-
T-1
1 2
Sabbath School LessonwD;wdefcsif;bmom
yH kE S dy folyH kE S dy fol
yH kE S dy folyH kE S dy fol
yH kE S dy fol
OD;zkef;Edkif (00354)
refae*sm
uif;apmifhyHkESdyfwdkuf
206 a&Top mvrf;? &efuif; rdUe,f
&efukef rdU
xkwfa0olxkwfa0ol
xkwfa0olxkwfa0ol
xkwfa0ol
OD;apmxDrao (00589)
OuX
jrefrmjynfowraeYOykoftoif;awmf
68 OD;0dpm&vrf;?
&efukef rdU
tkyfa& - 1200
"r®'ge
yxrtBudrf
KHANGHAM SABATH SCHOOLLAISIANGTHO SINNA
Upmuanna bek tawh Giupkhiatna Rom Laikhak
By: ABSG staff
October, November, December
2 0 1 7
-
3 4
THULU OMTE
1. Rom gam ah Sawltak Paul .......................... 5
2. Ki Langpanna.............................................
17
3. Mihing’ dinmun..........................................
31
4. Upmuanna Tawh Diktan Theihna ............. 43
5. Abraham’ Upna ..........................................
56
6. Adam Leh Zeisu ........................................
70
7. Mawhna Gualzo Zo .................................... 85
8. Rom 7 Sunga Mihing A Cih In
Kua Hiam? .................................................
99
9. Mawhsak Thukhenna Tawh Kipelh ......... 113
10. Thuciamna Tate’ ......................................
127
11. Teeltuam Te ............................................
141
12. Siatna Tungah Hoihna Tawh
Gualzawhna ............................................. 155
13. Christian Nuntakna ................................ 169
HIAH I DING HI: ROM LAIKHAK TAWH KISAI LUTHERMUHNA
Tuma kum 500 lai tak, tu kha sung mah in, MartinLuther a kici
kum 33 a pha, Theology tawh kisai Professorkhatin, 95 Theses a kici
a thugelh teng Wittenburg Biakinnkongpi mai ah hong suang hi. Tua
sungah bel Pope te in,Indulgence a cih mawhbawl theihna ticket a
zuak penmaanlo a sak zia tam pen kihel hi. Hih thu hangin
Protes-tant Reformation a kici Leitungin a zak ngei loh khuavaka
hong taankhiat kipat na a hi hi.
Tua 1517 kum a kipan in ki lamdan na hong om toto hi. A hi
zongin a kikheel ngeilo Pasian Thubu leh asunga om thuman thutak
in, Rome Biakna langpang zo dingleh, mi awm tampi te a dingin
Laisiangtho sunga kingaknaBulpi ding a hi, “Upna hang bek tawh
Gupkhiatna” ngahtheihna hong mu khia thei hi.
Tua Luther in a kingakna bulpi in a neih Rom Laikhakpen, tu kaal
Lesson dingin i sin to ding hi. Luther mahmahin zong Rom laikhak
tawh kisai in hilhcianna Laibu zong abawl hi. Tua ama Commentary
sungah hih Rom laikhaktawh kisai in a genna ah: Hih laikhak in
Thuciam thak busungah a thupi pen, Lungdamna thu siangtho a hi hi.
A sungaom khempeuh Christian khempeuh te in a thei bek hi lo in,a
kammal khempeuh, lotngah sawm ding hanga, i nisimnuntakna sungah
teeng sak ding hi hanga, kha lam an dinginnisim neek ding an ahi
hi, ci hi. - Martin Luther, Commen-tary on Romans, p. 8.
-
5 6
SINNA 1 September 30-October 6
ROME GAM AH SAWLTAK PAUL
NIPI NI (SABBATH) NITAK LAM Sept. 30
SIM DINGTE: Rom. 15:20-27; Sawltak. 28:17-31; Filip. 1;12; Rom.
1:7; Eph. 1; Rom. 15:14.
KAMNGAH: “Jesuh na upna thu uh leitung mi khempeuhin gen belin
nei uh ahih manin tua Jesuhhangin Pasian tungah ka lungdamna thu
kohbelin ka nei hi. (Rom. 1:8)
Rom Laikhak a sin ding i hih man in, Hih laikhaka piankhiatna
tangthu i telcian masak dingin thupi hi.Pasian’ kammal te theihcian
na dingin kantel na ahanung ama thu bulpi te (context) i tel masak
phot ding akul den thu a hi hi. Bang thu a hong gennuam hi dinghiam
cih zong a theih masak huai thu ahi hi. Paul inLaikhak a gelh
ciangin, ama ciapteh hun khat kiau sungading in, a teeltuam
Christian mihon khat te tungah, akician mahmah ahang’ khat tungtawn
in a lai te gelhhamtang hi. Tua ahang’ i telsiam theih nak leh, i
sintohtoh ding thute ah nakpi takin phattuamna i ngah lawhding
hi.
Tua ahih manin, i hunte nung hei kik pak ding hihangh. Kum zalom
khatna hun lai pawlin Rom gam a ompawlpi mikhat a hi dingin kiseh
in la, Khasiangtho’panpihna tawh thu a gen Paul leh a thugen kammal
te angai kha dingin ki ngaihsun in.
Munkhat a om, mihon khat tungah a mau aituamading in a thupi
mahmah a genkhiat ahi, “Mikhat in bangci bangin Gupkhiatna ngah
thei ding a hi hiam?” cih a dotnaciangin, tua kammal a deihna in
Leitung mibup a dinginahuam veve thugui pi khat a hong suak veve
hi. Paul inhih Laikhak a gelh laitak in mi honkhat a bulphuh bel
hilua hi, a lungsim sungah zong tua hun lian a buaina hangina hong
gelh khiat zong ahi hi. Tua bang hi mah ta leh,kum zalom tampi khit
ciangin, ahun amun leh dinmun teki lamdang khin mah ta leh, Paul in
a laikhak agelh tungmah bangin a kammal te in Martin Luther a
dingin huzapnei zo mahmah hi. Tua mah bangin, tu hun eite a
dinginzong kituak mahmah lai veve hi.
NIMASA NI (SUNDAY) October 1SAWLTAK PAUL’ LAIKHAK
Paul in Rom khuapi sunga om thu-umte tungah alaikhak a gelhna
mun in, Greek gam Korin khua gei,Cenchreae khua pan hi ngel ding hi
cih, Rom. 16: 1, 2 sungaKorin numei, Phoebe thu’ a genna tungtawn
pan in ki mukhia thei hi.
Laisiangtho thak sunga laikhak te’ a kigelhna muna kikan
ciatciat na ahang in, bang hun in tua laikhak tekigelh hi ding hiam
cih, kician taka a ki kantel theihnading a hi hi. Bang hang hiam
cih leh, Paul pen a khualzinmahmah khat hi a, hun khat teitei a ama
tunna mun itheihna in, kician takin ani a kha a kum a hong
kilatkhiatna ding zong hi thei hi.
Paul in a khualzin nihvei na hun laitak in (AD. 49- 52), Korin
khua ah Pawlpi a phut hi cih kimu thei hi.(Sawltak. 18: 1 - 18 sung
sim in). A khualzin tawpna ahi, athumvei khualzin na (AD. 53 - 58)
hun sungin Greek gam
-
7 8
kuam sung nawkkik a (Sawltak. 20: 2, 3), Jerusalem Pawlpisunga
azawng misiangtho te a dingin huhna sumpi te ngahhi (Rom. 15: 25,
26). Tua ahih manin Rom Laikhak a gelhhun in AD. 58 kum tung pawl
hi ding hi.
Paul in, a khualzin thumvei na sungah, bangPawlpi mun thupi teng
va pha hiam? Sawltak. 18: 23.
Galati Pawlpi a va phak tak ciangin, a ma om lohsungin Sia
maanlo pawl khat in Pawlpi mite tungah Vun-atna a neihna ding uh
leh, Moses Thukham tungtawn inzehtan ding atuam tuam te a zuihna
dingun na hanthawnuh a hih lam Paul in mukhia hi. Tua hi a, Rom
khua atunkik ma in, Tua Sia maanlo te a na tun kholh khak dinguhlau
na tawh Rom khua a Pawlpi mite tungah, tua bangin adahhuai thu a
pian loh na ding a dalkholh nopna hanginPaul in, Rom laikhak a gelh
a hi hi. Tua mah bangin Paulin, a thumvei khualzin na sunga Korin
khua ah kha thumataam na ah, a tun kipat tung pawlin, Galati
Laikhak zongagelh mah hi ding hi cih ki um hi.
“Rom laikhak a gelhna sungah Paul in, a lianLungdamna thupuak
tawh kisai in thugui pi honkhat napulaak hi. A mah in Jew pawlpi
mite leh Gentile pawlpimite kikaal ah buaina a piangsak thei dotna
te tungtawnin ama dinmun kitel gen in, a diakdiak in Jew mite
tawhkisai in, a lamet na uh leh a kamciamna tungtawn pan ina
hamphatna te uh tu in, Gentile mite tungah zong kipiata a hih zia
theisak hi”. Ellen G. White: The Acts ofApostles, p. 373.
I gensa mah bangin, bang Laisiangtho mun sunghi ta leh i sin tak
ciangin, bang hangin hih mun ki-gelhhiam, bang ci bang dinmun a
gennuam hi ding hiam cih itheih masak ding thupi mahmah hi. Tua
ahih manin,Rom Laikhak i sim ciangin, bang dotna te in Jew te
buaisaka, bang dotna te in Gentile te buaisak hiam cih i tel
ding
thupi mahmah hi. Mai kaal Lesson sungah tua dotna te ikikum ding
hi.
Tu laitak in na Pawlpi sungah bang thute inbuaina hong piangsak
a hi hiam? Tua vauna (buaina)tein, a pua lam pan in tam zaw maw, a
sung lam panin tamzaw? Tua bang kinialna te ah bang dinmun ah pang
theina hi hiam? Nangmah in bangbang buaina khat nathuakna hangin,
na dinmun, na hihna, na ngaihsutziate bangzah vei nang leh nang na
ki theihmawh (kimangngilh)bawl ngei hiam? Tua banga ei leh ei
kitheihcian na dingin kisittel na bang hangin thupi hiam?
NINIH NI (MONDAY) October 2ROM KHUA-AH PAUL’ A HAWHNOP NA
A thupi buaina atam zaw i tuahkhak ciangin, a mimah kimuh khopna
tawh ki maitang hopihna kan in ahoihzaw om lo a hih zia nial theih
hi lo hi. Eite in phone tawha hi zongin, email te, laikhak te,
facebook, messenger, skypete tawh kizop theihna piang hi mah ta
leh, ci leh sa maha kimaitang biakna kan in a hoih zaw a om kei hi.
Tua a hihmanin Paul in Rom a laikhakna sungah amah mah tawh amimal
in, kimu nuam ahih zia a lunggulhna na gen hi. Amahpai ding a hihna
leh bang hangin pai ding a hihna, amautetheisak nuam hi.
Rom. 15: 20 - 27 sim in. Bang hangin atung a pat in,Paul in Rom
gam zin masa lo hiam? Bangin a zin kik dinginkhensat sak hiam? A
paulap te in, a ma gammial nasep(mission) na ah bang zah in thupi
suah hiam? Hih Paulkammal zat te tungtawn pan in, gammial nasepna
leh tecipan na (Mission and witnessing) bang zahin thupi cih muna
hi hiam? Rom. 15: 27 sung tungtawn pan in, Jew mite
-
9 10
leh Gentile mite tawh kisai kizopna ah bangzah takinlawphuai
suahin, thupi hiam cih Paul in hong gen
hiam?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Gentile te kianga gammial aphu missionary khatin,Lungdamna thu a
tunkhit na munphual sunga nasep nasangin gamthak a phut nopna
lungsim in a tawntung inmun luah zaw hi. Tua hun laitak in,
Christian Biakna pena-ngeek mahmah lai ban ah nasem dingte zong
kitawmlua mahmah a hih manin Paul a dingin, a ki lutkhit naphual te
ah nasepna in gammial phuutna ding tha tampi amawkna in a beisak
dan in tuat hi. Paul mahmah in zong agenna ah: “A tawntungin keima
tup thu in: Mi khatpeuh in apatsa nasep maban, oltakin zomin a sem
mi ka suahkhak lohnadingin Khrih thu a kizak ngei nailohna munte
bekah LungdamnaThu hilh ding keima utna ahi hi”, “Ama (Pasian) thu
a za ngeinailote in a teltheih na ding uh a hi hi,” ci hi. (Rom.
15: 20, 21).
Rome gam sung beka omcip dingin Paul’ ngimna hilo a, Spain
gamsung tengah Lungdamna thu a tangko dingina tupna hi zaw hi. Hih
gammial phu a kalsuan na ah, Romegama Pawlpi mite in zong a panpih
theihna dingun a lam-etna zong gen hi.
Munthak phu dingin a kipat ciangin, a kiphutsaPawlpi tungtawn
pan in Paul in huhna a ngetna tungtawnpan in, Gammial nasepna ah
bang ci bangin, a thupimahmah thuguipi te mukhia thei i hi
hiam?
____________________________________________________________________________________
Rom. 15: 20 - 27 simkik in. Gammial phu dingin
Paul in bangzah takin lunggulhna nei hiam cih ngaihsunin. Nang
leh na gamtatna te in, bang lunggulh takin ahong sem khia sak hiam?
Pasian nasep na dinginlunggulhna bang zah bang nei na hi hiam?
NITHUM NI (TUESDAY) October 3
ROME GAM-AH PAUL
“Rome khua ah ka tun’uh ciangin Paul in a cinggalkap tawh a ut
bangin a om theih na’ng thu a ngah hi(Sawltak. 28: 16). Hih
Laisiangtho mun tungtawn pan in,Paul in atawpna ah Rome gam a tun
na hong bngci genhiam? Hih thu tungtawn pan in, i lam-et loh te leh
ilunggulh loh thu te i nuntakna sungah a hong lut cianginbang ci
bangin kisin thei ding i hi hiam?
____________________________________________________________________________________
A tawpna ah galmat khat bangin Rome gam ah Paultung lua zen hi.
I kalsuan na ah a hoih pen dingin I lam-ethangin i ngimna te khat
veivei ciangin deih bang lian inhong piang lo thei mah hi. Pasian
tungah thuman in acitak mahmah hangin Paul nuntakna ah Pasian in a
nuamleh a ol lampi te a ma mai-ah na khung tuan lo hi.
A khualzin thum vei na sungah, Europe gam lehAsia minor gamkuam
sunga Pawlpi mite a veh kawm in, amau tungtawn pan in Jerusalem a
om a zawng Pawlpi mitea dingin a ngah huhna sumpi te tawh Jerusalem
khuahong tung kik ta hi. A hi zongin a lam-et loh pi khatin nangak
hi. A mah kiman in kolte kibulh sak hi. Caesareagamah kum nih sung
bang thong a kiat khit ciangin, RomeUkpi Caesar tungah a suahtak
theihna dingin ngetna nei
-
11 12
hi. A kimat zawh kum thum khit ciangin Rome gama omPawlpi mite
kiangah hong tung thei hi. A hi zongin a laikhakmasak hun lai in a
ngaihsut, a geelna dan in hong tung theilo a, galmat a kihen kawm
sa in a hong tung thei bek a hi hi.
Sawltak. 28: 17 - 31 sungah Paul in Rome gam aom sungin, a hun
te a zat zia hong bangci gen hiam? Athupi zaw ah, tua thu te
tungtawn pan in bang thu te sinthei ding i hi
hiam?______________________________________________________________________________________________________
“A ma (Paul) thugen na hang hi lo in, ki hencipnatawh a kimatna
tungtawn pan-in, a Christian hihna thukhenzum te tungah huupna,
awlmawhna a neih lawh hi. A ma salkimatna tungtawn pan in, Mawhna
sunga sal asuak mi tampitak te a dingin kha suahtakna a ngah lawh
uh hi. Tua bek hilo in Paul genbeh na ah: “Tua banah keima
thongkiatnahangin hih lai-a om Khristiante a tamzaw in Topa
muan’na-in nei uh a, lau hetloin Pasian’ thu gen ngamna-in neizawuh
hi” ci hi. (Filip. 1: 14). - Ellen G. White: The Acts of
theApostles, p. 464.
Na nuntakna sungah na lam-et loh pi in, thu ahong piang gawp
hangin a tawpna ah thuhoih in a hongkilaih na bangzah vei tuak kha
ngei na hi hiam? (Fil.1:12 sim kawm in). Thupiang khat thuhoih in a
hong kipatloh hangin Topa Pasian tungah muanna na neih vevetheihna
dingin na tuahkhak thu te tungtawn pan in Upnabang ci khansak thei
ding na hi hiam?
NILI NI (WEDNESDAY) October 4
ROME GAM PAN-IN “MISIANGTHO TE”
Rome gam sunga om Pawlpi mite tungah Paul ina zahtak piakna
kammal te lungngai dih in: “Tua ahih
manin Pasian in hong it a, ama mi dingin a hong sap,no Rom
khua-a a om Khristiante khempeuh tungah laia hong khak ka hi hi. I
Pa Pasian leh Topa Jesuh Khrihin note tungah dikna leh nopsakna
thupha hongtungsak ta hen” (Rom. 1: 7). Hih muakna kammal sungpan
in, bang ci bangin thuman thutak, Pasian’thusuutna (Theology), leh
Upmuanna tawh kisai thuguipi te mu khia thei ding i hi
hiam?____________________________________________________________________________________
Misiangtho i cih te in Pasian it te hi. Pasian ineitung mi
khempeuh it mahmah i cih hangin, tua te sungpan in, Amah mah To
dingin a teel mite , Ama’ itna athukkik mite’ tungah lungkim mahmah
hi. Ei mi hing te’i kizopna sungah zong i muhtheih thu in, ei hong
it temah ki-it kik hi. Amau te hong itna tawh kituak in i kithukkik
thei hi. Itna in Itna mah kal hi. Thuhkikna a hong omtheih kei leh,
tua a bukim itna in ciangtan nei a hongsuak hi.
A mi siangtho dingin hong sam hi. Mang Laisiangthokhatkhat
sungah, Rom. 1: 7 sunga kihel “dingin” (to be)cih lamal pen, a sawi
gelh thei uh a, a khiatna in tuakammal pen a ki behlap tawm cihna a
hi hi. A hi zongintua laimal tegeel a kihel loh hangin a khiatna te
kicingveve thei lel hi. Tua hi a, tua laimal tegeel hel lo in i
gelhciangin, “misiangtho kici hi” (called saints) cihna hi a,
“amisiangtho dingin ki ciamteh hi” cihna a hi hi.
“Mi siangtho” cih kammal in Greek laimal “hagioi”ki ci a, “a
siangtho pa” (holy one) cih khiatna a nei hi. Holy(siangtho) i cih
ciangin, “tuam koih (dedicated) a cihna ahi hi. Tua a hih manin,
misiangtho cih a kilawh ciangin,Pasian in a tuam koih te cihna hi
pah hi. A mahin Pasiandeihna sianthona (sanctification) sungah lam
saupi mah
-
13 14
a manawh tohtoh hong kul lai veve ding hi. A hi zongin amahin To
Zeisu Khris pen ama Topa dingin teel khin a hih manin,Laisiangtho
sunga a kammal zat tungtawn pan in,“misiangtho” mah in ki ciamteh
hi.
Paul in “ama misiangtho dingin a hong sap”ci hi.Hih kammal tawh
kizui in, mi honkhat te bel sam lo hi acihna ahi diam? Paul in a
deihna hih Laisiangtho munteah kan sin aw..(Eph. 1: 4; Heb. 2: 9; 2
Pet. 3: 9).
Lungdamna thupuak i cih in, Zeisu sihna in leitung,vannuai a om
mihing khempeuh te ading ahi hi. Mihingkhempeuhte in hotkhiatna a
ngahin, “misiangtho te cihsapna” a ngah na dingun Leitung pian
mapek in a kigeelkhol sa a hi hi. A tung kipat pek pan-in Pasian’
ngimna in,mihing khempeuhte in Zeisu sungah Gupkhiatna
zonginmuhkhiat sawm ding cih thu ahi hi. Ni tawpni ciangin akuang
ding Hell a hih leh Dawimangpa leh ama nungzuivantung mite-a’ ding
bek in a kibawl ahi hi (Mat. 25: 41). Mihonkhat te a dingin bel, a
mawkna in an a kihawm vanzuaknamun ah, an ngawlna tawh a ki nuaksak
te mah bangin, Pasianin a hong piakkhong letsong a sang nuam lo, a
phattuamlawh lo mi tampi tak mah ki om ding hi.
Leitung pian ma pek a kipan in, Pasian in amasungah Gupkhiatna
angah thei dingin a hong sam hi.Tua a hong sapna i letkip theih
nadingin bang hanginawlmawh lo in omkhawng mawk ding i hi hiam?
NINGA NI (THURSDAY) October 5
ROME GAM SUNGA THU-UM MITE
“Jesuh na upna thu uh leitung mi khempeuh ingen belin nei uh
ahih manin tua Jesuh hangin Pasiantungah ka lungdamna thu koh belin
ka nei hi” Rom. 1: 8.
Rome gamah Pawlpi kibang ci phut cih pen, ki theizo lo hi. A
tangthu zui in Peter maw Paul in Pawlpi phuancih zong ki thei tuan
lo hi. Sawltak 2 sung tungtawn panin, Penticost ni in Jerusalem pan
in a piangthak Pawlpimite in Rome gam ah a teenna uh a hih kei leh
a zin nauh tungtawn pan in a kiphut hi kha thei hi. Tua mahbangin a
piangthak mi honkhat te in, Leitunga khawpi lianRome gam ah a mau
Upna a teci panna pan un a hongpiang khia zong hi thei hi.
A lamdang mahmah thu in, Pentecost pawinungsang ah, Sawltak te
in bang koi mun mah sik kik lona pi in, Pasian thu a na kizelhna
mahmah na pen ahi hi.“A langpang te langpan’ se lo in, Zeisu in
Singlamteh tungaha hong sih khit kum sawmnih khit ciangin a nungta,
acitak mahmah Pawlpi Rome gam sungah hong piang khiahi. Hih Pawlpi
in tha hat mahmah uh a, citak mahmah uhahih man in, Pasian in nasia
takin nasem hi.” - Ellen G.White Comments; SDA Bible Commentary,
Vol. 6, p. 1067.
Hi lai mun ah, “Upmuanna”(Faith) i cih pen, zaitakin i et
ciangin, “cihtakna” kihel thei hi. A mau te in Zeisusungah a
muhkhiat uh nuntakna thak kalsuanna sungahcitak takin mapang uh
hi.
Roma. 15:14 sim in. Rome gam sunga Pawlpi tetungah Paul in bang
gen hiam?
Hi lai mun ah, Rome Pawlpi mite’ tuahkhak thu tetungtawn pan in
Paul in, a ciapteh huai thugil thum hongteng khia hi.
1. “Hoihna kicing nei” (Lungsim pha tawh kidim)Mite in eite
tungah tua bang kammal a hong zang theimah ding hiam? Mi tampi te
tawh i kizopna ah, hoihnakicing i neihna hangin, a maute’ lungsim i
la zo, i zolzoding hiam?
-
15 16
2. “Bang ci bang gamtat ding thei” (Pilna tawh kidim)Laisiangtho
sungah khua phawk theihna, thutheihna, pilnateina tawh kisai a
thupitna te bulphuh in limgen pha mahmahin gen kikkik hi. Christian
te in Laisiangtho sung thu tawhkisai in, limsin phat mahmah ding
kul a, a sunga hong kithuhilhna te i tel mahmah ding thupi hi.
“Lungtang thakkong guan ding hi’ cih kammal in theihtheihna
“Lungsimthak hong guan ding hi” a cihna a hi hi. A kikhel
lungtangin thuman thutak telsiam theihna nei a hih man in,Christian
zia leh tong sungah sep leh bawl dingte thei siamhi”. - Ellen G.
White: My Life Tiday, p. 24.
3. “Khat leh khat thu kihilh thei” Thu-um a mipih tekiang pan in
a pai khia, atuam om nuam mikhat in, Khalam thu cikmah hun in, a
khangto mi a suak ngeikei dinghi. Eite in midang te tha i piak ding
a kisap hun hong omdinga, tua bang mahin eite zong mite in tha a
hong piak dinga kisap hun hong om ding hi.
Na Pawlpi in bang cidan hiam? Bang ci bangminphatna te ngah a hi
hiam? A hih kei leh a thupi zawah, khat sangin a tam zaw a ngah
hiam? Tua na dawnna inna pawlpi thu mah a gen na hi hiam? A thupi
zaw ah,kisapna nei kha a hih leh, bang ci bangin na dinmun
uhkhangto sak thei ding na hi uh hiam?
KIGIN NI (FRIDAY) October 6SINBEH DING: Pasian in Mihing te
tungah Gupkhiatna ahong vaihawm sak pen, a nunggeel na leh, lam-et
loh pi in,mawhna a hong lut vat ciangin bung leh benga ngaihsut
khiattawmna hi lo hi. A taktak in ci zaw le’ng, hih thu in
Leitungbawl dingin a ki vaihawm ma pek in Pasian in
Mihingte’Gupkhiatna ding thu a na geelkholhsa a hi hi (1 Kor. 2:
7;Eph. 1: 3, 14; 2 The. 2: 13, 14). Mihing te a hong it,
Pasian’tawntung itna sungah kinga hi (Jer. 31: 3).
“Hih vaihawmna in a beisa tungtawn panin, tukhanghun a hi
zongin, muhkholh theihloh a hong tung dingmailam hun nangawn a
dingin a huam hi. Tua te sungahthupha ngah dingin a hong teelna, a
misiangtho dingin ahong sehkholhna, Zeisu tawh kibat theihna i
neihna dingngimna, Khasiangtho tawh a hong ciaptehna,
tawntunggamhluah theihna dingin a hong phalna leh Pasian
vangliatnaa phat dingin a hong sehkholh sa a hi hi (Eph. 1: 3 -
14). Hihgeelkholhna a pian theihna dingin, tangthu khat hangin
ahong om lak leh, mihingte khensatna tungtawn pan in hi loa, Pasian
in tatkhiat dingin a geelna tungtawn pan in, Zeisuin a hong thuakna
leh a hong sihna tungtawn pan in apiangkhia thu a hi hi (Sawltak.
4:27, 28). A taktak in Zeisuin, Leitung pianma pek a kipan in
thahna a thuak Tuunoahi hi (Mang. 13:8).”- The Handbook of SDA
Theology: R & HPublishing, 2000. pp. 275, 276.
KIKUP DING TE:
1. Pawlpi puahpha te’ Puahphatna (Protestant Reformation)a
khiatna bang hiam?A diakdiak in, tua bangin Pawlpisung Puahphatna
om kei leh, tu hun ciangin i Leitunginbang ci bangin ki lamdang
ding hiam cih ngaihsun in?
2. Leitung pian mapek pan in Gupkhiatna ngah dingin ahong kisam
khin a hih leh (Titus 1: 1, 2; 2 Tim. 1: 8, 9)Pasian in bang zah
takin hong it hi ding hiam? Bangzah takin tha ngah na hi hiam? Tua
bangin deihsaknatawh a na geel kholhsa pen mite in a nunghei teitei
nauh hangin bangzah takin dahhuai hiam?
3. Ninga ni (Thurday)ni a, dotna tawh kizui in, Na Pawlpiin
maipha a ngah, min phatna a ngah theihna dinginna kikupna un panpih
thei ding hiam?
-
17 18
T-2
SINNA 2 October 7 - 13
KILANGPAN NA
NIPI NI (SABBATH NITAK LAM) October 7
SIMDING TE: Heb. 8: 6; Mat. 19: 17; Mang. 12: 17; Siam.23;
Sawltak. 15: 1 - 29; Gal. 1: 1 - 12.
KAMNGAH: “Pasian in Moses tung tawnin Thukham hongpia a, ahi
zongin Jesuh Khrih hangin itna lehcihtakna thu hong pai hi”(John 1:
17).
Tanglai Pawlpi masa te sunga om atam zaw Jew tein, Zeisu Khris
pen Judah te Messiah pa hi ci in a santheihna hangun, a pu a pa te
Upna pan in a lampial a hihnauh leh, Pasian mi a hi dingin Thuciam
na tungtawn aPasian kamciamna a ngahte a hihna uh, pan un pial
khina hihna uh a kiphawk kha lo mihon te a hi uh hi. Tuabangin in
ngeina lui pan in pialkhiatna in a man gamtatnaa hi hi. A buaihuai
thukhat in, Jew biakna a um Jewmikhat in Zeisu a san theihna dingin
Christian a suahkul hi cih thu a hi hi. Tua mah bangin mi atam zaw
te adingin a buaihuai thudang khat in, Gentile mikhat in ZeisuKhris
a san theihna dingin Jew minam a suah phot kulcih thu a hi hi.
A sawt lo in, Jerusalem Council kikupna tungtawnpan in, tua
buaina tawh kisai a ven na ding khensatnakhat hong nei thei ta uh
hi. Gentile mite tungah Thukhamzuihna leh Ngeina te tawh buaina a
pia lo dingin ki khensathi. Cihnop na ah, Gentile mi khat a in
Zeisu a san theihnaJew miman suah masak kul lo hi cih thu a hi
hi.
Tua bangin a ki khensat khit hangin, Makaihonkhat te in, Upna
tawh a hong kikheel Gentile te tungaha vun-atna ding uh leh, zuih
ding thukham tuamtuam tehong tangsawl kik veve uh ahih manin,
Pawlpi sungahbuaina a hong tung hi. A maute ngaihsutna ah,
Gentilemite in Pasian’ thuciamna kamciam te tungtawn pan in
anopsakna khempeuh a ngah kim theihna dingun tuabangin, zuih dingin
a kilawm thukham te leh thukhun tea man ding mah uh a hi hi ci uh
hi.
Tua bangin buaina hong om ciangin bang ci bangthupiak na tawh
khensatna hong nei uh hiam?
NIMASA NI (SUNDAY) October 8
A HOIH ZAW THUCIAMNA
Heb. 8: 6 sim in. Hih Laisiangtho mun in a gennop bang hiam? A
hoih zaw kamciamna tawh kisai ineite in bang ci bangin tel thei
ding i hi
hiam?__________________________________________________________________________________
Laisiangtho Bu sungah Thuciam Lui leh Thuciamthak a ki lamdan
penpen na in, Laisiangtho thak hunsungin Messiah ahi, Nazareth khua
Zeisu thu hong kidawkhi. Amah pen, Pasian in Gumpa (Messiah) dingin
a hongsawl ahi hi. Mihing te in Amah ki theihmawh bawlna
tawhGupkhiatna thu ki lamet ngam huai dek lo hi. Amah inmanpia in
tatkhiat ding a hong vaihawm sakna tungtawnbekin amau te mawhna
kimaisak thei bek ding hi. Apaubang lo a bukim Ama (Topa) nuntakna
sungahkiphumna bek tawh Pasian mai ah, mawhsak thukhennapan in ki
dingtang zo bek ding hi. A thudang tawh gen le’ng
-
19 20
Gupkhiatna ngah i cih pen, Zeisu’ sung bekah dik kisakngah
theihna hi a, lampi dang om lo hi.
Thuciam Lui a om misiangthote in, a hong piangding Messiah hun
leh Gupkhiatna thuciamna thupha tena-na ngaklah mahmah uh hi.
Thuciam Thak hun cianginmite in, “Nazareth khua Zeisu pen, Pasian
in a hong sawlMessiah pen, amau te’ Gumpa dingin sang ding i hi
hiam?cih’ dotna tawh kiphut tuahna hong om hi. A zenzen in,Amau te
in Zeisu pen, ama hihna mah sangpah umpahmai uh hen la, Ama sungah
amau leh amau ki-aap theipah uh hi leh, Topa in amau te a
khawnkhawnga apiaksawm diksakna tawh amau te in Gupna a ngah dinguh
hiziau hi.
Tua hun laitak, Thuciam Thak hun ah zong Pasian’thukhamte pen,
kikheelna om zenzen lo hi. Bang hanghiam cih leh, Pasian leh Khris
Zeisu’ lungsim omzia teThukham sungah kimu thei ahih man ahi hi.
PasianThukham 10 te zuihna, leh tua te tawh kalsuanna inThuciam
Thak (New Covenant) sungah kalsuanna hi a,Thuciam Lui (Old
Covenant) tawh kizopna zong ahi hi.
Mat. 19:17; Mang. 12:17; 14:12 leh James 2:10,11 munte sim in.
Hih Laisiangtho thak mun sungte ah,Thukham (a diakdiakin Thukham
10) tawh kisai in banghong gen hiam?
_______________________________________________________
Tua mah bangin, tanglai Isreal te in namdangtetawh a ki lamdan
na uh ahi amau’ aituam neih ngeinaPawite, zehtan thukham
(ceremonial Laws) sunga kihelthuciam lui (Old Covenant) gamtatna
khempeuh te in,Zeisu hangin, tua ngeina lui khempeuh
kiphiat/kizom
nawn lo a, tua sangin a hoih zaw “thuciamna thak” (NewCovenant)
a hong kipan thei ahi hi.
Jew Biakna pan in Christian Biakna sungah kilaihtohna hangin,
Jew minamte leh Gentile minam te kikaalah kilamdan nate ki
telsiamna a neihtheih na dinguhngiimna tawh, Paul in Rom Laikhak a
gelhna bulpi ahi hi.Tua banga kikheelna ah hunlak hong kul hi.
Zeisu a hongsang thei Jew minam tampi tak te in, tua banga hong
piangtoto a nasia mahmah ki kheelna sungah a zongsang theidingin
kiging zo mahmah lo uh hi.
Na deih mahmah Laisiangtho sunga kamciamnain bang te hiam? Tua
Kamciamna a tangtun theihnadingin bangzah vei bang thu ngen na hi
hiam? Bang cibangin na teelna in, tua kamciamna te na
nuntaknasungah hong tangtung thei ding hiam?
NINIH NI (MONDAY) October 9
JEW TE’ NGEINA TE’ LEH THUKHUN TE
Hun na piak zawh zahzah, Siampi Laibu sunglimsim mahmah in. (A
diakdiak in, Siam. 12, 16, 23 sungsim gai in). Hih bu sung na simna
pan in, amau te ngeina,biakpiakna leh thukhun te tungtawn pan in na
lungsimsungah bang thu te hong lungngai sak hiam? Banghangin tua
zaha ngeina thukhun khempeuh, ThuciamThak sungah hel theih dingin
piang thei lo hiam?
_______________________________________________________
-
21 22
Laisiangtho lui sunga Thukham te, anam tuam-tuam in i khenkhiat
ciangin kitel theih zaw hi. Tua tesungah (1) Thukham Sawm (Moral
Law), (2) Zehtan/gangawh Thukham (ceremonial law), (3)
Gam-uknaThukham (4) Upadi leh thukhenna tawh kisai Thukham(5)
Cidamna Thukham cih te in kikhen thei hi.
Hih ci bangin khat leh khat anam in teltheih dingina tuamtuam
tawh a kikhen bek hi a, atak takin khat lehkhat a kizopna uh zong
om hi. Mun khatkhat te ah a kithuapna mun zong om hi. Nidang lai
mite in, a tuamtuakleh, a kikhen cih bangin a mu kei uh hi.
Moral Law i cih ciangin Thukham Sawm cih tawhki tomlak hi (Pai.
20: 1 - 17). Hih Thukham in mihing hihnasungah ahoih gamtat theihna
dingin pulaakna hi. Hih zuihding thukham sawmte in Laisiangtho
sunga Bu masa nga-tesungah, zai takin kigen a, thukhun na leh
thukhenna te ahkizang thei mahmah hi. Hi ci bangin zaitakin a kigen
manin, abang ci bang dinmun khempeuh ah, Pasian thukhamzui pelmawh
ding cihna ahi hi. A tuam om deuh thukham inGam-ukna thukham ahi
hi. Hih Gam-ukna thukhammahmah zong, Thukham Sawm sung mah-ah kinga
hi. Hihthukham in gammi te leh kumpi te’ kikaal kizopna leh,gammi
tektek tungah kizop dan ding theihsak na a hi hi.Tua bangin a thu
tuamtuam tawh, thukham a palsat tethukhen dan ding zong tua te
sungah ki ciamteh hi.
Ceremonial Law i cih Zehtan Thukham te in,Biakbuk ngeina tawh
kizui in, gangawh biakpiak na,biakpiak dan a tuamtuam te leh,
piakkhiatna a tuamtuamte ahi zongin, a milip in a sep ding uh a
masuan tek uhkihilhna ahi hi. Biakpiak ni hun te kiciamteh a, koi
cibangin tua ni thupi te zang ding cih zong kigelh hi.
Cidamna tawh kisai Thukham in, thukham dangtemah tawh kithuap, a
kizom mah ahi hi. A niin bangthukhamte a kicih nak leh, gangawh
biakpiakna tawh kisaiin, a siangtho lo hi pah uh hi. A hi zongin
amau te in, tuathukham sungah pumpi sianthona leh cidamna tawh
kisaithugui pi te hel uh hi. A siangtho leh a siangtho lo an
(sa)tawh kisai in thukhun te pen, pumpi’ ngaihsut-khensatnatungah
kinga zaw hi.
A huampi in Jew mikhat in, hih Thukham khempeuhte zuih dingin,
Pasian kiang pan in alom in a hong pai cih ateltheih hangin, amah
in ngaihsut theihna tawh kician takina khentuam theih ding kisam
hi. Thukham Sawm leuleupen, Pasian in a mite tungah direct in
agen/a piak Thukhamahi hi. Tua hi a, thupi seh zaw ahih manin a
tuam vilvel intuam koih ding ahi hi. Thukham dangte ahih leh,
Mosestungtawn pan-in a nung piak thuah ahi hi. Biakbuk tawhkisai in
sep dinga kikoih thukhun khempeuh te ahih leh,biakbuk nasep hun
sung bek mah huam pah hi.
Gam-ukna tawh kisai Thukhamte a hih leh, AmauJew te in a
suahtakna te uh, mi namdangte ukna sungah alut masiah uh kizang
thei na pi in, Gam-uk dangte khutnuaiah kizang thei nawn lo hi.
Gangawh biakpiakna tawh kisaite zehtan thukham te zong, Biakbuk a
kisuksiat ni a kipankizang thei nawn lo hi. Tua bek tham lo in,
Messiah a hongtun khit a kipan in a limciing na khempeuhte, a
taktakom khin a hih man in kisam nawn lo hi.
NITHUM NI (TUESDAY) October 10
MOSES NGEINA BANGIN
Sawltak. 15:1 sim in. Bang thu tawh buaina pianghiam? Bang
hangin mi honkhat te in hih thu tawh kisai
-
23 24
_______________________________________________________
Zeisu kiangah kha tampi tun ding cih ngimna tawhcitak taka na
asem, a hahkat Sawltakte, Pawlpi makaiteleh, Pawlpi mite in Antioch
khua ah kipumkhat takin aomkhop laitak un, Judaea gam pan in
“Pharisees pawlte” akici Jew biakna sunga thu-um mi pawlkhat te
hong pai uha, Pawlpi sungah asawt lo in nasia taka buaina a
piangsakthei ding dotna te hangin Gentile thu-um mite sungahlauhuai
takin mite hong patau sak uh hi. Kimuang takinhih Siapi te in,
Gupna ngah theihna dingin, mikhat in vun-aat phot hen la, zehtan
thukham tawh kisai aneng atawngin zuih phot kul hi ci in, hangsan
takin hong gen uh hi. Ataktak in zong, Jew mite limlim in, Pasian’
piak tua zehtanthukham tuamtuamte zuihna hangin amau leh amau
akipaak mahmahte ahih ban ah, Zeisu upna sungah a kikheelkhin Jew
minam atam zaw te mahmah in zong, kician takinPasian in apiak ngei
ahi “Biakpiakna ngeina” khat pen, Amahmah in kheel mawkmawk lo ding
hi ci in um uh hi. Tuaahih manin Jew te’ Thukhamte leh Jew ten a
zat uh Zehtanbiakpiak dan a tuamtuam te Christian biakna ngeina
sungahhel ding leh, gawm khawp dingin nakpi takin hanthawn uhhi. A
taktak ahi Pasian Tapa a hong sihna hangin a limciingahi gangawh
biakpiak na te beikhin a hihna leh tua sihnahangin a bei Moses
thukham ngeina, pawi leh ni te, kisamnawnlo a hihna amau te in a
khentel theihna dingun, alungsim te uh zia ol (kaai) lua hi.
Sawltak. 15: 2 - 12 sim in. Koi ci bangin hihkinialna te
lemtuah/siansuah thei ding i hi hiam?
_______________________________________________________Pasian
lamlahna ngak kawm in Paul in, Pawlpi
sungah thu-um mite ki pumkhat in, kipawl khopna a neih
theihna dingun atawntung in a kiging sa in om hi. Banghun
banghun in a thupi kikup khopna a om ciangin, Pawlpisungah thusun
na tawh Pasian kiang pan in pilna ngenkawm in a manpen khensatna
aneih na tungtawn pan unkipumkhatna a piantheih na ding mah
lunggulh uh hi.Ellen G. White: The Acts of Apostles, p. 200.
Pawlpi sungah a tangzai zaw in, pawlpi mite tawhna asem khawm
ding leh ma a pang khawm dingin, amahleh amah nasep lianpi a sem
dingin Zeisu in a saptuamsawltak a kici Paul in a lunggulhna pen
lunglut huaimahmah hi. Bang ci bangin sapna angah ahi phial
zongin,a mah in pawlpi a dingin panmun khat a letna tawh, mi atam
theithei te tawh kikhawl in ma apangkhop dinguhkisam ahih lam thei
hi.
Pawlpi ki-ukna, ki-ukdan tawh kisai in, bang cibang lungsim
puakzia nei na hi hiam? Nangin bang cibangin mapang khawm thei na
hi hiam? Bang hanginmapan khopna thupi hiam? Pawlpi sung panin,
tuamkaina tawh, a mimal in eite ut bang tekin suakta takin naasem
dingin kituat len’g bang ci bang nasep te sem theiding i hi
hiam?
NILI NI (WEDNESDAY) October 11
GENTILE THU-UM MITE’
Sawltak. 15: 5 - 29 sim in. Jerusalem Council,kikupna sungah
bang khensatna nei thei uh ahi hiam?Tua kikupna a hang’ bang hi
limlim hiam?
______________________________________________________________________________________________________
-
25 26
Amaute in a khensat uh thu in, Jew mite ngeinaleh ngaihsut nate
tungtawn a buaina khempeuh langpanuh hi. Amau te in upna hanga a
kikheel Gentile te in,vun-atna leh, zehtan thukham khempeuh zuih
dingin tangsawl uh hi. Tua bek tham lo in, “Jew te’ thukhamkhempeuh
te leh zehtan thukham te khempeuh, Christianbiakna pawi sungah guan
dingin hanthawn uh hi.“ EllenG. White: The Acts of Apostles, p.
189.
Sawltak. 15: 10 sungah, Peter in tua a lui khinthukhamte tawh
kizui in, “puak zawhloh ding“hakkol”kisuan a cih tawh a gentehna
pen, lunglut huaileh ciapteh huai mahmah hi. Tua thukhamte a pia
Pasianin ama mite tungah hakkol a suan mah ding hiam? Tua cilo ding
hi. Tua sangin a hun hong bei toh tawh kizui in,Makai tampi takte
in, kam tungtawna akhang akhangin akihilh toto ngeina pan in (Oral
traditions), thupha apiangsak thei thukham tampi-te hakkol bangin
na sangkik ta leuleu uh hi. Tua ahih manin hih kikupna in,Gentile
mite tunga om hakkol te a zan’(zang’) theihnadingin a hanciam uh
hi.
Tua kikupna sungah, Gentile mite a dinginThukham Sawm zuihna
kisam nawn lo hi, ahih kei leh,dotna bangmah a om loh lam aphawk
huai/atheih huaimahmah thu khat ahi hi. Tua kikupna sungah,
Gentilemite in sisan a neek loh na dinguh gen a, a hi zonginthukham
sunga mizi mawhpih ken a cihna ahi zongin,that kei in a cihna ahi
zongin awlmawh lo in a om na dinguha kikup dinguh zong, a piang
thei dingin ngaihsut theih hituan lo hi.
Thu-um Gentile te tungah zuih dingin bangthukhunte bawl uh hiam?
(Sawltak. 15: 20, 29), banghangin tua bangin thukhun tuampiak sese
uh hiam?
______________________________________________________________________________________________________Thu-um
Jew mite in, amau ngeina te’ tungtawn
pan in zuih dingin Gentile thu-um mite tungah zuih dinginmawk
seh thei lo dinga, Gentile mite in zong Zeisu hanginupna tawh a
kipawl Jew mite’ etkhialh dingin bangmah agamtat lohna dinguh, tua
Council kikupna ah phuang uhhi. Tua ahih manin, Sawltakte leh Elder
te in, Gentile te ahih leh, Milim biakna-a kizang an leh sa
khempeuh asianglo suak ahih manin a neklohna ding uh, numei
tawhkhialhnate panin a kikepna ding uh, a si luangkhiasakloin a
kigawlmek sate, leh sasi khat peuhpeuh a neklohnadingun lai tawh
gelhin thukim na nei uh hi. Khat khat tein, Sabbath tawlngnakna
tawh kisai in bangmah genkiknaleh kutna om lo ahih manin, Gentile
te a dingin kul nawnlo uh hi ci thei uh hi. (Atak takin, Thukham
Sawm sungazuau khemna leh, mithahna te zong kihel tuanlo a
hihmanin, tua hong kinialna te buaitham lo hi).
A zenzen in, Pasian’ Thukham sung a hi lo, ngeinakhat peuhpeuh
tungtawn pan in, mikhat tungah vangika suak thei “hakkol te ” a
kisuan thei ding mah ahi hiam?
NINGA NI (THURSDAY) October 12
PAUL LEH GALATI MITE’
Jerusalem council sunga kikupna kician mahmahta leh, amau leh
amau theihdan lampi tek mah tawn in,Gentile thu-um mite in, Jew
mite’ thukhun leh ngeina te azui dingin a lunggulh mi na om lai
veve hi. Tua thu in Paul adingin, a thupi mahmah khat suak hi. Hih
thu-in Upnasungah kalsuan na ah thuneu hi dek lo a, Zeisu
tungtawnalungdamna thupuak thal-nialna tawh kibang hi.
-
27 28
Gal. 1: 1 - 12 sim in. Galati khua sunga thubuaitawh kisai Paul
in, bangzah takin thupi seh hiam? Tuathu in hih dotna a thupit zia
hong bang ci gen
hiam?________________________________________________________
A tunga i gen mah bangin, Galati mite dinmuntungtawn pan in a
hong piang thubuai in, Rom mite tungahlai a gelh theihna dingin a
hong piankhiatna bulpi ahi hi.Rom laikhak sungah Paul in, Galati
laikhak sunga thugilte tawh kisai in a zai zaw in hong gen hi. Jew
minam thu-um mi honkhat te in, Moses tungtawn a Pasian in a
piakthukhamte thupi thei mahmah ahih man in, Gentile thu-umte in a
zuih na dingun kun tangtang uh hi. Paul in beltua thukhamte’ nasep
leh amun maan a kizat theihna tea tel theihna dingun hanciam takin
hilh tangtang hi. Hihmite in Galati khua ah, tua Upna tawh kisai in
panmun alak theih mah bangun, Rom gam sungah a hong ngah khakding
uh deih vet lo hi.
Galati laikhak sung leh Rom laikhak sungaThukham a cihte in,
Zehtan Thukham hiam, ThukhamSawm hiam cih Paul tungah dot ding cih
pen, a mawla bawlvai lua hi. A tangthu limlim sungah i kantel
ciangin,kinialna a piangsak limlim buaina in, a hong kikheelGentile
mite in Vun-atna a neih na dinguh leh Mosesthukham te zuih dingin
kilawm maw kilawm lo cih thuahi hi. Jerusalem Council ah zong hih
thu tawh kisai in,buaina khempeuh vaisiang khin hi ta mah leh,
mihonkhat te in tua khensatna te zuih dingin thukim thei louh
hi.
Thukham zuihna tawh kisai in, Thukham Sawmte leh (a diakdiak in
a li-na “Sabbath”) cih te pen Christiante’ hong hen nawnlo, hong
huam nawnlo hi cih a bulphuhtheihna dingun Rom laikhak bu sung leh
Galati laikhak
bu sung mah bulphuh in sim uh hi. A hi zongin amau te in,Paul in
bang hangin hih Thukham te gen hiam cih, atangthu paizia, anung
amaa thupiang te a tel theihloh manuh ahi hi. Paul in a bulphuh
ahi; Gupkhiatna ngah theihnacih pen, Upmuanna tungtawn bek pan hi
a, Thukham tezuihna leh bek tham lo in Thukham Sawm zuihna tawh
ahih loh zia a kammal te tungtawn pan in i mu toto ding hi.A hi
zongin tua bang i cih ciangin Thukham Sawm zuihkullo hi cihna hi
pah lo hi. Thuman na tawh ThukhamSawm zuihna tawh kisai in amau hun
ah buaina om ngeilo hi. Tua thu tawh kizui in, a langpang te in tu
khanghunbuaina honkhat te a leptuah theihna dingun Paul
hunlaibuaina te tawh gawmtuah in a deihna a kilet khial (a
kilakhial) gawp kha hi bek hi.
Sabbath cih pen Christian te a dingin kul nawn keie’ a ci te
tungah bang ci dawn kik ding na hi hiam? Lung-damna thupuak dik tak
lenkip kawm in Sabbath tawh kisaithumaan te bang ci bangin lakkhia
thei ding na hi hiam?
KIGIN NI (FRIDAY) October 13
SINBEH DING: I Pawlpi in, vei tampi takmah ki langpannaleh, lung
kituah lohna tuak tawntung hi. Hih thu inthuthak hi lo hi. Satan in
atawntung in Pawlpi a do denmah ahi hi. Christian biakna a hong
kipat tunga kipan inthu-um mite sungah ki thutuah lohna leh ki
langpan nahong piang pah hi. Tua buaina a hong piangte lemtuah
loin, a dap koih banguh hi leh, Pawlpi in a tung kipat pan-inmitcip
in siatna tuak pah ding hi.
Jerusalem a om thu-um mite sunga a maanlobiakna makai te’
huzapna hangin Galati gama om thu-ummite sungah nasia takin kikhen
khapna, lampialna, lehangsung lunggulhna te hong kizeel ziau hi.
Hih Sia maanlo
-
29 30
te in amau Jewte ngeina leh Gospel thumaan pen hongtok-hel khawm
uh hi. Jerusalem Council kikupna tawh aki thukim sa te nangawn ki
theihmawh bawl uh a, a hongkikheel Gentile mite tungah amau’ Zehtan
thukham te azuihna theihna dingun phut(tangsawl) tentan uh hi.
EllenG. White: The Acts of Apostles, p. 383.
KIKUP DINGTE:
1. Nilini (Wednesday) sunga dotna tawpna tawh kisai in,na Pawlpi
sungah, ahih kei leh na innkuan sungah ahih kei leh nangmah mahin,
mite a dingin “vangik asuak thei “hakkol te ” kisam lo pi mahin a
suansuankha mah na hi hiam? A suan kha nahih leh zongPasian hong
sap nuntakna hoih a sem na hihna tawhkizui in bang ci bangin khiam
thei ding i hi hiam?
2. Tu khang Christian te a dingin Thukham Sawm zuihkul nawn lo
hi, a ki cihna dingin buaina a piangsakthu te in bang hiam? Tua a
paulap te uh eite in bangci dawn ding i hi hiam? Thukham in hong
hen nawnlohi a cih pen khial mahmah hi na pi in, tua thu a
santheihna dingun bang ci bangin ki nungta ta hiam?
3. Gal. 1: 1- 12 sim kik in. Paul in a theih, Gospel thutawh
kizui in, ama tel thuman tungah a dintangngamna tawh bang ci bangin
mite tawh kinawk hiam?Eite in zong tua ci bangin i Upna ah , kilok
lo in tukhanghun a om biakna sandan a tuamtuam te’huzapna pan in
dingtang thei ding i hi hiam? Hihthupiang te pan in i sandan’ thu
honkhat te pen,biakna dangte tawh bangbangin a hi zongin
kileptuahthei thu ahih loh zia hong phawk sak hiam?
4. Pawlpi kipuah phatna (Protestant Reformation)a
hongpiankhiatna thu kikum dih un. Bang thu ah i kilamdanna lianpi
khat, a ki puahpha nai lo om lai hiam?
-
31 32
SINNA 3 October 14 - 20
MIHING DINMUN
NIPI NI (SABBATH) NITAK LAM October 14
SIMDING TE: Rom. 1:16,17; 22 -32; 2:1-10;17- 23; 3: 1, 2,10-18,
23.
KAMNGAH: “Mi khempeuh a mawh uh a, Pasian maiphaa ngah nading uh
kisia hi”(Rom. 3: 23 RSV).
Rom Laikhak a gelh tungin Paul in, a thumanmahmah leh, a thuthuk
pen Lungdamna thu (Gospel)sunga thu lai-gil a hi; a khasiat huai
mahmah mihing te’dinmun tawh hong pankhia hi. Mawhna hangin
Mihingte’a puuk a kipan in Mihing khempeuh te in mawhna
hanginminiin kisuak cih pen, thuman ahi hi. Tua mawhna inakhang
akhang in eite tungah hong hencip a, i mit sungahzong a hong luai
khin hi mai hi.
Martin Luther in a gelh Rom Hilhcianna bu sungah,‘Mihing
khempeuh in mawhna sungah ki om hi’ cih pen,kha thu tawh et ding hi
a, ei leh ei ki-etna leh mite et nahi zaw lo in, Pasian mai ah a
dingte ki hi zaw hi. Khatkhatte mit muhna ah, mikim khatte in
mimawh mahmahin kilang thei a, mikim khat leuleu tungah leh
midangtemitmuh ah a midik mahmah in kilang thei zel hi. Mikhatkhat
te in midik mahmah dan in kilang khia thei uhhi a mau te in
danthuak ding a lau man un leh mite pahtawiding a ut man-uh hi thei
a, a hih kei leh ngiimna khattawh mite pahtak dingin om uh a, a
puatham kihoih saktawmna tawh hanciam uh hi. A hi zongin amau te in
alungsim tawng’ uh leh lunggulhna tak tawh a kalsuannuam a hi kei
uh hi. Tua ci bangin mihing te in a puatham
hoihna mah hanciam uh a, a lungsim sungtawng ahmawhnopna lungsim
te leh siatna lunggulhna vive om zawahih manin Pasian deih gamtat
hoih’ tawh ki gamla hi”. ----Martin luther, Commentary on Romans,
p. 69
NIMASA NI (SUNDAY) October 15
PASIAN’ VANGLIATNA
“Khris Lungdamna thu hangin ka maizum kei hi.Banghang hiam na
cih uh leh, tua thu in a masa in Judahmite, a nung ciangin Greek
mite a kipan a um mikhempeuhin Gupna a ngah nading Pasian
vangliatna ahihi. ‘midik in thu-upna (Upmuanna) tawh a nungta
dinghi” ci in Lasiangtho sungah a kigelh mah bangin, ‘thu-upna
dingin thu-upna tawh’ (faith for faith) Pasian diknaa kilang zo hi”
Rom. 1: 16, 17 RSV). Hih Laisiangtho munin nangma tungah bang hong
gen hiam? Hih kammal tetungtawn pan in nang mahmah in kamciamna te
leh lam-etna te bang ci bangin mu thei na hi
hiam?_____________________________________________________
1. Gospel: Hih kammal pen Greek laimal pan hi-aakhiatna ah, “a
hoih thuthak” cih leh “ahoih thupuak”cihnain kizang hi. Hih kammal
bek i zat ciangin thuhoih khempeuhhuamkim a, a hi zongin “Khris”
tawh a kibulh ciangin,“Messiah tawh kisai in lungdamna thuthak” ki
ci hi. ( Khriscih kammal pen Greek lai in Messiah cih tawh kiza kim
hi).Tua hi a, ‘Lungdamna thuthak’ i cih ciangin ‘Messiah hongpai
dinga, mite in Ama’ sungah upna hangin hotkhiatna ngahding uh hi’
cihna ahi hi. Tua in Zeisu leh Ama dikna hanginGupkhiatna kingah
thei cihna hi a, Pasian’ thukham tesungah a hi zongin ei leh ei
hanciam thu in, aki ngahtheih hi lo hi.
-
33 34
T-3
2. Righteousness (Dik kisakna): Hih kammal inPasian tawh
a“kilem”cih dinmun tunna ahi hi. Hih thutawhkisai, Rom laikhak
sungah a khiatna kidawk mahmah a,mai lamah i sin tohtoh ding tawh
kizui in kitel toto ding hi.Rom. 1: 17 sungah “Pasian aa’ hi” ci
ngiat hi. Tua hi a, Dikkisakna pen Pasian kiangpan a hong pai hi a,
a dikkim Pasianngiatin a hong vaihawm sak ahi hi. I theih tohtoh
ding thuah, a kician Dik kisakna tungtawn bek in Nuntaktawntungna
kamciam a kingah zo bek ding ahi hi.
3. Faith (Upmuanna): Greek kammal sungah“believe”(Upna) cih leh
“Faith” (Upmuanna) cih bangin naom a, sepkhiatna tawh kizui in
“pisteuo” (believe=upkhiatna)leh, i hihna ngiat a genna ah
“pistis”(Faith orBelief=Upmuanna) ci in nam nih tawh kilet thei hi.
(Mangkamuukte a ding in a masa zaw pen “Verb”sepkhiat ding hi a,
anihna pen “Noun” i hihna ngiat genna hi) Tua Upmuanna(Faith) tawh
Gupkhiatna a kizop zia Rom Laikhak i sin natungtawn pan in, i mu
toto ding hi.
Gupna thu ah khamuanna, kitel cianna (assurance)thu tawh kizui
in, buaina na nei ngei hiam? Gupna kitelcianna tawh kisai in, nei
khin maw nei nai lo cih dotna tena tuak kha ngei hiam? Tua thu te
hangin launa lehkimuan mawhna na nei kha hiam? A hong dongte in
zongbang thu tawh kisai in bulphuh uh hiam? Na Upna tawhkituak in
zong na nuntak tawh a ki lehbulh pi khat na hihiam? Zeisu sungah
kitel cianna leh kamciam nate a kiptheihna dingin bang ci bangin na
nuntakna sungah teelding nei na hi hiam?
NINIH NI (MONDAY) October 16MI KHEMPEUH MAWH KHIN
Rom. 3: 23 sim in. Hih sunga thupuak in, tuhunei Christian sunga
thu-ummi khat adingin bangzah takin
zuih ding up dingin baih a hi hiam? Tua mah bangin hihthupuak
sung thumaan tawh kisai mite in a hong dotkhak leh bang phattuam
lawh thei ding uh
hiam?______________________________________________________
A lamdang thu khat ah, mikim khat te in Mihingte’mawhna tawh
kisai in to’na khat nei thei uh a, amau te inMihing te pen a bul
takin kankhia leng’ hoih kim lel uhhi, ci in seel thei uh hi.
Hoihna taktak (true goodness) akitheihtel loh manin hih buaina a
hong piang khia zong ahihi. Mi khatkhat te in midangte tawh a kiteh
uh cianginhoihzaw kisa kha mah ding uh hi. Bang hang hiam cih
leheite in atawn tungin, eite sangin a sia zaw te tawh a kitehkaak
te kihi hi. Tua in hoihnop na hong guan lo hi. Ahi zongin a hoih
kim Pasian’ sianthona leh dikna te tawh iki tehkaak tak ciangin ei
leh ei i kihhuaina te leh bangmahi hih loh zia kimuh theihna hong
nei sak hi.
Rom. 3: 23 sunga “Pasian maipha”(glory) ngahtheihna cih kammal
in, a khiatna tuamtuam om thei hi. Itelbaih pen theihna dingin 1
Kor. 11: 7 sungah “Pasaltepen Pasian’ lim leh a minthan’na a
kilangsak” ci hi. Tua ahih manin Greek kammal sung pan in a kila
“Glory” cihpen, “lim leh meel sun” (image) a cih nopna zong a hi
hi.Pasian lim leh meelsutna khempeuh mawhna in beimangsak, susia
gawp hi . Tua ahih manin Leitungah mawhnaa hong lutna hangin Pasian
melsutna lim leh meel a hihkei leh, a maipha ngah na pan in
tuamawhna in hongkhen khia ta cih nopna hi pah hi.
Rom. 3: 10 - 18 sim in. Tu hun tawh bang teng kilamdang na sa
hiam? Bang mun in nang hong kawk pensa na hiam? Na nuntakna sungah
Khris hong om lo banghi leh, nang zong bang dinmun hi ding na hi
hiam?
-
35 36
____________________________________________________________________________________I
dinmun bangzah takin a sukkhin a hi phial zongin,
lam-etna a beikhin hi sam lo hi. A masa pen i kalsuanding ah, ei
leh ei kuamah in kihuh tawm thei lo i hih ziakiphawk in, eite
mawhna tek ki pulaak in, ei leh eibangmah i hih loh zia kithei thei
phot ding hi hangh. Tuakalsuan na in, Khasiangtho nasepna hi a, ei
leh eitekhialhnate’ kiphawkna hong nei thei sak hi. Mawhneimikhat
in Kha-siangtho a do (a khaktan) sawm kei nakleh, tua Khasiangtho
in ama tungah, a ki diksak tawmnate, a kineih khemna te, a amah leh
a mah a kihuutna te,hong paihkhiat sak dinga, Khris ahi Zeisu ii
hehpihna lehitna sungah hong ki phuum ta dinga “Pasian aw,
keimimawh mi khialpa hong hehpih in” (Luke 18: 13) ci khiata ding
hi.
Na gamtat luhekna, na nasep hoihna te leh nangaihsut siamna te
hangin, nang leh nang hoih na kisak,pha na kisak, vaam na kisak na
te bang hunte ahi hiam?A lungkham huai mahmah dinmun hi mawk lo
hiam?Bang tungtawn bekin lam-etna hong guan hiam?
NITHUM NI (TUESDAY) October 17
KHANTOHNA MAW?
Kum zalom 20 sungah a kilut tak ciangin, Mihing ihihna limlim
hong khangto mahmah a, Lungsim pianziangaisutna te hong sang semsem
hi. I neih setvan te leh naa tuamtuam te sinna te-in, i ngiim i
geelna, i sunmangkhempeuh hong lawhcing sak hi. Mihing limlim te
zonghoih kimna (perfection) ki manawh semsem hi. Pilnasiamna te’
tung tawn panin leh, gamtat hoih sinna te
tungtawn panin mihing te in, khantoh lam manawh uh a,amau aituam
leh kim leh paam a dingin kizang theisemsem uh hi. Tua bangin ahon
ahon in khantohna inkum zalom 20 sungah, Leitung kalsuan zia a thak
hongkipan sak thei hi.
Atak takin ah kamsiatna tawh, a tunga thute a hongpiang khol kei
hi. Hi mah lo hia? Kum zalom 20 i cih inthukhualna om lo in
hiamgamna leh gamtat hoih leh akilawm a zang thei nailo mi namhai
pawlte om bangin iom zaw mawk hi. Pilna siamna a khantoh mah bangin
mikithah na ding lampi hoih zaw kimu toto zaw a, a beisahun lai a i
ngaihsut khak loh haina gamhtatna vive te inhunthak kimuak to zaw
hi.
Bang hang hi mawk ding hiam? Gen mawkmawkdingin thu haksa pi
khat hi mawk hi.
Rom. 1: 22 - 32 sung sim in. Kum zalom khat-laia kigelh thu te
in, kum zalom 20 ading in bang ci bangina hong kilat khiat dan mu
thei i hi hiam?
__________________________________________________________________________________________________________
Christian i hihna tawh kizui in, ei te in Upmuanna tawh i up
ding honkhat i nei hi. Tua te sung pan in, a simite thawhkikna,
nihvei kumkikna, vanthak leh leithakcih te ahi hi. A hi zongin
upmuan na tawh a up theihnadingun a puuk khin mihing sungah a kuate
hi mawk dinghiam? Tu khang hun ah, ei te khempeuh in mawhnahangin
puukna’ huzapna sungah a kiteeng kihi mawk hi.
Rom. 1: 22, 23 sung limtak in ngaihsun dih in.Hih bang thu tawh
kisai in, tuhun ah bang ci banginhong kilang khia in mu na hi uh
hiam? Ei khanghunsungah hong piangsak Pasian ki nawlkhin ta a,
milim
-
37 38
peuh kibia zaw ta hi lo hiam? Tua bang hihna in bang cibangin a
hai mahmah suak sak thei hiam? Kikum khawmun.
NITHUM NI (WEDNESDAY) October 18
JEW TE LEH GENTILE TE’ KIBAT NA
Rom alian khat sungah Paul in Pasian a um loGentile te’ mawhna
te hong pulaak hi. Amau te in a beisahun lai in Pasian tawh kigamla
uh ahih manin a siamahmah gamtatna sungah a kia te ahi uh hi.
Tua mah bangin a mipih Jew minam te zong a dawmtuan kei hi. Amau
a dingin phattuam na a kipiak hangin(Rom. 3: 1, 2), a mau te in
mimawh te mah hi uh a, thukhama palsat te, Zeisu sunga om a honkhia
thei Hehpihna akisam mahmah te mah ahi uh hi. Mawhnei mite a hih
tuaknauh tawh kizui in, Pasian’ thukham a palsat te leh Pasiankiang
panin ahong pai Gupkhiatna a ngah theihna dingunHehpihna a kisam te
mah ahi uh hi. Tua ahih manin Jewte leh Gentile te in a ki lamdan
na om tuan lo hi.
Rom. 2: 1 - 3, 17 - 24 sim in. Paul in a langpanbang ahi hiam?
Hih vauna pan in, eite khempeuh Jewhi ta leh Gentile te hi ta leh,
bang thupuak hong gennuam ahi
hiam?______________________________________________________________________________________________________
“Pasian a thei kha lo milim bia khempeuh temawhnei mi te a hih
zia uh a suut khit ciangin Paul in, atuam vilvel in leh, uangtak in
Jew mite mawhsak hi. Banghang hiam cih leh, amau te in apuatham
ahi, a kigelh laitungtawn bek tawh thukham zui uh a, a lungsim
takpi
(Kha)tawh a zui kei uh hi.” --Martin Luther: Commentaryon
Romans, p. 61.
Khat veivei ciangin midangte mawhna muhkhiatding, kawk dingin
baih lamdang hi. A hi zongin eite inzong tua bang mawhna mah a
bawlbawl ki hi veve thei a,a maute sangin zong kisuuk zaw thei lai
hi. A buaihuaithu in, ei leh ei mawhna ki muhmawh bawlin, a hih
keileh, ei te in midangte tawh i ki tehkaak tak ciangin amaute a
sia mahmah danin ki mu kha thei hi.
Paul lungsim tuadan hi lo hi. Gentile te’ khialhnahangin amaute’
tungah mawhsak thu a khen pahpah lodingin vauna pia hi. Teeltuam a
kici Jew te mahmah zongmimawh a hihna uh lak hi. Bangbang hi ta
leh, Gentile tesangin Jew te tungah khuavak ki limpiak zaw a hih
manin mite a mawhsak nopna lungsim te uh a manlang luatnahangun,
tua milim bia te sangin a mawhna uh suuk zawahih zia pulaak thei
zel hi.
Paul in a genna ah, mi khempeuh in dik kimlo uha, mi khempeuh in
kha lam dinmun ki picing zo lo banah, akua mahin a hoihsa in
kipiang lo a, kuamah in asiangtho sa in suakkhia lo hi, ci hi. Jew
hi ta leh Gentilehi ta leh, hau ta leh zawng ta leh, numei hi ta
leh pasal hita leh, Pasian a zahtak te hi ta leh, Pasian a nialte
hi taleh, eite khempeuh in mawhsakna a thuak te ihi hi.Lungdamna
thu tungtawn panin, Pasian hehpihna hongkilang khia lo bang hi leh,
eite khempeuh te a dingin lam-etna om vet lo hi.
Bang zah vei bang, nang leh nang mawh kisaknatawh kisuang
giugiau kawm sa in, na lungsim sungtawngpan in mite na mawhsak kha
ngei hiam? Paul kammalte ngaihsun, awlmawh bawl kawm in, bang ci
banginkikheel thei ding na hi hiam?
-
39 40
NINGA NI (THURSDAY) October 19
LUNGDAMNA THUPUAK LEH KISIK KIKNA
“Pasian migi-in thu a diah hithiatna pen na kisikkiktheihna ding
uh a deihna ahih lamtak phawkkha loin, amigitna, a lungduaina, a
hong thuaknate neu ngaihsutkhana hi uh hiam?” (Rom. 2: 4). Kisik
kik theihna tawh kisaidotna tawh kisai in hih Laisiangtho in bang
thu hong gennuam ahi
diam?____________________________________________________________________________________
Eite’ phawk ding thukhat in, Pasian hoihna, migitnain mimawh
khat kisikkik theihna ding hong zuan sak hi.Pasian in thagum hatna
tawh mite kai lo in,a hih hamtangdingin phuut lo hi. A mah pen, a
lungkia ngei lo, a lungduaimahmah khat hi a, a ma itna tawh mite a
kaih sawmpa hizaw hi. Thagum hatna tawh kisik theihna ding in
hanciamna in , a kisik nuam lo te a dingin, kisik theihna
maantaktak ngimna’ susia hi. Pasian in a thagum hatna tawhkisik
theihna a zang bang hi leh, mi khempeuh te inhotkhiatna ngah lo
ding uh hi. Bang hang hiam cihkhatkhat te pen sawl zo kha thei mah
dinga khatkhat tepen sawl zawh ding hi lo thei ding hi.
Kisik kikna maan pen, lungsim tawng pan inlunggulhna hi dinga,
nuntakna sungah Khasiangthosawlna tungtawn pan in a hong piang ding
thu ahi hi. Ataktakin ah, kisik kikna in Pasian letsong’ hi a, a hi
zongin,tua letsong a ngah dingin eite in, a teel dinign i
kiginnatungtawn pan bekin a kingah thei ahi hi.
Pasian’ Itna a langpan’ te, kisik kik theihna a nialte, a
thumang nuamlo te tungah bang thu hong piangding ci hiam? Rom. 2: 5
-
8.____________________________________________________________________________________
Rom. 2: 5 -10 sung leh, Rom laikhak bu sungte ah,Paul in gamtat
hoihna tawh kisai limgen in bulphuh phamahmah hi. Thukham zuihna
hang tawh a hi lo, Upnabek tawh Diktan sakna ki ngah thei hi a cih
ciangin,Christian nuntakna sungah gamtat na kisam nawn lo hicih
bangin a khiatna kikhia gai khin thei lo hi. Gentehnain Rom. 2: 7
sungah, Gupkhiatna sung’ kalsuan na tawhkisai in, “lungduaina tawh
gamtat hoihna a zong mite”tungah na ci se hi. Mihingte’ hanciam na
tawh Gupkhiatnaa ki thalawh zawhloh hangin, Gupkhiatna ngah
theihnading kalsuan na bup sungah lam khat pan in a mapangpi khat
mah ahi hi. Mikhat in Laisiangtho a sim natungtawn pan-in, sepna
leh gamtatna te a thupi na hi keimawk ei! cih ding abaih na hi lo
hi. Kisikna maan i cih in,Lungsim tawng’ pan in lunggulhna takpi
tawh ahongphulkhia hi a, kisik ding a kul khempeuh kisik
nopnalungsim leh khensatna tungah pan in gualzawhna hongom dinga
zong tangtung pih takpi ding uh hi.
Na kisik theihna dingin kisik nopna lungsimbangzah vei bang nei
ngei nahi hiam? A kisik nuam takpimah nahi hiam? A hih kei leh na
khialhna, na thaneemna, na mawhna te a sing khia pak nuam bek nahi
hiam?Tua bang a hih khak leh zong, bang ci bangin kikheeltakpi thei
ding nahi hiam? Bang hangin kikheel taktaknakisam ahi hiam?
KIGIN NI (FRIDAY) October 20
SINBEH DING: “Tua ahih manin, Laisiangtho sungakammal zat te
tungtawn pan in, mihingte tungah mawhnaa hong piankhiat na pen,
phawkkhak loh na vat hanga ahong om hi lo a, mihingte in, a gamtat
ngiat uh leh, a
-
41 42
teelna tungtawn pan in a hong piang ahi hi. Tua banah,mawhna i
cih pen hoihna kihello cihna hi pah lo a, Pasianin a lam-etna te a
tangtung lo hi, cih ding ahi hi. Mihing tein tua bangin siatna
kalsuan na ah, a tawn dingin a sawmngiat uh ahi hi. Mihingte in
mawhna pen a nawllah dinginthaneemna tawh a kidim ki hi sam lo hi.
Mihing te ngiatmahin, a sawmngiat na tungtawn pan un, Pasian
alangpang ding in, Ama’ thukhamte a palsat dingin leh,Pasian
kammalte a kizak mawh bawl dingin a sep ngiatuh ahi hi. Mawhna i
cih pen, Pasian in a hong sehsak thukhat tungtawn pan in a khengval
in kantan in hanciamsawmna ahi hi. Tom kaih ni! Mawhna i cih in
Pasianlangpanna ngiat ahi hi”. - The Handbook of SDA
Theology(R& H Pulblishing Association, 2000) p. 239.
“Leitung’ dinmun in a lauhuai a hih zia keimatungah a hong kilak
hi. Gamtat siatna bekbek in munkhempeuh ah kizeel hi. Nu leh pa
lam-ah kidop zawhlohnain tu khang hun a dingin a tuamdiak mawhna
ahi hi. Hihzah taka hangsan na te, tu khang hun lo in om ngei lo
hi.Mihing te’ ngaihsutna te pe-eng lua ta ahih man in, tuabang
siatna te in, lungsim leh gamtat hoih deihhuai na tekhim khin ta
hi. Siatna i cih te in, thu-um lo mite leh mizahpih theite kiang
bekah a om a hi kei hi. Tua te tawhzong i ki lamdan na hi nawn lo
hi. Christian hi ing, a kicimi tampi te na ngawn mawhna sungah ki
om hi. A hongpaikik ding a lam-en mitampi tak te in, tua ni a
dinginSatan sangin zong kiging zo nawn lo uh hi. A maute insiatna
sung panin ki siansuah nuam lo uh hi. Amau te insi leh sa
lunggulhna sungah sawt veipi kidiah lua khin uha hih manun, a
ngaihsutna te uh siang thei nawnlo in, ageelna khempeuh uh sia
zaangawp ta hi.”- Ellen G. White:Testimonies for the Church, Vol.
2, p. 346.
KIKUP DINGTE:
1. Kiginni sunga kigelh Ellen G. White, kammal telungngai kik
in. Hih zahtak a siatna lak ah, Pasiankamciamte ahi: amasa in a
hong maisak theihna leha nihna ah, a hong siansuah na te tungtawn
pan in alungkiat huai lo a hih zia bang zah takin thupi ahihiam?
Khat veivei ciangin: Ki manna nei nawn kenge; kei suuk lua khin zo
ing; honkhiat dingin zongcihtak nawn keng; lungkia khin ta lel ing!
a ci tetungah Zeisu in a na gen ngei, “Ken zong kongmawhsak kei hi;
Pai in la mawh nawn ken! (John 8:11)a cih thu mah ngai zaw ding
maw? Lungkia zawding?
2. Bang hangin Christian te in mihingte mawhna lehsiatna te i
tel dingin thupi ahi hiam? Tua siatnahangin a lungkiat huai na te i
telkhialna hanginbang dinmun kitung thei hiam? Adah huai
mahmahdinmun hi thei na pi, a piang thei takpi mah himawk lo
hiam?
3. Protestant thu-um takpi tampi te in, a upna uh anusiat uh
sangin a sihngam zawkna te uh ngaihsunkik in. Na Upna sungah
bangzah takin khauh na hihiam? A si ngam zah dong dingin na um
takpi mahhiam?
-
43 44
SINNA 4 October 21 - 27
UPMUANNA TAWH DIKTANTHEIH NA(Justificatiion by Faith)
NIPINI (SABBATH) NITAK LAM October 21
SIM DING TE: Rom. 3: 19 - 28.
KAMNGAH: “Tua ahih ciangin mikhat in Thukham bangingamta lo in,
upna tawh dikkisakna a ngah hici in i ciamteh hi. (Rom. 3: 28
RSV).
Tukaal i lesson sungah, Rom laikhak sunga a thugilpenpen i sin
to ding hi. Tua thu in, Protestant kipuahphatna a hong piankhiat
theihna thu laigil ahi: “Upna tawhdiktan theihna kingah hi” cih thu
ahi hi. Hih thu tawhkisai Martin Luther in a muhkhiatna leh a
thuhilhna tePope Leo makai in mawhsak thukhen na a neih uh 1520kum
a kipan tuni ciang dongin, hih Upna tawh kisai inPapal te in laih
nai lo uh hi. Tua mawhsakna lai (Papalbull) a kipiak hangin, Martin
Luther in Upna tawh diktantheihna ngah cih pen, thudang tawh laih
theih ding hi vetlo hi cih thei ahih man in tua mawhsak na laikhak
(bull)pen na haltum ziau hi.
Hih Upna tawh diktan theihna ngah cih kammalmahmah in, thukham
tungah a kinga ahi hi. Thukham apalsat mikhat in thukhen zum hong
kipuak dinga apalsatna tungtawn pan in sihdaan a kipia ding ahi hi.
A hizongin a aiawh ding mikhat hong om thei vat a hih manin,tua
thukham palsat pa mawhna khempeuh ama tungah akisuan tak ciangin
tua a khialpa hong kimap ta hi. Amadinmun ah a aiawh (zalaih) ding
pa hong om thei a hih
manin, tua mimawh pa in tu in thukhen zum mai ah hongdin kik
ciangin, a mawhna teng a siangkhin hong suakding hi. Thukhen zum a
tunsak na ahi a mawhnakhempeuh pan in zong a mawh ngeilo bangin
ciaptehnahong ngah ta ding hi. Tua bangin a piantheihna thu
in,mawhna a bawl ngeilo a aiawh(zalaih) pa in thukhamtunga ama’
cihtakna khempeuh mimawh pa tungah a aapkhit man ahi hi.
Gupkhiatna kigeelna sung ah, mihing khempeuhte dinmun in amawh
vive kihi khin hi. Eite aiawh ahiZeisu in, ama picinna tawh, eite
tang dingin thukhen zumah hong dinsak a, eite dikloh na khempeuh
aitang dinginama dikna in hong santham cingsak hi. Tua ahih
manin,eite in eima gamtat hoihna hang’ ahi lo, upna hang bektawh i
san theih Zeisu diktan sakna hangin, Pasian maiah, midik hi ci in
ciapteh na (diktan theihna) a ngah theibek ihi hi. Hih Lungdamna
thu mah tangko ni! A taktak inzong hih sangin a hoihzaw lungdamna
thu a om nawn keihi.
NIMASANI (SUNDAY) October 22
THUKHAM’ ZUIHNA
Rom. 3: 19, 20 sim in. Paul in thukham thu tawhkisai a genna ah,
a sep bang hi a, a sep loh (ahih keileh) a septheih loh bang hi ci
hiam? Bang hangin hihthu tawh kisai in, Christian khempeuhte in
theihteldingin thupi
hiam?_____________________________________________________________________________________________________
Paul in ama’ hun lai a Jew mite a tel mahmah ahi,“thukham” cih
kammal na limzat mahmah hi. “Torah” i
-
45 46
cih (Hebrew in thukham) kammal in tuhun Jew mitekhempeuhin a
theih Pasian’ thuhilhna ahi, Moses inagelh a diakdiak in, Thuciam
Lui bu sung pan in a masapen bu 5 te ah dingin a ngaihsun uh hi.
Tua te sungah,Thukham sawmte leh thukhenna tawh kisai a behlap
uhthukham te a hi zongin, zehtan thukhamte khempeuh akihel hi. Tua
a hih man in, thukham i cih khempeuhte inJew biakna leh kalsuan zia
limlim ahi hi.
Thukham nuai ah om cih a khiatna in, tuathukham thuneihna
huamsungah om cihna hipah hi. Ahi zongin thukham in, Pasian mai ah,
mihing te’thaneemna leh mawhna te kilang sak hi. Tua mawhna te
thukhamin hemkhia thei tuan lo a, a hi zongin ama sepkhiat
theihinmimawh khat amawhna pan in a damna lam a zuan dinginleh a
zongkhia dingin lamlak thei hi.
Hih Rom laikhak tawh kisai, tukhang hun a dingini bulh ding
ciangin, Jewish te thukham te kizang theinawnlo a hih manin,
thukham cih mun ah thukham sawmmah a kawkna hipah hi. Jew ngeina
thukhamte zuihnain Jew mite a hotkhiat theihloh mah bangin,
ThukhamSawm zuihna in zong eite a hong honkhia zo kei hi. Mimawhte
a gumkhia dingin thukham sawm nasep zong ahikei hi. A hi zongin ama
nasep in, Pasian’ zia leh tong ahong pulaak dingin leh, tua zia leh
tong tungtawn pan in,mite in koi mun ah puuk hiam cih lahkhiatna
ding ahi hi.
Thukham i cihna sungah, Thukham Sawmte ahizongin, Zehtan
Thukhamte ahi zongin, Gam-uknaThukham te leh a vekin a hi phial
zongin i zuihkim natawh Pasian mitmuh na ah, kuamah in diktansak
theihnaangah zo tuan kei uh hi. A taktak in zong, Thukham intua
bang a sem dingin ngimna tawh a kipia ahi kei hi. A
lehlam pan in, Thukham nasep in, eite’ thanemna te hongtheikhia
sak dinga, eite khephung ah a hong zuansak dingahi hi.
A hong kilang khia natna, amel in tua natna te adamsak theihloh
mah bangin, mawhna kilat khiatna ahithukham in eite a hong honkhia
zo kei hi. Natna kilatkhiatna in damna pia zo lo a, damna ding bawl
kul hi cihhong lak khia hi. Tua mah bangin thukham in a ma sepnain
mawhmai sakpa kiang hong zuan sak hi.
Thukham zuihna tawh kisai na hanciamna bangzah takin gualzawhna
ngahkhin kisa nahi hiam? Tuatungtawn pan in, Thukham zuihna tawh
Gupkhiatnahanciam ngahsawmna in amawkna a hih zia hong bangci
theihsak hiam?
NINIHNI (MONDAY) October 23
PASIAN’ DIKNA
“Tu in Thukham leh kamsangte in teci a pan’uhmah bangin, thukham
lo in Zeisu Khris sungah thu-ummite khempeuh tungah upna hangin
hong tung Pasiandikna kilang hi” (Rom. 3: 21). Hih Laisiangtho mun
in adeihna bang ci tel theih ding ihi
hiam?______________________________________________________________________________________________________
Hih sunga a thak dikkisak theihna (new righteouness)i cih pen,
Jew te in a meltheih sa uh dikkisakna ahithukham tungtawn pan in
dikkisak theihna tawh kilamdang mahmah hi. Tu in athak diktan
theihna pen,“Pasian’ sunga dikkisak theihna” ki ci hi. Tua pen,
Pasiankiang pana ahong pai, Pasian in a hong geel sak, Pasian’
asantheih om sun amaan dikkisak theihna ahi hi.
-
47 48
Tua mahmah zong leitungah mihing bangin a hongpian laitak in,
Topa Zeisu in a nuntakna sungah ahonglahkhiat dikkisak theihna,
upna tawh a sang mi khempeuhtunga kipia dikkisak theihna, a kilawm
kituak man uh hilo in, a kisapna uh tawh kizui in a maute a dingin
Topa ina vaihawm sak dikkisak theihna ahi hi.
“Dikkisak theihna i cih pen thukham zui dinginthuman na ahi hi.
Thukham in dikna ngen a hih man in,mawhnei mi khatin thukham tungah
leibat a nei kisuakhi. A hi zongin amah in tua leibat te a loh zo
kei hi. Tuaahih manin tua leibat panin dikkisak theihna a ngah
nadingin a om thei sun pen in, upmuanna tungtawn bek panmah ahi hi.
Upmuanna bek mah kalsuan na hangin Khirshoihna in, ama’ adingin
Pasian kiang atun’sak thei bekhi. Tua dinmun pan in Pa Pasian in
Ama’ Tapa thumannapen mimawhte dinmun ah hong guansak hi. Tua a
kipanin, mihing te’ tangtun lohna mun ah Khris Zeisu dikna inhong
tuamta ahih man in, kisikna tawh a zuan thu-um mikhat Pasian in
hong pomkik in, maisak in diksakna pia a,a midik takpi bangin hong
sang kik banah, a Tapa a it mahbangin tua mimawhpa zong a it hi”. -
Ellen G. White: SelectedMessages, Book 1, p. 367. Hih a lamdang
thuman thutakpen, nang a dingin bang ci bangin kisin thei ding na
hihiam? (Rom. 3: 22 simkawm in).
Hihmuna, Zeisu Khris Upmuanma i cih in, ZeisuKhris sungah
Upmuanna i neihna a hih zia kitel thei hi.Hih upna’ Christian
nuntakna sungah a hong kidawkciangin, Upmuanna kalsuan zia in
lungtang pilnakhengval in nasem a, Topa Zeisu’ a nuntakna leh a
sihnathu laigil te a thu in theih mawkmawkna hong hi nawn lohi. Tua
sangin, Zeisung sungah upmuanna a hong neihnatungtawn pan in, Zeisu
pen Honpa Gumpa in hong sangthei ta a, Aiawh pa leh, ama’ To dingin
hong pom thei ta
hi. Tua dinmun in Ama (Zeisu) neih nuntak tawntungnalampi a
teelna hong hi ta hi. A Topa hong muang mahmahahih manin, Topa
Thukham khempeuh tawh kizui in anuntak theihna dingin Upmuanna tawh
a hong hanciamta ahi hi.
NITHUM NI (TUESDAY) October 24
AMA’ HEHPIHNA TAWH
Eite in i sin khit a hi, thukham thu tawh kisai ahi zongin,
thukham in ahih theihloh thu tawh a hizongin lungsim sungah
ngaihsun kawm in, Rom. 3: 24sim in. Hih Laisiangtho munah Paul in
bang thu genahi hiam? To Zeisu’ sungah tatkhiatna om a cihna inbang
a khiatna nei hiam?
_____________________________________________________________________________________________________
Hih laisiangtho mun sungah “diktansak theihna”tawh kisai bang ci
bangin kimu thei hiam? Greek kammal“dikaioo”cih a khiatna in,
“dikna ngah” cih leh, “a dikdingin bawl”, “a dik hi ci in
pulaakna”, “a dik bangangaihsutna” cih bangin in ki phen hi. Hih
kammal mahtawh a kibang “dikaiosune” cih tawh a bullakna
kibanga,“dikkisakna”, cih leh “dikaioma” cih kammal in
“midiksuahtheihna” cih bangin kiphen hi.
Tua ahih manin, “Justification”(diktansak theihna)cih leh,
“Righteousness”(dikkisak theihna) cih kammal nihte in kizopna a nei
uh hi. Khat veivei ciangin a khiatnaatuam in zong ki khia tuan lo
hi. Tua a hih manin, Pasianin “diksakna hong pulaak khia” ahih
manin diktannaangah kihi pah hi.
-
49 50
T-4
Tua ahih manin, Diktan sakna i ngah ma in, mihingkhatin diksakna
ngah lo ahih manin Pasian mai ah pomtheih ding’ dinmun ki hi lo hi.
A hi zongin, diktansaknaangah khit ciangin,dik kisakna ngah ci in
ki ngaihsun taahih manin, Pasian mai ah pom theih hong hi ta
hi.
Hih khempeuh te in, Pasian’ hong hehpihna hangbekbek ahi hi.
Hehpihna i cih ciangin deihsak(tuam)na hipah hi. Mimawh khat in
Gupkhiatna a ngah theihna dinginPasian kiangah a hong zuat ciangin,
tua nu/tua pa in midikhi ci in a kiciapteh theihna (ahih kei leh) a
hong pulaakkhia sak pen, “hehpihna” nasep ahi hi. Tua in kilawm
lopipi mah tawh ki deihsakna hi a, tua mimawh in ama’gamtat hoihna
te hang hi lo in, Pasian maipha ngah theihnadingin amah leh a mah
ah, lam-et na bangmah a ki neihlohziak mah hang ahi hi. Tua ahih
manin, mikhat in Zeisusungah tatkhiatna angah theihna dingin, ama
mawhnakhempeuh aitangin aiawh a ading Zeisu hang’ bek mahtawh,
diktantheihna a ngah thei bek ahi hi.
Diktansakna tawh kisai in Rom laikhak sungah atuam vilvel a
sepna khat in ki ciamteh a tua in, thakhatthu in a hong piang
khawmvat danin gen hi. Nidang lai inamawh mikhat in, a pua lam mi
hi a, a diklo mi ahih banah pom theih ding hi vet lo hi. A hi
zongin thakhat in amah in, a sunga om Pa hangin, a sunglam mi
suakin,diktansakna ngah thei a, a midik dingin pom theih ding ahong
suak thei pah hi.
Zeisu sungah a om mikhat in, amah leh amahZeisu sungah a ki
pum-aap khit ciangin, a beisa thupiangkhin bangin diktansakna hong
ngah thei hi. Rom. 5: 1sunga “diktanna ah” cih a khiatna in
“diktansak in omkhin hi” cihna hong hi pah hi.
Ataktak in, dikna angah khin mimawh khatin,lampial in a pukkhak
hangin Khris Zeisu kiangah a hongzuatkik nak leh, diktansakna ngah
veve lai ding hi. Azenzen in, nisim in a nuntakna sungahkikhelna
aneihkikkik khak leh zong, diktansakna ngah kikkik theihnadingin
hunpha om to to hi, cihna zong hi pah hi.
Lungdamna thupuak ahi Gupkhiatna in, a hoihmahmah hi na pi in,
bang hangin mite in tua Gupkhiatnaa sang dingin bangin khaktan thei
zel hiam? Topa innang tungah kamciamna tawh hong piaksawm thu
tetungtawn ah bangin nang hong khaktan lai hiam?
NILI NI (WEDNESDAY) October 25
KHRIS’ DIKNA
Rom. 3: 25 sungah Paul in, Gupkhiatna tawh kisailungdamna
thupuak a zaizaw khat in hong gen hi. Amahin,
“propitiation”(thoihdamna/lungkim sakna) cih kammalhong zang hi.
Greek laimal in “hilasterion”hi a, a khiatnain Heb. 9:5 sungah
“hehpihna-tokhom” ci in kiphen hi.Tua ahih manin, Rom. 3: 25 sunga
a hong gennop thu in,Khris hong tatkhiatna hangin diktansakna i
ngah theihnain, Laisiangtho Lui sunga Biakbuk nasepna ah a
kizang“hehpihna tokhom pan in thoihdamna” tungtawn pan in,mimawh te
tungah Paisian in a hong lungduaina tawh thuleh vai khempeuh
vaisiangtak in a hong sepkhiatna thukimu khia thei hi. Tua bek tham
lo in, a ma luangkhamhong kipiak khiatna hangin, Zeisu in Gupkhiat
theihnalampi hong lak bek tham lo in, Amah mah in a hongkithoihdam
na hangin Pasian lungkimna kingah ahih ziaahong lahkhiatna zong ahi
hi. A tom in gen ding ci leng’,eite a hong gukhiat theihna dingin a
ki tangsam
-
51 52
khempeuh Pasian in a hong vaihawm sak hi, cih ding himai hi.
Hih a tunga Laisiangtho mun sungah “remission ofsins”(mawhna
kimaisak theihna)cih thu zong hong gen hi.Pasian in a hong san’
theihloh na a hang khat in, i mawhnate hang ahi hi. Eite in i
mawhna te a phialsiang dinginhihtheih bangmah i nei kei hi. Ahi
zongin tatkhiat theihnalampi ngiimna ah, Khris Zeisu’ sisan’ sungah
upmuanna ineihna tungtawn panin, imawhna khempeuh kimaisaktheihna
lampi Pasian in a hong vaihawm sak khin zo ahihzia kimu thei
hi.
Hih mawhmaisak theihna(remission) cih kammalGreek laimal in
“paresis” cihna hi a, a khiatna in, “khengval” a hih kei leh
“kantan/ki theihmawh bawl” cih bangin inkiphen thei hi. “Kantan” i
cih ciangin mawhna kitheihmawhbawl cihna zong hipah hi. Pasian in a
beisa hun lai a imawhna te ki theihmawh bawl thei hi. bang hang
hiam cihleh, Zeisu in ahong sihna hang tawh mikhempeuh’
mawhnathaman a hong lohsak na hang’ ahi hi. Tua ahih manin,“Zeisi
Khris’sisan a um”akua mapeuh in, a mawhna tekimaisak/ki theihmawh
bawl theihna a ngah ta uh hi. Ahangin amah a dingin Khris in sihna
a thuak zo hi (1 Kor.15: 3).
Rom. 3: 26, 27 sim in. Paul in a thupi mahmahbang thu gen
hiam?_____________________________________________________
A za nuam khempeuhte tungah Paul in a honggennop lungdamna
thupuak in, “Pasian dikna” mikhempeuh in kingah thei cih thu hi a,
gamtatna tungtawnpan in ahi zongin, thupha bawlna tawh a hi zongin
a kingahthei ahi kei hi. Satan in Pasian tungah Ama piaktheihsangin
mihing te tungah ngen/phuu hi, ci in mawhsak
ngei hi. Tua mawhsakna khempeuh Singlamteh in amanloh zia
kalkhia/pholak khia hi.
Mawhna hangin apuuk hih leitung Pasian in asusia dingin Satan in
lam-en kha hi. A hi zongin a Tapatungtawn pan in honkhia zaw hi.
Tua thu hangin Pasianzia leh tong in a bang ci bang hiam cih hong
gensakthei hiam? Pasian zia leh tong theihna tawh eite in inuntakna
ah bang ci bangin huzapna neisak ding ihihiam? Pasian in a bangci
bang Pasian hiam cih itheihkhit ciangin, a hong tung ding nai 24
sungin kilamdanna nei thei ding nahi hiam?
NINGANI (THURSDAY) October 26
THUKHAM ZUIHNA HANG’ A HILO
“Bang hang hiam cih leh mi khatpeuh Pasiantawh a kipawl theihna
pen Thukham zuihzawhna hanghiloin upna hang hi, ci-in i genzo hi”(
Rom. 3: 28). HihLaisiangtho mun tungtawn pan in, Thukham in
eitehong gumkhia zo lo ahih manin, thukham zuih/mandingin kul
nawnlo hi a cih na ahi thei ding hiam? Kihilhcian
un.____________________________________________________________________________________
Hih laikhak a gelhna tawh kizui in, a tangthupianzia anung amai
i etkaak tak ciangin, Rom. 3: 28 sungathukham thu tawh kisai Paul
in a genna ah, Jew mitengeina/biakna tawh kisai, a huamkim in
genkhia a hihnakimu thei hi. Jew mikhat in, tua thukham thute tawh
kisailungsim theihtawp in hanciamna tawh citak mahmah in azuih
theih hangin, amah in Zeisu pen Messiah dingin asan theih tuan kei
leh, amah in diktan sakna a ngah theituan kei ding hi.
-
53 54
Rom. 3: 28 sungah, Paul in a gentheih zel ahi, Upnasungah ki
hihsak /kiphatsak theihna om lo hi’ a cihnathu a tawpkhak kuppihna
zong ahi hi. Ama gamtatna tesuangin mikhat in diktanna ngah thei
ding ahih leh, amahin tua gamtatna kisakpih thei mah ding hi. A hi
zonginama upna in Zeisu sung bek ah kinga ahih leh, tuamimawh
tungah diktanna a pia Pasian bekmah hi dinga,Pasian tung bekah
kipaakna/ pahtawina a om ding bekahih kul hi.
“Upna hang tawh diktan sakna kingah theihna thu”dotna tawh
kisai, Kamtainu Ellen G. White in lawphuai takinhong gelhkhia hi.
“Tua thu in Pasian nasep hi a, Leivui panin Ama’ vangliatna tawh
mite lamto a, tua vangliatna amasungah om lo ahih manin, Pasian’
sepsak ngiat ahi hi.- EllenG. White: Gospel Workers, p. 456.
Thukham banga gamtat na in, a beisa hun a mawhnate gumkhia thei
lo hi. Diktansakna zong thukham zuihnatawh a ki thalawh theih hi lo
hi. Zeisu Khris in a hongkipiakna leh sihna tungtawn in, Up theihna
bek tawh akingah ahi hi. Tua ahih manin, thukham zuihna tawhkuamah
in diktansakna ngah thei lo ahih zia hih lai munpan in kilang hi.
Gamtatna tawh diksakna kingah lo cih akhiatna in, diktansakna ngah
theihna dingin eite sungagamtatna limlim tawh bang ci bang mahin,
ki lungkim sakzo lo hi cih kilang hi.
A hi zongin Christian tampi tak te in, hih Laisiangthomun tawh
kisai in, a khiatna nasia takin telkhial in, a deihnabulh khial uh
hi. A maute in, thukham tawh kisai in, zuihdingin ahi zongin, man
dingin ahi zongin nawlkhin uh a,septheih a om sunsun pen up ding
bek ahi hi ci uh hi. Tuabang a cih man un, amau te in Paul deihna
pan in, a khiatnala khial uh hi. Rom laikhak sung hi ta leh,
mundangtuamtuam te ah, Paul in Thukham zuihna tawh kisai in a
thupitna mun tampi ah gen hi. Topa Zeisu ahi zongin, Jamete leh
John te in zong pulaak uh hi (Mat. 19: 17; Rom. 2: 12;James 2: 10,
11; Mang. 14: 12). Paul in a cihnop thu in,Thukham zuihna tawh
diktansakna a kingah theihlohhangin, Upna tungtawn in diktansakna
angah mikhat inPasian Thukham zui ding a hihna thu leh, a taktak in
zongThukham a zui te bek mahin diktansakna ngahte ahih nauh hong
gennuam ahi hi. Diktansakna angah lo, a kikhellomi khatin Thukham
kalhna tawh kisai in a ngetna thu,cikmah hun in tangtun zo ngeilo
ding hi.
Thukham in eite hong honkhia zolo a hih manin,Thukham khawng
zuih dingin kisam lo hi, eite in lungkhamkullo hi cih ngaihsutna
thang’ sungah a awk dingin banghangin baih mahmah mawk hiam? Upna
hang tawh diknakingah khin zo ahih manin, mawhna abawl dingin
paulapna zong ngei hiam? Tua bang dinmun in bangzah takinlauhuai
hiam? Tua bang kek mah in, mawhna i bawlkhaklaitak in, Gupkhiatna
tawh kisai kamciamna a om lo banghi leh, bang ci bang dinmun i tung
tam?
KIGINNI (FRIDAY) October 27SINBEH DING: “Thukham in mawhna
thaman hong lohsakzawhloh hangin, Ama hehpihna hangin amawhna te uh
akisik, Amah a um mawhnei mi khempeuh tungah Khrisin a maisak
kiuhkeuh dingin kamciamna a hong pia hi.Pasian’ itna in a kisiik,
Amah a um mite a dingin a kicinginom hi. Mihingte tungah a om den
mawhna ciaptehna pen,Pa Pasian tawh a kiza kim ahi Ama’ (Zeisu)
hong sihnasisan bekin phiatmai thei bek hi. Zeisu’ hong sepsak
ahi,a ki niamkhiatna, a hong sihna leh a gammang mite adingin palai
hong sepna te in, thukham thupitna liansaka, zahtak kaisak mahmah
hi. - Ellen G. White: SelectedMessage, book 1, p. 371.
-
55 56
Nangma’ zia leh tong taangin Khris’ zia leh tong hongkikhaam
ahih manin, mawhna a bawl ngei hetlo banginPasian’ mai-ah nang hong
kisaang ding hi. -Ellen G. White:Step to Christ, p. 62.
“Sawltak pa (Paul) genna ah, eite in thukham zuihnahang’ hi lo
in diktansakna i ngah a cih ciangin, amah inUpmuanna thu leh
Hehpihna thu tawh kisai in a sepna uhagen nuam ahi kei hi. Bang
hang hiam cih leh, tua banginsepna khat peuhpeuh tawh diktansakna
kingah thei ahihzia a um kei hi. Tua upna thu tawh kisai in a gamta
khat in,tua upna tawh diktansakna a zong hi ding hi. Thukhamzuihna
tawh kisai in Paul in agenna ah, tua a zuih uhthukham hangun amau
leh amau diktansakna a ngahbangin a ki ngaihsut tawmna uh agen nuam
ahi hi. Kammaldangin gen le’ng, gamtat hoih a gamtat lai takun,
amaute indiktansakna zonglo uh a, amau ii sepkhiat gamtatnatungtawn
pan in diktansakna a ngah khin bangin kipaak/kisialh nopna lungsim
anei uh hi, a ci nuam ahi hi.” - MartinLuther: Commentary on
Romans, p. 80.
KIKUP DINGTE:
1. A tunga Martin Luther kammal te ngaihsun kik in.Hih bangin a
gen theihna dingin bangin huzapnanei sak hiam? Tu khanghun nangawn
a dinginbangzah tak in leh, bang hangin thupi suah thei
laihiam?
2. SDA te in, Pawlpi puahphatna hangin Laisiangthothugui pi ahi,
Hehpihna hangin Upna tawh Dikkisaktheihna ngah theihna cih tawh
kisai Upna a luahsukte ihi hi. Tua thu tawh kisai in eite in,
bangciangciang bang sangsiam ihi hiam?
SINNA 5 October 28 - November 3
ABRAHAM’ UPNA
NIPINI (SABBATH) NITAK LAM October 28
SIMDING TE: Pian. 15: 6; 2 Sam. 11, 12; Rom. 3: 20, 31;4: 1 -
17; Gal. 3: 21 - 23; 1 John 3: 4.
KAMNGAH: “Tua ahih leh hih upna thu i gen cianginThukham a phiat
ihi hiam? Hilo hi; a kipsaksemsem ihi hi.” (Rom. 3: 31).
Lampi a tuamtuam pan in, Rom. 4 sungah, upnabek tawh Gupkhiatna
ngah theihna tawh kisai in,Laisiangtho thugui pite kingakna leh,
Pawlpi kipuahphatna a piankhiat theihna lungtang hong suak hi.
Ataktak in zong tuma kum 500 hun, tu kaal sung pawlmahin, Martin
Luther tawh a hong kipan khia, a citakprotestant te in a upna
tungtawn un nungtolh/nungheisawm dek lo uh hi.
Sianthona leh gamtat hoihna tawh a kidimAbraham nuntakna
tungtawn pan in Paul in gentehnatawh, laisim mite a kua mapeuh in,
thukham zuihna hanga hi lo, hehpihna bek tawh gupna ngah theihzia a
honggen ciangin, tel lah ding hong om nawn peuhmah lo hi.Mikhat in
ahoih pen gamtatna leh, thukham zuihna te inPasian mai ah diktanna
ngah thei lo a hih leh, bang lam-etna nei thei nawn ding ihi hiam?
Abraham mahmah inzong hehpihna bek mah tawh diktan theihna a ngah a
hihleh, Jew te tungah ahi zongin Gentile te tungah zong tuabang mah
hi ding hi.
-
57 58
Rom. 4 sungah, Paul in Gupkhiatna ngimna sungahkalsuan zia ding
a thupi kal 3 hong pulak hi. (1) Pasian thuphangah theihna ding
kamciamna (Hehpihna kamciam), (2) tuakamciamna tawh kisai in mite
in a dawn kikna (Upmuannatawh dawnkikna) (3) Thu-um mite tungah
Pasian in Midik asuahsak zia pulaakna (Diktansak theihna) cih te
ahi hi.Gupkhiatna tawh kisai in Pasian in hih kalsuan 3 te
tungtawnin a sep mah bangin eite tungah zong tua bang mahin a
hongsem ahi hi.
Paul a dingin Gupkhiatna i cih in, hehpihna hangbekmah hi a,
eite in zong bangzah takin i kilawm loh hangin,eite tungah a hong
piak mah ahih zia i phawk ding hongdeih hi. I ki lawmpih ahih khak
leh zong, eite in leiba aneiihi ding hi. Tua bangin leiba anei ihih
leh, a khawnkhawngahong piak hi nawnlo dinga, leibat hong hi lel
ding hi. A siacipleh a puuk khin leitungmi eite a dingin Gupkhiatna
in akhawnkhawng/letsong ahih kul hi.
Upmuanna bek tawh Gupkhiatna i ngah theihna tawhkizui in, kician
takin alah khiat theihna dingin Paul inPiancilna sung dong hong
lutpih kik a, Pian. 15: 6, bulphuhin “Abraham in Topa um ahih
manin, ama muanna Topa inmidik (dikkisaktheihna) in ciamteh hi”ci
hi. (NIV). Tua ahih manin, Upmuanna hangin Diktansakna pen,
Laisiangthosungah a masa penpen laimai te ah kihel khin zo hi.
NIMASANI (SUNDAY) October 29
THUKHAM
Rom. 3: 31 sim in. Paul in a deihna bang hi dinghiam? Hih thu
tawh kisai in ei Adventist te adinginbang hangin thupi hiam?
_____________________________________________________
Hih Laisiangtho mun sungah Paull’ a gennop thuin, upmuanna in
Pasian’thukham beisak/amawknasuaksak lo ahih zia lim gen mahmah hi.
A hi zongin,thukham a zuite leh, Laisiangtho Lui buppi sungathukham
a zui mite khempeuh te in, tua thukham hangincikmah hun in ah,
Gupna ngah lawh ngei lo uh hi.Laisiangtho Lui hun lai a om biakna
te in ahi zongin,Laisiangtho thak hun sung ahi zongin, Upmuanna
hanginmimawh tungah a hong kipia Pasian hehpihna hangbekbek mah a
hi den ahi hi.
Rom. 4: 1 - 8 sim in. Laisiangtho Lui hun lai in,Gupkhiatna in
thukham zuihna hang’ hi lo in, upmuanna hang ahih zia hih mun in
hong bang ci lah hiam?
Hih Laisiangtho Lui sunga, a kigen zia tungtawnpan in “Abraham
in Pasian um ahih man in, midik inkiciamteh ci hi.” Tua ahih manin,
Laisiangtho Lui mahmahin, Upna bek mah tawh dikna ngah theih zia
hong hilh hi.Tua hi a, “Upna in thukham beisak/kimanna neisak lohi”
aci nuamte a khial ahi hi. Upna tawh Gupkhiatna ngahtheihna pen
Laisiangtho Lui mun tampi sungah kihel hi.Laisiangtho Lui bup
sungah Hehpihna thu limsin khakmahmah uh hi. Gentehna in: Biakbuk
nasepnakhempeuhte in, mimawh khat hotkhiatna angah theihnadingin,
amau aitang dingin a si ganno hang hi lo in, amauleh amau a kihon
khia ding hi leh, bang thu a hong piangzen tam?
Hehpihna a om lo hi leh, Bathsheba tawh a mawhDavid in bang ci
bangin maisakna ngah cih te koi ci bangintelgen thei ding ihi hiam?
Amah (David) in thukham azuihna tawh hotkhiatna a ngah hi lo kha
ngel ding hi. Banghang hiam cih leh amah in mawhna tampi palsat hi
ci-in
-
59 60
ka kawk thukham’ thugui tampi palsat mawk hi. A zenzenin Thukham
zuihna tawh David in hotkhiatna a ngah dingbang hi leh, a palsat na
te hangin hotkhiatna ngah zo nawnlo ding hi.
Paul in a gennop thu in, A mawhngei David inPasian maipha angah
kik theihna in ama Upmuanna hangahih zia hong hong theisak nuam hi.
Maisak theihna i cihpen Pasian’ hehpihna in a hong sepsak ahi hi.
Hih thu in,Laisiangtho Lui sung pan in Upna tawh dikkisak
theihnaangah na uh tel theihna dingin a kizang gentehna ahi hi.A
taktak in zong, thukham a zuinuam Isreal gamsunga,Jew biakna limlim
te in atawn tungin hehpihna mah tawhkizom den hi. Thukham bulphuh
luatna hehpihnalampiaksak a hih man in bulphuh huai lo hi.
David in a mawhbawl khakna leh, a ngeina bangina om kik theihna
te lungngai dih in. (2Sam. 11, 12;Late 51). A dahhuai tua tangthu
tungtawn pan in, banglam-etna hong nei thei sak hiam? A lampial
pawlpimite tungah Pawlpi in bang ci bangin a khoi thei dinginkisin
thei ding ihi hiam?
NINIHNI (MONDAY) October 30
LEIBA AHIH KEI LEH HEHPIHNA?
Hih lai muna Paul in a buaipih thu te in, theology(Pasian
thusutna)cih thu bek hi nawn lo hi. Tua thu in,Pasian tawh i
kizopna tungtawn pan in Gupkhiatna thutawh kisai lungsim tawng tawh
kisai thu hong hi ta hi. Azenzen in thu-um mikhat in diktansakna
leh mawhmaisakna a ngah ma in, sianthona tawh kisai in dinmun ahoih
ciangkhat a tung khin bangin a kingaihsut khak leh,amah leh amah
lungsim tawngah ama sepna tawh kisai a
kisit kik huai thu ahi hi. Ngah dingin a kilawm masa tengah lo
pi in gamtat a suang biakna in angsung khualbiakna vai lua hi.
Tua thu tawh a kileh bulhin, mikhat in Pasian kiangpanin a
khawnkhong tawh diktansakna ngah ahih na leh,ama kilawm man ahih
loh zia leh piaktak cing a hih lohzia kiphawk in, amah leh amah
kibulphuh nawnlo in,Pasian’ itna leh hehpihna ah a ki-aap ciangin,
tua amalungdamna thu in a olzaw ahihna leh, a piangthei thu
ahihzawkna kilang thei zaw hi lo hiam?
A tawpna ah, amah leh amah a kibulphuh mikhatleh, Pasian a
bulphuh mikhat in, Pasian’ itna leh Pasianzia leh tong, a bang ci
bangin kilang sak thei zaw ding ahihiam?
Rom. 4:6-8 sim in. A koi ci bangin Paul in Upmuannatawh
diktansakna ngah theih zia hong gen beh
hiam?______________________________________________________________________________________________________
“A mawh mikhat in Khris kiangah Upmuanna tawhhong zuan dinga,
Ama(Khris)hoihna te lenkip in, mawhnaa puakhia ding Pa tungah
amawhna te aap khit ciangbekin maisakna angah ding ahi hi. Hih thu
a piankhiattheihna dingin Leitungah Khris ahong pai ahi hi. Tua
ahihmanin, a kisik thu-um mawhnei mipa a dingin Khrisdiktanna hong
kibulh dinga, Amah in Siampi nam, Kumpiinnkuan sungah a lut hong hi
ta ding ahi hi” - Ellen G.White: Selected Messages, book 1, p.
215.
Tua khit ciangin Paul in, Upmuanna tawhGupkhiatna ngah theihna
pen, Jew mite a ding bek hi loin Gentile mite a ding zong a hih zia
genbeh hi (Rom. 4: 9- 12). A taktak in zong hih thu i tel theihna
dingin Abrahammahmah zong ci leng’ Jew minam sung pan in hi lo a,
milimbia innkuan sung pan in ahong khang khia khat ahi hi
-
61 62
(Joshua 24: 2). Ama hun laitak in Gentile minam cih lehJew minam
cihte a kikhen nai kei uh hi. Abraham midikin a kisan laitak in
(Pian. 15: 6) amah in Jew mi hihnaahi, vun-aatna zong a nei nai kei
hi. Tua ahih maninAbraham in vun-at mite ading in ahi zongin,
vun-atlo mitea dingin ahi zongin a PA uh ahi hi. Gupkhiatna in zong
mikhempeuh a ding ahih zia Paul in agenteh nop ciangin,Abraham mah
bulphuh in na genteh zel hi. Khris hongsihna in, minam leh gam huam
tawh kisai lo in, mikhempeuh te a dingin a hong si ahi hi (Heb. 2:
9)
Singlamteh in mihing khempeuhte a ding ahih ziaahi zongin,
Singlamteh in mikim a dingin a manphatnahong lahkhiatna cih ahi
zongin ngaihsun kawm in, ci lehnam bulphuhna, ki minam liatsakna,
ki-angvan tuamnate bang zah takin lauhuai hiam cih ngahsun dih in?
Tuabangin minam feeling neihluatna te kiphawk kawmin,Pasian
hehpihna tawh tua bang ngaihsutna te bang cibangin botkhia thei
ding ihi hiam?