4920 - PROLEX new

Veilig ontwerpen

VEILIG ONTWERPENIntegratie van preventiemaatregelen bij het ontwerpen van een woning

BUNDEL104

4/2004

DO

SSIE

R

Veilig ontwerpenIntegratie van preventiemaatregelen bij het ontwerpen van een woning

Bundel 104

De Constructiv dossiers zijn driemaandelijkse uitgaven van Constructiv. In dezelfde reeks zijn nog andere dossiers beschikbaar (vroeger navb dossiers genoemd). De Constructiv dossiers bestaan ook in het Frans.

REDACTIERaymond Brems, Virginie Caverneels, Christian Depue, Patrick Franceus, Geoffrey Goblet, Carl Heyrman, Véronique le Paige, Isabelle Maesfranckx, Arlette Moonens, Hans Raes, Christelle Schmitz, Isabelle Urbain, Nicolaas Van Leeuwen, Bart Verstraete.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVERBruno Vandenwijngaert - ConstructivKoningsstraat 132/1 • 1000 Brusselt +32 2 209 65 65f +32 2 209 65 00E-mail: [email protected]: www.constructiv.be

AANSPRAKELIJKHEIDHet redactiecomité van de Constructiv dossiers streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek.Noch het redactiecomité, noch Constructiv kunnen echter aansprakelijk worden gesteld voor de gepubliceerde informatie. De raadgevingen in deze publicatie ontslaan de lezer niet van de verplichting om de geldende regelgeving na te leven.

BESTELLINGEN EN TARIEVENVia www.constructiv.been gratis downloadbaar via www.buildingyourlearning.be

OPMAAK EN DRUKWERKFriso Claesenwww.psp.be

Constructiv 2004Deze publicatie is beschikbaar onder de licentie Creative Commons: Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen. Deze licentie laat toe het werk te kopiëren, distribueren, vertonen, op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken, zolang Constructiv vermeld wordt als maker van het werk, het werk niet commercieel gebruikt wordt en afgeleide werken onder identieke voorwaarden worden verspreid.https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.nl

190802

Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Regelgeving betreffende tijdelijke of mobiele bouwplaatsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

De taken van de verschillende intervenanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7De opdrachtgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7De bouwdirectie-ontwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8De bouwdirectie-controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8De bouwdirectie-uitvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8De aannemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8De coördinator-ontwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9De coördinator-verwezenlijking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Ongevallen en ziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Arbeidsongevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Ongevallen van gemeen recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Beroepsziekten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Het belang van een planning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Voorafgaande beschouwingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12De verschillende fasen in de planning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Planningsmethoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Belangrijke besluiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Pijnpunten tijdens de uitvoeringsfase van de bouwwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Algemene beschouwingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Huisvestingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Arbeidsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Het belang van de omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Aandachtspunten bij het opstarten van de werf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Administratieve verplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Uitvoeringsprocedures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Overzicht van de verschillende administratieve en technische taken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Afbakening van de bouwplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Bouwrijp maken van de werf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Het aanmaken van de kelderverdieping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Taludering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Integratie van preventiemaatregelen met het oog op het gebruik en later onderhoud van de woning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

De traphal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24De kelder en kruipruimten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24De garage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25De badkamer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25De buitenkant van de woning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Invloed van de omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Ontwerptips. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Fiche 1: Werken onder het grondniveau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Fiche 2: Ruwbouwwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Fiche 3: Dakwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Fiche 4: Afwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Fiche 5: Aspecten met betrekking tot de omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

De prijs van veilig bouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39De impact van de ontwerper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39De prijs van veilig en gezond ontwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Veiligheid en gezondheid: een investering? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Bijlage 1: Planning der werken : beoordeling van de risico’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Bijlage 2: Controlelijst omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Bijlage 3: Controlelijst ‘dakwerken’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Bijlage 4: Voorbeeld van een postinterventiedossier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Bibliografie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

INHOUD

CONSTRUCTIV DOSSIER 4/2004

Veilig ontwerpen 3

Het bouwen van een woning isniet zonder gevaar voor de veilig-heid en de gezondheid van debetrokkenen.

Alle partijen die betrokken zijn bijde uitvoering, worden blootgesteldaan risico’s op arbeidsongevallen ofberoepsziekten en dit gedurende deganse duurtijd van de werken.

Maar ook in de periode daarna,bij het gebruik van de woning enbij het uitvoeren van onderhouds-werken, kunnen er gevaren zijndie aanleiding geven tot ongeval-len en ziektes bij de bewoners ende personen die instaan voor hetonderhoud.

Er wordt niet altijd bij stilgestaan,maar het merendeel van de onge-vallen in het privé-leven doet zichvoor… in en om de eigen woning!

De hoogste tijd dus om hieraande nodige aandacht te besteden.

Zich bewust van deze vaststellin-gen, heeft de Europese Unie reedsin 1992 een richtlijn uitgevaardigddie tot doel heeft om de nodige

mechanismen op gang te brengenom deze situatie te verbeteren.

Deze richtlijn werd later omgezetin Belgisch recht via de welzijns-wet en het Koninklijk Besluit overcoördinatie op tijdelijke of mobie-le bouwplaatsen.

Die reglementering voert eengrote innovatie in: het wegont-werpen van de risico’s.

Een nieuwe futiliteit? Zeker niet,want onderzoek heeft aangetoonddat een groot deel van de onge-vallen zijn oorsprong vindt in eenonveilig ontwerp.

Kunt u de ramen van uw woningwassen zonder acrobatentoerenuit te halen? Ook last om hettrappenhuis op een veilige manierte schilderen? En hoe die bladerenin de herfst uit de dakgoot halenzonder het slachtoffer te wordenvan een ongeval?

Met dit werk trachten we om nietalleen de opdrachtgevers en de ont-werpers aan te zetten tot creatiefen vooral preventief nadenken over

de manier waarop de woning veiligen gezond kan gebouwd én gebruiktworden. Ook elke bouwvakker is eenspecialist in zijn vakgebied en hijkan een belangrijke bijdrage leverenvoor de uitschakeling van risico’s.

We geven hierbij een aantal tips dieu op de goede weg kunnen zetten.

Ten slotte trachten we nog eenmythe uit de wereld te helpen,namelijk deze die stelt dat veilig-heid duur is.

Veel succes bij uw creatieve enpreventieve zoektocht.

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Woord vooraf

Veilig ontwerpen4

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Regelgeving betreffende tijdelijke ofmobiele bouwplaatsenInleidingDe wetgeving in verband met de tij-delijke of mobiele bouwplaatsen isrelatief nieuw en daarom nog nietvolledig ingeburgerd.

Bij grote bouwwerken wordt eenexterne veiligheidscoördinatoraangesteld, maar de taken en ver-antwoordelijkheden zijn niet altijdduidelijk.

Bij een bouwproject zijn heel watpartijen betrokken: de opdracht-gever, de ontwerper (architect),bouwdirectie(s), aannemers, onder-aannemers, andere werknemers diewerkzaamheden uitvoeren op of inde nabijheid van de site waar debouwplaats is gevestigd en - lastbut not least - de veiligheidscoör-dinator.

Verschillende ongevallen zijn te wij-ten aan de wisselwerking of aan eenontoereikende uitwisseling van infor-

matie tussen de verschillende inter-venanten.

Het doel van de coördinatie bestaater dus in alle activiteiten van deverschillende actoren op het vlakvan veiligheid en gezondheid tecoördineren, zowel tijdens het ont-werp als tijdens de verwezenlijkingvan het project.

De veiligheidscoördinator moet ereveneens over waken dat alle partij-en de nodige informatie ontvangen.

De regelgeving spreekt over vei-ligheidscoördinator-ontwerp en -verwezenlijking.

De veiligheidscoördinator-ontwerpzal, behoudens het openen van deverschillende coördinatie-instru-menten (veiligheids- en gezond-heidsplan, coördinatiedagboek,postinterventiedossier), eroverwaken dat verschillende veilig-heidsaspecten gerespecteerd wor-

den, tijdens de bouw, het gebruik,het onderhoud en zelfs tijdens deafbraak van het project.

De veiligheidscoördinator-verwe-zenlijking vult de verschillendecoördinatie-instrumenten aan enwaakt erover dat de ene aannemergeen risico’s creëert voor de ande-re aannemer of voor derden (bv.voorbijgangers). Indien dat hetgeval is, moet hij coördinerendepreventiemaatregelen nemen.

Coördineren betekent niet “doenin de plaats van”. De veiligheids-coördinator is bijgevolg geen nieu-we preventieadviseur op de bouw-plaats noch een veiligheidsdes-kundige die alle vragen zou moe-ten kunnen beantwoorden.

In het kader van de algemene regel-geving betreffende het welzijn vande werknemers op het werk, blijftelke aannemer verantwoordelijk

voor de veiligheid en de gezond-heid van zijn werknemers.

De coördinerende maatregelen,opgesteld door de veiligheidsco-ördinator, moeten er enkel opgericht zijn de risico’s die de wer-ken meebrengen voor eventueleandere aannemers op de bouw-plaats of voor derden maximaal tevermijden.

RegelgevingHet KB van 25.01.01 betreffendede tijdelijke of mobiele bouwplaat-sen, gepubliceerd in het BelgischStaatsblad van 07.02.01, organi-seert de tenuitvoerlegging vannieuwe begrippen en verplichtin-gen in verband met veiligheid engezondheid op de bouwplaatsen.

Het desbetreffende uitvoeringsbe-sluit heeft, op basis van hoofd-stuk V van de welzijnswet van

V O O R O N T W E R P

O N T W E R P

U I T W E R K I N G O N T W E R P

V E R W E Z E N L I J K I N G

G E B R U I K

O N D E R H O U D

InleidingElk bouwwerk doorloopt verschil-lende fasen. Hiernaast wordt eenschematisch overzicht gegevenvan het voorontwerp van eenbouwwerk tot en met het gebruiken het onderhoud ervan.Door reeds bij het voorontwerpen tijdens het eigenlijke ontwerpeen aantal maatregelen te inte-greren, kunnen heel wat risico’sin de uitvoeringsfase van hetbouwwerk en tijdens het latereonderhoud van het gebouw ver-meden worden.

Figuur 1. Van voorontwerp tot onderhoudvan het bouwwerk

Veilig ontwerpen 5

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

04.08.96, de Eurorichtlijn van24.06.92 betreffende de mini-mumvoorschriften inzake veilig-heid en gezondheid voor tijdelijkeof mobiele bouwplaatsen, omge-zet in Belgisch recht.

ToepassingsgebiedHet KB van 25.01.01 is van toe-passing op de tijdelijke of mobie-le bouwplaatsen, namelijk de bouw-plaatsen waar de volgende bouw-werken of werken van burgerlijkebouwkunde worden uitgevoerd:graafwerken; grondwerken; funde-rings- en verstevigingswerken;waterbouwkundige werken; wegen-werken; plaatsing van nutsleidin-gen, inzonderheid riolen, gaslei-dingen, elektriciteitskabels, en tus-senkomsten op deze leidingen,voorafgegaan door andere in dezeparagraaf bedoelde werken; bouw-werken; montage en demontagevan, inzonderheid, geprefabriceer-de elementen, liggers en kolom-men; inrichtings- of uitrustings-werken; verbouwingswerken; ver-nieuwbouw; herstellingswerken;ontmantelingswerken; sloop-werken; instandhoudingswerken;onderhouds-, schilderen reini-gingswerken; saneringswerken;afwerkingswerkzaamheden beho-rende bij één of meer van boven-vermelde werken.

Het KB voorziet verplichtingen voor:

• De werkgevers en de werkne-mers, en de daarmee gelijkge-stelde personen (stagiairs, leer-lingen Middenstand en Industri-eel leerlingenwezen,...);

• De opdrachtgever (overheid ofprivé);

• De bouwdirectie belast met het ontwerp (architect, studie-bureau);

• De bouwdirectie belast met deuitvoering (hoofdaannemer);

• De bouwdirectie belast met decontrole (architect);

• De aannemer;

• De zelfstandige;

• De coördinator-ontwerp;

• De coördinator-verwezenlijking.

Bouwplaatsen waarwerken wordenuitgevoerd doormeerdere aannemersDe bepalingen in verband met decoördinatie op de bouwplaats ende instrumenten bij de coördina-

tie (veiligheids- en gezondheids-plan, coördinatiedagboek enpostinterventiedossier) zijn vantoepassing op de tijdelijke ofmobiele bouwplaatsen waar wer-ken worden uitgevoerd door tenminste twee verschillende aanne-mers, die tegelijkertijd of achter-eenvolgend tussenkomen.

Om correct te begrijpen watonder het begrip “aannemer” ver-staan wordt, is het noodzakelijkde welzijnswet van 04.08.96 teraadplegen.

Hieruit blijkt dat met “aannemer”niet alleen om het even welkewerkgever bedoeld wordt, dieactiviteiten verricht tijdens deuitvoeringsfase van een bouw-werk, maar ook elke zelfstandi-ge. Een nutsmaatschappij die,bijvoorbeeld, elektriciteit ofwatertellers installeert of aan-sluit, of een zelfstandig loodgie-ter, zijn dus evenzeer aannemersals een aannemer van ruwbouw-werken, die met enkele perso-neelsleden werkt.

Daarentegen beantwoordt eenparticulier die zelf werken op zijnbouwplaats uitvoert, niet aan dedefinitie van aannemer. Hij wordtbijgevolg ook niet als dusdanigbeschouwd op de bouwplaats. Datneemt niet weg dat de eventue-le enige aannemer op deze bouw-plaats, of in het geval van meer-dere aannemers, de veiligheids-coördinator, toch rekening moe-ten houden met de risico’s die departiculier op de bouwplaats kanveroorzaken.

Externe diensten voor technischecontroles of erkende laboratoriadie, tijdens werkzaamheden uitge-voerd door één aannemer, con-troleactiviteiten uitvoeren diedoor de regelgeving betreffendehet welzijn van de werknemerszijn opgelegd en die tot doel heb-ben de veilige toestand van dearbeidsmiddelen of de werkplaats-atmosfeer te controleren, zijnevenmin “aannemers” in de zinvan de welzijnswet.

Het betreft bijvoorbeeld de peri-odieke keuring van hefwerktui-gen of de meting van de asbest-concentraties in de lucht. Dit ont-slaat de aannemer en de externedienst of het laboratorium even-wel niet van de verplichtingelkaar te informeren, samen tewerken en hun activiteiten tecoördineren.

De coördinatie op debouwplaatsVoor de organisatie van de coör-dinatie maakt de regelgeving eenonderscheid tussen twee fasen:het ontwerp van een project ende uitvoering van de werken.

De coördinatie van hetontwerp van het bouwwerkDeze fase omvat alle activiteitenin verband met het ontwerp, destudie en de uitwerking van hetbouwproject.

De toepassing van veiligheidsco-ördinatie tijdens de ontwerpfasevan een project vindt haarbestaansreden in het feit dat deoorzaak van vele ongevallen opbouwplaatsen rechtstreeks ver-band houdt met tekortkomingenof verkeerde keuzen tijdens de uit-werking van het ontwerp.

De veiligheidscoördinator tijdensde ontwerpfase van het projectmoet er dus voor zorgen dat deprojectontwerpers rekening hou-den met de beginselen van risico-preventie bij het bepalen van dewerkprocédés en -technieken, dearchitecturale keuzen en de plan-ning van de uit te voeren werken.

De opdrachtgever stelt tijdens destudiefase van het ontwerp vanhet bouwwerk één coördinator-ontwerp aan.

Indien het bouwwerk nietbestemd is voor professioneel ofcommercieel gebruik en de werk-zaamheden uitgevoerd wordenvoor rekening van een particulier,moet de bouwdirectie belast methet ontwerp (de architect) decoördinator-ontwerp aanstellen.

De aanstelling van de coördina-tor-ontwerp door de bouwdirec-tie belast met het ontwerpgebeurt voor rekening van dezeparticulieren.

De bouwdirectie belast met hetontwerp (architect, studiebu-reau,...) mag de uitwerking vanhet project niet aanvatten of ver-der zetten, zolang de coördinator-ontwerp niet is aangesteld.

De aanstelling van de coördinator-ontwerp gebeurt via een schrifte-lijke overeenkomst, gesloten tussende coördinator en de persoon of per-sonen belast met zijn aanstelling.

Indien de coördinator-ontwerpeen werknemer is van de persoondie belast is met de aanstelling(in de veronderstelling dat dezepersoon één van zijn personeel-sleden aanstelt als coördinator),maakt de aanstelling van de coör-dinator het voorwerp uit van eendocument dat door deze partijenis ondertekend.

Indien de bouwdirectie-ontwerpbelast is met de aanstelling vande coördinator-ontwerp, bevat deovereenkomst bovendien een doorde particulieren ondertekendbeding dat hen belast met debetaling van het honorarium vande coördinator-ontwerp.

Indien de natuurlijke persoon diede functie van bouwdirectiebelast met het ontwerp uitoefent,ook de functie van coördinator-ontwerp uitoefent, wordt dit ver-meld in de schriftelijke overeen-komst, waarbij de particulierende bouwdirectie belast met hetontwerp aanstellen (architectuur-overeenkomst).

De coördinatie van deverwezenlijking van hetbouwwerkDe veiligheidscoördinatie tijdensde uitvoeringsfase van de werkenheeft betrekking op de uitvoeringvan de preventiebeginselen enveiligheidsregels in alle fasen vande uitvoering van de werken opde bouwplaats.

De coördinatie tijdens de uit-voering van de werken gebeurtdoor een coördinator-verwezen-lijking.

De algemene opdracht van de vei-ligheidscoördinator tijdens de ver-wezenlijking van de werken is detoepassing van de veiligheidsmaat-regelen op de bouwplaats coördi-neren en de coördinatie van deactiviteiten van de ondernemin-gen organiseren, vanuit het spe-cifieke oogpunt van de preventievan risico’s als gevolg van diversegelijktijdige of opeenvolgende acti-viteiten op de bouwplaats.

De coördinatie, uitgevoerd tijdenshet ontwerp van het bouwwerk,wordt tijdens de verwezenlijkingvan het bouwwerk niet verdergezet,wanneer alle werken door één en-kele aannemer worden uitgevoerd.

Indien de werken door één enkeleaannemer worden uitgevoerd,moet, behalve in geval van overmacht, toch een coördinator-

Veilig ontwerpen6

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

verwezenlijking worden aan-gesteld, van zodra zich onvoor-ziene omstandigheden voordoendie de aannemer of de opdracht-gever ertoe aanzetten een beroepte doen op één of meerdere bijko-mende aannemers.

Voor de start van de uitvoeringvan de werken stelt de opdracht-gever een coördinator-verwezen-lijking aan.

Indien het bouwwerk niet be-stemd is voor professioneel ofcommercieel gebruik en de werk-zaamheden ondernomen wordenvoor rekening van een particulier,moet de bouwdirectie belast metde controle of, bij ontstentenis,de bouwdirectie belast met deverwezenlijking, de coördinator-verwezenlijking aanstellen.

De functies van coördinator-ont-werp en van coördinator-verwezen-lijking mogen door éénzelfde per-soon vervuld worden.

De aanstelling van de coördina-tor-verwezenlijking gebeurt viaeen schriftelijke overeenkomst,gesloten tussen de veiligheidsco-ördinator en de persoon belastmet de aanstelling.

Wanneer de coördinator-verwe-zenlijking een werknemer van deopdrachtgever is, of, naargelanghet geval, van de bouwdirectiebelast met de controle of debouwdirectie belast met de uit-voering, gebeurt de aanstellingvan de coördinator op basis vaneen document dat door de be-trokken partijen is ondertekend.

Indien de bouwdirectie-controleof de bouwdirectie-uitvoering be-last is met de aanstelling van decoördinator-verwezenlijking, be-vat de overeenkomst bovendieneen door de particulieren onderte-kend beding dat hen belast met debetaling van het honorarium vande coördinator-verwezenlijking.

Indien de natuurlijke persoondie, hetzij de functie van bouw-directie belast met de controleop de uitvoering, hetzij, bij ont-stentenis, de functie van bouw-directie belast met de uitvoeringuitoefent, ook de functie vancoördinator-verwezenlijking uit-oefent, wordt dit vermeld in deschriftelijke overeenkomst waar-bij de particulieren respectieve-lijk de bouwdirectie belast met

de controle op de uitvoering ofde bouwdirectie belast met deuitvoering, aanstellen.

De instrumenten bij decoördinatieDe coördinatie-instrumenten zijn:

• Het veiligheids- en gezondheids-plan;

• Het coördinatiedagboek;

• Het postinterventiedossier;

• De coördinatiestructuur.

Het veiligheids- en gezondheidsplanHet veiligheidsplan van de bouw-plaats is het belangrijkste coördi-natie-instrument. Het bevat demaatregelen die voorkomen dat errisico’s ontstaan die voornamelijkvoortvloeien uit de wederzijdseinwerking en de opeenvolging vande activiteiten van de diverse tus-senkomende partijen op de bouw-plaats.

Het plan bevat technische gege-vens (risicoanalyse, preventiemaat-regelen, beschrijving van hetbouwwerk, instructies voor de tus-senkomende partijen,...) en admi-nistratieve inlichtingen.

Een veiligheidsplan moet wordenbijgehouden voor alle bouwplaat-sen waar coördinatie vereist is.

Nochtans kan het veiligheidsplanin een vereenvoudigde vorm wor-den opgesteld in het geval vanbouwplaatsen met een duur vanminder dan 500 mandagen, voorzover de op deze bouwplaats uit-gevoerde werken niet behoren totde categorie gevaarlijke werken(werken op een hoogte van min-stens 5m, sleuven graven van meerdan 1,2 m diep, werken waarbijspringstoffen worden gebruikt,...).

Het coördinatiedagboekHet coördinatiedagboek is hetdocument dat door de veiligheids-coördinator wordt bijgehouden endat de gegevens en aantekeningenvermeldt in verband met de coör-dinatie en de gebeurtenissen opde bouwplaatsen.

Het postinterventiedossierHet postinterventiedossier is hetdossier dat de voor de veiligheiden de gezondheid nuttige elemen-ten bevat waarmee bij eventuelelatere werkzaamheden rekeningmoet worden gehouden en dat

aangepast is aan de kenmerkenvan het bouwwerk.

Dit dossier heeft tot doel eenhoger veiligheidsniveau te waar-borgen bij de latere uitvoeringvan onderhouds- of herstellings-werken aan het bouwwerk.

De coördinatiestructuurHet oprichten van een coördina-tiestructuur is tijdens de fase vanverwezenlijking van de werkenverplicht op de bouwplaatsenwaar ofwel het vermoedelijk werk-volume meer dan 5000 mandagenbedraagt, ofwel de prijs van dewerken meer dan € 2.500.000exclusief BTW bedraagt en waarten minste drie ondernemingengelijktijdig werken uitvoeren.

Op gemotiveerd verzoek van decoördinator kan een coördinatie-structuur worden opgericht opminder belangrijke bouwplaatsen.

Deze structuur is een plaats vanoverleg waar onder leiding van deveiligheidscoördinator de prakti-sche organisatieproblemen van depreventie, de interpretatie van hetveiligheids- en gezondheidsplanen de eventuele geschillen tussende partijen worden besproken. Deveiligheidscoördinator roept decoördinatiestructuur samen en zitze voor.

Bouwplaatsen waar dewerken door een enkeleaannemer wordenuitgevoerdIndien de werken aan één enkeleonderneming worden toever-trouwd, wordt de veiligheidscoör-dinatie die plaatsvond tijdens deontwerpfase van het project, nietvoortgezet tijdens de uitvoeringvan de werken.

In die hypothese moet deopdrachtgever aan de aannemereen exemplaar overhandigen vanhet veiligheids- en gezondheids-plan dat door de coördinator-ont-werp is opgesteld.

De aannemer voert de werken uitvolgens de bepalingen van dit plan.

De opdrachtgever en de aannemermoeten samenwerken aan deorganisatie van de risicopreven-tie op de bouwplaats wanneer hetbouwwerk bestemd is voor profes-sioneel of commercieel gebruik.

Voorwaarden voor deuitoefening van defunctie vanveiligheidscoördinatorOm de taak van veiligheidscoör-dinator uit te oefenen, moet dekandidaat voldoen aan een aan-tal voorwaarden inzake beroepser-varing en aanvullende vorming,namelijk:

• Een beroepservaring kunnenaantonen waarvan de minimum-duur afhankelijk is van hetbasisdiploma;

• Een basisdiploma kunnen voor-leggen dat toegang geeft tot defunctie van coördinator;

• Een bewijs van aanvullende vor-ming kunnen voorleggen (bv.preventieadviseur niveau I of II);

• Voldoende kennis van de regle-mentering en de techniekeninzake veiligheid op tijdelijkeof mobiele bouwplaatsen kun-nen aantonen.

Basisvorming en nuttigeberoepservaringDe personen die de functie vancoördinator willen uitoefenen opeen tijdelijke of mobiele bouw-plaats waar een veiligheids- engezondheidsplan vereist is (spe-cifieke werken; vermoedelijke duurvan de werken langer dan dertigwerkdagen en waar meer dantwintig werknemers tegelijkertijdaan het werk zijn, of waarvan devermoedelijke duur langer is dan500 mandagen) moeten het bewijsleveren dat zij aan de volgendevereisten inzake beroepservaringen diploma’s voldoen:

• Twee jaar beroepservaring voorde houders van een diplomaburgerlijk ingenieur of van eeneinddiploma van het hogertechnisch of kunstonderwijs vanhet lange type;

• Vijf jaar beroepservaring voorde houders van een einddiplomavan hoger technisch onderwijsvan het korte type;

• Tien jaar beroepservaring voorde houders van een diploma vanhet hoger secundair onderwijs.

De personen die de functie vancoördinator willen uitoefenen opeen andere tijdelijke of mobielebouwplaats dan de hiervoor geci-teerde, moeten het bewijs leve-ren dat zij aan de volgende ver-eisten inzake beroepservaring endiploma’s voldoen:

Veilig ontwerpen 7

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

De algemene preventieprincipeszijn de volgende:

• Risico’s voorkomen;

• De evaluatie van risico’s die nietkunnen worden voorkomen;

• De bestrijding van de risico’s bijde bron;

• De vervanging van wat gevaar-lijk is door wat niet gevaarlijkof minder gevaarlijk is;

• Voorrang aan maatregelen inza-ke collectieve beschermingboven maatregelen inzake indi-viduele bescherming;

• De aanpassing van het werk aande mens, met name wat betreftde inrichting van de werkpostenen de keuze van de werkuit-rusting en de werken produc-tiemethoden, met name ommonotone arbeid en tempoge-bonden arbeid draaglijker te

maken en de gevolgen daarvanvoor de gezondheid te beperken;

• Zo veel mogelijk de risico’s inper-ken door het nemen van mate-riële maatregelen met voorrangop iedere andere maatregel;

• De planning van de preventieen de uitvoering van het beleidmet betrekking tot het welzijnvan de werknemers bij de uit-voering van hun werk met hetoog op een systeembenaderingwaarin onder andere volgendeelementen worden geïntegreerd:techniek, organisatie van hetwerk, arbeidsomstandigheden,sociale betrekkingen en omge-vingsfactoren op het werk;

• De werknemer voorlichten overde aard van zijn werkzaamhe-den, de daaraan verbondenoverblijvende risico’s en demaatregelen die erop gericht

zijn deze gevaren te voorkomenof te beperken: bij zijn indienst-treding en telkens wanneer ditin verband met de beschermingvan welzijn noodzakelijk is;

• Het verschaffen van passendeinstructies aan de werknemersen het vaststellen van begelei-dingsmaatregelen voor eenredelijke garantie op de nale-ving van deze instructies.

De opdrachtgeverIn het verleden was de opdracht-gever gehouden tot een aantalverplichtingen die vreemd warenaan het werfleven zelf, en dusgeen uitstaans hadden met vei-ligheid en gezondheid van dewerknemers op de bouwplaats.

Deze verplichtingen, die uiteraardgehandhaafd blijven, verschillen

naargelang de persoon of aard vande opdrachtgever zelf.

Verplichtingen voor alle opdrachtgeversDeze verplichtingen zijn o.a. devolgende:

• Op de opdrachtgever rust dewettelijke verplichting eenberoep te doen op een architect;

• Aan zijn architect en aannemermoet de opdrachtgever allenodige gegevens bezorgen omde uitvoering van de overeen-komst mogelijk te maken;

• De hoofdverplichting van deopdrachtgever bestaat erin zijnarchitect en zijn aannemers tebetalen, behalve in geval vanniet-naleving van hun verplich-tingen;

• ...

• Eén jaar beroepservaring voorde houders van een diplomavan burgerlijk ingenieur, eeneinddiploma van het hogertechnisch onderwijs van uni-versitair niveau of van hethoger technisch of kunstonder-wijs van het lange type of eeneinddiploma van het hogertechnisch onderwijs van hetkorte type.

• Drie jaar beroepservaring voorde houders van een diplomavan het hoger secundair onder-wijs.

• Vijf jaar beroepservaring voorde houders van een diplomavan het lager secundair onder-wijs.

Onder beroepservaring wordt verstaan:

• Voor de functie van coördina-tor-ontwerp: een beroepserva-ring in verband met het ont-werp van een bouwproject ofmet engineering.

• Voor de functie van coördina-tor-verwezenlijking: een beroep-servaring in verband met deleiding van een tijdelijke ofmobiele bouwplaats of hetbeheer en de opvolging van dewerken op een dergelijke bouw-plaats.

• Voor de functie van coördina-tor-ontwerp en –verwezenlij-king: een beroepservaring inverband met het ontwerp vaneen bouwproject of met engin-eering en een beroepservaringin verband met de leiding vaneen tijdelijke of mobiele bouw-plaats of het beheer en deopvolging van de werken opeen dergelijke bouwplaats.

Aanvullende vormingDe coördinator van een tijdelijkeof mobiele bouwplaats waarvooreen veiligheids- en gezondheids-plan vereist is, moet bovendienhet bewijs leveren dat hij:

• Hetzij, met vrucht elke van devolgende vormingen beëindigdheeft: een erkende cursus vanaanvullende vorming, bedoeldin het KB van 10.08.78 totvaststelling van een aanvullen-de vorming opgelegd aan dediensthoofden voor veiligheid,gezondheid en verfraaiing vande werkplaatsen en aan hunadjuncten. Het bewijs betrefteen aanvullende vorming vanhet eerste niveau wanneer voorde bouwplaats een coördina-tiestructuur vereist is (meerdan 5000 mandagen, meer dan € 2.500.000, BTW niet meege-

rekend en waar ten minste drieaannemers gelijktijdig werkenuitvoeren), en van het tweedeniveau in de andere gevallen;een erkende cursusmodule“aanvulling tot coördinator”waarvan de eindtermen van decursussen en de nadere regelsin verband met de erkenningvastgelegd werden in het KBvan 19.12.01.

• Hetzij, met vrucht een erken-de cursus van de specifiekeaanvullende vorming voor coör-dinatoren inzake het welzijn optijdelijke of mobiele bouw-plaatsen beëindigd heeft, waar-van de eindtermen van de cur-sussen en de nadere regels inverband met de erkenning vast-gelegd werden in het KB van19.12.01.

• Hetzij, geslaagd is in een spe-cifiek examen voor coördinato-ren, waarvan de eindtermenvan de cursussen en de nadereregels in verband met de erken-ning van de inrichting vastge-legd werden in het KB van19.12.01.

De coördinatoren moeten kunnenaantonen dat hun kennis van dereglementering en de techniekeninzake welzijn op de tijdelijke of

mobiele bouwplaatsen voldoen-de is.

InwerkingtredingHet KB van 25.01.01 trad in wer-king op 01.05.01.

NB: In een beleidsnota van18.03.04 spreekt men over eenmogelijk vereenvoudigde regel-geving in verband met de tij-delijke of mobiele bouwplaat-sen. Deze mogelijke aanpas-sing is voornamelijk van toe-passing op de privé-woning-bouw. Volgens de beleidsnotazou vanaf 01.01.05 de rol vande veiligheidscoördinator-ont-werp overgenomen wordendoor de architect, indien hijaan de vereisten beantwoordt.De rol van de veiligheidscoör-dinator-verwezenlijking zouvervuld worden door de hoofd-aannemer.Zolang er geen KB tot wijzi-ging van het KB van 25 janua-ri 2001 verschenen is, blijft debestaande regelgeving vankracht.

De taken van de verschillendeintervenanten

Veilig ontwerpen8

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Bijkomendeverplichtingen voor deberoepsbouwer ofbouwpromotorDeze verplichtingen zijn o.a. devolgende:

• In geval van verkoop op plan ofsleutel op de deur van woningenmoeten de dwingende bepalingenvan de wet op de woningbouw ofwet-Breyne, worden nageleefd;

• Ondanks het winstgevend doel vande bouwpromotie blijft het princi-pe gelden dat de professionelebouwheer rekening dient te hou-den met de gegronde belangen enwensen van de toekomstige eige-naars of bewoners en met debestemming van het bouwwerk;

• ...

De taken volgens dewelzijnswet en het KB TMBDe opdrachtgever is iedere natuur-lijke of rechtspersoon voor wiensrekening een bouwwerk wordt ver-wezenlijkt.

De taken van de opdrachtgever zijnvoornamelijk de volgende:

• Hij staat in voor de toepassingvan de coördinatie gedurende deontwerpfase van het project ende verwezenlijking van het bouw-werk, behalve in het geval vanwerken voor privé-gebruik voorrekening van een particulier;

• Hij stelt de coördinatoren aan;

• Hij houdt toezicht op het werkvan de coördinatoren;

• Hij controleert de medewerkingvan de tussenkomende partijen;

• Hij maakt de coördinatiedocumen-ten over en neemt ze in ontvangst;

• Hij past de algemene preventie-principes toe;

• Hij houdt het postinterventiedos-sier bij om het bv. ter beschik-king te stellen van de coördina-tor of aannemer bij de uitvoeringvan latere onderhouds-, herstel-lings- of renovatiewerken aan hetbouwwerk.

De bouwdirectie-ontwerp

De architectKrachtens de wet van 20.02.39tot bescherming van de titel envan het beroep van architect,

beschikt de architect over eenwettelijk monopolie: als bouw-kundige en technisch raadsman,vervult hij een opdracht vanopenbaar belang.

Niemand mag de titel gebruikenvan architect, noch het archi-tectenberoep uitoefenen indienhij geen houder is van eendiploma.

Het monopolie beoogt het alge-meen maatschappelijk belang,zowel op esthetisch vlak als ophet vlak van de veiligheid.

De taken van de architect zijno.a. de volgende:

• Inzamelen van de gegevensnodig voor het project;

• Opstellen van het programma;

• Opmaken van de schets en hetvoorlopig ontwerp;

• Klaarmaken van het administra-tief dossier;

• Het houden van toezicht op deuitvoering van de werken;

• Het verzorgen van de opleverin-gen en het onderzoek van derekeningen;

• ...

Op het gebied van de veiligheid zijno.a. volgende taken belangrijk:

• Als deskundige moet de archi-tect beoordelen of de grondvoor de ontworpen woninggeschikt is en het gebouw zalkunnen dragen;

• De architect adviseert en staatde opdrachtgever bij voor dekeuze van materialen, techni-sche installaties,... ;

• ...

Andere ontwerpersMet andere ontwerpers wordenstabiliteitsingenieurs of studiebu-reaus belast met speciale tech-nieken bedoeld.

Voor deze specialisten bestaatgeen wettelijk monopolie zodathun opdracht en verantwoorde-lijkheden niet wettelijk en vooraf-gaandelijk wordt omschreven.

De inhoud van de volledigeopdracht van de architect staatwettelijk vast; dat is niet zo voorde opdracht van ingenieurs of stu-diebureaus.

Vandaar dat hun verantwoorde-lijkheid beoordeeld wordt in func-tie van hun contractuele verplich-tingen.

De taken volgens dewelzijnswet en het KBTMBDe bouwdirectie-ontwerp is iede-re natuurlijke of rechtspersoon dievoor rekening van de opdrachtge-ver zorg draagt voor het ontwerpvan het bouwwerk.

Achter deze definitie schuilt nietalleen de architect. De wetbedoelt hier al wie met het ont-werp van het bouwwerk bezig is,dus ook ingenieurs en nadere ont-werpers.

De taken van de bouwdirectie-ont-werp zijn voornamelijk de volgende:

• Zij staat in voor de toepassingvan de coördinatie wanneer hetgaat om werken voor rekeningvan een particulier (bestemdvoor privé-gebruik);

• Zij stelt de coördinator-ontwerpaan en houdt toezicht op zijnwerk;

• Zij moet wachten tot de veilig-heidscoördinator-ontwerp aan-gesteld is alvorens het projectverder te ontwerpen;

• Zij past de algemene preventie-principes toe;

• Zij verleent haar medewerkingaan de coördinatie.

De bouwdirectie-controleDe bouwdirectie-controle is ie-dere natuurlijke of rechtspersoondie voor rekening van de op-drachtgever zorg draagt voor hettoezicht op de uitvoering van hetbouwwerk.

Achter deze definitie schuilt nietalleen de architect. De wetbedoelt hier al wie met de con-trole over de uitvoering van hetbouwwerk bezig is, dus ook inge-nieurs,...

De taken van de bouwdirectie-controle zijn voornamelijk de vol-gende:

• Zij staat in voor de toepassingvan de coördinatie tijdens deverwezenlijkingsfase van dewerkzaamheden, wanneer hetgaat om werken voor rekeningvan een particulier (bestemdvoor privé-gebruik);

• Zij stelt de coördinator-verwe-zenlijking aan voor het beginvan de uitvoering van de wer-ken en houdt toezicht op zijnwerk;

• Zij past de algemene preventie-principes toe;

• Zij verleent medewerking aande coördinatie.

De bouwdirectie-uitvoeringDe bouwdirectie-uitvoering isiedere natuurlijke of rechtsper-soon die voor rekening van deopdrachtgever zorg draagt voor deuitvoering van het bouwwerk.

De taken van de bouwdirectie-uit-voering zijn voornamelijk de vol-gende:

• Zij voegt twee documenten bijhaar offerte, namelijk eenbeschrijving van de uitvoerings-wijzen van het bouwwerk over-eenkomstig het veiligheids- engezondheidsplan en een afzon-derlijke prijsberekening voor degevraagde preventiemaatrege-len;

• Zij respecteert de voorafgaan-de kennisgeving voor de ope-ning van de bouwplaats;

• Zij beoordeelt vooraf de mede-contractant/onderaannemer ensluit met hem een veiligheids-overeenkomst af;

• Zij wacht tot de coördinator-verwezenlijking is aangeduid,alvorens met de bouwwerkzaam-heden te starten;

• Zij past de algemene preventie-maatregelen toe;

• Zij staat in voor de toepassingvan de coördinatie in het gevalvan werken met de volgendekenmerken: de werken wordenondernomen voor rekening vaneen particulier (bestemd voorprivé-gebruik), de werken ver-gen geen tussenkomst van eenarchitect.

De aannemerDe aannemer is iedere natuurlijkeof rechtspersoon die activiteitenverricht tijdens de uitvoeringsfa-se van de verwezenlijking van hetbouwwerk, ongeacht of hij werk-gever of zelfstandige is of eenwerkgever die samen met zijnwerknemers werkt op de bouw-plaats.

De taken van de aannemer zijnvoornamelijk de volgende:

• Hij moet de algemene preven-tieprincipes toepassen;

Veilig ontwerpen 9

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

• Hij moet samenwerken met deopdrachtgever,...;

• Hij moet de gevraagde documen-ten bij de prijsofferte voegen (uit-voeringswijzen van het bouwwerken de berekening van de prijs vande preventiemaatregelen);

• Hij moet wachten tot de coördi-nator-verwezenlijking aange-steld is vooraleer de werken opte starten;

• Hij moet in bepaalde gevallende coördinator-verwezenlijkingaanstellen en de voorafgaandekennisgeving respecteren.

De coördinator-ontwerpDe coördinator-ontwerp is iederepersoon die er door de opdrachtge-ver of door de bouwdirectie-ont-werp mee belast is zorg te dragenvoor de coördinatie inzake veilig-heid en gezondheid tijdens de uit-werkingsfase van het ontwerp vanhet bouwwerk.

De taken van de coördinator-ont-werp zijn voornamelijk de volgende:

• Hij stelt het veiligheids- engezondheidsplan op;

• Wanneer er wijzigingen aan hetontwerp zijn, past hij het veilig-heids- en gezondheidsplan aan;

• Hij maakt de elementen uit hetplan over aan de tussenkomen-de partijen voor zover deze ele-menten hen betreffen;

• Hij adviseert de personen belastmet zijn aanstelling inzake deovereenstemming van de delenvan de offertes met het veilig-heids- en gezondheidsplan;

• Hij opent het coördinatiedagboeken het postinterventiedossier;

• Hij draagt het veiligheids- engezondheidsplan, het coördina-tiedagboek en het postinterven-tiedossier over aan de opdracht-gever of, naargelang het geval,aan de persoon belast met zijnaanstelling en stelt die over-dracht en het einde van het ont-werp van het bouwwerk vast inhet coördinatiedagboek en ineen afzonderlijk document.

De coördinator-verwezenlijkingDe coördinator-verwezenlijking isiedere persoon die door deopdrachtgever, de bouwdirectie-uitvoering of de bouwdirectie-controle, belast is om zorg te dragen voor de coördinatie inza-ke veiligheid en gezondheid tij-dens de verwezenlijking van hetbouwwerk.

De taken van de coördinator-ver-wezenlijking zijn voornamelijk devolgende:

• Hij past het veiligheids- engezondheidsplan aan;

• Hij houdt het coördinatiedag-boek bij en vult het aan;

• Hij noteert in het coördinatie-dagboek de tekortkomingen vande verschillende partijen enstelt de opdrachtgever, of, naar-gelang het geval, de bouwdirec-tie belast met de controle of debouwdirectie belast met de uit-voering, hiervan in kennis;

• Hij noteert de opmerkingen vande aannemers in het coördina-tiedagboek en laat ze door debetrokkenen inkijken;

• Hij kan de coördinatiestructuursamenroepen;

• Hij vult het postinterventiedos-sier aan in functie van de ele-menten van het geactualiseerdeveiligheids- en gezondheidsplandie voor de uitvoering van late-re werkzaamheden aan hetbouwwerk van belang zijn;

• Bij de voorlopige oplevering vande werken draagt hij het geac-tualiseerde veiligheids- engezondheidsplan, het geactua-liseerde coördinatiedagboek enhet postinterventiedossier overaan de opdrachtgever, of, naar-gelang het geval, aan de bouw-directie belast met de controleof de bouwdirectie belast metde uitvoering en stelt die over-dracht vast in een proces-ver-baal dat bij het postinterven-tiedossier wordt gevoegd.

Ongevallen en ziektenArbeidsongevallenVooraleer over de arbeidsongeval-len en beroepsziekten te spreken,moet men uiteraard meldingmaken van het bestaan van ziek-ten andere dan beroepsziekten envan ongevallen andere danarbeidsongevallen. Deze zijn onderspecialisten beter gekend als ziek-ten en ongevallen van gemeenrecht.

Definitie arbeidsongevalEen arbeidsovereenkomst is elkongeval dat een werknemer over-komt tijdens en door het feit vande uitvoering van de arbeidsover-eenkomst en dat een letsel ver-oorzaakt (Wet 10.04.1971 - BS24.04.1971).

Arbeidsongevallen zijn dus enkelongevallen die een letsel metzich meebrengen. Ongevallenmet materiële schade wordenniet beschouwd als arbeidsonge-vallen, tenzij het gaat om scha-de aan prothesen of orthopedi-sche apparaten. Het moet ookgaan over ongevallen die gebeu-

ren tijdens en door het feit vande uitvoering van de arbeidsover-eenkomst.

De wetgever heeft dit echtergespecificeerd door te stellen datelk ongeval dat gebeurt tijdensde uitvoering van de arbeidsover-eenkomst ook beschouwd wordtals overkomen door het feit vande uitvoering van de overeen-komst, tenzij het tegendeelbewezen wordt.

Ook ongevallen die gebeuren inhet woon-werkverkeer wordenbeschouwd als arbeidsongevallen.Het gaat hier over ongevallen diezich voordoen in de loop van hetnormale traject dat een werkne-mer moet afleggen om zich vanzijn verblijfplaats naar het werkte begeven en omgekeerd.

StatistiekenarbeidsongevallenBronnenOm de resultaten van het NAVBte kunnen beoordelen, is het vanbelang om te beschikken over een

aantal objectieve maatstaven.

Het uiteindelijke doel van de orga-nisatie bestaat er onder meer inhet aantal arbeidsongevallen opde bouwplaatsen terug te dringenbij bouwvakarbeiders die deel uit-maken van een onderneming dieressorteert onder het ParitairComité 124 (bouw).

Objectieve maatstaven kunnengevonden worden in de arbeidson-gevallencijfers die verzameld wor-den door verschillende instanties:

1. Het Fonds voor Bestaansze-kerheid van de werklieden uithet bouwbedrijf (FBZ) dat degegevens verzamelt in verbandmet dodelijke arbeidsongeval-len met arbeiders ressorterendonder het PC 124 (bouw). HetFBZ verzamelt deze gegevensingevolge de CAO van22.06.78 betreffende de tege-moetkomingen van het Fondsvoor Bestaanszekerheid vande werklieden uit het bouw-bedrijf in geval van arbeids-ongevallen met ernstige ofdodelijke afloop, beroepsziek-

te, gewone ziekte of ongevalvan gemeen recht.

2. Het Fonds voor Arbeidsonge-vallen (FAO), dat als openbareinstantie de arbeidsongevallen-cijfers verzamelt en analyseertvan alle Belgische bedrijvenmet werknemers. Die cijfersworden hen overgemaakt doorde arbeidsongevallenverzeke-raars.

3. De Federale OverheidsdienstWerkgelegenheid, Arbeid enSociaal Overleg, die als offici-ële instantie gegevens verza-melt in verband met arbeids-ongevallen op basis van de hentoegestuurde jaarverslagen vande diensten Preventie enBescherming van de Belgischeondernemingen met meer dan20 werknemers. Die laatste zijnverplicht hen deze gegevensover te maken.

IndicatorenOm objectieve vergelijkingenmogelijk te maken en evoluties inverband met arbeidsongevallen in

Veilig ontwerpen10

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

kaart te kunnen brengen, is hetvan belang om het aantal arbeids-ongevallen te relateren aan deeconomische activiteit van de sec-tor. Dat kan door het aantalarbeidsongevallen in verband tebrengen met het aantal arbeidersdat actief is in de bouw of, beternog, met het aantal uren dat zepresteren.

Een dergelijke verhouding wordtuitgedrukt door de frequentie-graad, die het aantal arbeidson-gevallen per miljoen gepresteerdeuren meet.

Daarnaast dient ook rekeninggehouden te worden met de ernstvan een arbeidsongeval. Die wordtafgeleid van het aantal dagenarbeidsongeschiktheid dat hetongeval tot gevolg heeft. Het aan-tal verloren kalenderdagen doorarbeidsongevallen per 1000gewerkte uren levert de werkelijkeernstgraad op.

Jammer genoeg leiden sommigearbeidsongevallen ook tot blijven-de letsels. De omvang van het let-sel wordt uitgedrukt als een forfai-tair vastgelegde arbeidsonge-schiktheidsduur. Deze forfaitairearbeidsongeschiktheidsduur, ver-hoogd met het werkelijk aantalverloren kalenderdagen ten gevol-ge van het arbeidsongeval, per1000 gewerkte uren, levert de glo-bale ernstgraad op.

Ten slotte vallen er ook dodelijkeongevallen te betreuren. Om totobjectieve statistieken te komendie conjunctuurongevoelig zijndoorheen de tijd, kunnen dezeberekend worden in verhoudingtot het aantal bouwvakarbeiders.

De frequentiegraad, die de ver-houding meet tussen het aantalarbeidsongevallen en de totaleblootstellingsduur, neemt verderaf. De eerste indicaties voor 2003(54,80) tonen aan dat de dalendetrend zich voortzet.

Ondanks de dalende trend, blijftde ernst van de arbeidsongeval-len in de bouwnijverheid hoog invergelijking met andere sectoren(WEg: 1,75; GEg: 6,64).

Het is ontegensprekelijk zo datalle indicatoren inzake arbeidson-gevallen in de sector een dalendetrend vertonen.

Beweren dat het NAVB alleen ver-antwoordelijk is voor deze daling,zou pretentieus zijn, maar tochkan in alle bescheidenheid wor-den gesteld dat de organisatiehiertoe meer dan haar steentje

Frequentiegraad(Fg)

WerkelijkeErnstgraad(WEg)

GlobaleErnstgraad(GEg)

*Voorlopig cijfer

Figuur 2. Evolutie van de frequentiegraad (Fg) in de bouwnijverheid (Nace 45) Bron: FAO

Figuur 4. Evolutie van de globale ernstgraad (GEg) Bron: FAO

Figuur 3. Evolutie van de werkelijke ernstgraad (WEg) Bron: FAO

heeft bijgedragen, door haar per-manente acties, maar zeker ookdoor de gevoerde veiligheidscam-pagne “De bouw, ons werk, onsleven”.

Ondanks de verbeteringen die wer-den gerealiseerd, dient er gewe-zen te worden op het feit dat dearbeidsongevallenindicatoren inde bouwnijverheid nog steedsbeduidend hoger liggen dan diein veel andere industriële secto-

ren. Op hetzelfde niveau komenals deze andere industrieën, isvoor de sector dé uitdaging voorde volgende jaren. Dat dit moge-lijk is, bewijzen de ongevallenin-dicatoren van verschillende goedgeorganiseerde bouwbedrijven.

Oorzaken van ongevallenDit zijn de belangrijkste oorza-ken van ongevallen: contact metbewegende delen; val van een

hoger niveau; verkeerde bewe-gingen tijdens behandelingen;klemming; val van op de beganegrond; val van voorwerpen; ontbreken van verankeringspun-ten; niet conforme arbeidsmidde-len;... (zie “Pijnpunten tijdensde uitvoeringsfase van de bouw-werken).

11

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Fysische agentia

Beroepshuidziekte door andere stoffen en agentia

Inademen van andere stoffen en agentia

Chemische agentia

Andere

Ongevallen van gemeenrechtIn tegenstelling tot Nederlandwaar men het Privé OngevallenRegistratie Systeem (PORS) heeft,beschikt België niet over exactecijfers voor wat het aantal onge-vallen in en om de woning betreft.

Voor België moeten we ons base-ren op de cijfers die voortkomenuit de EHLASS-studies (EuropeanHome and Leisure Accident Sur-veillance System) die gebaseerdzijn op het aantal opnamen in vierBelgische spoedafdelingen. Dehiernagenoemde cijfers zijn eenextrapolatie van de EHLASS-sta-tistieken.

Jaarlijks gebeuren er meer dan2.000 dodelijke ongevallen in enom de woning en dat zijn er 600meer dan in het verkeer en meerdan het tienvoudige van het aan-tal dodelijke arbeidsongevallen.

Een peiling bij de huisartsen leertdat er naar schatting ieder jaarmeer dan 220.000 Belgen hetslachtoffer zijn van een ongevalin en om de woning waarbij dehuisarts om verzorging werdgevraagd.

Beroepsziekten

Definitie beroepsziekten Een beroepsziekte is een recht-streeks maar niet plots gevolg vaneen min of meer langdurige bloot-stelling van een werknemer aaneen fysisch, chemisch of biolo-gisch risico, of van de omstandig-heden waarin hij zijn beroepsac-tiviteit uitoefent.

De getroffene vertoont een objec-tief vast te stellen abnormalelichamelijke of psychische toe-stand, die ofwel een medischebehandeling noodzakelijk maakt,

ofwel aanleiding geeft tot arbeids-ongeschiktheid, of zelfs het over-lijden veroorzaakt.

Een beroepsziekte is het gevolgvan een min of meer langdurigeblootstelling aan een risico, dieoptreedt tijdens de gewone uit-oefening van het beroep, bv. dedagelijkse inname van lage gifti-ge stof- of dampdosissen of deherhaaldelijke blootstelling aanfysische of infectieuse agentia.

Het is bijna altijd onmogelijk hetmoment waarop de ziekte begon-nen is, precies te bepalen.

Bepaalde beroepsziekten mani-festeren zich immers pas jaren nahet begin van de blootstelling aanhet risico, of soms zelf zeer langnadat de werknemer de desbetref-fende activiteit heeft stopgezet(bv. bepaalde kankers). Deberoepsoorzaak van de ziekte isbovendien zelden evident.

Het is soms heel moeilijk tussende talrijke gehanteerde productenhet product terug te vinden dataan de basis ligt van de vastge-stelde stoornissen.

De bepaling van het aantal bloot-gestelde werknemers is dus uiterstmoeilijk. Een ziekte moet dan ookvoorkomen op één van de lijstenvan de erkende beroepsziektenvooraleer ze kan erkend en even-tueel vergoed worden. Tenzij hetslachtoffer of zijn rechthebben-den het bewijs van het oorzakelijkverband tussen de ziekte en deblootstelling aan het beroepsrisi-co kunnen leveren.

In België worden de vergoedin-gen geregeld door de wettenbetreffende de schadeloosstellingvoor beroepsziekten.

De uitvoering van deze wettenwordt toevertrouwd aan het Fondsvoor Beroepsziekten (FBZ).

Aandoeningen ten gevolge vanmechanische trillingen

Huidaandoeningen veroorzaaktdoor niet genoemde stoffen

Doofheid ten gevolge van lawaai

Asbestose

Andere

Beroepsziekten veroorzaakt doorchroom of verbindingen

Aandoeningen ten gevolge vanoverbelasting

Beroepsziekten veroorzaakt doorinademen van silicose

Aantasting van zenuwfunctiedoor druk

Veilig ontwerpen

Figuur 5. Verdeling van het aantal beroepsziekten in de bouw volgens de oorzaken (2003)

Figuur 6. Verdeling van het aantal beroepsziekten volgens de aard (2003)

Veilig ontwerpen12

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Het belang van een planningVoorafgaandebeschouwingenDe technieken voor projectmatigplannen werden reeds tijdens dejaren ‘50 en ‘60 ontwikkeld en ver-fijnd voor zeer grote projecten.Nochtans is een planmatige aan-pak een essentieel element vooreen goed beheer van om het evenwelk project, groot of klein.

Het doel van elke planning is deuitvoering van de verschillendeactiviteiten van het project, opeen zodanige wijze dat:

- het werk kan worden beëindigd:• binnen de gestelde termijn ;• binnen het gestelde budget

- in geval van onvoorziene ont-wikkelingen, de beslissingen tij-dig kunnen worden genomen opbasis van objectieve criteria;

- de arbeiders, de uitrusting, hetmateriaal, de onderaannemersen de plannen beschikbaar zijn:• op het juiste ogenblik ;• op de juiste plaats ;• in voldoende hoeveelheden.

- de schade (ongevallen met ofzonder letsel) beperkt wordt.

Vooral dit laatste punt wordt tij-dens het opmaken van een plan-ning bij woningbouw nogal eensvergeten. Zeer dikwijls zal menpas maatregelen nemen na eenschadegeval of na een opmerkingdoor één of andere externe in-stantie. Om de voorkoming vanongevallen niet aan het toevalover te laten, voorziet de wetge-ving de verplichting om een ade-quaat preventiebeleid te voerentijdens het ontwerp van hetbouwwerk en de uitvoering ervan(zie hiervoor “Regelgeving be-treffende tijdelijke of mobielebouwplaatsen”).

Daarom is het ook van essentieelbelang dat de activiteiten metbetrekking tot de preventie vanongevallen ook in de planningworden opgenomen.

Belangrijke opmerking:

Het opmaken van een planningen het hanteren van ‘projectmanagement’-technieken heeftmaar zin indien tijdens de uit-voering van het project de plan-ning regelmatig wordt geëva-lueerd en zo nodig bijgestuurd.

De verschillende fasenin de planningElk project kan worden opgedeeldin acht fasen, die elk op zich nogverder kunnen worden opgedeeld:

1. het bestuderen van het dossier;

2. het ontbinden van het projectin fasen of werkzones;

3a. het ontbinden van het projectin activiteiten;

3b. het bepalen van de activitei-ten per fase;

3c. het bepalen van de hoeveelheden;

4. de berekening van de uitvoe-ringstermijn van alle activiteiten;

5. het bepalen van de volgordewaarin de diverse activiteitenvan het project of een bepaal-de fase van het project moe-ten worden uitgevoerd;

6. het kiezen van een methodevoor de planning;

7. het bepalen van de opeenvol-ging van de taken in het projecten de fasen van het project;

8a. het berekenen van de duurtijdvan het project;

8b. indien het project wordt opge-deeld in fasen (dit komt dik-wijls voor bij verbouwingen):

- het bepalen van de volgordevan de diverse fasen;

- het bepalen van de verbandentussen de verschillende fasen;

- het berekenen van de totaleduurtijd van het project.

PlanningsmethodenBij het opmaken van een plan-ning van een bouwwerk kangebruik worden gemaakt vanverschillende methoden, dieallemaal hun voor- en nadelenhebben.

De GANTT-kaartDe GANTT-kaart vertrekt vanuitde verschillende activiteiten dietijdens het project moeten wor-den uitgevoerd. Voor elk vandeze activiteiten wordt de uit-voeringstermijn bepaald. Essen-tieel hierbij is dat ofwel alle aante brengen beschermingsmiddelenals een aparte activiteit in deplanning worden ingeschreven,

Figuur 7. Voorbeeld van een GANTT-kaart

Veilig ontwerpen 13

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

ofwel dat het aanbrengen vandeze beschermingsmiddelen inde uitvoeringstermijn van deverschillende activiteiten meewordt ingecalculeerd.

Voorbeeld: de belangrijkste acti-viteiten tijdens de uitvoerings-fase van het bouwen van eeneengezinswoning.

Vervolgens wordt voor elk vandeze activiteiten de uitvoe-ringstermijn bepaald en de volg-orde waarin deze activiteitenmoeten worden uitgevoerd. Ten-slotte worden deze activiteitenen de bijbehorende uitvoe-ringstermijn uitgezet in eentijdstabel.

In bijlage 1 wordt een gedetail-leerde planning in functie van derisicobeoordeling uiteengezet.

De Kritieke Pad Methode(CPM)Deze methode kent aan elke acti-viteit niet alleen een uitvoe-ringstermijn toe, maar tevens een‘vroegste start’, een ‘laatste start’,een ‘vroegste einde’ en een ‘laatsteeinde’. Op die manier kan men

bepalen welke activiteit ten vroeg-ste kan starten en dus ook tenvroegste kan worden beëindigd.Er kan ook worden bepaald welkeactiviteit ten laatste moet starten.

Bij de aaneenschakeling van dediverse activiteiten bekomt men dande totale duur van het project. Delangste weg is het kritieke pad. Hetis ook duidelijk dat er in de plan-ning van een project meer dan éénkritiek pad aanwezig kan zijn enbovendien kan het kritieke pad zichverplaatsen tijdens de uitvoeringvan het project.

De keuze van eenplanningsmethodeDe GANTT-kaart heeft als belang-rijk voordeel dat het een overzich-telijke en in de ontwerpfase mak-kelijk op te maken planning is.Deze methode geeft een zeer goedbeeld van de verschillende acti-viteiten die tegelijkertijd plaats-grijpen. Het nadeel van de GANTT-kaart is dan weer dat er geen ‘kri-tiek pad’ kan worden bepaald, het-geen net wel het geval is bij deCPM-methode. Deze laatste

methode heeft als belangrijknadeel dat men snel het overzichtverliest. Bij de CPM-methode ishet goed mogelijk dat activitei-ten die tegelijkertijd plaatsgrij-pen in het schema toch ver uitelkaar liggen. Vanuit veiligheids-oogpunt is dit meestal onaan-vaardbaar omdat het op eenbouwplaats van cruciaal belang isom te bepalen welke activiteitenniet tegelijkertijd mogen plaats-grijpen, bijvoorbeeld werken metopen vlam aan sanitaire installa-ties en schilderwerken waarbijontvlambare producten gebruiktworden.

Belangrijke besluitenWelke planningsmethode men ookkiest, de volgende aspecten moe-ten steeds goed voor ogen wor-den gehouden:

• Tijdens het opmaken van eenplanning is het niet alleennodig om de tijd nodig voor hetinstalleren en wegnemen van decollectieve beschermingsmidde-len in te calculeren. Er moet ook

rekening worden gehouden metmoeilijk te voorziene elemen-ten, zoals het weer. Daarom ishet beter om de planning op temaken in werkdagen dan inkalenderdagen.

• Verifieer bij het opmaken vande planning dat er niet bovenelkaar moet worden gewerkt.Het risico voor vallende voor-werpen wordt hierdoor uitge-schakeld.

• Zorg ervoor dat ruwbouw- enafbraakwerken niet in hetzelf-de gedeelte van het gebouwplaatsgrijpen.

• Voorzie een voldoende langeuitvoeringstermijn waardoor erniet te veel aannemers tegelij-kertijd op de bouwplaats aan-wezig zijn.

• Voorzie tijdig de mogelijkheidom de uitvoeringstermijn te ver-lengen voor werkzaamheden dievanuit veiligheidsoogpunt niettegelijkertijd kunnen wordenuitgevoerd en die toch op hetkritieke pad liggen.

Pijnpunten tijdens de uitvoeringsfase van de bouwwerkenAlgemenebeschouwingenVolgens een studie uitgevoerddoor het Directoraat-Generaal vande Europese Commissie is bijnatwee derden van het aantal onge-vallen in de bouwsector te wijtenaan fouten bij het ontwerp en deorganisatie van de werf.

Heel wat risicovolle werksituatieskunnen voorkomen worden doorreeds in de ontwerpfase rekeningte houden met de algemene pre-ventieprincipes. Het uitgangspunthierbij is dat risico’s maximaal aande bron moeten worden bestre-den. Uiteraard is het niet mogelijkom alle risico’s uit te schakelen.In dat geval moet in de eersteplaats gezorgd worden voor eencollectieve beveiliging. Dit houdtbijvoorbeeld in dat men eerstmoet zorgen voor een maximaledakrandbeveiliging. Pas als ditonvoldoende blijkt, moet men zijntoevlucht nemen tot het gebruikvan persoonlijke valbeveiligings-apparatuur.

Vooraleer men risico’s kan analy-seren en evalueren, m.a.w. uitma-ken of een bepaald risico al danniet aanvaardbaar is, moet menze eerst kunnen herkennen. Eenhulpmiddel hierbij is om de vierelementen die risico’s kunnen cre-ëren te onderzoeken:

• de mens met zijn fysieke en psy-chische karakteristieken en beïn-

vloedbaarheid (gewoonte en gedrag,kennis en vaardigheden, cultuur);

• de uitrusting: de arbeidsmidde-len die worden gebruikt (lad-ders, stellingen, gereedschap-pen, machines enz.);

• de omgeving: dit is de fysieke(bijvoorbeeld: onvoldoende plaatsom een stelling te plaatsen) en

de psychosociale omgeving (bv.er moet gewerkt worden onderzware tijdsdruk);

• het product of de producten waar-mee gewerkt wordt (bijvoorbeeldverven op basis van solventenkunnen bij langdurig gebruik her-senletsels teweegbrengen).

8,8 %0,6 %

83 %7,6 %

8,8 %0,6 %

83 %7,6 %

Mens

Uitrusting

Omgeving

Product

Figuur 8. Procentuele verdeling van de vastgestelde tekortkomingen

Veilig ontwerpen14

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Het is duidelijk dat deze vier ele-menten elkaar beïnvloeden. Daar-om spreekt men over het MUOP-systeem (mens, uitrusting, omge-ving product). Zo kan men door hetwerken onder tijdsdruk bijvoorbeeldgeneigd zijn om bepaalde beveili-gingen niet aan te brengen omdatdit meer tijd in beslag neemt.

Tijdens verschillende bezoekenaan ongeveer 2.000 verschillen-de woningen in opbouw in deloop van 2003, werden door deNAVB-adviseurs meer dan 12.000tekortkomingen vastgesteld. Hier-onder worden de belangrijkstevaststellingen samengevat.

Figuur 8 toont dat 83% van devastgestelde inbreuken te makenhad met de uitrusting waarmeede werken werden uitgevoerd. Deverhouding van deze vaststellin-gen was als volgt:

(zie figuur 9)

In het item UITRUSTING werdende meeste vaststellingen (49,8%)gemaakt in verband met hetbouwtoebehoren, zoals arbeids-middelen voor werken op hoogte,elektratoebehoren enz. Van eenaantal items geven we hierna eengedetailleerd overzicht.

HuisvestingsmiddelenIn verband met de huisvestingsmid-delen ging het vooral over het al ofniet aanwezig zijn van refter ensanitaire installaties, overeenkom-stig de CAO van 05/01/1984 en debijlage van het Koninklijk Besluit‘tijdelijke of mobiele bouwplaatsen’.

Op kleine bouwwerven is meestalweinig plaats. Daarom is het zekervoor deze werven belangrijk omvooraleer de uitvoeringsvoeringsfa-se te starten, een goede werfinrich-ting uit te tekenen. Indien dit wordtverwaarloosd, stelt men tijdens hetopstarten van de werf vaak vast dater onvoldoende plaats voorzien isvoor het plaatsen van een werfkeeten sanitaire installaties.

Arbeidsmiddelen

MachinesIn het item arbeidsmiddelen zijnhet vooral de vaststellingen diegemaakt werden in verband metde machines met specifieke ARAB-keuring die opvallen. In dit gevalgaat het vooral over elektrischemachines, heftoestellen en hef-toebehoren…

8,8 %0,6 %

83 %7,6 %

Werfkeet

Sanitair-Douches

Opslagplaatsen

EHBO-uitrusting/Drankvoorziening

Huisvestingsmiddelen

Arbeidsmiddelen

Bouwtoebehoren

Persoonlijke uitrustingen

Figuur 10. Huisvestingsmiddelen

8,8 %0,6 %

83 %7,6 %

Machines zonder speci-fieke ARAB-keuring

Machines met specifiekeARAB-keuring

Transportmiddelen

Andere

Figuur 11. Arbeidsmiddelen

Conform

Staat - onderhoud

Gebruik

Opstelling - toegang

Bescherming

Figuur 12. Elektrische machines

Figuur 9. Uitrusting

Veilig ontwerpen 15

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

De meeste tekortkomingen diehier vastgesteld werden, hebbenbetrekking op het ontbreken vancollectieve beschermingen (be-schermkappen bijvoorbeeld). Ookhet werken met niet-conformmaterieel en slecht onderhoudenmachines zijn elk verantwoorde-lijk voor ongeveer 22% van detekortkomingen.

Bij de hef- en hijstoestellen gaathet dan weer eerder over het ont-breken van de voorgeschrevenkeuringsattesten en/of het nietuitvoeren van de vermeldeopmerkingen.

BouwtoebehorenFiguur 14 toont het duidelijk aan:het grote pijnpunt zijn en blij-ven de arbeidsmiddelen diegebruikt worden om werken ophoogte uit te voeren.

Figuur 15 toont de verdere onder-verdeling van de vastgesteldetekortkomingen met betrekkingtot de arbeidsmiddelen voor hetwerken op hoogte.

Ongeveer één kwart van detekortkomingen hadden te makenmet ladders, terwijl bijna tweederden van de vastgesteldeinbreuken betrekking had opvaste stellingen.

De arbeidsongevallenstatistiekentonen aan dat in de bouwsectorde kosten die door het vallen vanhoogte worden veroorzaakt,gemiddeld 30% van de totalekosten van de ongevallen in desector vertegenwoordigen.Bovendien is 35% van het tota-le aantal dodelijke ongevallen hetgevolg van een val.

StellingenDe overgrote meerderheid van devastgestelde fouten had betrek-king op dienststellingen. Demeest voorkomende opmerkin-gen bij dienststellingen zijn hetontbreken van de nodige afscher-mingen van de werkvloeren enhet feit dat de stelling te ver vande muur staat.

Elke werkvloer moet afgeschermdworden met een leuning op eenhoogte van 1m à 1m20, een tus-senleuning op ongeveer 45 cmhoogte en een kantlijst van 15cm hoog die verhindert dat ermateriaal of gereedschap van destelling valt.

De afstand van de stelling tot demuur moet zodanig zijn dat ergeen voet tussen kan, m.a.w.

Arbeidsmiddelen voor werken op hoogte

Werfsignalisatie

Stutten, schoren, stempels

Elektratoebehoren

Gasflessen en lastechnieken

Valbeveiligingsmiddelen

Brandblusmiddelen

Andere (beschoeling, bekisting,houders…)

ConstructieCE-keuring

Opstelling-stabiliteit

Bedienaar

Keuring en indienstellingen

Instructiesgebruik

Beschermingderden

Onderhoud

Bescherming algemeen

Gebruikvalbeveiliging

Figuur 14. Bouwtoebehoren

Loopbrug

Rolstelling

Ladders enbouwtrappen

Vaste stellingen

Beweegbaarwerkplatform

Vliegende stelling

Figuur 15. Arbeidsmiddelen voor werken op hoogte

Dienststelling

Stelling op ladderklamp

Schragen

Figuur 16. Tekortkomingen bij vaste stellingen

Figuur 13. Hef- en hijstoestellen

Veilig ontwerpen16

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

deze afstand wordt het bestbeperkt tot 20 cm en mag zekerniet groter zijn dan 30 cm.

Vooral bij het gebruik van dienst-stellingen kunnen door een oor-deelkundige planning van dewerken veel problemen verme-den worden. Indien de uitgravin-gen rondom de woning tijdigworden aangevuld, dan kan pro-bleemloos langs de buitenzijdevan de woning een stelling worden geplaatst die dan ook als dakrandbeveiliging kan fun-geren bij het uitvoeren van dedakwerken.

Constructie

Stabiliteit-opstelling

Breedtewerkvloer

Bescherming (leuningen, plint)

Toegang,belemmering

Controle EDTC

GebruikFiguur 18. Dienststellingen

Constructie


Breedtewerkvloer


Toegang,belemmering

Gebruik

Figuur 19. Ladderklampen

Figuur 17. De afscherming van het werkplatform van een stelling

Veilig ontwerpen 17

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

De beste dakrandbeveiliging bijhet uitvoeren van dakwerken isnog altijd het plaatsen van eendienststelling. Het spreekt voorzich dat dit ook in de planningmoet worden opgenomen. Hetbelang van het opmaken van eengoede planning komt trouwensuitgebreid aan bod in het hoofd-stuk “Het belang van de planning”.

De vaststellingen met betrekkingtot het onvoldoende afschermenvan het werkplatform vinden weook terug bij het gebruik vanstellingen op ladderklampen enstellingen op schragen.

Een opvallend probleem bij hetgebruik van stellingen op schra-gen is de stabiliteit die duide-lijk te wensen overlaat en danvooral het onvoldoende borgenvan de schragen.

Ladders en bouwtrappenFiguur 23 toont duidelijk aan datde meest voorkomende fouten temaken hebben met verplaatsba-re ladders en dan vooral met deopstelling van ladders (figuur 22).

Een goed opgestelde ladder vormteen hoek van 75° met het grond-vlak. Dit kan eenvoudig wordengecheckt door met het gezichtnaar de ladder te staan, met devoettippen tegen de ladderbo-men. Als de ladder goed is opge-steld, moet je met uitgestrektearmen de sport op armhoogtekunnen vastnemen.

Een ander belangrijk punt is dateen ladder minstens 1 meterboven het te betreden werkplat-form moet uitsteken. Bovendienmoet een ladder van meer dan 25sporten bovenaan worden vast-gemaakt.

De elektrische installatieEen ander belangrijk pijnpunt opkleine bouwwerven is ook hetgebruikte elektrische materieel.Figuur 26 toont dat het vooral destaat en het gebruik van verleng-kabels en kabelhaspels is dat tewensen overlaat. Al het elektrischmaterieel dat op een bouwwerfgebruikt wordt, moet minstenseen beschermingsgraad IP44 heb-ben, hetgeen betekent dat hetmaterieel beschermd moet zijntegen waterspatten en tegen con-tacten met voorwerpen groter dan1 mm.

Ook hier speelt de planning eenbelangrijke rol. Indien een veili-ge en conforme elektrische werf-installatie beschikbaar is, kan hetgebruik van kabelhaspels en ver-lengkabels beperkt worden.

Bovendien moeten kabelhaspelsook volledig afgerold worden

vooraleer zij gebruikt mogen wor-den. Indien een hoogvermogendtoestel aangesloten wordt op een

opgerolde kabelhaspel, zal dezezonder meer smelten door dehevige warmteontwikkeling.

Constructie



Aantal rijen

Gebruik

Figuur 20. Stellingen op schragen

Figuur 21. Slecht gebruik van schragen Figuur 22. Een eenvoudige techniek om de opstellingshoek van de ladder te checken

Veilig ontwerpen18

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Mobiele ladders

Bouwtrappen

Vaste ladders

Figuur 23. Ladders en bouwtrappen

Enkele ladders

Multiform- en reformladders

Dubbele ladders

Schuifladders

Figuur 24. Mobiele ladders

Figuur 25. Enkele ladders

Kabelhaspels

Verdeeldozen

Verlengkabels

Verdeelkasten

Hoofdkast

Figuur 26. Elektratoebehoren

Opstelling

Constructie

Staat

Gebruik

Veilig ontwerpen 19

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

MUOP (1)

UITRUSTING83,0%

U

Huisvesting22,1%

Arbeidsmiddelen15,9%

BESCHERMINGS-MIDDELEN 44,2%

Leuningen14,5%

Algemeen83,5%

Ladders en trappen24,0%

Loopbruggen2,8%

Vaste stellingen61,6%

Rolstellingen11,3%

Ladder-klampen

Dienst-stellingen 15,9% Schragen Bouw-

trappenMobiele ladders

BOUWTOEBEHOREN62,0%

VALBEVEILIGINGS-MIDDELEN 33,8%

Het belang van deomgevingOmgevingsfactoren en de inplan-ting van de bouwmassa op hetbouwterrein hebben eveneensinvloed op de veiligheid, gezond-heid en welzijn bij de opbouw, hetgebruik en het onderhoud van eenwoning. Reeds van in de ontwerp-fase moet men nagaan met welkefactoren van buiten de bouwmassazowel tijdens de uitvoeringsfase alstijdens het gebruik en het onder-houd dient rekening gehouden teworden.

De inplanting van de bouwmassa ophet bouwterrein is één van de meestkenmerkende beslissingen die in deontwerpfase worden genomen. Metdeze beslissing is duidelijk welkeruimte er bijvoorbeeld overblijft

voor de inrichting van de bouw-plaats tijdens de uitvoering en hoede bouwplaats kan worden omslo-ten. Wij denken dan vooral aan deaan- en afvoer van groot materieel,de ruimtebehoefte voor het opstel-len van de werfinstallaties, werk-posten, materiaal- en afvalopslag.

Ook tijdens het gebruik en hetonderhoud van een woning blijft deinvloed van de omgeving belang-rijk. Tijdens de infrastructuurwer-ken en de aanleg van de groenbe-planting moet men rekening hou-den met de zichtbaarheid aan de in-en uitrit. De bereikbaarheid van dete onderhouden gedeelten zoalsramen, daken, aflopen enz… is voorhet later onderhoud zeer belangrijk.

Aan de hand van een aantal sleu-telvragen kunnen wij in de eerste

plaats nagaan welke van deze fac-toren een invloed kunnen hebben:

• Zijn er beperkingen als gevolgvan de geologische gesteldheidvan de bodem ?

• Kan men in contact komen metverontreinigd water of een ver-ontreinigde bodem?

• Moet er speciale aandacht wor-den geschonken aan de stand vanhet grondwater?

• Is er instortingsgevaar?

• Moet er rekening worden gehou-den met waterlopen, getijden,…?

• Zijn er beperkingen t.g.v. instal-laties die op en rond de bouw-plaats in bedrijf worden gehou-den (spoorwegverbinding, pro-ductie-eenheden,…)

• Zijn er elektrische, gas- of water-

leidingen op en rond de bouw-plaats?

• Zijn er beperkingen in verbandmet de toegang tot de bouw-plaats (toegangswegen, maxima-le toegangsprofielen,…)?

• Is er nood aan bouwplaatssigna-lisatie overdag of ‘s nachts?

• Is er mogelijkheid tot afvoer vanafvalwater?

• Is er val- of struikelgevaar op wegnaar de werkposten?

• Is er gevaar voor vallende voor-werpen of materialen?

• Is er brand- of explosiegevaar?

• Kan men in contact komen metproducten met gevaarlijke eigen-schappen?

• Is er stralingsgevaar?

• Bestaat er een risico voor letsels

(1) Mens, Uitrusting, Omgeving, Product

Figuur 27. Algemene samenvatting van de belangrijkste pijnpunten tijdens de opbouw van de woning

SamenvattingFiguur 27 geeft een bondig overzicht van de belangrijkste tekortkomingen in verband met de uitrusting tijdens de uitvoeringsfase van het bouwwerk.

Veilig ontwerpen20

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

door het werken in een moeilijkehouding?

• Zijn er specifieke bouwplaats-voorschriften van de bouwheer?

• Is er verdrinkingsgevaar?

• Is er verstikkingsgevaar?

• Zijn er beperkingen in verbandmet materiaalopslag?

• Is er gevaar door verkeer of ande-re externe activiteiten?

In bijlage 2 wordt een gedetail-leerde controlelijst vermeld die

moet toelaten om preventiemaat-regelen te nemen in verband metrisico’s die verband houden metde omgeving.

Aandachtspunten bij het opstarten van de werfVooraleer een werf op te starten,moet aan verscheidene admi-nistratieve verplichtingen en uit-voeringsprocedures voldaan zijn.

AdministratieveverplichtingenAlvorens de werkzaamheden testarten, dient een grondige ana-lyse van alle administratievenoodzakelijkheden aangaande debouwprocedures opgesteld te wor-den. De bouwvergunning wordtdoor de bouwheer aangevraagd.Eenmaal dit is goedgekeurd, kaner gestart worden met de samen-stelling van een aantal admi-nistratieve documenten, zoalshieronder vermeld:

Administratieve documenten:

1. Het versturen van de werkmel-dingen gebeurt door de aanne-mer aan de FOD WASO en hetNAVB volgens art. 45 van het KB van 25/01/2001 gebaseerd op het KB van29/05/1984 waarbij de CAOvan 29/03/1984 algemeen bin-dend werd verklaard. Tot voorkort dienden de aannemers hetopstarten van bepaalde wervenafzonderlijk aan te geven bijverschillende administratievediensten en instellingen: deRijksdienst voor Sociale Zeker-heid (RSZ), de TechnischeInspectie en de MedischeInspectie van de Federale Over-heidsdienst (FOD) Werkgelegen-heid, Arbeid en Sociaal Over-leg en het Nationaal Actieco-mité voor Veiligheid en Hygië-ne in het Bouwbedrijf (NAVB).Sinds 01/01/2003 kan menelektronisch een unieke werk-melding doen waarin de res-pectievelijke aangiften geïnte-greerd zijn en dit via de por-taalsite van de sociale zeker-heid (http://www.sociale-zekerheid.be). Met deze unie-

ke aangifte kunnen de diversebetrokkenen op een bouwplaatsde vereiste informatie meede-len door de afzonderlijke lui-ken in te vullen, afhankelijkvan de instellingen waarvoorde informatie bestemd is. Dezegecentraliseerde proceduremaakt het mogelijk de meer-voudige mededeling van gege-vens af te schaffen en de admi-nistratieve last voor de aanne-mers te verlichten.

2. Bij de aankoop van een bouw-grond dient de vorige eigenaareen bodemattest van OVAM(Openbare Afvalstoffenmaat-schappij voor het VlaamseGewest) af te leveren dat wet-telijk in orde is.

3. De coördinator-ontwerp maaktzijn algemeen veiligheids- engezondheidsplan met de nodi-ge risicoaanduidingen, coördi-natiedagboek en postinterven-tiedossier. Tijdens de voorstu-die wordt het postinterventie-dossier geopend. Dit dossierbevat de voor de veiligheid ende gezondheid nuttige elemen-ten waarmee bij eventuele late-re werkzaamheden rekeninggehouden moet worden en isaangepast aan de kenmerkenvan het bouwwerk. Het post-interventiedossier is verplichtop alle bouwplaatsen waarcoördinatie moet worden geor-ganiseerd.

Het postinterventiedossier bevatten minste:

• De architecturale, technische enorganisatorische elementen inverband met de verwezenlijking,de instandhouding en hetonderhoud van het bouwwerk;

• De informatie voor de uitvoer-ders van te voorziene laterewerkzaamheden, inzonderheidde herstelling, vervanging ofontmanteling van installaties ofconstructie-elementen;

• De relevante verantwoordingvan de keuzen in verband metonder andere de toegepaste uit-voeringsmethoden, technieken,materialen of architecturale ele-menten.

In bijlage 4 wordt een voorbeeldvermeld van een postinterventie-dossier voor een woning.

1. Een voorafgaand bodem-onderzoek dient te gebeurenom eventuele vervuilde gron-den te lokaliseren, maar ookmet het oog op het grondwa-terpeil.

2. Bij uitgravingen van meer dan250 kubieke meter (bv. volle-dig onderkelderde woningen)dient men een procedure in tedienen bij de vzw Grondbank.

3. Op het grondplan van de nieu-we woning dienen de aanwezi-ge nutsleidingen te wordenaangeduid.

4. Het signalisatieplan moet wor-den opgesteld door de aanne-mer in samenspraak met debetrokken beheerders van deweg (bv. de lokale politie).

5. Specifiek werfreglement moetworden opgesteld (zal eenonderdeel zijn van het veilig-heids- en gezondheidsplan).

6. Opstellen van een lijst vanwerknemers met eventuele ver-melding van hun veiligheids-functie.

Eénmaal deze administratievedocumenten zijn opgesteld, kanmen beginnen met de uitvoeringvan de werken.

Uitvoeringsprocedures1. De aannemers dienen vooral-

eer de werken op te starten,hun veiligheids- en gezond-heidsplan met risicoanalyse aande coördinator-ontwerp en inoverleg met deze te overhan-digen.

2. De voorlopige aansluitingenvan water en elektriciteit zijnnoodzakelijk. De elektrischevoorlopige aansluitingen die-nen te worden gekeurd dooreen externe dienst voor techni-sche controle (EDTC).

3. In geval van verwijdering vanafdichtingsmaterialen op schei-dingsmuren (meestal asbestce-menthoudende producten)dient men een procedure vanverwijdering aan te vragen aaneen erkend asbestverwijderendbedrijf.

4. Telefoonnummers van hulpdien-sten, noodprocedures en onge-vallenprocedures moeten ken-baar worden gemaakt op debouwplaats.

5. De inplanting van de werfin-richting moet worden aange-duid op het liggingsplan. Dewerfinrichting moet voldoenaan de CAO van 05/01/1984 enaan bijlage III van het KB van25/01/2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouw-plaatsen. De aannemer dientvoldoende ruimte te voorzienvoor zijn rechtstreekse onder-aannemers. Is er plaats voor-zien voor de opslag van mate-rialen zoals grond, stenen,blokken, bekistingsmateriaal,steigermateriaal, prefabelemen-ten enz.? Plaats voor selectieveafvalverwijdering is te voor-zien, men moet een onder-scheid maken tussen hout-,beton- en steenpuin.

In bijlage 3 wordt een uitgewerktvoorbeeld van een controlelijstvoor dakwerken vermeld in ver-band met de voorbereiding en deopstart van de werf. Deze check-list is een nuttig document voorde coördinator-verwezenlijking.Dit document kan aan het coör-dinatiedagboek en later aan hetpostinterventiedossier wordentoegevoegd.

Veilig ontwerpen 21

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Hieronder wordt er een opsom-ming gegeven van de verschil-lende uit te voeren administra-tieve taken en de technischeuitvoeringen.

Overzicht van deverschillendeadministratieve entechnische taken 1. Formulieren te verkrijgen Ô waar?

o NAVB, afdeling Ondernemin-gen

o Website NAVB: www.navb.be

2. Ontwerp VG-plan Ô wie?

o Samen: bouwheer + archi-tect + studiebureau

o Eventueel geraadpleegdeexterne diensten of organi-saties

o Coördinator-ontwerp (dieeventueel tegelijk coördina-tor-verwezenlijking kan zijn)

3. Risicoanalyse van de uit tevoeren werken Ô wie?

o De uitvoerende onderneming

o Coördinator-verwezenlijking+ eventueel architect of stu-diebureau (met als steun ofspecialisatie eventueelexterne diensten)

o Mogelijk ook nog de bouw-heer, bijvoorbeeld voor wij-zigingen t.o.v. het ontwerp

4. Veiligheidsinstructies

o Doorgeven aan de hiërarchi-sche lijn, die dit op zijnbeurt doorgeeft aan debetrokken arbeiders (bij-voorbeeld in een toolbox-meeting)

5. Werfreglement

o Van elke betrokken onder-neming aanwezig op dewerf, ter inzage van dearbeiders

6. Ligging en plannen van nuts-leidingen

o Opvragen plannen (reeds bijontwerpfase)

o Eventueel detecteren (nood-zakelijk)

o Manueel blootleggen vanondergrondse leidingen

(onder toezicht van debeherende maatschappij)

o Isoleren, buiten dienst stel-len of omleggen van even-tuele niet-geïsoleerde lucht-leidingen

o Bij luchtleidingen: afstand-berekening (rekening hou-den met maximale doorzak-king wanneer de weersom-standigheden veranderen)

o Signaleren van ondergrond-se leidingen voor aanvangvan de werken (spanning –diepte – plaats,...)

7. Kopie keuringsverslagen voorhefwerktuigen en elektrici-teitsinstallaties

o Keuringsverslag hefwerktuig

- beschikbaar houden terinzage van de bevoegdeambtenaar

- op de werf aanwezig terkennisgeving van de hië-rarchische lijn

o Keuringsverslag elektrischeinstallatie

- in voldoende aantal voor-zien, zodat voorlopigeelektriciteitskabels wordenvoorkomen

- ter inzage van de bevoeg-de ambtenaar

- ter kennisgeving van dehiërarchische lijn op de werf

8. Noodprocedure/telefoon naarhulpdiensten

o Telefoontoestel steeds op dewerf (gsm kan ook)

o Weten welk nummer tedraaien (voor vast toestel:100; voor gsm-toestel: 112)

o Vermelding op de bouwplaatsvan de dichtstbijzijnde genees-heer + telefoonnummer

o Evacuatieprocedure uithan-gen + toolboxen aan nieu-we firma’s en/of arbeiders(bijvoorbeeld arbeiders voorde afwerking)

o Plan van de werftoegangen(vooral van grote en inge-wikkelde werven) overma-ken aan de hulpdiensten

o Eventueel (bij grotere wer-ven) een alarmsignaal voorhet ontruimen van de werf

o Eerste hulpverlener aaniedereen op de werf duide-lijk bekend maken

o Plaats van de eerste hulp-middelen op de werf duide-lijk aangeven

9. Signalisatieplan

o Gezamenlijk op te makendoor de ondernemer en/ofde werfleiding Ô de beheer-der van de werf

o Controle door de lokale poli-tie/overheidsdiensten

o Steeds ter inzage op de werf

o Regelmatig nazien voor wij-ziging of eventuele aanpas-sing

o Ook de signalisatie regelma-tig nazien (dagelijks)

10. Veiligheidsbepalingen lasten-boek

o Reeds in te kaderen en in tecalculeren van bij het ont-werp

o Hier ook rekening mee hou-den bij de uitvoering van dewerken

11. Installatie water/elektri-citeit/gas

o Tijdig aanvragen aan debetrokken diensten

o Controle door erkend orga-nisme voor de ingebruikne-ming (bijvoorbeeld bij reno-vatie, aftakking vanbestaande onder spanningstaande installatie)

o Afschermen en signalerenvan grondleidingen

12. Noodprocedure

o Telefoon naar hulpdienstenen ingangen van de werfsteeds vrijhouden, zelf aan-duiden

o Personen opstellen voor hetwegwijs maken van de hulp-diensten

o Dadelijk de inspectie en depreventieadviseur van deonderneming verwittigen

13. Evacuatie

o Duidelijke aanduiding vande trappen en doorgangenop elke verdieping

o Aanduidingen vooraf tebepalen door het personeelen door te geven aan decoördinator

14. Afvalverwijdering

o Sorteren!!!!

o Speciale regels, wetgevingen vereisten voor asbest ofasbestcement

15. EHBO-verbandkoffers

o Koffer die voldoende grootis

o Op een goed zichtbareplaats in de keet

o Liefst steeds twee verband-koffers, één voor regelma-tig gebruik en één diealleen gebruikt wordt bijspeciale ongevallen

16. Voldoende brandblusmidde-len

o Voldoende brandblussers,van voldoende grootte, aan-wezig op de werf

o Goed zichtbaar gemonteerden nabij de ingang van delokalen

o Aangepast aan de mogelijketypes brand die kunnen ont-staan

17. Rijgeschiktheidsattest

o Als chauffeur van eenbestelwagen voor perso-neelsvervoer en eigen aande onderneming moet je eenrijgeschiktheidsattest bezit-ten

18. Veiligheidsfunctie

o Iedereen die een veilig-heidsfunctie bekleedt, moethiervoor een gezondheids-beoordeling hebben onder-gaan (bijvoorbeeld: kraan-man, bestuurder van eenderwelk voertuig op de werf,...)

o Op elke werkpost waargebruik wordt gemaakt vanarbeidsmiddelen, waarmotorvoertuigen, kranen,rolbruggen, hijstoestellenvan welke aard ook ofmachines die gevaarlijkeinstallaties of toestellen inwerking zetten, bestuurdworden of nog waar dienst-wapens worden gedragen,voor zover het gebruik vandie arbeidsmiddelen, hetbesturen van die werktuigenen installaties of het dragenvan die wapens de veilig-heid en gezondheid vanandere werknemers van deonderneming van buitenaf,in gevaar kunnen brengen.

Veilig ontwerpen22

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Afbakening van de bouwplaats

Figuur 28. Het aanbrengen van tuinafsluitingen of oranje ‘werfafscheidingsnetten’volstaat niet om een bouwplaats af te sluiten

Figuur 29. De afbakening van een bouwplaats met een hek geeft goede resultaten

Figuur 30. In Brussel zijn volle gele en blauwe afschermborden verplicht bij werkenlangs en op de openbare weg. Deze moeten stevig verankerd worden, zodat ze bestandzijn tegen hevige wind

Bouwrijp maken van de werf

Figuur 31. Een voorafgaand bodemonderzoek is noodzakelijk

Figuur 32. Sinds 1 januari 2004 dient men rekening te houden met de nieuweregelgeving inzake grondverzet (alleen geldig voor het Vlaams Gewest)

Het opsporen van de bestaandenutsleidingen en deze markeren,zal nadien de grondwerken verge-makkelijken.

Onderzoek naar de stabiliteit ensondering van de diepte van defunderingen van de bestaandescheidingsmuren.

Het aanmaken van dekelderverdiepingDe coördinator-ontwerp dient allenuttige inlichtingen in te winnenaangaande de aard van het bouw-terrein. Het bodemonderzoek laattoe een representatieve voorstel-ling te bekomen van de bodemwaarop en waarin het bouwwerkzal worden opgericht.

De verkenning van de aard van debodem omvat over het algemeendrie fasen:

1. Rechtstreekse waarneming terplaatse: beplanting, omgeving,reliëf, aanwezigheid van water.

2. Basisverkenning: aangaandereeds bestaande documenten,zoals topografische, geologi-sche, hydrogeologische kaar-ten. Resultaten van eerderebodempeilingen.

3. Grondige verkenning van deaard en de configuratie van deverschillende grondlagen.

Veilig ontwerpen 23

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

TaluderingUitgravingen moeten onder eenbepaalde hellingshoek gebeuren,afhankelijk van de aard van debodem. In België wordt de hellingvan een talud veelal aangeduid

door de verhouding van de breed-te tot de diepte, meestal in vier-den uitgedrukt, bv. 1/4, 2/4, 3/4,4/4, 6/4, 8/4 en 12/4.

Legende

I = Rotsgesteente

IIa = Zand, leemhoudend of kleihoudend zand in stabiele en natuur-lijke toestand

IIb = Zand, leemhoudend of kleihoudend zand in onstabiele of geroer-de toestand

IIIa = Leem, zandhoudend leem in vaste, halfharde of harde toestand

IIIb= Leem, zandhoudend leem in slijkerige, dikke of geroerde toe-stand

IVa = Klei, leemhoudende of zandhoudende klei in halfharde of hardetoestand

IVb = Klei, leemhoudende of zandhoudende klei in samenhangendeen natuurlijke toestand

IVc = Klei, leemhoudende of zandhoudende klei in niet-samenhan-gende toestand

Figuren 34-35. De hellingshoek van het talud, afhankelijk van de aard van de bodem

Figuur 33. De hellingshoek van het talud

Veilig ontwerpen24

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Integratie van preventiemaatregelen methet oog op het gebruik en lateronderhoud van de woningReeds eerder in deze tekst (zie“Ongevallen van gemeen recht” inhet hoofdstuk “Ongevallen en ziek-ten”) hebben we gezien dat hetaantal ongevallen in en om dewoning meer dan het tienvoudigeis van het totaal aantal arbeidson-gevallen in heel België.

De meeste ongevallen doen zichechter voor bij het normale gebruikvan de woning (onoordeelkundigeconstructie en inplanting van detrap, onvoldoende afscherming vanhet balkon enz.).

Vele ongevallen kunnen wordenvoorkomen als er bij het ontwerpen de bouw van de woning eenaantal zaken voor ogen wordengehouden.

Hierna volgen enkele praktijkvoor-beelden die aantonen hoe men risi-co’s kan vermijden door reeds inde ontwerpfase van de woning aan-

dacht te hebben voor enkele ele-mentaire aspecten. Verder in dezebrochure (zie hoofdstuk “Ontwerp-tips”) worden een aantal mogelijkeoplossingen aangereikt voor enke-le belangrijke knelpunten.

De traphal

De constructie van een trapEen trap heeft een breedte, eenhoogte en een helling. De tredenhebben een hoogte en een diepte.De breedte van de trap, dus deafstand tussen de leuning en demuur of, in het geval van een vrij-staande trap, de afstand tussen debeide leuningen, moet zeker 80 cmbedragen.

De optrede is 17 à 18 cm hoog enmoet dezelfde zijn voor de hele

trap. De aantrede is best 27 à 28cm diep, zodat je voet er gemakke-lijk volledig op kan rusten.

Een trap heeft echter ook een hel-ling die 30° à 35° bedraagt. Nogbelangrijker is de leuning. Die heefteen hoogte van minstens 90 cm.Leuningen zijn meestal voorzienvan verticale spijlen. De afstandtussen de spijlen bedraagt het best8 à 10 cm. Deze afstand mag nietgroot zijn, maar echter ook niet teklein. We kennen allemaal wel deverhalen van kinderen die er methun hoofdje tussen gekneld raken.

Nog enkele tips voor een veiligtrapgebruik :

- Geboende houten trappen ogenmooi, maar zijn levensgevaarlijk.

- Zorg voor een goede verlichtingvan de trap met een verlich-tingstoestel bovenaan en onder-aan de trap.

- De meeste ongevallen op trappengebeuren bij het afdalen van detrap. Zorg er daarom voor dat deonderste trede duidelijk te onder-scheiden is van de vloer.

De constructie van detraphalDe meeste ongevallen in een trap-hal gebeuren bij het uitvoeren vanklussen. Schilderen en behangenzijn werkjes die nu eenmaal moetengebeuren, maar zeer dikwijls steltmen vast dat hieraan niet wordtgedacht bij het uittekenen van de

plannen voor de woning en zelfsniet tijdens het uitvoeren van debouwwerken.

Het is meestal geen sinecure detraphal boven de trap op een vei-lige manier te behangen of te schil-deren. Om te vermijden dat menspeciaal aangepaste ladders ofander materieel moet gebruiken,kan dit gedeelte van de traphalworden afgesloten met een afdek-plaat (zie figuur 36b), zodat hetschilder- en behangwerk kangebeuren zonder speciale (en dure)hulpmiddelen.Het spreekt voor zich dat het afslui-ten van de traphal boven de trapenkel en alleen mogelijk is als menhiermee reeds in de ontwerpfaserekening houdt en de indeling vande bovenverdieping hieraan aanpast.

De kelder enkruipruimten

KelderWil je een kelder voorzien in jewoning, dan is het allerbelangrijk-ste om de draairichting van de kel-derdeur goed te bepalen. Een deurdie opendraait in de richting vande keldertrap is levensgevaarlijk envraagt gewoon om ongevallen.

Zorg voor voldoende verluchting inde kelder. Ook hier moet men bijhet uittekenen van de planneneraan denken om verschillende verluchtingsopeningen te voorzien.

Figuur 36b. Een trap zonder verlichting

Figuur 36a. Een goed verlichte trap

Veilig ontwerpen 25

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Eén enkele verluchtingsopening isonvoldoende.

Een ander heikel punt in de kelderis de verlichting. Dikwijls wil menbesparen op het aantal verlich-tingstoestellen in de kelder. Belang-rijk is echter dat men vooraf goedbepaalt voor welke activiteiten mende kelder zal gebruiken.

Een gloeilamp van 60 Watt in eengesloten en veilige armatuurzorgt op 2 meter afstand van dearmatuur voor ongeveer 40 lux.Tabel 1 geeft een idee van de mini-male verlichtingssterkte (aantallux) die nodig is om bepaalde wer-ken uit te voeren.

KruipruimtenIn nogal wat gevallen vindt menwater- en afvoerleidingen terugin kruipruimten. Slechts weinigengeven er zich tijdens het ontwerprekenschap van dat men in dezeruimte wel eens werken moet kun-nen uitvoeren. Een zeer belang-rijk aspect hierbij is de hoogte v

an de kruipruimte. De hoogte vande kruipruimte. De hoogte van dekruipruimte is minimum 0,95 m,maar bij voorkeur 1 meter of meer.

Vermits een kruipruimte eenplaats is waar men niet regelmatigkomt, wordt deze ook al eens ge-bruikt als berging voor overschot-ten van vloertegels, gevelstenen,snelbouwstenen en andere bouw-materialen die men slechts spo-radisch (of misschien nooit nog)nodig zal hebben. Als men dantoch in de kruipruimte aanwezigmoet zijn voor bepaalde werk-zaamheden (opsporen van lek-ken,…), dan stelt men vast datde bewegingsruimte quasi tot nulherleid is door het opstapelen vanallerhande materialen in de ruimte.

Een ander heikel punt is de toe-gang tot de kruipruimte. Indienmen voor onderhoudswerken aanwater- of afvoerleidingen in dekruipruimte moet zijn, is het ooknodig dat men een behoorlijke

toegang tot de ruimte voorziet.

Het belangrijkste probleem in eenkruipruimte is misschien wel deventilatie. Meestal wordt bij hetontwerp de verluchting van eengewone kelder al verwaarloosd. Ineen kruipruimte is er meestal geenenkele vorm van verluchting voor-zien, want, zo redeneert men, alswe in de kruipruimte moeten zijn,is dat alleen maar voor een zeerkorte tijd.

Normaal is er in de lucht 21%zuurstof aanwezig. Men mag ech-ter niet vergeten dat er in de loopvan de tijd zuurstof wordt ver-bruikt. Ijzeren staven die in dekruipruimte opgestapeld zijn,gaan bijvoorbeeld roesten door-dat de zuurstof uit de lucht zich

verbindt met het ijzer en daardoordaalt het zuurstofgehalte. Ookdoor verbranding (bijvoorbeeldlaswerken bij het vervangen vaneen lekkende leiding) wordt erzuurstof verbruikt.

Dit alles heeft tot gevolg dat hetzuurstofgehalte daalt als eenkruipruimte niet verlucht kan wor-den, waardoor er verstikkingsge-vaar is. Studies hebben uitgewe-zen dat wanneer het zuurstofge-halte lager is dan 17%, mensenom het even wat beginnen doenzonder dat ze zich daarvan bewustzijn, wat uiteraard tot zeergevaarlijke situaties kan leiden.

De garageElke motor produceert koolstof-monoxide (CO). CO is een kleur-loos, reukloos en smaakloos gasdat bovendien zeer giftig is. Pre-cies omdat het door geen enkelevan onze zintuigen gedetecteerdwordt, is het zo gevaarlijk. Het isdan ook noodzakelijk om voldoen-de verluchting van de garage tevoorzien, via openingen in degaragepoort of via een raam.

Wordt ervoor gekozen om degarage onder de woning te plaat-sen, let er dan op dat de hellingvan de uitrit van de garagebeperkt blijft tot 17°. Een stei-le helling van de uitrit gecom-bineerd met hoge aanplantingen,belemmert het zicht bij het uit-rijden van de garage.

De badkamerDe badkamer is dikwijls de plaatswaar een gasgeiser of soms zelfseen gasboiler geplaatst wordt.Zoals hierboven al werd aange-haald, houdt elke verbranding(dus ook van aardgas) een pro-ductie van CO in.

Voldoende aanvoer van lucht enafvoer van verbrandingsgassenis dan ook een must. Een ver-luchtingsrooster in de muurvormt vaak de oplossing.

Bovendien mag men niet ver-geten dat men verplicht is de

Minimale Plaatsen - verlichtingssterkte (lux) werkzaamheden

50 Doorgangen, gangen, trappen, garages,behandeling van omvangrijke materialen

100 Werkzaamheden waarbij slechts eengeringe waarneming van details nodig is

200 Werkzaamheden waarbij een matige waar-neming van details nodig is

300 Werkzaamheden die een vrij scherpewaarneming van details vergen, bv. wer-ken met machines

Tabel 1. De minimale verlichtingssterkte op enkele plaatsen in de woning Figuur 40. Verluchting van een garage met kelderramen

Figuur 37. Minimum vrije hoogte

Figuur 38. Minimum vrije hoogte ondersteunbalk

Figuur 39. Voorbeeld van een moeilijke toegang tot een kruipruimte

Veilig ontwerpen26

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

verbrandingsgassen naar buitenaf te voeren bij gasgeisers vanmeer dan 10 liter.

De buitenkant van de woningWe hadden het reeds eerder overhet valrisico. Ook hier kan bijhet ontwerp van de woning ditrisico behoorlijk wordenbeperkt, onder andere door hetgebruik van onderhoudsvrijematerialen op moeilijk bereik-bare plaatsen, zoals dakuitkra-gingen (oversteken) of puntge-vels.

DakwerkenBij het uitvoeren van latereonderhoudswerken aan het dak(vervangen van dakpannen, ont-mossen van het dak enz.) is hetzeker nodig om tussen de pan-nen dakhaken te voorzien (ziefuguur 43), waaraan een leuningkan worden bevestigd die danin de goot wordt geplaatst. Dezeleuningen vereisen wel dat degoot voldoende sterk is. In Bel-gië is het gebruik van dergelijkehaken nog niet ingeburgerd, inDuitsland bijvoorbeeld wel. Dezedakhaken kunnen ook worden

gebruikt om een ladder of per-soonlijke valbeveiligingsappara-tuur aan te bevestigen.

Overigens is de beste dakrandbe-veiliging nog steeds een gevelst-eiger. Bij het aanbrengen vanaanplantingen is het daarom ooknodig dat er voldoende plaatsvoorzien wordt voor het plaatsenvan een stelling.

Bij nieuwbouw is het maken vaneen dakkapel een risicovol werk.Bovendien is een dakkapel eenbouwonderdeel dat bijzonderonderhoudsgevoelig en moeilijkbereikbaar is. Daarom is het raad-zaam om te opteren voor eenandere dakvorm.

Indien toch wordt gekozen vooreen dakkapel, kan men best eenprefabelement gebruiken (zie verderin het hoofdstuk “Ontwerptips”).

GlaspartijenHoge ramen aan de voordeur zijnmisschien wel zeer esthetisch,maar zeker niet onderhouds-vriendelijk.

Verankeringspunten voor laddersReeds eerder hebben we vermelddat vele vastgestelde tekortko-mingen te maken hebben methet onjuist gebruik van ladders.Vooral het bovenaan vastmakenvan ladders met meer dan 25sporten wordt dikwijls verwaar-loosd, ook omdat er op de murenvan woningen vaak geen bevesti-gingspunten voorzien zijn.

Veel bouwheren staan eerdersceptisch tegenover het plaat-sen van verankeringspuntenomwille van het esthetischaspect. Momenteel bestaan erverankeringen die in de muurzijn ingewerkt en die bestaan uiteen huls waarin het haaksysteemkan worden ingebracht. Derge-lijke verankeringspunten kunnenook gebruikt worden om desge-vallend een harnasgordel aan tebevestigen.

Figuur 42. De keuze van onderhoudsvrije materialen kan de valrisico’s sterk beperken Figuur 43. Het plaatsen van dakhaken

Figuur 41. Een steile uitrit in combinatie met aanplantingen beperkt het zicht op de rijweg

Veilig ontwerpen 27

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Het balkonHeb je een balkon, zorg dan hetveilig is afgeschermd, tot min-stens 1 meter hoog, met verti-cale spijlen of met veiligheids-glas. Leuningen met horizontalespijlen kunnen door de kleinstengebruikt worden als ‘ladder’, metals gevolg dat ze van nog hogerkunnen vallen.

Invloed van deomgevingEen belangrijk aspect in verbandmet het gebruik en het lateronderhoud zijn de aanplantin-gen. Bij het inrichten van devoortuin en bij het aanbrengenvan aanplantingen langs de zij-kanten van de woning, moet vol-doende plaats worden gelatenom een ladder of desgevallendeen stelling te plaatsen om late-re onderhouds- en instandhou-dingswerken veilig te kunnenuitvoeren.

BesluitDe hiervoor aangehaalde puntentonen aan dat veel risicovolle si-tuaties kunnen worden voorko-men door reeds bij het uitteke-nen van het plan van de woningrekening te houden met het con-crete gebruik van de woning ende noodzakelijke onderhouds- eninstandhoudingswerken achteraf.

Figuur 48. Laat voldoende ruimte voor het plaatsen van ladders en stellingen

Figuur 47. Afscherming van een balkon met veiligheidsglas

Figuur 46. Het plaatsen vanverankeringspunten in gevels doet nietsaf aan het esthetisch aspect van dewoning

Figuur 45. Het plaatsen van hoge ramenboven een voordeur maakt hetonderhoud duurder en meer risicovol

Figuur 44. Een alternatief voor een dakkapel

Veilig ontwerpen28

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

De belangrijkste aandachtspunten die in deze brochure werden aangehaald,worden hier op een schematische wijze samengevat onder de vorm van fiches.Elke fiche beslaat twee bladzijden. Op de eerste bladzijde worden, in de lin-kerkolom, de belangrijkste risico’s aangehaald en in de rechterkolom wordende mogelijke oplossingen tijdens de uitvoeringsfase vermeld. De tweede blad-zijde is integraal gewijd aan de mogelijkheden om risico’s te vermijden dooreen oordeelkundig ontwerp.

In deze brochure worden vijf fiches vermeld:

Fiche 1: Werken onder het grondniveau

Fiche 2: Ruwbouwwerken

Fiche 3: Dakwerken

Fiche 4: Afwerking

Fiche 5: Aspecten met betrekking tot de omgeving

Ontwerptips

Veilig ontwerpen 29© NAVB-CNAC 2004

Risicovolle situatie Oplossingen bij uitvoering

1. Uitgravingen

2. Kruipruimte

Niet-gestutte uitgraving

Machines en lasten te dicht bij de uitgraving

Lage en slecht verluchte kruipruimte In de uitvoeringsfase bestaat hiervoor geen gepaste oplossing

Zie ‘Eliminatie van risico’s in de ontwerpfase’

Afschermen van de uitgraving

De juiste hellingshoek voor een uitgraving

Beschoeiing van het talud verhindert instorting

fiche 1 : Werken onder het grondniveau navbdossier

Veilig ontwerpen30© NAVB-CNAC 2004

Eliminatie van risico’s in de ontwerpfase

1. Uitgravingen

2. Kruipruimte

Om de oppervlakte van de uitgraving te beperken, heeft de architect een prefabfundering voorgesteld.

Gebruik van prefabelementen, waardoor er minder arbeiders de uitgraving moeten betreden

Doorvoer leidingen door gebruik van energiestenen Aanbrengen van ventilatie-openingen

Minimale hoogte van kruipruimte is 0,95 m,maar is idealiter tussen 1 m en 1,10 m

Gemakkelijke toegang tot de kruipruimte via eenmuur- of vloeropening

navbdossier fiche 1 : Werken onder het grondniveau



1. Steigers plaatsen

Uitgravingen rond de woning bemoeilijken hetplaatsen van steigers

Aanvullen uitgraving vooraleer te starten met hetopgaand metselwerk

Het metselen, het later onderhoud en de afbraak van traditioneelgemetselde schoorstenen, zijn uiterst risicovolle taken

Hoge glaspartijen boven de voordeur

In de uitvoeringsfase bestaat hiervoor geen gepaste oplossing

Zie “Eliminatie van risico’s in de ontwerpfase”

Dakkapel met houten afwerking





2. Schoorsteenconstructie in traditioneel metselwerk

3. Onderhoudswerken op moeilijkbereikbare plaatsen

fiche 2 : Ruwbouwwerken navbdossier



1. Vermijden van risico’s bij later onderhoud

2. Gebruik van prefabelementen

3. Gebruik van onderhoudsvrije materialenop moeilijk bereikbare plaatsen

Betonnen trap in prefabelementen met werkplatform voor montage van dakkapel

Schoorsteen opgebouwd uit prefabelementen

Metselwerk in plaats van houtwerk aan puntgevels

Dakraam als alternatief voor dakkapel

Voorzien van verankeringspunten in gevels Voorzien van levenslijnen aan balkons

navbdossier fiche 2 : Ruwbouwwerken



1. Dakwerken tijdens de uitvoeringsfase

Dakbedekking op een hellend dak Een gevelstelling is een ideale dakrandbeveiliging

Het plaatsen van een dakkapel op de traditionele manier is een zeer risicovol werk



Plaatsen van dakladders zonder voorzieningenop het dak houdt zware risico’s in



Bevestiging van dakrandbeveiliging op een gevel

2. Plaatsen van dakkapel

3. Dakwerken bij het onderhoud

fiche 3 : Dakwerken navbdossier



1. Gebruik van prefabelementen

2. Vermijden van risico’s bij later onderhoud

Dakhaken op het gebinte vergemakkelijken het plaatsen van dakladders

Geïntegreerde treden in het dak vergemakkelijken de toegang tot de schoorsteen

Een prefabdakkapel moet al in het ontwerp worden voorzien

Montage van een prefabdakkapel

Gebruik van een prefabdakkapel. Het plaatsen van een prefabdakkapel houdt veel minder risico’s in dan het traditoneel plaatsen van een dakkapel

Het plaatsen van dakhaken vermindert het valrisico bij latere onderhoudswerken

De volledig gemonteerde dakkapel wordt op de woning geplaatst

navbdossier fiche 3 : Dakwerken



1. Traphal

Een hoge traphal bemoeilijkt schilderen be-hangwerken

Slecht verlichte trappen zijn een belangrijke oorzaakVan valpartijen op trappen







Moeilijk bereikbare lichtarmaturen boven een draaitrap

Afwerking van dakuitkragingen (oversteken)



2. Buitenafwerking

fiche 4 : Afwerking navbdossier



1. Traphal

2. Buitenafwerking

Verankeringspunten voorzien in de gevel laat niet alleen toe om persoonlijke valbeveiliging te gebruiken, maar bijvoorbeeld ook om ladders vast te maken. Deze verankeringspunten kunnen bovendien perfect geïntegreerd worden in de gevel

Het preventief plaatsen van verankeringspunten onderaan het dak vergemakkelijkt het plaatsen van een dakrandbeveiliging bij daken latere onderhoudshoudswerken

Gebruik van afsluitplaat boven de trap Indien geen afsluitplaat kan worden geplaatst, biedt een geïntegreerde loopbrug een oplossing voor het veilig uitvoeren van onderhoudswerken

Plaatsen van lichtpunten, ook onderaan de trapDe meeste valpartijen op trappen gebeuren tijdens het afdalen

navbdossier fiche 4 : Afwerking



1. Elektrische leidingen

Een elektrische kabel voor werfaansluiting die onbeschermd op de weg ligt, raakt snel beschadigd en zorgt bovendien

voor struikelgevaar voor voetgangers

Een elektrische kabel wordt het best in een kabelgoot gelegd

Het niet afsluiten van een werf kan beschouwd worden als een nalatigheid

Een werf kan op een eenvoudige manier worden afgesloten met een hek



2. Toegang tot de werf

3. Aanplantingen

Beplantingen tot tegen de woning verhinderenhet plaatsen van stellingen en ladders

fiche 5 : Aspecten met betrekking tot de omgeving navbdossier



1. Aanplantingen

2. Geluidshinder

3. Verlichting

Indien de woning aan een drukke verkeersweg of in de nabijheid van een luchthaven gelegen is,

denk dan bij het ontwerp aan een goede geluidsisolatie

Een groenscherm zorgt wel privacy, maar levert zeker geen goede resultaten

op het vlak van bestrijding van geluidshinder

Een buitenverlichting die een verlichtingssterkte van 5 lux op grondniveau levert en die bediend wordt viaeen benaderingsschakelaar, kan valpartijen voorkomen

Ook beplantingen kunnen het licht van de straatverlichting afschermen

Laat voldoende plaats langs de zijkanten van de woningzodat gemakkelijk een stelling of een ladder kan worden

geplaatst tijdens latere onderhoudswerken

Indien de uitrit van de garage meer dan 15° bedraagt, vermijd dan hoge beplantingen die het zicht

op de rijweg fel kunnen belemmeren

navbdossier fiche 5 : Aspecten met betrekking tot de omgeving

Veilig ontwerpen 39

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

“Veilig bouwen is duur”, zo be-weert een veel gehoorde stelling.Maar klopt dat ook?

Uit hetgeen eerder in deze bro-chure werd gesteld, blijkt inder-daad dat de initiële kost voor hetintegreren van een aantal veilig-heidsmaatregelen van bij de ont-werpfase van het gebouw hogerkan uitvallen dan wanneer dezemaatregelen niet worden geno-men.

Deze initiële kost is zeker niet teverwaarlozen maar is slechts éénelement in het groter geheel vande totale kostprijs van een wo-ning, waarin ook de onderhouds-en aanpassingskosten van de wo-ning tijdens de volledige levens-duur vervat zitten.

In deze tekst wordt duidelijk ge-maakt dat onder andere de onder-houdskosten hoog kunnen op-lopen indien men bijvoorbeeldeen beroep moet doen op een rui-tenwasser die aangepast materi-eel ter beschikking heeft, terwijlmen alle ruiten zelf kan wassenals deze makkelijk bereikbaarzijn.

De impact van deontwerperWaarom zouden ontwerpers zichmoeten bekommeren om de vei-ligheid en de gezondheid van degebruikers van het bouwwerk?Het antwoord op deze vraag ismeervoudig:

Het ontwerp bepaalt in ruimemate aan welke gevaren de uit-voerders en de gebruikers bloot-gesteld worden.

Het ontwerp bepaalt in ruimemate de procedures en de metho-des die gevolgd zullen worden tij-dens de uitvoering van het bouw-werk evenals tijdens het lateregebruik en onderhoud.

Ontwerpers hebben hieromtrentwettelijke verplichtingen.

Ontwerpers kunnen niet ongevoe-lig zijn voor moreel en fysiek leedals gevolg van een ongeval tij-dens de bouw of tijdens het latereonderhoud van een bouwwerk.

De prijs van veilig en gezond ontwerpenWat bedraagt de prijs van een vei-lig en gezond ontwerp?

Het antwoord op deze vraag isniet eenvoudig. Wat wordt er im-mers bedoeld met de prijs vanveiligheid? Hebben we het overeenmalige kosten? Over de kostenvan de coördinator-ontwerp?

Misschien moeten we de vraagomdraaien: “Wat is de prijs vaneen onveilig ontwerp?”

Onderzoek van ongevallen opbouwplaatsen in de chemischenijverheid levert het volgendeantwoord op:

Stel dat het in de fase van hetvoorontwerp € 20 kost om vanidee te veranderen.

Indien we van idee zouden veran-deren in de ontwerpfase, dan die-nen de plannen aangepast te wor-den. Dat vraagt reeds heel watmeer werk en zou algauw heelwat meer kosten dan een aanpas-sing in de fase van het vooront-werp. Laat ons rekenen op € 200.

Wanneer de uitvoering van debouwwerken echter al aangevatis, wordt het een heel stuk duur-der om nog van idee te verande-ren. De plannen en het lasten-boek moeten aangepast worden,de uitvoeringsplanning moet bij-gestuurd, de uitvoeringsmetho-des dienen misschien gewijzigdte worden, de aannemers moetenbijkomende offertes maken, ermoet opnieuw overlegd worden,

er zijn bijkomende leveringen no-dig, misschien moeten er wel de-len terug afgebroken te worden,er kunnen vertragingen optre-den,... Kortom, de kosten lopenspectaculair hoog op en zijn zo’n1000 keer hoger dan in de vorigefase, tot € 200.000 in ons voor-beeld.

Tot daar blijft het beheersbaar,maar wat indien zich tijdens deuitvoering een ongeval voordoet?In dat geval exploderen de kostennogmaals met een factor 100 invergelijking met het vorige scena-rio, tot wel € 20.000.000. En ie-mand moet die kosten dragen...

Wanneer het gaat om woning-

bouw, zullen de vermelde bedra-gen wellicht andere proportiesaannemen, maar de kostenver-houding tussen de verschillendescenario’s zal dezelfde zijn.

Het loont dus om vanaf het beginvan de ontwerpfase grondig na tedenken over veiligheid en ge-zondheid van zowel de uitvoer-ders als de latere gebruikers!

Veiligheid engezondheid: eeninvestering?Ook vanuit een andere invalshoekis het belangrijk na te denken overveiligheid en gezondheid. Tijdenshet ontwerp dienen immers heelwat keuzes gemaakt te worden, zo-wel door de ontwerper als door deopdrachtgever, en niet alleen op

het vlak van veiligheid.

Vooraleer begonnen wordt met hetontwerp, wordt een eisenpro-gramma opgesteld om na te gaanwaaraan het bouwwerk moet vol-doen. Waarvoor zal het gebruiktworden? En welke voorwaardenmoeten er gecreëerd worden omhet voor het vooropgezette doel tekunnen gebruiken?

We nemen de bouw van een vrij-staande woning als voorbeeld. Bijhet opstellen van het eisenpro-gramma wordt veelal uitgegaanvan de huidige behoeften van degebruikers. Bij de keuze van hetaantal slaapkamers wordt bijvoor-beeld rekening gehouden met dehuidige gezinstoestand van de

bouwheer. Dat is echter een varia-bel gegeven. Hoe zal het gezinbinnen pakweg 20 jaar zijn samen-gesteld? Heeft het gezin dat aan-tal kamers dan nog nodig? Krijgende kamers een andere bestem-ming? Moet de woning dan ver-bouwd worden om te voldoen aande behoeften van het veranderdegezin?

En kan die woning wel gemakkelijkworden aangepast? Kunnen murengemakkelijk verplaatst worden,deuropeningen eenvoudig bijge-creëerd?

Als het antwoord op die vragen po-sitief is, dan zal ook de veiligheidvan de uitvoerders van de aanpas-singswerken er wel bij varen. Er zalimmers geen gevaarlijk stut- enbreekwerk moeten gebeuren om dewoning aan te passen aan denieuwe behoeften van het gezin.

De prijs van veilig bouwen

1. € 20 om van idee te veranderenin de fase van het voorontwerp

2. € 200 om een plan aan te passen

3. € 200.000 om een aanpassingdoor te voeren tijdens de uitvoe-ringsfase van het bouwwerk

4. € 20.000.000 om de gevolgenvan een ongeval te dragen

Veilig ontwerpen40

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Een flexibel ontworpen woning kande veiligheid van de uitvoerdersvan latere verbouwingswerkensterk bevorderen. Sterker nog: deverbouwingen zullen ook een stukvoordeliger zijn!

Ook bij de materiaalkeuzes dieneneen groot aantal overwegingen ge-maakt te worden. Hoe onderhouds-intensief zijn de gekozen materia-len? Is er jaarlijks onderhoudnodig of volstaat een driejaarlijkseonderhoudsbeurt om de materialenin goede staat te houden?

Minder onderhoud betekent minderkosten en minder blootstelling aanpotentiële gevaren voor de perso-nen die het onderhoud verrichten.

En wanneer het tijd is voor eenonderhoudsbeurt, zijn er dan durestellingen nodig om veilige om-standigheden te garanderen ofwerd reeds in het ontwerp bijvoor-beeld een verankeringspunt voor-zien, zodat het gebruik van eenveiligheidsharnas volstaat om opeen veilige manier onderhoudswer-ken van korte duur te kunnen uit-voeren?

Het verankeringspunt vormt opzich een initiële meerkost, maarhet zal al vlug een bijzonder ren-dabele investering blijken wanneerde eerste onderhoudsbeurten zichaandienen.

Ook de keuze voor bepaalde onder-houdsarme producten of materia-len kan aanleiding geven tot eeninitiële meerkost, maar dat zal op-

nieuw een goede investering blij-ken wanneer het onderhoudsbud-get in aanmerking wordt genomen.

Bij de overwegingen die gemaaktworden in de ontwerpfase, kanmen zich dus best niet enkel latenleiden door de initiële kost. Ermoet eveneens rekening wordengehouden met de te verwachtenonderhoudskosten. Veelal zal dekeuze voor een bepaald - welis-waar duurder - onderhoudsvrij ma-teriaal op termijn een bijzonderrendabele investering blijken. In-dien materialen onderhoud vergen,dan kan men best reeds in de ont-werpfase nadenken over de manierwaarop dit zo eenvoudig en zo veilig mogelijk kan gebeuren. Ookdat zal snel een goede investeringblijken.

Preventiemaatregelen integrerenin het ontwerp is dus ontegenspre-kelijk een rendabele zaak, zeker als je rekening houdt met de zogenaamde life-cycle cost: de to-tale kosten van het bouwwerk overzijn volledige levensduur (bouw-kosten, onderhoudskosten, ener-giekosten,...).

Veiligheid engezondheid van degebruikersLaat ons ook eens stil staan bijhet scenario waarbij de gebruikerzelf het onderhoud van zijn wo-ning doet. Moet er in dat geval

minder aandacht gaan naar hetintegreren van preventiemaatre-gelen in het ontwerp?

Het antwoord is duidelijk neen.Wie kent immers geen familielid,vriend of kennis die al eens hetslachtoffer is geweest van een - aldan niet ernstig - ongeval bij hetuitvoeren van onderhoudswerkenaan zijn woning, met alle gevol-gen van dien: arbeidsongeschikt-heid, hospitalisatie, blijvende let-sels... Kunnen de kosten daarvanbecijferd worden?

De voorzieningen die geïnte-greerd werden in het ontwerp,zijn dus ook nuttig voor de ge-bruikers zelf. Waarom zou eendakhaak bijvoorbeeld ook nietgebruikt kunnen worden om eennoodtouwladder aan te bevesti-gen die gebruikt kan worden voorevacuatie in geval van brand inde zolderkamer? Veiligheid en ge-zondheid van arbeiders en vangebruikers gaan dus hand inhand.

Wat te doen met degevaren die niet uit hetontwerp gebannenkunnen worden?Het zou mooi zijn als alle gevarenvoor de veiligheid en de gezond-heid van de werknemers die be-trokken zullen zijn bij de bouw enhet latere onderhoud evenals vanlatere gebruikers, geëlimineerd

zouden kunnen worden tijdenshet ontwerp van het bouwwerk.In de praktijk zal dat echter nietmogelijk blijken. Het uitvoerenvan bouwwerken zal blijven ge-paard gaan met intrinsieke risi-co’s voor de veiligheid en de ge-zondheid.

Het is de taak van de coördinator-ontwerp om die zogenaamderestrisico’s in kaart te brengen ener de gepaste preventiemaatrege-len voor voor te stellen.

Zo zal op plaatsen waar valgevaarbestaat, gebruik dienen gemaaktte worden van bij voorkeur collec-tieve beschermingsmiddelen, zo-als leuningen en netten.

Het geheel van restrisico’s en pre-ventiemaatregelen vormt de basisvoor het opstellen van het veilig-heids- en gezondheidsplan, even-als de meetstaat voor de preven-tiemaatregelen.

Door het opstellen van die apartemeetstaat voor de preventiemaat-regelen is het mogelijk gewordenom onheuse concurrentie tussenbouwondernemingen op het vlakvan veiligheid en gezondheid tevoorkomen. Zo wordt immers eencorrecte en transparante calcula-tie van de preventiemaatregelenmogelijk.

Veilig ontwerpen 41

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Bijlage 1. Planning der werken : beoordeling van de risico’sHet GANTT-diagram uit het hoofdstuk “Het belang van een planning” omvatte slechts een beperkt aantal activiteiten. Hierna vindt u een meer gedetailleerde planning met het oog op het beoordelen van de risico’s.

Omschrijving: het project omvat een eengezinswoning bestaande uit een kelder (ondergronds),een gelijkvloers, één bovenverdieping en een zadeldak

NR OMSCHRIJVING

1 OPSTARTEN VAN DE WERF

1.1 Prospectie van de werf

1.2 Vaststellen van ondergrondse leidingen of niet-geïsoleerde luchtleidingen

1.3 Eventueel contacten met de overheidsdiensten voor inname openbare weg, signalisatie

1.4 Eventueel contacten met de verschillende nutsmaatschappijenOpvraag planning, detectie,...

1.5 Eventueel afbraak van bestaande gebouwen

1.6 Bodemonderzoek / verontreiniging

2 GRONDWERKEN/UITGRAVINGEN VOOR EVENTUELE KELDER

2.1 Lokaliseren van risico’s op het terrein (leidingen, rioleringen, gecontamineerde grond...)

2.2 Indien nodig grondbemaling

3 WERFINRICHTING

3.1 Werfafsluitingen

3.2 Werfkeet en sanitaire installaties

3.3 Sanitaire installaties

3.4 Opslag van afval / scheiding van afval

3.5 Aansluiting werfkast / stroomgroep

3.6 Verkeerssignalisatie

3.7 Aansluiting aardingslus / rioleringen

4 RUWBOUWWERKEN

4.1 Funderingswerken: metselwerken of aanvulwerk (betonneren), plaatsen wapening, binnenbrengen van nutsleidingen

4.2 Plaatsen van ondergrondse putten of citernen

4.3 Plaatsen vloerplaat kelder, bekisten + betonstorten

4.4 Uitmetselen of bekisten van betonnen keldermuren

4.5 Plaatsen van de waterdichting op gemetselde of betonnen keldermuren

4.6 Ontkisten van betonnen wanden van de kelderstructuur

4.7 Plaatsen van welfsels of predallen op kelderstructuur; collectieve randbeveiligingen moeten worden voorzien

4.8 Aanvullen van gronden aan buitenkant keldermuren

4.9 Aanvang metselwerken gelijkvloers + plaatsing van wandisolatie

4.10 Indien mogelijk de trappen-prefabtrappen direct aanmaken per verdiep

4.11 Integreren van collectieve beveiligingen vóór het plaatsen van welfsels op verdiep

4.12 Mogelijkheid van gebruik van collectief beveiligingssysteem dat tegelijkertijd dienst doet als randbekisting van de vloerplaat

4.13 Mogelijkheid van opbouw van vaste steiger voor het metselen van de gevelstenen van verdiep

4.14 Metselen van de muren op verdiep + aanbrengen van isolatie

4.15 Aanbrengen van dorpels, sierstenen en lintelen

4.16 Plaatsing vloerplaat of houten roostering boven het verdiep

4.17 Mogelijkheid van gebruik van collectief beveiligingssysteem als collectieve dakrandbeveiliging

4.18 Mogelijkheid om vaste steiger op te bouwen voor het metselen van de puntgevels

4.19 Voegwerken aan schouwen en plaatsen van verankeringen voor latere instandhoudings- of onderhoudswerken

Bijlagen

Veilig ontwerpen42

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

4.20 Voegwerken

4.21 Voegwerken laten uitvoeren en gebruik maken van de vaste steiger

5 DAKWERKEN

5.1 Aanpassen van de collectieve dakrandbeveiligingen aan de daktimmerwerken

5.2 Aanpassen van de vaste steiger in hoogte, afhankelijk van de dakhelling

5.3 Plaatsen van verankeringen voor latere instandhoudings- of onderhoudswerken

5.4 Plaatsing van spanten, daktimmerwerk, dakbedekkingsplaat, dakisolatie

5.5 Aanbrengen van dakbedekking (pannen of leien)

5.6 Plaatsen zink in dakgoten of afzonderlijke goten

6 AFWERKING

6.1 Buitenschrijnwerkerij

6.2 Plaatsen van ramen en buitendeuren, rekening houdend met toegankelijkheid, draaizin en later onderhoud

6.3 Plaatsing van beglazing op gelijkvloerse en hogere verdiepingen

6.4 Afdichten ramen e.d. (bv. met silicone)

7 ELEKTRISCHE INSTALLATIE

7.1 Uitslijpen van de muren voor plaatsing van de elektrische leidingen

7.2 Trekken van elektrische draden in de leidingen

7.3 Plaatsen van de elektrische hoofdverdeelkast. Rekening houden met de toegankelijkheid, voldoende aantal kringen + reserveinbouwen, plaatsen van de verschillende differentiaalstroomschakelaars en toegankelijkheid tot de aardingslus

7.4 Plaatsing van verlichtingsarmaturen (binnen en buiten)

8 INSTALLATIES VOOR SANITAIR EN CV

8.1 Plaatsen van de leidingen, opbouw of inbouw

8.2 Draadtrekken, lassen of solderen van leidingen

8.3 Plaatsen van toestellen

8.4 Plaatsen van verwarmingsketel + boiler. Rekening houden met de toegankelijkheid, ook voor latere onderhoudswerken

9 STUKADOORSWERKEN

9.1 Al dan niet machinaal bezetten van muren en plafonds

9.2 Maken van stellingen of rolstellingen voor bezetting van plafonds en trapzalen, rekening houden met gevaarlijke openingen

10 DEKVLOEREN/CHAPES

10.1 Machinaal aanvoeren van de deklaag

10.2 Betegeling, parket, tapijt...

11 BINNENSCHRIJNWERKEN

11.1 Plaatsen van binnendeuren, rekening houden met de draaizin

12 VOEGWERKEN

12.1 Schilder- en behangwerken

12.2 Voegwerken laten uitvoeren en gebruik maken van de vaste steiger

13 PLAATSEN VAN AFVOERLEIDINGEN

13.1 Aansluiten van aflopen aan buitenriolering, rekening houden met de toegankelijkheid van de bezoekkamers en sterfputten

13.2 Omgevingswerken

13.3 Bestrating, betegeling en tuinaanleg

Veilig ontwerpen 43

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Bijlage 2. Controlelijst omgevingHet overlopen van deze punten moet resulteren in een reeks preventiemaatregelen in verband met de omgeving, die reeds tijdens de ontwerp-fase genomen kunnen worden. De voorgestelde preventiemaatregelen zullen verband moeten houden met de uitvoering van het bouwproject,het gebruik en het latere onderhoud ervan.

Hierna volgt een voorbeeld van een niet-limitatieve controlelijst.

ONDERWERP JA NEE N.V.T.(1) PREVENTIEMAATREGELEN

Beperkingen t.g.v. bodemgesteldheidHoogte grondwaterstandLiggen en/of hangen er hoogspanningslijnen in de onmiddellijke omgeving van de bouwplaats?Zijn er ondergrondse leidingen?Is er sprake van bodemverontreiniging (bodemanalyserapporten) ?Zijn er bedrijven met verhoogde risico’s in de onmiddellijke omgeving?Ligt de bouwplaats op de oever van een waterloop?Ligt de bouwplaats in de omgeving van scholen?Is de bouwplaats goed bereikbaar?

• hoogte belemmeringen (viaducten, poorten, etc.)• belemmeringen t.o.v. maximale gewichten

(max. wielasdruk)• belemmeringen t.o.v. max. lengte transporten

Moet men rekening houden met een aantal verkeersmaatregelen?

• te volgen transportroute• afspraken met verkeerspolitie• afspraken met wegbeheerder• aan te brengen voorzieningen

i.v.m. verkeersveiligheid• parkeermogelijkheden• bereikbaarheid ambulance, brandweer,…

Zijn er risico’s voor omwonenden en/of publiek :• aanwezigheid van publiekstrekkers

zoals scholen, openbare gebouwen, winkelcentra,…

• rechtstreekse buren• recht van doorgang• afspraken met kopers, huurders,…

Zijn er beperkende maatregelen i.v.m.:• geluid• parkeren• vervuiling• werktijden

Zijn er bijzondere activiteiten in de directe omgeving van de bouwlokatie?

• andere aannemers• activiteiten van nutsbedrijven• infrastructurele werken

Zijn er bijzondere objecten in de directe omgeving van de bouwlokatie?

• bovengrondse hoogspanningslijnen• ondergrondse leidingen• spoorbanen• opslag gevaarlijke stoffen• stabiliteit bestaande gebouwen• bomen, openbaar groen• waterlopen

(1) N.V.T. : niet van toepassing

Veilig ontwerpen44

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

ONDERWERP JA NEE N.V.T.(1) PREVENTIEMAATREGELEN

Zijn alle nutsvoorzieningen aanwezig en bereikbaar?• telefoon, kabeltelevisie• gas• riolering• water• elektriciteit• …

Moeten er maatregelen genomen worden met betrekking tot de toegankelijkheid van de bouwlocatie?

• afsluitbaarheid van de bouwplaatso verboden toegang onbevoegdeno toegangsregelingo aanwezigheidsregistratieo bewakingo …

• in- en uitritten• terreingesteldheid

o beloopbaarheido stabiliteit materieelo vervuilingo …

• grondwaterstando drainage, bemalingo pompen, noodaggregaato grachten, waterloopo …

• taluds• keerwanden• bouwwegen

Is er voldoende ruimte voor werfinstallaties?• toegang werfwegen en parkeerruimte• sociale voorzieningen• werfburelen• E.H.B.O.-post• werkplaatsen• opslagruimte• tijdelijke opslag grond• materiaal• afval• …

Is er rekening gehouden met aan- en afvoerroutes van groot materieel :

• heistelling• bouwkraan• transport heipalen/stelplaten/prefab• …

Is er sprake van beperkingen m.b.t.:• bouwplaatsafbakening• wegafzettingen• …

Is er rekening gehouden met te nemen verkeersmaatregelen?Is er sprake van recht van doorgang tijdens de werkzaamheden?

Veilig ontwerpen 45

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Bijlage 3. Controlelijst ‘dakwerken’Controlepunten in verband met de impact van de bouwplaats op de omgeving

ONDERWERP JA NEE N.V.T. BESTEKPOST PREVENTIEMAATREGELEN

Is er rekening gehouden met Xaan- en afvoerroutes van groot materieel:

• heistelling

• bouwkraan

• transport heipalen/stelplaten/prefab

• …

Is er sprake van beperkingen m.b.t.: X

• bouwplaatsafbakening

• wegafzettingen

Is er rekening gehouden met X Signalisatieplan opstellen.te nemen verkeersmaatregelen?

Is er sprake van recht van doorgang X Maatregelen nodig ter beveiliging tijdens de werkzaamheden? van derden; doorgang beschermen

tegen vallende voorwerpen.

Is er voldoende ruimte voor werfinstallaties? X

• toegang werfwegen en parkeerruimte

• sociale voorzieningen

• werfburelen

• E.H.B.O.-post

• werkplaatsen

• opslagplaatsen

- tijdelijke opslag grond

- materiaal

- afval

Is er ruimte voor opslag van brandbare Xen explosieve stoffen?

Is er sprake van bodemverontreiniging X(bodemanalyserapporten)?

Zijn er explosieven aanwezig? X

Is er budgettaire ruimte voor benodigde voorzieningen? X

Controlepunten in verband met de bouwtechnische aard van het bouwwerk


Is er rekening gehouden met inzet, X situering en reikwijdte van bouwkranen of ander zwaar materieel ?

Is er rekening gehouden met intern transport X(voldoende brede doorgangen)?

Is er ruimte voorzien voor de opstelling van: X

• steigers

• liften

• …

Is er in alle bouwfasen rekening gehouden met de bereikbaarheid van: X EHBO-post bouwheer mag worden

• sociale voorzieningen gebruikt.

• E.H.B.O.-post

• opslagplaatsen/materiaalketen

• vluchtwegen

• …

Veilig ontwerpen46

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Controlepunten in verband met de impact van de bouwonderdelen op het bouwproject


Zijn de verschillende bouwonderdelen zoals X Als toegang tot het gevel en dak goed bereikbaar tijdens dak moet een trappentoren bouwen onderhoudswerkzaamheden? worden opgesteld.

Kruipruimte/technische kokers: is de werkhoogte Xvoldoende? (min. 80 cm)

Zijn de afmetingen van de opstellingsruimten Xvoor CV en luchtbehandelingsinstallaties aangepast ?

Zijn de installatie en bouwdelen voor Xonderhoudswerkzaamheden goed bereikbaar ?

Controlepunten in verband met impact bouwprincipe


Is er sprake van:

• afbraakwerken X

• verwijderen van gevaarlijke materialen X

• bodemverontreiniging X

• …

Zo ja, is er rekening gehouden met eventuele gevolgen voor de uitvoeringstermijn en uitvoeringskosten? X

Wordt er bij het opstellen van de uitvoeringstermijn rekening gehouden met:

• afbraakwerken X

• verwijderen van gevaarlijke materialen X

• bodemverontreiniging? X

• …

Wordt er een realistische planning in tijd en kosten opgesteld, rekening houdend met:

• bodemgesteldheid X

• transport op bouwplaats X

• begaanbaarheid werkplek X

• inzetbaarheid van materieel X

• funderingsconstructie (prefab, palen,…) X

• aanpak ruwbouw, afbouw en installatie X

• …

Werd er een volgorde voor de uitvoering Xvan de werken opgesteld, rekening houdend met het vroegtijdig wind- en waterdicht maken van het gebouw?

Is er gedacht aan het op tijd plaatsen en X Zie hoger – een trappentoren zal gebruiken van definitieve trappen? worden opgesteld.

Bestaande dakdichting moetworden afgebroken. Maatregelentreffen ter voorkoming van stof-en geluidshinder.

Veilig ontwerpen 47

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Controlepunten in verband met materiaalgebruik en -detaillering


Is er rekening gehouden met de voor Xde bouwnijverheid geldende C.A.O.’s en/of richtlijnen van de Administratie m.b.t. gewicht, afmeting, ruwheid, giftigheid e.d. van de gebruikte bouwproducten ?

Is er bij werkzaamheden in kruipruimtes X rekening gehouden met:

• bodemgesteldheid

• bereikbaarheid

• veilige verlichting

• ventilatie

• …

Wordt er bij de specificatie van de bouwmaterialen gedacht aan:

• gebruik van schadelijke hulpstoffen X

• stof- en geluidsproductie X

• trillingen X

• fysieke belasting X

• …

Wordt er gedacht aan een arbeids-, X gebruiks- en onderhoudsvriendelijke oplossing voor de afwerking van vloeren (bv. gebruik maken van gietvloeren) ?

Is er bij bodemsaneringswerken rekening X gehouden met de te treffen voorzieningen ?

Is er bij installatieonderdelen rekening gehouden X met een minimale vrije ruimte rondom toestellen, zodat het installeren, bedienen, onderhouden en eventueel herstellen op een verantwoorde, veilige en ergonomische wijze kan gebeuren?

Moeten er in kruipruimtes las- of X soldeerwerkzaamheden plaatsvinden ?

Zo ja, is er voldoende verluchting ?

Zijn er bevestigingspunten voor transport X op de bouwplaats voorzien?

Zijn er tijdelijke of permanente bevestigingsmogelijkheden voor veiligheidsvoorzieningen tijdens de bouwen gebruiksfase?

• vangnetten X

• vluchtwegen X

• noodtrappen X

• brandblusinstallatie X

• bevestigingspunten voor persoonlijke X beschermingsmiddelen tegen het vallen,…

• …

Veilig ontwerpen48

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Controlepunten in verband met fasering en bouwmethoden


Risico’s als gevolg van eventuele samengaande activiteiten op bouwplaats :

• explosiegevaar X

• stof- en geluidsproductie X

• trillingen X

• …

Controlepunten in verband met de definitieve afwerking


Is er bij de definitieve keuze van afwerkingsmaterialen rekening gehouden met wettelijke normen en/of met de voor de bouwnijverheid opgestelde regels van goede praktijk ?

• verfproducten kiezen met de minste risico’s X

• voor binnenwerk: oplosmiddelvrije X of –arme verfproducten gebruiken

• geen asbest- en teerhoudende X producten gebruiken

• verfproducten aanbrengen onder X geconditioneerde omstandigheden, bv. in daartoe ingerichte werkplaatsen

• …

Controlepunten in verband met de bestekbepalingen


Is bij het bestek een planning of schema gevoegd X voor het leveren van werktekeningen, zodat deze op het werk beschikbaar zijn?

Is bij het bestek een analyse gevoegd X met betrekking tot veiligheids- en gezondheidsrisico’s ?

Is het voorzien dat de aannemer vóór de gunning X een goedgekeurd veiligheids- en gezondheidsplan moet voorleggen?

Is de opvolging en de evaluatie van Xde toegepaste preventieprincipes geregeld?

Is het voorzien dat installaties niet eerder in X gebruik genomen worden dan nadat alle aanwezigen op de bouwplaats zijn geïnformeerd en de nodige veiligheidsmaatregelen zijn getroffen?

Controlepunten in verband met de onderhoudsfase van het bouwwerk


Is er rekening gehouden met de vorm van het gebouw voor een eventueel later onderhoud ? X

• Kan er rond het gebouw een looppad X voorzien worden (bv. 2,5 m. breed) waarop een rolstelling kan worden geplaatst ?

Veilig ontwerpen 49

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

• Lopen de waterpartijen niet tot aan de gevel X en is er nog voldoende ruimte tussen de waterpartij en het gebouw ?

• Zijn er niet te veel uitspringende geveldelen, X zodat een stelling normaal opgebouwd kan worden ?

• Zijn er niet te veel inspringende geveldelen? X

• Kunnen overhangende glas- of geveldelen X met een hoogwerker bereikt worden ?

• Zijn er niet te veel hellende glasvlakken? X

• Vormen eventuele lichtreclames en Xvlaggenmasten geen obstructie voor het onderhoud van het gebouw ?

• Zijn balkons en richels voor het zemen van Xde ramen uitgerust met verankeringssystemen voor persoonlijke valbeveiliging of gelijkwaardige beveiligingen tegen het vallen ?

• Is het dak makkelijk bereikbaar ? X Een trappentoren zal worden opgesteld

• Is er watervoorziening op het dak ? X

• Is het dak rondom voorzien van een leuning? X Hoofdaannemer dakdichtingswerkenmoet tijdelijke bescherming plaatsen

Zijn er hulpmiddelen op of aan het gebouw X voorzien die gebruikt kunnen worden tijdens de onderhoudsfase?

Bijlage 4. Voorbeeld van een postinterventiedossier

ToelichtingAan de hand van sleutelvragen en van de niet-limitatieve controlelijst wordt een overzicht van bestaande risico’s en de hierbij te nemen maat-regelen en/of voorzieningen opgesteld.

Overzicht van bestaande risico’s en de hierbij te nemen maatregelen en/of voorzieningenBetreft Risico Risico-oorzaak Te nemen maatregelen,

voorzieningenTe voorziendoor

In stand tehouden door

Toezicht

Locatie - Slecht bereikbaar voor uit-zonderlijk groot vervoer

- Plaatsen kraan onmogelijk

Smalle straat - Leveranciersinlichten

- Ladderlift gebruiken

Hoofdaannemer Hoofdaannemer - Coördinator-verwezenlijking- Werfleider hoofdaannemer

Risico voor derden Toegang bedrijf moetmogelijk blijven

Ingang bedrijf bescher-men tegen vallende voor-werpen


Gelijktijdig uitvoeren vanwerken

Aanpassing dakdoorvoe-ren en luchtkanalen

Afspraken met onder- ennevenaannemers


Werken boven werknemersin de hal

Werken in hal moetencontinu kunnen doorgaan

Vangelementen plaatsenonder dakdoorvoeren


Toegang dak - Vallen van hoogte- Gebruik ladder of trappen

- Geen gebruik kunnenmaken van bestaandetoegang in de hal

- Ontbreken van degelijketoegang langs buiten

Opstellenvan trappentoren


Dakrandbeveiliging Vallen van hoogte Ontbrekenvan borstwering

Plaatsen van degelijkerandbeveiliging


Voorzieningenop het dak

Vallen door openingen inhet dak

Koepels/lichtstraten dieweggenomen moeten wor-den

Openingen langs onderdichtmaken


Ontbreken van voldoendevluchtwegen

Maar één bestaandevluchtweg (noodladder)op uiteinde van gebouw

Bijkomende noodtrapvoorzien


Veilig ontwerpen50

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Betreft Risico Risico-oorzaak Te nemen maatregelen,voorzieningen

Te voorziendoor:

In stand tehouden door:

Toezicht

Huisvestingsmiddelen Ontbreken van de nodigeinrichtingen

Inrichtingen bouwheermogen niet worden gebruikt

Zelf inrichtingen plaatsen Hoofdaannemer Hoofdaannemer - Coördinator-verwezenlijking- Werfleider hoofdaannemer

Gebruik inrichtingenhoofdaannemer doorneven- en onderaannemers

Nog geen afsprakengemaakt

Afspraken maken, vastleg-gen en bekend maken

Hoofdaannemer Hoofdaannemer - Coördinator-verwezenlijking - Werfleider hoofdaannemer

EHBO Men kan een beroep doenop de EHBO-post van hetbedrijf

Procedure nog niet vastge-legd

De nodige afspraken metbouwheer en andere aan-nemers zijn nog te maken


Fysische factoren Geluidshinder Werken met machines(schiethamer, schraap- ensnijmachine)

Voorlichting en instructiesgeven i.v.m. dragen vangehoorbeschermers

Hoofdaannemer Hoofdaanne-mer

- Coördinator-verwezenlijking - Werfleider hoofdaannemer

Klimaat Ontstaan van onveiligesituaties

Werken bij hoge windsnel-heden

Duidelijke instructies totwelke windsnelheden ervoortgewerkt mag worden


Werken bij hoge tempera-turen

Duidelijke instructiesgeven i.v.m. het dragenvan beschermkledij

Alle aannemers Alle aannemers - Coördinator-verwezenlijking - Werfleider hoofdaannemer

Fysieke belasting Verplaatsen van zwaar mate-rieel of zware materialen

Ontbreken van hulpmiddelen Aangepaste hulpmiddelenvoorzien, o.a. ladderlift,steekwagen, flessenwa-gen,…


Werken in belastende hou-ding (gebogen/gedraaid)

- Te weinig of geen aange-paste hulpmiddelen

- Onvoldoende opleiding

- Aangepaste hulpmiddelenvoorzien

- Opleiding tiltechnieken


Toxische stoffen Irritatie luchtwegen/ogen/huid

- Verkeerd gebruik - Ontbreken van aange-

paste PBM's - Gebrek aan opleiding en

instructies

- Opleiding en instructiesgeven

- Aangepaste PBM's terbeschikking stellen

- Toxische stoffen vervan-gen door minder toxische

- Een lijst van de produc-ten die gebruikt zullenworden voorleggen en de MSDS-fiches bij hetV&G-plan voegen


Brandbare producten/werken met open vlam

Brandgevaar Werken met open vlam - Opleiding en instructiesgeven

- Aangepaste blusmiddelenvoorzien


Verkeerde/slechte opslag - Opleiding en instructies - Aangepaste opslagruimte

voorzien - Rekening houden met

milieuwetgeving - Het aantal gasflessen

beperken - Aangepaste en voldoende

aantal blusmiddelenvoorzien


Verkeerd/slecht gebruik Opleiding en instructies Hoofdaannemer Hoofdaannemer - Coördinator-verwezenlijking - Werfleider hoofdaannemer

Ketelbrand Oververhitting - Opleiding en instructies - Deksel ketel steeds sluiten - Ketels met thermostaat

gebruiken


Gevaar voor brandwonden Spatten / verbranden aanhete onderdelen

- Opleiding en instructies - Aangepaste PBM's dragen- Aangepaste afkoelings-

middelen (water) terbeschikking stellen


Ontploffingsgevaar - Opwarmen gasfles metopen vlam

- Gasflessen op onvol-doende afstand van bran-ders/ketel

- Gasflessen nooit opwar-men met de vlam

- Gasflessen op voldoendeafstand van brandbareproducten/ketel opslaan


Gevaar voor brand na dewerkuren

Smeulende stofdelen,… Wachtdienst organiseren Hoofdaannemer Hoofdaannemer - Coördinator-verwezenlijking - Werfleider hoofdaannemer

Afval Gevaarlijk afval Niet-gescheiden afval Afval sorteren, rekeninghoudend met milieuwetge-ving

Alle aannemers Alle aannemers - Coördinator-verwezenlijking- Werfleider hoofdaannemer

Veilig ontwerpen 51

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Postinterventiedossier

WONINGBOUW

Veilig ontwerpen52

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

GNI

SS

AP

EO

T N

EE

NA

V D

LE

EB

RO

OV

esylana

ocisiR

GNI

NO

W reisso

deitnevret

nitso

PO

CISI

R mrovslavegno ekjilego

M G

NIG

EW

ED

OIR

EP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrews

du

ohre

dn

o eretal g

nivjirhcs

mO

.R

N32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gi

do

n nei

dni(

TV

N fo

siu

h teh

mO

1

snijden

stoten/botsen

knellen

verbrandingen

pletten

wegslaan/kantelen

loskomen

wegvliegen

vallende voorwerpen

uitglijden/vallen van hoogte

damp, gas of stof

brand/verhitting/ontploffing

verblinding/schade ogen

elektrocutie

straling

trillingen

lawaai

verstikking

vergiftiging

verdrinking/overstromen

bedelving

medische aandoening

lich./psych. belasting

frequentie of tijdstip van uitvoering: W, M, J

E (ernst)

x

W (waarschijnlijkheid)

x

B (blootstelling)

=

R (risicograad)

revegthcardpo ed rood neizrooV .

A)raanegie(

tsaleb eitceridwuob ed rood neizroo

V .B

)tcetihcra( prewtno teh te

m

tsaleb eitceridwuob ed rood esylan

A .C

)remennaa( gnireovtiu ed te

m

1.1nessarret

ne ne

peots ,

neg

nag

nI 32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

,negewsgnageot

navneduoh

gilievne

raabpoolebdeog

sdeetste

Hsletro

wne

nekkatekjilraaveg

tneketebti

D.nessarret

nenepeots

)thcilprevkjilette

w(ne

miursji

newueens

retniw

edni

,neredjiwrev

.neduoh jirv negnageot ed ne

W=

3x

3x

372

nenegeov

ednettizsolpo

nerum

ednednivebsiuh

tehmo

hcize

D.nerelortnoc negnikkedfaruu

mJ

=1

x1

x3

3

2.1ne

gni

diel ne sri

ovreser ,skna

T32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

annegnidiel-

nesknat-

GPL

.nekkelsknateilokoots

edfo

nekjikaN

neerood

nerelortnocnetal

raaj5

edmo

negnilletsreh

eredei.e

msinagro dnekreJ

=1

x1

x3

3

esdnorgrednopo

nenettupeitcepsni

ne-reta

wed

posleske

D.neizan senretic

M-6=

2x

3x

724

3.1riali

bue

m- ne

nelletseot

netiu

b ,g

nithcilrev

netiu

B32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

nerutamrathcil

navdiehthcid

ed,p

maled

navnegnavrev

tehji

B.neizan negnidielnetiub ed nav eitalosi ne negnigitseveb ed koosla

?

=2

x1

x51

03

TIE

TIVI

TC

A

ne neneohcs etsapegnaa :raanegiE .

Aneizroov neleddi

msdiebra negnageot etkre

wegfa :tcetihcrA .

Bneizroov

TV

N :remenna

A .C

neizroov selortnoc :raanegiE .

A neleddi

m ne gnageot :tcetihcrA .

Belortnoc ed roov neizroov

TV

N :remenna

A .C

neleddim -sdiebra etkihcseg :raanegi

E .A

nekiurbeg -netiub diehkjileknageot :tcetihcr

A .B

tot diehkjilegom ed ne nelletseot

. neizan nepmal nav negnavrevT

VN :re

mennaA .

C

leddimsgnageot tsapegnaa :raanegi

E .A

eitcepsni roov roov diehraabkiereb :tcetihcr

A .B

neizan eitcepsniT

VN :re

mennaA .

C

nekiurbeg neleddimpluh :raanegi

E .A

fo pahcsdeereg tsapegnaa :tcetihcrA .

Bneizroov neleddi

mpluhneizan diehkjileknageot ne

TV

N :remenna

A .C

Veilig ontwerpen 53

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylana

ocisiR

GNI

NO

W reisso

deitnevret

nitso

PO

CISI


M G

NIG

EW

ED

OIR

EP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrews

du

ohre

dn

o eretal g

nivjirhcs

mO

.R

N32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gi

do

n nei

dni(

TV

N fo

siu

h teh

mO

1

snijden

stoten/botsen

knellen

verbrandingen

pletten

wegslaan/kantelen

loskomen

wegvliegen

vallende voorwerpen


damp, gas of stof



elektrocutie

straling

trillingen

lawaai

verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst)

x


xB (blootstelling)

=

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B


m


A .C


m

1.1nessarret

ne ne

peots ,

neg

nag

nI 32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

,negewsgnageot

navneduoh

gilievne

raabpoolebdeog

sdeetste

Hsletro

wne

nekkatekjilraaveg

tneketebti

D.nessarret

nenepeots

)thcilprevkjilette

w(ne

miursji

newueens

retniw

edni

,neredjiwrev

.neduoh jirv negnageot ed ne

nenegeov

ednettizsolpo

nerum

ednednivebsiuh

tehmo

hcize

D.nerelortnoc negnikkedfaruu

m

2.1ne

gni

diel ne sri

ovreser ,skna

T32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

annegnidiel-

nesknat-

GPL

.nekkelsknateilokoots

edfo

nekjikaN

neerood

nerelortnocnetal

raaj5

edmo

negnilletsreh

eredei.e

msinagro dnekre

esdnorgrednopo

nenettupeitcepsni

ne-reta

wed

posleske

D.neizan senretic

3.1riali

bue

m- ne

nelletseot

netiu

b ,g

nithcilrev

netiu

B32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

nerutamrathcil

navdiehthcid

ed,p

maled

navnegnavrev

tehji

B.neizan negnidielnetiub ed nav eitalosi ne negnigitseveb ed koosla

TIE

TIVI

TC

A

Veilig ontwerpen54

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylana

ocisiR

GNI

NO

W reisso

deitnevret

nitso

PO

CISI


M G

NIG

EW

ED

OIR

EP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrews

du

ohre

dn

o eretal g

nivjirhcs

mO

.R

N32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gi

do

n nei

dni(

TV

N fo

kad te

H2

snijden

stoten/botsen

knellen

verbrandingen

pletten

wegslaan/kantelen

loskomen

wegvliegen

vallende voorwerpen


damp, gas of stof



elektrocutie

straling

trillingen

lawaai

verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst)

x


x

B (blootstelling)

=

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B


m


A .C


m

1.2neka

d ettalP

2.2

nekad e

dnelle

H

3.2

neeme

gla neka

D32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

• srets

nevkad ,

nemar

palk ,slepe

okthcil ,

nemarsal

Gegidellov

neeej

eodskjilraaj

nean

raajrep

laam

2ej

kjiknegeo

Vgnilletsreh

,etmaaregnetiub

tehne

netiured

navneginier

:pu-kcehced

navthcizan

,netnemele

edruehcsegnav

gnignavrevfo

fonekre

wjibteh

kooslaneled

erabgeeweb

nenegnigitseveb

slaoznegnitsurtiu

skjilraajkji

K.kre

wredlihcsnav

newueinrev

.an negnageotkad elaiceps ne neppartdnarb ,nekiulkoor

J

... • seitc

urtsn

ocpak

netu

oH

ednav

nedniepoked

slaneve,an

tuohteh

navtaats

edskjilraaj

kjiK

.negnidnibreved

neenozsgni

mmelkni

edni

krewleste

mteh

,neklaba

mehcssduohrednoteh

,nelairetam

etkiurbeged

navkjileknahf

Anetcudorp

ednerewdnarb

foednere

wlem

mihcste

mneglovpo

navgni

mrehcsebednere

weissorroced

koosla.zne negnireknarev ,netne

melesgnidnibrev

J

... • seitc

urtsn

ocpak

nelateM

dreemseg

netnemelenuets

neerabgee

webneteo

mskjilraaJ

negnidnibrevne

negnireknarev,negnigitseveb

edne

nedrow

navgni

mrehcsebednere

weisorroced

kookjik

;nedrow

nekekegan.an eitcurtsnoc egidellov ed ... •

nessarretkaD

navgnikre

wedeog

edne

gnithcidretaw

eD

eD

.njizedro

nidjitla

neteom

negnidielreovfaretawneger

nenedro

wdginiereg

raajrep

laam

2teo

mgnidelkebsarret

taatse

D.nedro

wnegnavrev

fodletsreh

neteom

neledne

mokegsolne

negnikkedfaruum

,gnithcidfaed

,nebbalsne

neleiforpdnarnav

.gidon raaw dletsreh ne nekekegan koo nedro

w negnirewtsrob ...

TIE

TIVI

TC

A

Veilig ontwerpen 55

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

•

nelanak ere

dna

ne ne

netsro

ohc

Sne

dreelortnocegnedro

wnegnidelkeb

negniretsielpebnetiub

eD

edne

negnigitsevebed

slaneve,negeov

eD

.gidonraa

wdletsreh

nelatem

edkoosla

netalpked-ne

neppakneetsroohcsnav

taatse

D.nekekegan

nedrow

negnigitsevebne

negnireknarevteh

mo,fotsdnarb

etkiurbeged

navkjileknahfa

,tdrow

neetsroohcs.dgeeveg raaj 3 ed

mo fo raaj ... •

nerotcell

oc ne se

nnet

nA

taatsedeog

nidjitla

neteom

netnupsgnireknarevne

slebaknapS

mrotseredei

anrekez

neraaj

replaa

m1

snetsnim

nenjiz

.nedrow dreelortnoceg ... •

sredielfa

meskilB

teom gnidraa ed nav ne sregnavpo ed nav diehdneffertleod e

D eredei an rekez ne raaj 5 ed

mo snetsnim ne njiz edro ni djitla

negnigitseveb ,nenuets ,negnitiulsnaA .nedro

w neizegan gnidaltno.nedro

w dreelortnoceg skjilraaj neteom sredieleg ne ...

Veilig ontwerpen56

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylana

ocisiR

GNI

NO

W reisso

deitnevret

nitso

PO

CISI


M G

NIG

EW

ED

OIR

EP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrews

du

ohre

dn

o eretal g

nivjirhcs

mO

.R

N32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gi

do

n nei

dni(

TV

N fo

kad te

H2

snijden

stoten/botsen

knellen

verbrandingen

pletten

wegslaan/kantelen

loskomen

wegvliegen

vallende voorwerpen


damp, gas of stof



elektrocutie

straling

trillingen

lawaai

verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst)

x


xB (blootstelling)

=

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B


m


A .C


m

1.2neka

d ettalP

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

•g

nithci

dfakaD

rednane

bils,neredalb

edodella

retniw

edan

skjilraajredji

wreV

ellasneeneve

redjiwre

V.nepohpo

nennukuoz

hciztad

lavfaethcidreta

wed

eidieorgnetnalp

neso

m,lavfa

,neprewroov

poregnitsaleb

ed,negidahcseb

nennukneduoz

gnikkedeb .neppotsrev negnineporeovfareta

w ed ne negohrev

J

...

etstaaled

raaj5

edmo

teom

negnikkedebesgaalree

mji

Bte

mneduoh

gninekerleeutnev

E.nedro

wnaadreh

gaalsgnithcidfa.laaireta

meitalosi hcsimreht nee po gnikkedeb ethcidreta

w edJ 5

.. •nekl

okkaD

teom reta

wneger teh roov negnidielreovfa ed nav gnikrew edeog e

Ded

neneduoheg

nedrow

netaged

nitnatsnoc

kjilnegie.raaj rep reek 2 tseb ej reelortnoc neklokkad ed nav diehthcidreta

wJ/*2

... •.z

ne ne

bbals ,

neleifor

pd

narkad ,

nepji

psg

nithc

ulreV

,nepjipsgnithculrevnav

letsrehfo

gniginiereleutneve

,thcizaN

.skjilraaj tseb neruebeg nettekol ne nebbals ,neleiforpdnarkadJ

... •

neg

nimre

hcseb et

hcil ne tsalla

bkaD

slaoznegalsgni

mrehcsebethcil

netsallabkad

tehnav

dnatseote

Dni

unitnoctneid

negnimrehcsebgalsiel

nenevrev

ednestaakreew

.gnikkedebkad ed po njiz et edro

...

TIE

TIVI

TC

A

Veilig ontwerpen 57

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

2.2

nekad e

dnelle

H32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

•g

nikkede

bkaD

,ne

nna

pn

oteb

,ne

nna

pedraa-

nekkabe

g,

neieltsn

ukne

-ru

utaN

fotsts

nuk

,ne

gnikke

deb

-kad

nelatem

,ortska

d,

nen

nap

nelatem

.netal

pflo

gt

nemectse

bsaf

onegnikkedebkad

ezedla

jiB

naasi

gnithculrevedeog

neere

foneduoh

netaged

nitnena

mreped

navwueensredeop

eleutneve,gnikkedeb

ednav

edjizrednoed

etstaalprevfo

edgidahcseb,ednekerbtno

neneredji

wrevredloz

.nestaalpguret fo/ne negnavrev netnemele ... •

lavfa red

na ne ie

org

netnal

p ,so

M

lavfa redna ne ieorgnetnalp ,som nedro

w raaj rep reek eewt fo né

E ,nedahcs nak gnikkedebkad ed nav gnikre

w edeog ed tad ednerohebjib ed ,negnidielreovfaneger ed nedro

w ne dredjiwrev

)... ,nessal ,negeov( netnupsgnigitseveb ednahrella ne netnemele

rood si dmrehcseb eid gnikkedebkad nelate

m nee jiB .nekekegan

regnal tein ez reennaw nedro

w negnavrev ezed teom ,gnitaoc nee.si dneffertleod ... •

nekka

bp

oolfa ,

neto

gkad ,

neto

gg

naH

ellane

dginieregnetne

meleezed

neteom

skjilraaJ.nedro

w nekekegan negeov ne nessal ,netnupsgnigitseveb ...3.2

nee

megla

nekaD

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

dalb dneglov eiZ

Veilig ontwerpen58

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylana

ocisiR

GNI

NO

W reisso

deitnevret

nitso

PO

CISI


M G

NIG

EW

ED

OIR

EP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrews

du

ohre

dn

o eretal g

nivjirhcs

mO

.R

N32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gi

do

n nei

dni(

TV

N fo

leveg e

D3

snijden

stoten/botsen

knellen

verbrandingen

pletten

wegslaan/kantelen

loskomen

wegvliegen

vallende voorwerpen


damp, gas of stof



elektrocutie

straling

trillingen

lawaai

verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst)

x


x

B (blootstelling)

=

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B


m


A .C


m

1.3:

neg

nidelke

bleveG

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

,ne

netskableve

g,

neetstsn

ukne

-ru

utan

,n

oteB

.krewretsiel

p ne

neg

nidelke

bkeimarek

slegetfo

nenetsne

mokegsol,dletsreh

nedrow

senozedgidahcse

Bfo/ne

dgitsevebrehnedro

wnegeovteztiu

nenegeov

edgidahcsebne

.dletsrehtsapegnaa

,gnilednahebednere

wthcovnee

raaj5

edmo

eizrooV

taagne

gniliuvreved

tgaartrevti

D.gnikre

wfalevegepyt

tehnaa

.neget gnimrovso

m

.....

2.3kre

wredli

hcS

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

ewuein

neenav

raaj2

edmo

tsebtdro

wleveg

edredlihcsegne

E.neizroov gaalked

.....

3.3ne

gni

dro

beb

ne sleveg et

hciL

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

nelairetam

etkiurbeged

navkjileknahfa

sieitneuqerfsgniginier

eD

eleutnevefo/ne

negnigitsevebskjilraaj

lew

kjiK

.gnilletstoolbed

neeov

g.an ne

.....

4.3ne

dnil

b ,neki

ul ,sretsnev ,

nerue

D32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

•tuo

H

skjilraajtdro

wkre

wnjirhcs)gnikre

wfaedne

mrovmlif-tein(

tstiebeG

neene

nelletsrehet

edahcsekjilestaalp

eleutnevemo

nekekegan.raaj

3ed

moreevegno

neizroovsileeheg

tehnav

gnilednahebrehslaoz

gnikrewfa

ednemrov

mliffo

ednemrov

mlif-imes

neE

letsrehkjilestaalp

nethcizan

neeroodraa

w,rekrets

sikre

wredlihcsleeheg

tehnav

gnilednahebrehne

E.si

edneodlovraaj

2ed

moteh

navnegnidnibrev

eD

.raaj3

edmo

reevegno,po

koohciz

tgnirdtuoh

nielkne

nettalsalg,sleprod

,netsjilretaw

slaozkre

wnjirhcs .negroz erednozjib negrev ... •

laats dredlihcseG

egitamleger

enoweg

edtsaan

tgrevlaats

dredlihcsegko

O .raaj 3 ed

mo gnilednahebreh nee netruebsgniginier.... •

laats dreecifitsalpeg ne fotstsnuk ,krewnjirhcs nelate

m rednA

ejsl

A.netruebsgniginier

egitamleger

enoweg

naatslovrei

Htkiurbeg

negom

eidnetcudorpsgniginier

edrevo

tlefjiwt

leeutneve.tnakirbaf ed nav eitatne

mucod ed nad geelpdaar ,nedrow

.....

TIE

TIVI

TC

A

Veilig ontwerpen 59

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

5.3g

nizalge

B32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

netiured

pogniliuvrev

navnerops

nennuknekre

wed

anfo

snedjiT

tehnennuk

netcudorperedna

fonetroostne

mecegi

mmo

S.ne

mokoz

koonad

neneide

Z.nekazroorev

negnittezfane

netsatnaasalg

.nedrow et dredji

wrev salg teh nav kjilegom lens

....

6.3galse

B32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

ed,nedro

wdree

msegneled

erabgeeweb

ellaneteo

mskjilraaJ

roovnevuels

edne

nekekegangaalsgni

mrehcsebednere

weisorroc.nedro

w dgivetsrev leeutneve krewtiuls teh ...

7.3nee

megla :sleve

G32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

neenaa

skjilraajtsfeil

negidjit

nedrow

netnemeleleveg

edneglove

D:pahcsdoob ed si nelletsreh ne neginier ;nepro

wredno elortnoc • sleguelv ne sredak

maar etsav nessut spirtssgnithcid•

negeovsgnizalgeb•

negeovsgnitiulsnaa•

retaweitartlifni fo -eitasnednoc negnineporeovfa ne sejtoog

• nekre

wkeh ne nekiul ehcsinahcem

• ne

mar- fo sretsoorsgnithculrev•

negnidielreovfaneger ne negnidielreovfa•

gnithcilrevnetiub•

sreddal- ne neppartdoon•

,neleotseggalv,slebak

,negnigitsevebesrevid

,nedrobgnahtiusreduohkab

meolb

....

Veilig ontwerpen60

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylana

ocisiR

GNI

NO

W reisso

deitnevret

nitso

PO

CISI


M G

NIG

EW

ED

OIR

EP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrews

du

ohre

dn

o eretal g

nivjirhcs

mO

.R

N32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gi

do

n nei

dni(

TV

N fo

neg

nireloir e

D4

snijden

stoten/botsen

knellen

verbrandingen

pletten

wegslaan/kantelen

loskomen

wegvliegen

vallende voorwerpen


damp, gas of stof



elektrocutie

straling

trillingen

lawaai

verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst)

x


x

B (blootstelling)

=

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B


m


A .C


m

1.4ne

gni

diel esrevid ,

nelletseot e

hcsiluar

dyh ,

neziu

B32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

gnireloired

dnordnorg

ednav

taatsed

nenegnigitseveb

esrevide

D.nerops

etpo

negnikkazreveleutneve

motid

,nerelortnocskjilraaj

raajrep

laam

2neteo

m.zne

,kjils,neredalb

edodnav

negnittezfA

.nedrow

dredjiwrev

hcsinahcem

folaartsreta

wed

,dnahed

tem

nenerenoitcnuf

deogneteo

mnelletseotp

moppoehcsita

motuA

.raaj 5 ed mo elortnoc egidnorg nee negarv

....

2.4nekl

oK

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

sneeneveneteo

m.zne

,srekiud,neppelkgalsguret

,nekloK

.dmiureg skjilraaj rekez ne neduoheg nedro

w netag ed ni tnenamrep

....

3.4reta

wlavfa nav

nelletseots

gnile

dna

heB

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

tnenamrep

nevroked

neteom

sregnavkjilsne

srediehcsfatevji

Bne

elortnocegidellov

neeteo

mskjilraaj

nenedro

wneduohredno

gitamleger

neneidnettupknize

B.neruebeg

gniginiereleutneve

.nedrow d

miureg gidon neidni ne dreelortnoceg

....

tnenamrep

gnikrew

elamitpo

neeroov

tgrevtup

ehcsitpesnee

koO

,nedrow

dredjiwrev

gitamleger

teom

gaalbilsetsnevob

ed:duohredno

tnemitrap

mocetsredno

neetsnevob

tehnessut

teelpssgnidnibreved

,dreelortnocegretlifnëiretcab

edne

retaw

dlednahebteh

,dginiereggnithculrev

edne

tdrow

dginiereglaaireta

mretlifteh

jibraaw

.neizegan

....

4.4g

niieolve

b esd

nor

gred

no

nettu

pkni

Z32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

tnenamrep

neteom

retawlavfa

tehne

gnikrew

etcerroce

D.nedro

w dreelortnoceg....

5.4sre

mak- ne

nemareitce

psnI

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

edraaj

repx

2ne

neduohnetag

edni

tnenamrep

retawlavfa

teH

.nerelortnoc slesked ed nav diehthcid ne eisorroc.nedro

w dginiereg slesked ed neteom raaj 2 ed

mO

....

6.4nezi

ubree

niarD

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

.gnimiur eleutneve ne gnikre

w ed nav elortnoc egitamleger ne

E

....

TIE

TIVI

TC

A

Veilig ontwerpen 61

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylana

ocisiR

GNI

NO

W reisso

deitnevret

nitso

PO

CISI


M G

NIG

EW

ED

OIR

EP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrews

du

ohre

dn

o eretal g

nivjirhcs

mO

.R

N32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gi

do

n nei

dni(

TV

N fo

neg

nage

ot eD

5

snijden

stoten/botsen

knellen

verbrandingen

pletten

wegslaan/kantelen

loskomen

wegvliegen

vallende voorwerpen


damp, gas of stof



elektrocutie

straling

trillingen

lawaai

verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst)

x


x

B (blootstelling)

=

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B


m


A .C


m

1.5ne

metsyssg

nigilieve

blatsfeiD

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

nedrow

nekekegangita

mlegerteo

meitallatsni

ednav

gnikrew

eD

gidjitneteo

mnejirettab

eD

.netsetet

mralateh

neeitceted

edrood

nejirettaberabdaalreh

hcsitamotua

edne

nedrow

negnavrev.nedro

w negnavrev raaj 3 ed mo neteo

m

....

2.5eitcete

dd

narB

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

néésnetsni

mjibraa

w,naadeg

tdrow

elortnoceskjilraaj

neE

tdrow

eitallatsniegidellov

edne

dlekahcsegnisi

gnirkrep

rotceted-sduohredno

edreovegtiued

koO

.dreelortnoceg.dreelortnoceg nedro

w eitallatsni ed naa nekrewsgnilletsreh/

....

3.5ne

gna

geot esrevi

D32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

nenegnidelkebruu

mne

nerum

,negnizalgeb,nekiul

nenegnitiulsf

Aroo

V.duohredno

laamron

neenegrev

negnikkedebreolvednahrella

deogdjitla

gnithcilrevdooned

neela

mroned

teom

diehgilieved

.negnavrev gidjit nepmaleitnecseroulf ne -ieolg nedro

w ne nekrew

....

4.5ne

gna

g ,ne

polrev

o ,nezi

uh

nep

parT

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

neenegnidelkeb

esrevidnuh

nenereolv

,nerum

negrevreih

koO

tiunavsla

hcsitehtse-hcsinëigyhtiunav

lewoz

,duohrednolaa

mronetkaa

megtsavleeutneve

foedneggilsoL

.tnupgoosdiehgiliev,negni

mrehcsebtfilkoo

slaoz,thcadnaa

artxeneneidrev

netjipat .negnigitseveb nuh ne negninuelpart

....

5.5netfil

nerede

og

ne -ne

nosre

P32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

neprowredno

nemron

egnertsnaa

njiznetfilneredeog

ne-nenosre

Pnekekegan

ruetallatsnidnekre

neerood

skjilraajneteo

mne

njizgnaleb

naveid

neledrednoella

neteom

tsaanraaD

.nedrow

ed,et

maaregteh

neteom

nenedro

wthcozredno

diehgilieved

roovehcsinahce

mfo/ne

ehcsitamuenp

,ehcsiluardyh,ehcsirtkele

.nekrew tcerroc negnithcirnisdiehgiliev ella ne seitallatsni

....

TIE

TIVI

TC

A

Veilig ontwerpen62

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylanaocisiRGNIN

OW reissodeitnevretnitsoP

OCISIR mrovslavegno ekjilego

M GNI

GEW

EDOIREP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrewsduohredno eretal gnivjirhcs

mO

.RN32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gidon neidni( TVN fo

negnidiel ,nelanak ,srekoK.6

snijden stoten/botsen knellen verbrandingen pletten wegslaan/kantelen loskomen wegvliegen vallende voorwerpen

uitglijden/vallen van hoogte damp, gas of stof



elektrocutie straling

trillingen lawaai verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst) xW (waarschijnlijkheid) xB (blootstelling) =

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B)tcetihcra( pre

wtno teh tem


A .C)re

mennaa( gnireovtiu ed tem

1.6negnidielreoveoT

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

••reta

w mra

w ne duoKnegnidiel

ednav

negnigitsevebed

nediehthcidretaw

ed,taatseD

navgnikrew

edeoged

slaneve,dreelortnoceg

nedrowne

nenarktaalfa,nenagroleger

,neppelk,nenarktiulsfa

nenarked

navnegnirretlif

edko

O.srep

medgalsretaweitalosi

edretniwedrooV.nekjikan

negnikkaped

neneka

mnoohcsedletsegtoolb

tsrovnaa

navnegnineizroovsgni

mrehcsebed

ne .nekcehc negnidiel ••

negnidielsaG

ednav

negnigitsevebed

nediehthcid

ed,taats

edreelortnoC

.negnidiel,nenagroleger

,neppelk,nenarktiulsfa

navgnikrew

edeogeD

.nerelortnoc .zne nenarksgnithcultno ••gni

mrawreV

koone

negnidieled

navnegnigitseveb

edne

diehthcided,taats

eDne

nenagroleger,neppelk

,nenarktiulsfanav

gnikrewedeog

ed.nerelortnoc nenarkiups

eleutneveed

neeitalosi

ed,negnikkap

edraan

kookjiK

.gnimrehcsebtsrov ••

tieticirtkelEed

navne

negnidieled

navnegnigitseveb

edne

taatseD

.nerelortnoc nezodleedrevsgninnapsgaal ••negnidiel ednellihcsrev ed nav eitasilangiS

ednav

draaed

eidsejtaalpeitacifitnedi

ednavruelk

ednetaats

eD.nekjikan nediudnaa fotsieolv edleedrev

....

2.6 negnidiel ne srekok ehcsinhceT

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

neneizan

neppelkdnarbne

sretsooreitalitnev,negnageoT

.neveg truebsduohredno nee leeutneve....

TIETIVITCA

Veilig ontwerpen 63

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

3.6negnidielreovfA

••reta

wlemeH

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

nekjikan.znelavfa,neredalbedod

poraajreplaam

2negnidiel

eDed

nediehthcid

ed,taats

edko

O.nedji

mrevet

gnippotsrevmo

.neizan neklok ne negnidiel ed nav netnupsgnigitseveb ••reta

wlavfA)nëilacef ne sre

makdab ,snekuek :kjileduohsiuh(

gnireloir eiZ •netcudorpsgnidnarbrev

ednav

nelanakreovfAeredna

nenenetsroohcs

,neetsroohcsed

nenerelortnoc

nelanakreovfaed

navdiehthcid

eDraaj

3ed

mofo

skjilraajfotsdnarb

etkiurbeged

navkjileknahfa

.negev netal....

4.6srekokeitalitneV

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

nedginiereg

gitamleger

neteom

srekokeitalitnevekjilruutaN

neprowrednothcizangidnorg

neenaa

skjilraajne

nedrowtemstno

navgnitteztsav

edne

negnigitsevebed,gnikrew

edeoged(

nedrow .)srekok ed

diehthcided

kooteom

gnithculrevehcsinahce

medreelortnocegjiB

neteom

nednomwutS

.nedrowdreelortnoceg

negeoved

navskjilraaj

nete

mstno,tfotstno

,tkaamegnoohcs

gitamleger

mognileger

neelortnocregidnorg

neeeizrooV.nedrow

dredlihcseg .raaj 5 ed

jiB.nedrow

negnavrevne

dginiereggita

mlegerneteo

msretliF

retlifedteo

mnetiubraanreovfa

eskeertsthcerrednozneppakp

mad.nedrow negnavrev dnaa

m 3 ed mo....

Veilig ontwerpen64

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylana

ocisiR

GNI

NO

W reisso

deitnevret

nitso

PO

CISI


M G

NIG

EW

ED

OIR

EP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrews

du

ohre

dn

o eretal g

nivjirhcs

mO

.R

N32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gi

do

n nei

dni(

TV

N fo

neg

nineizr

oovst

uN

.7

snijden

stoten/botsen

knellen

verbrandingen

pletten

wegslaan/kantelen

loskomen

wegvliegen

vallende voorwerpen


damp, gas of stof



elektrocutie

straling

trillingen

lawaai

verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst)

x


x

B (blootstelling)

=

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B


m


A .C


m

1.7

gnile

dna

hebreta

w ne reta

W32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

.nekkel po nekjikan gitamleger eitallatsni e

D

.nekjikan gitamleger nelletseotsgnigilieveb

moortsguret eD

.negnavrev gidjit tnemeleretlif teh ne neginier sretli

F

tsrovnaa

roovnegnineizroovsgni

mrehcsebed

neeitalosi

eD

.nekjikan gitamleger negnidiel edletsegtoolb

....

2.7seitallats

niko

otS

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

ehcsinahceM

.nedrow

dreelortnocegskjilraaj

neteom

sleteK

naaskjilraaj

kooneteo

mseitallatsnisgnilegertaa

milkne

eitalitnevneteo

mnepeohcsrotalitne

V.nedro

wnepro

wrednoelortnoc

neene

-eitalucriC

.negnavrevne

meirfjirdne

tkaamegnoohcs

nedrow

.gnilletsfa nee ne truebsduohredno nee negrev nepmopet

mraw

raaj5

edmo

neteom

neffotsdnarberabieolv

roovsriovrese

Rneppelksdiehgiliev

edneteo

mraaj

01ed

mO

.nedrow

neizeganne

mahcilsgnimra

wrevna

V.nedro

wdlegeregjib

nene

monegfaneteo

m.zne

,netnilpsgnimra

wrev,nerotcevnoc

,nerotaidarslaoz

nekekegannetnupsgnigitseveb

edne

gnikrew

edeoged

skjilraaj.srete

metmra

w ed ne neiups ed ,diehthcid ed slaneve ,nedrow

....

3.7 eitallats

ni eriatina

S32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

sretlifed

neneizan

nenarked

navnegnikkap

edne

gnikrew

eD

navdiehthcid

ed,negnigitseveb

ed,negnithcid

edko

O.neginier

?dmiureg slesknizeb ed nedro

w eoH .nekjikan sretiulsfaknats

taatsed

,riovreserleopsteh

navdiehthcid

edej

uohnetteliot

naV

eleutneveed

navgnikre

wedeog

edne

negnikkaped

nav .netag ed ni raalezjirbrev

....

4.7tieticirtkel

E32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

ne-elortnoc

edne

nelletseotsgnigilievebed

neteom

gitamlege

Rdletsegfa

nenekekegan

eitallatsnied

navnelletseotsgnineideb

sredielegsgnigilievebed

neteom

raaj5

edm

O.nedro

wnete

megpodnatsree

wsgnidraaed

teom

nenedro

wdreelortnoceg

ed(raaj

52ed

moneteo

mseitallatsni

ekjileduohsiuH

.nedrow

emsinagro

dnekrenee

roodelortnoc

neenaa

)raaj5

edmo

eredna.nedro

w neprowredno

.....

TIE

TIVI

TC

A

Veilig ontwerpen 65

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

esylanaocisiRGNIN

OW reissodeitnevretnitsoP

OCISIR mrovslavegno ekjilego

M GNI

GEW

EDOIREP

NELEGE

RTA

AMEIT

NEVERP

nekrewsduohredno eretal gnivjirhcs

mO

.RN32

2212

0291

8171

6151

4131

2111

019

87

65

43

21

)gidon neidni( TVN fo

nesreviD.8

snijden stoten/botsen knellen verbrandingen pletten wegslaan/kantelen loskomen wegvliegen vallende voorwerpen

uitglijden/vallen van hoogte damp, gas of stof



elektrocutie straling

trillingen lawaai verstikking

vergiftiging


bedelving

medische aandoening



E (ernst) xW (waarschijnlijkheid) xB (blootstelling) =

R (risicograad)


A)raanegie(


V .B)tcetihcra( pre

wtno teh tem


A .C)re

mennaa( gnireovtiu ed tem

3222

1202

9181

7161

5141

3121

1101

98

76

54

32

1

TIETIVITCA

Veilig ontwerpen66

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Nuttige adressen• NAVB - NATIONAAL ACTIECOMITÉ

VOOR VEILIGHEID EN HYGIËNE IN HET BOUWBEDRIJFSint-Jansstraat 41000 BRUSSELTel.: 02/552.05.00Fax: 02/552.05.05E-mail: [email protected]

• FOD WERKGELEGENHEID,ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG Ernest Blerotstraat 11070 BRUSSELTel.: 02/233.43.93Fax: 02/233.42.57E-mail: [email protected]

• WTCB - WETENSCHAPPELIJK EN TECHNISCH CENTRUM VOOR HET BOUWBEDRIJFAvenue P. Holoffe 211342 LIMELETTETel.: 02/655.77.11Fax: 02/653.07.29E-mail: [email protected]

• DE CONFEDERATIE BOUWLombardstraat 34 - 421000 BRUSSELTel.: 02/545.56.00 Fax: 02/545.59.00E-mail: [email protected]

• BOUWUNIESpastraat 8 1000 BRUSSELTel.: 02/238.06.05 Fax: 02/238.06.11E-mail: [email protected]

• ACV BOUW EN INDUSTRIETierstraat 311040 BRUSSELTel.: 02/285.02.11Fax: 02/230.74.43E-mail: [email protected]

• DE ALGEMENE CENTRALEHoogstraat 26-281000 BRUSSELTel.: 02/549.05.49Fax: 02/514.16.91E-mail: [email protected]

• NAV - DE VLAAMSE ARCHITECTENORGANISATIESpastraat 81000 BRUSSELTel.: 02/238.07.71Fax: 02/238.06.11E-mail: [email protected]

• N.R.O.A. - NATIONALE RAAD VAN DE ORDE VAN ARCHITECTENLivornostraat 160 bus 21000 BRUSSELTel.: 02/647.04.94Fax: 02/646.38.18E-mail: [email protected]

• FVB - FONDS VOOR VAKOPLEIDING IN DEBOUWNIJVERHEIDKoningsstraat 451000 BrusselTel.: 02/210.03.33Fax: 02/210.03.99E-mail: [email protected]

• FONDS VOOR BESTAANSZEKERHEIDKoningstraat 132 bus 11000 BrusselTel.: 02/209.65.65Fax: 02/209.65.00

• FAO - FONDS VOOR ARBEIDSONGEVALLEN Troonstraat 1001050 BrusselTel.: 02/506.84.11Fax: 02/506.84.15E-mail: [email protected]

• FONDS VOOR BEROEPSZIEKTENSterrenkundelaan 11210 BrusselTel.: 02/226.62.11Fax: 02/219.19.33E-mail: [email protected]

• PVI - PROVINCIAAL VEILIGHEIDSINSTITUUTANTWERPENJezusstraat 28-302000 AntwerpenTel.: 03/203.42.00Fax: 03/203.42.30E-mail: [email protected]

Veilig ontwerpen 67

navbdossier

© NAVB-CNAC 2004

Bibliografie

1. Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en Hygiëne in het Bouwbedrijf, Jaarlijks activiteitenverslag 2003

2. Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Enkele juridische beschouwingen omtrent de regelgeving aangaande tijdelijke of mobiele bouwplaatsen

3. Provinciaal Veiligheidsinstituut Antwerpen, Veilig (t)huis

4. V. Westra, Veiliger Wonen

5. Provinciaal Veiligheidsinstituut, controlelijst Veiliger thuis

6. Nationaal Instituut voor de Statistiek, statistiek van de doodsoorzaken

7. European Home and Leisure Accident Surveillance System (EHLASS), Annual Report, 1993

8. Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en Hygiëne in het Bouwbedrijf, Veiligheidsnota’s

9. Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en Hygiëne in het Bouwbedrijf, Handboek intervenanten tijdelijke of mobiele bouwplaatsen

10. De Federale Verzekeringen, Veiligheid op de bouwplaatsen

11. SEFMEP, Fiches woningbouw

12. ADRIA, catalogus 2004

13. DIMOS, catalogus 2004

14. MARCHETTA, catalogus 2004

15. PREVEBO, cd-rom veiligheid in de praktijk

16. AIB-VINCOTTE, Post interventiedossier

17. Stichting ARBOUW Nederland, diverse documenten

18. Stichting BOUWRESEARCH, diverse documenten

I. Feys, zaakvoerder PREVEBO

J. Gaytant, zaakvoerder PREVEBO

M. Robert, architect

P. Lorent, gedelegeerd bestuurder SEFMEP

P. Erauw, technical & marketing supervisor,ADRIA BELGE

R. Deblauwe, senior training support managerAV Tecomas

H. Antoine, sales representative DIMOS

C. Heyrman, directeur-generaal NAVB

R. Brems, diensthoofd departement Onderzoeken Ontwikkeling NAVB

R. Delarue, regioverantwoordelijke Noord,NAVB

A. Moonens, adviseur departement Onderzoeken Ontwikkeling NAVB

C. Depue, adviseur departement Onderzoek enOntwikkeling NAVB

E. Peeters, adviseur NAVB

D. Van Overmeire, adviseur NAVB

Hebben meegewerkt aan deze brochure:

De dossiers zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties:

ConstructivKoningsstraat 132 bus 1, 1000 Brusselt +32 2 209 65 65 • f +32 2 209 65 00

www.constructiv.be • [email protected]

Deze publicatie is beschikbaar onder de licentie Creative Commons: Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.nl

Deze licentie laat toe het werk te kopiëren, distribueren, vertonen, op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken, zolang Constructiv vermeld wordt als maker van het werk, het werk niet commercieel gebruikt wordt en afgeleide werken onder identieke voorwaarden worden verspreid.

DOSSIER 104 -VEILIG ONT WERPEN - INTEGRATIE

VAN PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET ONT WERPEN VAN EEN

WONING

BUILDING your LEARNINGde digitale bibliotheek

4920 - PROLEX new

Documents