชงปรมาณสนบสนน ผลการ

สงเคราะหมดงน

(1) การสงเสรมการเลยงไหมอร ดาเนนการในกลมชาวบานททอผาพนเมอง (ฝายและไหม) เปน

หลก โดยมวตถประสงคเพอใหไดเสนไหมทดแทนเสนดายทมาจากฝาย (ซงปจจบนผลตฝายกระทาไดยาก

และมปญหาเรองการตดตอพนธกรรม) และไหมบาน ซงเขาไปสระบบการเลยงแบบรบซอคนรงไหมและ

ดกแด ของบรษท จลไหมไทย จากด

(2) พนฐานของผเลยงมาจากการเลยงไหมบาน และการเลยงไหมกบบรษท จลไหมไทย จากด

ซงบรษทฯ จะจดหาไขไหมมาใหเลยง และรบซอรงไหมคนในราคากโลกรมละ 130 บาท ทาใหกลมผเลยง

ไหมอร ตงความหวงวา ควรไดรบราคาของผลผลตรงไหมพรอมตวดกแด ในราคาเดยวกบการรบซอของ

บรษทฯ จงจะยนยอมขายรงไหมให แตเนองจากคณภาพของรงไหมอรตากวาไหมหมอน การนาไปทา

เสนดายกระทาไดยากและมตนทนสง บรษทฯ จงไมสามารถซอไดในราคาทผเลยงตองการ

(3) การถายทอดเทคโนโลยของโครงการฯ ดาเนนไปในทศทางของการเลยงเพอผลตเสนดาย

และทอผาโดยกลมผเลยงเอง ซงปจจบนกลมผเลยงมความตองการเสนดายสงมาก สามารถซอกนไดใน

ราคากโลกรมละ 1,500 บาท

(4) การสอสารของโครงการเนนไปสการรบซอผลตผาคนในราคาสง และการแสวงหาแนวทาง

การตลาดเพอการใชประโยชนของตลาดระดบสง เชน การนารงไหมไปใชในการขดถใบหนาของลกคาใน

รานสปา (กลาวกนวาไดราคารงไหมถงคละ 100 บาท) การนานาตมรงไหมไปสกดเอากาวของรงไหมออก

ซงจะไดผลตภณฑทมราคาแพง และการนาตวดกแดไปสกดสารบางอยางทมประโยชนออกและใหมลคาสง

เปนตน ทาใหผเลยงหวงอนาคตของไหมอรไปในทางของการสรางมลคาในตลาดระดบบน จงกาหนดราคา

รงไหมไวสงเกนกวาอตสาหกรรมจะเขาไปรบชวงตอได โดยกลมผเลยง กาหนดราคารงไหมกนไวทกโลกรม

260 บาท ขณะทอตสาหกรรมสามารถรบซอไดเพยงกโลกรมละ 60 บาท

22

(5) ผลตภณฑททาไดจากเสนไหมอรในปจจบนอยในรปของผาพนคอ ผาปโตะ กระเปา และ

สงประดษฐ เนองจากขนาดของเสนดายททากนเองมขนาดใหญ ยงไมเหมาะสมสาหรบการผลตผาเพอใช

นงหมและผลตภณฑอนทตองใชดายเสนเลก ตลาดของผลตภณฑจงแคบ และเปนภาระของผประสานงาน

ทตองจดการดานตลาดและการจาหนายผลตภณฑให ซงผลตอบแทนทผเลยงจะไดรบจงใชเวลานาน

จนกวาผลตภณฑจะจาหนายได

(6) ในการเลยงไหมอรนน มผลผลตสาคญสองสวน คอ ตวดกแดและรงไหม ปจจบน ปรมาณ

ความตองการดกแดมสงมาก ราคาจาหนาย ณ หนาฟารมผเลยงอยระหวาง 80-200 บาท เมอผซอนาไป

แปรรปและจาหนายปลกตอ สามารถขายไดถงกโลกรมละ 500 บาท ขณะน เรมมเกษตรกรบางราย

โดยเฉพาะในกลมผสงอาย เปลยนแนวความคด หนมาเลยงไหมอรเพอผลตตวดกแดเปนหลก เนองจาก

การเลยงและดแลงาย ประกอบกบวตถดบ (ใบมนสาปะหลง) มอยมากมาย ไมตองลงทนปลกดงเชนใบ

หมอน นอกจากน ยงไมจาเปนตองสรางอาคารเลยง ซงตองลงทนอกมาก

9. สรปองคความรและงานวจยไหมอรในประเดนตาง ๆ

(1) ทมาของไหมอร

-ป พ.ศ. 2517 กรมวชาการเกษตรนาเขาไหมชนดนมาจากประเทศอนเดย นามาเลยงดวย

ใบละหงและใบมนสาปะหลง (พรเดช, 2549)

-การทดสอบการเลยง ดร. สธรรม อารกล นาไปขยายผลการเลยงบนดอยทมอากาศหนว

เยน แตไมคอยไดผล (พรเดช, 2549)

-การทดสอบการเลยงทภาคอสาน ซงเลยงไหมหมอนอยแลว ไดผลดพอสมควร แตยงไม

เปนทรจกของคนทวไป (พรเดช, 2549)

-งานวจย พบวา การเกบใบมนสาปะหลงอาย 6 เดอนขนไป 30% ผลผลตหวมนสาปะหลง

เพมขน (ทพยวด, 2549)

-พระราชนทรงหวงใยราษฎรของพระองค มรบสงถงไหมอร (Eri) ของโครงการ ซงเปนตว

ไหมทกนใบมนสาปะหลงเปนอาหาร และใหคณภาพเสนไหมทมความนม โดยตวไหมชนดนจะไมกดรงไหม

ออกมา แตจะออกมาตามชองททาไวกอนหนานน ทรงเหนวาควรจะใหเกษตรกรผปลกมนสาปะหลง นา

ไหมชนดนไปเลยง โดยใชใบจากตนมนสาปะหลงทตดหวไปขายแลวมาเลยงไหมชนดน เพอสรางรายไดอก

ทางหนง (http://thaifmradio.com/index.php?type_page=news&f=1&id=1690, 6 ก.ย. 2007)

(2) คณสมบตเดนทแตกตางจากฝายและไหมหมอน (พรเดช, 2549)

-คณภาพของเสนใยดกวาเสนใยจากฝาย มความยาวกวาและเหนยวกวาใยฝาย

-มความมนวาวเกอบเหมอนไหมหมอน

-เมอนามาทอผาหรอผลตภณฑตาง ๆ สามารถซกนาไดไมยงยากเหมอนผาไหมหมอน

23

-การเลยงคอนขางงายเพราะไมไดกนใบหมอน แตกนใบมนสาปะหลง ซงมปลกกนมาก

ทาใหอาหารไหมอรไมขาดแคลน

-ตวหนอนไหมเปนอาหารสาหรบเลยงแมลงตวหาทกนแมลงอนเปนอาหาร จะเกด

ประโยชนในการเพาะเลยงแมลงตวหาเพอนาไปใชในการกาจดแมลงศตรสาคญทางเศรษฐกจ

-สามารถเกบรงไวปนเปนดายตลอดเวลา และไมตองตมรงตลอดเวลาในการปนออกเสน

ไหม แตตองใชเวลาการผลตนาน

(3) เทคโนโลยการเลยง การพฒนาการผลต และการถายทอดความร

-มโครงการการพฒนาเทคโนโลยการเพาะเลยงไหมอรในระดบเกษตรกรในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ จานวน 30 หมบาน ในจงหวดขอนแกน (ศวลย, 2550)

-มการพฒนากรรมวธและเครองมอในการผลตเสนไหมอรและผลตภณฑจากไหมอร เพอ

ยกระดบประสทธภาพการผลตและเพมมลคาทางเศรษฐกจใหแกกลมผผลตจากเครอขายกลมทอผาฝาย

แกมไหม 17 จงหวดภาคเหนอ (พรเดช, 2549)

-สานกงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ลงนามบนทกขอตกลงกบบรษท ไทยนาโชคเทกซ

ไทล จากด เพอรวมมอกนสงเสรมเกษตรกรในเขตปฏรปทดนพนทจงหวดนครราชสมา เปาหมาย 5,000-

10,000 ราย เพอใหไดผลผลตรงไหมเพยงพอตอความตองการของโรงงานทอผา (อนนต, 2550)

(4) การปนดายและการยอมเสนไหมอร -มการพฒนาชดเครองสาวไหมอร เครองปรบแตงเสนไหมอร และชดเครองปนผลตเสน

ไหมอร เหมาะสมกบการใชกบอตสาหกรรมในครวเรอน (นายศภชย กมลทพย) ไดจดอนสทธบตร

เครองจกรทเกยวของนไปแลว จานวน 8 อนสทธบตร (ศวลย, 2550)

-มการใชสธรรมชาตทไดจากใยมะพราว เปลอกประด มะเกลอดบ ใบขเหลก ขมน ครง ใบ

หกวาง ใบสบเลอด ฯลฯ (ทพยวด, 2549)

-มผลงานวจยการใชประโยชนของไหมอรสาหรบอตสาหกรรมปนดาย ซงสามารถสงผลให

เกดการนารองเขาสภาคอตสาหกรรม (http://www.rdi.ku.ac.th/kufair50/technology/26_techno/

techno26.htm, 10 พ.ย. 2551)

-อตสาหกรรมไหมปนตองอาศยวตถดบจากเศษไหมหมอนหรอรงไหมหมอนทเสยและสาว

ไมได ซงวตถดบเหลานมไมเพยงพอจะปอนโรงงานไหมปน (ทพยวด, 2549)

(5) คณคาทางโภชนะ

-มอาหารไดรบการยอมรบของผบรโภคไมนอยกวา 8 ตารบ เนองจากมโปรตนสงประมาณ

66% สงกวาไหมหมอนประมาณ 10% แหลงของอาหารปลอดภย เพราะกระบวนการเลยงไมมการใช

สารพษ (ศวลย, 2550)

-มความตองการวตถดบสง (หนอนไหม) ประมาณ 100,000 ก.ก. ตอเดอน (ศวลย, 2550)

24

-ตวหนอนและดกแดเปนอาหารของคนไดเพราะมคณคาทางโภชนะสง ดกแดไหมอรม

ไขมนสงถง 25% มโปรตน 50% และมไนโตรเจน 11% นอกจากนนยงมความมนและมรสชาตอรอยถกปาก

ของชาวเขาและเกษตรกรทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เชนเดยวกบหนอนในไมไผทเรยกกนวารถดวน

(ทพยวด, 2549)

-สามารถทาเปนอาหารเลยงสตวไดโดยเฉพาะอยางยงหนอนไหมวย 3 และ 4 ใชเลยงปลา

ไดดมาก หรอจะพฒนาเปนอาหารเสรมเพอวตถประสงคอน ๆ เชน เรงสในปลาสวยงาม เปนตน ซงนาจะม

ราคาถกกวาอาหารปลาโดยทวไป (ทพยวด, 2549)

(6) การผลตผลตภณฑสงทอ

-มการสรางผลตภณฑสงทออยางครบวงจร และจดทะเบยนมาตรฐานผลตภณฑชมชนไป

แลวจานวน 10 ผลตภณฑ (ศวลย, 2551)

-ในประเทศญปนยงนาเสนใยไหมอรมาทาเปนผาสวยงามหอของขวญ ทาดอกไมประดษฐ

และวสดสวยงามอน ๆ คลายกบการใชประโยชนจากกระดาษสา (ทพยวด, 2549)

(7) การผลตผลตภณฑนวตกรรม

-มงบประมาณการวจยจากมหาวทยาลยขอนแกน และทนอดหนนชดโครงการวจย

มหาวทยาลยขอนแกน ในการทาผลตภณฑเครองสาอาง อาหารเสรมสขภาพ ผลตภณฑนาโนเพอปองกน

แสงอตราไวโอเลต (UV) และตอตานอนมลอสระ ปองกนเชอโรค และวสดทางการแพทย (ศวลย, 2551)

-การผลตผงไหมอร (eri silk powder) (ผศ.ดร.สพร นชดารงค และคณะ) ซงเปนประโยชน

ในอตสาหกรรมตอเนอง ชวยเพมมลคาของไหมอรใหสงขน (ศวลย, 2551)

10. สรปและขอเสนอแนะ

10.1 สรป ระบบการจดการฟารมสาหรบการเลยงไหมอรสามารถดาเนนการเลยงไดในบรเวณบาน

ใตถนบานและชายคาบาน สามารถดาเนนการไดเพยงคนเดยว ภายในเวลา 18-22 วน โดยมอปกรณ

สาคญในการเลยงไดแกกระดง ชนวางหนอนไหมทปดวยมงเขยว และอาหารคอใบละหงและใบมน

สาปะหลง ซงผเลยงตองเดนทางไปเกบจากแปลงปลกทกวน หากผเลยงตองการขยายพนธเอง ตองเตรยม

ตระกราสาหรบใสพอ-แมพนธ ราวไมไผสาหรบใหแมพนธเกาะวางไข และผาคลมตะกราไมไหผเสอบนหน

ไป กระบวนการผลต การผลตรงไหมไมมความซบซอน ผเลยงดแลใหอาหารหนอนใหพอเพยงและ

สมาเสมอ ทาความสะอาด และระมดระวงเรองสารเคมและควนไฟ ในสวนของตนทนการผลต การผลตรง

ไหมมตนทนทสาคญคอคาใชจายในการจดหากระดง ชน และมงเขยว และคานามนสาหรบยานพาหนะ

(จกรยานยนต) เดนทางไปจดหาวตถดบ ตนทนการผลตไหมอรในระดบไรนาและครวเรอนเกษตรกร

25

สาหรบการเลยงไหมนาหนกประมาณ 12-15 กโลกรม ประกอบดวยตนทนคงท 180 บาท และตนทนผน

แปร แรงงานของผเลยง 750 บาท และคานามนเชอเพลง 360 บาท

ในการใชประโยชน รงไหมสดทผลตไดสามารถนามาแยกสวนเปนดกแด และรงไหม

คาจางในการแยกสวนกโลกรมละ 20 บาท โดยรงไหมนาหนก 15 กโลกรม แยกเปนตวดกแดได 13

กโลกรม รงไหมเปลา 2 กโลกรม ดกแดไหมสามารถจาหนายไดตงแตราคากโลกรมละ 80 ถง 200 บาท

สวนการนารงไหมเปลาไปฟอกและทาเสนดาย มกระบวนยงยากและตองใชแรงงานสง เรมตงแตการแชรง

ไหม การตมกบนาดางเพอลอกกาวไหมออก ซงตองใชแรงงานคนถงสองคน การทาเสนดายตองการเครอง

ปนดายทมประสทธภาพ หากตองการเสนไหมทมมลคาสง แตหากเสนไหมมขนาดใหญ การทาเสนดาย

ภายในเวลา 1 วน สามารถทาได 3 ขด จาหนายกนในราคากโลกรมละ 650-800 บาท หากเปนไหมเสนเลก

ซงสามารถใชทาเสนยนได ภายในเวลา 1 วน สามารถทาไดเพยง 1 ขด ซงสามารถจาหนายไดในราคา

กโลกรมละ 1,500 บาท ความตองการเสนไหมในกลมผเลยงไหมอรมสง แตคณภาพของเสนไหมทผลตได

สวนใหญทาไดเพยงเสนพง และเนองจากเสนดายมขนาดใหญ ผลตภณฑหลกทมาจากไหมอรจงไดแกผา

คลมไหล ยาม ผารองจาน และผาฝายแกมไหม ซงไมเหมาะสมกบการนามาตดเยบเปนเสอผา มลคาเพม

ของแรงงานเรมตนของการผลตรงไหม จนถงผลตภณฑผาคลมไหล มลคาเพมของแตละกลมผลตรงไหม

เสนดาย และผาไหม จะมคาเทากบ 959 641 และ 1,100 บาท ตามลาดบ

การพฒนาการเลยงไหมอรของกลมตาง ๆ ทโครงการใหการสงเสรมในชวงทผานมา ม

ทศทางหรอแนวโนมลดลง โดยมสาเหตสาคญคอผทาการเลยงเพราะตองการผลตเสนไหมเพอผลต

ผลตภณฑเอง ตลาดผลตภณฑไมชดเจน และรงไหมทผลตไดแลวไมมใครรบซอในราคาสงตามทผเลยง

ตองการ

10.2 ประเดนปญหา

(1) การจาหนายรงไหมทผเลยงตงราคาไวสง ในขณะทอตสาหกรรมไมสามารถเขามารบซอได สวนหนงเนองมาจากการสอสารของโครงการเนนไปสการรบซอผลตภณฑคนในราคาสง และการ

แสวงหาแนวทางเพมมลคาในผลผลตตาง ๆ ทเกดขนจากการเลยงไหมอรในตลาดระดบสง เชน จากสาร

สกดจากไหมอร เปนตน

(2) การวางเปาหมายการวจยและพฒนา

-การพฒนาวธการเลยงไหมอยางงายสาหรบเกษตรกร แตตงเปาหมายใหได

ผลตภณฑใหมทมมลคาสง

-การสงเสรมในชวงแรกเนนไปยงกลมทอผาไหมและผาฝาย ซงกลมเหลานมความ

ตองการเสนดายสงอยแลว ทาใหการเลยงกระจกตวอยเฉพาะกลม ไมเกดการขยายไปยงสวนอน

โดยเฉพาะผปลกมนสาปะหลง ซงนาจะเลยงไหมอรเปนอาชพเสรมได

26

(3) นอกจากน ยงมประเดนคาถามทยงไมสามารถหาคาตอบจากงานวจยครงน ไดแก -การเลยงและผลตเสนดายไหมอรงายจรงหรอ (เพราะในการเลยงยงพบปญหา

หนอนตาย ทาใหบางกลมตองเลกเลยงไป) และมความสอดคลองกบวถชวตและอปนสยของคนกลมใด

-ใบมนสาปะหลง ซงวตถดบทนามาใชเลยงมอยมากมาย แตผปลกมนสาปะหลง

จะชอบเลยงไหมอรหรอ เพราะลกษณะนสยของผปลกมนฯ ชอบทาอาชพทงาย ๆ ไมตองใชแรงงานมาก

ประกอบกบผปลกมนสาปะหลงในปจจบนจะเปนผเชาทดนทากนเสยมากกวา

-ราคาเสนไหมเสนเลกทกาหนดกนไวกโลกรมละ 1,500 บาท ซงมมลคา

เทยบเคยงไดกบเสนไหมคณภาพสง อตสาหกรรมจะเขามาดาเนนการผลตไดตรงคณภาพนหรอไม

-ความตองการวตถดบหนอนไหม 100 ตนตอเดอน ทาไมจงทาการเพมหรอขยาย

การเลยงและปรมาณผลผลตไมได ในขณะทราคาตลาดซอขายกนตาสดอยท 80 บาท

-ความรใน 8 โครงการของ สกว. ไดนามาสรปประเดนปญหารวมกนหรอไม

โดยเฉพาะการสรางอตสาหกรรมในครวเรอนและอตสาหกรรมขนาดกลาง

10.3 ขอเสนอแนะ

ในการจะพฒนาเพอนาไหมอรเขาสภาคอตสาหกรรมได สมควรอยภายใตเงอนไขตอไปน

(1) ความสามารถในการแขงขนกบการผลตไหมหมอน ซงราคารบซอรงไหมพรอมดกแด

อยทกโลกรมละ 130 บาท

(2) ความสามารถในการแขงขนกบการนาเขาเสนไหมจากตางประเทศ ซงราคานาเขา

เสนไหมจากประเทศจนอยทกโลกรมละประมาณ 20 เหรยญดอลลารสหรฐ

(3) การสรางกลมขยายผผลตรงไหม และการสรางความรบรใหแกผเลยงเกยวกบคณ

คาทแทจรงของไหมอร ทประกอบดวยทงสวนทเปนดกแดทมคณคาทางโภชนาการและความตองการของ

ตลาด และในสวนทเปนรงไหม ทมคณสมบตทดกวาฝาย แตคณภาพยงอยในระดบปานกลาง ไมถงระดบ

ไหมคณภาพสง

(4) ประสทธภาพในการฟอกรงไหม และประสทธภาพการทาเสนดายทรวดเรว และได

ขนาดของเสนไหมตามทตองการ จากเครองมอสาวไหมทโครงการใหการสนบสนน

(5) ความหลากหลายของผลตภณฑททาจากไหมอร และราคาทยตธรรมสาหรบผผลต

และผบรโภค

(6) จดทาโครงการนารองทดสอบระบบการบรหารจดการการผลตและการตลาดในการนาไหมอรเขาสอตสาหกรรมเสนไหมตอไป

27

บรรณานกรม

ขาววนน. 2550. ชนชมพระบารมพระราชน ทรงเปดงานโครงการหลวง. [Online]. Available:

http://thaifmradio.com/index.php?type_page=news&f=1&id=1690, 6/9/2550.

ทพยวด อรรถธรรม. 2549. “ไหมอร” สอตสาหกรรมรกบานเกด. [Online]. Available:

http://www.newswit.com/news/2006-07-20/14db0e9dcb7e251a30e8f266ce35ca59/,

20/7/2549.

พรเดช ทองอาไพ. 2549. เกษตรยคใหม : เรองของไหมอร. [Online]. Available:

http://www.komchadluek.net/news/2006/05-08/farm1-20562103.html, 8/5/2549.

ศวลย สรมงครารตน. 2550. ผลตภณฑไหมอรแหลงโปรตนใหม. [Online]. Available:

http://www.trf.or.th/News/Content.asp?Art_ID=816, 24/9/2550.

ศวลย สรมงครารตน. 2551. ทมวจยม.ขอนแกนเดนหนาพฒนา’ไหมอร’สความหลากหลาย

นวตกรรมของสงทอไทย. [Online]. Available: http://202.12.97.4/newspaper/index.

php?option =com_content&task=view&id=309&Itemid=48, 22/9/2551.

อนนต ภสทธกล. 2550. เปดคอนแทรก ฟารมง “ไหมอร”. [Online]. Available:

http://www.dailynews.co.th/web/html/popup_news/Default.aspx?Newsid=140973&NewsTy

pe=1&Template=1, 25/9/2550.

28

ภาคผนวก

29

ภาพท 1 โรงเลยงไหมอรทจงหวดเชยงใหม

ภาพท 2 ชนและอปกรณการเลยงงาย ๆ ในบานพก จงหวดอทยธาน

30

ภาพท 3 เครองสาวไหมดวยมอ จงหวดกาแพงเพชร

ภาพท 4 เครองสาวไหมพวงดวยลอจกรยาน จงหวดกาแพงเพชร

31

ภาพท 5 เครองสาวไหมพวงดวยลอจกรยาน จงหวดกาแพงเพชร (ตอ)

ภาพท 6 การสาวไหมพวงดวยลอจกรยาน จงหวดกาแพงเพชร (ตอ)

32

ภาพท 7 เสนไหมอรฝมอชาวบานจงหวดกาแพงเพชร

ภาพท 8 เสนไหมอรฝมอชาวบานจงหวดอทยธาน

33

ภาพท 9 เสนไหมอรฝมอชาวบานจงหวดเชยงใหม

ภาพท 10 ผลตภณฑเสอจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดกาแพงเพชร

34

ภาพท 11 ผลตภณฑจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดกาแพงเพชร

ภาพท 12 ผลตภณฑจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดเชยงใหม

35

ภาพท 13 ผลตภณฑจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดเชยงใหม

ภาพท 14 ผลตภณฑจากไหมอร ผมอชาวบานจงหวดอทยธาน