519 ADA 18 PARSEL RAPORU 2kudeb.konya.bel.tr/kudeb/pdf/2.pdf2 KARATAY İLÇESİ NAKİPOĞLU MAHALLESİ 519 ADA 18 PARSEL TESCİLLİ BİNA RÖLEVE RAPORU 1.GİRİŞ Kültürel varlıklar

1

İÇİNDEKİLER KARATAY İLÇESİ NAKİPOĞLU MAHALLESİ

519 ADA 18 PARSEL

TESCİLLİ BİNA RÖLEVE RAPORU .................................................................................. 2

1.GİRİŞ ...................................................................................................................................... 2

1.1. Çalışmanın Amacı ........................................................................................................... 2

1.2.Yersel Lazer Tarama Teknolojisi ..................................................................................... 3

1.3.Ölçüm Tekniği .................................................................................................................. 3

1.3.1 Focus3D'nin Özellikleri ............................................................................................... 4

1.4. Konya’nın Tarihi, Coğrafyası ve İklim Özellikleri ......................................................... 6

1.5. Yapının Yeri ve Genel Konumu .................................................................................... 10

1.6. Tescil ve Mülkiyet Durumu ........................................................................................... 10

1.7. Yapının Tarihlendirilmesi .............................................................................................. 11

1.8. Yapının Özellikleri ........................................................................................................ 11

1.8.1. Genel Tanım ............................................................................................................ 11

1.8.2. Plan Tipi ve Plan Elemanları .................................................................................. 11

1.8.3. İç Mekân Özellikleri ............................................................................................... 15

1.8.4. Dış Cephe Özellikleri .............................................................................................. 16

1.8.5. Örtü Sistemi ............................................................................................................ 17

1.8.6. Süsleme Özellikleri ................................................................................................. 17

1.8.7. Yapım Malzemesi ve Tekniği ................................................................................. 17

1.8.8. Sorunlar ve Gözlemler ............................................................................................ 18

1.9. Karşılaştırma ve Değerlendirme .................................................................................... 20

KAYNAKÇA .......................................................................................................................... 24

ÇİZİMLER ............................................................................................................................. 26

FOTOĞRAFLAR ................................................................................................................... 33

2

KARATAY İLÇESİ NAKİPOĞLU MAHALLESİ

519 ADA 18 PARSEL

TESCİLLİ BİNA RÖLEVE RAPORU

1.GİRİŞ

Kültürel varlıklar farklı doğal özelliklere, farklı boyutlara sahip olması ve karmaşık

yapılarından dolayı detaylı bir şekilde ölçülmesi ve belgelenmesi için gelişmiş ölçme araç ve

teknikleri gerektirmektedir. Son yıllarda yersel lazer tarama yöntemi kültürel miras ve tarihi

yapıların belgeleme çalışmalarında 3 boyutlu veri elde etme, 3 boyutlu model oluşturma

bakımından standart bir araç haline gelmektedir.

Bu yöntem taranan nesneye ait hızlı ve güvenilir bir şekilde milyonlarca 3 boyutlu nokta

verisi elde etme imkânı vermekte böylece kültürel varlıkların yüzey geometrilerinin etkili ve

yoğun bir şekilde elde edilmesine olanak tanımaktadır. Lazer tarama sonucu elde edilen nokta

bulutu verileri, yapının birebir, 3 boyutlu modellenmesinin yanında, röleve planları için gerekli

olan cephe, plan ve kesit çizimi için altlık olacak verileri sağlamaktadır. Röleve, kültürel bir

nesnenin herhangi bir nedenle zarar görmesi veya yıkılması durumunda yeniden yapılmasını

sağlayan yapının en ince ayrıntısına kadar yapılan ölçmeler, plan ve kesitlerinin çıkarılması

işlemidir1.

1.1. Çalışmanın Amacı

Sırçalı Mescit Mahallesinde yer alan evin rölöve projesini hazırlamış olduğumuz bu

çalışmada yapının günümüz durumunu belgeleyen rölöve projesi ve raporu hazırlanmıştır.

Araştırmalar sırasında benzer yapılar göz önüne bulundurularak benzer ve farklı yönler

karşılaştırılmıştır.

Çalışmamız esnasında 519 ada, 18 parselde yer alan konutun rölöve raporu izahlı olarak

anlatılmıştır.

1 YAKAR, M.,-YILDIZ, F.,- YILMAZ, H., M., Tarihi ve Kültürel Mirasların Belgelenmesinde Jeodezi

Fotogrametri Mühendislerinin Rolü, Ankara, 2005

3

1.2.Yersel Lazer Tarama Teknolojisi

Yersel lazer tarama yöntemi objelerin doğrudan, hassas ve otomatik olarak 3 boyutlu

koordinatlarının elde edilmesini sağlayan bir teknolojidir. Yersel lazer tarama teknolojileri,

özellikle mühendislik projeleri ve kültürel mirasın kayıt işlemleri gibi alanlarda uygulama alanı

bulmaktadır. Bu teknoloji, kültürel miras nesneleri için yüksek hassasiyetli 3 boyutlu

modellerin oluşturulması, nesne ile ilgili yüksek oranda detay içermesi, yüksek çözünürlüklü

eşleşme, değişim izleme ve sunum imkânına sahip olduğu için kültürel mirasa ve arkeolojik

alanlara yönelik yapılan çalışmalarda farklı amaçlar için kullanılabilmektedir.

Kültür varlıklarının belgelenmesi çalışmalarında küçük heykellerin, küçük nesnelerin

taranması işlemlerinde yakın mesafe tarayıcılar olan üçgenleme metodu ile çalışan tarayıcılar

kullanılmaktadır. Tarihi bina, arkeolojik alanlar ve büyük alanların belgelenmesi

çalışmalarında ise uzun mesafeli tarayıcılar olan faz karşılaştırma metodu ile çalışan tarayıcılar

ve lazer ışını gidiş geliş zamanı ile işlem yapan tarayıcılar kullanılmaktadır.

1.3.Ölçüm Tekniği

Karatay İlçesi Akçeşme Mahallesi 519 Ada, 18 Parsel Tescilli Bina Röleve Projesi

kapsamında rölöve ölçümleri için öncelikle alana ilişkin fiziksel ve mekânsal verileri içeren

hardcopy ve vektöreler datalar toplanarak tek bir veri sistemine aktarılmıştır. Bu sayede

çalışma sahasına ilişkin sokak ölçüleri, bina cephe hattı, kot farklılıkları, komşu parsel durumu

gibi saha tanımlayıcı ve belirleyici temel bilgiler elde edilmiştir.

Tescilli binanın yola cepheli hattından başlamak üzere tüm binaların tüm cepheleri

harita üzerinde işaretlenerek oluşturulacak olan poligon ağı sisteminin altlığı hazırlanmıştır.

Kaynak: Arazi Çalışması 2014

4

Oluşturulan saha altlığı üzerinden sahada keşif yapılmış olup sonrasında sokak

cephesinden başlamak üzere tescilli binanın etrafı reflektörsüz ölçüm yapabilmek için ana

poligonlar atılmıştır. Toplamda 5 ana poligon yer üzerine ITRF koordinat sisteminde tesis

edilmiştir.

Tescilli bina ölçümü totalstation aracılığı ile reflektörsüz okumalar yapılarak alanda

bulunan her yapı elemanı için referas sistemi oluşturulmuştur. Oluşturulan referans sistemi ile

ortak paydada buluşabilmesi için 3D tarama teknolojisi yardımı ile tüm cepheler ve iç mekânlar

tüm yapı elamanları ile taranmıştır. Tarama; farklı oturumlar yapılarak ve gözün gördüğü tüm

obje, renk, doku ve derinliğini de alabilecek olan açılardan bindirme yöntemi ile yapılmıştır.

Çalışma kapsamında toplamda 12 oturum yapılmıştır. Ölçümler FARO FOCUS 3D marka 3D

yersel lazer tarayıcı ve Topcon 2LS Reflektörsüz ölçüm yapabilen Total Station ile yapılmıştır.

Kaynak: Arazi Çalışması 2014

1.3.1 Focus3D'nin Özellikleri

3D

FARO Focus üç boyutlu modelleme ve dokümantasyon işlemlerinde kullanılan, entegre

dokunmatik ekranı sayesinde kolaylıkla ve yönlendirmeli olarak işletilebilen, devrimsel

nitelikte bir temassız lazer tarayıcıdır. Dokunmatik ekranına ilave olarak minimal boyutları ve

ağırlığı sayesinde

3D

Focus yüksek kullanım kolaylığı sunar ve klasik üç boyutlu lazer tarayıcılara kıyasla tarama

süresinin neredeyse yarısı oranında tasarruf etmek mümkündür.

±2mm'ye kadar mesafe hassasiyeti

5

0.6m'den 120m'ye kadar menzil

976,000 nokta/sn'ye kadar ölçüm oranı

Küçük ve kompakt: Piyasadaki en küçük 3D lazer tarayıcı ve ağırlığı yalnızca 5 kg

Yönlendirmeli dokunmatik ekran: Kullanımı kolay dokunmatik ara yüzle tüm tarayıcı

işlevlerini kontrol edin.

Entegre renkli kamera: 70 megapiksele kadar çözünürlük ve paralaksız renk yer

paylaşımı ile gerçekçi üç boyutlu renkli taramalar.

Kaynak: Arazi Çalışması 2014

> Topcon 2LS Total Station

Total station, uzun menzilli reflektörsüz ölçüm yetenekleri

vardır, sabit ölçümler için idealdir ulaşımı zor olan yerlere

keskin lazer noktaları atabilir.

Temel özellikleri şunlardır;

-24.000 nokta bellek.

-200m reflektörsüz ölçüm aralığı

- 2-ark saniye açı

hassasiyeti.

6

Yapmış olduğumuz çalışma arazi ve ofis çalışması olmak üzere 2 aşamadan

oluşmaktadır. Arazi çalışmamız çalışma öncesi hazırlık, kontrol noktalarının modellenecek

alana yapıştırılıp Total Station ile koordinat andırılması ve Lazer tarama aleti ile alanın

taranması kısmından oluşmaktadır. Ofis çalışması ise araziden elde edilen verilerin bilgisayar

ortamına aktarılması yorumlanması ve uygun kullanım olanaklarına aktarılması şekliyle

tamamlanmıştır.

1.4. Konya’nın Tarihi, Coğrafyası ve İklim Özellikleri

Konya, adını binlerce yıl sürdüren nadir bir şehirdir. Hititlerden önce bölgeye hakim

olan Luviler, Konya bölgesine kendi isimlerini vermişlerdir. Hititler zamanında ise buraya

“Lugga” deniyordu. Bundan sonraki devirlerde “Lycoanya” ismiyle anılır2. Bu bölgenin

merkezi olan Konya şehrine Frigler zamanında “Eikonion” ve ikonium” diye anılıyordu.

Türkler Konya şehrini Geç Bizans dönemindeki “İkonium” dan Türkçeleştirmişlerdir. Latin

kaynaklarında da aynı asırda iconium şeklinde geçer. Arap İslam coğrafyasında ise “Kunıyye”

olarak isimlendirilmiştir3.

Konya, geçmişi bakımından çok eskiye dayanan bir şehirdir. Konya, MÖ. 7000’lere

kadar gitmektedir4. Konya özellikle çevresinde yer alan Çatalhöyük’te yapılan kazılardan da

bunu anlamaktayız. Konya’da ilk iskânın Frigler döneminde başladığı frig dönemine ait

seramik parçalarından anlaşılmaktadır. Alâeddin tepesi üzeri hiçbir zaman boş kalmamış ve kat

kat üstüne eklenerek bir höyük meydana gelmiştir. Friglerden sonra Lidya egemenliğine girmiş,

Konya’da temel kazılarında ortaya çıkan mezar stelleri, lahitler, kitabeler, mimari parçalar ve

heykellerin büyük bölümü M.S. 2-3 yüzyıla aittir. Bu bilgilere göre Roma döneminde de Konya

önemli bir konuma sahiptir. Hristiyanlığın ilk yıllarında Hz.İsa’nın havarisi St. Paul, dini

yaymak için Konya’ya gelmiştir5.

7. Yüzyılda Anadolu’ya İslam akınları başlamış İstanbul’a yönelen İslam ordusu sık sık

Konya’dan da geçerek yağma ve tahrip etmişlerdir6. Tam olarak Malazgirt zaferinden sonra

gerçekleşmiştir. 1097’de Süleyman Şah’ın Konya’yı almasıyla Oğuz boyları buraya akın akın

yerleşmiştir7. Konya’nın Selçukluların başkent olmasından sonra şehir daha da önem

2 SOYMAN, Faik-TONGUR İbrahim, Konya Eski Eserler Klavuzu, Konya, 1944, s.1. 3 ÖNDER, Mehmet, Mevlana Şehri Konya, 1971,s.13. 4 ALKAN, Ahmet, “Selçuklu Başkenti Konya” , Milli Mücadeleden Günümüze Konya,Cilt:1, Konya, 1999,

s.201. 5 ÖNDER, Mehmet, Gez Dünyayı Gör Konyayı, Konya, 1999, s.6. 6 BAYKARA, Tuncer, Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, 1997,s.7-10. 7 ÖNDER, Mehmet, A.g.e., ,s.7.

7

kazanmıştır. Alâeddin Keykubat döneminde en parlak dönemini yaşayan Konya’ya, 1223’lerde

Büyük Mutasavvuf Mevlana Celaledin Rumi ve babası Sultanü-l Ulema Bahaddin Veled’le

birlikte Konya’ya yerleşmişlerdir. Daha sonra devletin yöneticisi olarak Celalettin Karatay ve

Sahip Ata Fahrettin Ali’nin getirilmesi Konya şehrinin kültür şehri olmasında çok büyük öneme

sahip olmuşlardır. Alaeddin Keykubat’tan sonra önce iç, daha sonrada dış tehlikelerle

savaşmakla geçti. Sadettin Köpek’in ortaya çıkması ve devleti karıştırması, bu karışıklıktan da

istifade eden Moğollar 1243 yılında Selçuklular, Moğol kumandanı Baycu Noyan’a yenilmiştir.

Bu sebeple ülke büyük bir darbe yemiştir. Baycu’nun bütün şehre zarar vermesi, yıkıp

yağmalamasından sonra ülke, 1260 yıllarında İlhanlı hâkimiyetine girmiştir. Selçuklu

idaresinin zayıflaması Karamanoğlu Devletinin güçlenmesine sebep oldu. Osmanlı döneminde

Konya’nın askeri manada bir önemi yokken, Osmanlının seferler sırasında bir durak ve uğrak

yeri olması göz önünde bulundurularak IV. Murat Revan Seferine giderken Konya’ya

uğramıştır8.

19.yy’da Alâeddin Tepesi’nin Görünüşü

Fatih Sultan Mehmet Karamanoğlu İbrahim Bey’in oğulları arasındaki iktidar

kavgasından faydalanarak bu beyliğe 1464 yılında son vermiştir9.

Konya 18. Yüzyılda önemini kaybetmeye başlamış askerlerin alınması, kalenin kendi

kaderine terk edilmesi kalenin de önemini kaybetmesine sebep olmuştur. Konya’ya gelen

8 BAYKARA, Tuncer, Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, 1997, 15-16. 9 TEKİRDAĞ, Şahabettin, “Son Osmanlı-Karaman Münasebetleri Hakkında Araştırmalar”, Tarih Dergisi,

İstanbul, 1962-1963, s.51.

8

seyyahların Konya kalesi surlarından, kalede kullanılan antik parçalarının kalenin duvarlarına

yerleştirildiğini Seyyah G. A. Oliver’den öğrenmekteyiz. Bu parçalar arasında; Bizans devri

kitabeli steller, sarcophage ve heykellerdir. Yine surlarda Selçuklu işçiliği ile kanatlı, melek,

simurg, arslan, kartal ejder, balık vs. gibi kalenin uygun yerlerine yerleştirilmiştir. Bu eserleri

İnce Minereli Medrese’de görmekteyiz.

Anadolu Selçuklulardan kalma son saray örneğinin tamamen yıkılması 19. Yüzyıla

rastlar. Sarayın tamamen yıkılmasından önce M. Charles Texier Konya’ya gelmiş, sarayın

yıkılmamış haliyle resmini yaptırmıştır. Texier’den sonra Mareşal Von Moltke Konya’ya

gelmiş ve oda eserinde bunlardan bahsetmiştir.

19. Yüzyıl Konya kalesi için çöküş dönemidir. Taşlar sökülmüş ve binalarda

kullanılmıştır. Kalenin taşlarıyla, Kapı Cami, Konya Hükümet Konağı inşa edilmiştir.

19. yy. Konya’sının Alaeddin Tepesinden Genel Görünüşü

Konya Bölgesi oldukça yüksek yaylalarla birbirinden ayrılmış çanak şekli ovalardan

oluşmuştur. Bu ovaların çukur yerlerinde, yazın kuruyan göllere ve bataklıklara

rastlanmaktadır. Konya göl tabanı olan ovanın kenarında kurulmuştur. Burası Konya Ovası

denilen geniş bir düzlüğün son noktasıdır. Konya’nın batısında Loros Dağı, Erenler Dağı’dir.

9

Bu ovanın en çukur yeri Aslım bataklığıdır ki buraya Meram Çayı’nın suyu buraya akardı.

Meram çayı ayrıca Meram’ın ünlü bağlarını sulardı10.

19. yy. Konya’sının Genel bir Görünüşü

Konya’nın iklimi çevre illerle benzerlik göstermektedir. Kışın kar, ilkbaharda bol

yağmur yağar. Yağış ortalaması düşüktür. Bu iklim şartları Türklerin Orta Asya’dan beri alışkın

olduğu iklimle benzerlik göstermektedir. Onun içindir ki Anadolu’daki şartların Orta Asyalı

Türkler için elverişli olduğu aşikârdır. Konya’nın bu iklim özellikleri ve çevresel etkinin

mimari ve diğer yapı unsurlarını, malzemeyi etkilemektedir.

10 ATÇEKEN, Zeki, Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması,

Ankara,1998, s.8.

10

1.5. Yapının Yeri ve Genel Konumu

Konya İli, Karatay İlçesi, Nakipoğlu Mahallesi Sırçalı Mescit Kuzgun Kavak Caddesi,

No:14, 519 ada, 18 parsel üzerinde yer alan Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

Kurulu tarafından 02.05.1991 tarih ve 1023 sayılı karar ile tescillenen konut aşağıdaki vaziyet

planına göre konumlanmıştır.

VAZİYET PLANI

1.6. Tescil ve Mülkiyet Durumu

Konya, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 02.05.1991 tarih ve 1023

sayılı kararıyla tescil edilmiştir. Tapu kayıtlarına göre mülkiyeti Yusuf Çay ve hissedarlarına

aittir.

11

1.7. Yapının Tarihlendirilmesi

Konut geleneksel Konya evleri ile karşılaştırıldığında stil kritiği bakımından 19. ve 20.

yüzyıl konutlarıyla aynı özellikler göstermektedir. Ayrıca Karatay bölgesinde yer alan

örneklere baktığımız zaman da bu yapı ile benzer özellikler göstermektedirler.

1.8. Yapının Özellikleri

1.8.1. Genel Tanım

Konut, zemin ve birinci kat olmak üzere iki katlıdır. Yapıya giriş batı cepheden çift

kanatlı demir bir kapı ile sağlanmaktadır. Ana cephenin kuzey batı köşesinde yapıya sonradan

eklenen bölümde de kapı varken sonradan yıkılıp briket ile kapatılmıştır. Yapı, dört cephelidir

ve bütün cephelerde aydınlatma pencereler ile sağlanmıştır. Konut beşik çatılı olup alaturka

kiremitle kaplanmıştır (Fotoğraf 1).

1.8.2. Plan Tipi ve Plan Elemanları

Geleneksel Konya evi plan şeması gösteren konutun kuzey ve doğusunda kerpiçle

çevrilmiş bahçesi vardır ancak zamanla tahribata uğramış ve bir kısmı yıkılmıştır. Konutun

doğusunda altı köşeli bir havuz bulunmaktadır. Konut plan şeması bakımından iç sofalı planı

yansıtmaktadır. Bodrum kata giriş doğu cepheden sağlanmaktadır. Bodrum katın güneyinde

dikdörtgen eğimli bir mekân vardır ve burası ahır olarak kullanılmıştır. Ayrıca kuzey bölümde

de bir mekân olup burası da ahır olarak kullanılmış ve giriş kuzey duvarından sağlanmıştır.

Zemin kat ve birinci katta aynı plan tipi görülmektedir. İç sofa iki katta da odaları yatay

düzlemde ikiye ayırmaktadır. Odalar iç sofanın etrafında karşılıklı sıralanmıştır. Üst kat iç sofa

sabit bırakılmış olup odalarda çıkma yapılmıştır.

12

BODRUM KAT PLANI

Zemin katta yapının kuzey cephesine sonradan ilave edilen mutfak bölümü vardır ve

buranın üzeri düz toprak damdır. Sofadan odalara kuzeyden ve güneyden tek kanatlı ahşap bir

kapı ile geçiş sağlanmaktadır. Güneyde yer alan bir diğer odaya da güneydeki odadan geçiş

sağlanmaktadır. Mutfak bölümüne ise sofaya girişin kuzeyinden tek kanatlı bir kapı ile

girilmektedir. Mutfağın bitişinde küçük ölçekte wc bulunmaktadır. Dikdörtgen bir şemaya

sahip olan mutfak bölümü ikiye ayrılmıştır ve diğer bölüme giriş de tek kanatlı bir kapı ile

sağlanmıştır. Zemin katın doğusundan bodruma ve bahçeye geçişi sağlayan merdivenler vardır.

13

ZEMİN KAT PLANI

Birinci kata zemin kattaki ahşap merdivenle çıkış sağlanmıştır. Birinci katta toplam üç

oda bulunmaktadır. İç sofanın; güneyinde bir oda, kuzeyinde iki oda vardır ve doğuda yer alan

oda küçük ölçeklidir. İki oda çıkmasının arasında içeri çekilerek oluşturulmuş iç sofa

düzenlemesi görülmektedir.

14

BİRİNCİ KAT PLANI

15

1.8.3. İç Mekân Özellikleri

Yapı hayatlı bir konuttur ve giriş batıdan çift kanatlı demir kapı ile sağlanmaktadır.

Bahçe önceden komşu beden duvarıyla ayrıyken günümüzde yıkılmış ve diğer konutun

bahçesiyle birleşmiş şekildedir. Bahçede havuz ve ağaçlar bulunmaktadır (Fotoğraf 4).

Yapıya batı cepheden çift kanatlı demir kapıdan girildikten sonra iki yanda da

ayakkabılık (pabuçluk) yer almaktadır. Bu bölüm Türk odasındaki pabuçluk kısımdır11.

Buradan asıl mekâna (sofaya) çıkışı sağlayan üç merdiven vardır ve sıfır kotundan zemin kat

biraz yüksek tutulmuştur. Merdivenlerin sağında ve solunda korkuluklar yer almaktadır

(Fotoğraf 5). Sofaya girdikten sonra tam karşıda yuvarlak kemerle bir koridora girilir ve

koridorun karşısında tek kanatlı bir kapı vardır. Buradan da bahçeye çıkış sağlanmaktadır.

Koridorun kuzeyinde bodrum kata ve birinci kata geçişi sağlayan merdivenler bulunmaktadır

(Fotoğraf 6). Sofanın kuzeyinde bir oda vardır ve tek kanatlı bir kapı ile girilir. Burada iki

pencere vardır ve güneyde yer alan pencere sofaya bakmakta olup diğer pencere ise dışarı

sokağa bakmaktadır. Bu odada çiçeklik, ağzı açık, dolap ve yüklük bulunmaktadır (Fotoğraf 7).

Kuzeyde yer alan bu odanın bitişiğinde de iki bölümden oluşan mutfak yer almaktadır. Batıda

yer alan tek pencere ile aydınlatma sağlanmaktadır. Mutfağın ikinci bölümünde de duvara

bitişik ocaklık yer almaktadır (Fotoğraf 8). Merdivenlerin kuzeyinde küçük ölçekte wc

bulunmaktadır. Sofanın güneyinde ise iki oda bulunmaktadır. Güneyde yer alan ilk odaya giriş

tek kanatlı bir kapı ile sağlanır. Odanın batısında tek pencere ile dışarı bakmaktadır. Odanın

doğusunda ve güneyinde ağzı açık ve dolaplar yer almaktadır (Fotoğraf 9). Bu odanın

güneyinde bir oda daha vardır ve odaya geçiş de bu odanın güneyinden sağlanmaktadır. Bu oda

diğer odalara göre daha küçük ölçekte yapılmış olup batısında yer alan tek pencere ile

aydınlatılmaktadır. Ayrıca odada yüklük ve dolap da yer almaktadır. Odaların üst örtüsü ahşap

kirişlemedir (Fotoğraf 10).

Birinci kata sofanın karşısında koridorun kuzeyinde yer alan merdivenlerle çıkış

sağlanmaktadır. Merdiven bitiminde korkuluğa yerleştirilmiş küçük ebatlarda yüklük vardır.

Merdivenlerden sofaya Bursa kemerle geçiş sağlanmıştır (Fotoğraf 11). Birinci kat ile zemin

kat aynı özellikler göstermektedir. Sofanın batı duvarında iki adet pencere ile aydınlatma

sağlanmıştır. Sofanın kuzeyinde yer alan odaya tek kanatlı bir kapı ile girilir ve oda çıkmasında

dört adet pencere bulunmaktadır. Odada çiçeklik, yüklük ve dolap bulunmaktadır (Fotoğraf 12).

11 KARPUZ, H., Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya 42, Cilt:3, Ankara, 2009, s.2022.

16

Bu odanın doğusunda da bu odaya bitişik küçük ölçekte bir oda daha bulunmaktadır. Sofanın

güneyinde de tek oda bulunmaktadır. Odaya tek kanatlı bir kapı ile girilir ve oda çıkmasında

dört adet pencere bulunmaktadır (Fotoğraf 13). Yine odada çiçeklik, ağzı açıklar, dolap ve

yüklük yer almaktadır (Fotoğraf 14).

1.8.4. Dış Cephe Özellikleri

Doğu Cephe:

Bu cephe bahçe duvarının olduğu cephedir. Zemin katta bir pencere ve bahçeye açılan

tek kanatlı bir kapı bulunmaktadır. Birinci kat ise dikdörtgen formlu ahşap iki pencere

bulunmaktadır. Bu iki pencere merdiven boşluğunu aydınlatmada kullanılmıştır. Bu cephenin

bir kısmı sağır bırakılmış olup sade bir özellik sergilemektedir (Fotoğraf 15).

Batı Cephe:

Batı cephe konutun ana giriş cephesi olup aynı zamanda tek giriş açıklığı verilen yeridir.

Zemin katta toplam dört pencere bulunmaktadır. Solda yer alan pencere sonradan ilave edilen

bölümün penceresidir. Burada daha önce giriş kapısı varken kaldırılmış ve briketle

kapatılmıştır. Pencereler dikdörtgen formlu olup korkuluklarla çevrelenmiştir. Ana giriş kapısı

yatay simetri ekseninin ortasından geçmektedir. Birinci katta ise toplam 10 adet pencere

bulunmaktadır. Bunların 8’i çıkma penceresidir. Çıkma pencereleri dörder adet yerleştirilmiş

ve odaları aydınlatmaktadır. Bu çıkmalarda bağdadi tekniği kullanılmıştır. Her iki çıkmada da

eli böğründeler ile desteklenmiştir. Ayrıca pencereler ferforjelerle kaplı olup farklı bir ahenk

verilmiştir. Bu oda çıkmaları girişi vurgulayan elemanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Çatı

katında ise oda çıkmalarının üzerinde ikişer adet kare şeklinde aydınlatıcı açıklıklar göze

çarpmaktadır (Fotoğraf 16).

Kuzey Cephe:

Kuzey cephe birinci katında iki adet dikdörtgen formlu oda penceresi bulunmaktadır.

Bu cephe zemin katı ise muhdes bir eklenti ile kapatılmış ve sade bir özellik sergilemektedir

(Fotoğraf 17).

Güney Cephe:

Güney cephe zemin kat sağır bırakılmış olup birinci katında iki adet dikdörtgen formlu

oda penceresi bulunmaktadır. Bu cephede sade bir özellik sergilemektedir.

17

1.8.5. Örtü Sistemi

Ahşap kirişleme üzerine düz dam şeklinde olup kiremit kaplı beşik çatı ile örtülmüştür.

Üst örtü cephelerde saçak oluşturmuştur. Çatının ortasında çatıya çıkışı sağlayan kapak ve bir

de baca bulunmaktadır (Fotoğraf 18).

1.8.6. Süsleme Özellikleri

Yapıda süsleme ögelerinin genel olarak ahşap malzemede kullanıldığı görülmektedir.

Bunlar; dolaplar, ağzı açıklar, yüklükler ve çiçekliklerdir. Ayrıca yapının oda çıkmalarında yer

alan pencerelerde hem koruyucu hem de dekoratif amaçlı ferforjeler kullanılmıştır. Sofaya

geçişi sağlayan Bursa kemerin yan kollarında bitkisel ve geometrik süslemeler kullanılmıştır

(Fotoğraf 19).

1.8.7. Yapım Malzemesi ve Tekniği

Ana malzeme olarak kerpiç, ahşap ve taş malzeme kullanılmıştır. Su basman kotuna

kadar taş malzeme ile inşa edilmiştir. Bunun üzerine ise ahşap kirişlemelerin arasına kerpiç

malzeme doldurularak yapı yükseltilmiştir. Oda çıkmaları bağdadi tekniğinde yapılmış olup

ahşap ve kerpiç kullanımı görülmektedir. İç cephede ağırlıklı olarak ahşap dış cephede ise

kerpiç ve yine ahşabın kullanımı dikkat çekmektedir.

Taş Malzeme:

Geleneksel Konya evlerinde ve Konya çevresi yerleşmelerindeki mimarilerde de taş

malzeme genelde temelde, bodrum kat seviyesine kadar ve izbe duvarlarında 50-60 cm

yüksekliğe kadar kullanıldığı görülmektedir. İncelediğimiz bu konut da aynı özellikleri

üzerinde barındırmaktadır (Fotoğraf 20).

Ahşap Malzeme:

Konutta ahşap malzeme özellikle iç mekânda fazla kullanıldığı görülmektedir. Ahşap

malzeme özellikle kapılarda, tavanda, zemin döşemesinde, pencerelerde, yüklüklerde,

dolaplarda, sofaya geçişi sağlayan kemerlerde görülmektedir (Fotoğraf 21).

18

Kerpiç Malzeme:

Geleneksel Konya evlerinde ve Konya çevresi ilçelerdeki mahalle yerleşimi

mimarisinde kerpiç ana yapım malzemesidir. Kerpiç sıcağa ve soğuğa karşı yalıtkan bir özelliği

vardır. Oda içerisindeki nemi dengelemesi, yangına dayanıklı olması, her yerde bulunması,

maliyetinin ucuz olması ve çevreyi kirletmemesinden aynı zamanda sadece Konya’da değil

Anadolu’nun pek çok yerinde kullanılır12. Ana ve kuzu olmak üzere iki tür vardır. Kerpiç yığma

ve kerpiç dolgu duvarlar kullanılır13. Duvar örgüsünde iki ana bir kuzu bir ana bir kuzu

biçiminde kullanılır14.

İncelediğimiz ev örneğinde kerpiç bodrum kat, zemin kat ve birinci katta ahşap

kirişlemeler arasında analı kuzulu yığma tekniğinde kullanılmıştır. Dış sıvalarda da toprak

malzemenin kullanıldığı görülmektedir (Fotoğraf 22).

1.8.8. Sorunlar ve Gözlemler

1.8.8.1. Doğal etkenlerden Kaynaklanan Bozulmalar

Doğal etkenlerden kaynaklanan bu bozulmalar genellikle; sıva kabarması, sıva

çatlakları, ahşapta çürüme, yosunlaşma, böceklenme, malzeme deformasyonu, paslanma, yok

olan bazı elemanlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

-Mevcut ahşap elemanlarda çürüme ve eskime görülür.

-Cephe sıvalarında dökülme, kirlenme, erime ve boyalarda atmalar meydana gelmiştir.

-Duvarların bazı yerlerinde çatlamalar meydana gelmiştir.

-Odaların duvarlarında sıva dökülmeleri görülmektedir.

-Demir parmaklıklarda ve ferforjelerde eğilmeler ve paslanmalar oluşmuş ve bazılarının

formları bozulmuştur.

-Odaların bazı yerlerinde rutubetlenmeler görülmektedir.

12 BEKTAŞ, C., Türk Evi, İstanbul, 1996,s.38 13 SÖZEN M.,-DÜLGERLER, O., “ Konya Evlerinden Örnekler”, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergisi,

Cilt:5,Sayı:1,İstanbul, 1979, s.80. 14 KARPUZ, H., “Osmanlı’da Konut Mimarisi Konya Örneği”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüp Sultan

Sempozyumu, İstanbul, 1999, s.394.

19

-Ahşap kirişlemelerde çürümeler meydana gelmiş ve bazı odaların tavanlarında

çökmeler meydana gelmiştir.

-Konutun çatısında; kiremitlerde kırılma ve bozulmalar oluşmuş, yağışlar sebebiyle

çökmeler meydana gelmiştir.

-Konutun bazı yerlerindeki sıvalar dökülmüş ve kerpiçlerdeki erimelerle birlikte

yıkılmalar meydana gelmiştir.

-Konutun bazı temel yerlerinde oynamalar meydana gelmiş ve odaların tabanlarında

çökmeler meydana gelmiştir.

-Ahşap kirişlerde yer alan hasırlarda çürümeler meydana gelmiş ve deformasyona

uğramıştır.

-Konutun bitişiğine yapılan muhdes odaların üst örtülerinde çökme ve bitkilenme

meydana gelmiştir.

-Temelde yer alan rutubetlenmeler ve taşlarda kayma meydana gelmesi konutun bazı

bölgelerinde çökmelere neden olmuş aynı zamanda konutun yıkılma tehlikesini de

tetiklemektedir.

1.8.8.2. Kullanımdan Kaynaklanan Bozulmalar

Kullanımla alakalı başlıca bozulmalar da ekleme, değiştirme, kaldırma gibi sebeplerden

kaynaklanan bozulmalardır.

-Konutun kapı ve pencere doğramaları yıpranmıştır.

-Evin kuzey-doğusuna yapılan eklentinin bir kısmı yıkılmış ve deformasyona

uğramıştır.

-Yıkılma ve göçükler nedeniyle evin bahçe kotunda yükselme meydana gelmiştir.

-Batı cephede sonradan ilave edilen kısmın kapısı kaldırılmış ve yeri briket ile

kapatılmıştır.

-Evin içerisindeki dolaplar, korkuluklar, yüklük ve merdiven gibi ahşap elemanlar yağlı

boya ile boyanarak özgün görünümünden uzaklaştırılmıştır.

20

1.9. Karşılaştırma ve Değerlendirme

Plan Özellikleri Bakımından:

Klasik iç sofalı planda sofanın iki yanında iki veya dört oda yer almaktadır. Bu plan

tipinin en güzel örneği Nakipoğlu Evi oluşturmaktadır. İç sofalı evler simetrik bir plan

özelliğine sahiptir15. İç sofa ihtiyaca göre yan sofa, eyvan veya merdiven sofası ilave edilerek

yer yer genişletilmiştir. İç sofalı plan tipinin tercihine sebep daha sıhhi ve ekonomik

olmasındandır. Odaların sofanın iki tarafına dizilmesiyle sofa sahasından ve dış duvarlardan

tasarruf edilmiştir. Odalar arasındaki irtibatta kolaylaşmıştır16.

Konya merkez ilçelerindeki konutlardan iç sofalı plan örneklerinden birkaç tanesi ile

karşılaştırılmıştır. Konya evleri içerisinde genellikle klasik iki göz oda ile iç sofalı örnekleri

olmakla birlikte oda sayısının artmasına bağlı iç sofa çeşitleri de bulunan planlar üzerinden

görülebilmektedir. Bu tip daha ziyade şehir evi karakterini taşır17. Ayrıca Konya evlerinde sofa

çıkması olduğu gibi iki oda çıkmasının arasında içeri çekilerek oluşturulmuş iç sofa

düzenlemesi de görülen konutlar da vardır18.

Piri Mehmet Paşa Mh. S. Mehmet Paşa Sk. No:14’te Yer Alan Konut

İç Sofa Plan Tipi (Belediye Envanter Kitabı)

15 BERK, Celile, Konya Evleri, İstanbul, 1951, s.95. 16 ELDEM, Sedat, Hakkı, Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul, 1968, 17 ÖZTÜRK, Durduşen, Seydişehir Geleneksel Konut Mimarisi Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2011, s. 15 18 Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya İl Merkezi Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Envanteri,

Konya,2010,s.685-725.

21

Piri Mehmet Paşa Mh. Şair Rasih Sk. No: 18’de Yer Alan Konut

Oda Sayısının Artmasına Bağlı İç Sofalı Konuttan Bir Örnek (Belediye Envanter Kitabı)

Cephe ve Malzeme Özellikleri Bakımından:

Konya geleneksel konut mimarisinde cephe özelliklerinde sadelik söz konusudur.

Toprak sıvalı cephelerde pencerelerle, çıkmalarla, ferforjelerle hareketlilik sağlanmıştır.

Pencere ferforjelerinde farklı süsleme ögeleri ile düz pencere kullanımı görülmektedir. Üst örtü

beşik çatı ile kapatılmıştır. Saçaklar genellikle 35 cm cepheden dışarı taşırılmıştır. Konutlarda

genellikle düz parmaklıklarla pencereler korunmuştur. Ana giriş kapıları genellikle ahşap

olarak tasarlanmıştır. Pencereler genellikle dikdörtgen ya da dikdörtgene yakın formlarda

oluşturulmuştur. Pencereler de kendi içerisinde kare formlara bölündüğü görülmektedir. Konut

cephelerinde özellikle çıkmalarda eli böğründeler yapılar hareketlendirilmiştir. Yapılarda

çıkmalar da cepheyi hareketlendiren önemli unsurlardır. Bunlar; oda çıkması, sofa çıkması, tam

çıkma, gönye çıkma gibi şekil ve türlerine göre çeşitlere ayrılır19.

Ana malzeme olarak kerpiç ve ahşap görülmektedir. Moloz taş malzeme su basman

seviyesine kadar kullanılır. Ana-kuzu kerpiç malzeme arasında ahşap hatıllara yer verilmiştir.

19 EVREN, Mesut, Türk Evinde Çıkma, İstanbul, 1959, s.8.

22

Tavanlarda yuvarlak ya da kare kirişlemeler kullanılmaktadır. Zemin taban tahtası ile

kaplanmıştır. Çıkmalarda ve birinci kat iç duvarlarında genellikle bağdadi tekniğinde kıtıklı

sıva ve ahşap çıtalar görülmektedir. Yüklük, dolap, ağzı açıklar ahşap malzemeden süsleme

öğeleri kullanılarak oluşturulmuştur.

Geleneksel Konya Evlerinde Çıkma ve Cephe Görünüşü

23

İki Oda Çıkmasının Arasında İçeri Çekilerek Oluşturulmuş İç Sofalı Konut Örneği

Mülkiyeti Yusuf ÇAY ve hissedarlarına ait ev için hazırlanan rölöve raporunun

değerlendirilmesi için gereğini arz ederim.

Burhan ÖZTÜRK Leyla ŞAŞI

Sanat Tarihçi Mimar

24

KAYNAKÇA

ALKAN, Ahmet, “Selçuklu Başkenti Konya” , Milli Mücadeleden Günümüze

Konya,Cilt:1, Konya, 1999

ATÇEKEN, Zeki, Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve

Kullanılması, Ankara,1998

BAYKARA, Tuncer, Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, 1997

BERK, Celile, Konya Evleri, İstanbul, 1951

BEKTAŞ, C., Türk Evi, İstanbul, 1996

ELDEM, Sedat, Hakkı, Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul, 1968

EVREN, Mesut, Türk Evinde Çıkma, İstanbul, 1959

KARPUZ, H., Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya 42, Cilt:3, Ankara, 2009

KARPUZ, H., “Osmanlı’da Konut Mimarisi Konya Örneği”, Tarihi Kültürü ve

Sanatıyla III. Eyüp Sultan Sempozyumu, İstanbul, 1999

KARPUZ, H., Türk Sivil Mimarisi, Konya, 1997

Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya İl Merkezi Taşınmaz Kültür ve Tabiat

Varlıkları Envanteri, Konya,2010

ÖNDER, Mehmet, Mevlana Şehri Konya, 1971

ÖNDER, Mehmet, Gez Dünyayı Gör Konyayı, Konya, 1999

ÖZTÜRK, Durduşen, Seydişehir Geleneksel Konut Mimarisi Yüksek Lisans Tezi,

Konya, 2011

25

SÖZEN M.,-DÜLGERLER, O., “Konya Evlerinden Örnekler”, O.D.T.Ü. Mimarlık

Fakültesi Dergisi, Cilt:5,Sayı:1,İstanbul, 1979

SOYMAN, Faik-TONGUR İbrahim, Konya Eski Eserler Klavuzu, Konya, 1944

TEKİRDAĞ, Şahabettin, “Son Osmanlı-Karaman Münasebetleri Hakkında

Araştırmalar”, Tarih Dergisi, İstanbul, 1962-1963

YAKAR, M.,-YILDIZ, F.,- YILMAZ, H., M., Tarihi ve Kültürel Mirasların

Belgelenmesinde Jeodezi Fotogrametri Mühendislerinin Rolü, Ankara, 2005

TURGUT, Nüshet, Arif, Eski Konya Evleri, Konya, 2003

26

ÇİZİMLER

Rölöve Çatı Planı

27

Rölöve Bodrum Kat Planı

28

Rölöve Zemin Kat Planı

29

Rölöve Birinci Kat Planı

30

Rölöve A-A Kesiti

Rölöve B-B Kesiti

31

Rölöve Ön Görünüş

Rölöve Arka Görünüş

32

Rölöve Sağ Yan Görünüş

Rölöve Sol Yan Görünüş

33

FOTOĞRAFLAR

Fotoğraf 1: Konuttan Genel Görünüş

Fotoğraf 2: Konutun Bahçesinden Görünüş

34

Fotoğraf 3: Sofaya Girişin Yükseltildiği Merdiven ve Korkuluklardan Görünüş

Fotoğraf 4: Üst Kata Çıkışı Sağlayan Merdivenlerden Görünüş

35

Fotoğraf 5: Zemin Kat Sofasının Kuzeyinde Yer Alan Odadaki Çiçeklik, Dolap ve

Yüklüğünden Görünüş

Fotoğraf 6: Zemin Kattaki Mutfaktan Görünüş

36

Fotoğraf 7: Zemin Kattaki Güney Odadan Görünüş

Fotoğraf 8: Konutun İç kısımlarındaki Ahşap Kirişlemelerden Görünüş

37

Fotoğraf 9: Birinci Kat Sofasından Görünüş

Fotoğraf 10: Birinci Kat Kuzey Odasından Görünüş

38

Fotoğraf 11: Birinci Kat Güney Odasından Görünüş

Fotoğraf 12: Birinci Kat Güney Odası Yüklük, Çiçeklik ve Dolaptan Görünüş

39

Fotoğraf 13: Konutun Doğu Cephesinden Görünüş

Fotoğraf 14: Konutun Batı Cephesinden Görünüş

40

Fotoğraf 15: Konutun Kuzey Cephesinden Görünüş

Fotoğraf 16: Konutun Örtü Sisteminden Görünüş

41

Fotoğraf 17: Birinci Kat Bursa Kemerdeki Süsleme Detayından Görünüş

Fotoğraf 18: Taş Malzeme Detayından Görünüş

42

Fotoğraf 19: Ahşap Malzeme Detayından Görünüş

Fotoğraf 20: Kerpiç Malzeme Detayından Görünüş