1 41211 กฎหมายแพง 1 (Civil Law1) หนวยที่ 1 การใชการตีความกฎหมายและบททั่วไป 1. วิชานิติศาสตรเปนวิชาที่มีหลักเกณฑพื้นฐานหลายประการ ที่ผูศึกษากฎหมายจําเปนตองศึกษา หลักเกณฑพื้นฐานทางความคิดเหลานี้ ซึ่งจะชวยทําใหการศึกษากฎหมายเปนไปอยางมีหลักเกณฑ และ มีความคิดที่เปนระบบ 2. การศึกษากฎหมายก็เพื่อใชกฎหมาย และในการใชกฎหมายนั้นก็จําเปนจะตองมีการตีความ กฎหมายโดยผูที่ใชกฎหมายดวย 3. หลักเกณฑที่สําคัญประการหนึ่งของกฎหมายก็คือกฎหมายจะกําหนดสิทธิและหนาที่ของบุคคล และบุคคลผูมีสิทธินั ้นก็ตองใชสิทธิใหถูกตอง 4. ในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 1 หลักทั่วไป ไดบัญญัติบทเบ็ดเสร็จทั่วไป ซึ่งเปน หลักเกณฑทั่วไปที่อาจนําไปใชกับกรณีตางๆ ไวในลักษณะ 1 1.1 การใชและการตีความกฎหมาย 1. การใชกฎหมายมีความหมาย 2 ประการ คือ การบัญญัติกฎหมายตามที่กฎหมายแมบทให อํานาจไวประการหนึ่ง และการใชกฎหมายกับขอเท็จจริงอีกประการหนึ่ง 2. การใชกฎหมายกับขอเท็จจริงนั้นผูเกี่ยวของ และไดรับผลจากกฎหมายก็อยูในฐานะที่เปนผูใช กฎหมายทั้งสิ้น 3. การใชกฎหมายกับขอเท็จจริงยังอาจแบงเปนการใชโดยตรงและโดยเทียบเคียง 4. การตีความกฎหมายของกฎหมายแตละระบบ หรือแตละประเทศก็มีการตีความที่แตกตางกัน และกฎหมายแตละประเภทกันก็ยังมีหลักเกณฑในการตีความที่แตกตางกัน 5. กฎหมายที่ใชอยูอาจมีชองวางในการใชกฎหมายเกิดขึ้น จึงตองมีการอุดชองวางของกฎหมาย ซึ่งกฎหมายนั้นอาจกําหนดวิธีการไวหรือบทกฎหมายมิไดกําหนดวิธีการไว ก็ตองเปนไปตามหลักทั่วไป 1.1.1 การใชกฎหมาย การใชกฎหมายมี 2 ประเภท คือ การใชกฎหมายโดยตรงและ การใชกฎหมายโดย เทียบเคียง การใชกฎหมายกับขอเท็จจริงโดยตรงกับการใชโดยเทียบเคียงเกิดขึ้นพรอมกันได การใช กฎหมายโดยตรงตองเริ่มจากตัวบทกฎหมายกอน โดยการศึกษากฎหมายในเรื่องนั้นๆ เพื่อใหรูถึง ความหมายหรือเจตนารมยของกฎหมายกอน แลวจึงมาพิจารณาวาตัวบทกฎหมายนั้นสามารถปรับใชกับ ขอเท็จจริงไดหรือไม การใชกฎหมายโดยการเทียบเคียง กฎหมายที่บัญญัติไวเปนลายลักษณอักษรแม พยายามใหรอบคอบเพียงใดบอยครั้งพบวาขอเท็จจริงที่เกิดขึ้นไมมีกฎหมายลายลักษณอักษรที่บัญญัติไว โดยตรงที่สามารถยกมาปรับแกคดีได จําเปนตองหากฎหมายมาใชปรับแกคดีใหได โดยพยายามหา กฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่งที่พอจะใชปรับแกขอเท็จจริงนั้นๆ 1.1.2 การตีความกฎหมาย การตีความตามเจตนารมณกับการตีความตามตัวอักษร การตีความในกรณีนี้จะเกิดขึ้นเมื่อ กฎหมายมีความกํากวมไมชัดเจน หรืออาจแปลความหมายไปไดหลายทางการตีความตามกฎหมายจะแยก พิจารณาจะตองแยกพิจารณาออกเปน หลักการตีความกฎหมายทั่วไป กับหลักการตีความกฎหมายพิเศษ หลักเกณฑการตีความกฎหมายทั่วไป เปนการหาความหมายที่แทจริงของกฎหมาย จําเปนตองพิเคราะหตัวกฎหมายและเหตุผลที่อยูเบื้องหลังของกฎหมาย หรือเจตนารมยของกฎหมาย การ พิเคราะหกฎหมายมี 2 ดาน คือ (1) พิเคราะหตัวอักษร (2) พิเคราะหเจตนารมย หรือเหตุผลหรือความมุงหมายของกฎหมาย การตีความตามกฎหมายพิเศษ มีหลักการตีความของตนเองโดยเฉพาะ หลักเกณฑในการหาเจตนารมณของกฎหมาย มีหลักเกณฑบางประการที่จะชวยหา เจตนารมณบางประการของกฎหมายหลักคือ 1) หลักที่ถือวากฎหมายมีความมุงหมายที่จะใชบังคับไดในบางกรณี กฎหมายอาจแปล ความไดหลายนัย ทําใหกฎหมายไรผลบังคับ ปญหาวาเจตนารมณของกฎหมายจะใชความหมายใดตอง ถือวากฎหมายมีเจตนาจะใหมีผลบังคับไดจึงตองถือเอานัยที่มีผลบังคับได 2) กฎหมายที่เปนขอยกเวนไมมีความมุงหมายที่จะใหขยายความออกไป กลาวคือ กฎหมายที่เปนบทยกเวนจากบททั่วไปหรือกฎหมายที่เปนบทบัญญัติตัดสิทธินั้นหากมีกรณีที่แปลความได
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
41211 กฎหมายแพง 1 (Civil Law1) หนวยท 1 การใชการตความกฎหมายและบททวไป
1. วชานตศาสตรเปนวชาทมหลกเกณฑพนฐานหลายประการ ทผศกษากฎหมายจาเปนตองศกษาหลกเกณฑพนฐานทางความคดเหลาน ซงจะชวยทาใหการศกษากฎหมายเปนไปอยางมหลกเกณฑ และมความคดทเปนระบบ
2. การศกษากฎหมายกเพอใชกฎหมาย และในการใชกฎหมายนนกจาเปนจะตองมการตความกฎหมายโดยผทใชกฎหมายดวย
3. หลกเกณฑทสาคญประการหนงของกฎหมายกคอกฎหมายจะกาหนดสทธและหนาทของบคคล และบคคลผมสทธนนกตองใชสทธใหถกตอง
4. ในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 หลกทวไป ไดบญญตบทเบดเสรจทวไป ซงเปนหลกเกณฑทวไปทอาจนาไปใชกบกรณตางๆ ไวในลกษณะ 1
1.1 การใชและการตความกฎหมาย 1. การใชกฎหมายมความหมาย 2 ประการ คอ การบญญตกฎหมายตามทกฎหมายแมบทให
อานาจไวประการหนง และการใชกฎหมายกบขอเทจจรงอกประการหนง 2. การใชกฎหมายกบขอเทจจรงนนผเกยวของ และไดรบผลจากกฎหมายกอยในฐานะทเปนผใช
กฎหมายทงสน 3. การใชกฎหมายกบขอเทจจรงยงอาจแบงเปนการใชโดยตรงและโดยเทยบเคยง 4. การตความกฎหมายของกฎหมายแตละระบบ หรอแตละประเทศกมการตความทแตกตางกน
และกฎหมายแตละประเภทกนกยงมหลกเกณฑในการตความทแตกตางกน 5. กฎหมายทใชอยอาจมชองวางในการใชกฎหมายเกดขน จงตองมการอดชองวางของกฎหมาย
ซงกฎหมายนนอาจกาหนดวธการไวหรอบทกฎหมายมไดกาหนดวธการไว กตองเปนไปตามหลกทวไป
1.1.1 การใชกฎหมาย การใชกฎหมายม 2 ประเภท คอ การใชกฎหมายโดยตรงและ การใชกฎหมายโดย
เทยบเคยง การใชกฎหมายกบขอเทจจรงโดยตรงกบการใชโดยเทยบเคยงเกดขนพรอมกนได การใช
กฎหมายโดยตรงตองเรมจากตวบทกฎหมายกอน โดยการศกษากฎหมายในเรองนนๆ เพอใหรถงความหมายหรอเจตนารมยของกฎหมายกอน แลวจงมาพจารณาวาตวบทกฎหมายนนสามารถปรบใชกบขอเทจจรงไดหรอไม การใชกฎหมายโดยการเทยบเคยง กฎหมายทบญญตไวเปนลายลกษณอกษรแมพยายามใหรอบคอบเพยงใดบอยครงพบวาขอเทจจรงทเกดขนไมมกฎหมายลายลกษณอกษรทบญญตไวโดยตรงทสามารถยกมาปรบแกคดได จาเปนตองหากฎหมายมาใชปรบแกคดใหได โดยพยายามหากฎหมายทใกลเคยงอยางยงทพอจะใชปรบแกขอเทจจรงนนๆ
1.1.2 การตความกฎหมาย การตความตามเจตนารมณกบการตความตามตวอกษร การตความในกรณนจะเกดขนเมอ
กฎหมายมความกากวมไมชดเจน หรออาจแปลความหมายไปไดหลายทางการตความตามกฎหมายจะแยกพจารณาจะตองแยกพจารณาออกเปน หลกการตความกฎหมายทวไป กบหลกการตความกฎหมายพเศษ
หลกเกณฑการตความกฎหมายทวไป เปนการหาความหมายทแทจรงของกฎหมาย จาเปนตองพเคราะหตวกฎหมายและเหตผลทอยเบองหลงของกฎหมาย หรอเจตนารมยของกฎหมาย การพเคราะหกฎหมายม 2 ดาน คอ
(1) พเคราะหตวอกษร (2) พเคราะหเจตนารมย หรอเหตผลหรอความมงหมายของกฎหมาย การตความตามกฎหมายพเศษ มหลกการตความของตนเองโดยเฉพาะ หลกเกณฑในการหาเจตนารมณของกฎหมาย มหลกเกณฑบางประการทจะชวยหา
เจตนารมณบางประการของกฎหมายหลกคอ 1) หลกทถอวากฎหมายมความมงหมายทจะใชบงคบไดในบางกรณ กฎหมายอาจแปล
ความไดหลายนย ทาใหกฎหมายไรผลบงคบ ปญหาวาเจตนารมณของกฎหมายจะใชความหมายใดตองถอวากฎหมายมเจตนาจะใหมผลบงคบไดจงตองถอเอานยทมผลบงคบได
2) กฎหมายทเปนขอยกเวนไมมความมงหมายทจะใหขยายความออกไป กลาวคอ กฎหมายทเปนบทยกเวนจากบททวไปหรอกฎหมายทเปนบทบญญตตดสทธนนหากมกรณทแปลความได
2
อยางกวางหรออยางขยาย กบแปลความอยางแคบ ตองถอหลกแปลความอยางแคบเพราะกฎหมายประเภทนไมมความมงหมายใหแปลความอยางขยายความ
การตความกฎหมายทวไปกบการตความตามกฎหมายเฉพาะ มหลกเกณฑตางกน คอการตความกฎหมายโดยทวไป คอการหาความหมายทแทจรงของกฎหมาย ซงจาเปนตองพเคราะหตวกฎหมาย และเหตผลทอยเบองหลงของกฎหมาย หรอเจตนารมณของกฎหมาย การตความกฎหมายตองพเคราะห 2 ดานคอ (1) พเคราะหตวอกษร และ (2) พเคราะหเจตนารมย หรอเหตผลหรอความมงหมายของกฎหมาย การแสวงหาเจตนารมณของกฎหมายมทฤษฎ 2 ทฤษฎ คอ (ก) ทฤษฎอตตวสย หรอทฤษฎอาเภอจต (ข) ทฤษฎภววสย หรอทฤษฎอาเภอการณ
การตความกฎหมายพเศษ มหลกเกณฑการตความของตนเองโดยเฉพาะ จะนาหลกทวไปในการตความมาใชโดยดวยมได เชนกฎหมายพเศษไดแก กฎหมายอาญา ซงมหลกเกณฑพเศษคอ
(1) กฎหมายอาญาเปนกฎหมายทกาหนดความผดและโทษจงตองตความเครงคด (2) จะตความโดยขยายความใหเปนการลงโทษหรอเพมโทษผกระทาผดใหหนกขนไมได หลกการตความตองตความตามตวอกษรกอนหากตวอกษรมถอยคาชดเจนกใชกฎหมายไปตามนน
แตหากตวอกษรไมชดเจนหรอมปญหา จงมาพจารณาความมงหมายหรอเจตนารมยของกฎหมายนน ไปพรอมๆ กน เปนหลกการตความ ไมใชถอหลกวาหากตวอกษรไมมปญหาแลวกตองพจารณาถงเจตนารมยเลยซงเปนเรองไมถกตอง
1.1.3 การอดชองวางของกฎหมาย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดกาหนดวธอดชองวางของกฎหมายไวในมาตรา 4
1.2 สทธและการใชสทธ 1. สทธเปนสถาบนหลกในกฎหมาย เมอกฎหมายกาหนดสทธแลวจะตองมบคคลผมหนาทท
จะตองปฏบตหรอตองไมปฏบตเพอใหเปนไปตามสทธของผทรงสทธนน 2. สทธอาจแบงออกไดเปนสทธตามกาหมายมหาชน และสทธตามกฎหมายเอกชน ซงแตละ
ประเภทยงอาจแบงออกยอยๆ ไดอก 3. การมสทธกบการใชสทธมความแตกตางกน การใชสทธกตองเปนไปตามหลกเกณฑของ
กฎหมาย เชน ตองใชสทธโดยสจรต
1.2.1 สทธและแนวคดเรองสทธ สทธ ตามความเหนของ ศ.ดร.หยด แสงอทย คอ ประโยชนทกฎหมายรบรองและ
คมครองให สทธเปนทงอานาจ และเปนทงประโยชน จงถอไดวา สทธ คอ อานาจทกฎหมายใหเพอใหสาเรจประโยชนทกฎหมายคมครอง
สทธคอ อานาจทกฎหมายรบรองใหแกบคคลในอนทจะกระทาการเกยวของกบทรพยสนหรอบคคลอน เชน อานาจทกฎหมายรบรองใหแกบคคลในอนทจะเรยกรองใหบคคลอกบคคลหนงกระทาการหรองดการกระทาบางอยางเพอประโยชนแกตน เชนเรยกใหชาระหน เรยกใหงดเวนการประกอบกจการแขงขนกบตนหรอการมกรรมสทธ ซงกรรมสทธทแทจรงแลวกคออานาจของผทจะเปนเจาของในอนทจะใชสอยแสวงหาประโยชนจากทรพยสน ตลอดจนจาหนาย จาย โอน หามผอนเขามาใชสอย เกยวของสมพนธกบหนาทคอ สทธและหนาทเปนของคกน เมอกฎหมายกาหนดรบรองสทธของผใดแลวกเกดมหนาทแกบคคลซงตองกระทาหรองดเวนการกระทาบางอยางตามสทธทกฎหมายรบรอง คมครองใหแกบคคลนน เชน กฎหมายรบรองสทธในชวต กกอใหเกดหนาทแกบคคลอนทจะตองไมไปฆาเขา กฎหมายรบรองสทธในรางกาย กกอหนาทแกบคคลอนทจะไมไปทารายเขา กฎหมายรบรองสทธในหนของเจาหน กกอใหเกดสทธแกลกหนทจะตองชาระหน
เสรภาพ ไดแกภาวะของมนษยทไมอยภายใตการครอบงาของผอน หรอภาวะทปราศจากการหนวงเหนยวขดขวาง เสรภาพจงเปนเรองของบคคลทจะกาหนดตนเองจะกระทาการใดๆ โดยตนเองโดยอสระปราศจากการแทรกแซงขดขวางจากภายนอก เสรภาพมลกษณะตางจากสทธหลายประการไดแก
(1) ทงสทธและเสรภาพกอใหเกดหนาทแกผอนทจะตองเคารพแตสทธ อาจกอใหเกดหนาทแกบคคลทวไปกได เชน มสทธในทรพยสน กอใหเกดหนาทแกบคคลทจะตองเคารพในสทธนไมเขาไปขดขวางการใชสอย ไมถอเอามาเปนของตน แตเสรภาพกอใหเกดหนาทแกบคคลทวไปจะตองเคารพ เชนเสรภาพในการนบถอศาสนา เสรภาพในรางกายกกอใหเกดหนาทแกบคคลทวไปทจะตองเคารพ
(2) หนาทซงเกดจากสทธนนอาจเปนหนาท ทตองกระทาหรองดเวนการกระทา เชนสทธในทรพยสน กอใหเกดหนาทงดเวนไมเขาแทรกแซงการใชสอย ไมยงกบทรพยสนของเขา ผเอาทรพยสนของเขาไปกมหนาทตองกระทาคอตองสงคนเขา หนาททเกดจากเสรภาพ กอใหผอนมหนาทตองงดเวน
3
กระทาคอไมเขาขดขวางหรอไมเขาแทรกแซงเสรภาพของเขา เชน เสรภาพในการนบถอศาสนา ผอนกมหนาททจะไมขดขวางตอการนบถอศาสนาของเขา
(3) เสรภาพนนกลาวกนมากในกฎหมายมหาชน เชนในรฐธรรมนญแหงราชอนาจกรไทย พ.ศ. 2534 มาตรา 24 บญญตวา บคคลยอมมสทธและเสรภาพภายใตบงคบบทบญญตแหงรฐธรรมนญชายและหญงมสทธเทาเทยมกน การกาจดสทธและเสรภาพอนเปนการฝาฝนเจตนารมณตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญจะกระทามได
องคประกอบแหงสทธมสาระสาคญ 4 ประการคอ
(ก) ผทรงสทธ (ข) การกระทาหรอละเวนการกระทา (ค) วตถแหงสทธ (ง) บคคลซงมหนาท
การแบงสทธตามกฎหมายเอกชนนนเปนสทธทรฐยอมรบรองและบงคบการให เพราะเปน
สทธของเอกชนทจะใชยนกบเอกชน ไมกอผลมายนตอรฐไมกระทบถงอานาจรฐมากนก แบงตามหลกเกณฑตางๆ ดงน
(ก) การแบงแยกตามสภาพของสทธ - สทธสมบรณ - สทธสมพทธ
(ข) การแบงแยกตามวตถแหงสทธ - สทธเกยวกบบคคล - สทธเกยวกบครอบครว - สทธเกยวกบทรพยสน
(ค) การแบงแยกตามเนอหา - สทธในทางลบ - สทธในทางปฏเสธ
(ง) การแบงแยกตามขอบเขตทถกกระทบกระทงโดยสทธอนๆ - สทธทเปนประธาน หมายถงสทธทเกดขนและดารงอยโดยตวเองมไดขนอยกบสทธ
อน สทธทเกดขนและเปนอสสระไมขนกบสทธอน - สทธอปกรณ หมายถงสทธทเกดขนเนองมาแตสทธอน การดารงอยกขนอยกบสทธ
อน สทธอปกรณมไดเปนอสระของตนเองแตขนอยกบสทธอน
1.2.2 การใชสทธ การมสทธกบการใชสทธ เหมอนกนและแตกตางกนอยางไร การมสทธกบการใชสทธนนแตกตางกน การมสทธนนเมอกฎหมายรบรองกมสทธ แตอาจ
ถกจากดการใชสทธได เชน ผเยาวแมจะมสทธในทรพยสนแตอาจถกจากดสทธทานตกรรมเกยวกบทรพยสนได
กฎหมายกาหนดแนวทางการใชสทธไวอยางไร กฎหมายกาหนดแนวทางการใชสทธเอาไว โดยทวไปกคอตองไมใชสทธใหเปนการฝาฝน
กฎหมาย และตองใชสทธโดยสจรต
1.3 บทเบดเสรจทวไป 1. บทบญญตทเปนบทเบดเสรจทวไปนเปนหลกเกณฑทอาจนาไปใชกบกรณตางๆ ในประมวล
กฎหมายแพงพาณชยทไมมบทบญญตเรองนโดยเฉพาะ 2. การทาเอกสารทกฎหมายกาหนดวาตองทาเปนหนงสอนน กฎหมายวางหลกเกณฑวาตองลง
ลายมอชอ 3. เหตสดวสยเปนเหตใดๆ ทจะเกดขนกดจะใหผลพบตกดเปนเหตทไมอาจปองกนได แมทง
บคคลผใกลจะประสบเหตนน จะไดจดการระมดระวงตามสมควร อนจะพงคาดหมายไดจากบคคลในฐานะและภาวะเชนนน
4. ดอกเบยเปนดอกผลนตนยอยางหนง กฎหมายกาหนดเปนหลกเกณฑทวไปวา ถาจะตองเสยดอกเบย แตมไดกาหนดอตราไวใหใชอตรารอยละเจดครงตอป
1.3.1 การทาและการตความเอกสาร การทกฎหมายกาหนดวา สญญาเชาซอตองทาเปนหนงสอนน คสญญาเชาซอไมตองเขยน
สญญานนเอง แตตองลงลายมอชอหรอลงเครองหมายแทนการลงมอชอโดยชอบตามมาตรา 9
4
สญญากมขอความซงอาจแปลความไดสองนย ถาแปลความนยแรกจะเปนคณแกผใหก ถาแปลตามความนยทสองจะเปนคณแกผก เมอเปนดงนจะตองตความตามนยสอง คอ ตองตความใหเปนคณแกคกรณ ฝายทตองเปนผเสยในมลหนคอลกหนนนเอง ตามมาตรา 11
1.3.2 เหตสดวสย
เหตสดวสยกบภยธรรมชาต ไมเหมอนกนเพราะเหตสดวสยอาจเกดจากภยธรรมชาต หรออาจเกดจากการกระทาของคนกได และภยธรรมชาตกอาจไมเปนเหตสดวสยกได
การวนจฉยวา กรณใดเปนเหตสดวสยหรอไม มจดสาคญในประเดนสาคญทวาบคคลผประสบหรอใกลจะตองประสบไมอาจปองกนไดด แมจะไดใชความระมดระวงตามสมควรแลว
1.3.3 ขอกาหนดเรองดอกเบย กฎหมายในบทเบดเสรจทวไปกาหนดเกยวกบดอกเบยไวอยางไร กฎหมายในบทเบดเสรจทวไป กาหนดเกยวกบดอกเบยไว โดยกาหนดตามมาตรา 7
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
แบบประเมนผล หนวยท 1 การใชการตความหมาย และบททวไป
1. การตความกฎหมายพเศษจะตอง ตความโดยเครงครด 2. การอดชองวางของกฎหมาย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 4 ไดกาหนดลาดบไวหากไมม
กฎหมายลายลกษณอกษรใชบงคบแลวจะตองนาหลกเกณฑ จารตประเพณแหงทองถน มาใชบงคบ (มาตรา 4 กฎหมายนน ตองใชในบรรดากรณซงตองดวยบทบญญตใดๆ แหงกฎหมายตามตวอกษร หรอตามความมงหมายของ
บทบญญตนนๆ เมอไมมกฎหมายทจะยกมาปรบคดได ใหวนจฉยคดนนตามจารตประเพณแหงทองถน ถาไมมจารตประเพณเชนวานน ใหวนจฉยคดเทยบบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง และถาบทกฎหมายเชนนนกไมมดวย ใหวนจฉยตามหลกกฎหมายทวไป)
3. คาวา เสรภาพ ไมใชองคประกอบของสทธ คาวา “สทธ” เปนถอยคาทมบญญตในกฎหมายเปนขอความทเปนรากฐานของกฎหมาย สทธ คอความชอบธรรมทบคคลอาจใชยนตอ
ผอน เพอคมครองหรอรกษาผลประโยชน อนเปนสวนอนพงมพงไดของบคคล สทธตามกฎหมายประกอบดวย (ก) ความชอบธรรม คอความถกตอง ความรบผดชอบ โดยความชอบธรรมนนจะตองอยภายใตขอบเขตของกฎหมาย เพราะมบางกรณ
ทอาจมใชความชอบธรรม แตกฎหมายกยอมรบวาการกระทาเชนนนเปนความชอบธรรม เชน กรณขาดอายความ ลกหนปฏเสธไมชาระหนได จะเรยกวาความชอบธรรมนนนนไมถกตอง เพราะลกหนมหน แตไมยอมชาระหนโดยอางสทธตามกฎหมาย หรอกรณครอบครองปรปกษตามมาตรา 1382 กฎหมายยอมใหไดกรรมสทธทงๆ ทผครอบครองปรปกษไมใชเจาของกรรมสทธ เชนนเปนความชอบธรรมตามกฎหมายแตไมใชเรองของความถกตอง
(ข) ผทรงสทธ สทธจะตองมบคคลเปนผถอสทธ หรอทเรยกวา “ผทรงสทธ” ซงมไดทงบคคลธรรมดาและ นตบคคล (ค) การกระทาหรอละเวนการกระทา สทธเปนสงทใชยนยนกบบคคลอนได การจะเกดรวาสทธถกรบกวนเมอใดนนกตองรอใหเกดการ
กระทาหรอละเวนการกระทาเสยกอน ผทรงสทธจงอางถงสทธความชอบธรรมทมอยตามกฎหมายได เชน การทลกหนปฏเสธไมยอมชาระหน การกระทาทเกดขนจากลกหนคอ การปฏเสธ ทาใหเจาหนมสทธเรยกรองบงคบใหลกหนชาระหนได ดวยการใชสทธฟองคดตอศาลขอใหบงคบ
(ง) วตถแหงหน วตถคอสงของวตถแหงหนจงหมายถงสงของทเปนหน เชน กรรมสทธในทรพยสน สงของทเปนวตถแหงหนกคอทรพยสน สทธในชวตรางกาย สงทเปนวตถแหงหนกคอตวบคคล
(จ) บคคลซงมหนาท กฎหมายคมครองรบรองใหสทธแกบคคล เมอใดเกดการฝาฝนสทธจงเกดสภาพบงคบแหงสทธเกดขนตามมา บคคลผถกฝาฝนความชอบธรรมคอ ผทรงสทธ สวนบคคลททาการฝาฝน คอบคคลซงมหนาท และมหนาทจะตองปฏบตการชาระหนตอผทรงสทธ เชน สทธของเจาหน เจาหนคอ ผทรงสทธ ลกหนคอบคคลซงมหนาทชาระหน
4. หลกเกณฑของการใชสทธคอ ตองใชโดยสจรต (มาตรา 5 ในการใชสทธแหงตนกด ในการชาระหนกด บคคลทกคนตองกระทาโดยสจรต) (มาตรา 6 ใหสนนษฐานไวกอนวา บคคลทกคนกระทาการโดยสจรต)
5. นาย ก ทาสญญากเงนนาย ข 10,000 บาท แตเนองจากนาย ก ไมรหนงสอจงไดลงลายพมพนวมอแทนการลงลายมอมอชอ โดยมนายนดอาย 16 ป และ นางสาวนอย อาย 16 ป ลงลายมอชอเปนพยานรบรองการพมพลายนวมอของนาย ก สญญากฉบบน จะมผลสมบรณตามกฎหมาย
(มาตรา 9 เมอมกจการอนใดซงกฎหมายบงคบใหทาเปนหนงสอ บคคลผจะตองทาหนงสอ ไมจาเปนตองเขยนเองแตหนงสอนนตองลงลายมอชอของบคคลนน
ลายพมพนวมอ แกงได ตราประทบ หรอเครองหมายอนทานองเชนวานนททาลงในเอกสารแทนการลงลายมอชอ หากมพยานลงลายมอชอรบรองไวดวยสองคนแลวใหถอเสมอกบลงลายมอชอ
ความในวรรคสอง ไมใชบงคบแกการลงลายพมพนวมอ แกงได ตราประทบ หรอเครองหมายอนทานองเชนวานน ซงทาลงในเอกสารททาตอหนาพนกงานเจาหนาท)
6. หลกในการตความเอกสารคอ ตความใหเปนคณแกคกรณทซงจะเปนผตองเสยในมลหน (มาตรา 10 เมอขอความขอใดขอหนงในเอกสารอาจตความไดสองนย นยไหนจะทาใหเปนผลบงคบไดใหถอเอาตามนยนนดกวาทจะ
ถอเอานยทไรผล) (มาตรา 11 ในกรณทมขอสงสยใหตความไปในทางทเปนคณแกคกรณฝายหนงซงจะตองเปนผเสยหายในมลหนนน)
7. เหตสดวสยกอใหเกดผลในทางกฎหมายคอ เปนเหตยกเวนความผดของลกหน (มาตรา 8 คาวา “เหตสดวสย” หมายความวาเหตใดๆอนจะเกดขนกด จะใหผลพบตกด เปนเหตทไมอาจปองกนไดแมทงบคคลผ
ประสบหรอใกลจะตองประสบเหตนน จะไดจดการระมดระวงตามสมควรอนพงคาดหมายไดจากบคคลในฐานะและภาวะเชนนน) 8. ในสญญากยมฉบบหนง กาหนดวาจะตองเสยดอกเบยในเงนกยมนน แตคสญญามไดกาหนดอตราดอกเบย
ไว ในกรณเชนนลกหนจะตองเสยดอกเบยในอตรา รอยละเจดครงตอป (มาตรา 7 ถาจะตองเสยดอกเบยแกกนและมไดกาหนดอตราดอกเบยไวโดยนตกรรมหรอโดยบทกฎหมายอนชดแจง ใหใชอตรารอย
ละเจดครงตอป) 9. สทธทเกยวกบสถานะของบคคล เปนสทธตามกฎหมายมหาชน
5
10. บทกฎหมายทใชโดยวธเทยบเคยงไมไดคอ บทยกเวน
หนวยท 2 บคคลธรรมดา
1. บคคลธรรมดาคอมนษย ซงสามารถมสทธและใชสทธได 2. สภาพบคคลเมอเรมคลอด แลวอยรอดเปนทารก และสนสดลงเมอตายตามธรรมดา หรอตายโดย
ผลของกฎหมายคอสาบสญ 3. สาบสญ เปนการสนสภาพบคคล โดยขอสนนษฐานของกฎหมาย หากบคคลไปเสยจากภมลาเนา
หรอถนทอยโดยไมมใครทราบแนนอนวายงมชวตอยหรอตายไปแลว เมอครบกาหนดระยะเวลา 5 ป หรอ 2 ป ตามกรณทกฎหมายกาหนดและมผรองขอ เมอศาลมคาสงแสดงความสาบสญแลวใหถอวาบคคลนนตายเมอครบกาหนดระยะเวลาดงกลาวแลว
4. กฎหมายบญญตใหบคคลตองมชอตว และชอสกล เพอเปนสงทเรยกขานบคคลและกาหนดใหแนชดลงไปอกวาบคคลนนเปนใคร
5. สถานะของบคคลเปนสงประกอบสภาพบคคลทแสดงฐานะหรอตาแหนงของบคคล ซงดารงอยในประเทศชาตและครอบครวทาใหทราบสทธและหนาทของบคคลทพงมตอประเทศชาตและครอบครว
6. ภมลาเนาเปนสงบงชวาบคคลมทอยประจาทไหน ทาใหการกาหนดตวบคคลสมบรณยงขน ภมลาเนาทบคคลอาจเลอกถอไดตามใจสมครและอาจมหลายแหง
2.1 สภาพบคคล 1. หลกเกณฑการเรมสภาพบคคลม 2 ประการประกอบกนคอ การคลอด และการมชวตรอดเปน
ทารก ดงนน ทารกในครรภมารดาจงยงไมมสภาพบคคล 2. การคลอดหมายความถง คลอดเสรจเรยบรอยบรบรณ โดยทารกคลอดหมดตวพนชองคลอด
ไมมสวนหนงสวนใดของรางการเหลอตดอย 3. การมชวตรอดอยเปนทารก หมายถงการททารกมชวตอยโดยลาพงตนเองแยกตางหากจาก
มารดา โดยถอการหายใจเปนสาระสาคญในการวนจฉยการเรมมชวต 4. ทารกในครรภมารดาหมายถง ทารกทอยในครรภนบแตวนทปฏสนธเปนทารกจนถงวนคลอด
การหาวนปฏสนธนนใหคานวณนบแตวนคลอดยอนหลงขนไป 30 วน 5. ทารกในครรภมารดาสามารถมสทธตางๆ ไดตอเมอมชวตอยอยภายหลงคลอด คอ มสภาพ
บคคลแลว และมสทธยอนหลงขนไปถงระยะเวลาทกฎหมายสนนษฐานวาเรมปฏสนธ 6. การนบอายของบคคลใหเรมนบแตวนเกด ในกรณทบคคลรเฉพาะเดอนเกดแตไมรวนเกดให
นบวนทหนงแหงเดอนนนเปนวนเกด หากไมรเดอนและวนเกด ใหนบวนตนปทบคคลนนเกดเปนวนเกด 7. การตายธรรมดาเปนเหตแหงการสนสภาพบคคลโดยถอตามคาวนจฉยของแพทยวาระบบ
สาคญของรางกายเพอการดารงชวตหยดทางานหมด 8. กรณมบคคลหลายคนประสบเหตราย รวมกนและตายโดยไมรลาดบแนนอนแหงการตาย จะ
กาหนดวาใครตายกอนตายหลงตองนาสบถงขอเทจจรงเปนรายๆไป หากพสจนไมไดตองถอตามขอสนนษฐานของกฎหมายวาบคคลหลายคนนนตายพรอมกน
2.1.1 การเรมสภาพบคคล (1) ประโยชนและความจาเปนทจะตองรวามนษยมสภาพบคคลเกดขนเมอใด สนสดเมอใด
กเพอวนจฉยปญหาในทางกฎหมายบางประการ เชน (ก) ในทางแพง การรวาสภาพบคคลเกดขนเมอใดกเพอวนจฉยถงสทธหนาทของบคคล
นนเอง รวมทงสทธหนาทและความชอบทเกยวโยงและผกพนถงบคคลอนดวย เพราะสทธของบคคลจะมขนตงแตเกดมารอดมชวตอย คอ เรมมสภาพบคคล หรออาจมยอนขนไปจนถงวนทปฏสนธในครรภมารดา เชนสทธในการเปนทายาทรบมรดก ตาม ปพพ. มาตรา 1604 สวนการตายทาใหสทธและหนาทของบคคลสนสดลง และทรพยมรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท การพจารณากองมรดก ผตายมทรพยสนอะไรบาง ผตายมสทธหนาทและความรบผดอยางไร กบพจารณาหาทายาทรบมรดก กฎหมายใหพจารณาในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย การรวนเกดวนตายของบคคลจงมความสาคญ
(ข) ในทางอาญา การวนจฉยถงความรบผดในทางอาญาของผกระทาผดฐานฆาคนตาย ตาม ปอ. มาตรา 288 หรอฐานทาใหแทงลก ตาม ปอ. มาตรา 301 ถงมาตรา 305 จาเปนตองวนจฉยเสยกอนวาทารกมสภาพบคคลหรอไม ทารกตายกอนคลอดหรอตายระหวางคลอด เปนการคลอดออกมาโดยไมมชวตไมมสภาพบคคล จงไมเปนบคคลทจะถกฆาได ความผดฐานทาใหแทงลก ตาม ปอ. มาตรา
6
301 ถง ปอ. มาตรา 305 มโทษนอยกวาความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนา เมอบคคลตายแลว สนสภาพบคคล กไมเปนบคคลทจะถกฆาไดอก
(2) การคลอดเสรจบรบรณตามวชาแพทย แผนปจจบน ถอการคลอดเรมตนตงแตมการเจบทองคลอดและสนสดของการคลอดถอเอาเมอเดกและทารกคลอดแลว รวมทงการหดตวของมดลกเปนไปโดยเรยบรอย ซงเปนเวลา 15 นาท ถง 2 ชวโมง หลงเดกคลอด ซงไมเหมอนกนกบ การคลอดแลวตาม ปพพ. มาตรา 15 นน ทารกตองหลดพนจากชองคลอดของมารดาออกมาหมดตวกอน โดยไมมสวนหนงสวนใดของรางกายตดอยทชองคลอด สวนการคลอดของรกหรอการหดตวของมดลก ไมมความหมายในการพจารณาการเรมสภาพบคคลตามกฎหมาย เพราะการพนชองคลอดของทารกหมายถงการแยกตวออกเพอมชวตเปนอสระจากมารดา
นกกฎหมายพจารณาเฉพาะการคลอดทเกยวกบตวทารกเทานน ไมรวมถงอาการของการคลอดในสวนตวมารดา เพราะกฎหมายมงทจะคนหาเวลาเรมสภาพบคคลของทารกเพยงประการเดยว
(3) หลกวนจฉยการเรมมชวตของแพทยและนกกฎหมาย แตกตางกน และมผลใหหลกเกณฑการเรมสภาพบคคลเปลยนแปลงไป ดงน
นกกฎหมายถอการหายใจเปนหลกฐานแสดงการเรมมชวต สวนแพทยถอวานอกจากการหายใจแลวการเตนของหวใจ การเตนของสายสะดอ การเคลอนไหวรางกาย และหลกฐานอนๆกแสดงวาทารกมชวตดวย
ผลของความเหนทแตกตางน ทาใหการวนจฉยจดเรมตนของการเรมสภาพบคคลของนกกฎหมายแตกตางกนเปนสองความเหน คอ
ความเหนแรก หากยคดหลกวา การหายใจเปนขอสาระสาคญของการเรมมชวตเพยงประการเดยว จะถอวาสภาพบคคลเรมเมอทารกเรมหายใจ โดยเหนวาการคลอดและการมชวตรอดอยเปนทารกเปนหลกเกณฑพจารณาการเรมสภาพบคคลประกอบกน
ความเหนทสอง หากถอตามความเหนของแพทย เมอทารกคลอดหมดตวพนชองคลอดโดยมหลกฐานแสดงการมชวตอยางอนแลว ถอวาเรมสภาพบคคล จะหารใจหรอไมไมเปนขอสาคญ และยดหลกวาการคลอดแลวเปนหลกของการเรมสภาพบคคล การอยรอดเปนพฤตการณประกอบการคลอดวาเปนบคคลตลอดไป มใชจดเรมตนของสภาพบคคล
2.1.2 สทธของทารกในครรภมารดา บทบญญตมาตรา 15 วรรคสองทวา ทารกในครรภมารดากสามารถมสทธตางๆได หากวา
ภายหลงเกดมารอดอย หมายความวา โดยหลกแลว บคคลเทานนทสามารถมสทธหนาทตามกฎหมายได แตบทบญญตมาตรา 15
วรรคสองนเปนขอยกเวน ใหทารกในครรภมารดาแมยงไมมสภาพบคคล กสามารถมสทธได แตมเงอนไขวา ภายหลงทารกนนตองเกดมารอดอย ทารกในครรภมารดา ทเปนบตรนอกกฎหมายของบดา กสามารถมสทธได หากภายหลงเกดมารอดอย และโดยมพฤตการณทบดารบรองทารกในครรภวาเปนบตรของตน
เจตนารมณของกฎหมายม 2 ประการ คอ (1) เพอคมครองประโยชนของทารกในครรภมารดา (2) เพอขจดความไมเสมอภาคในเรองสทธ
2.1.3 การนบอายบคคลกรณไมแนนอนของการเรมสภาพบคคล การกาหนดวนเกดของบคคลตอไปน (1) รแตเพยงวา ก เกด ป พ.ศ. 2480 > เกดวนท 1 เมษายน 2480 (2) รแตเพยงวา ข เกด ป พ.ศ. 2493 > เกดวนท 1 มกราคม 2493 (3) รเพยงวา ค เกดเดอนมนาคม 2500 > เกดวนท 1 มนาคม 2500 (4) ไมรวา ง เกดเมอใด > เมอเปนเชนนใหสอบสวนปเกดของ ง กอนวาเกดในปใด ได
ปเกดแลว นา ปพพ. มาตรา 16 มาใชหาวนเกด
2.1.4 การสนสภาพบคคล (ตาย) 1. หากไมรลาดบการตายของบคคลจะเกดปญหาประการใด เกดปญหาเมอบคคลสองคนหรอมากกวา ตางเปนทายาทซงกนและกน ไปเกดอบตเหต
หรอเหตรายรวมกนเปนเหตใหบคคลเหลานนตาย ไมรใครตายกอนตายหลง ทาใหเกดปญหาเรองการรบมรดก ซงมหลกเกณฑวา ทรพยสนของผตายจะเปนมรดกตกทอดไดกแตผทมชวตอย ขณะตายมรดกของผตายกอนจงตกทอดมายงผตายทหลง แลวผานไปยงทายาทของผตายทหลงนน เมอไมรแนชดวาใครตายกอนตายหลงกฎหมายจงกาหนดสนนษฐานไววา ตายพรอมกน ใครจะเปนทายาทไมได และตางไมมสทธรบมรดกซงกนและกน
2. คาวา “เหตอนตรายรวมกน” นนหมายความวา
7
เหตภยนตรายรวมกน หมายความวาเหตภยนตรายเดยวกนทบคคลประสบดวยกนในคราวเดยวกน เชนบคคลหลายคนโดยสารไปในเครองบนลาเดยวกน แลวเครองบนตก หรอโดยสารเครองบนไปคนละลาแลวเครองบนสองลาเกดชนกนกได แตถาโดยสารเครองบนไปคนละลา แลวเครองบนทงสองลาตางกเกดอบตเหตตกเหมอนกน เชนน ไมถอเปนเหตภยนตรายรวมกน
3. ก ปวยเปนอมพาตเดนไมได สวน ข เปนนกกฬาวายนาทมชาต โดยสารเรอออกจากกรงเทพฯ ไปสงคโปรดวยกน เรอโดนมรสมจม ตอมามผพบศพ ก และ ข ทชายฝง เชนน ก และ ข บคคลใดจะตายกอนหลง
กฎหมายถอวา ก และ ข ตายพรอมกน แมขอเทจจรง ก นาจะตายกอน หากเปนการพนวสยทจะพสจนไดวา ใครตายกอนตายหลง
2.2 สาบสญ 1. ถาบคคลใดไปเสยจากภมลาเนาและไมมใครรวาบคคลนนมชวตอยหรอไม โดยทบคคลนน
ไมไดตงตวแทนในการจดการทรพยสนไว ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลจดการทรพยสนของผไมอยไปพลางกอนตามทจาเปนนนได
2. ถาผไมอยไปจากภมลาเนาเกนกวา 1 ปโดยไมมผรบขาวหรอพบเหน เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะตงผจดการทรพยสนของผไมอยนนได
3. ผไมอยอาจตงตวแทนรบมอบอานาจทวไป หรอผรบมอบอานาจเฉพาะการไวกได 4. ผจดการทรพยสนทศาลตงมอานาจหนาทอยางเดยวกบตวแทนผรบมอบอานาจทวไป 5. สาบสญเปนเหตแหงการสนสภาพบคคลโดยกฎหมายใหสนนษฐานวาบคคลสาบสญนนถงแก
ความตาย 6. สาบสญ คอ สภาพการณทบคคลไปจากทอย โดยไมรแนนอนวายงมชวตอยหรอตายแลว
หากหายไปนาน 5 ป ในกรณธรรมดา หรอ 2 ป ในกรณพเศษ เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงใหบคคลผไมอยนนเปนคนสาบสญ
7. บคคลทศาลสงใหเปนคนสาบสญใหถอวาตายเมอครบกาหนดระยะเวลาดงทกฎหมายกาหนดนน
8. หากพสจนไดวาคนสาบสญยงมชวตอย หรอตายในเวลาอนผดจากเวลาทกฎหมายกาหนด ศาลสงถอนคาสงใหเปนคนสาบสญนนได เมอคนสาบสญนนเอง ผมสวนไดเสย หรอพนกงานอยการรองขอตอศาล แตการถอนคาสงนนยอมไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดทาไปโดยสจรตในระหวางทศาลมคาสงใหเปนคนสาบสญ
2.2.1 ผไมอยและผจดการทรพยสนของผไมอย ก. หายไปจากทอยตงแตวนท 1 มกราคม 2500 เขยนจดหมายลงวนท 5 มนาคม
2505 มาถงญาตพนองสงขาวคราวใหทราบ จดหมายถงวนท 10 มนาคม 2505 ตอมา วนท 10 เมษายน 2510 มผพบเหน ก. ทจงหวดภเกต แลวไมมใครทราบขาวคราวของ ก. อกเลยวาเปนตายรายดอยางไร จนกระทงถงปจจบนน เชนน สภาพการณการเปนผไมอยของ ก. เรมและสนสดเมอใด
เรมเมอวนท 10 เมษายน 2510 แตระยะเวลาการเปนผไมอย คงมเรอยไปไมสนสด เพราะไมมเหตสนสดคอ ก. ไมไดกลบมา ไมปรากฏแนชดวา ก. ตายแลว และไมมผใดรองขอใหศาลสงวา ก. เปนคนสาบสญ
หลกเกณฑการรองขอเขาจดการทรพยสนของผไมอยมประการใดบาง และผ
รองมสทธขอจดการไดเพยงใด พจารณาตาม ปพพ. มาตรา 48 คอ หลกเกณฑ (1) ผไมอยตองมสภาพการณเปนผใหญ คอหายไปจากทอยไมรวามชวตอยหรอตายแลว (2) ไมไดตงตวแทนมอบอานาจทวไปแลว และไดบญญตไดบญญตใหผมสวนไดเสย
และพนกงานอยการเปนผรองขอ
2.2.2 การจดการทรพยสนของผไมอยโดยทศาลสง อานาจของผจดการทรพยของผไมอยทศาลตงมประการใดบาง ผจดการทรพยสนตาม ปพพ. มาตรา 54 ใหผจดการมอานาจจดการมอานาจจดการอยาง
ตวแทนรบมอบอานาจทวไปคอทากจการแทนผไมอยได ยกเวนตามขอหาม 6 ประการตามมาตรา 801 ซงจะตองขออนญาตศาลกอนจงจะทาได
8
2.2.3 การจดการทรพยสนของผไมอยโดยบคคลผไมอยตง ตวแทนมอบอานาจทวไปทผไมอยแตงตงไวมอานาจจดการทรพยสน
เชนเดยวกบตวแทนมอบอานาจทวไปตามกฎหมายลกษณะตวแทนหรอไม มอานาจเชนเดยวกน เพราะ ปพพ. มาตรา 60 ใหนาบทบญญตกฎหมายลกษณะตวแทน
มาใชบงคบในเรองการจดการทรพยสนของผไมอย เพยงทไมขดแยงกบกฎหมายเรองบคคล เวนแตขอหาม 6 ประการ ตาม ปพพ. มาตรตา 801 หากจาเปนตองกระทา มกฎหมาย มาตรา 51 บญญตใหขออนญาตศาล เพราะไมมตวการจะใหคาอนญาตได
2.2.4 สาบสญ มหลกสาคญประการใดบางทศาลจะมคาสงใหบคคลเปนคนสาบสญ การทศาลจะสงใหบคคลเปนคนสาบสญไดตามทมผรองขอ ตองพจารณาไดความ 2
ประการ คอ (1) บคคลไดหายไปจากทอย โดยไมมใครรแนชดวา ยงมชวตอยหรอตายแลว (2) มกาหนด 5 ป ในกรณธรรมดา และ 2 ป ในกรณพเศษ
เมอวนท 10 พฤษภาคม 2515 ก. เดนทางทองเทยวทางทะเลกบเพอน แลวพด
ตกเรอจมหายลงไปในนา คนหาศพไมพบจะถอวา ก. จมนาตายในวนท 10 พฤษภาคม 25015 ไดหรอไมเพราะเหตใด
จะถอวา ก. จมนาตายเมอวนท 10 พฤษภาคม 2515 ไมไดเพราะไมพบศพ จงไมมหลกฐานแนชดวา ก. ตายแลว ตองนาบทบญญตเรองสาบสญมาใชบงคบ และเมอศาลมคาสงแลวจงถอวา ก. ตายเมอวนท 10 พฤษภาคม 2518
ก. ไปรบในสมรภมสงครามเมอวนท 1 มกราคม 2500 และหายไประหวาง
สงคราม สงครามสงบลงเมอวนท 1 มกราคม 2502 ตอมา ก. เขยนจดหมายลงวนท 5 มนาคม 2503 สงขาวใหญาตพนองทราบวาแตงงานแลวกบสาวชาวเวยดนาม จดหมายถงวนท 10 มนาคม 2503 หลงจากนนไมมใครทราบขาวคราวของ ก. อกเลย ดงนภรรยาของ ก. จะรองขอให ก. เปนคนสาบสญไดเรวทสดเมอวนทเทาใด
10 มนาคม 2508 เจาหนมสทธรองขอใหลกหนของตนเปนคนสาบสญไดหรอไม เพราะเหตใด เจาหนไมมสทธรองขอใหลกหนของตนเปนคนสาบสญ เพราะไมใชผมสวนไดเสย การรองขอใหบคคลเปนคนสาบสญ จะรองขอ ณ ศาลใด ศาลจงหวดซงบคคลนนเคยมภมลาเนาอยในเขตศาลกอนทจะจากไป
2.2.5 ผลของการสาบสญ
คาสงศาลใหบคคลเปนคนสาบสญ มผลกระทบถงการสมรสหรอไม เพยงใด สาบสญไมเปนเหตใหขาดการสมรส แตเปนเหตใหฟองหยาไดเทานน
2.2.6 การถอนคาสงแสดงความสาบสญ
กรณใดบางทจะรองขอใหศาลถอนคาสงสาบสญได และผลของกฎหมายของการถอนคาสงแสดงสาบสญนนมประการใดบาง
กรณทรองขอใหศาลถอนคาสงแสดงสาบสญ ม 2 ประการคอ (1) ผสาบสญยงมชวตอย (2) ผสาบสญตายในเวลาอนผดไปจากเวลา 5 ป หรอ 2 ป ตามทกฎหมายสนนษฐานไว
2.3 ชอและสถานะของบคคล 1. ชอคอสงทใชเรยกขานเพอจาแนกตวบคคลทงนเพอประโยชนแกการใชสทธและปฏบตหนาท 2. กฎหมายบญญตใหบคคลทกคนตองมชอตวและชอสกล แตบคคลอาจมชออนๆ ไดอก เชน
ชอรอง ชอฉายา ชอแฝงและชอบรรดาศกด 3. ชออนๆนน บคคลอาจตงขนเองหรอผอนตงให แตชอสกลเปนชอทบตรไดรบสบเนองมาจาก
บดา หรอภรยาไดรบสบเนองมาจากสาม ถาเดกไมปรากฏบดามารดา ไมอาจไดชอสกลจากบดามารดาไดกตองตงชอสกลใหใหม
4. บคคลอาจเปลยนชอตวและชอรองไดตามใจสมคร แตชอสกลนน บคคลหนงบคคลใดในวงศสกลหามสทธจะเปลยนแปลงตามใจชอบไดไม จะเปลยนไดกแตโดยตงชอสกลขนใหม หรอเปลยนแปลง
9
โดยผลของกฎหมายประการอน เปนตนวา หญงเปลยนไปใชนามสกลของสาม ฯลฯ กรณเหลานเปนเรองเฉพาะตวของบคคลนน การเปลยนชอสกลใหมไมมผลใชชอสกลเดมตองเปลยนแปลงไปดวย
5. กฎหมายใหความคมครองทงชอบคคลธรรมดาและนตบคคล ในกรณทมผโตแยงการใชชอและกรณผอนใชชอโดยไมมอานาจ โดยเจาของชอมสทธใหระงบความเสยหาย หากไมเปนผล มสทธรองขอใหศาลสงหาม และยงมสทธเรยกคาเสยหายไดดวย
6. สถานะของบคคลเปนสงประกอบสภาพบคคลทชบงฐานะหรอตาแหนงของบคคล ในการใชสทธและปฏบตหนาท เชน เปนชายหญง ผเยาว ผบรรลนตภาวะ บดามารดา บตร หรอสาม ภรรยาเปนตน
7. บคคลไดสถานะตงแตเกด เพราะมสทธหนาทตงแตเรมสภาพบคคลหรออาจกอใหเกดขนภายหลง เนองจากเปลยนแปลงสถานะใหม เชน การสมรส การหยา เปนตน
8. สถานะของบคคลบางประการตองจดทะเบยนการกอหรอเปลยนแปลงเพอใหมผลสมบรณตามกฎหมาย
9. สถานะของบคคลทกฎหมายบงคบใหจดทะเบยนตาม พ.ร.บ. การทะเบยนราษฎร พ.ศ. 2499 ไดแก การเกด การตาย และตาม ปพพ. คอ การจดทะเบยนครอบครว ไดแก การสมรส การหยา การรบรองบตร การรบบตรบญธรรม และการเลกรบบตลบญธรรม
2.3.1 ประเภทของชอบคคล ชอบคคลมกประเภท แตละประเภทไดแกชออะไรบาง ม 3 ประเภท คอ (1) ชอทกฎหมายบงคบใหมประจาตวบคคล ไดแก ชอตวและชอสกล
(2) ชอทบคคลอาจตงขนไดอก ไดแกชอรอง ชอฉายา และชอแฝง (3) ชอบรรดาศกด ไดแกชอตามราชทนนามทพระมหากษตรยตงให
การไดมาซงชอตวและชอสกลแตกตางกนหรอไม แตกตางกน คอ ชอตว ไดมาตงแตเกดโดยตงขนใหม ชอสกล ไดสบสกลตอเนองมาจาก
บดา หรอตงใหม หรอกรณไดชอสกลจากสาม จาเปนหรอไมทเดกไมปรากฏบดามารดาจะตองมชอสกลหากจาเปน วธการใดจะ
หาชอสกลใหเดก มความจาเปน เพราะกฎหมายบงคบ เมอไมมชอสกลของบดามารดา กตองตงชอสกลขน
ใหมใหเดกนน ชอบคคลมลกษณะสาคญประการใด ชอสกลมลกษณะสาคญคอ (1) จาเปนตองมประจาตวบคคล (2) ตองแนนอนคงท (3)
ไมอาจไดมาหรอสญเสยไปโดยอายความ (4) ไมอาจจาหนายใหกนได
2.3.2 การเปลยนชอบคคลและการคมครองชอบคคล กรณทเปนเหตแหงการโตแยงชอมประการใดบาง และกฎหมายใหความคมครอง
อยางไร การโตแยงเรองชอม 2 กรณ คอ (1) มผโตแยงการใชชอของเรา (2) ผอนเอาชอเราไป
ใชโดยไมมอานาจ และกฎหมายใหความคมครอง 3 ประการ คอ (ก) ใหระงบความเสยหาย (ข) ขอใหศาลสงหาม (ค) เรยกคาเสยหายได
2.3.3 สถานะและการจดทะเบยนสถานะบคคล สถานะของบคคลคออะไร ไดมาจากไหน และเหตใดบคคลตองมสถานะ สถานะของบคคลคอ ฐานะหรอตาแหนงซงบคคลดารงอยในประเทศชาตและครอบครว
บคคลไดสถานะตงแตเกดมสภาพบคคล และอาจไดมาโดยการกอขนเองอก เพราะเปลยนสถานะใหม เหตทตองมสถานะเปนสงทบอกใหทราบถงความแตกตางและความสามารถของบคคล ในการใชสทธและปฏบตหนาท
2.4 ภมลาเนา 1. ภมลาเนาเปนทกฎหมายกาหนดใหมประกอบตวบคคล เพอชบงใหเปนทรกนทวไปวาเขามท
อยเปนประจาทไหน ดงนนจงอาจใหความหมายไดอกนยหนงวา ภมลาเนาคอทอยตามกฎหมายของบคคล
10
2. การรภมลาเนามประโยชนเมอบคคลตองการตดตอสมพนธกน โดยเฉพาะในทางกฎหมายทเกยวกบการฟองคด การสงคาคความหรอเอกสาร การชาระหนหรอสาบสญ ทงยงเปนประโยชนตอรฐในการจดระเบยบการปกครอง และบงคบใหเปนไปตามกฎหมายอกดวย
3. กฎหมายบญญตเปนหลกทวไปกาหนดใหทอยซงเปนแหลงสาคญเปนภมลาเนาของบคคล แตหลกทวไปนไมอาจครอบคลมไป กาหนดภมลาเนาของบคคลไดทกประเภท จงมบทบญญตขยายความหลกเกณฑทวไป หรอลดหยอนหลกเกณฑทวไปลงมา เพอคนหาภมลาเนาของบคคลทกคนใหจนได กลาวคอ บคคลมทอยหลายแหง ใหถอแหงสาคญเปนภมลาเนา ถาสาคญเทากน แตละแหงเปนภมลาเนา ถาไมมทอยแหลงสาคญเลย ใหถอทอยเปนภมลาเนา และทายทสดถาไมมทอยแนนอนเลย ใหถอวาทนนเปนภมลาเนา
4. จากหลกเกณฑทวาบคคลมทอยหลายแหง ใหถอแหงสาคญเปนภมลาเนานน หมายความวา บคคลอาจเลอกถอภมลาเนาไดโดยใจสมคร เพราะเขาจะเลอกเอาทอยใดเปนแหลงสาคญกได สวนหลกเกณฑขอทวา บคคลมทอยแหลงสาคญหลายแหง ใหถอวาแตละแหงเปนภมลาเนานน มความหมายอยในตววา บคคลอาจมภมลาเนาไดหลายแหง
5. แมหลกเกณฑมวา บคคลอาจเลอกถอภมลาเนาไดตามใจสมคร แตมขอยกเวนสาหรบบคคลบางประเภททกฎหมายกาหนดภมลาเนาใหเลย ไดแก ผเยาวและคนไรความสามารถ กฎหมายใหถอภมลาเนาของผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาล ขาราชการใหมภมลาเนาอย ณ ททางานประจา แตขาราชการอาจถอภมลาเนาเดมอกแหงกได คนทถกจาคก กฎหมายใหถอเอาเรอนจา หรอทณฑสถานทถกจาคกอยเปนภมลาเนาจนกวาจะไดรบการปลอยตว สวนสามและภรรยา กฎหมายใหถอถนทอยของสามและภรรยาอยกนดวยกนฉนสามภรยาเปนภมลาเนา
6. นอกจากภมลาเนาธรรมดาแลว บคคลอาจเลอกเอาถนทใดทหนงเปนภมลาเนาเฉพาะการเพอทากจการอยางใดอยางหนงอกกได
7. ภมลาเนานน อาจเปลยนแปลงไปโดย (1) ยายทอย และ (2) มเจตนาจงใจจะเปลยนภมลาเนาเปนหลกเกณฑ 2 ประการประกอบกน หากพฤตการณเขาหลกเกณฑเพยงขอเดยวไมถอวาภมลาเนาไดเปลยนแปลงไป
2.4.1 ประโยชนของภมลาเนา ภมลาเนาของบคคลมประโยชนในทางกฎหมายเอกชนอยางไร มประโยชนคอ (1) การฟองคด ทาใหทราบเขตอานาจศาล (2) การสงคาคความหรอ
เอกสาร สง ณ ภมลาเนา (3) การชาระหน ชาระ ณ ภมลาเนาของเจาหน (4) การสาบสญ ถอหลกการไปจากภมลาเนา
2.4.2 การกาหนดภมลาเนา คาวาบคคลอาจมภมลาเนาไดหลายแหง นน หมายความวาอยางไร ตาม ปพพ. มาตรา 44 คอผเยาวใชภมลาเนาของผแทนโดยชอบธรรม กรณบดามารดา
ของผเยาวแยกกนอยใหถอภมลาเนาของบดาหรอมารดาตนอยดวย ปพพ. มาตรา 45 ภมลาเนาของคนไรความสามารถไดแก ภมลาเนาของผอนบาล
ก. มบตรภรรยาและบานพกอยทกรงเทพฯ แตมอาชพเปนเซลแมน เดนเรขาย
สนคาไปในทตางๆ ไมมสานกทาการงานแนนอน เดอนหนงหรอสองเดอนจงกลบบานและพกอย 2-3 วน กออกเดนทางคาขายตอ ดงน ภมลาเนาของ ก. จะอยทใด
กรงเทพฯ
2.4.3 บคคลทกฎหมายกาหนดภมลาเนาให ผเยาวเปนคนไรความสามารถเลอกถอภมลาเนาของตนไดตามใจสมครหรอไม
เพราะเหตใด เลอกภมลาเนาเองไมได เพราะผเยาวและคนไรความสามารถเปนผหยอนความสามารถ
ถกตดทอนสทธในการทานตกรรม หากผเยาวจะทานตกรรม ตองไดรบความยนยอมหรอใหผแทนโดยชอบธรรมทาแทน สวนคนไรความสามารถทานตกรรมไมไดเลย หากทาจะเปนโมฆยะ ตองใหผอนบาลทาแทน ดวยเหตน กฎหมายจงกาหนดใหถอภมลาเนาของผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาล ทงน เพอความสะดวกและเหมาะสมในการควบคมดแลและใชอานาจปกครอง
ก. รบราชการประจาอยในกรงเทพฯ แตทางราชการสงไปชวยราชการทจงหวด
เชยงใหมเปนเวลา 1 ป ดงน ถอวา ก. มภมลาเนาทไหนเพราสะเหตใด
11
กรงเทพฯ เพราะเปนถนททาการตามตาแหนงหนาทประจา สวนเชยงใหมไมเปนภมลาเนา เพราะเปนถนททาการตามตาแหนงชวคราวเทานน
2.4.4 การเปลยนภมลาเนา การเปลยนภมลาเนาประกอบดวยหลกเกณฑประการใดบาง และจะพสจนได
อยางไรวา บคคลมเจตนาจงใจเปลยนภมลาเนา ก. ยายทอย ข. เจตนาจงใจจะเปลยนภมลาเนา พสจนไดโดยดจากขอเทจจรงตามพฤตการณทแสดงออกภายนอก เชน แจงยายตอนาย
ทะเบยน ขนยายครอบครวไปอยบานใหม ฯลฯ ขอสาคญคอ ตองไดความตามหลกเกณฑทง 2 ขอ มใชขอใดขอหนง
ก. มชอในทะเบยนบานของบดามารดาทกรงเทพฯ แตไปรบจางเปนลกเรอประมงอยทจงหวดระนองครนถงเกณฑทาบตรประชาชนกกลบมาทาทกรงเทพฯ ในการออกเรอหาปลาครงหนง เรอถกทางการพมาจบและยดไปในขอหาลานานนา ก. ถกศาลประเทศพมาตดสนจาคก 5 ป ปจจบน ก. บรรลนตภาวะแลว แตยงคงตองโทษในประเทศพมา ดงนน ก. มภมลาเนาอยทใด
กรงเทพฯ
2.4.5 ภมลาเนาเฉพาะการ อธบายวธเลอกภมลาเนาเฉพาะการของบคคลวาทาไดอยางไร ปพพ. มไดกาหนดแบบวธไว การเลอกมลกษณะเปนขอตกลงหรอสญญาจงดทเจตนา
ของคกรณ ซงอาจตกลงกนโดยทาเปนลายลกษณอกษร โดยปากเปลา หรอโดยปรยายกได แบบประเมนผล หนวยท 2 บคคลธรรมดา
บคคล (พจนานกรรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. 2542) โดยทวไปหมายถง คนหรอสงทมชวตซงมใชสตวหรอพช สามารถมสทธและหนาทได ในทางกฎหมาย หมายถงคน (บคคลธรรมดา) และรวมถงนตบคคล (บคคลทกฎหมายสมมตขน) ดวย
บคคลผไปเสยจากภมลาเนาหรอถนทอยโดยไมมใครรแนวายงมชวตอยหรอไม แบงเปน 2 ประเภทคอ (ก) ผไมอย (มาตรา 48) ตราบใดทยงไมมคาสงศาลแสดงความสาบสญ กยงคงเปนเพยงผไมอย (ข) คนสาบสญ (มาตรา 61) ผลของการทศาลสงใหเปนคนสาบสญ ถอวาผนนตายเมอครบกาหนด 5 ป ในกรณ
ธรรมดา หรอ 2 ป ในกรณพเศษ (มาตรา 62) มไดถอเอาวนทศาลมคาสงหรอวนทโฆษณาในราชกจจานเบกษา ผมสวนไดเสยหมายถงบคคลผไดรบประโยชนหรอเสยประโยชนเกยวของกบทรพยสนของผไมอย เชน คสมรส
ทายาท เจาหน หนสวน เปนตน วญชน หมายถงคนปกตทวไป จะประพฤตปฏบตเชนไร สงทประกอบสภาพบคคลคอ สงทประกอบตวบคคลทกฎหมายกาหนดขนเพอการดาเนนชวตหรอกจการในสงคม อน
ประกอบดวย สญชาต ชอ ภมลาเนา สถานะ และความสามารถ
1. บคคลธรรมดาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดแก บคคลธรรมดาและนตบคคล (มาตรา 67 -----ฯลฯ----- นตบคคลยอมมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา----ฯลฯ------- )
2. การเรมสภาพบคคล และสนสภาพบคคล หมายถง การคลอดแลวอยรอดเปนทารก และตาย (มาตรา 15 สภาพบคคลยอมเรมแตคลอดแลวอยรอดเปนทารกและสนลงเมอตาย)
3. สภาพบคคลเรมเมอ การคลอดและอยรอดเปนทารก 4. ก เกดระหวางป 2482 แตเปนการพนวสยจะหยงรวนเกดของ ก ได ดงนนกฎหมายใหถอวา วนเกดของ ก
คอ 1 เมษายน 2482 (มาตรา 16 การนบอายของบคคล ใหเรมนบแตวนเกดในกรณทรวาเกดในเดอนใดแตไมรวนเกด ใหนบวนท 1 แหงเดอนนนเปนวนเกด
แตถาพนวสยทจะหยงรเดอนและวนเกดของบคคลใดใหนบอายบคคลนนตงแตวนเรมปปฏทน ซงเปนปทบคคลนนเกด) 5. กรณ ตอไปน เปนเหตแหงการสนสภาพบคคล (ก) ถกรถยนตชนตาย (ข) ฆาตวตายเอง (ค) สาบสญ (ง)
ปวยตาย (มาตรา 15 สภาพบคคลยอมเรมแตคลอดแลวอยรอดเปนทารกและสนลงเมอตาย)
6. คนสาบสญ ไมใชบคคลตามกฎหมาย (เพราะเมอศาลสงใหเปนคนสาบสญ ถอวาตายไปแลว) สวน คนวกลจรต คนเสมอนไรความสามารถ คนลมละลาย คนไรความสามารถ กฎหมายยงถอวามสภาพบคคล (สภาพบคคลสนสดลงเมอตาย คนสาบสญไดสนสภาพบคคลแลว) บคคลทศาลสงเปนคนสาบสญแลว ถอวาสนสภาพบคคลเมอครบกาหนดระยะเวลา 2 ป ในกรณพเศษ
(มาตรา 62 บคคลทศาลไดมคาสงใหเปนคนสาบสญใหถอวาถงแกความตายเมอครบกาหนดระยะเวลาดงทระบไวในมาตรา 61) 7. บคคลทศาลสงใหเปนคนสาบสญแลว ถอวาตายเมอครบกาหนด 2 ป ในกรณพเศษ
(มาตรา 61 ถาบคคลใดไดไปจากภมลาเนาหรอถนทอยและไมมใครรแนวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไม ตลอดระยะเวลา 5 ป เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญกได
ระนะเวลาตามวรรคหนงใหลดลงเหลอ 2 ป
12
(1) นบแตวนทการรบหรอสงครามสนสดลง ถาบคคลนนอยในการรบหรอสงคราม และหายไปในการรบหรอสงครามดงกลาว (2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถกทาลาย หรอสญหายไป (3) นบแตวนทเหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวใน (1) และ (2) ไดผานพนไป ถาบคคลนนตกอยในอนตรายเชนวานน
8. บคคลทอาจถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ ในกรณพเศษคอ หายไปจากทอย ไมรวาเปนหรอตายครบ 2 ป ระยะเวลา 2 ป ในกรณพเศษเรมนบเมอ (ก) สงครามสงบ (ข) วนทเรออบปาง (ค) วนทภเขาไฟหยดระเบดแลว (ง) วนทนาเลกทวมแลว
(มาตรา 61 ----ฯลฯ--- ) 9. ระยะเวลาแหงการเปนคนสาบสญในกรณธรรมดาเรมนบ เมอรองขอตอศาล
(มาตรา 61 --- ฯลฯ --- ตลอดระยะเวลา 5 ป เมอผมสวนไดเสย หรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญกได ฯลฯ
10. ผมสทธขอรองใหศาลสงเปนบคคลสาบสญ คอ พนกงานอยการ (และผมสวนไดเสย ไดแก ภรยา บตร สาม พนกงานอยการ)
(มาตรา 61 ) 11. นตบคคลมลกษณะสาคญดงตอไปนคอ เปนบคคลตามกฎหมาย
(มาตรา 65 นตบคคลจะมขนไดกแตดวยอาศยอานาจแหงประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอน มาตรา 66 นตบคคลยอมมสทธและหนาทตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอน ภายในขอบเขตแหงอานาจหนาทหรอวตถประสงคดงไดบญญตหรอกาหนดไวในกฎหมาย ขอบงคบหรอตราสารจดตง มาตรา 67 ภายใตขอบงคบมาตรา 66 นตบคคลยอมมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทซงโดยสภาพจะพงมพงเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดาเทานน)
12. นางแดงคลอดบตรออกมา หายใจเพยง 1 ครง ยงไมไดตดสายสะดอ นายดา สามนางแดงไมพอใจจงบบคอบตรนนตาย นายดา มความผดฐานฆาคนตาย เพราะทารกมสภาพบคคลแลว
13. ทารกในครรภมารดา แมไมมสภาพบคคล กสามารถมสทธตางๆ ได ถาปรากฏวา เกดมารอดอยภายในระยะเวลา 310 นบจากบดาตาย
14. กรณตอไปน อาจรองขอถอนคาสงแสดงสาบสญไดคอ พสจนไดวาคนสาบสญตายตงแตวนแรกทหายไปจากทอย เมอศาลพจารณาไดความวา คนสาบสญยงมชวตอยหรอตายในเวลาอนทผดไปจากเวลาทกฎหมายสนนษฐานไว ศาลตองถอนคาสงแสดงสาบสญ
15. ก ไดบานมาหลงหนงโดยทางมารดาของ ข ผสาบสญ ตอมา ก ขายบายดงกลาวให ค ในราคา 100,000 บาท โดยสจรต แลว ก นาเงนนนไปซอรถยนตมาใชสอย 1 คน หาก ข ยงมชวตอย และกลบมา ก จะตองคนทรพยสนแก ข โดย คนรถยนตทนาเงนคาบานไปซอแทนตวบาน
(มาตรา 63 เมอบคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนเองหรอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอตอศาล และศาลพสจนไดวาบคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนยงคงมชวตอยกด หรอวาตายในเวลาอนทผดไปจากเวลาดงระบไวในมาตรา 62 กด ใหศาลสงถอนคาสงใหเปนคนสาบสญนน แตการถอนคาสงนยอมไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดทาไปโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตศาลมคาสงใหเปนคนสาบสญจนถงเวลาถอนคาสงนน
บคคลผไดทรพยสนมาเนองแตการทศาลสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญ แตตองเสยสทธของตนไปเพราะศาลสงถอนคาสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญ ใหนาบทบญญตวาดวยลาภมควรไดแหงประมวลกฎหมายนมาบงคบใชโดยอนโลม ) หนวยท 3 บคคลธรรมดา : ความสามารถ
1. บคคลมสทธหนาทอยางไร ยอมใชสทธและปฏบตหนาทไดตามสทธและหนาทของตน สภาพ การณทบคคลจะมสทธหรอใชสทธปฏบตหนาทไดแคไหนเพยงไร เรยกวา ความสามารถ ความสามารถม 2 ลกษณะ คอ 1) ความสามารถในการมสทธ และ 2) ความสามารถในการใชสทธ
2. ตามหลกบคคลมสทธหนาทเทาเทยมกน แตบคคลบางจาพวก กฎหมายตดทอนความสามารถในการมและใชสทธไวบางประการ ทาใหมสภาพเปนผหยอนความสามารถ ซงกฎหมายเรยกรวมๆกนวาคนไรความสามารถ (ในความหมายกวางขวาง) คนไรความสามารถนม 3 ประเภท คอ ผเยาว คนไรความสามารถ (ในความหมายอยางแคบ) และคนเสมอนไรความสามารถ
3. ผเยาวเปนคนไรความสามารถเพราะอายนอย กฎหมายถอวาผเยาวยงมความคด ความรสตปญญา ความชานาญ และไหวพรบไมสมบรณพอทจะใชสทธปฏบตหนาทไดโดยลาพง ดงนน การทานตกรรมตองใหผแทนโดยชอบธรรมทาแทน หรอตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอน กจการนนๆ จงมผลสมบรณ หากฝาฝนนตกรรมเปนโมฆยะ แตมขอยกเวนสาหรบนตกรรมบางอยาง ซงเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว หรอตองทาเองเฉพาะตว หรอทเปนการจาเปนแกการเลยงชพ ผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง ไมตองรบความยนยอมกอนหรอกรณผเยาวไดรบอนญาตใหประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอนและทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวสามารถทากจการในขอบเขตแหงการนนไดเสมอนเปนผบรรลนตภาวะแลว
4. คนไรความสามารถ (ในความหมายอยางแคบ) หมายถง คนวกลจรตทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลว เปนผหยอนความสามารถเนองจากจตไมปกตหรอสมองพการ กฎหมายถอวาเปนคนไมมความรสกผดชอบ ไมสามารถแสดงเจตนาของตนไดถกตอง และไมเปนผอาจทานตกรรมใดๆใหมผลสมบรณไดเลย ตองมคนอนอกคนหนงเรยกวา ผอนบาล เปนผแทน หากฝาฝนนตกรรมจะเปนโมฆยะ
13
5. คนเสมอนไรความสามารถนน เปนผหยอนความสามารถ เนองจากมเหตบกพรองเพราะรางกายพการหรอจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอมความประพฤตสรยสรายเสเพลเปนอาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดในทานองเดยวกน จนถงขนาดไมสามารถจดการงานของตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว กฎหมายจงกาหนดใหอยในความดแลชวยเหลอของบคคลอนซงเรยกวาผพทกษ คนเสมอนไรความสามารถนน โดยหลกใชสทธและปฏบตหนาทไดอยางเชนบคคลธรรมดาทวไป เวนแตการทานตกรรมทสาคญบางชนด ซงอาจกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรงตอคนเสมอนไรความสามารถเองและผมสวนไดเสยเทานน ทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน จงมผลสมบรณ หากฝาฝนนตกรรมจะเปนโมฆยะ
3.1 ผเยาว 1. ระยะเวลาแหงการเปนผเยาวนน เรมตงแตเกดและสนสดลงเมอบรรลนตภาวะ ซงม 2 กรณคอ
ก) อายครบ 20 ป บรบรณ และ ข) สมรสตามกฎหมาย 2. กฎหมายบญญตเปนหลกทวไปไววา ผเยาวจะทานตกรรมใดๆ จาตองไดรบความยนยอมจาก
ผแทนโดยชอบธรรมกอน มฉะนนกจกรรมทกระทาไปเปนโมฆยะ หลกนใชบงคบกบผเยาวระยะทมความรสกผดชอบแลวเทานน เพราะผเยาวระยะทยงไมมความรสกผดชอบไมอาจทานตกรรมไดดวยตนเองอยแลว
3. ผแทนโดยชอบธรรมนน หมายถง ก) ผใชอานาจปกครองซงไดแก บอดามารดา และ ข) ผปกครองซงไดแกบคคลอนทถกแตงตงขนเพอปกครองผเยาว
4. อานาจปกครองของผใชอานาจปกครองและผปกครองนน หมายความรวมทงสวนทเกยวกบตวผเยาวและในสวนทเกยวกบการจดการทรพยสนของผเยาวดวย
5. ผใชอานาจปกครองและผปกครองมอานาจจดการทรพยสนเพอประโยชนของผเยาวไดทกอยางตามลาพง ดวยความระมดระวงเชนวญชนพงกระทา เวนแตกจการทถกระบหาม หรอกจการบางอยางซงเปนหนทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว หรอกจการทตองขออนญาตศาล
6. ขอยกเวนหลกทวไปในการทานตกรรมของผเยาวมอย 3 ประการ คอ ก) นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ข) นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว และ ค) นตกรรมทจาเปนเพอการเลยงชพของผเยาว กรณเหลานผเยาวสามารถทาไปได โดยไมตองรบความยนยอม
7. เรองของผเยาวประกอบธรกจทางการคา หรอธรกจอนและทาสญญาเปนลกจาง มลกษณะคลายกบเปนขอเวนหลกทวไป แตจะไมตรงกนทเดยว เพราะมใชวาผเยาวจะทาการคาไปไดเลย คงตองขออนญาตกอนเชนเดยวกน ตอเมอไดรบอนญาตแลวจงสามารถทากจการตางๆ ได ภายในขอบเขตแหงกจการนน เสมอนดงวาเปนผบรรลนตภาวะแลว ดงนน จงกลาวไดวาความยนยอมใหผเยาวประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอนและทาสญญาเปนลกจาง มลกษณะเปนความยนยอมทวไป ซงเปนขอยกเวนแตกตางจากความยนยอมเฉพาะการทใชไดเฉพาะเรองทอนญาตเปนเรองๆไป
3.1.1 ระยะเวลาแหงการเปนผเยาว (ก) บคคลธรรมดาสามารถมสทธและใชสทธปฏบตหนาทไดโดยเสมอภาคกนหรอไม เพราะเหตใด
ไมเสมอไป เพราะบคคลอาจถกจากดการมสทธบางประการ เปนตนวา ถกจากดโดยเกณฑอาย เชน ผเยาวไมอาจสมรสไดกอนอายครบ 17 ปบรบรณ..... สวนการใชสทธนน ผเยาว คนไรความสามารถและคนเสมอนไรความสามารถ ผถกตดทอนการใชสทธ ดวยเหตทเปนผออนอาย จตไมปกต สขภาพไมสมบรณหรอมความประพฤตเสอมเสย เพราะหากใชสทธไปขณะมขอบกพรองดงกลาว จะเปนผลเสยแกประโยชนของตนเองและผมสวนไดเสย กฎหมายจงเขาคมครอง โดยตดทอนการใชสทธเสย
(ข) ระยะเวลาแหงการเปนผเยาว เรมและสนสดลงเมอใด เหตใดจงไมใช “ความรสกผดชอบของบคคล”
เรมตงแตเกดและสนสดเมอบรรลนตภาวะ ซงม 2 กรณ คอ (1) อายครบ 20 ปบรบรณ และ (2) สมรสเหตทไมใชความรสกผดชอบของบคคล เปนหลกเกณฑพจารณาความสนสดการเปนผเยาว เพราะความรความคด ความชานาญและไหวพรบของบคคลแตละคนไมเหมอนกน ถาใชความรสกผดชอบเปนเกณฑตดสนแลวระยะเวลาสนสดการเปนผเยาวยอมแตกตางกนเปนรายบคคล ทาใหเกดปญหายงยากมาก ความรสกผดชอบเปนเพยงหลกเกณฑการพจารณาวา ผเยาวอาจทานตกรรมไดโดยตนเองหรอไมเทานน
(ค) เหตผลในการกาหนดใหบคคลบรรลนตภาวะโดยอายและโดยการสมรส แตกตางกนหรอไม
แตกตางกนคอ ทถอหลกเกณฑอายนน เพราะเหนวาผมอายครบ 20 ปบรบรณ มความร ความชานาญ ไหวพรบ และความรสกผดชอบสมบรณพอทจะใชสทธไดตามลาพงแลว สวนทกาหนดใหบรรลนตภาวะโดยการสมรสนน เพราะการสมรสกอใหเกดสทธหนาทแกคสมรสมากมาย หากไมสามารถทา
14
กจการโดยลาพงเองได จะมปญหายงยากและไมสะดวก บางกรณอานาจปกครองของบดามารดาคสมรสอาจกาวกายหรอขดกบสทธหนาทของคสมรส
(ง) การบรรลนตภาวะโดยการสมรส มหลกเกณฑประการใดบาง หากการสมรสผดเงอนไขเพราะไมได
รบความยนยอมจากบดามารดาหรอผปกครอง ผเยาวจะบรรลนตภาวะหรอไม หลกเกณฑม 3 ประการคอ
1. ไดมการจดทะเบยนตอเจาหนาท 2. ชายและหญงตองมอายครบ 17 ปบรบรณแลว 3. อายไมครบ 17 ปบรบรณตองขออนญาตศาลทาการสมรส แมผดเงอนไขดงกลาวกบรรล
นตภาวะ เพราะมาตรา 20 กาหนดเงอนไขเรองอายเพยงประการเดยว แตการสมรสอาจถกเพกถอนได
3.1.2 หลกทวไปในการทานตกรรมของผเยาว (ก) 1) หลกทวไปทวา ผเยาวจะทานตกรรมใดๆ ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอนนน
ใชกบผเยาวในระยะไหน เพราะเหตใด ระยะมความรสกผดชอบแลว เพราะผเยาวระยะทยงไมมความรสกผดชอบทานตกรรมไมมผล
เพราะขาดเจตนา ตองใหผแทนโดยชอบธรรมทานตกรรมแทนเสมอ สวนผเยาวระยะมความรสกผดชอบแลวทานตกรรมไดดวยตนเอง แตกฎหมายถอวายงออนความคด ความชานาญและความรสกผดชอบ อนนากลววาจะเสยเปรยบผใหญ จงใหผแทนโดยชอบธรรมเขาดแล ชวยเหลอดวยการใหรบรและยนยอมเสยกอน
2) กจการใดบางทกอใหเกดผลในทางกฎหมาย และกฎหมายบญญตใหผเยาวตองไดรบความ
ยนยอมในกจการประเภทใด นตกรรมและนตเหต และผเยาวตองรบความยนยอมเฉพาะกจการประเภทนตกรรมเทานน
(ข) 1) ผแทนโดยชอบธรรมคอใครบาง
ผแทนโดยชอบธรรม คอ ก) ผใชอานาจปกครอง ไดแก บดามารดา ข) ผปกครอง ไดแก บคคลอนนอกจากบดามารดาซงถกตงขนเพอปกครองผเยาว
2) ทวาทวาบดามารดาเปนผใชอานาจปกครองรวมกนนน เปนความจรงเสมอไปหรอไม
ไมเปนความจรงเสมอไป มขอยกเวนทอานาจปกครองจะอยกบบดาหรอมารดาฝายเดยวในกรณทปรากฏตาม ปพพ. มาตรา 1566 วรรคสอง (1) ถง (5)
3) เหตตงผปกครองมประการใดบาง และจะตงอยางไร
เหตตงผปกครองม 3 ประการ ตาม ปพพ.มาตรา 1585 และอกกรณหนง คอ กรณทมขอจากดอานาจมใหใชอานาจปกครองจดการทรพยสนของผเยาว ตองตงผปกครองขนใหมเฉพาะการนน
การตงผปกครองมได 2 ทาง ตามมาตรา 1586 คอ 1. ตงโดยบคคลซงบดาหรอมารดาทตามทหลงไดระบชอไวในพนยกรรมใหเปนผปกครองเปน
ผรองขอตอศาล 2. ตงโดยญาตผเยาวหรออยการเปนผรองขอตอศาล
(ค) 1) หลกทวไปทกาหนดอานาจของผใชอานาจปกครองและผปกครอง ในสวนทเกยวกบการจดการ
ทรพยสนของผเยาวมวาอยางไร ผใชอานาจปกครองและผปกครอง มอานาจจดการทรพยสนเพอประโยชนของผเยาวไดทกอยาง
โดยจดการไดตามลาพง แตตองจดการดวยความระมดระวงเชนวญชนพงกระทา
2) คากลาวทวา “ผใชอานาจปกครองและผปกครองมอานาจจดการทรพยสนเพอประโยชนของผเยาวไดทกอยาง” นน เปนความจรงเสมอไปหรอไม
ไมเสมอไป เพราะคากลาวดงกลาวเปนหลกทวไป แตมขอจากดอานาจเปนขอยกเวนไว คอ ก) บางกรณหามจดการเลย ตาม ปพพ. มาตรา 1577, 1615 และ 1616 ข) บางกรณตองไดรบความยนยอมจากผเยาวกอน ตาม ปพพ. มาตรา 1572 ค) บางกรณตองขออนญาตศาลกอน ตาม ปพพ.มาตรา 1574, 1575
15
(ง) 1) หลกเกณฑของกฎหมายทเขาควบคมการจดการทรพยสนของผใชอานาจปกครองและผปกครอง
แตกตางกนหรอไม เพราะเหตใด แตกตางกน คอ กฎหมายกาหนดหนาทอนเปนบทบงคบและควบคมผปกครองเขมงวดกวดขนกวา
ผใชอานาจปกครอง เพราะผปกครองเปนบคคลภายนอก ถาผปกครองไมด อาจคดคดโกงผเยาวหรอใชอานาจปกครองในทางมชอบกอใหเกดความเสยหายได สวนผใชอานาจปกครองนนเปนบดามารดาจงเชอวาคงใชอานาจปกครองโดยชอบ ไมคดคดโกงบตร เปนตนวา เมอเรมเขารบหนาทผปกครองตองทาบญชทรพยสนสงศาล กอนทาบญชหามทากจการใดๆ และหากมหนเปนโทษตอผเยาวแลวไมแจงตอศาล หนจะสญไป สวนผใชอานาจปกครองแมตองทาบญชทรพยสนเชนกนแตไมมบทบงคบพเศษ เชน ผปกครอง
ระหวางใชอานาจปกครอง เรองเงนไดของผเยาวนน ผปกครองไมมสทธนาไปใชสวนตว แตผใชอานาจปกครองอาจนาไปใชไดตามสมควร
2) มบทบญญตของกฎหมายทใหความคมครองผเยาวเมอพนอานาจปกครองแลว หรอไม อะไรบาง
เพราะเหตใดจงบญญตเชนนน เมอสนอานาจปกครอง มบทบญญตทวไปบงคบไวทงผใชอานาจปกครองและผปกครอง ตองรบ
สงมอบทรพยสนทจดการและทาบญชและมบทบญญตเพมเตมเขมงวดกบผปกครองโดยเฉพาะใชสงมอบบญชและเอกสารภายใน 6 เดอน หรอตองเสยดอกเบย ถาผปกครองนาเงนของผเยาวไปใชแลวยงไมสงคน เปนตน
(จ)
1) วธใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม มแบบกาหนดไวหรอไม จะตองใหความยนยอมโดยวธใดและจะตองใหเมอใด
ไมมแบบกาหนดไวโดยเฉพาะ จงปฏบตตามหลกทวไป โดยทาเปนลายลกษณอกษร หรอโดยปากเปาหรอปรยายกได และตองใหความยนยอมกอนหรอขณะผเยาวทานตกรรม
2) ลกษณะของความยนยอมมกชนด อะไรบาง
ลกษณะของความยนยอมม 2 ชนดคอ ก) ความยนยอมเฉพาะการ อนญาตเพอทานตกรรมใด ใชไดเฉพาะสาหรบนตกรรมทระบ
อนญาตเทานนความยนยอมเฉพาะการนเปนหลกทวไป ข) ความยนยอมทวไป เปนขอยกเวนมไดเรองเดยว คอ กรณอนญาตใหผเยาวประกอบธรกจ
ทางการคาหรอธรกจอนและทาสญญาเปนลกจาง
3) เมอผแทนโดยชอบธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนอยางหนงอยางใดแลวผเยาวมอานาจ ทานตกรรมไดเพยงใด
พจารณาคาระบอนญาตกอนวาจากดวงเขตไวใหทาเพอการใดหรอไม กลาวคอ ก) ถาระบวาเพอการใด แตมไดกาหนดเงอนไขหรอหลกเกณฑไว จาหนายทรพยสนไดภายใน
ขอบเขตของการทระบ ข) ถาไมไดระบวาเพอการใด จาหนายทรพยสนไดตามใจสมคร
(ฉ) ทวา “นตกรรมเปนโมฆยะ” นน ทานเขาใจวาอยางไร
นตกรรมทเปนโมฆยะนนหมายความวา นตกรรมทไดกอขนนนมผลเปนนตกรรมตามกฎหมาย ไมเสยศนยเปลาไปเลยทเดยว แตอาจถกบอกลางโดยตวผเยาวเอง ผแทนโดยชอบธรรมหรอทายาทของผเยาวกได ดวยการแสดงเจตนาตอคกรณอกฝายหนงซงเปนผลใหนตกรรมนนเปนโมฆะมาแตเรมแรก ในทางตรงขาม ถาประสงคจะใหนตกรรมนนสมบรณ กทาไดโดยใหสตยาบน โดยบคคลผมสทธบอกลางดงกลาวขางตนเมอใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะมผลสมบรณมาแตเรมแรก มขอสงเกตคอ โมฆยะกรรมนน ถาไมถกบอกลางกยงคงมผลเปนนตกรรมทดตลอดไป การใหสตยาบนทาใหนตกรรมนนสมบรณ คอบอกลางไมไดเทานน
3.1.3 ขอยกเวนในการทานตกรรมของผเยาว
16
1. หลกทวา “ผเยาวจะทานตกรรมใดๆตองไดรบคายนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน” นนเปนความจรงเสมอไปหรอไม
ไมเปนความจรงเสมอไป ตามหลกแลวผเยาวจะทานตกรรมใดๆ ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน ถาผเยาวทานตกรรมโดยไมไดรบความยนยอมแลว นตกรรมนนเปนโมฆยะ ซงผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกลางเสยได
แตมขอยกเวนวา นตกรรมตอไปน ผเยาวทาไดเองโดยลาพงไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม คอ
(ก) นตกรรมททาใหผเยาวไดสทธอยางใดอยางหนง เชน รบการใหโดยเสนหา - นตกรรมททาใหผเยาวไดสทธอยางใดอยางหนง เชน รบการใหโดยเสนหา - นตกรรมททาใหผเยาวหลดพนหนาทอนใดอนหนง เชน ปลดหนใหผเยาว
(ข) นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว เชน ทาพนยกรรมเมออายครบ 15 ปบรบรณ (ค) นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของผเยาว (ง) ผเยาวประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอนและทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวไดรบอนญาต
ใหประกอบกจการดงกลาวแลว ทานตกรรมเกยวกบกจการนนไดทงสน ไมตองไดรบคายนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมอก
2. ก. ทาสญญายกทดนแปลงหนง พรองสงปลกสรางใหแก ข. อาย 14 ป ทสานกงานทดน ข. ลงชอในสญญารบทดนและสงปลกสรางดงกลาว โดยปดบงมให ค. ผแทนโดยชอบธรรมร เมอ ค. ทราบเรอง เดอนหนงตอมา จะบอกลางสญญาไดหรอไม เพราะอะไร
ค บอกลางนตกรรมยกใหโดยเสนหารายนไมได เพราะนตกรรมรายนทาให ข ผเยาวไดมาซงกรรมสทธในทดนเปนประโยชนแกผเยาวฝายเดยว เขาขอยกเวนตาม ปพพ. มาตรา 22 ซง ข อาจทานตกรรมไดตามลาพงไมตองรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
3.1.4 ผเยาวประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอนและทาสญญาเปนลกจาง
1. ผลของความยนยอมใหผเยาวประกอบธรกจการคาหรอธรกจอน และทาสญญาเปนลกจาง แตกตางจากผลของความยนยอมในการทานตกรรมอยางอนหรอไม
แตกตางกนคอในการทานตกรรมอยางอน เมอไดรบอนญาตจากผแทนโดยชอบธรรมใหทานตกรรมเรองใดแลว ความยนยอมนนใชเฉพาะเรองทระบอนญาตเทานน หากประสงคจะทานตกรรมเรองอนอก ตองไดรบความยนยอมเปนเรองๆ ทกครงไป
สวนกรณผเยาวไดรบความยนยอมใหทาธรกจทางการคาหรอธรกจอนๆและทาสญญาเปนลกจางแลว ผเยาวขออนญาตเพยงครงเดยว เมอไดรบคายนยอมแลว ผเยาวมฐานะเสมอนดงผบรรลนตภาวะในกจการทไดรบอนญาตนน สามารถทานตกรรมตางๆ ในขอบเขตทเกยวพนกบกจการดงกลาวไดอยางสมบรณ โดยมตองรบความยนยอมอกทละเรองเปนครงๆ ไป
2. ก. ผเยาว ประสงคจะเปดรานขายเครองกฬา แต ข. ผแทนโดยชอบธรรมไมอนญาต ก. จงรองขอตอศาล ศาลอนญาตแลว ก. จงเชาหองแถวเปดรานขายเครองกฬาอยททาพระจนทร ปรากฏวา ก. ใชจายฟมเฟอย ซอสนคาราคาแพงจากตางประเทศมาวางขาย แตไมมคนซอ รานคาขาดทน ข. ตองการให ก. เลกคาขาย แต ก. ไมยอมอางวาสามารถทาไดตามลาพง ดงน ข. มทางแกไขกรณ ก. ไมสามารถทาการคาขายนไดอยางไร
เปนกรณผเยาวไดรบอนญาตจากศาลไปประกอบธรกจการคาแลวไมสามารถจดการการคาขายได ทางแกไขกโดยใหศาลเปนผสงถอนคนคาอนญาต โดย ข เปนผรองขอใหศาลสงได
3.2 คนไรความสามารถ 1. บคคลวกลจรตนนนอกจากหมายถงบคคลทมจตไมปกต หรอสมองพการไมมความรสกผด
ชอบอยางทเรยกกนวา คนบา แลวยงหมายรวมถงบคคลทมกรยาอาการผดปกตธรรมดาเพราะสตวปลาส เนองจากเจบปวยถงขนาดไมมความรสกผดชอบและไมสามารถประกอบกจการใดๆ ไดดวย
2. ผมสทธรองขอใหศาลมคาสงใหบคคลเปนคนไรความสามารถไดแก คสมรส ผบพการคอบดามารดา ปยา ตายาย ทวด ผสบสนดาน คอ ลกหลาน เหลน ลอ ผปกครอง หรอผพทกษ หรอพนกงานอยการ
3. ผลของการเปนคนไรความสามารถนน ทาใหคนวกลจรต ตกไปอยภายใตความดแลของบคคลอนซงเรยกวา “ผอนบาล” และไมอาจทานตกรรมใดๆโดยตนเองไดเลย หากทาไปนตกรรมเปนโมฆยะหมด หากจาเปนตองทานตกรรมใดๆ ผอนบาลตองเปนผทาแทน ดงนนจงไมมเรองการใหความยนยอมหรอขอยกเวนการทานตกรรม
17
4. การเปนคนไรความสามารถ เรมตงแตวนทศาลมคาสง ไมมผลยอนหลงไปถงวนทเรมอาการวกลจรต และสนสดลงเมอศาลเพกถอนคาสงเปนคนไรความสามารถ ในเมอเหตอนทาใหไรความสามารถสนสดลง
5. หลกเกณฑการคมครองคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คอคนวกลจรตนนโดยหลก ทานตกรรมมผลสมบรณ เวนแตจะพสจนไดวา 1) ทานตกรรมในขณะมจรตวกล และ 2) คกรณอกฝายหนงไดรอยแลววาผทาวกลจรต นตกรรมจงมผลเปนโมฆยะ
3.2.1 หลกเกณฑการเปนคนไรความสามารถ 1. กฎหมายมขอบเขตคมครองคนวกลจรตเพยงใด เพราะเหตใด
คมครองคนวกลจรตทงทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลว และยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะถอวาคนวกลจรตไมมความรสกผดชอบ และไมสามารถแสดงเจตนาไดโดยถกตอง
2. ก อาย 74 ป เปนอมพาต มอเทาขางขวาและรางการแถบซกดานขวาเคลอนไหวไมได เคลอนไหวรางกายไดเฉพาะแถบดานซาย แตคลานไประยะใกลๆได สามารถลกขนนงได แตลกขนยนไมได ตอบคาถามไดบาง มความเขาใจคาถามด แตไมสามารถพดประโยคยาวๆได ดงน ข บตรของ ก ซงรวาทานเปนนกศกษา มสธ สาขานตศาสตร จงมาปรกษาเพอดาเนนการรองขอให ก เปนคนไรความสามารถ ใหทานใหคาแนะนาทถกตองแก ข วาจะรองขอให ก เปนคนไรความสามารถไดหรอไมเพราะเหตใด
บคคลซงศาลจะสงใหเปนคนไรความสามารถนน จะตองมลกษณะอยางหนงอยางใดใน 2 ประการน คอ
ก) เปนคนวกลจรต คอ มจตผดปกตหรอสมองพการอยางทเรยกกนวาคนบา ควบคมสตตนเองไมไดและไมมความรสกผดชอบเยยงบคคลธรรมดาและอาการวกลจรตนตองเปนอยางมาก และตองเปนอยเปนประจา หรอ
ข) เปนคนมกรยาผดปกตเพราะสตวปลาส คอ ขาดความราลก ขาดความรสกผดชอบเนองจากเจบปวยจนไมสามารถประกอบกจการงานของตนเองหรอประกอบกจการสวนตวไดทเดยว
ตามอทาหรณ ก. ไมเปนบคคลวกลจรตและอาการเจบปวยของ ก. ยงไมเขาลกษณะผมกรยาผดปกตเพราะสตวปลาสตามขอ 2 เพราะยงมความรสกผดชอบและสามารถประกอบกจการงานของตนเองได จงรองขอให ก. เปนคนไรความสามารถไมได
3. ก เรมมอาการวกลจรตตงแตเดอนมกราคม 2520 ครนวนท 15 มนาคม 2523 ข ภรยาของ ก จงยนคารองขอให ก เปนคนไรความสามารถ ศาลมคาสงเมอวนท 10 มถนายน 2523 และประกาศโฆษนาในราชกจจานเบกษาเมอวนท 1 สงหาคม 2523 ดงนถอวา ก เปนคนไรความสามารถตงแตเมอใด
วนท 10 มถนายน 2523
3.2.2 ผมสทธรองขอใหศาลมคาสงใหบคคลเปนคนไรความสามารถ พ นอง ลง ปา นา อา หลาน (ลกของพนอง) ของคนวกลจรตมสทธรองขอใหศาลสงคนวกลจรต
เปนคนไรความสามารถหรอไม เพราะเหตใด โดยหลก พ นอง ลง ปา นา อา และ หลาน (ลกของพ-นอง) ไมมสทธรองของใหคนวกลจรตเปน
คนไรความสามารถ เพราะไมใชบคคลทระบไวในมาตรา 28 แตถาบคคลดงกลาว เปนผพทกษตามความจรง กลาวคอเปนผดแลพทกษและคมครองชวยเหลอเลยงดคนวกลจรตอยตามความเปนจรง เปนการพทกษตามพฤตนย กมสทธรองขอได
3.2.3 ผลตามกฎหมายของการเปนคนไรความสามารถ 1. ผลตามกฎหมายของการทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ มประการใดบาง อธบายถา ก
ลกเศรษฐซงเปนคนไรความสามารถ ไดเชารถยนตสปอรตรนใหมมาขบขเลนหนงคนมกาหนดหนงเดอน เสยคาเชาเดอนละ 3,000 บาท โดยผอนบาลไดใหความยนยอมกอนตกลงทาสญญาเชาแลว สญญาเชาทไดทาขนนชอบดวยกฎหมายหรอไม เพราะเหตใด
ผลของการถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถคอ ก) ตองเปนผอนบาลคอยดแล ข) ไมสามารถทานตกรรมใดๆ ไดเลย ไมวาขณะใด หากทาลง นตกรรมเปนโมฆยะ ถาทาพนยกรรมๆ เปนโมฆะ
ตามอทาหรณ แมจะไดรบคายนยอมของผอนบาลใหเชารถได สญญาเชากเปนโมฆยะ เพราะคนไรความสามารถไมอาจทานตกรรมใดๆ ไดเลย ไมมขอยกเวน การทานตกรรมและการใหความยนยอม
2. หลกเกณฑการตงผอนบาลมวาอยางไร เพราะเหตใดกฎหมายจงวางหลกเกณฑเชนนน ในเบองตน พจารณากอนวา คนไรความสามารถสมรสแลวหรอยง และแยกพจารณาการตงผ
อนบาลเปน 2 ประการดงน คอ
18
ก) ยงไมสมรส ไมวาคนไรความสามารถจะบรรลนตภาวะแลวหรอไมกตาม ตงบดามารดารวมกนเปนผอนบาล ถามแตบดาหรอมารดา ใหบดาหรอมารดาเปนผอนบาล กรณทมขอยกเวนอยวา ถามเหตผลพเศษ ศาลจะไมตงบดาหรอมารดา แตงตงผอนเปนผอนบาลกได
ข) สมรสแลว ตงสามหรอภรรยาเปนผอนบาล โดยมขอยกเวนวา ถามเหตสาคญทสามหรอภรรยาไมสมควรเปนผอนบาลและมผรองขอ ศาลจะตงบคคลอนเปนผอนบาลกได
เหตทวางหลกเกณฑไวดงกลาว เพราะกฎหมายใหเปนดลพนจของศาลทจะพจารณาตงผอนบาลโดยเพงเลงถงประโยชนแกคนไรความสามารถเปนขอใหญและความสนทสนมของคนไรความสามารถเปนขอพเคราะห
3. จงอธบายอานาจหนาทของผอนบาล ความอนบาลมลกษณะคลายคลงกบความปกครองผเยาวโดยกฎหมายบญญตใหนาบทบญญตวา
ดวยอานาจหนาทของผใชอานาจปกครอง และผปกครองมาใชโดยอนโลม พงสงเกตในเบองตนวา คนไรความสามารถไมอาจทานตกรรมใดๆ ไดโดยตนเองเลย ดงนน จงไมนาเรองความยนยอมและขอยกเวนการทานตกรรมของผเยาวมาใชบงคบ คงมแตเรองทาแทนเทานน สวนผอนบาลจะมอานาจทจดการทรพยสนแทนไดแคไหนเพยงใด ขนอยกบวา ใครเปนผอนบาล กลาวคอ
ก) กรณบดามารดา เปนผอนบาลบตรซงยงไมบรรลนตภาวะ ผอนบาลมอานาจหนาทเชนเดยวกบผใชอานาจปกครอง
ข) กรณบดามารดา เปนผอนบาลบตรทบรรลนตภาวะแลวหรอกรณ บคคลอนทมใชบดามารดาหรอคสมรสเปนผอนบาล ผอนบาลมอานาจหนาทเชนเดยวกบผปกครอง
ค) กรณสามหรอภรยาเปนผอนบาล ผอนบาลมอานาจหนาทเชนเดยวกบผใชอานาจปกครองแตมขอจากดอานาจเพมเตมบางประการในเรองการจดการทรพยสนทเปนสนสวนตวและสนสมรสตามตาม ปพพ.มาตรา 1598/16
3.2.4 การสนสดเปนคนไรความสามารถ ก เปนคนไรความสามารถและอยในความอนบาลของ ข ภรยา ตอมา ก หายจากอาการวกลจรต
และกบมาประกอบอาชพคาขายตามเดม แลว ก ซอรถยนตคนหนงใสชอบคคลอนเปนเจาของ ข ไมพอใจและประสงคจะบอกลางนตกรรมซอขายรถยนตรายน จงอธบายวา ข สามารถทาไดหรอไม
บอกลางได เพราะนตกรรมซอขายรถยนตเปนโมฆยะ ทงนเนองจากสภาพการเปนคนไรความสามารถของ ก ยงไมสนสดลง เพราะการเปนคนไรความสามารถจะสนสดลงเมอ
(1) อาการวกลจรตหายเปนปกต (2) มคาสงศาลใหเพกถอนคาสงเดมทใหเปนคนไรความสามารถตามอทาหรณ แม ก ไมมอาการ
วกลจรตแลวแตยงไมไดรองขอตอศาลใหสงเพกถอนคาสงเดมทใหเปนคนไรความสามารถ ฉะนนสภาพการเปนคนไรความสามารถจงยงคงมอย และจะยงมอยตลอดไปจนกวาศาลจะมคาสงเพกถอนคาสงเดม
3.2.5 คนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ การทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ มผลแตกตาง จากผล
การทานตกรรมของคนไรความสามารถหรอไม แตกตางกน คอ ถาคนวกลจรตทศาลยงไมสงใหเปนคนไรความสามารถทานตกรรม กจการนนม
ผลสมบรณไมเปนโมฆยะ นอกจากพสจนไดวา 1) นตกรรมไดทาลงในขณะวกลจรต และ 2) คกรณอกฝายหนง ไดรอยแลววาผทาเปนคนวกลจรตหากพสจนไดวา 2 ประการดงกลาว นตกรรมจงเปนโมฆยะ ซงแตกตางจากคนไรความสามารถ กลาวคอ นตกรรมททคนไรความสามารถไดทาลงไป ไมวาขณะมจตวกลจรต หรอขณะมจตปกตกตาม นตกรรมนนเปนโมฆยะเสมอ และคกรณอกฝายไมอาจอางไดวาไมรเพราะการเปนคนไรความสามารถไดประกาศในราชกจจานเบกษา และถอวาประชาชนทวไปไดรแลว
3.3 ความเสมอนไรความสามารถ 1. บคคลซงมเหตบกพรอง เพราะรางกายพการ หรอจตฟนเฟอนไมสมประกอบ หรอมความ
ประพฤตสรยสรายเสเพลเปนอาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน ถงขนาดไมสามารถจดทาการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว เมอมผรองขอ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ และใหอยในความพทกษของบคคลอน ซงเรยกวา “ผพทกษ”
2. คนเสมอนไรความสามารถยอมใชสทธและปฏบตหนาทอยางบคคลธรรมดาทวไป ยกเวน การทานตกรรมบางประเภททกฎหมายระบไวใน ปพพ.มาตรา 34 ทตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนการททานนจงมผลสมบรณ แตถาฝาฝนทานตกรรมไปโดยปราศจากความยนยอม การททาขนนนจะเปนโมฆยะ นอกจากนตกรรมตามตามมาตรา 34 แลว ถามพฤตการณ อนสมควรศาลจะสงใหการทานตกรรมอยางอนตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนกได อยางไรกตาม ถาเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถนนมเหตมาจากการพการ หรอจตไมสมประกอบ ไมมสภาพทจะจดการงานของตนเองไดเลย ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการแทนกได
19
3. การเปนคนเสมอนไรความสามารถสนสดลงดวยเหต 3 ประการ คอ 1) คนเสมอนไรความสามารถตาย 2) ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ และ 3) เหตบกพรองหมดไป และศาลสงเพกถอนคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถแลว
3.3.1 บคคลทอาจถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ 1. บคคลประเภทใดบาง ทอาจถกสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ บคคล ทมเหต 2 ประการ ดงตอไปนประกอบกน คอ ก) มเหตบกพรอง ข) เพราเหตบกพรองทา
ใหไมสามารถประกอบกจการงานไดโดยตนเอง เหตบกพรอง ม 5 ประการ คอ ก) กายพการ ข) จตฟนเฟอนไมสมประกอบ ค) ประพฤตสรยสราย
เสเพล เปนอาจณ ง) ตดสรายาเมา จ) เหตอนๆ ทานองเดยวกนกบ ขอ ก-ง
2. ก มพชายคนหนงคอ ข และมบตรบญธรรมจดทะเบยนรบบตรบญธรรมตามกฎหมายแลวอกหนงคนคอ ค ก ประสบอบตเหตทาใหสมองพการ มอาการบาๆ บอๆ ไมสามารถจดการงานของตนเองได ข จงใหการดแลรกษาพยาบาลตลอดมา สวน ค แตงงานแลวแยกไปอยกบภรรยา ใหอธบายวา ใครเปนผมสทธรองขอให ก เปนคนเสมอนไรความสามารถและใหอยในความพทกษใดบาง
แยกออกเปนสองกรณคอ (1) ข เปนพชายของ ก จงไมเปนผทระบไวในมาตรา 28 ใหมสทธรองขอให ก เปนคนเสมอนไร
ความสามารถ แต ข เปนผดแลและรกษาพยาบาล ก ตลอดมาจงเปนผพทกษตามความเปนจรงและรองขอให ก เปนคนเสมอนไรความสามารถและใหอยในความพทกษได ในฐานะผพทกษตามพฤตนย
(2) ค เปนบตรบญธรรม ทจดทะเบยนรบบตรบญธรรมถกตองตามกฎหมายแลว จงมฐานะอยางเดยวกบบตรชอบดวยกฎหมายของ ก และเปนผสบสนดานของ ก ตามทระบไวในมาตรา 28 มสทธรองขอให ก เปนคนเสมอนไรความสามารถ และใหอยในความพทกษไดเชนเดยวกน
3.3.2 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ 1. อธบายผลของการทถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ ตองจดใหอยในความพทกษ
2. ผพทกษ ตางกบผอนบาลหรอไม อธบายหนาทของผพทกษ ผพทกษ ไมสามารถทานตกรรมบางชนด คนเสมอนไรความสามารถนน นอกจากกรณทกฎหมาย
ระบไวโดยเฉพาะแลว ถอวามความสามารถใชสทธไดอยางบคคลธรรมดาทวไป เฉพาะกจการทระบไวใน ปพพ. มาตรา 34 หรอกจการทศาลอาจสงเปนพเศษเทานนทคนเสมอนไรความสามารถถกจากดความสามารถ การจากดความสามารถนกเพยงแตวาตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอน ซงหากฝาฝนกจการนนเปนโมฆยะ
ผพทกษไมมอานาจหนาทจดการทรพยสน หรอทากจการแทนคนเสมอนไรความสามารถ และไมมฐานะเปนผแทนโดยชอบธรรมของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษเปนเพยงผชวยเหลอควบคมดแล และใหความยนยอมในเมอคนไรความสามารถจะทากจการทสาคญตาม ปพพ. มาตรา 34 เทานน ผพทกษมใชผเรมทางาน แตคนเสมอนไรความสามารถเปนผดาเนนงานโดยตนเอง ยกเวนเขากรณตามมาตรา 34 วรรคสาม ผพทกษจะมหนาทเชนเดยวกบผอนบาล
3. คนเสมอนไรความสามารถรบการยกใหโดยเสนหา ไมมเงอนไขหรอการตดพนโดยไดรบความยนยอมจากผพทกษ การรบการยกใหโดยเสนหาน สมบรณเพยงใด หรอไม เพราะเหตใด
ตามหลกคนไรความสามารถทานตกรรมไดอยางบคคลธรรมดาทวไปเฉพาะแตกจการตาม ปพพ. มาตรา 34 และกจการพเศษทศาลสงหามเทานนทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงมผลสมบรณ การรบการยกใหโดยเสนหาไมมเงอนไขหรอภาระตดพนไมขดตอมาตรา 34 (7) ซงหามเฉพาะรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพน และตาม มาตรา 35 (6) หามเฉพาะการใหโดยเสนหา ทตองไดรบความยนยอมของผพทกษ และไมปรากฏวาศาลไดมคาสงหามการรบการยกใหโดยเสนหาวาตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน ดงนน การรบการยกใหโดยเสนหาจงมผลสมบรณ
3.3.3 ความสนสดแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถ ก เปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะจตฟนเฟอน โดยม ข เปนผพทกษ ตอมา ก หายจากโรค
จตฟนเฟอนและกลบมความรสกผดชอบดงเดมแลวสามารถทาการงานไดเปนปกต แต ข ถงแกความตาย ดงน การเปนคนเสมอนไรความสามารถสนสดหรอไม เพราะเหตใด
(1) ฐานะการเปนคนเสมอนไรความสามารถยงไมสนสดลง เพราะศาลยงไมไดสงเพกถอนคาสงเดม
(2) ผพทกษตายไมเปนเหตสนสดแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
20
แบบประเมนผล หนวยท 3 ความสามารถ
คนไรความสามารถ คอบคคลวกลจรตทศาลมคาสงใหเปนคนไรความสามารถตองอยในความอนบาล (มาตรา 28 ) การใดๆ อนคนไรความสามารถทา การนนเปนโมฆยะ (มาตรา 29) ซงอาจบอกลางหรอใหสตยาบนได กฎหมายกาหนดใหภมลาเนาของคนไรความสามารถไดแกภมลาเนาของผอนบาล (มาตรา 45)
ผอนบาล คอบคคลทศาลแตงตงใหเปนผดแลอนบาลคนไรความสามารถ รวมทงการจดการดแลทรพยสนตลอดจนทาหนาทตางๆ แทนคนไรความสามารถในกรณทคนไรความสามารถมคสมรส คสมรสยอมเปนผอนบาล (มาตรา 1463) ถาไมมคสมรสไมวาจะเปนผเยาวหรอไมบดามารดายอมเปนผอนบาล แตศาลอาจจะตงบคคลอนเปนผอนบาลกได
บคคลวกลจรต มไดเปนเฉพาะบคคลผมจตผดปกต เปนคนบาเทานน แตหมายถงบคคลทมอาการกรยาผดปกตเพราะสตวปลาสคอขาดความลาลก ขาดความรสก และขาดความรสกผดชอบดวย เชน ผทปวยเปนโรคเนองอกในสมอง ตองนอนอยบนเตยงตลอดเวลา มอาการพดไมได ไมไดยน ตาทงสองขางมองไมเหน มอาการอยางคนไมมสตสมปชญญะใดๆ ถอเปนคนวกลจรต
คนเสมอนไรความสามารถ คอบคคลทไมถงกบเปนคนวกลจรต แตเปนบคคลทไมสามารถจะจดทาการงานของตนเองได เพราะกายพการ จตฟนเฟอนไมสมประกอบ หรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปนอาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนๆ ในทานองเดยวกนและศาลไดมคาสงใหเปนคนไรความสามารถแลว ซงจะตองอยในความพทกษ (มาตรา 32)
ผพทกษ คอบคคลทศาลแตงตงขนใหเปนผคอยดแลชวยเหลอ โดยใหความยนยอมแกคนเสมอนไรความสามารถในการทากจการบางอยางทกฎหมายเหนวาสาคญ
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถสนสดลงเมอ (ก) คนเสมอนไรความสามารถตาย (ข) คนเสมอนไรความสามารถนนกลบกลายเปนคนวกลจรตและถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ (ค) เหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลงแลว และศาลไดสงเพกถอนคาสงทใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถนนแลว
1. ผเยาวบรรลนตภาวะ เมอ อายครบ 20 ปบรบรณ (มาตรา 19 บคคลยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะเมอมอายยสบปบรบรณ มาตรา 20 ผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอทา
การสมรสหากการสมรสนนไดทาตามบทบญญตมาตรา 1448 ) 2. ผเยาวอาย 14 ป ทาพนยกรรมจะมผลทาใหตกเปนโมฆะ
(มาตรา 25 ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมออาย 15 ปบรบรณ ) 3. ก ผเยาว ขายทดนโดยมบดามารดาลงชอเปนพยานในสญญาซอขายจะมผลคอ ทาไมไดตองขออนญาต
ศาลกอน
4. ผวกลจรต ทอาจถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ (มาตรา 28 บคคลวกลจรตผใด ถาคสมรสกด ผบพการกลาวคอ บดามารดา ปยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดานกลาวคอ ลก หลาน
เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแลบคคลนนอยกด พนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความสามารถ ศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความสามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาล และการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน )
5. คนไรความสามารถ กฎหมายบญญตใหตองอยในความอนบาล (ตาม มาตรา 28 วรรคสอง บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนงตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผ
อนบาล อานาจหนาทของผอนบาล และการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน) 6. คนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถทานตกรรม มผลสมบรณ แตอาจเปนโมฆยะ ถา
ทาในขณะมอาการวกลจรต และคกรณอกฝายรวาผทาเปนคนวกลจรต (มาตรา 30 การใด อนบคคลวกลจรตซงศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอไดกระทาใน
ขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวาผกระทาเปนคนวกลจรต ) 7. นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยไมตองรบคายนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอน คอรบการใหโดย
เสนหา (มาตรา 34 คนเสมอนไรความสามารถนน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใดดงตอไปน
(1) นาทรพยสนไปลงทน (2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน (3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา (4) รบประกนโดยประการใดๆอนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน (5) เชาหรอเชาสงหารมทรพยมกาหนดเกนกวาระยะเวลา 6 เดอน หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป (6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรกาฐานานรป เพอการกศล การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา (7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไข หรอคาภาระตดพน หรอไมรบการใหโดยเสนหา (8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธในอสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา (9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอซอมแซมอยางใหญ (10) เสนอคดตอศาลหรอหรอดาเนนกระบวนพจารณาใดๆ เวนแตการรองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ (11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย
ถามกรณอนใดนอกเหนอจากทกลาวในวรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว ในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถ หรอเมอผพทกษรองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนจงจะทาการนนได
ในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนงอยางใดทกลาวมาในวรรคหนง หรอวรรคสองไดดวยตนเองเพราะเหตมกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการแทนคนเสมอนไรความสามารถกได ในการเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแกผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา การใดกระทาลงโดยฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะ
8. บคคลผมสทธรองขอใหศาลสงใหบคคลใดๆตกเปนเสมอนคนไรความสามารถ คอ พนกงานอยการ
21
(มาตรา 28 บคคลวกลจรตผใด ถาคสมรสกด ผบพการกลาวคอ บดามารดา ปยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดานกลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแลบคคลนนอยกด พนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความสามารถ ศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความสามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาล และการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน )
9. กจการทคนเสมอนไรความสามารถทาไดเองโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผพทกษคอ รองขอถอนผพทกษ
(มาตรา 34 (10) ) 10. เหตสนสดแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถ คอ ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
(มาตรา 36 ถาเหตทศาลไดสงใหเปน คนเสมอนไรความสามารถ ไดสนสดไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลม
มาตรา 31 ถาเหตททาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดลงไปแลว และเมอบคคลนนเองหรอบคคลใดๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปนคนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตรานใหประกาศในราชกจจานเบกษา )
หนวยท 4 นตบคคล
1. นตบคคลคอบคคลทกฎหมายสมมตขนใหมสทธและหนาทดงเชนบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทบางประการทถกจากดโดยกฎหมาย โดยวตถประสงคของนตบคคลนนเอง หรอโดยสภาพทจะมและเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดาเทานน
2. นตบคคลจะมขนไดกโดยอาศยอานาจของกฎหมายบญญตรบรองใหเปนเชนนน 3. นตบคคลตองมผแทนคนหนงหรอหลายคน ทงนตามทกฎหมาย ขอบงคบหรอตราสารจดตงจะได
กาหนดไว ความประสงคของนตบคคลยอมแสดงออกโดยผแทนของนตบคคล 4. การสนสดของนตบคคลม 2 กรณ คอ การเลกนตบคคล และนตบคคลรางไป
4.1 หลกเกณฑเบองตนของนตบคคล 1. นตบคคลเกดขนมาเพอรองรบพฒนาการทางดานสงคมและธรกจซงเจรญกาวหนา นตบคคลนนม
ความสาคญเพราะ สามารถมสทธหนาททจะกอผลผกพนในกฎหมายรวมถงการดาเนนคดและสามารถมกรรมสทธในทรพยสน
2. เปนบคคลทกฎหมายสมมตขน มสทธและหนาทตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอน ภายในขอบเขตแหงอานาจหนาท หรอวตถประสงคดงไดบญญต หรอกาหนดไวในกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตง
3. นตบคคลนนสามารถรบผดไดทงในคดแพง และคดอาญา
4.1.1 ความเปนมาและความสาคญของนตบคคล ความสาคญของนตบคคลมอยางไรบาง (1) ความสาคญตอบคคลภายนอก ซงตองมผแทนของนตบคคลเปนผแสดงเจตนาแทนนตบคคล
ในการทางานตางๆ ตอบคคลภายนอก (2) ความสาคญในการดาเนนคด เนองจากผทจะฟองหรอถกฟองคดได จะตองเปนบคคล
ธรรมดาหรอนตบคคลเทานน (3) ความสาคญในการมสทธในทรพยสนซงนตบคคลสามารถมกรรมสทธในทรพยสนไดเชน
เดยว กบบคคลธรรมดา
4.1.2 ลกษณะและสภาพของนตบคคล นตบคคลเกดขนไดอยางไร และมสทธและหนาทเหมอนบคคลธรรมดาหรอไม นตบคคลเปนคณะบคคลทรวมตวกนสมมตขน โดยอาศยอานาจกฎหมายรบรองใหมสภาพบคคล
โดยอาศยผแทนในการดาเนนกจการ ซงยอมมสทธ หนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เวนแต สทธ หนาท โดยสภาพ ซงพงมไดแตเฉพาะบคคลธรรมดาเทานน
4.1.3 ความรบผดชอบของนตบคคลทางคด นตบคคลจะมความรบผดชอบทางคดไดหรอไมอยางไร ความรบผดชอบในทางคดของนตบคคลมไดทงในคดแพง อนไดแก การทนตบคคลทาละเมด แม
จะผานขนตอนจากการกระทาของผแทนกตาม และความรบผดในทางคดอาญา หากความรบผดชอบนนผแทนของนตบคคลไดกระทาไปในการดาเนนงานตามวตถประสงคของนตบคคล
4.2 การประกอบขนเปนนตบคคล
22
1. นตบคคลจะมขนไดกแตดวยอาศยอานาจแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน 2. ภมลาเนาของนตบคคล ไดแก ทตงสานกงานใหญ ในกรณทมททาการหลายแหง หรอ ม
สานกงานสาขาใหถอวาทตงของททาการหรอสานกงานสาขาเปนภมลาเนาในสวนกจการนนดวย 3. สญชาตของนตบคคลนนใหถอวามสญชาตตามกฎหมายทกอตงนตบคคลนน
4.2.1 การกอตงนตบคคล นตบคคลตงขนไดอยางไร และตงขนไดโดยวธใดบาง นตบคคลจะกอตงขนได โดยอาศยอานาจแหงกฎหมาย คอ (1) โดยอาศยอานาจ ปพพ. (2) โดย
อาศยอานาจตามกฎหมายอน ซงเปนกฎหมายเฉพาะ วธการตงนตบคคลม 2 วธ คอ - ตงโดยกฎหมาย คอ กฎหมายไดบญญตกอตงกจการหรอองคกรขน เมอไดมการประกอบตงขน
ตามวธการของกฎหมาย และกฎหมายนนจะบญญตโดยตรงเลยวา ใหกจการหรอองคกรนนเปนนตบคคล - ตงโดยวธการของกฎหมาย เปนการกระทาโดยอาศยอานาจของกฎหมาย แตตองปฏบตตาม
ขนตอนและในทสดจะมการจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท เมอจดทะเบยนถกตอง จงเปนนตบคคล
4.2.2 ภมลาเนานตบคคล ทใดเปนภมลาเนาของนตบคคล และนตบคคลหนงสามารถมภมลาเนาหลายแหงไดหรอไม ภมลาเนาของนตบคคล ไดแกทตงสานกงานใหญ หรอถนทเลอกเอาเปนภมลาเนาเฉพาะการใด
การหนงตามขอบงคบหรอตราสารจดตง นอกจากสานกงานสาขา ซงอาจมอยในขอบงคบ หรอตราสารจดตง หรอไมมอยในขอบงคบ หรอตราสารจดตง กเปนภมลาเนาของนตบคคลในสวนของกจการทไดกระทานน หากไดความวาถนนนเปนทตงททาการหรอสานกงานสาขา ดงนน นตบคคลหนงจงอาจมภมลาเนาไดหลายแหง
4.2.3 สญชาตของนตบคคล นตบคคลมสญชาตไดหรอไม และถอสญชาตตามกฎหมายใด นตบคคลมสญชาตไดตามกฎหมายทกอตงนตบคคลนน นตบคคลทตงขนตามกฎหมายไทยจะได
สญชาตไทย สวนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายตางประเทศมฐานะเปนนตบคคลตางดาว
4.3 การดาเนนงานของนตบคคล 1. นตบคคลยอมมสทธและหนาทตามบทบญญตแหงกฎหมาย หรอภายในขอบเขตอานาจหนาท
หรอวตถประสงคทกาหนด หรอตราสารจดตง ทงยงมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทซงสภาพจะพงมพงเปนไดเฉพาะแตบคคลธรรมดาเทานน
2. ผแทนของนตบคคลจะมคนหนงหรอหลายคนกได ทงนเปนไปตามกฎหมาย ขอบงคบหรอตราสารจดตงจะกาหนดไว ผแทนของนตบคคลเปนผจดการนตบคคลใหเปนไปตามวตถประสงคของนตบคคล
3. นตบคคลตองรบผดชอบชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายตอบคคลอน ถาความเสยหายนนเกดจากการกระทาตามหนาทของผแทนของนตบคคล แตถาผแทนกระทากจการนอกขอบวตถประสงค หรอเกนอานาจ นตบคคลไมตองรบผด แตผแทนนตบคคลตองรบผดเปนสวนตว
4.3.1 สทธและหนาทของนตบคคล นตบคคลมสทธและหนาทเพยงใด นตบคคลมสทธและหนาท ตามกฎหมาย ไมวาตาม ปพพ หรอ กฎหมายอนซงบญญตเรองนนๆ
ไวโดยเฉพาะ และนอกจากมสทธและหนาทตามกฎหมายดงกลาว ในการดาเนนงานจะตองอยในขอบแหงอานาจหนาทหรอวตถประสงคตามทกาหนดไวในกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตงดวย จะดาเนนงานนอกวตถประสงคไมได
นตบคคลมสทธและหนาท เชนเดยวกบบคคลธรรมดา กลาวคอ หากโดยสภาพของสทธและหนาทนนบคคลสามารถทาได กคอวา นตบคคลทาได แตสทธและหนาทบางอยางทโดยสภาพจากดเฉพาะบคคลเทานนทมหรอทาได นตบคคลกไมอาจทาหรอดาเนนการได
4.3.2 ผแทนของนตบคคล 1. นตบคคลจาเปนตองมผแทนของนตบคคลหรอไม และหารกจาเปนตองม ตองมจานวน
เทาใด และใครคอผแทนของนตบคคล นตบคคลตองมผแทนเปนผแสดงเจตนาของนตบคคลเสมอ สาหรบจานวนของผแทนของนต
บคคลนนจะมคนเดยวหรอหลายคนขนอยกบกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตงจะกาหนดไว สาหรบนตบคคลทตงขนตามกฎหมายอนๆ กตองดวา ตามกฎหมายนน ใครเปนผแสดงความประสงคของนตบคคลได ผนนกเปนผแทนของนตบคคลทตงขนโดยวธการของกฎหมาย ตองพจารณาขอบงคบ หรอตราสารจดตงวากาหนดใหใครเปนผแทนนตบคคล
23
2. หากผแทนของนตบคคล กระทาการนอกขอบวตถประสงคของนตบคคลและจะมผลผกพน
นตบคคลหรอไม เพยงใด และใครจะตองรบผดชอบตอความเสยหายทเกดขน โดยหลกแลว ผแทนนตบคคลตองดาเนนงานในขอบวตถประสงคของนตบคคล กจการนนจงจะ
ผกพนนตบคคล ดงนนหากผแทนไมทาในขอบวตถประสงคของนตบคคล หากเกดความเสยหายขน ผแทนนนตองรบผดชอบชดใชคาสนไหมทดแทนแกผไดรบความเสยหายโดยสวนตว และผแทนคนอนๆทใหความเหนชอบในการกระทานนกตองรวมรบผดชอบดวย
4.3.3 ความรบผดชอบของนตบคคลตอบคคลภายนอก การกระทาของผแทนของนตบคคล ซงเปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอน ในกรณใดท
นตบคคลตองรบผดชอบตอบคคลภายนอก และในกรณใดบางทผแทนจะตองรบผดชอบ ตองพจารณาวา การกระทาของผแทนของนตบคคล ซงทาใหเกดความเสยหายแกบคคลอนนน
เปนการกระทาตามหนาทของผแทนหรอเปนการกระทาทไมอยในขอบวตถประสงคหรออานาจหนาทของนตบคคล
หากเปนการกระทาตามหนาทของผแทนแลว นตบคคลตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนในความเสยหายนน แตกสามารถไลเบยเอากบผความเสยหายได
หากเกดการกระทาทไมอยในขอบวตถประสงค หรออานาจหนาทของนตบคคลแลว ผแทนของนตบคคลทเหนชอบในการกระทานน หรอผแทนทกระทาการนนตองรวมกนชดใชคาสนไหมทดแทนแกผทไดรบความเสยหาย
อยางไรกตามหากการกระทาของผแทนอยนอกขอบวตถประสงคของนตบคคล แตบคคลไดรบเอาผลงานโดยตรงกเทากบเปนใหสตยาบนแกการทางานของผแทน นตบคคลจงตองรบผดในความเสยหายทเกดขนกบบคคลภายนอกดวย
4.4 การสนสดของนตบคคล 1. นตบคคลเมอเกดขนโดยบทบญญตของกฎหมายกเลกโดยบทบญญตของกฎหมาย โดยปฏบต
ตามทกฎหมายกาหนดไว 2. นตบคคลมวตถประสงคทกาหนดไวในตราสารจดตงและไดกาหนดเลกนตบคคลไว 3. ในบางกรณนตบคคลไดจดตงขนแลว แตไมดาเนนการใดๆ กเปนนตบคคลรางไป จงถอไดวาเปน
การเลกนตบคคลไปโดยปรยาย
4.4.1 การเลกนตบคคล การเลกนตบคคลกระทาอยางไรบาง (1) การเลกนตบคคลตามกฎหมาย โดยพจารณากฎหมายทจดตง หรอกาหนดวธการจดตงนต
บคคลนนวาไดกาหนดใหสนสดลงอยางไร (2) การเลกนตบคคลตามขอบงคบหรอตราสารจดตง กลาวคอ กรณไมมกฎหมายกาหนดไว ด
จากวตถประสงคทกาหนดในขอบงคบหรอตราสารจดตง เมอไดทาตามวตถประสงคเสรจสนแลว สภาพนตบคคลกยอมหมดไป หรอบางกรณขอบงคบกบตราสารจดตงนตบคคลอาจกาหนดวธการเลกนตบคคลไวกเปนไปตามนน
4.4.2 นตบคคลรางไป กรณใดทถอวานตบคคลรางไป และยงถอวานตบคคลทรางไปยงมสภาพบคคลอยหรอไม กรณทนตบคคลรางไป เปนกรณทนตบคคลยงไมไดเลกไปโดยกระทาครบถวนตามกฎหมาย
แตไดดาเนนกจการแลว ผแทนของนตบคคลทมอยไมไดทาอะไร ปลอยใหนตบคคลนนอยเฉยๆ ซงยงตองถอวามสภาพเปนนตบคคลอย หากนตบคคลนนดาเนนการตอไปกยอมทาได แตอยางไรกเปนกรณทนตบคคลไดรางมาเปนเวลานาน นาจะถอวาเปนการเลกนตบคคลโดยปรยาย แบบประเมนผล หนวยท 4 นตบคคล
นตบคคลกอตงขนไดกโดยอาศยอานาจ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงแบงนตบคคลออกเปน 5 ประเภท คอ สมาคม มลนธ หางหนสวนสามญ
หางหนสวนจากด และบรษทจากด กฎหมายอน เชน เนตบณฑตสภา มหาวทยาลย สานกงานสภา ทบวงการเมอง ไดแกกระทรวง ทบวง กรมในรฐบาล ตาม พ.ร.บ. ระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534
บรหารสวนกลาง บรหารสวนภมภาค พระราชบญญตคณะสงค วดวาอาราม รวมทงมสยด
24
การสนสดสภาพนตบคคล สนสภาพโดยการยบ หรอยกเลกการเปนนตบคคล โดยผลของกาหมาย ขอบงคบ ตราสารจดตง ตามทตกลงกน หรอโดยคาสงศาล การยบหรอเลกนตบคคลไมมบทบญญตไวในหลกทวไป การพจารณาวานตบคคลใดสนสภาพ ตองดจากกฎหมายเฉพาะเรองของนตบคคลแตละประเภทนน
ผมสวนไดเสย หมายถง ผไดประโยชนหรอเสยประโยชนในการดาเนนงานของนตบคคลนน เชน ผถอหน นตบคคล คอบคคลทกฎหมายสมมตขน ใหมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เวนเสยแตโดยสภาพจะพงม
พงไดเฉพาะแกบคคลธรรมดา ทงนโดยอยภายใตขอบแหงอานาจหนาทหรอวตถประสงคทกาหนดไวในกฎหมาย ขอบงคบหรอตราสารจดตงของนตบคคลนน แตนตบคคลจะดาเนนงานหรอปฏบตงานตามวตถประสงคดวยตนเองไมได ตองดาเนนหรอปฏบตงานโดยผแทน ผแทนจะเปนผแสดงออกซงความประสงคของนตบคคลมอานาจหนาททกระทาการในนามนตบคคลภายในอานาจของตน และถอเปนการกระทาของนตบคคลเอง มใชผรบมอบอานาจจากนตบคคลหรอนตบคคลเปนผสงการใหทา จงไมถกจากดอานาจตามมาตรา 801
1. นตบคคลมสทธหนาท เหมอนบคคลธรรมดา เวนแตสทธหนาทบางประการถกจากดโดยกาหมาย และ
วตถประสงคของนตบคคลนนเอง และโดยหลกธรรมชาต (มาตรา 67 ภายใตขอบงคบมาตรา 66 นตบคคลยอมมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทซงโดยสภาพ
จะพงมพงเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดาเทานน ) 2. นตบคคลมขนไดโดย อาศยอานาจตามกฎหมายแพงและพาณชย หรอกฎหมายอน
( มาตรา 65 นตบคคลจะมขนไดกแตดวยอาศยอานาจแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน มาตรา 66 นตบคคลยอมมสทธและหนาทตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน ภายในของเขตแหงอานาจหนาท
หรอวตถประสงคดงไดบญญตหรอกาหนดไวในกฎหมาย ขอบงคบหรอตราสารจดตง ) 3. นตบคคลไดแก (ก) มลนธ (ข) บรษทจากด (ค) สมาคม (ง) กระทรวง ทบวง กรม (ง) หางหนสวน
สามญ 4. ภมลาเนานตบคคลไดแก (ก) ถนทตงสานกงาน (ข) ถนทเลอกเอาเปนภมลาเนาเฉพาะหารตาม
ขอบงคบ (ค) ถนทตงสานกงานสาขา ( มาตรา 68 ภมลาเนาของนตบคคลไดแกถนอนเปนทตงสานกงานใหญ หรอถนอนเปนทตงททาการ หรอถนทไดเลอกเอาเปน
ภมลาเนาเฉพาะการ ตามขอบงคบหรอตราสารจดตง มาตรา 69 ในกรณทนตบคคลมทตงททาการหลายแหงหรอมสานกงานสาขา ใหถอวาถนอนเปนทตงของททาการหรอของสานกงาน
สาขาเปนภมลาเนาในสวนกจการอนไดกระทา ณ ทนนดวย ) 5. ขอความตอไปนถกตอง (ก) อนความประสงคของนตบคคลนน ยอมแสดงปรากฏจากผแทน
ทงหลายของนตบคคล (ข) ผแทนนตบคคล คอ ผทมอานาจหนาทจดการแทนนตบคคล (ค) นตบคคลอาจตองรวมรบผดในทางอาญาดวย
6. นตบคคลสามารถมสทธ และหนาท เปนผจดการมรดกได (มาตรา 67 ภายใตบงคบมาตรา 66 นตบคคลยอมมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทซงโดยสภาพจะ
พงมพงเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดาเทานน ) ในเมอบคคลธรรมดาเปนผจดการมรดกได นตบคคลกสามารถเปนผจดการมรดกไดเชนเดยวกน 7. ถาผจดการนตบคคลทาการตามหนาท แตเกดความเสยหายแกบคคลภายนอก นตบคคลตองรบผดชอบ
( มาตรา 76 ถาการกระทาตามหนาทของผแทนของนตบคคลหรอผมอานาจทาการแทนนตบคคล เปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอน นตบคคลนนตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนน แตไมสญเสยสทธทจะไลเบยเอาแกผกอความเสยหาย
ถาความเสยหายแกบคคลอนเกดจากการกระทาทไมอยในขอบวตถประสงคหรออานาจหนาทของนตบคคล บรรดาบคคลดงกลาวตามวรรคหนงทไดเหนชอบใหกระทาการนน หรอไดเปนผกระทาการดงกลาวตองรวมกนรบผดชอบชดใชคาสนไหมทดแทนแกผไดรบความเสยหายนน )
8. นตบคคลไดแก (ก) ทบวงการเมอง (ข) วดวาอาราม (ค) หางหนสวนจากดทจดทะเบยนแลว (ค) หางหนสวนสามญ เปนนตบคคล
นตบคคลไดแก สมาคม มลนธ หางหนสวนสามญ หางหนสวนจากด บรษทจากด เนตบณฑตสภา มหาวทยาลย สานกงานสภา สานกงานศาลรฐธรรมนญ สภาตาบล องคการบรหารสวนตาบล มสยดซงไดจดทะเบยนเปนนตบคคลแลว โรงเรยนทเปนสถานศกษาขนพนฐาน และสถานศกษาของรฐทจดการศกษาระดบปรญญาตร ทบวงการเมอง กระทรวง ทบวง กรม จงหวด องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล สขาภบาล ราชการสวนทองถน เชน กรงเทพมหานคร เมองพทยา วดวาอาราม
นตบคคลมขนไดกโดยกฎหมายใหอานาจเทานน ถากฎหมายไมใหอานาจกไมเปนนตบคคล เชนรฐบาล สเหรา คณะกรรมการรบและเปดซอง พวกนไมอาจถกฟองคดในศาลได เพราะผทจะถกฟองนนจะตองเปนบคคลหรอนตบคคล
ตาแหนงหนาทบางตาแหนงมสทธหนาทตามกฎหมาย ซงอาจถกฟองหรอฟองรองในฐานะทกฎหมายระบไว เชน ผวาราชการจงหวด นายอาเภอ ถงแมวาจะมไดเปนนตบคคล
9. ถาประโยชนไดเสยของนตบคคลขดกบประโยชนไดเสยของผแทนนตบคคล ผแทนนตบคคลนนจะเปนผแทนในการนนไมได
( มาตรา 74 ถาประโยชนไดเสยของนตบคคลขดกบประโยชนไดเสยของผแทนนตบคคลในการอนใด ผแทนของนตบคคลนนจะเปนผแทนในการนนไมได )
10. ขอทถกตองคอ (ก) นตบคคลกอตงโดยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ข) นตบคคลสามารถกอตงไดโดยกฎหมายอน (ค) มสยดทจดทะเบยนแลวเปนนตบคคล (ง) รฐวสาหกจเปนนตบคคล
11. ผจดการทานอกขอบวตถประสงคของนตบคคลทาใหเกดความเสยหายแกบคคลภายนอก นตบคคลไมตองรบผดชอบ และผจดการตองรบผดชอบเปนสวนตว
( มาตรา 76 ) 12. การเลกนตบคคล (ก) นตบคคลลมละลาย (ข) นตบคคลราง (ค) เลกตามตราสารจดตง (ง) เลก
ตามขอบงคบ การยบหรอเลกนตบคคลไมมบทบญญตไวในหลกทวไป การพจารนาวานตบคคลใดสนสภาพ ตองดจาก
กฎหมายเฉพาะเรองของนตบคคลแตละประเภทนน
25
หนวยท 5 นตบคคล : สมาคม
1. สมาคมเปนนตบคคลประเภทหนง โดยมลกษณะตอเนองรวมกน และมใชเปนการหาผลกาไรหรอรายไดมาแบงปนกน ตองมขอบงคบและจดทะเบยนตามกฎหมาย โดยมรฐเปนผมอานาจควบคมสมาคม
2. สมาคมประกอบขนดวย ชอสมาคม การจดทะเบยน และภมลาเนาของสมาคม 3. การดาเนนงานของสมาคมกระทาโดยคณะกรรมการซงเปนผแทนสมาคม โดยมสมาชกของ
สมาคมเปนผตรวจตราดแลกจการไปตามมตทประชมใหญของสมาคม 4. สมาคมเลกไดโดยวธกาหนดเหตเลกสมาคมไวในขอบงคบนนเอง โดยสภาพหรอเลกเมอมบคคล
ผมอานาจใหเลกสมาคมสง ซงไดแก นายทะเบยน ศาล หรอผมอานาจใหเลกตามกฎหมายอน
5.1 ลกษณะ ขอบงคบและการควบคมสมาคม 1. สมาคมเปนนตบคคล การกอตงสมาคมตองมวตถประสงคเพอกระทาการใดๆ อนมลกษณะ
ตอเนองรวมกนและมใชเปนการหาผลกาไร หรอรายไดมาแบงปนกน ทงตองมขอบงคบและจดทะเบยนตามบทบญญตแหง ปพพ น
2. ขอบงคบของสมาคมเปนขอกาหนดระเบยบปฏบต ใหสมาคมตองดาเนนการไปตามวตถประสงคของสมาคมโดยขอบงคบตองมรายการตามทกฎหมายกาหนด 8 ประการ และตองจดทะเบยนสมาคมจงจะเปนนตบคคล
3. รฐเปนผมอานาจหนาทควบคม การดาเนนงานของสมาคมซงมนายทะเบยนทองทเปนผควบคม ดแลโดยรฐมอานาจหนาทในการออกกฎกระทรวง ควบคมเกบรกษาเอกสารทางทะเบยนของสมาคม
5.1.1 ลกษณะของสมาคม สมาคมทจดตงขนมความจาเปนตองกาผลกาไรหรอรายไดหรอไม มาตรา 83 บญญตวา “สมาคมทไดจดทะเบยนแลวเปนนตบคคล” การจดทะเบยนสมาคมกเพอให
สมาคมมฐานะเปนนตบคคลและสามารถดาเนนกจการตางๆ ไดตามกฎหมายหากไมจดทะเบยนไมถอวาเปนสมาคมผดาเนนการและสมาชกมความผดทางอาญา การจดทะเบยนสมาคมเปนขอบงคบทกฎหมายบงคบใหทา
5.1.2 ขอบงคบและการจดทะเบยนของสมาคม กฎหมายไดบญญตไวถงเรองขอบงคบของสมาคมไวอยางไรบาง ในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 79 ไดบญญตเรองขอบงคบของสมาคมวา
“ขอบงคบของสมาคมอยางนอยตองมรายการตอไปน” (1) ชอสมาคม (2) วตถประสงคของสมาคม (3) ทตงสานกงานใหญและทตงสานกงานสาขาทงปวง (4) วธรบสมาชก และการขาดจากสมาชก (5) อตราคาบารง (6) ขอกาหนดเกยวกบกรรมการของสมาคม ไดแก จานวนกรรมการ การตงกรรมการ วาระดารง
ตาแหนงกรรมการ การพนตาแหนงของกรรมการ และการประชมคณะกรรมการ (7) ขอกาหนดเกยวกบการจดการสมาคมการบญช และทรพยสนของสมาคม (8) ขอกาหนดเกยวกบการประชมใหญ ลกษณะนเปนผลบงคบของกฎหมาย ซงผรางขอบงคบจะตองกาหนดใหมความครบถวนตามท
กลาวขางตนน จะขาดแมแตขอใดขอหนงยอมไมได เพราะหากขาดไปขอหนงแลว นายทะเบยนจะไมยอมจดทะเบยนให
5.1.3 การควบคมสมาคม รฐเขาควบคมดาเนนงานของสมาคมทางใดบาง รฐเขาควบคมดาเนนงานของสมาคมไดโดยวธการดงตอไปน (1) การออกกฎกระทรวงเกยวกบการจดทะเบยน คาธรรมเนยม การดาเนนงานและการปฏบตและ
การดาเนนงานบทบญญตกฎหมายในสวนของสมาคม (2) การขอตรวจและคาสาเนาเอกสาร
5.2 สงทประกอบขนเปนสมาคม 1. สมาคมตองใชชอซงมคาวา “สมาคม” ประกอบกบชอของสมาคม 2. การขอจดทะเบยนกระทาไดโดยสมาชกของสมาคมจานวนไมนอยกวา 3 คน รวมกนยนคารองตอ
นายทะเบยนแหงทองททสานกงานใหญของสมาคมจะตงขน พรอมกบแนบเอกสารดงตอไปน คอ
26
ขอบงคบของสมาคม รายชอ ทอย และอาชพของผจะเปนสมาชกไมนอยกวา 10 คน และรายชอทอย และอาชพของผจะเปนกรรมการของสมาคมมากบคาขอดวย
3. ภมลาเนาของสมาคมถอตามหลกเกณฑของภมลาเนานตบคคล โดยใหภมลาเนาของสมาคมอยท ทตงสานกงานใหญ หากกรณมสาขากใหถอวาทตงของสานกงานสาขาเปนภมลาเนาของสาขานน
5.2.1 ชอของสมาคม ชอของสมาคมตองใชคาวา “สมาคม” นาหนาชอสมาคมเสมอไปหรอไม มาตรา 80 บญญตวา “ สมาคมตองใชชอซงมคาวา “สมาคม” ประกอบกบชอสมาคม ดงนน
สมาคมใชชออยางไรกได แตตองมคาวา “สมาคม” ประกอบดวยเสมอไมวาจะไวหนาหรอหลงชอ
5.2.2 วธการขอจดทะเบยนสมาคม การขอจดทะเบยนสมาคมตองทาอยางไรบาง การขอจดทะเบยนสมาคมตองมหลกเกณฑดงตอไปน (1) ตองมจานวนไมนอยกวา 3 คน รวมกนยนขอ (2) ตอยนคาขอเปนหนงสอตอนายทะเบยนทองททสานกงานใหญตงขน พรอมแนบหลกฐานดงตอไปน (ก) ขอบงคบของสมาคม (ข) รายชอ ทอย และอาชพของผเปนสมาชกไมนอยกวา 10 คน (ค) รายชอ ทอย และอาชพของผจะเปนกรรมการของสมาคม
5.2.3 ภมลาเนาสมาคม ภมลาเนาของสมาคมนนจะกาหนดไดอยางไร ภมลาเนาของสมาคมใหเปนไปตามภมลาเนาของนตบคคลตามมาตรา 68 นนคอ ใหทตง
สานกงานใหญเปนภมลาเนาของสมาคมนน ในกรณทมสมาคมสาขากใหมภมลาเนาทสานกงานสาขาได โดยถอวาทตงของสานกงานสาขาเปนภมลาเนาสวนหนงของสาขานน
5.3 การดาเนนงานของสมาคม 1. คณะกรรมการสมาคมเปนผดาเนนกจการของสมาคมโดยเปนผแทนของสมาคม ในกจการอน
เกยวกบบคคลภายนอก จานวนของคณะกรรมการขนอยกบขอบงคบของสมาคมทระบไว การดาเนนงานของคณะกรรมการสมาคมตองดาเนนงานตามกฎหมาย และขอบงคบภายใตการควบคมดแลของทประชมใหญสมาคม
2. จานวนสมาชกของสมาคมตองมไมนอยกวา 10 คน สมาชกเปนผมสทธกอตงสมาคม ตรวจกจการและทรพยสนของสมาคมและเรยกประชมใหญ สมาชกมหนาทตองชาระคาบารงสมาคมและตองรบผดชอบในหนสนของสมาคมไมเกนจานวนคาบารงสมาชกทคางอย
3. การประชมใหญของสมาคมม 2 กรณคอ การประชมใหญสามญและการประชมใหญวสามญ การประชมใหญสามญนนตองจดใหมอยางนอยปละครงตามบทบญญตของกฎหมายโดยคณะกรรมการสมาคม การประชมใหญวสามญเปนเรองการเรยกประชมใหญเปนพเศษ ซงมกรณเรงดวนเพอดาเนนการใดๆไดทนทวงท การเรยกประชมนอาจเปนกรณของคณะกรรมการสมาคมเรยกประชม หรอสมาชกของสมาคมซงมจานวนตามทกฎหมายกาหนดเรยกประชมกได โดยตองสงหนงสอนดประชมไปยงสมาชกทกคน หรอลงพมพโฆษนากอนวนนดประชมไมนอยกวา 7 วน โดยตองระบ วน เวลา และจดระเบยบวาระการประชมเพอมอบใหแกสมาชกในวนประชมดวย
4. มตทประชมใหญใหถอเอาเสยงขางมาก เวนแตกรณทขอบงคบสมาคมกาหนดเสยงขางมากไวเปนพเศษโดยเฉพาะ ถาคะแนนเสยงเทากนใหประธานในทประชมออกเสยงชขาด
5. หากในการลงมตในทประชมใหญไมปฏบตตามหรอฝาฝนขอบงคบของสมาคมหรอกฎหมาย สมาชกสมาคมหรอพนกงานอยการอาจรองขอใหศาลสงเพกถอนมตนนได แตตองรองขอภายใน 1 เดอนนบแตวนเรมลงมต
5.3.1 คณะกรรมการของสมาคม ผแทนสมาคมคอใคร และตองดาเนนการอยางไรในกจการทเกยวของกบบคคลภายนอก การดาเนนงานของสมาคมในกจการเกยวกบบคคลภายนอก ตองกระทาในรปของคณะกรรมการ
โดยถอวาคณะกรรมการเปนผแทนสมาคม คณะกรรมการของสมาคมตองประกอบดวยกรรมการตงแต 2 คนขนไป ดาเนนกจการของสมาคมตองเปนไปตามกฎหมายและขอบงคบของสมาคมภายใตการควบคม ดแลของทประชมใหญสมาคม ตามมาตรา 87 และมาตรา 86
5.3.2 สมาชกของสมาคม
27
สมาคมตองมสมาชกจานวนเทาใด และสมาชกมสทธและหนาทอยางไร สมาคม ตองมสมาชกไมนอยกวา 10 คน และสมาชกของสมาคมมสทธและหนาทดงตอไปนคอ (1) เปนผกอตงสมาคมโดยขอจดทะเบยน ตามมาตรา 81 (2) ตรวจตรากจการและทรพยสนของสมาคม ตามมาตรา 89 (3) ตองชาระคาบารงตามมาตรา 90 (4) ตองรบผดในหนสนของสมาคมไมเกนจานวนคาบารงสมาชกทคางชาระอย ตามมาตรา 92 (5) มสทธเรยกประชมใหญ ตามมาตรา 98 ทงนมสทธรองขอตอศาลใหเพกถอนมตในการ
ประชมใหญไดตามมาตรา 100
5.3.3 การประชมใหญของสมาคม การประชมใหญของสมาคมมกกรณ อะไรบาง การประชมใหญของสมาคมม 2 กรณคอ (1) การประชมใหญสามญประจาปซงตองจดใหมการประชมใหญอยางนอยปละครง (2) การประชมใหญวสามญซงจะจดขนเมอใดกไดสดแตจะเหนสมควร อาจจะจดการประชมโดย
คณะกรรมการสมาคม หรอสมาชกสมาคมแลวแตกรณ
5.3.4 มตทประชมใหญและการเพกถอนมตทประชมใหญ ในการประชมใหญครงหนงการนดประชมฝาฝนขอบงคบของสมาคม ทประชมไดลงมตในการ
ประชมใหญครงนนเมอวนท 25 มกราคม 2539 ตอมามสมาชกมารองตอศาลใหเพกถอนมตของสมาคมในการประชมครงน เมอวนท 27 กมภาพนธ 2539 ดงน ชอบทจะทาไดหรอไม
การรองขอเพกถอนมตทประชมใหญดงกลาว ไดรองขอเกดกาหนด 1 เดอน นบแตวนลงมตจงไมสามารถรองขอเพกถอนได เพราะขาดอายความในการฟองรอง เพราะกฎหมายกาหนดใหรองขอเพกถอนเสยภายใน 1 เดอน นบแตวนลงมตนน
5.4 การเลกสมาคม 1. สมาคมยอมเลกดวยเหตผลใดเหตผลหนงดงตอไปน
1) เมอมเหตตามทกาหนดในขอบงคบ 2) ถาสมาคมตงขนใชเฉพาะเวลาใด เมอสนระยะนน 3) ถาสมาคมตงขนเพอกระทากจการใด เมอกจการนนเสรจสน 4) เมอทประชมใหญมมตใหเลก 5) เมอสมาคมลมละลาย 6) เมอนายทะเบยนถอนชอสมาคมออกจากทะเบยน 7)เมอศาลสงใหเลกสมาคม
2. ผมอานาจเลกสมาคมคอ นายทะเบยนสมาคม ศาล หรอผมอานาจใหเลกตามกฎหมายอน 3. เมอเลกสมาคมแลวใหนายทะเบยนประกาศในราชกจจานเบกษา และใหมการชาระบญชสมาคม
ทรพยสนทเหลอของสมาคมใหโอนแกสมาคม หรอมลนธ หรอนตบคคลทไดระบไวในขอบงคบของสมาคม หรอมตทประชมใหญ ถาในขอบงคบหรอทประชมใหญไมไดระบไวใหทรพยสนทเหลออยตกเปนของแผนดน
5.4.1 เหตเลกสมาคม กรณใดบางทจะเปนเหตใหเลกสมาคม กรณทจะเปนเหตใหเลกสมาคมมบญญตไวในมาตรา 101 ซงม 7 กรณดงตอไปน (1) เมอมเหตตามทกาหนดในขอบงคบ (2) ถาสมาคมตงขนไวเฉพะระยะเวลาใด เมอสนระยะเวลานน (3) ถาสมาคมตงขนเพอจะทากจการใด เมอกจการนนสาเรจแลว (4) เมอทแระชมใหญมมตใหเลก (5) เมอสมาคมลมละลาย (6) เมอนายทะเบยนถอนชอสมาคมออกจากทะเบยนตามมาตรา 102 (7) เมอศาลสงใหเลกตามมาตรา 104
5.4.2 ผมอานาจใหเลกสมาคม ผมอานาจใหเลกสมาคมไดแกใครบาง ผมอานาจใหเลกสมาคมไดคอ บคคลตอไปน (1) นายทะเบยนโดยใหเลกสมาคมตามกฎหมายแพงและพาณชย (2) โดยศาลสงเลกสมาคมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (3) ผมอานาจใหเลกสมาคมตามกฎหมายอน ซงตองพจารณาเปนเรองๆไป
28
5.4.3 ผลการเลกสมาคม เมอมการเลกสมาคมแลวและมทรพยสนเพยงพอทจะจดแบงใหสมาชกได ผชาระบญชจดแบง
ใหแกสมาชกไดหรอไม เพราะเหตใด ผชาระบญชจะจดแบงทรพยสนใหแกสมาชกไมได ทรพยสนดงกลาวนทเหลอตองโอนใหแก
สมาคม หรอมลนธ หรอนตบคคลทมวตถประสงคเกยวกบการสาธารณกศลตามทระบไวในขอบงคบของสมาคม หากขอบงคบไมระบชอไวกตองเปนไปตามมตทประชมใหญ แตถาขอบงคบ หรอทประชมใหญไมไดระบรบโอนหรอระบแตไมสามารถปฏบตไดกใหทรพยสนนนตกเปนของแผนดน
แบบประเมนผล หนวยท 5 นตบคคล : สมาคม
“สมาคม” คอนตบคคลทเปนสมาชกไดกอตงขนเพอกระทาการใดๆ อนมลกษณะตอเนองรวมกน และมใชเปนการหาผลกาไรหรอรายไดมาแบงปนกน ตองมขอบงคบและจดทะเบยนใชคาวา “สมาคม” ประกอบซอของสมาคม
สมาคม ประกอบดวยหลกเกณฑดงน บคคลผทจะเปนสมาชกจานวนไมนอยกวา 10 คน ตกลงรวมกน เพอกระทาการใดๆ อนมลกษณะตอเนองรวมกน การกระทาใดๆททารวมกนน ตองมใชเปนการหากาไรหรอรายไดมาแบงปนกน ตองมขอบงคบและจดทะเบยน ตองใชคาวา “สมาคม” ประกอบชอสมาคม เมอจดทะเบยนตาม ปพพ. แลว มฐานะเปนนตบคคล
การเลกสมาคม คอการสนสดสภาพการเปนนตบคคลของสมาคม ถาเปรยบกบบคคลธรรมดากคอการตายนนเอง ซงมอยดวยกน 3 ประการ คอ
เลกโดยผลของกฎหมาย เลกโดยคาสงของนายทะเบยน เลกโดยคาสงศาล
สมาชกกบสมาคมมความเกยวพนซงกนและกน พอสรปไดดงน สมาชกมสทธทจะตรวจกจการและทรพยสนของสมาคมในระหวางเวลาทาการของสมาคมได (มาตรา 89) ถานอกเวลาทาการยอมไมมสทธ
สมาชกมหนาทตองตองชาระคาบารงเตมจานวนในวนทสมครเขาเปนสมาชก หรอในวนเรมตนของระยะเวลาชาระคาบารงแลวแตกรณ เวนแตขอบงคบของสมาคมจะกาหนดไวเปนอยางอน (มาตรา 90 )
สมาชกมสทธจะลาออกจากสมาคมเมอใดกได เวนแตขอบงคบของสมาคมจะกาหนดไวเปนอยางอน เชนกอนลาออกตองปฏบตตามเงอนไขทขอบงคบกาหนดไวกอน เชนชาระคาบารง หรอหนคางแกสมาคมกอน เปนตน
สมาชกแตละคนมความรบผดชอบในหนของสมาคมไมเกนจานวนคาบารงทสมาชกคางชาระอย (มาตรา 92 )
1. ลกษณะของสมาคม คอ (ก) สมาคมเปนนตบคคล (ข) มลกษณะทาการตอเนองรวมกน (ค) มใชเปนการหาผลกาไร (ง) รฐเปนผมอานาจควบคม
(มาตรา 78 การกอตงสมาคมเพอกระทาการใดๆ อนมลกษณะตอเนองรวมกนและมใชเปนการหาผลกาไรหรอรายไดมาแบงปนกนตองมขอบงคบและจดทะเบยนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน )
2. สงทตองมในขอบงคบสมาคมคอ (1) ชอสมาคม (2) วตถประสงคของสมาคม (3) ทตงสานกงานใหญ และทตงสานกงานสาขาทงปวง (4) วธรบสมาชก และการขาดจากสมาชกภาพ (5) อตราคาบารง (6) ขอกาหนดเกยวกบคณะกรรมการของสมาคม ไดแกจานวนกรรมการ การตงกรรมการ วาระการดารงตาแหนงของกรรมการ การพนจากตาแหนงของกรรมการและการประชมของคณะกรรมการ (7) ขอกาหนดเกยวกบการจดการสมาคม การบญชและทรพยสนของสมาคม (8) ขอกาหนดเกยวกบการประชมใหญ
(มาตรา 79 ขอบงคบของสมาคมอยางนอยตองมรายการดงตอไปน (1) ชอสมาคม (2) วตถประสงคของสมาคม (3) ทตงสานกงานใหญและทตงสานกงานสาขาทงปวง (4) วธรบสมาชก และการขาดจากสมาชกภาพ (5) อตราคาบารง (6) ขอกาหนดเกยวกบคณะกรรมการของสมาคม ไดแก จานวนกรรมการ การตงกรรมการ วาระการดารงตาแหนงของกรรมการ
การพนจากตาแหนงของกรรมการ และการประชมของคณะกรรมการ (7) ขอกาหนดเกยวกบการจดการสมาคม การบญช และทรพยสนของสมาคม (8) ขอกาหนดเกยวกบการประชมใหญ )
3. หนวยงานทมอานาจออกกฎกระทรวงควบคมสมาคมคอ กระทรวงมหาดไทย (มาตรา 109 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยรกษาการตามบทบญญตในสวนน และใหมอานาจแตงตงนายทะเบยนออก
กฎกระทรวงเกยวกบ (1) การยนคาขอจดทะเบยน และการรบจดทะเบยน (2) คาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสาร การคดสาเนาเอกสาร และคาธรรมเนยมการขอใหนายทะเบยนดาเนนการ
ใดๆ เกยวกบสมาคม รวมทงการยกเวนคาธรรมเนยมดงกลาว (3) การดาเนนกจการของสมาคมและการทะเบยนสมาคม (4) การอนใดเพอปฏบตใหเปนไปตามบทบญญตในสวนน กฎกระทรวงนน เมอประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได )
4. ในการขอจดทะเบยนสมาคม (ก) ตองมขอบงคบสมาคม (ข) ตองมกรรมการสมาคม (ค) มสมาชกไมนอยกวา 3 คน รวมกนยนคารอง (ง) ตองยนคารองตอนายทะเบยน ณ ทองททสานกงานใหญตงอย
29
(มาตรา 81 การขอจดทะเบยนสมาคมนน ใหผจะเปนสมาชกของสมาคมจานวนไมนอยกวาสามคน รวมกนยนคาขอเปนหนงสอตอนายทะเบยนแหงทองททสานกงานใหญของสมาคมตงขนพรอมกบแนบขอบงคบของสมาคม รายชอ ทอย และอาชพของผจะเปนสมาชกไมนอยกวาสบคน และรายชอทอย และอาชพของผจะเปนกรรมการของสมาคมมากบคาขอดวย )
5. ขอกาหนดเกยวกบกรรมการสมาคมคอ (ก) กรรมการสมาคมเปนผแทนของสมาคม(ข) คณะกรรมการดาเนนการเปนผดาเนนการสมาคม (ค) จานวนกรรมการขนอยกบขอบงคบสมาคม
สมาคมทจดทะเบยนแลวเปนนตบคคล ฉะนน โดยสภาพจงไมอาจดาเนนการใหเปนไปตามวตถประสงคของสมาคมทจดทะเบยนไดโดยลาพง เพราะไมมชวตจตใจ ตองมบคคลผดาเนนการบรหารกจการของสมาคม ซงเรยกวา “คณะกรรมการสมาคม”
คณะกรรมการสมาคม คอผมอานาจเปนผดาเนนการบรหารกจการของสมาคมตามกฎหมายและขอบงคบ (มาตรา 86 ) เพอใหเปนไปตามวตถประสงค โดยถอวาเปน “ผแทน” ของสมาคมในกจการอนเกยวกบบคคลภายนอก (มาตรา 87) ทงนอยภายใตการควบคมดแลของทประชมใหญ กลาวคอ นอกจากจะตองดาเนนการใหอยภายใตกรอบวตถประสงคของสมาคมแลว ยงตอใหเปนไปตามมตทประชมใหญดวย แตมตนตองอยภายใตขอบวตถประสงคและกฎหมายดวย
คณะกรรมการตองประกอบไปดวยบคคลมากกวา 1 คนขนไป ซงขอบงคบของสมาคมจะกาหนดวา คณะกรรมการสมาคมประกอบดวยตาแหนงใดบาง ซงสวนใหญกจะประกอบดวย ตาแหนงนายกสมาคม เลขาธการ นายทะเบยน ประชาสมพนธ สวสดการ ปฏคม เหรญญก สาราณยกร และกรรมการอนๆ ดงนน การดาเนนกจการสมาคมตองเปนไปตามเสยงขางมากของกรรมการ
6. เกยวกบจานวนสมาชกของสมาคม สมาชกตองไมนอยกวา 10 คน (มาตรา 81)
7. สทธและหนาทของสมาชกคอ เปนผกอตงสมาคม
8. การประชมใหญสมาคม ม 2 ประเภท คอประชมใหญสามญและวสามญ การประชมใหญคอการประชมบรรดาสมาชกของสมาคมทงมวล หรอถอเปนกระบวนการหนงของการดาเนนกจการบรหารของสมาคม
เพราะคณะกรรมการสมาคมตองดาเนนกจการภายใตการควบคมดแลของทประชมใหญ (มาตรา 86) การประชมใหญม 2 ประเภทคอ (1) การประชมใหญสามญ อยางนองตองจดใหมการประชมปละ 1 ครง ซงเปนหนาทความรบผดชอบโดยตรงของคณะกรรมการ
สมาคม ทจะตองจดใหมการประชมขน (มาตรา 93 ) สวนจะขนในชวงเวลาใดนน ในขอบงคบของแตละสมาคมมกจะกาหนดชวงเวลาทจะจดประชมไว
(2) การประชมใหญวสามญ คณะกรรมการสมาคมจะเรยกประชมเมอใดกสดแตจะเหนสมควร (มาตรา 94 ว 1 ) และหนงๆ จะประชมกครงกไดไมกาหนด นอกจากคณะกรรมการสมาคมจะมอานาจเรยกประชมแลว กฎหมายยงใหอานาจสมาชกของสมาคมรองขอใหเรยกประชมไดดวย
9. สทธและหนาทของสมาชกมดงตอไปน (ก) เปนผกอตงสมาคม (ข) ตรวจตรากจการของสมาคม (ค) ตรวจตรากจการทรพยสนของสมาคม (ง) ตองชาระคาบารง
(มาตรา 89 สมาชกของสมาคมมสทธทจะตรวจตรากจการและทรพยสนของสมาคมในระหวางเวลาทาการของสมาคม มาตรา 90 สมาชกของสมาคมตองชาระคาบารงเตมจานวนในวนทสมครเปนสมาชกหรอในวนเรมตนของระยะเวลาชาระเงนคาบารง แลวแตกรณ เวนแตขอบงคบสมาคมจะกาหนดไวเปนอยางอน )
10. การเลกสมาคม (ก) มเหตตามขอกาหนดในขอบงคบ (ข) เมอสมาคมลมละลาย (ค) เมอครบระยะเวลาทกาหนดไว (ง) ศาลสงใหเลกสมาคม
(มาตรา 101 สมาคมยอมเลกดวยเหตหนงเหตใดดงตอไปน (1) เมอมเหตตามทกาหนดในขอบงคบ (2) ถาสมาคมตงขนไวเฉพาะระยะเวลาใด เมอสนระยะเวลานน (3) ถาสมาคมตงขนเพอกระทากจการใด เมอกจการนนเสรจแลว (4) เมอทประชมใหญมมตใหเลก (5) เมอสมาคมลมละลาย (6) เมอนายทะเบยนถอนชอสมาคมออกจากทะเบยนตามมาตรา 102 (7) เมอศาลสงใหเลกตามมาตรา 104 )
หนวยท 6 นตบคคล : มลนธ
1. มลนธเปนนตบคคลประเภทหนง ซงไดแกทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะเพอสาธารณกศล การศาสนา ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด การศกษา หรอเพอสาธารณประโยชนอยางอน โดยมไดมงหาผลประโยชนมาแบงปนกน และตองจดทะเบยนตามบทบญญตของกฎหมายน
2. การประกอบขนเปนมลนธ กโดยการกอตงมลนธ ซงตองทาเปนหนงสอ โดยระบขอบงคบและแสดงถงวตถประสงค รวมถงชอของมลนธ โดยยนขอจดทะเบยนตอนายทะเบยน (กระทรวงมหาดไทย) เมอนายทะเบยนจดทะเบยนใหแลว จงเปนนตบคคล
3. การดาเนนงานของมลนธ ดาเนนงานในรปของกรรมการมลนธ ซงตองดาเนนงานใหเปนไปตามวตถประสงคทตงมลนธ
4. การเลกมลนธนนม 2 ประการคอ การเลกโดยผลของกฎหมาย การเลกโดยคาสงศาล เมอเลกมลนธแลวตองชาระบญช
6.1 หลกเกณฑเบองตนของมลนธ 1. มลนธไดแกทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะสาหรบวตถประสงค เพอการกศลสาธารณ การศาสนา
ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด การศกษาหรอเพอสาธารณประโยชนอยางอนโดยมไดมงหาผลประโยชนมาแบงปนกน และไดจดทะเบยนตามกฎหมายน
30
2. การจดการทรพยสนของมลนธ ตองมใชเปนการหาผลประโยชนเพอบคคลใด นอกจากเพอดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธเอง
3. กฎหมายกาหนดใหรฐควบคมดแลกจการของมลนธโดยใหมอานาจเขาตรวจสอบเอกสาร และตรวจสอบกจการของมลนธ รวมถงอานาจในการออกกฎขอบงคบตางๆ เกยวกบมลนธดวย
6.1.1 ลกษณะของมลนธ มลนธมลกษณะอยางไร และจาเปนตองจดทะเบยนหรอไม มลนธมลกษณะดงตอไปน ตาม ปพพ. มาตรา 110 ลกษณะของมลนธคอ (1) เปนทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะ (2) สาหรบวตถประสงคเพอการกศลสาธารณะ การศาสนา ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด
การศกษา หรอเพอสาธารณะประโยชน อยางนมตองมงหาประโยชนมาแบงปนกน (3) จดทะเบยนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงนนมลนธจงตองจด
ทะเบยนจงจะเปนนตบคคลตามกฎหมาย
6.1.2 อานาจของรฐเกยวกบมลนธ มลนธเปนนตบคคลตามกฎหมาย รฐมอานาจเกยวกบมลนธในกรณใดบาง รฐมอานาจเกยวของกบมลนธดงตอไปน (1) รฐมอานาจในการควบคมดแลมลนธ ตามมาตรา 128 (2) รฐมอานาจเกยวกบเอกสารของมลนธ ตามมาตรา 135 (3) รฐมอานาจในการออกกฎหมายบงคบ ตามมาตรา 136
6.2 การประกอบขนเปนมลนธ 1. การกอตงมลนธ ในกรณผขอตงยงมชวตอยตองยนคาขอจดทะเบยนมลนธตอนายทะเบยนแหง
ทองททสานกงานใหญของมลนธจดตงขน โดยทาเปนหนงสอระบผเปนเจาของทรพยสน รายการทรพยสนทจดสรรสาหรบมลนธ รายชอทอยและอาชพของผจะเปนกรรมการของมลนธทกคน พรอมกบแนบขอบงคบของมลนธมาพรอมกบคาขอดวย
2. การกอตงมลนธโดยพนยกรรมใหบคคลผทระบในพนยกรรมดาเนนการกอตงมลนธ ดาเนนการตามขอ 1 หากไมขอจดทะเบยนกอตงมลนธภายใน 120 วน นบแตรหรอควรจะไดรขอความในพนยกรรมใหผมสวนไดเสยคนหนงคนใด หรอพนกงานอยการเปนผขอจดทะเบยนมลนธกได
3. ขอบงคบของมลนธตองมรายการตอไปน (1) ชอมลนธ (2) วตถประสงค (3) ทตงสานกงานใหญและทตงสานกงานสาขาทงปวง (4) ทรพยสนของมลนธขณะทตง (5) ขอกาหนดเกยวกบการจดการคณะกรรมการของมลนธไดแก จานวนกรรมการ การตงกรรมการ
วาระการดารงตาแหนงของกรรมการ การพนจากตาแหนง และการประชมของคณะกรรมการ (6) ขอกาหนดเกยวกบการจดการมลนธการจดการทรพยสนและบญชของมลนธ
4. ขอบงคบของมลนธสามารถแกไขไดโดยคณะกรรมการผมอานาจแกไข หรอโดยขอบงคบของมลนธหรอโดยบทบญญตของกฎหมาย
5. มลนธตองใชคาวา “มลนธ” ประกอบชอของมลนธ
6.2.1 การกอตงมลนธ เมอไดมการยนขอถอนการจดตงมลนธแลว (ก) ผยนคาขอจะขอถอนการจดตงมลนธไดหรอไม อยางไร (ข) ทายาทของผยนคาขอถอนการจดตงไดหรอไม อยางไร เมอไดมการยนขอจดตงมลนธแลว (ก) ผยนคาขอยอมจะขอถอนคาขอได แตจะตองกระทากอนนายทะเบยนจดทะเบยนมลนธ หาก
นายทะเบยนจดทะเบยนมลนธแลวจะทาไดเพยงการเลกมลนธ (ข) ทายาทของผจดตงไมมสทธเพกถอนการจดตงมลนธเนองจากสทธเฉพาะตวไมตกทอดไปยง
ทายาท 6.2.2 ขอบงคบของมลนธ มลนธตงขนมาโดยยงไมมขอบงคบไดหรอไม และการแกไขเพมเตมขอบงคบของมลนธใน
ภายหลงจะทาไดหรอไม เพยงใด
31
กฎหมายบงคบวามลนธจดตงขนมาไดจะตองมขอบงคบของมลนธ มฉะนนไมอาจตงเปนมลนธขนมาไดสาหรบการแกไขเพมเตมขอบงคบของมลนธนนกระทาไดเฉพาะกรณทกฎหมายใหอานาจไวเทานนคอ
(1) เพอใหสามารถดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธ หรอ (2) เมอมพฤตการณเปลยนแปลงไปเปนเหตใหวตถประสงคของมลนธมประโยชนนอย หรอ ไม
อาจดาเนนการใหเปนประโยชนตามวตถประสงคของมลนธ และวตถประสงคของมลนธทแกไขเพมเตมนนใกลชดกบวตถประสงคเดมของมลนธ สวนการแกไขขอบงคบในรายละเอยดเรองอนๆ สามารถทาไดไมมกฎหมายหามแตอยางใด
6.2.3 ชอของมลนธ มลนธทตงขน จาเปนจะตองมคาวา “มลนธ” อยขางหนาชอของมลนธหรอไม อยางไร ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 113 บญญตใหมลนธตองใชชอซงมคาวา
“มลนธ” ประกอบกบชอของมลนธ ดงนน การตงชอของมลนธจะตงอยางไรกได แตจาเปนตองมคาวา “มลนธ” ประกอบชอเสมอ โดยจะเอาไวหนาหรอหลงชอของมลนธกได
6.3 การดาเนนงานของมลนธ 1. คณะกรรมการมลนธประกอบดวยบคคลอยางนอยสามคม ในขอบงคบของมลนธอาจกาหนดการ
ตงคณะกรรมการใหมหรอการเปลยนแปลงกรรมการของมลนธไวอยางไรกได การเปลยนแปลงจะตองเปนไปตามขอบงคบนนหากมการเปลยนแปลงกรรมการไมวาดวยเหตใด ตองนาไปจดทะเบยนภายในสามสบวนนบแตวนทมการแตงตงหรอเปลยนแปลงกรรมการของมลนธนน
2. คณะกรรมการของมลนธเปนผแทนของมลนธในกจการเกยวกบบคคลภายนอก แมจะปรากฏในภายหลงวากจการทคณะกรรมการมลนธไดกระทาไปมขอบกพรองเกยวกบการแตงตงหรอคณสมบตของกรรมการมลนธ กจการนนยอมสมบรณ
3. ในกรณทกรรมการดาเนนการของมลนธผดพลาดเสอมเสยตอมลนธ หรอดาเนนกจการฝาฝนกฎหมายหรอขอบงคบของมลนธ หรอกรรมการกลายเปนผมฐานะหรอความประพฤตไมเหมาะสมในกจการตามวตถประสงคของมลนธ นายทะเบยนหรอพนกงานอยการ หรอผมสวนไดเสยคนหนงคนใด อาจจะรองขอตอศาลใหมคาสงถอดถอนกรรมการบางคนหรอทงคณะเสย และแตงตงกรรมการใหมได
4. การดาเนนงานของมลนธตองกระทาตามวตถประสงคของมลนธตามทไดจดทะเบยนไว ทงการจดการทรพยสนของมลนธตองมใชเปนการหาผลประโยชนเพอบคคลหนงบคคลใด
6.3.1 จานวนและการเปลยนแปลงกรรมการของมลนธ ในกรณทกรรมการของมลนธพนจากตาแหนง และไมมกรรมการของมลนธเหลออย หรอกรรมการ
ทเหลอไมอาจดาเนนการตามหนาทได ใครจะทาหนาทผแทนมลนธตอไป กรณดงกลาวตองดวาขอบงคบของมลนธกาหนดไวอยางไร กเปนไปตามนน หากขอบงคบไมได
กาหนดไว กฎหมายกาหนดใหกรรมการทพนจากตาแหนงปฏบตหนาทตอไป จนกวานายทะเบยนจะแจงการรบจดทะเบยนกรรมการทตงขนใหม
6.3.2 กจการทคณะกรรมการดาเนนการ การทกรรมการคนหนงกระทาการเปนผแทนของมลนธในกจการของมลนธ ผกพนมลนธหรอไม
เพยงไร กฎหมายบญญตไววา “คณะกรรมการของมลนธเปนผแทนของมลนธในกจการอนเกยวกบ
บคคลภายนอก” ดงนน การจะเปนผแทนของมลนธในการกระทากจกรรมตางๆ ทเกยวกบบคคลภายนอกในรปของคณะกรรมการเพยงกรรมการคนใดคนหนงแสดงเจตนาออกไปยอมไมผกพนมลนธซงกฎหมายกาหนดใหมคณะกรรมการไมนอยกวา 3 คน เปนผแทนมลนธ
6.3.3 การถอดถอนกรรมการมลนธ เหตทจะขอใหศาลสงถอดถอนกรรมการบางคนหรอทงคณะมประการใดบาง เหตทจะขอศาลสงถอดถอนกรรมการบางคนหรอทงคณะม 3 ประการดงนคอ (1) กรรมการดาเนนกจการของมลนธผดพลาด เสอมเสยตอมลนธ หรอ (2) ดาเนนกจการฝาฝนกฎหมายหรอขอบงคบของมลนธ หรอ (3) กรรมการกลายเปนผมฐานะหรอความประพฤตไมเหมาะสมในการดาเนนการตาม
วตถประสงคของมลนธ
6.3.4 การดาเนนงานตามวตถประสงคทจดตงมลนธ
32
ขอบงคบของมลนธจาเปนตองกาหนดวตถประสงคของมลนธหรอไม และการกาหนดวตถประสงคของมลนธมประโยชนอยางไรบาง
มาตรา 112 บญญตวา “ขอบงคบของมลนธอยางนอยตองม...................” วตถประสงคของมลนธ ดงนนมลนธตางๆ จะตองกาหนดวตถประสงคของตนไวในขอบงคบเสมอ ประโยชนของการกาหนดวตถประสงคของมลนธ ไดแก การจดทะเบยนกรรมการของมลนธ โดยนายทะเบยนจะพจารณาวาผจะเปนกรรมการตองมฐานะและความประพฤตทเหมาะสมตาม
วตถประสงคของมลนธมฉะนนจะไมรบจดทะเบยนให นอกจากนคณะกรรมการซงเปนผแทนมลนธจะตองดาเนนการใหเปนไปตามวตถประสงคของมลนธ หากทานอกวตถประสงคของมลนธยอมรบผดเปนสวนตวไมผกพนมลนธ
6.4 การสนสดของมลนธ 1. มลนธซงเลกโดยผลของกฎหมายยอมเลกดวยเหตหนงเหตใดดงตอไปน
(1) เมอมเหตการณทกาหนดในขอบงคบ (2) ถามลนธตงขนใชเฉพาะระยะเวลาใดเมอสนระยะเวลานน (3) ถามลนธตงขนเพอวตถประสงคอยางใดและไดดาเนนการตามวตถประสงคสาเรจบรบรณแลว
หรอวตถประสงคนนกลายเปนพนวสย (4) เมอมลนธจะลมละลาย (5) เมอศาลมคาสงใหเลกมลนธ
2. นายทะเบยน พนกงานอยการหรอผมสวนไดสวนเสยรองขอตอศาล จะสงใหเลกมลนธไดเมอปรากฏกรณใดกรณหนงดงตอไปน
(1) วตถประสงคของมลนธขดตอกฎหมาย (2) มลนธกระทาการขดตอกฎหมาย หรอศลธรรมอนดของประชาชน หรออาจเปนภยนตรายตอ
ความสงบสขของประชาชน หรอความมนคงของรฐ (3) มลนธไมสามารถดาเนนการตอไปไมวาเพราะเหตใดๆ หรอหยดดาเนนกจการตงแตสองปขน
ไป 3. เมอเลกมลนธใหใชวธการชาระบญชของหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด และบรษท
จากด มาใชแกการบงคบชาระบญชมลนธโดยอนโลม แลวใหผชาระบญชเสนอรายงานการชาระบญชตอนายทะเบยนและใหนายทะเบยนเปนผอนมตรายงานนน
4. เมอชาระบญชแลวทรพยสนของมลนธใหโอนทรพยสนของมลนธใหแกมลนธ หรอนตบคคลซงไดระบชอไวในขอบงคบมลนธหรอหากขอบงคบไมกาหนด เมอพนกงานอยการ ผชาระบญชหรอผมสวนไดสวนเสยคนหนงคนใดรองขอ ใหทรพยสนนนโอนแกมลนธหรอนตบคคลอนทมองมลนธตกเปนของแผนดน
6.4.1 การเลกมลนธโดยผลของกฎหมาย เหตใดบางททาใหมลนธตองเลกโดยผลของกฎหมาย เหตททาใหมลนธเลกโดยผลของกฎหมายตามมาตรา 130 มดงน คอ (1) เมอมเหตตามทกาหนดในขอบงคบ (2) ถามลนธตงขนไวเฉพาะระยะเวลาใด เมอสนระยะเวลานน (3) ถามลนธตงขนเพอวตถประสงคอยางใด และไดดาเนนการตามวตถประสงคสาเรจบรบรณ
แลว หรอวตถประสงคนนกลายเปนพนวสย (4) เมอมลนธนนลมละลาย (5) เมอศาลมคาสงใหเลกมลนธตามมาตรา 131
6.4.2 การเลกมลนธโดยคาสงศาล มเหตใดบางทจะรองขอตอศาลใหมคาสงเลกมลนธได เหตทตองรองขอใหศาลมคาสงเลกมลนธไดตามมาตรา 31 มดงน คอ (1) เมอปรากฏวาวตถประสงคของมลนธขดตอกฎหมาย (2) เมอปรากฏวามลนธกระทาการขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรออาจจะ
เปนภยนตรายตอความสงบของประชาชนหรอความมนคงของรฐ (3) เมอปรากฏวามลนธไมสามารถดาเนนกจการตอไปไดไมวาเพราะเหตใดๆ หรอหยดดาเนน
กจการตงแตสองปขนไป
6.4.3 การชาระบญชทรพยสนของมลนธเมอชาระบญชแลว การโอนทรพยสนของมลนธ เมอชาระบญชแลวใหแกมลนธ หรอนตบคคลอนมหลกเกณฑ
อยางไรบาง
33
การโอนทรพยสนของมลนธเมอชาระบญชแลว มหลกเกณฑดงน (1) ตองเปนมลนธนตบคคลทมวตถประสงค เพอสาธารณประโยชนอยางใดอยางหนงตามมาตรา
110 และ (2) ตองเปนมลนธและนตบคคลทระบชอไวในขอบงคบ
แบบประเมนผล หนวยท 6 นตบคคล : มลนธ
กฎหมายไดใหความหมายของมลนธไววา “มลนธ” ไดแก ทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะสาหรบวตถประสงคเพอการกศล สาธารณะ การศาสนา ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด การศกษาหรอเพอสาธารณประโยชนอน โดยมไดมงหาผลประโยชนมาแบงปนกน และไดจดทะเบยนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย การจดการทรพยสนของมลนธตองมใชเปนการหาผลประโยชนเพอบคคลใด นอกจากเพอดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธนนเอง (มาตรา 110)
มลนธจงตองประกอบดวยหลกเกณฑดงน ทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะ ตองมวตถประสงคเพอสาธารณประโยชนเทานน มไดมงผลประโยชนมาแบงปนกน ตองมใชเปนการหาผลประโยชนเพอบคคลใด ตองจดทะเบยนตาม ปพพ และเมอจกทะเบยนแลวเปนนตบคคล (มาตรา 122)
การกอตงมลนธ มลนธอาจกอตงขนไดเปน 2 กรณ คอ กรณไมมพนยกรรม และกรณมพนยกรรมการกอตงมลนธทงสองกรณจะตองดาเนนการดงน
ตองมขอบงคบมลนธ (มาตรา 111) คอการตงมลนธเรมแตการทาขอบงคบซงแนนอนตองทาเปนหนงสอ ขอบงคบน แตเดมเรยก “ตราสาร”
ขอบงคบของมลนธอยางนอยตองมรายการดงตอไปน (มาตรา 112) • ชอมลนธ ซงจะตองมคาวา “มลนธ” ประกอบชอของมลนธ เชน มลนธโรงเรยนไกลกงวล • วตถประสงคของมลนธ • ทตงสานกงานใหญและทตงสานกงานสาขาทงปวง • ทรพยสนของมลนธขณะจดตง • ขอกาหนดเกยวกบคณะกรรมการของมลนธ ไดแก จานวนกรรมการ การตงกรรมการ วาระการดารงตาแหนง
ของกรรมการ การพนจากตาแหนงของกรรมการ และการประชมคณะกรรมการ • ขอกาหนดเกยวกบการจดการมลนธ การจดการทรพยสน และบญชของมลนธ
การขอจดทะเบยนมลนธ การบรหารงานของมลนธ
มลนธทจดทะเบยนแลวเปนนตบคคล (มาตรา 122) คณะกรรมการมลนธจะตองประกอบไปดวยบคคลอยางนอย 3 คน (มาตรา 111) ซงตางจากคณะกรรมการสมาคมซงกฎหมายไมไดกาหนดวามอยางนอยกคน เกยวกบบคคลภายนอก กฎหมายกาหนดใหคณะกรรมการมลนธเปนผแทนของมลนธ (มาตรา 123)
การเลกมลนธ มาตรา 130 มลนธยอมเลกดวยเหตใดเหตหนงดงตอไปน (๑) เมอมเหตตามทกาหนดในขอบงคบ (๒) ถามลนธตงขนไวเฉพาะระยะเวลาใด เมอสนระยะเวลานน (๓) ถามลนธตงขนเพอวตถประสงคอยางใด และไดดาเนนการตามวตถประสงคสาเรจสมบรณแลว หรอวตถประสงคนน
กลายเปนพนวสย (๔) เมอมลนธนนลมละลาย (๕) เมอศาลมคาสงใหเลกมลนธตามมาตรา 131
1. คณะกรรมการมลนธตอง ประกอบดวยบคคลจานวนอยางนอย 3 คน
(มาตรา 111 มลนธตองมขอบงคบ และตองมคณะกรรมการของมลนธประกอบดวยบคคลอยางนอยสามคน เปนผดาเนนกจการของมลนธตามกฎหมายและขอบงคบของมลนธ )
2. บคคลทสามารถรองขอตอศาลใหมคาสงถอดถอนกรรมการไดคอ (1) นายทะเบยน (2) พนกงานอยการ (3) ผมสวนไดเสย
(มาตรา 131 นายทะเบยน พนกงานอยการ หรอผมสวนไดเสย คนใดคนหนงอาจรองขอตอศาลใหมคาสงใหเลกมลนธไดในกรณหนงกรณใดดงตอไปน
(1) เมอปรากฏวาวตถประสงคของมลนธขดตอกฎหมาย (2) เมอปรากฏวามลนธกระทาการขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรออาจเปนภยนตรายตอความสงบสขของ
ประชาชนหรอความมนคงของรฐ (3) เมอปรากฏวามลนธไมสามารถดาเนนกจการตอไปไดไมวาเพราะเหตใดๆ หรอหยดดาเนนกจการตงแตสองปขนไป )
3. เมอเลกมลนธแลวตองปฏบตดงน (1) ตองชาระบญช (2) โอนทรพยสนใหมลนธอนตามทขอบงคบมลนธกาหนดไว (3) ใหทรพยสนโอนแกบคคลอนทมวตถประสงคใกลชดกบวตถประสงคนน (4) ถาเลกตามคาสงศาลใหทรพยสนของมลนธตกเปนของแผนดน
(มาตรา 133 ในกรณทมการเลกมลนธ ใหมการชาระบญช มลนธและใหนาบทบญญตในบรรพ 3 ลกษณะ 22 วาดวยการชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด และบรษทจากด มาใชบงคบแกการชาระบญชมลนธโดยอนโลม ทงน ใหผชาระบญชเสนอรายงานการชาระบญชตอนายทะเบยน และใหนายทะเบยนเปนผอนมตรายงานนน
มาตรา 134 เมอไดชาระบญชแลว ใหโอนทรพยสนของมลนธใหแกมลนธหรอนตบคคลทมวตถประสงคตามมาตรา 110 ซงไดระบชอไวในขอบงคบของมลนธ ถาขอบงคบของมลนธมไดระบชอหรอนตบคคลดงกลาวไว พนกงานอยการผชาระบญชหรอผมสวนไดเสยคนหนง
34
คนใด อาจรองขอตอศาลใหจดสรรทรพยสนนนแกมลนธหรอนตบคคลอนทปรากฏวามวตถประสงคใกลชดใกลชดทสดกบวตถประสงคของมลนธนนได
ถามลนธนนถกศาลสงใหเลกตามมาตรา 131 (1) หรอ (2) หรอการจดสรรทรพยสนตามวรรคหนงไมอาจกระทาได ใหทรพยสนของมลนธนนตกเปนของแผนดน )
4. อานาจของรฐเกยวกบมลนธ คอ (1) ออกกฎหมายบงคบ (2) ควบคมดแลมลนธ (3) เกบเอกสารของมลนธ (มาตรา 128 ใหนายทะเบยนมอานาจตรวจตราและควบคมดแลการดาเนนกจการของมลนธใหเปนไปตามกฎหมายและขอบงคบของ
มลนธ เพอการนใหนายทะเบยนหรอพนกงานเจาหนาทซงนายทะเบยนมอบหมายเปนหนงสอ มอานาจ (1) มคาสงเปนหนงสอใหกรรมการ พนกงาน ลกจางหรอตวแทนของมลนธชแจงแสดงขอเทจจรงเกยวกจการมลนธหรอเรยก
บคคล หรอใหสงหรอแสดงสมดบญชและเอกสารตางๆ ของมลนธเพอตรวจสอบ (2) เขาไปในสานกงานของมลนธในระหวางพระอาทตยขน และพระอาทตยตกเพอตรวจสอบกจการของมลนธ
ในการปฏบตตามวรรคหนง ถาเปนนายทะเบยนใหแสดงบตรประจาตวและถาเปนพนกงานเจาหนาทซงไดรบมอบหมายใหแสดงบตรประจาตวและหนงสอมอบหมายของนายทะเบยนตอผทเกยวของ )
หนวยท 7 นตกรรมและการแสดงเจตนา
1. นตเหต คอเหตการณใดๆ ททาใหเกดความเคลอนไหวในสทธตามกฎหมาย 2. นตกรรมคอการใดๆ อนทาลงโดยชอบดวยกฎหมายและใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธ
ขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ 3. แบบแหงนตกรรมอาจแบงออกได 5 ประเภทคอ 1) ตองทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอ
พนกงานเจาหนาท 2) ตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท 3) ตองทาเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาท 4) ทาเปนหนงสอระหวางกนเอง 5) แบบอนๆ ทกฎหมายกาหนด
4. ประเภทของนตกรรมนนแบงไดหลายประเภท ขนอยกบวาจะพจารณาในดานใดอาจแบงออกไดเปน 5 ประเภท 1) นตกรรมฝายเดยวกบนตกรรมหลายฝาย 2) นตกรรมมผลเมอผทายงมชวตอยกบนตกรรมมผลเมอผทาตายแลว 3) นตกรรมมคาตางตอบแทนกบนตกรรมไมมคาตางตอบแทน 4) นตกรรมมเงอนไขกบนตกรรมไมมเงอนไข 5) นตกรรมทจะตองทาตามแบบจงจะสมบรณกบนตกรรมซงสมบรณโดยเพยงการแสดงเจตนา
5. การแสดงเจตนาเปนสงซงทาใหอกฝายหนง รถงความประสงคทจะผกนตสมพนธของผแสดงเจตนา
6. การแสดงเจตนาตอบคคลผอยเฉพาะหนาสมบรณเปนการแสดงเจตนาเมอตางฝายเขาใจกน 7. การแสดงเจตนาทาใหแกบคคลผอยหางโดยระยะทางยอมมผลบงคบแตเวลาทไปถงคกรณอก
ฝายหนงนนเปนตนไป แตถาบอกถอนไปถงผนนกอนแลวหรอพรอมกนไซร แสดงเจตนานนกยอมตกเปนอนไรผล อนงเมอเจตนาไดสงไปแลวถงแมภายหลงผแสดงเจตนาจะตายหรอตกไปเปนไรความสามารถทานวาหาเปนเหตทาใหความสมบรณแหงการแสดงเจตนานนเสอมเสยไปไม
8. การใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจง โดยกฎหมายกด เปนการพนวสยกดเปนการขดขวางตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนกด การนนทานวาเปนโมฆะกรรม (ทาตรา 150)
7.1 นตเหตและลกษณะของนตกรรม 1. นตกรรมนนไดแก การใดๆ อนทาลงไปโดยชอบดวยกฎหมาย และใจสมครมงโดยตรงตอการผก
นตสมพนธระหวางบคคลเพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ 2. ผลของนตกรรม คอ เกดความเคลอนไหวในสทธโดยมผลเกดความผกพนทางกฎหมายแกคกรณ
ตามวตถประสงคแหงนตกรรมนน 3. นตเหตเกดจากเหตการณธรรมชาตและการกระทาของบคคล 4. นตเหต คอเหตการณใดๆ ททาใหเกดความเคลอนไหวในสทธตามกฎหมาย
7.1.1 นตเหตและประเภทของนตเหต นตเหตแบงออกไดเปนกประเภท อะไรบาง นตเหตแบงไดเปน 2 ประเภทคอ (1) นตเหตทเกดจากเหตการณธรรมชาต (2) นตเหตทเกดจากการกระทาของบคคลซงอาจจะเปนการกระทาโดยชอบและโดยไมชอบดวย
กฎหมาย (ก) นายเกง ซงเปนเจาหนเงนกนายเฮงไดทาสญญารบ นายซวย เขาเปนผคาประกนเงนกนน
35
(ข) นายบงเอญ เกบนาฬกาไดเรอนหนงในโรงหนงไมทราบวาใครเปนเจาของ จงนาไปโรงพกมอบใหตารวจ ตารวจสบในเวลาตอมาวา นายเลนเลอเปนเจาของนาฬกา นายบงเอญมสทธเรยกรองรางวลจากนายเลนเลอไดตาม ปพพ. มาตรา 1324
นตสมพนธ (ความสมพนธทางดานกฎหมาย) ระหวางนายเกงกบนายซวยในขอ ก กด กบนตสมพนธระหวางนายบงเอญและนายเลนเลอในขอ ข กด มลกษณะแตกตางกนอยางไร
นตสมพนธระหวาง นายเกง กบ นายซวย เปนนตกรรม นตสมพนธระหวาง นายบงเอญ และนายเลนเลอเปนนตเหต
7.1.2 นตเหตกบเหตการณธรรมชาต และนตเหตกบนตกรรม การกระทาตางๆ ดงตอไปน เปนนตกรรมหรอไม เพราะเหตใด 1. ตอยตอบตกลงไปดหนงตามคาชวนของโตง
ไมใชนตกรรม เพราะเปนการแสดงไมตรทางสงคม 2. นายดางบอกเลกสญญาเชาบานทนายเดนเชาอย
เปนนตกรรม เพราะทาใหสทธในสญญาเชาระงบไป 3. นายซมซามขบรถชนนายเซอซาเปนเหตใหนายเซอซาตองไดรบบาดเจบ
ไมใชนตกรรม เปนนตเหต เพราะเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย
7.1.3 ลกษณะของนตกรรม นตกรรมคออะไร อธบาย และยกตวอยางประกอบ ลกษณะทวไปของนตกรรมบญญตไวในมาตรา 149 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวา “นตกรรมนน
ไดแกการใดๆ อนทาลงโดยชอบดวยกฎหมาย และดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวนหรอระงบซงสทธ” ซงจากบทบญญตของกฎหมายจากบทบญญตมาตรา 149 น เราอาจบอกลกษณะทวไปของนตกรรมไดเปน 5 ประการดวยกนคอ
(1) การกระทาใดๆ ของบคคล (2) กระทาโดยชอบดวยกฎหมาย (3) กระทาโดยใจสมคร (4) มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล (5) กระทาเพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวนหรอชาระหน ตวอยางเชน สญญาประเภทตางๆ เชน สญญาซอขาย เชาซอ จานอง จานา การบอกลางโมฆยกรรม
7.1.4 ผลของนตกรรม ผลของนตกรรมคออยางไร ผลของนตกรรมนนจะมผลเมอใดและจะสนผลเมอใดนนยอมขนกบบทกฎหมาย แตละลกษณะท
ไดบงคบไวเปนเรองๆ ไป จะวางหลกแนนอนตายตวไปไมได เพราะนตกรรมกอใหเกดการเคลอนไหวในสทธแตกตางกนไป
7.2 แบบและประเภทของนตกรรม 1. กฎหมายกาหนดแบบของนตกรรมขนเพอคมครองประโยชนของรฐและประชาชนโดยสวนรวม 2. แบบแหงนตกรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยอาจแบงออกเปน 5 ประเภท คอ 1) ตอง
ทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท 2) ตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท 3) ตองทาเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาท 4) ทาเปนหนงสอระหวางกนเอง 5) แบบอนๆ ทกฎหมายกาหนด
3. นตกรรมททาไมถกตองตามแบบมผลใหนตกรรมนนเปนโมฆยะคอเสยเปลา 4. ประเภทของนตกรรมนนแบงไดหลายประเภทขนอยกบวาจะพจารณาในดานใด ซงอาจแบงได
ดงน 1) นตกรรมฝายเดยวกบนตกรรมหลายฝาย 2) นตกรรมมผลเมอผทายงมชวตอยกบนตกรรมมผลเมอผตายแลว 3) นตกรรมมคาตางตอบแทนกบนตกรรมไมมคาตอบแทน 4) นตกรรมมเงอนไขกบนตกรรมไมมเงอนไข 5) นตกรรมทจะตองทาตามแบบจงจะสมบรณกบนตกรรมซงสมบรณโดยเพยงการแสดงเจตนา
7.2.1 แบบของนตกรรม แบบของนตกรรมแบงออกไดเปนกแบบ อะไรบาง แบบของนตกรรมอาจแบงออกเปน 5 ประเภท คอ (1) ตองทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท (2) ตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท (3) ตองทาเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาท (4) ทาเปนหนงสอไวเปนหลกฐานระหวางเอง (5) แบบอนๆ ทกฎหมายกาหนด
36
นตกรรมททาไมถกแบบจะมผลอยางไร ผลของนตกรรมททาไมถกตองตามแบบทาใหนตกรรมนนตกเปนโมฆะ คอ เสยเปลา แตบางกรณแม
นตกรรมนจะทาไมถกแบบ แตกอาจจะสมบรณเขานตกรรมแบบอนๆ ได เชน ตามมาตรา 1658 ทพนยกรรมฝายการเมองซงอาจสมบรณ เชน นตกรรมไดโดยเขาแบบของพนยกรรมอยางอน
7.2.2 ประเภทของนตกรรม นตกรรมแบงไดเปนกประเภท อะไรบาง นตกรรมแบงไดหลายประเภทขนอยกบวาจะพจารณาในดานใด ในทนอาจแบงได 5 ประเภท (1) นตกรรมฝายเดยวกบนตกรรมหลายฝาย (2) นตกรรมมผลเมอผทายงมชวตอยกบนตกรรมมผลเมอผทาตายแลว (3) นตกรรมมคาตางตอบแทนกบนตกรรมไมมคาตางตอบแทน (4) นตกรรมมเงอนไขกบนตกรรมไมมเงอนไข (5) นตกรรมทจะตองทาตามแบบจงจะสมบรณกบนตกรรมซงสมบรณโดยเพยงการแสดงเจตนา
7.3 การแสดงเจตนา 1. การแสดงเจตนาตอบคคลเฉพาะหนาสมบรณเมอคกรณไดเขาใจกน 2. การแสดงเจตนาตอบคคลทอยหางโดยระยะทางยอมสมบรณเปนการแสดงเจตนาเมอไดสงไปแต
จะมผลกตอเมอเวลาทไปถงคกรณอกฝายหนง 3. เมอเจตนาไดสงไปแลวถงแมวาในภายหลงผแสดงเจตนาจะตายหรอตกเปนคนไรความสามารถก
ตามการแสดงเจตนานนกยงสมบรณ 4. ถาคกรณอกฝายหนงเมอไดรบซงการแสดงเจตนานนเปนผเยาวกด เปนผทศาลไดสงเปนคนไร
ความสามารถกด การแสดงเจตนานนทานหามมใหยกขนเปนขอตอสคกรณนน แตขอความนทานมใหใชบงคบ หากปรากฏวาผแทนโดยชอบธรรมไดรดวยแลว
5. ในการตความการแสดงเจตนานนทานใหเพงเลงถงเจตนาอนแทจรงกวาถอยคาสานวนตามตวอกษร
7.3.1 การแสดงเจตนาตอบคคลผอยเฉพาะหนาและตอบคคลทอยหางโดยระยะทาง การแสดงเจตนาตอบคคลเฉพาะหนาสมบรณเปนการแสดงเจตนาเมอใด สมบรณเปนการแสดงเจตนาเมอคกรณเขาใจกน และตางฝายตางไดรเจตนาซงกนและกน
การแสดงเจตนาตอบคคลทอยหางโดยระยะทาง สมบรณเปนการแสดงเจตนา และมผลเมอใด ตามนยแหงมาตรา 130 (วรรค 2) การแสดงเจตนาตอบคคลทอยหางโดยระยะทางยอมสมบรณ
เปนการแสดงเจตนาเมอไดสงไป และมผลกตอเมอเวลาทไปถงคกรณอกฝายหนงตามนยมาตรา 130 (วรรคแรก) การไปถงนนไมจาเปนทคกรณจะตองไดร
7.3.2 การแสดงเจตนาตอผเยาวและคนไรความสามารถ อธบายหลกเกณฑการแสดงเจตนาตอผเยาว และคนไรความสามารถ การแสดงเจตนาตอผเยาวและคนไรความสามารถกฎหมายบญญตหลกเกณฑไวในมาตรา 131
คอจะยกขนเปนขอตอสบคคลดงกลาวไมได เวนแตผแทนโดยชอบธรรมของบคคลนนๆ จะไดรการแสดงเจตนาจงจะมผล แตอยางไรกดตามมาตรา 28 ซงเปนกรณทผเยาวอาจมฐานะเสมอดงบคคลผบรรลนตภาวะ ดงนนไมตองคานงถงผแทนโดยชอบธรรมแตอยางไร
7.3.3 การตความการแสดงเจตยา อธบายการตความการแสดงเจตนา หลกการตความการแสดงเจตนา บญญตไวในมาตรา 132 วาใหเพงเลงถงเจตนาอนแทจรงยงกวา
ถอยสานวนความตวอกษรแตเมอกฎหมายใชคาวาตความ ดงนนจะใชการตความการแสดงเจตนาเมอกรณเปนทสงสยและการตความตองคานงถงหลกตามมาตรา 10 11 12 13 และ 14 ประกอบดวย
7.4 หลกการขดขวางเจตนา 1. วตถประสงคคอประโยชนสดทายทผแสดงเจตนาทานตกรรมมงประสงค 2. การอนเปนพนวสยคอเรองทไมเปนวสยทจะทาได 3. การขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน ถอหลกวาเปนสงทกระทบถง
ประโยชนของบคคลทวไปแลว กเปนเรองเกยวกบความสงบเรยบรอยของประชาชน และในเรองศลธรรมอนดนน เปนเรองศลธรรมของสงคม
37
4. กฎหมายเกยวกบความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน มหลกพจารณาวาเปนบท บญญตกฎหมายทมลกษณะบงคบใหกระทาโดยไมอาจเลอกกระทาได และเปนกฎหมายทกระทบหรอเกยวของกบประโยชนของประชาชนทวไป มใชเฉพาะแตคกรณรวมทงกระทบตอศลธรรมของสงคมดวย
7.4.1 วตถประสงคทเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย วตถทประสงคคออะไร วตถประสงค คอประโยชนสดทายทผแสดงเจตนาทานตกรรมปรารถนามงประสงคไววาจะใหเกด
มขนเปนอยางไร โดยอาศยนตกรรมนนเปนประโยชนเกดผลสดทายทนตกรรมนนจะพงอานวยให วตถประสงคมไดแตในการทานตกรรมเทานน วตถประสงคแหงนตกรรมตางกบวตถแหงหนมไดเพยง 3 ประการ คอ การกระทา งดเวนการกระทา และการสงมอบทรพยสน
วตถทประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย คออยางไร และถากระทาแลวจะมผลในกฎหมายอยางไร
วตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย คอการทบคคลใดมเจตนาทานตกรรมเพอประโยชนทจะไดมาซงสงทไมชอบดวยกฎหมาย หรอกระทาการทกฎหมายบญญตหามได เชนสญญาซอขายปนเถอน สญญาจางใหไปวางเพลง ปนเถอนเปนสงทมไวในครอบครองเปนการผดกฎหมาย การวางเพลงเปนการกระทาทผดกฎหมาย หรออาจเปนกรณซงปฏบตการอนชอบดวยกฎหมายแลวแตมมวตถประสงคเพมเตมในทางผดกฎหมาย เชน ซอมดไปเพอใชฆาคน ซอปยไปเพอใสตนกญชา
ผลในกฎหมายคอ การทมวตถทประสงค เปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายตกเปนโมฆะคอเสยเปลาไมมผลบงคบ
7.4.2 วตถประสงคเปนการพนวสย วตถประสงคทเปนการพนวสยคออะไร มผลในกฎหมายอยางไร คอประโยชนสดทายทผแสดงเจตนาทานตกรรมมงประสงคไววาจะใหเกดขนนน เปนเรองทไมเปน
วสยทจะทาได อาจเปนกรณคนทวไปทาไมได เชน เสกคนใหเปนเทวดา ลองหนหายตว เปนตน หรออกนยหนงอาจผกวาเปนเรองพนวสยทเดยวแตอาจเปนกรณอนเปนวสยโดยปกต แตเกดเปนพนวสยเสยแลวกได
ผลในทางกฎหมายคอ การทมวตถประสงคเปนการพนวสยตกเปนโมฆะคอเสยเปลาไมมผลบงคบ
7.4.3 วตถประสงคเปนการขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนและกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนด
วตถประสงคเปนการขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน คออะไร คอประโยชนสดทายทผแสดงเจตนาทานตกรรมมงประสงคไวขดกบสงทกระทบถงประโยชน
บคคลทวไปหรอประชาชน หรอกระทบถงศลธรรมในสงคม กฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน คออะไร คอกฎหมายซงมลกษณะบงคบใหกระทาโดยมอาจเลอกกระทาไดและเปนกฎหมายซงกระทบหรอ
เกยวของกบประโยชนของประชาชนทวไปมใชเฉพาะแตคกรณ รวมทงกระทบตอศลธรรมอนดของสงคม วตถประสงคเปนการขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน และกฎหมายอน
เกยวกบความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนตางกนอยางไร วตถประสงคเปนการขดตอการขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชนนบเปน
เรองซงเกดจากการแสดงเจตนาของการทานตกรรมดงนนจงเกดขนจากการแสดงเจตนา สวนกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนนน เปนเรองทมบทบญญตในกฎหมายแนนอนตายตว แตหลกเกณฑทจะพจารณาวาการใดๆเกยวกบความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนนน ใชในหลกการพจารณาเชนเดยวกน แบบประเมนผล หนวยท 7 นตกรรมและการแสดงเจตนา
มาตรา 149 นตกรรม หมายความวา การใดๆ อนทาลงโดยชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ
จากบทบญญตของมาตราน อาจบอกลกษณะของนตกรรมไดเปน 5 ประการดวยกนคอ (1) การกระทาใดๆของบคคล (2) กระทาโดยชอบดวยกฎหมาย (3) กระทาดวยใจสมคร (4) มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล (5) กระทาเพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวนหรอระงบสทธ
นตเหต คอเหตการณใดๆ ททาใหเกดความเคลอนไหวในสทธตามกฎหมาย ประเภทของนตเหต ม 2 ประเภทคอ
38
(1) นตเหตทเกดจากเหตการณธรรมชาต โดยปกตแลวเหตการณตามธรรมชาตไมมผลในกฎหมายแตอยางใด เชนฝนตก ฟารองนาทวม มเหตการณตามธรรมชาตบางประการซงกอใหเกดความเคลอนไหวในสทธได เชนการเกด การตาย ทงอกรตลง เปนเหตการณนอกเหนอเจตนาของมนษยแตกฎหมายยอมรบบงคบใหเกดสทธและหนาทขนได
(2) นตเหตทเกดจากการกระทาของบคคล คอนตเหตซงบคคลเปนผกอใหเกดขนนนเอง แบงออกไดเปน 2 ชนด คอการกระทาทชอบดวยกฎหมายและการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย
การกระทาของบคคลทชอบดวยกาหมาย การกระทาทอยในกรอบภายใตบงคบแหงกฎหมายโดยผกระทามเจตนาหรอตงไวใหเกดผลในกฎหมายขน การกระทาของบคคลในลกษณะนเรยกวา นตกรรม การกระทาทเกดขนเองโดยอานาจของกฎหมาย ผลในกฎหมายทเกดขนเองแมวาผกระทามไดตงใจใหเกดผลในทางกฎหมาย เชน เรองการจดการงานนอกสง เรองลาภมควรได
การกระทาทมชอบดวยกฎหมาย เชนการกระทาละเมด ซงไดแกการกระทาผดกฎหมายทาใหผอนไดรบความเสยหาย
เหตการณตามธรรมชาตอยางใดทกฎหมายยอมรบใหเกดผลทางกฎหมายโดยกอใหเกดสทธและหนาทระหวางบคคลขน เหตนนๆ ยอมเปนนตเหตทงสน กลาวโดยสรปไดวานตเหตนนอาจเกดขนไดโดยเหตการณธรรมชาต แตเหตการณธรรมชาตโดยทวไปแลวไมใชนตเหต
การใดเปนนตกรรม การนนยอมเปนนตเหตอยางหนงเสมอ แตนตเหตไมจาเปนตองเปนนตกรรมเสมอไป วตถประสงคของนตกรรม คอ ประโยชนสดทายหรอความมงหมายสดทายทผทานตกรรมเจตนาทจะใหเกดผลอยางใด
อยางหนงขน นตกรรมแบงออกเปน 5 ประเภท คอ (๑) นตกรรมฝายเดยว และนตกรรมหลายฝาย – นตกรรมฝายเดยว เชน การทาพนยกรรม คามนจะใหรางวล การบอก
ลางโมฆยะกรรม การใหสตยาบน คาเสนอหรอคาสนอง - สวนนตกรรมหลายฝาย อาจเรยกเปนนตกรรมสองฝาย นตกรรมประเภทนคอ สญญานนเอง
(๒) นตกรรมมผลเมอผทายงมชวตอยกบนตกรรมมผลเมอผทาตายแลว (๓) นตกรรมมคาตางตอบแทนกบนตกรรมไมมคาตางตอบแทน – นตกรรมทมคาตางตอบแทน เชน ซอขาย เชาทรพย
จางทาของ จางแรงงาน --สวนนตกรรมไมมคาตางตอบแทน เชน พนยกรรม การใหโดยเสนหา ยมใชคงรป ฝากทรพยไมมบาเหนจ
(๔) นตกรรมมเงอนไข เงอนเวลา กบนตกรรมไมมเงอนไขเงอนเวลา (๕) นตกรรมทจะตองทาตามแบบจงจะสมบรณกบนตกรรมซงสมบรณโดยการแสดงเจตนา มาตรา 150 การใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจง โดยกฎหมายเปนการพนวสยหรอเปนการขดตอความสงบ
เรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การนนเปนโมฆะ มาตรา 151 การใดเปนการแตกตางกบบทบญญตของกฎหมาย ถามใชกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยหรอ
ศลธรรมอนดของประชาชน การนนไมเปนโมหะ
1. ในกรณทไมมกฎหมายลายลกษณอกษรมาปรบแกคด ศาลตอง วนจฉยตามคลองจารตประเพณ 2. ในเรองทเกยวกบเหตสดวสยไดแก (ก) นาทวมทาใหถนนขาดทาใหไมสามารถเดนทางได (ข) ฟาผา
โคตาย (ค) โจรปลน (ง) สงคราม 3. ทงอกรมตลง ถอวาเปนนตเหต 4. การปลดหน ถอวาเปนนตกรรม 5. นตกรรมซงทาไมถกแบบ มผลใหนตกรรมนนเปนโมฆะ
มาตรา 152 การใดมไดทาใหถกตองตามทกฎหมายบงคบไว การนนเปนโมฆะ มาตรา 153 การใดมไดเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายวาดวยความสามารถของบคคลนนเปนโมฆยะ
6. พนยกรรม ถอเปนนตกรรมฝายเดยว 7. การทาเปนหนงสอระหวางกน ถอเปนแบบของนตกรรม 8. ผเยาวบรรลนตภาวะ เปนนตเหต
หนวยท 8 การควบคมการแสดงเจตนา
1. กฎหมายรบรองหลกในเรองความศกดสทธในการแสดงเจตนาของบคคลสาคญ เมอบคคลไดแสดงเจตนาออกมาแลว กตองผกพนตามนน แมในใจของผแสดงเจตนาจะไมตองผกพนกตาม
2. การแสดงเจตนาเขาทานตกรรมจะตองเกดจากเจตาทแทจรง หากการแสดงเจตนานนวปรตอาจเนองจากถกขมขหรอถกกลฉอฉลหรอสาคญผดกตาม ซงทาใหการแสดงเจตนานนไมตรงกบเจตนาภายในอนแทจรง หรออาจจะเรยกวา เปนการแสดงเจตนาโดยไมสมครใจ กฎหมายจงตองเขามาควบคมเพอความเปนธรรม
8.1 การแสดงเจตนาทไมตรงกบเจตนาทแทจรง 1. เจตนาซอนเรนคอ ความตงใจทจะไมผกพนตามเจตนาทตนไดแสดงออกไป ผลของการแสดง
เจตนาซอนเรนคอ ตองผกพนตามทตนไดแสดงออกมา เวนแตคกรณอกฝายหนงจะไดรถงเจตนาอนซอนเรนอยในใจของผแสดงเจตนานน
39
2. เจตนาลวง คอ บคคลสองฝายสมคบหรอหลอกบคคลบคคลอนวามนตกรรมซงคกรณทงสองฝายไดทาขนจรง แตทจรงแลวไมม ผลของการแสดงเจตนาลวงเปนโมฆะ แตหามยกขนเปนขอตอสกบบคคลภายนอกผทาการโดยสจรต และตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนน
3. นตกรรมอาพราง คอ การแสดงเจตนาลวงอยางหนงซงมการทานตกรรมขน 2 นตกรรม โดยมนตกรรมซงคกรณมไดมงผกพนกนจรง อาพราง คอ ปกปดนตกรรมอกอนหนงซงคกรณตองการจะผกพนใหมผลทางกฎหมายอยางแทจรง ผลของการทานตกรรมอาพรางคอ ใหนาบทบญญตของกฎหมายอนเกยวกบนตกรรมทถกอาพรางมาใชบงคบ
8.1.1 การแสดงเจตนาซอนเรน ก มนาฬกาสวยอยเรอนหนง ข ออกปากขอยมหลายหนในทสด ก โกรธจงถอดนาฬกาใหแลว
พดวา “ราคาญจรงเอาอยากไดเอาไปใสใหพอใจเลยไป” เชนนความผกพนระหวาง ก และ ข จะมผลอยางไรในกฎหมาย
ตามนยแหงมาตรา 154 สญญายมระหวาง ก และ ข นนสมบรณมผลผกพนกนตามกฎหมาย ก จะอางเจตนาซอนเรนของตนทประชดใหนาฬกา ข ยมดวยความโกรธมาเปนขออางไมไดเพราะ ข ไมสามารถจะรถงเจตนาซงซอนเรนอยในใจของ ก ได แตถากรณฟงไดวา ข เองกรอยวาท ก ทาไปนนเปนการประชดตน ก ไมมเจตนาจะใหยม เชนน เมอตางฝายตางรถงเจตนาทแทจรงทงสองฝายกไมมความผกพนตามสญญายม สญญายมจงเปนโมฆะ ใชบงคบไมได
8.1.2 เจตนาลวง เจตนาลวงคออะไร มผลในกฎหมายอยางไร (1) คอตองมบคคล 2 ฝายสมรกนหรอสมคบกนหลอกคนอนวามนตกรรมซงคกรณทง 2 ฝายได
ทาขนแตทจรงแลวไมมตามนยแหงมาตรา 155 (2) ผลของการแสดงเจตนาลวงนนตามนยทาตรา 155 กฎหมายบญญตใหเปนโมฆะคอเสยเปลา
ไมมผลในกฎหมาย เพราะการแสดงเจตนาลวงนนถอวาไมมอะไรทจะผกพนกนเลย แตสมคบทาใหคนอนเขาใจผดวามความผกพนกน ดงนนระหวางคกรณจงไมมอะไรผกพนกน แตถาการแสดงเจตนาลวงนนมผลทาใหบคคลภายนอกผซงตองทาการโดยสจรต และตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนน แลวยกความเปนโมฆะในขอนมาใชยนบคคลภายนอกไมได
8.1.3 นตกรรมอาพราง ข มรถจกรยาน 2 คน คนหนงใหม อกคนหนงเกา จกรยานคนเกา ข ไดใหแก ก เพอนของตนขอ
ยมใชชวคราว แต ก และ ข กไดบอกแกคนทวไปวา ข ไดขายจกรยานคนเกาให ก แลวเพราะไมตองการใหเพอนคนอนๆ มาขอยมใชอกตอมามคนมาตดตอขอซอจกรยานคนเกา ข จงคดจะขายจกรยานคนเกาเสยเพราะยงไดเงนใชบางดกวาให ก ยมใชเปลาๆ ข จงทวงรถจกรยานจาก ก ก ไมยอมใหโดยอางวาไดบออกคนอนๆไปแลววาไดซอจกรยานมาแลว แลวจะมาทวงคนไดอยางไร เชนนความผกพนระหวาง ก และ ข ในกฎหมายจะมผลอยางไร
ทง ก และ ข ไดทานตกรรมอาพรางขนคอไดทานตกรรมสญญาขน และสญญาซอขายนนทาขนเพอปดบงอาพรางสญญายมซงทง ก และ ข ตองปดบงอาพรางไว
ตามนยแหงมาตรา 155 วรรคสอง ใหนาบทบญญตของกฎหมายในเรองนตกรรมทถกอาพรางไวมาใชบงคบ ในทนนตกรรมทถกอาพรางไวคอสญญายมในเมอแตแรก ก และ ข ตองการผกพนกนตามสญญายมแลว ก จะไมยอมคนจกรยานไมได เพราะสญญาซอขายซงทาไวหลอกชาวบานนนตกเปนโมฆะ
8.2 การแสดงเจตนาโดยวปรต 1. การแสดงเจตนาถาทาดวยสาคญผดในสงทเปนสาระสาคญ แหงนตกรรมเปนโมฆะแตถาความ
สาคญผดนนเปนเพราะความประมาทเลนเลออยางรายแรงของบคคลผแสดงเจตนาไซร ทานวาบคคลผนนถอเอาความไมสมบรณนนมาใชประโยชนแกตนไมได
2. การแสดงเจตนา ถาทาดวยสาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพย ซงตามปกตยอมนบวาเปนสาระสาคญนนเปนโมฆยะ
3. การแสดงเจตนาอนไดมาเพราะกลฉอฉลกด เพราะขมขกดเปนโมฆยะ แตถาคกรณฝายหนงไดแสดงเจตนาเพราะกลฉอฉลของบคคลภายนอก การจะเปนโมฆยะตอเมอคกรณอกฝายหนงไดรหรอควรจะรกลฉอฉลนน การบอกลางการแสดงเจตนาซงไดทาขนเพราะกลฉอฉลนนหามมใหยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผทาการโดยสจรต
4. การอนจะเปนโมฆยกรรมเพราะกลฉอฉลนนตอเมอถงขนาด ซงถามไดมกลฉอฉลนน การอนนนกคงมไดทาขน
40
5. กลฉอฉลเพอเหตคอ เพยงไดจงใจใหคกรณฝายหนงยอมรบเอาซงขอกาหนดอนหนกยงกวาทเขาจะยอมรบโดยปกต กลฉอฉลเพอเหตนนจะบอกลางเสยทเดยวไมได คกรณนนไดแตจะเรยกเอาคาสนไหมทดแทน
6. การขมขทจะทาใหการใดตกเปนโมฆยะนนจะตองถงขนาดทจะจงใจผถกขมขใหมมลตองกลวจะเกดความเสยหายเปนภยแกตนเอง แกสกลแหงตนหรอแกทรพยสนของตน เปนภยอนใกลจะถง และอยางนอยรายแรงเทากบทจะพงกลวตอการอนเขากรรโชกนน
7. การขวาจะใชสทธอนใดอนหนงตามปกตนยมกด เพยงแตความกลวเพราะนบถอยาเกรงกด ไมถอเปนการขมข
8. ในการวนจฉยคดขอสาคญผดกด กลฉอฉลกด ขมขกด ทานใหพอเคราะหถง เพศ อาย ฐานะ อนามย และนสยใจคอของผเจาทกข ตลอดถงพฤตการณอนทงปวงอนอาจเปนนาหนกแกการนนดวย
8.2.1 การแสดงเจตนาโดยสาคญผด อธบายความสาคญในคณสมบตของบคคลหรอทรพย ซงตามปกตยอมนบวาเปนสาระสาคญ ในเรองสาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสนทเปนสาระสาคญ ทาใหนตกรรมซงเกด
จากการแสดงเจตนานนเปนโมฆยะไมไดหมายความแตเพยงลกษณะรปราง เนอตวแตอยางเดยว แตหมายความถงคณลกษณะทงหลายทงปวงมผลกระทบกระเทอนถงความเชอถงคณคาแหงบคคลหรอทรพยสนนน อนนบไดวาเปนคณสมบตซงเปนสาระสาคญ ตองเปนคณสมบตทจะทาใหบคคลหรอทรพยตางลกษณะตางชนดตางประเภทไปจากความเขาใจของผทานตกรรม ซงทกลาวมาแลวเปนเพยงหลกในการพจารณาเทานนจะวางเปนกฎหมายตายตวนนไมได ตองพจารณาเปนเรองๆ ไปตามเจตนาแหงคกรณเปนเรองๆไป
อธบายขอแตกตางระหวางความสาคญผดในสงซงเปนสาระสาคญแหงนตกรรมกบความสาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพย ซงตามปกตยอมนบวาเปนสาระสาคญ
ขอแตกตางระหวางสาระสาคญแหงนตกรรมกบคณสมบตทเปนสาระสาคญ คอ สาระสาคญแหงนตกรรมเปนเรองทมกาหนดอยในเรองนตกรรม เปนสวนทตองอยตามสภาพของ
นตกรรม คอประเภทของนตกรรมบคคลททานตกรรม และทรพยทเปนวตถแหงนตกรรม ซงทง 3 สงนตองมอยในนตกรรมอยแลว แตในเรองคณสมบตนนดงไดกลาวแลวในนตกรรมบางประเภท คณสมบตไมใชสาระสาคญของนตกรรมแตอยางใดเลย คณสมบตเปนเรองของเจตนาของแตละบคคลซงมกคดตามแตคนจะตองการคณสมบตอยางไรจงถอเปนสาระสาคญ
ผลของความสาคญผดในสาระสาคญแหงนตกรรมนนคอ เปนโมฆะ แตในเรองสาคญผดในคณสมบตทเปนสาระสาคญนนมผลทาใหนตกรรมเปนโมฆยะ
8.2.2 การแสดงเจตนาโดยถกกลฉอฉล กลฉอฉลเพอเหตคออะไร และมผลเปนอยางไร กลฉอฉลเพอเหตตามนยแหงมาตรา 161 นน ไมทาใหการแสดงเจตนาเปน โมฆยะ เพราะเปนกล
ฉอฉลทไมถงขนาด เปนเพยงแตทาใหผแสดงเจตนา เพราะกลฉอฉลเพอเหตนนตองยอมรบเอาซงขอกาหนดอนหนกยงกวาทเขาจะยอมรบเทานน กฎหมายใหผทตองยอมรบขอกาหนดซงหนกกวาปกตนนไดรบคาสนไหมทดแทนจากผทกระทากลฉอฉลนน
8.2.3 การแสดงเจตนาโดยถกขมข จงอธบายถงผลของการแสดงเจตนาเพราะถกขมข ผลของการขมขถงขนาดเปนการขมขนนทาใหนตกรรมเปนโมฆยะ แตอยางไรกตามในหลกการ
วนจฉยคด (มาตรา 167) ในเรองขมข จะตองพเคราะหถง เพศ อาย ฐานะ อนามย และนสยใจคอของเจาทกขตลอดถงพฤตการณอนทงปวงอนอาจเปนนาหนกแหงการนนดวย ซงกลาวงายๆ วาในการวนจฉยคดเกยวกบการขมข ศาลใชหลกเกณฑดงกลาวในการพจารณา เพราะการแสดงเจตนาโดยถกขมขนจะใชความรสกนกคดของบคคลธรรมดาเปนมาตรฐานแนนอนไมได
แมการขมขจะเกดจากบคคลภายนอกกทาใหการแสดงเจตนานนเปนโมฆยะ ตามนยมาตรา 166 แบบประเมนผล หนวยท 8 การควบคมการแสดงเจตนา
มาตรา 154 การแสดงเจตนาใดแมในใจจรงผแสดงจะมไดเจตนาใหตนตองผกพนตามทแสดงออกกตาม หาเปนมลเหตใหการแสดงเจตนานนเปนโมฆะไม เวนแตคกรณอกฝายหนงจะไดรถงเจตนาอนซอนอยในใจของผแสดงนน
มาตรา 155 การแสดงเจตนาลวงโดยสมรกบคกรณอกฝายหนงเปนโมฆะ แตจะยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรต และตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนนมได
ถาการแสดงเจตนาลวงตามวรรคหนงทาขนเพออาพรางนตกรรมอน ใหนาบทบญญตของกฎหมายอนเกยวกบนตกรรมทถกอาพรางมาใชบงคบ
มาตรา 156 การแสดงเจตนาโดยสาคญผดในสงซงเปนสาระสาคญแหงนตกรรมเปนโมฆะ
41
ความสาคญผดในสงซงเปนสาระสาคญแหงนตกรรม ตามวรรคหนง ไดแก ความสาคญผดในลกษณะของนตกรรม ความสาคญผดในตวบคคลซงเปนคกรณแหงนตกรรมและความสาคญผดในทรพยสนซงเปนวตถแหงนตกรรม เปนตน
มาตรา 160 การบอกลางโมฆยกรรมเพราะถกกลฉอฉลตามมาตรา 159 หามมใหยกเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระทา
การโดยสจรต มาตรา 161 ถากลฉอฉลถาเปนแตเพยงเหตจงใจใหคกรณฝายหนงยอมรบขอกาหนดอนหนกยงกวาทคกรณฝายนนจะ
ยอมรบโดยปกต คกรณฝายนนจะบอกลางการนนหาไดไม แตชอบทจะเรยกเอาคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายอนเกดจากกลฉอฉลนนได
มาตรา 164 การแสดงเจตนาเพราะถกขมขเปนโมฆยะ การขมขทจะทาใหการใดตกเปนโมฆยะนน จะตองเปนการขมขทจะใหเกดภยอนใกลจะถงและรายแรงถงขนาดทจะจง
ใจใหผถกขมขมมลตองกลว ซงถามไดมการขมขเชนนน การนนกคงจะมไดกระทาขน มาตรา 165 การขวาจะใชสทธตามปกตนยม ไมถอวาเปนการขมข การใดททาไปเพราะนบถอยาเกรง ไมถอวาการนนไดกระทาเพราะถกขมข มาตรา 166 การขมขยอมทาใหการแสดงเจตนาเปนโมฆยะแมบคคลภายนอกจะเปนผขมข เจตนาลวง นน เปนการสมรกนโดยคกรณ มไดมเจตนาทจะผกนตสมพนธกนแตอยางใด ดงนนเมอไมมเจตนา
กฎหมายจงบญญตใหการแสดงเจตนาลวงเปน โมฆะ เสยเปลา ไมเกดผลในกาหมาย แตนตกรรมอาพราง นน เปนเรองซงคกรณมเจตนาหากแตปกปดนตกรรมทตนตองการใหมผลไว กฎหมายจงใหบงคบใหเกดผลในทางนตกรรมซงตองการใหมผลผกพนตามเจตนาของคกรณ
การแสดงเจตนาลวง นน มการแสดงเจตนาเพยงครงเดยว สวนนตกรรมอาพรางเปนการแสดงเจตนาทานตกรรม 2 ครง แตครงหลงกระทาขนเพอปดบงอาพรางครงแรก
1. การแสดงเจตนาโดยวปรตททาใหนตกรรมตกเปนโมฆะไดแก สาคญผดในตวทรพยซงเปนวตถแหงนต
กรรม มาตรา 156 การแดสงเจตนาโดยสาคญผดในสงซงเปนสาระสาคญแหงนตกรรมเปนโมฆะ ความสาคญผดในสงซงเปนสาระสาคญแหงนตกรรมตามวรรคหนงไดแก ความสาคญผดในลกษณะของนตกรรม
ความสาคญผดในตวบคคลซงเปนคกรณแหงนตกรรมและความสาคญผดในทรพยสนซงเปนวตถแหงนตกรรม เปนตน 2. ในกรณบคคลสองฝาย ทานตกรรมขนเพอปกปดนตกรรมอกอนหนงเรยกวา นตกรรมอาพราง 3. การทเจาหนขวาถาลกหนไมชาระหน ตนจะตองฟองศาลใหลกหนตกเปนบคคลลมละลาย ลกหนเกดความ
กลวจงไดชาระหนไป การชาระหนในกรณนจะมผล สมบรณเพราะเปนการใชสทธตามปกตนยม 4. นตกรรมทมการจงใจใหคกรณอกฝายหนงยอมรบเองซงขอกาหนดหนกยงกวาทเขาจะยอมรบโดยปกตจะม
ผล สมบรณตามกฎหมาย แตอาจเรยกคาสนไหมทดแทนได 5. การพมพลายมอชอในสญญาใหเชาทดนโดยคดวาเปนสญญาจางวาความ สญญานมผล ตกเปนโมฆะ
เพราะสาคญผดในประเภทของนตกรรม 6. ในกรณทบคคลสาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยซงตามปกต ถอเปนสาระสาคญไมอาจยก
ความสาคญผดนนมาเปนประโยชนแกตนได คอ ความสาคญผดเกดขนเพราะความประมาทเลนเลออยางรายแรงของผแสดงเจตนา
7. การแสดงเจตนาโดยบคคลอนใชอบายหลอกลวงใหเขาใจผด ในทางกฎหมายเรยกวา กลฉอฉล 8. เจตนาซอนเรนคอเปนการแสดงเจตนาทไมตรงกบเจตนาทแทจรงทซอนอยภายในใจของตนเอง 9. การแสดงเจตนาลวงโดยสมรกบคกรณ จะยกเปนขอตอสบคคลภายนอกไมได ในกรณบคคลภายนอก
สจรต และตองเสยหาย หนวยท 9 โมฆะกรรมและโมฆยะกรรม
1. นตกรรมทเปนโมฆะ คอ นตกรรมทไมมผลในทางกฎหมายเลยทงไมอาจใหสตยาบนแกกนได และผมสวนไดเสยคนใดจะยกความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมขนกลาวอางกได
2. นตกรรมทเปนโมฆยะ คอ นตกรรมทสมบรณแตอยภายใตเงอนไขทอาจถกบอกลาง หรอ อาจใหสตยาบนได
3. ผมสทธบอกลางและใหสตยาบนโมฆยะกรรม คอ ผทานตกรรมนนเอง และผทคมครองดแลผหยอนความสามารถ
9.1 โมฆะกรรม 1. นตกรรมทเปนโมฆะจะไมมผลใชบงคบตามกฎหมายไดเลย 2. ผลแหงโมฆะกรรมนนกฎหมายไดบญญตใหเสยเปลาไปทงหมด หรออาจมผลบางในบางสวนหรอ
บางกรณทกฎหมายกาหนดไว 3. การเรยกทรพยคนอนเนองจากนตกรรมทตกเปนโมฆะนน กฎหมายใหเปนไปตามหลกเรองลาภม
ควรได
42
9.1.1 ความหมายของโมฆะกรรม และนตกรรมทเปนโมฆะ สาเหตใดบางททาใหนตกรรมตกเปนโมฆะ ยกตวอยาง สาเหตททาใหนตกรรมตกเปนโมฆะ เชน (1) เนองจากวตถประสงคของนตกรรมเปนการตองหามโดยชดแจงโดยกฎหมาย (2) เหตเนองจากนตกรรมไมทาตามแบบทกฎหมายกาหนด (3) เหตอนเนองจากเงอนไขของนตกรรมไมชอบดวยกฎหมาย (4) นตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวง (5) นตกรรมทเกดจากการสาคญผดในสาระสาคญแหงนตกรรม
9.1.2 ผลของโมฆะกรรม ผลของโมฆะกรรมมอยางไรบาง ผลของนตกรรมทตกเปนโมฆะคอ นตกรรมนนเสยเปลาไมอาจใหสตยาบนได บคคลผมสวนได
เสยยอมอางโมฆะกรรมได
9.1.3 โมฆะกรรมนนอาจแยกสวนทสมบรณออกได จากทไมสมบรณ โมฆะกรรมนนสามารถแยกสวนทสมบรณออกจากสวนทไมสมบรณไดในกรณใดบาง โดยหลกแลวนตกรรมททาขนเผอเปนโมฆะทงหมด แตถานตกรรมนนสามารถแยกไดเปนสวนโดย
เปนอสระจากกนได และโดยพฤตการณพงสนนษฐานไดวาคกรณเจตนาทจะแยกสวนทสมบรณออกจากสวนทไมสมบรณ
9.1.4 โมฆะกรรมนนอาจสมบรณโดยฐานเปนนตกรรมอยางอน กรณใดบางทโมฆะกรรมนนอาจสมบรณ โดยฐานเปนนตกรรมอยางอน จากการพจารณาวานตกรรมใดเปนโมฆะ แตอาจสมบรณในฐานะเปนนตกรรมอยางอนนน
ประการแรก ตองมใชเปนโมฆะเนองจากการแสดงเจตนาทานตกรรมนนเสอมเสย ประการทสอง นตกรรมทเขาขอสนนษฐานมกเปนเรองทโมฆะกรรมนนเกยวกบเรองแบบ เมอไมสมบรณตามแบบนตกรรมอยางหนง กอาจดวาเจตนาเปนนตกรรมอกแบบได และนตกรรมอยางหลงนตองสมบรณตามแบบหรอขอกาหนดในกฎหมายดวย
9.1.5 การเรยกทรพยคนอนเนองจากนตกรรมนนเปนโมฆะ การฟองเรยกทรพยสนเนองจากนตกรรมตกเปนโมฆะนนตองฟองภายในกาหนดเวลาเทาใด ตองฟองเรยกทรพยคนใน 1 ป นบแตรถงสทธเรยกคน คอ รถงความเปนโมฆะนน แตตองไมเกน
10 ป นบแตวนทานตกรรมทเปนโมฆะ 9.2 โมฆยกรรม : ลกษณะทวไป 1. นตกรรมทเปนโมฆยะนนเปนนตกรรมทสมบรณอย แตอยภายใตเงอนไขวาหากนตกรรมนนถกบอก
ลางกมผลเปนโมฆะมาแตเรมแรก หากไมมการบอกลาง หรอมการใหสตยาบน นตกรรมนนจะสมบรณตลอดไป
2. การบอกลางหรอใหสตยาบนแกโมฆยะกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณ อกฝายหนงซงเปนบคคลทมตวกาหนดไดแนนอน
3. การใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนน จะสมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
9.2.1 ความหมายของโมฆยะกรรมและนตกรรมทตกเปนโมฆยะ สาเหตททาใหนตกรรมตกเปนโมฆยะมอะไรบาง สาเหตททาใหนตกรรมตกเปนโมฆยะม 2 สาเหตใหญๆ คอ (1) เนองจากไมเปนไปตามบทบญญตเกยวกบเรองความสามารถ เชน ผเยาวทานตกรรมไมไดรบ
ความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และไมเขาขอยกเวนทกฎหมายอนญาต หรอผไรความสามารถทานตกรรม เปนตน
(2) เนองจากการแสดงเจตนาโดยวปรต เชน การแสดงเจตนา เพราะถกขมข หรอถกกลฉอฉล เปนตน
9.2.2 วธการบอกลางโมฆยะกรรม การบอกลางโมฆยกรรมทาไดอยางไร การบอกลางโมฆยกรรมตองกระทาโดยการแสดงเจตนาตอบคคลทเขาทานตกรรมอกฝายหนง
การบอกลางโมฆยกรรมไมมแบบ จงอาจทาไดโดยวาจาหรอลายลกษณอกษรกได
43
9.2.3 การใหสตยาบน การใหสตยาบนโมฆยกรรมมวธการอยางไร การใหสตยาบนตองทาตอคกรณอกฝายหนงในนตกรรมทตกเปนโมฆยะ และจะแสดงเจตนาใหสตยาบนโดย
ชดแจงหรอโดยปรยายกได
9.3 บคคลผมสทธบอกลาง และใหสตยาบนโมฆยะกรรม 1. ผมสทธบอกลางโมฆยกรรมไดแก ตวผทานตกรรมเอง และผทมหนาทในการดแลผทหยอน
ความสามารถ รวมตลอดถงทายาทของผทานตกรรมอนเปนโมฆยะนนดวย 2. ผลของการบอกลางโมฆยะกรรม คอ นตกรรมตกเปนโมฆะมาแตเรมแรก คกรณกลบคนสฐานะเดม
ทงนยอมไมอาจถกยกเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรต และเสยคาตอบแทน 3. ผมสทธใหสตยาบนแกโมฆยะกรรม คอ บคคลประเภทเดยวกบผมสทธบอกลางโมฆยกรรมได 4. ผลของการใหสตยาบนคอ นตกรรมทเปนโมฆยะยอมมผลสมบรณใชไดตลอดไปและไมอาจบอก
ลางไดอก
9.3.1 บคคลผมสทธบอกลางโมฆยะกรรม บคคลใดบางทมสทธบอกลางโมฆยะกรรม บคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรมไดแก (1) ผหยอนความสามารถซงทานตกรรม เชน ผเยาว คนไรความสามารถ ซงไดหายจากการเปน
ผหยอนความสามารถแลว (2) ผดแลผหยอนความสามารถ เชน ผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาล (3) ผแสดงเจตนาโดยวปรต (4) ทายาทของผหยอนความสามารถหรอผแสดงเจตนาโดยวปรต 9.3.2 ผลของการบอกลางโมฆยะกรรม ผลของการบอกลางโมฆยะกรรม มอยางไรบาง เมอมการบอกลางโมฆยกรรมแลว นตกรรมยอมตกเปนโมฆะมาแตเรมแรก และคกรณจะตอง
กลบคนฐานะเดม 9.3.3 บคคลผมสทธใหสตยาบนโมฆยะกรรม บคคลใดทมสทธในการใหสตยาบนนตกรรมทเปนโมฆยะ ผทสามารถใหสตยาบนโมฆยกรรมได ไดแก บคคลทบญญตไวใน ปพพ. มาตรา 177 9.3.4 ผลของการใหสตยาบนแกโมฆยะกรรม โมฆยะกรรมทไดใหสตยาบนแลว มผลอยางไร โมฆยกรรมเมอใหสตยาบนแลว นตกรรมยอมสมบรณมาแตตน แตไมกระทบกระเทอนถงสทธของ
บคคลภายนอก
แบบประเมนผล หนวยท 9 โมฆะกรรมและโมฆยะกรรม
มาตรา 172 โมฆะกรรมนนไมอาจใหสตยาบนแกกนได และผมสวนไดเสยคนหนงคนใดจะยกความเสยเปลาแหงโมฆะกรรมขนกลาวอางกได
ถาจะตองคนทรพยสนอนเกดจากโมฆะกรรม ใหนาบทบญญตวาดวยลาภมควรไดแหงประมวลกฎหมายนมาใชบงคบ มาตรา 173 ถาสวนหนงสวนใดของนตกรรมเปนโมฆะ นตกรรมนนยอมตกเปนโมฆะทงสน เวนแตจะพงสนนษฐานได
โดยพฤตการณแหงกรณวา คกรณเจตนาจะใหสวนทไมเปนโมฆะนนแยกออกจากสวนทเปนโมฆะได มาตรา 175 โมฆยะกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลางเสยกได
(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แตผเยาวจะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะกไดถาไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม
(2) บคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถเมอบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาล หรอผพทกษ แลวแตกรณ แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนไรความสามารถกได ถาไดรบความยนยอมของผพทกษ
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล หรอถกขมข (4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตายกอนมการบอกลางโมฆยะกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนได
มาตรา 176 โมฆยะกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอวาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพนวสยจะใหกลบคนเชนนน กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
44
ถาบคคลใดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลางแลว ใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรไดรวาเปนโมฆะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดมตามวรรคหนง เมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยะกรรม มาตรา 178 การบอกลางหรอใหสตยาบนแกโมฆยะกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซง
เปนบคคลทมตวกาหนดไดแนนอน มาตรา 181 โมฆยะกรรมนนจะบอกลางมไดเมอพนเวลาหนงปนบแตเวลาทอาจใหสตยาบนไดหรอเมอพนเวลาสบปนบ
แตไดทานตกรรมอนเปนโมฆยะนน โมฆะกรรม คอการกระทาทเสยเปลาไมมผลอยางใดในทางกฎหมาย ไมกอใหเกดการเคลอนไหวแหงสทธและหนาท
ของคกรณทเขาทานตกรรม หรออาจจะกลาวไดวานตกรรมใดทตกเปนโมฆะแลวยอมไมมความผกพนตามกฎหมาย และไมอาจใหสตยาบนใหกลบมามผลสมบรณไดอก
สาเหตททาใหนตกรรมตกเปนโมฆะอาจเกดขนไดหลายประการคอ (1) นตกรรมทมวตถประสงคเปนการตองหามชดเจนโดยกฎหมาย (มาตรา 150) (2) นตกรรมซงมวตถประสงคเปนการพนวสย (มาตรา 150) (3) นตกรรมซงมวตถประสงคเปนการขดขวางตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน (มาตรา 150) (4) นตกรรมซงมไดทาใหถกตองตามแบบทมกฎหมายบงคบไว (มาตรา 152) (5) นตกรรมซงเกดจากการแสดงเจตนาซอนเรน (มาตรา 154) (6) นตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาลวง (มาตรา 155) (7) นตกรรมทเกดจากการสาคญผดในสงทเปนสาระสาคญแหงนตกรรม (มาตรา 156) (8) กรณเพราะเหตเงอนไขแหงนตกรรม (มาตรา 187-190) (9) นตกรรมทเปนโมฆยะและถกบอกลางแลว (10) เหตอนๆทกฎหมายบญญตไว เชน มาตรา 1466 มาตรา 1703-1706
1. เสยเปลาไมเกดผลในทางกฎหมาย เปนความหมายของการกระทาทตกเปนโมฆะ 2. ผมสวนไดสวนเสย เปนผทสามารถกลาวอางความเปนโมฆะกรรมได 3. การเรยกคนทรพยเนองจากโมฆยะกรรม เรยกไดเปน ลาภมควรได 4. ผเยาวอาย 14 ป ทาพนยกรรมจะตกเปนโมฆะ 5. ก ตกลงกบ ข วาให ข ไปดกทารายรางกาย ค โดยใหคาจาง 10,000 บาท ขอตกลงนในทางกฎหมาย ตก
เปนโมฆะ เพราะมวตถประสงคเปนการตองหามชดเจนโดยกฎหมาย 6. โมฆยกรรมทถกบอกลางแลวมผล เปนโมฆะมาแตเรมแรก 7. การบอกลางโมฆยกรรมจะตองกระทา โดยการแสดงเจตนาตอคกรณอกฝายหนง 8. ผเยาวทานตกรรมโดยไมไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม เปนเหตใหตกเปนโมฆยะ 9. ผแทนโดยชอบธรรม มสทธบอกลางโมฆยะกรรม 10. การบอกลางโมฆยกรรมจะตองทาภายในระยะเวลา 10 ป นบแตเวลาทไดเกดโมฆยกรรมนน
หนวยท 10 เงอนไขและเงอนเวลา
1. เงอนไขคอขอความใดอนบงคบไวใหนตกรรมเปนผล หรอสนผลตอเมอมเหตการณอนใดอนไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไมในอนาคต
2. เงอนไขม 2 ประเภทคอ เงอนไขบงคบกอน และเงอนไขบงคบหลง 3. เงอนไขทไมสมบรณ เปนการตองหามโดยกฎหมายม 4 ประการคอ เงอนไขมชอบดวยกฎหมาย
เงอนไขพนวสย เงอนไขบงคบกอนสาเรจสดแตใจของลกหน และเงอนไขทสาเรจแลวหรอไมอาจสาเรจไดในเวลาทานตกรรม
4. ผลในระหวางทเงอนไขยงไมสาเรจ คกรณมสทธในความหวงคอ หนาทตองงดเวนไมทาใหเสอมเสยประโยชน จาหนาย รบมรดก หรอจดการทรพยสนและหนาทตองทาการโดยสจรต
5. เงอนเวลาคอขอกาหนดอนบงคบไวมใหทวงถามใหปฏบตการตามผลแหงนตกรรมหรอใหนตกรรมสนไปจนกระทงถงเวลาใดเวลาหนงในอนาคต หรอมเหตการณอนใดอนหนงขนในอนาคตและแนนอนเกดขน
6. เงอนเวลาม 2 ประเภทคอ เงอนเวลาเรมตนและเงอนเวลาสนสด 7. ลกหนตองหามมใหถอประโยชนแหงเงอนเวลา เมอถกศาลสงพทกษทรพยเดดขาด หรอลกหน
ไมใหประกนในเมอจาตองให หรอลกหนนาทรพยสนของบคคลอนมาใหเปนประกนโดยเจาของทรพยสนนนมไดยนยอมดวย หรอเมอลกหนไดทาลายหรอทาใหลดนอยถอยลงซงประกนอนไดใหไว
8. ขอแตกตางทสาคญระหวางเงอนไขกบเงอนเวลา คอ เงอนไขเปนขอกาหนดซงเปนเหตการณอนใดอนหนงในอนาคตและไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไม สวนเงอนเวลานนเปนขอกาหนดซงอาศยความแนนอน
10.1 เงอนไข
45
1. ลกษณะของเงอนไข คอ เปนขอกาหนดซงบคคลแสดงเจตนากนไว ซงขอกาหนดนน กาหนดตามเหตการณในอนาคตซงไมแนนอน วาจะเกดขนหรอไม และบงคบไวใหนตกรรมนนเปนผล
2. เงอนไขบงคบกอนไดแก เงอนไขซงทาใหนตกรรมนนเปนผลเมอเงอนไขนนสาเรจแลว 3. เงอนไขบงคบหลงไดแก เงอนไขซงทาใหนตกรรมนนสนผลเมอเงอนไขนนสาเรจแลว 4. เงอนไขทไมสมบรณม 4 ประเภท คอ เงอนไขมชอบดวยกฎหมาย เงอนไขเปนพนวสย เงอนไข
บงคบกอนสาเรจสดแตใจของลกหน และเงอนไขทสาเรจแลวหรอไมอาจสาเรจไดในเวลาทานตกรรม 5. ผลในระหวางทเงอนไขยงไมสาเรจ สทธและหนาทของคกรณมดงนคอ
(1) งดเวนกระทาการอนเปนสงทเสอมเสยประโยชนของอกฝายหนงทพงไดรบเงอนไขสาเรจลง (2) คกรณยอมจะจาหนาย รบมรดก จดการปองกนรกษา หรอทาประกนไวกไดตามสทธและ
หนาททตนม (3) หามคกรณเขาปองปดขดขวางมใหเงอนไขสาเรจ หรอขวนขวาย จดทาใหเงอนไขสาเรจโดย
ทจรต (4) กรณตามมาตรา 187 วรรค 3 เมอคกรณไมรวาเงอนไขไดสาเรจแลวหรอไม
6. คกรณอาจแสดงเจตนาใหความสาเรจแหงเงอนไข มผลยอนหลงไปถงเวลาใดเวลาหนงกอนเงอนไขสาเรจกได
10.1.1 ลกษณะของเงอนไข อธบายลกษณะของเงอนไข เงอนไขมลกษณะสาคญ 4 ประการ ตามบทบญญตมาตรา 182 คอ (1) เปนขอกาหนดซงบคคลแสดงเจตนากนไว คอคกรณตางฝายตางไดแสดงเจตนากาหนดไว
ตอกนในนตกรรม (2) เปนขอกาหนดเกยวกบความเปนผลหรอความสนผลของนตกรรม หากเปนขอกาหนดวาใหนต
กรรมมผลตอเมอเงอนไขไดสาเรจลง เรยกวาเงอนไขบงคบกอน หากเปนขอกาหนดใหนตกรรมสนผลตอเมอเงอนไขไดสาเรจลงเรยกวาเงอนไขบงคบหลง
(3) เปนขอกาหนดตามเหตการณในอนาคต (4) ตองเปนเหตการณไมแนนอน เพราะถาเหตการณในอนาคตทแนนอนแลวกจะไมเปนเงอนไข
แตกลายเปนเงอนเวลาไป 10.1.2 ประเภทของเงอนไข เงอนไขมกประเภท อะไรบาง ในเรองประเภทของเงอนไขนน ตามมาตรา 183 เราอาจแบงได 2 ประเภท คอ เงอนไขบงคบกอน
และเงอนไขบงคบหลง เงอนไขบงคบกอนไดแก ขอกาหนดซงทาใหนตกรรมมผลเมอขอกาหนดนนสาเรจแลว นนคอในขณะทานตกรรมนนนตกรรมยงไมเกดผล จะเกดผลตอเมอขอกาหนดทแสดงไวนนเสรจสนลงเสยกอน สวนเงอนไขบงคบหลงนน ไดแก ขอกาหนดซงทาใหนตกรรมสนผล เมอขอกาหนดนนสาเรจแลว นนคอในขณะนนนตกรรมมผลอยแลว และจะสนผลลงตอเมอขอกาหนดนนไดเสรจสนลง
10.1.3 เงอนไขทไมสมบรณ อธบายเงอนไขทไมสมบรณ นตกรรมซงมเงอนไขทไมสมบรณนน กฎหมายบญญตไวเปน 4 กรณคอ (1) เงอนไขมชอบดวยกฎหมาย มาตรา 188 นตกรรมใดทมเงอนไขอนไมชอบดวยกฎหมายและ
ขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน นตกรรมนนโมฆะ (2) เงอนไขเปนพนวสย มาตรา 189 นตกรรมทมเงอนไขบงคบกอนและเงอนไขนนเปนพนวสย
นตกรรมนนตกเปนโมฆะ หากนตกรรมทมเงอนไขบงคบหลงและเงอนไขนนเปนพนวสย นตกรรมนนสมบรณปราศจากเงอนไข
(3) เงอนไขบงคบกอนสาเรจสดแตใจลกหน นตกรรมประเภทนตองเปนนตกรรมทมเงอนไขบงคบกอนและเปนเงอนไขอนจะสาเรจหรอไมสาเรจนนสดแลวแตใจของลกหนเทานน นตกรรมนนตกเปนโมฆะ
(4) เงอนไขทสาเรจแลวหรอไมสาเรจไดในเวลาทานตกรรม เงอนไขสาเรจแลวแตในเวลาทานตกรรมนนคอในขณะทานตกรรมนนขอกาหนดทคกรณวางไวเปนเงอนไขไดสาเรจลงแลวกแสดงวาเงอนไขไดเปนไปตามทคกรณตองการนตกรรมนนจงมผลสมบรณเสมอนนตกรรมนนปราศจากเงอนไข ในกรณทเปนเงอนไขบงคบกอนหากเปนกรณเงอนไขบงคบหลงกถอเสมอนวา ไมมนตกรรมเลยทเดยว กรณเงอนไขไมอาจสาเรจลงในขณะทานตกรรมนน เปนเงอนไขแนนอนวาเงอนไขไมอาจสาเรจลงได ถาหากเปนเงอนไขบงคบกอนนตกรรมเปนโมฆะ ถาเปนเงอนไขบงคบหลงนตกรรมนนสมบรณเหมอนกนงปราศจากเงอนไข
10.1.4 ผลแหงเงอนไข ผลระหวางเงอนไขยงไมสาเรจ คกรณมสทธและหนาทตอกนอยางไร
46
ผลในระหวางทเงอนไขยงไมสาเรจ คกรณมสทธและหนาทตอกนคอมสทธในความหวงกฎหมายบญญตสทธและหนาทในระหวางเงอนไขยงไมสาเรจไวตามมาตรา 184-186 ดงน
(ก) การงดเวนกระทาการสงอนเปนทเสอมเสยประโยชนอนอกฝายหนงพงไดรบเงอนไขสาเรจลง มาตรา 184
(ข) คกรณยอมจาหนาย รบมรดก จดการปองกนรกษาหรอทาประกนไวกไดตามสทธและหนาททตนม มาตรา 185
(ค) หามคกรณเขาปองปดขดขวางมใหเงอนไขสาเรจหรอขวนขวายทาใหเงอนไขสาเรจโดยทจรต มาตรา 186
(ง) ตราบใดคกรณยงไมรวาเงอนไขสาเรจแลว หรอมอาจสาเรจไดตราบนน ทานใหใชบทบญญตมาตรา 184 และ 185 บงคบแลวแตกรณ มาตรา 187 วรรค 3
เมอเงอนไขสาเรจแลวผลในกฎหมายจะเปนอยางไร ผลเมอเงอนไขสาเรจ เมอเงอนไขสาเรจโดยสมบรณตามกฎหมายแลวนตกรรมนนกเปนผลขนมา
ทนทในกรณเปนเงอนไขบงคบกอน สวนกรณทเปนเงอนไขบงคบหลง นตกรรมนนกสนผลทนท แตอยางไรกตาม กฎหมายใหคกรณทจะแสดงเจตนาใหความสาเรจแหงเงอนไขมผลยอนหลงไป
ถงเวลาใดเวลาหนงกอนเงอนไขสาเรจ
10.2 เงอนเวลา 1. เงอนไขเวลาเปนขอกาหนดอนบงคบไวมใหทวงถามใหปฏบตการตามผลแหงนตกรรมหรอใหนต
กรรมสนผลไป จนกระทงถงเวลาใดเวลาหนงในอนาคต หรอมเหตการณอนใดอนหนงในอนาคตซงแนนอน 2. เงอนเวลาม 2 ประเภทคอเงอนเวลาเรมตน และเงอนเวลาสนสด เงอนเวลาเรมตนนนคอ
ขอกาหนดมใหทวงถามใหปฏบตการตามนตกรรมกอนถงเวลากาหนด เงอนเวลาสนสดไดแกเงอนเวลาทกาหนดใหนตกรรมนนสนผลลงเมอถงกาหนดเวลาทตกลงกนไว
3. โดยหลกทวไปเงอนเวลานนกาหมายใหสนนษฐานไวกอนวายอมกาหนดไวเพอประโยชนแกลกหน แตมบางกรณซงลกหนตองหามมใหถอประโยชนแหงเงอนเวลา คอ ลกหนถกศาลสงพทกษทรพยเดดขาด หรอลกหนไมใหประกนเมอจาตองให หรอลกหนไดทาลาย หรอทาใหลดนอยถอยลงซงประกนอนไดใหไว หรอลกหนนาทรพยสนของบคคลอนมาใหเปนประกนโดยเจาของทรพยสนนนไมยนยอมดวย
4. เงอนไขและเวลาแตกตางกนในเรองตอไปน (1) เงอนไขเปนเหตการณในอนาคตซงไมแนนอน เงอนเวลาเปนเวลาหรอเหตการณในอนาคตซง
ไมแนนอน (2) นตกรรมมเงอนไขบงคบกอนนตกรรมยงไมมผลจนกวาเงอนไขจะสาเรจ แตนตกรรมมเงอนไข
เวลาเรมตนนน นตกรรมมผลเกดขนแลวแตจะทวงถามใหปฏบตการตามนตกรรมกอนถงเวลานนๆไมได (3) เรองลาภมควรไดกรณนตกรรมมเงอนไขบงคบกอน ถาหากลกหนไดชาระหนไปใหแกเจาหน
กสามารถเรยกคนไดฐานลาภมควรได แตนตกรรมทมเงอนเวลาเรมตนถาฝายลกหนชาระหนใหแกลกหนไปแลวเรยกคนไมได
(4) เรองบาปเคราะห กรกรนตกรรมมเงอนไขบงคบกอนเมอทรพยอนเปนวตถแหงสญญาสญหายหรอทาลายลงในระหวางเงอนไขยงไมสาเรจ เจาของทรพยกตองรบบาปเคราะหไปเอง แตในกรณนตกรรมมเงอนเวลาเรมตนผลเปนตรงกนขาม
10.2.1 ลกษณะและประเภทของเงอนเวลา อธบายลกษณะและประเภทเงอนเวลา เงอนเวลาเปนขอกาหนดอนบงคบไวมใหทวงถาม ใหปฏบตการตามผลแหงนตกรรม หรอใหนต
กรรมสนผลไปจนกระทงถงเวลาใดเวลาหนงในอนาคตหรอมเหตการณอนใดอนหนง ในอนาคตทแนนอน เงอนเวลานนตามมาตรา 191 เราสามารถแบงเงอนเวลาไดเปน 2 ประเภทคอ เงอนเวลาเรมตนซงเปนขอกาหนดมใหทวงถาม ใหปฏบตการตามนตกรรมกอนถงเวลาทกาหนด และเงอนเวลาสนสด ซงไดแกเงอนเวลาทกาหนดใหนตกรรมนนสนผลลงเมอถงกาหนดเวลาทตกลงกนไว เงอนเวลานนกฎหมายใหสนนษฐานไวกอนวา กาหนดไวเพอเปนประโยชนแกฝายลกหน ประโยชนแหงเงอนเวลานน ฝายใดฝายหนงไดรบประโยชนแหงเงอนเวลานน จะสละเสยกได แตการสละนนตองไมกระทบถงประโยชนอนคกรณอนฝายหนงจะพงไดรบแตเงอนเวลานน
10.2.2 กรณลกหนตองหามมใหถอประโยชนแหงเงอนเวลา มกรณใดบางทกฎหมายหามมใหลกหนถอประโยชนแหงเงอนเวลา กรณทกฎหมายหามมใหลกหนถอประโยชนแหงเงอนเวลาตามมาตรา 193 นน ม 4 กรณดงน (1) ลกหนถกศาลสงพทกษทรพยเดดขาด (2) ลกหนไมใหประกนในเมอจาตองให
47
(3) ลกหนไดทาลายหรอทาใหลดนอยลงซงประกนอนไดใหไว (4) ลกหนนาทรพยสนของบคคลอนมาใหเปนประกนโดยเจาของทรพยนนมไดยนยอมดวย 10.2.3 ความแตกตางระหวางเงอนไขกบเงอนเวลา อธบายขอแตกตางระหวางเงอนไขกบเงอนเวลาโดยสงเขป ขอแตกตางระหวางเงอนไข กบเงอนเวลาโดยสงเขปกคอ (1) เงอนไขเปนเหตการณในอนาคตซงไมแนนอน เงอนเวลาเปนเวลาหรอเหตการณในอนาคตซง
แนนอน (2) นตกรรมเงอนไขบงคบกอนนตกรรมยงไมมผลจนกวาเงอนไขทจะสาเรจ แตนตกรรมมเงอน
เวลาเรมตนนนนตกรรมมผลเกดขนแลว แตจะทวงถามใหปฏบตการตามนตกรรมกอนถงกาหนดเวลานนๆ ไมได
(3) เรองลาภมควรไดกรณนตกรรมมเงอนไขบงคบกอน ถาหากลกหนไดชาระหนไปใหแกเจาหนกสามารถเรยกคนไดฐานลาภมควรได แตนตกรรมทมเงอนเวลาเรมตนถาฝายลกหนชาระหนใหแกเจาหนไปแลวเรยกคนไมได
(4) เรองบาปเคราะห กรณนตกรรมมเงอนไขบงคบเพอทรพยอนเปนวตถแหงสญญาสญหายหรอทาลายลงในระหวางเงอนไขยงไมสาเรจเจาของทรพยกตองรบบาปเคราะหไปเอง แตในกรณนตกรรมมเงอนเวลาเรมตนผลเปนตรงขาม
(5) นตกรรมมเงอนไข กฎหมายใหคกรณตกลงกนใหมผลยอนหลงได นตกรรมมเงอนเวลานนนตกรรมมผลตงแตมการทานตกรรมแลว แตหามมใหทวงถามใหปฏบตตามนตกรรมกอนถงเงอนเวลาทกาหนดไว แบบประเมนผล หนวยท 10 เงอนไขและเงอนเวลา
มาตรา 182 ขอความใดอนบงคบไวใหนตกรรมเปนผลหรอสนผลตอเมอมเหตการณอนไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไมในอนาคต ขอความนนเรยกวาเงอนไข
ลกษณะของเงอนไข อาจแบงออกไดเปน 4 ประการ คอ (1) เปนขอกาหนดซงบคคลแสดงเจตนากนไว (2) เปนขอกาหนดเกยวกบความเปนผลหรอความสนผลของนตกรรม (3) เปนขอกาหนดตามเหตการณในอนาคต (4) ตองเปนเหตการณไมแนนอน มาตรา 183 นตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอน นตกรรมนนยอมเปนผลตอเมอเงอนไขนนสาเรจแลว นตกรรมใดมเงอนไขบงคบหลง นตกรรมนนยอมสนผลในเมอเงอนไขนนสาเรจแลว ถาคกรณแหงนตกรรมไดแสดงเจตนาไวดวยกนวา ความสาเรจแหงเงอนไขนนใหผลยอนหลงไปถงเวลาใดเวลาหนง
กอนสาเรจ กใหเปนไปตามเจตนาเชนนน (1) เงอนไขทมชอบดวยกาหมาย มาตรา 188 นตกรรมใดมเงอนไขอนไมชอบดวยกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
นตกรรมนนเปนโมฆะ (2) เงอนไขเปนการพนวสย มาตรา 189 นตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอนและเงอนไงนนเปนการพนอนวสย นตกรรมนนเปนโมฆะ (3) นตกรรมใดมเงอนไขบงคบหลงและเงอนไขนนเปนการอนพนวสย ใหถอวานตกรรมนนไมมเงอนไข เงอนไขบงคบกอนสาเรจสดแตใจของลกหน มาตรา 190 นตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอนและเปนเงอนไขอนจะสาเรจไดหรอไมสดแลวแตใจของลกหน นตกรรม
นนเปนโมฆะ (4) เงอนไขทสาเรจแลวหรอไมอาจสาเรจไดในเวลาทานตกรรม มาตรา 187 ถาเงอนไขสาเรจแลวในเวลาทานตกรรม หากเปนเงอนไขบงคบกอน ใหถอวานตกรรมนนไมมเงอนไข หาก
เปนเงอนไขบงคบหลงใหถอวานตกรรมนนเปนโมฆะ
1. เงอนไข คอ ขอความใดอนบงคบไวใหนตกรรมเปนผลหรอสนผลตอเมอมเหตการณอนใดอนไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไมเกดขนในอนาคต
(มาตรา 182 ขอความใดอนบงคบไวใหนตกรรมเปนผลหรอสนผลตอเมอมเหตการณอนไมแนนอนวาจะเกดขนหรอไมในอนาคต ขอความนนเรยกวาเงอนไข )
2. เงอนไขม 2 ประเภท คอ เงอนไขบงคบกอนและเงอนไขบงคบหลง 3. ลกษณะของเงอนไขเปนขอกาหนด (ก) ซงบคคลแสดงเจตนากนไว (ข) เกยวกบความเปนผลหรอ
สนผลของนตกรรม (ค) เกยวกบความสนผลของนตกรรม (ง) ตามเหตการณในอนาคตซงไมแนนอน 4. ก ตกลงกบ ข วาถารองเพลงประกวดไดรางวลท 1 จะรบจางรองเพลงในรานอาหารของ ข ขอตกลงนเปน
นตกรรมทม เงอนไขบงคบกอน 5. ก ตกลงกบ ข เชาบานโดยกาหนดในสญญาวาถา ก ถกยายกลบมาอยกรงเทพฯ เมอใดใหสญญาเชาระงบ
ขอตกลงนเปนนตกรรมทม เงอนไขบงคบหลง 6. เงอนเวลาม 2 ประเภทคอ เงอนเวลาเรมตนและเงอนเวลาสนสด
(มาตรา 191 ถานตกรรมใดมเงอนเวลาเรมตนกาหนดไวมใหทวงถามใหปฏบตการตามนตกรรมนนกอนถงเวลากาหนด นตกรรมใดมเงอนเวลาสนสดกาหนดไว นตกรรมนน ยอมสนผลเมอถงเวลากาหนด )
48
7. ก ทาสญญาเชาบาน ข เปนเวลา 3 ป โดยกาหนดชาระคาเชาในวนท 1 ของทกเดอนจนกวาจะครบ ดงน ก จะเรยกให ข ชาระคาเชากอนวนท 1 ของทกเดอน ไมได เพราะยงไมถงกาหนดเงอนเวลาเรมตน
8. เงอนเวลานน ใหสนนษฐานไวกอนวา กาหนดไวเพอประโยชนแกฝายลกหน (มาตรา 192 เงอนเวลาเรมตนและเงอนเวลาสนสดนนใหสนนษฐานไวกอนวากาหนดไวเพอประโยชนแกฝายลกหน
เวนแตจะปรากฏโดยเนอความแหงตราสาร หรอโดยพฤตการณแหงกรณวาตงใจจะใหเปนประโยชนแกฝายเจาหนหรอแกคกรณทงฝายดวยกน
ถาเงอนเวลาเปนประโยชนแกฝายใด ฝายนนจะสละประโยชนนนเสยกได หากไมกระทบกระเทอนถงประโยชนอนคกรณอกฝายหนงจะพงไดรบจากเงอนไขเวลานน ) หนวยท 11 : ระยะเวลา และอายความ
1. การนบระยะเวลาทงปวง ไมวาระยะเวลาทกาหนดในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย หรอกฎหมายอนใดรวมทงระยะเวลาทกาหนดในกจกรรมตางๆ ตองบงคบดวยบทบญญตในเรองระยะเวลา
2. อายความเปนระยะเวลาทกฎหมายกาหนดไวสาหรบการฟองรองใหบงคบสทธเรยกรอง หากไมบงคบเสยภายในกาหนดอายความ สทธเรยกรองนนจะขาดอายความ แตอายความไมทาใหสทธเรยกรองระงบ
3. สทธเรยกรองมกาหนดอายความแตกตางกน แลวแตความสาคญของสทธเรยกรองนน
11.1 ระยะเวลา 1. บทบญญตในเรองระยะเวลาตองนาไปใชบงคบแกวธนบระยะเวลาทงปวงเวนแตกฎหมาย คาสง
ศาล ระเบยบขอบงคบ หรอนตกรรมกาหนดวธนบไวเปนประการอน 2. ระยะเวลาทกาหนดเปนวนาท นาทหรอชวโมงตองเรมนบใหทนใดนน และนบไปจนครบระยะเวลา
ทกาหนด 3. ระยะเวลาทกาหนดเปนวน วนแรกตองตดทงไปไมนบรวมเขามาในระยะเวลาดวย เรมนบหนงใน
วนรงขน และนบไปจนครบจานวนวนทกาหนด เวนไวแตกฎหมายกาหนดไวเปนอยางอน 4. ระยะเวลาทกาหนดเปนสปดาห เดอน หรอป วนแรกไมนบตองเรมนบหนงในวนรงขน โดยคานวณ
ตามปฏทนในราชการ 5. ระยะเวลากาหนดเปนเดอนและวนหรอเดอนและสวนของเดอนใหนบจานวนเดอนเตมกอนแลวจง
นบจานวนวน ทงนใหคานวณสวนของเดอนเปนวน โดยถอหนงเดอนเปนสามสบวน 6. ระยะเวลาทกาหนดเปนปและสวนของป ใหนบจานวนปกอน แลวคานวณสวนของปเปนเดอนและ
นบจานวนเดอน หากมสวนของเดอนใหคานวณเปนวน โดยถอหนงเดอนมสามสบวน 7. ระยะเวลาทสนสดลงในวนหยดทาการ ไมวาจะหยดทาการตดตอกนกวนใหนบวนเรมทาการใหม
เขาดวยอกหนงวน 8. ระยะเวลาทขยายออกไปใหวนทตอจากวนสดทายของระยะเวลาเดมเปนวนเรมตน แมวนนนจะ
เปนวนหยดทาการกตองนบ
11.1.1 การใชบงคบบทบญญตวาดวยระยะเวลา ขอความทวา “บทบญญตในเรองระยะเวลาเปนบทบญญตทใชบงคบทวไป แตมใชบงคบ
เดดขาด” นน ทานเขาใจวาอยางไร บทบญญตเรองระยะเวลาตงแตมาตรา 193/1 ถงมาตรา 193/8 อนวาดวยวธนบระยะเวลาน
จะตองนาไปใชบงคบในกรณการนบระยะเวลาทงปวง ไมจากดเฉพาะแตใน ปพพ. แตรวมทงระยะเวลาทกาหนดไวในกฎหมายอน เชน กฎหมายอาญา กฎหมายวธพจารณาความอาญา กฎหมายแรงงาน กฎหมายวธพจารณาความแพง หรอกฎหมายอนใด ตลอดถงระยะเวลาทกาหนดในกจการทางฝายปกครองดวย แตบทบญญตเหลานมใชบทบงคบเดดขาด เพราะมาตรา 193/1 ตอนทาย บญญตยกเวนไววา “......เวนแตจะมกฎหมายคาสงศาล ระเบยบขอบงคบ หรอนตกรรมกาหนดเปนอยางอน” กลาวคอ มาตรา 193/8 จะไมนามาใชบงคบในกรณตอไปน
(1) กฎหมายกาหนดการนบระยะเวลาไวเปนอยางอน (2) คาสงศาลกาหนดนบระยะเวลาไวเปนอยางอน (3) ระเบยบของบงคบกาหนดนบระยะเวลาไวเปนอยางอน (4) นตกรรมกาหนดนบระยะเวลาไวเปนอยางอน
11.1.2 การคานวณระยะเวลาทกาหนดสนกวาวนหรอเปนวน ถาระยะเวลากาหนดไวเปนวน กฎหมายบญญตหลกเกณฑการนบไวอยางไร ตาม ปพพ. มาตรา 193/3 ไมนบวนแรก คอตองนบหนงในวนรงขน
49
ก เชาแทรกเตอรของ ข ไปไถนามกาหนด 60 วน ทาสญญาเมอ 6 มนาคม 2539 เวลา 10.00 น. ก นารถมาคน ข ในวนท 5 พฤษภาคม 2539 เวลา 20.00 น. ในกรณน ก ผดสญญาหรอไม
กาหนด 60 วน ตองเรมนบตงแตวนท 7 มนาคม 2539 และจะครบกาหนดในวนท 6 พฤษภาคม 2539 คอ วนท 5 พฤษภาคม 2539 ยงอยในอายสญญาเชาตลอดทงวน จนถง 24.00 น. ดงนนจงไมถอวา ก ผดสญญา
จากกรณในขอกอนหนาน ถาในสญญาเชารถแทรกเตอรไดระบไวชดวา ก จะตองนารถมาคน ในวนท 5 พฤษภาคม 2539 เวลา 09.00 น. ผลจะเปนออยางไร
ในกรณนถอวา ก ข ไดทานตกรรมกาหนดนบระยะเวลาไวเปนประการอน จงตองบงคบกนตามขอตกลงน (ปพพ. 193/1) เมอ ก นารถมาคนในวนท 5 พฤษภาคม 2539 เวลา 20.00 น. ตอถอวา ก ผดสญญา
11.1.3 การคานวณระยะเวลาทกาหนดเปนสปดาห เดอน หรอป เมอวนท 6 มกราคม 2539 ก ให ข ยมเงนไป 5,000 บาท โดยกาหนดจะใชคนใน 7 เดอน ข
จะตองใชเงนคนให ก เมอไร กาหนดระยะเวลา 7 เดอน เรมนบตงแตวนท 7 มกราคม 2539 คานวณตามปปฏทนครบกาหนด
ในวนกอนหนาจะถงวนแหงเดอนสดทายวนตรงกบวนเรมระยะเวลานน คอ วนท 6 สงหาคม 2539 ดงนน ข จะตองใชเงนคนให ก ภายในวนท 6 สงหาคม 2539
11.1.4 การคานวณระยะเวลาทกาหนดคลายกน ก เชาพอโคของ ข เพอผสมพนธกบแมโคของตน เมอวนท 7 มถนายน 2539 มกาหนด 3 เดอน
กบ 4 สวน 5 เดอน ก จะตองคนพอโคแก ข ภายในวนทเทาไร กรณนตองนบจานวนเตมกอน คอ 3 เดอน แลวคานวณสวนของเดอนเปนวน 4 สวน 5 เดอน
เทากบ 24 วน (30 X 4/5= 24 วน) ระยะเวลาเรมนบตงแตวนท 8 มถนายน 2539 ครบกาหนด 3 เดอน ในวนกอนหนาจะถงวนแหงเดอนสดทายอนตรงกบวนเรมระยะเวลา คอวนท 7 กนยายน 2539 แลวนบจานวนวนตอไปอก 24 วน ครบกาหนดระยะเวลาเชาในวนท 1 ตลาคม 2539 ดงนน ก ตองคนพอโคแก ข ภายในวนท 1 ตลาคม 2539
11.1.5 การขยายระยะเวลา ในกรณทวนสดทายแหงระยะเวลาเปนวนหยด จะเกดผลประการใดในการนบระยะเวลา มผลคอ กฎหมายใหนบวนทเรมทางานใหมเขาในระยะเวลาอก 1 วน
แดงกเงนธนาคาร 100,000 บาท เมอวนท 22 พฤษภาคม 2539 กาหนดใชคนภายใน 1 เดอน ครบกาหนดในวนท 22 มถนายน 2539 ซงเปนวนเสาร ถอวาแดงชาระเงนภายในกาหนด 1 เดอนหรอไม
เมอวนท 22 และ 23 มถนายน 2539 เปนวนหยดทาการกฎหมายใหนบวนเรมทางานเขาในระยะเวลาอก 1 วน ฉะนน การทแดงนาเงนไปชาระคนในวนท 24 มถนายน 2539 ถอไดวาแดงไดชาระเงนคนภายในกาหนดเวลาแลว
11.2 หลกทวไปเกยวกบอายความ 1. อายความเปนระยะเวลาทกฎหมายกาหนดไวเพอใชสทธเรยกรองทางศาล คกรณจะตกลงกนโดย
นตกรรมใหงดใช ขยายออก หรอยนเขาไมได 2. อายความเปนระยะเวลาหนงจงตองนบอยางการนบระยะเวลา โดยเรมนบตงแตขณะทอาจบงคบ
สทธเรยกรองไดเปนตนไป 3. การทอายความสะดดหยดลง มผลใหอายความทผานมาแลวตองตดทงไป และเรมนบอายความ
ขนใหมตงแตวนทเหตอนทาใหอายความสะดดหยดลงหมดสนไป 4. อายความขยายออกไปไดเฉพาะในกรณทกฎหมายบญญตไวเทานน 5. อายความเมอครบกาหนดแลวไมทาใหสทธเรยกรองหรอหนระงบไป แตลกหนมสทธปฏเสธชาระ
หนได การชาระหนทขาดอายความแลวหรอรบสภาพความรบผดชอบในหนทขาดอายความลกหนจะเรยกคนหรอถอนคนไมได
6. หากลกหนมไดยกอายความขนตอส ศาลจะอางอายความมาเปนเหตผลยกฟองคดไมได
11.2.1 ลกษณะของอายความ อายความมกประเภท อายความม 2 ประเภทคอ (1) อายความเสยสทธ หรออายความฟองรอง (2) อายความไดสทธ
50
11.2.2 การเรมนบอายความ เมอวนท 8 พฤษภาคม 2539 ก ทาสญญากเงน ข 200,000 บาท กาหนดชาระเงนภายใน 1 ป
เมอหนถงกาหนดชาระ อายความเรมนบตงแตเมอใด และ ข ตองฟองคดตอศาลอยางชาทสดภายในวนทเทาใดคดจงจะไมขาดอายความ
การเรมนบอายความ กฎหมายใหเรมนบตงแตขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองไดเปนตนไป ขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองคอ ขณะทเจาหนสามารถฟองบงคบคดตอศาลไดนนเอง
หนเงนกรายนครบกาหนดชาระในวนท 8 พฤษภาคม 2540 อายความเรมนบตงแต 8 พฤษภาคม 2540 เปนตนไป เพราะถอวา เจาหนสามารถฟองคดตอศาลไดตงแตวนนน
หนเงนกมอายความ 10 ป ดงนน อยางชาทสด ข จะตองฟองบงคบคดเสย ภายในวนท 8 พฤษภาคม 2550 มฉะนน สทธเรยกรองของ ข จะขาดอายความ
11.2.3 อายความสะดดหยดลง เมอวนท 6 มกราคม 2537 ก ซอเชอขาวสาร 20 กระสอบจาก ข เปนเงน 40,000 บาทเพอขาย
ตอแลวบดพลวไมยอมชาระคาขาวสาร ข พยายามทวงถามเปนเวลาหลายเดอน จนวนท 20 ธนวาคม 2538 ก จงออกเชคสงจาย 40,000 บาท ชาระหนให ข แตลงวนทลวงหนาในเชคสงจายวนท 10 มกราคม 2538 เมอเชคถงกาหนด ข เอาเชคไปขนเงนแตธนาคารปฏเสธการจายเงนเพราะไมมเงนในบญช จะเกดผลประการใดในหนรายน
การท ก ออกเชคสงจายเงน 40,000 บาท ให ข เปนการท ก ยอมรบวาเปนหน ข จรง กฎหมายถอเปนการรบสภาพหน ทาใหอายความในหนรายนสะดดหยดลง อายความทลวงพนมาแลวตองตดทงและเรมนบอายความใหมตงแตเหตททาใหอายความสะดดหยดลงไดสนสดไป ก ออกเชควนท 20 ธนวาคม 2538 ลงวนทลวงหนาในเชคเปนวนท 10 มกราคม 2539 เมอธนาคารปฏเสธจายเงนอายความสะดดหยดลงในวนท 10 ธนวาคม 2538 ซงเปนวนทเชคครบกาหนด อายความทผานมาแลวตงแตวนท 6 มกราคม 2537 ถงวนท 10 มกราคม 2539 ตดทง เรมนบอายความหนรายนใหมตงแตวนท 10 มกราคม 2539 เปนตนไป
11.2.4 การขยายอายความ ก ให ข กเงน 500,000 บาท สทธเรยกรองของ ก จะครบกาหนดอายความวนท 20 พฤษภาคม
2540 ก ตกเปนคนไรความสามารถในป 2535 และศาลตง ค เปนผอนบาล ตอมา ค ถงแกความตายเมอวนท 3 กรกฎาคม 2540 ศาลตง ง เปนผอนบาลคนใหมเมอวนท 30 พฤศจกายน 2540 สทธเรยกรองของ ก จะครบอายความเมอไร
ในกรณทสทธเรยกรองของคนไรความสามารถจะครบอายความในระหวาง 1 ป นบแตวนทคนไรความสามารถไมมผอนบาล กฎหมายใหขยายอายความออกไป 1 ป นบแตบคคลนนไดบรรลความสามารถเตมภมหรอไดมผอนบาลใหม
สทธเรยกรองของ ก ครบกาหนดอายความวนท 20 พฤศจกายน 2540 แตผอนบาลของ ก ถงแกกรรมเมอวนท 3 กรกฎาคม 2540 กอนทจะครบกาหนดอายความ และมการตง ง เปนผอนบาลคนใหม เมอ 30 พฤศจกายน 2540 อายความจะขยายไปอก 1 ป นบแตมการตงผอนบาล ดงนนสทธเรยกรองของ ก จะครบกาหนดอายความวนท 30 พฤศจกายน 2541
11.2.5 ผลของอายความ ก และ ข รวมกนกเงนจาก ค จานวน 300,000 บาท และ ก ข ไมเคยชาระหนให ค จนลวงเลย
ไป 11 ป ค ทวงถามให ก และ ข จดการชาระหน ก จงนาเงนชาระให ค 50,000 บาท พรอมกบเขยนหนงสอรบรองวาจะชาระหนทคางใหหมดสน ถา ก ไมชาระหนตามคารบรอง ค จงฟอง ก ข ใหรบผด ดงน ก ข จะตอสวาสทธเรยกรองของ ค ขาดอายความแลวไดหรอไม
ตามหลกกฎหมาย เมออายความครบกาหนดแลว ลกหนจะสละประโยชนแหงอายความกได แตการสละประโยชนเชนนนไมกระทบกระเทอนสทธของบคคลภายนอก
ตามปญหาหลงจาก ก ข รวมกนกเงน ค ไปถง 11 ปแลว ค จงทวงถาม สทธเรยกรองของ ค จงขาดอายความ 10 ป การท ก นาเงนไปชาระหนให ค และรบรองจะชาระหนทคางใหหมดสน เทากบ ก สละประโยชนแหงอายความการสละประโยชนเปนเรองเฉพาะตวของ ก ไมกระทบกระเทอน ข แตอยางใด ดงนน เมอ ค ฟอง ก ข ใหชาระหน ก จงไมอาจยกขอตอสวาสทธเรยกรองขาดอายความ สวนขอ สามารถตอสไดวา สทธเรยกรองของ ค ขาดอายความแลว
11.3 กาหนดอายความ
51
1. สทธเรยกรองทกฎหมายมไดกาหนดอายความไวโดยเฉพาะ สทธเรยกรองของรฐทจะเรยกคาภาษอากร และสทธเรยกรองทเกดขนโดยคาพพากษาทถงทสด หรอโดยสญญาประนประนอมยอมความมกาหนดอายความ 10 ป
2. สทธเรยกรองดอกเบยคางชาระ เงนทตองชาระผอนคนเปนงวด คาเชาทรพยสนทคางชาระ เงนเดอน เงนป เงนบานาญ คาอปการะเลยงด คาซอสงของเพอผลตเปนสนคาหรอเพอขายตอมกาหนดอายความ 5 ป
3. สทธเรยกรองในเรองทมความสาคญไมมากนก เชนคาซอสงของสาหรบใชสวนตว หรอในครวเรอน คาเชาทพก คาระวาง คาจางทมไดจายเปนเดอน คาเลาเรยน คารกษาพยาบาล คาจางวาความ คาตอบแทน คาคมงาน มกาหนดอายความ 2 ป
11.3.1 สทธเรยกรองทมอายความ 10 ป สทธเรยกรองกรณใดทมอายความ 10ป สทธเรยกรองทมอายความ 10 ป มดงน (1) สทธเรยกรองทกฎหมายมไดกาหนดอายความไวโดยเฉพาะ (2) สทธเรยกรองของรฐทจะเรยกคาภาษอากร (3) สทธเรยกรองทเกดขนโดยคาพพากษาถงทสด หรอโดยสญญาประนประนอมยอมความ 11.3.2 สทธเรยกรองทมอายความ 5 ป เมอวนท 1 มกราคม 2539 ก เชาอพารทเมนต ของ ข อยอาศย คาเชาเดอนละ 18,000 บาท
ชาระคาเชาวนสนเดอน ก ชาระคาเชาตลอดมา แตเมอสนเดอนกนยายน 2539 ก ไมชาระคาเชา และขนของออกจากอพารทเมนตไป ข จะฟองเรยกคาเชาจาก ก ภายในวนทเทาใด จงจะไมขาดอายความ
สทธเรยกรองคาเชาอสงหารมทรพยมอายความ 5 ป ตามกฎหมาย ก ผดนดไมชาระคาเชาวนท 30 กนยายน 2539 อายความ 5 ป จะสนสดลงในวนท 30 กนยายน 2544
ดงนน ข ตองฟองรอง ก เสยอยางชาภายในวนท 30 กนยายน 2544 จงจะไมขาดอายความ 11.3.3 สทธเรยกรองทมอายความ 2 ป ก ใชบตรเครดตซอตวโดยสารเครองบนของบรษท การบนไทย จากด เพอเดนทางไปประเทศ
สหรฐอเมรกา แลวไมชาระคาโดยสารให ดงน บรษท การบนไทย จากด ตองฟองรองบงคบคดภายในอายความกป
ตามกฎหมาย สทธเรยกรองของผขนสงคนโดยสารหรอสงของเรยกเอาคาโดยสาร คาระวาง คาธรรมเนยมมกาหนดอายความ 2 ป การขนสงคนโดยสารตามกฎหมาย รวมทงการขนสงทางบก ทางเรอ และทางอากาศยาน
บรษทการบนไทย จากด ถอวาเปนผขนสงคนโดยสารทางอากาศยาน ดงนจะตองฟองบงคบคดจาก ก ภายในกาหนด 2 ป แบบประเมนผล หนวยท 11 ระยะเวลาและอายความ
มาตรา 193/1 การนบระยะเวลาทงปวง ใหบงคบตามบทบญญตแหงลกษณะน เวนแตจะมกฎหมาย คาสงศาล ระเบยบขอบงคบ หรอนตกรรมกาหนดเปนอยางอน
มาตรา 193/4 ในทางคดความ ในทางราชการ หรอทางธรกจการคาและอตสาหกรรม วน หมายความวา เวลาทาการ ตามทไดกาหนดขนโดยกาหมาย คาสงศาล หรอระเบยบขอบงคบ หรอเวลาทาการตามปกตของกจการนน แลวแตกรณ
มาตรา 193/6 ถาระยะเวลากาหนดเปนเดอนและวนหรอกาหนดเปนเดอนและสวนของเดอน ใหนบจานวนเดอนเตมกอน แลวจงนบจานวนวนหรอสวนของเดอนเปนวน
ถาระยะเวลากาหนดเปนสวนของป ใหคานวณสวนของปเปนเดอนกอนหากมสวนของเดอน ใหนบสวนของเดอนเปนวน การคานวณสวนของเดอนตามวรรคหนงและวรรคสอง ใหถอวาเดอนหนงมสามสบวน มาตรา 193/7 ถามการขยายระยะเวลาออกไปโดยมไดมการกาหนดวนเรมตนแหงระยะเวลาทขยายออกไป ใหนบวนท
ตอจากวนสดทายของระยะเวลาเดมเปนวนเรมตน มาตรา 193/8 ถาวนสดทายของระยะเวลาเปนวนหยดทาการตามประกาศเปนทางการหรอตามประเพณ ใหนบวนท
เรมทาการใหมตอจากวนทหยดทาการนนเปนวนสดทายของระยะเวลา
1. ระยะเวลาทกาหนดเปนนาท ตองนบในทนท (มาตรา 193/2 การคานวณระยะเวลา ใหคานวณเปนวน แตถากาหนดเปนหนวยเวลาทสนกวาวน กใหคานวณตามหนวยเวลาทกาหนด
นน ) 2. ระยะเวลาทตองนบในทนทคอ ระยะเวลาทกาหนดเปนชวโมงหรอนาท
(มาตรา 193/3 ถากาหนดระยะเวลาเปนหนวยเวลาทสนกวาวนในเรมตนนบในขณะทเรมการนน ถากาหนดระยะเวลาเปนวน สปดาห เดอนหรอป มใหนบวนแรกแหงระยะเวลานนรวมเขาดวยกน เวนแตจะเรมการในวนนนเองตงแต
เวลาทถอไดวาเปนเวลาเรมตนทาการงานกนตามประเพณ ) 3. ระยะเวลาทกาหนดเปนวน วนแรกจะไมนบ
52
4. กาหนดระยะเวลาทไมนบวนแรกเขาในระยะเวลา คอ กาหนดเปนวน กาหนดเปนสปดาห กาหนดเปนเดอน และ กาหนดเปนป
5. ระยะเวลาทกฎหมายกาหนดใหใชสทธเรยกรองในศาลเรยกวา อายความ 6. สทธเรยกรองทมไดฟองคดบงคบภายในระยะเวลาทกฎหมายกาหนด จะมผลทาให ขาดอายความ 7. สทธเรยกรองทตองมการทวงถามกอน อายความเรมนบ ขณะทอาจทวงถามได 8. อายความเรมนบตงแต ขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองได 9. วนท 5 มกราคม 2539 ก ทาสญญากเงน ข เปนเงน 200,000 บาท ไมมกาหนดชาระคน อายความสทธ
เรยกรองของ ข เรมนบ วนท 5 มกราคม 2539 10. ก ทาสญญากเงน ข จานวน 200,000 บาท เมอวนท 10 มกราคม 2539 กาหนดใชคนใน 1 เดอน อายความ
สทธเรยกรองของ ข เรมนบ ในวนท 10 กมภาพนธ 2539 11. การทลกหนทาหนงสอรบสภาพหนใหเจาหน จะมผลตออายความในหนรายนนคอ อายความสะดดหยดลง 12. การทเจาหนฟองคดตอศาลเพอบงคบตามสทธเรยกรอง จะมผลตออายความของสทธเรยกรองน คอ อาย
ความสะดดหยดลง 13. กรณอายความครบกาหนดในวนหยดราชการจะมผลคอ อายความขยายออกไป
(มาตรา 193/8 ถาวนสดทายของระยะเวลาเปนวนหยดทาการตามประกาศเปนทางการหรอตามประเพณ ใหนบวนทเรมตอจากวนสดทายของระยะเวลาเดมเปนวนเรมตน )
14. กรณอายความครบกาหนดในระหวางมเหตสดวสย จะมผลคอ อายความขยายออกไป 15. หนทขาดอายความจะมผลตอลกหนคอ ลกหนปฏเสธการชาระหน 16. ศาลจะอางอายความเปนเหตผลในการยกฟองโจทยไดในกรณ ลกหนยกอายความขนตอส 17. สทธเรยกรองซงกฎหมายมไดกาหนดอายความไวโดยเฉพาะ กฎหมายใหมอายความ 10 ป
มาตรา 193/30 อายความนน ถาประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนมไดบญญตไวโดยเฉพาะ ใหมกาหนด 10 ป มาตรา 193/31 สทธเรยกรองของรฐทจะเรยกเอาคาภาษอากรใหมกาหนดอายความ 10 ป สวนสทธเรยกรองของรฐท
จะเรยกเอาหนอยางอนใหบงคบบทบญญตในลกษณะน มาตรา 193/32 สทธเรยกรองทเกดขนโดยคาพพากษาของศาลถงทสด หรอโดยสญญาประนประนอมยอมความ ใหม
กาหนดอายความสบป ทงนไมวาสทธเรยกรองเดมจะมกาหนดอายความเทาใด มาตรา 193/33 สทธเรยกรองตอไปนใหมกาหนดอายความหาป
(1) ดอกเบยคางชาระ (2) เงนทตองชาระเพอผอนทนคนเปนงวดๆ (3) คาเชาทรพยสนคางชาระ เวนแตคาเชาสงหารมทรพยตามมาตรา 193/34 (6) (4) เงนคางจาย คอ เงนเดอน เงนป เงนบานาญ คาอปการะเลยงดและเงนอนๆ ในลกษณะทานองเดยวกบท
มการกาหนดจายเปนระยะเวลา (5) สทธเรยกรองตามมาตรา 193/34 (1) (2) และ (5) ทไมอยในบงคบอายความสองป
18. สทธเรยกรองเงนคาภาษอากรของรฐ มอายความ 10 ป 19. มหาวทยาลยของรฐหรอเอกชนเรยกคาธรรมเนยมการศกษาจากนกศกษา จะตองฟองภายในกาหนดอาย
ความ 2 ป 20. ขาราชการหรอลกจางบรษทเอกชนฟองเรยกเงนเดอนคางจายตองฟองภายในกาหนดอายความ 5 ป
มาตรา 193/34 สทธเรยกรองตอไปนใหมกาหนดอายความสองป (๑) ผประกอบการคาหรออตสาหกรรม ผประกอบหตถกรรม ผประกอบศลปะอตสาหกรรมหรอชางฝมอ เรยกเอา
คาของทไดสงมอบ คาการงานทไดทา หรอคาดแลกจการของผอนรวมทงเงนทไดออกทดรองไป เวนแตเปนการทไดทาเพอกจการของฝายลกหนนนเอง
(๒) ผประกอบการเกษตรกรรมหรอการปาไม เรยกเอาคาของทไดสงมอบอนเปนผลตผลทางเกษตรหรอปาไม เฉพาะทใชสอยในบานเรอนของฝายลกหนนนเอง
(๓) ผขนสงโดยสาร หรอสงของหรอผรบสงขาวสาร เรยกเอาคาโดยสาร คาระวาง คาเชา คาธรรมเนยม รวมทงเงนทไดออกทดรองไป
(๔) ผประกอบการธรกจโรงแรมหรอหอพก ผประกอบธรกจในการจาหนายอาหารและเครองดม หรอผประกอบธรกจสถานบรการตามกฎหมายวาดวยสถานบรการเรยกเอาคาทพก อาหารหรอเครองดม คาบรการหรอคาการงานทไดทาใหแกผมาพกหรอใชบรการ รวมทงเงนทไดออกทดรองไป
(๕) ผขายสลากกนแบง สลากกนรวบ หรอสลากทคลายคลงกน เรยกเอาคาขายสลาก เวนแตเปนการขายเพอการขายตอ
(๖) ผประกอบการธรกจในการใหเชา สงหารมทรพย เรยกเอาคาเชา (๗) บคคลซงมได เขาอยในประเภททระบไวใน (๑) แตเปนผประกอบธรกจในการดแลกจการของผอนหรอรบทา
การงานตางๆ เรยกเอาสนจางอนจะพงไดรบในการนน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป (๘) ลกจางซงรบใชการงานสวนบคคล เรยกเอาคาจางหรอสนจางอนเพอการงานททา รวมทงเงนทไดออกทดรอง
ไป หรอนายจางเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป (๙) ลกจางไมวาจะเปนลกจางประจา ลกจางชวคราว หรอลกจางรายวน รวมทงผฝกหดงาน เรยกเอาคาจางหรอ
สนจางอยางอน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอลกจางเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป (๑๐) ครสอนผฝกหดงาน เรยกเอาคาฝกสอนและคาใชจายอยางอนตามทไดตกลงกนไว รวมทงเงนทไดออกทด
รองไป (๑๑) เจาของสถานศกษาหรอสถานพยาบาลเรยกเอาคาธรรมเนยมการเรยน และคาธรรมเนยมอนๆ หรอคา
รกษาพยาบาล และคาใชจายอยางอน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป (๑๒) ผรบคนไวเพอการบารงเลยงดหรอฝกสอน เรยกเอาคาการงานททาให รวมทงเงนทไดออกทดรองไป (๑๓) ผรบเลยงหรอผฝกสอนสตว เรยกเอาคาการงานททาให รวมทงเงนทไดออกทดรองไป
53
(๑๔) ครหรออาจารยเรยกเอาคาสอน (๑๕) ผประกอบวชาชพเวชกรรม ทนตกรรม การพยาบาล การผดงครรภ ผประกอบการบาบดโรค หรอผประกอบ
โรคศลปะ สาขาอนๆ เรยกเอาคาการงานททาใหรวมทงเงนทไดออกทดรองไป (๑๖) ทนายความหรอผประกอบวชาชพทางกาหมายรวมทงพยานผเชยวชาญเรยกเอาคาการงานททาให รวมทง
เงนทไดออกทดรองไป หรอคความเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป (๑๗) ผประกอบวชาชพวศวกรรม สถาปตยกรรม ผสอบบญช หรอผประกอบวชาชพอสระอนๆ เรยกเอาคาการงาน
ททาใหรวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอผวาจางใหประกอบการงานดงกลาวเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป
หนวยท 12 สญญา : หลกทวไป
1. สญญาเปนเรองของกฎหมายเอกชน ซงมความเกยวพนกบกฎหมายในลกษณะนตกรรม 2. สญญาเปนความตกลงระหวางบคคลตงแต 2 ฝายขนไป ซงมวตถประสงคในอนทจะกอใหเกด
ความผกพนในทางกฎหมาย 3. คาเสนอคอ การแสดงเจตนาของคสญญาฝายหนงตอบคคลอกฝายหนง โดยมวตถประสงคในการ
ทจะทาสญญาผกพนกน 4. คาสนองคอการแสดงเจตนาของคสญญาอกฝายหนง ทตกลงยนยอมเขาทาสญญากบผทาคา
เสนอ 5. คาเสนอทมลกษณะเปนคามนซงผกพนผทาคาเสนอแตฝายเดยว อนอาจกอใหเกดผลผกพน
ในทางกฎหมายได เชนสญญา 6. คามนเปนการแสดงเจตนาฝายเดยวของผใหคามนและมผลผกพนผใหคามน
12.1 ขอความทวไป 1. สญญาเปนสาขาหนงของกฎหมายเอกชน 2. สญญา คอ นตกรรมประเภทหนงซงตองนาหลกกฎหมายนตกรรมมาใชบงคบแกเรองของสญญา
เทาทในเรองของสญญามไดบญญตไวเปนพเศษ
12.1.1 สญญากบกฎหมายเอกชน ทวาสญญาเปนบทบญญตของกฎหมายในสาขาเอกชนนน ทานเขาใจวาอยางไร บทบญญตของกฎหมายในเรองของสญญา เปนบทบญญตทวาดวยความผกพนในทางกฎหมายท
เอกชนทวไปทอยในฐานะเดยวกนสามารถทาความตกลงกอใหเกดขนได 12.1.2 ความเกยวพนระหวางกฎหมายลกษณะสญญากบกฎหมายลกษณะนตกรรม สญญามความเกยวพนกบนตกรรมอยางไร สญญาเปนนตกรรมประเภทหนงทเกดจากการตกลงกอความผกพนในทางกฎหมายระหวางบคคล
ตงแตสองฝายขนไป ดงนนหลกทวไปในเรองของการทานตกรรมจงตองนามาใชบงคบแกกรณการทาสญญาดวย เวนแตในเรองของสญญาจะไดมบทบญญตในเรองนนๆ ไวเปนพเศษ
12.2 ลกษณะทวไปของสญญา สญญา ตองมบคคลตงแต 2 ฝายขนไปแสดงเจตนาตกลงยนยอม โดยมวตถประสงคอยางหนงอยาง
ใดในการกอใหเกดผลผกพนในทางกฎหมายขน
12.2.1 ความหมายของสญญา ทานเขาใจคาวา “สญญา” วาอยางไร การใหความหมายของคาสญญานนยงแตกตางกนอยบางตามแนวความคด สาหรบกฎหมายไทย
นน สญญานนมความหมายคอนขางกวาง เพราะหมายถงความตกลงระหวางบคคลตงแต 2 ฝาย ทมความประสงคทจะกอใหเกดผลผกพนในทางกฎหมาย หรออกนยหนง หมายถงนตกรรมทแสดงการแสดงเจตนาของบคคลตงแต 2 ฝายขนไป
12.2.2 สาระสาคญของสญญา ทวาสญญาตองเกดจากการแสดงเจตนาของบคคลตงแต 2 ฝายไปนน เพราะเหตใดจงใชคาวา
“สองฝาย” แทนทจะใชคาวา “สองคน” แสดงเจตนาทานตกรรมและสญญานน กฎหมายไมไดคานงถงจานวนตวบคคลทแสดงเจตนาวาม
สองคนหรอกคน หากแตคานงถงการแสดงเจตนาทไดมการกระทาออกมาแตละการแสดงเจตนาเปนสาคญเพราะฉะนน การแสดงเจตนาอนหนงนนอาจเกดจากการแสดงเจตนาของบคคลหลายๆคน กได เชนกรณของการแสดงเจตนาของผมกรรมสทธรวมในทรพยอนหนงอนใด หรอการแสดงเจตนาของหางหนสวนจากดซงเปนนตบคคลประกอบดวยบคคลเปนจานวนมาก
54
ทวาการทาสญญา บคคลซงแสดงเจตนาตกลงกนจะตองมวตถประสงคทจะกอใหเกดผลผกพน
ในทางกฎหมายนน “วตถประสงค” เชนวานนคออะไร หมายถงความประสงคหรอความมงหมายทคสญญาทงหลาย ททาสญญาแตละลกษณะของ
สญญาจะพงไดรบจากการทาสญญานน เชน การตกลงทาสญญาซอขายไมวาจะเปนสญญาซอขายสงใดๆ ยอมมวตถประสงคเปนการโอนกรรมสทธในทรพยสนของเจาของทรพย คอผขาย ใหกบผซอโดยผซอจะตองชาระราคาของสงของทซอขายกนนน หรอสญญาเชาทรพยยอมมวตถประสงคทเจาของทรพยใหคสญญาอกฝายหนงไดใชประโยชนในทรพยของตน โดยเจาของทรพยไดคาเชาใชประโยชนเปนการตอบแทน
12.3 คาเสนอ 1. คาเสนอ คอ การแสดงเจตนาทมขอความชดเจน แนนอนเพยงพอทจะถอวาเปนขอผกพนถาหาก
อกฝายหนงตอบตกลงตามทผเสนอไดแสดงเจตนาไป 2. คาเสนอตอบคคลทอยเฉพาะหนา และคาเสนอตอบคคลทอยหางโดยระยะทาง มผลผกพนผทา
คาเสนอในชวงระยะเวลาตามทกฎหมายบญญต เวนแตจะเปนกรณทผเสนอกาหนดระยะเวลาทตนผกพนไวโดยเฉพาะ
3. ผทาคาเสนอซงถอนคาเสนอกอนทคาเสนอของตนสนความผกพนจะตองรบผดตอบคคลอนซงเปนผรบคาเสนอและตองเสยหายจากการถอนคาเสนอนน
12.3.1 การแสดงเจตนาเพอทาสญญาโดยทวไป แผนปลวโฆษณาของสนคากด ประกาศประกวดราคาของทางราชการกด มผลในทางกฎหมาย
หรอไมอยางไร ทงสองกรณมลกษณะเปนการแสดงเจตนาเชญชวน หรอทาบทามผรบการแสดงเจตนาทสนใจ
เพอใหแสดงเจตนาทาคาเสนอกบตนตอไป
12.3.2 ความหมายและลกษณะของคาเสนอ คาเสนอมความหมายอยางไร คาเสนอคอการแสดงเจตนาของคสญญาฝายหนงทมขอความชดเจนแนนอน เพยงพอทถอวาจะ
เปนขอผกพนคกรณอกฝายหนงได ถาคสญญาซงไดรบการแสดงเจตนานนตอบตกลงตามคาเสนอ ซงการแสดงเจตนาทาคาเสนอนนอาจเปนการแสดงเจตนาตอบคคลใดเปนการเฉพาะตว เชน ทาคาเสนอตอนาย ก หรอเปนแสดงเจตนาตอบคคลทวไป เชน การขายตวของโรงภาพยนตร หรอการแสดงเจตนารบขนสงของรถยนตโดยสารขององคการขนสงมวลชนกรงเทพฯ
12.3.3 การทาคาเสนอตอบคคลทอยเฉพาะหนาและการทาคาเสนอตอบคคลทอยหางโดยระยะทาง
การแสดงเจตนาทาคาเสนอตอบคคลทอยเฉพาะหนากบการแสดงเจตนาทาคาเสนอตอบคคลทอยหางโดนระยะทางมลกษณะตางกนอยางไร
การแสดงเจตนาทาคาเสนอตอบคคลทอยเฉพาะหนานน ผทาคาเสนอสามารถแสดงเจตนาทาความเขาใจกบคกรณอกฝายหนงไดทนท เชน คกรณนงคยกนอยหรออาจจะอยกนคนละจงหวด แตไดแสดงเจตนาทาคาเสนอโดยการโทรศพทตดตอตกลงกนแตการแสดงเจตนาทาคาเสนอตอบคคลทอยหางโดยระยะทางนนผทาคาเสนอไมสามารถแสดงเจตนาทาความเขาใจกบคกรณอกฝายหนงไดทนท ซงอาจเนองจากอยหางไกลกนจาเปนตองเขยนจดหมายตดตอถงกน หรออาจจะอยบานตดกน แตไดใชวธเขยนจดหมายลงทะเบยนเพอใหมหลกฐานในการรบแสดงเจตนาทาใหไมสามารถทาความเขาใจกนไดทนท
12.3.4 ผลผกพนของคาเสนอ คาเสนอทผทาคาเสนอไดแสดงตอคกรณอกฝายหนงนนมผลผกพนผทาคาเสนอเพยงใด แยกพจารณาวาถาเปนคาเสนอตอบคคลทบงระยะเวลาใหทาคาสนอง คาเสนอนนยอมผกพนผทา
คาเสนอตลอดระยะเวลาทบงไวในคาเสนอ ถาเปนคาเสนอทไมไดบงระยะเวลาใหทาคาเสนอ จะตองแยกพจารณาวาเปนคาเสนอทกระทาตอ
บคคลทอยเฉพาะหนา หรอเปนคาเสนอทกระทาตอบคคลทอยหางโดยระยะทาง ในกรณแรกคาเสนอยอมมผลผกพนทาคาเสนอ ณ สถานทและในชวระยะทมการทาคาเสนอนน
สวนในกรณหลงคาเสนอยอมมผลผกพนภายในระยะเวลาอนสมควรทผรบคาเสนอจะตอบสนองคาเสนอนน แตอยางไรกตาม ทงสองกรณจะตองคานงถงสภาพลกษณะของคาเสนอตลอดจนพฤตการณทวไปในการทจะตองใชเวลาในการตอบสนองพจารณาประกอบกน
55
12.3.5 ปญหาความรบผดของผทาคาเสนอในกรณผเสนอถอนคาเสนอของตนกอนทคาเสนอสนความผกพน
ในกรณทผทาคาเสนอถอนคาเสนอของตนกอนทคาเสนอจะสนความผกพนตามมาตรา 354 มาตรา 355 หรอมาตรา 356 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในกรณดงกลาวผรบคาเสนอยงมไดตอบสนอง ผทาคาเสนอจะตองรบผดในการถอนคาเสนอของตนหรอไม เพยงใด ถาผรบคาเสนอตองเสยหายจากการตระเตรยมอะไร เพอตอบสนองทาสญญา
ยงมความเหนแตกตางกนอยบาง ฝายหนงเหนวาเมอยงไมเกดสญญา หากมความเสยหายใดๆเกดขนเปนเรองทจะตองพจารณาจากหลกกฎหมายในเรองละเมดแตอกฝายหนงเหนวาแมสญญาจะยงไมเกดแตไดมนตกรรมฝายเดยวเกดขนแลว เมอมการฝาฝนไมปฏบตตามเจตนาของตนทไดแสดงไว จงไมใชเปนเรองความรบผดทางละเมด อยางนอยถอวาเปนความรบผดกอนสญญา
12.4 คาสนอง 1. คาสนองคอการแสดงเจตนาตอบตกลงเขาทาสญญากบผทาคาเสนอ 2. คาสนองทไมตรงกบคาเสนอ หรอ ทสงมาลวงเวลา คาสนองนนมผลเปนคาเสนอของผทาคา
สนองนนขนมาใหม 3. คาสนองลวงเวลาทมไดเกดขนเพราะความผดของผสนองเองมผลทาใหคาสนองนนเปนคาสนอง
ทมผลสมบรณได
12.4.1 ความหมายและลกษณะของคาสนอง คาสนองมความหมายอยางไร คาสนองคอการแสดงเจตนาของบคคลผไดรบคาเสนอในการตอบรบทาสญญาตามคาเสนอโดยม
ขอความตรงคาเสนอ 12.4.2 คาสนองทไมตรงกบคาเสนอ คาสนองทไมตรงกบคาเสนอคออะไร มผลในกฎหมายอยางไร คาสนองทไมตรงกบคาเสนอคอ คาสนองทมใจความแตกตางเปลยนแปลงไปจากคาเสนอไมวาจะ
โดยมขอความเพมเตม มขอจากดหรอมขอแกไขไปจากคาเสนอทมมาถงตน ซงตามกฎหมายถอวาคาสนองดงกลาวมผลเปนคาบอกปดไมรบคาเสนอ และถอวาเปนคาเสนอขนใหมในตว แตทจะมผลเปนคาเสนอขนใหมในตวนน คาสนองนนจะตองเปนการแสดงเจตนาทโดยเนอหาสาระของคาสนองทมไปนนมลกษณะสมบรณทจะเปนคาเสนอไดในตวเองดวย
12.4.3 คาสนองลวงเวลา คาสนองลวงเวลาหมายความวาอยางไร และมผลในกฎหมายอยางไร คาสนองลวงเวลาคอ คาสนองซงผทาคาสนองไดแสดงเจตนาตอบตกลงทาสญญาแตมไดไปถง
ผทาคาเสนอภายในกาหนดเวลาตามทกาหนดไวในมาตรา 354 มาตรา 355 หรอมาตรา 356 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย แลวแตละกรณ กฎหมายถอวาคาสนองทลวงเวลานน มผลเปนคาเสนอขนใหมในตว ซงการทคาสนองจะมผลเปนคาเสนอขนใหมในตว จะตองมลกษณะเชนเดยวกบคาสนองทไมตรงกบคาเสนอคอคาสนองนนโดยเนอหาสาระของคาสนองนน มลกษณะสมบรณทจะเปนคาเสนอไดในตวเองดวย
คาสนองลวงเวลานนกฎหมายถอวาเปนคาเสนอขนใหมในตวเสมอไป หรอไม เพยงใด คาสนองลวงเวลานนกฎหมายถอวาเปนคาเสนอขนใหมในตวนน ไมเสมอไป ถาเปนคาสนองทสง
มาลวงเวลาแตเปนทปรากฏชดวาคาบอกกลาวสนองนนไดโดยสงวถทางตามปกต ซงควรจะไดมาถงภายในกาหนดเวลา แตเพราะเหตเชนนาทวม หรอพนกงานไปรษณยจดแยกจดหมายผด ทาใหสงจดหมายไมไดหรอลาชากวาปกตทาใหผทาคาเสนอไมไดรบคาสนองภายในเวลาอนควรไดรบในกาหนดเวลา กฎหมายบญญตใหผเสนอตองบอกกลาวใหผรบคาเสนอนนทราบโดยพลน (หรออาจจะไดบอกกอนแลวเชนเมอเลยเวลาอนควรไดรบคาสนอง จงไดไปใหทราบวาไมไดรบคาสนองภายในกาหนด ) ซงถาผทาคาเสนอบอกกลาวเชนนแลว คาสนองลวงเวลานนจงจะไมมผลกอใหเกดสญญา และถอวาเปนคาเสนอขนใหมในตว ถาผทาคาเสนอไมบอกกลาวผทาคาสนองโดยพลน กฎหมายถอวาคาสนองนนไมลวงเวลา ซงหากคาสนองนนมความสมบรณในฐานะเปนคาสนองกทาใหเกดสญญาขนได
12.5 คามน การแสดงเจตนาของผทาคาเสนอซงกระทาตอบคคลทวไปในลกษณะทผกพนผทาคาเสนอแตฝาย
เดยว ซงไดแก กรณคามนจะใหรางวลในกรณทมผกระทาการอยางหนงอยางใดไดสาเรจตามมาตรา 362 และคามนจะใหรางวลในการประกวดชงรางวล ตามมาตรา 365 มผลทาใหผซงกระทาการไดตามทมการใหคามนไว ไดรบรางวลอนมผลบงคบไดดงสญญา
56
12.5.1 คามนจะใหรางวลในกรณทมผกระทาการอยางหนงอยางใดไดสาเรจ คามนในการใหรางวลกบคามนในการประกวดชงรางวลตางกบคาเสนอหรอไมอยางไร และตาง
จากคามนประเภทอนๆอยางไร คามนตามนยทกลาวขางตนเปนการแสดงเจตนาอนเปนนตกรรมฝายเดยว ซงผแสดงเจตนา
ประกาศแกบคคลทวไป ผกพนตนเองในการทจะใหรางวลแกผกระทาตามทไดแสดงเจตนาประกาศโฆษณาไว ทงนแมถงวาผกระทาการนนจะไมไดมงหวงในรางวลกตาม
คามนดงกลาวยอมแตกตางจากคามนจะซอจะขายซงเปนเรองของสญญาหรอนตกรรมสองฝายซงเมอผไดรบคามนไดแสดงเจตนาตอบตกลงจะซอหรอจะขาย สญญากยอมเกดขน
12.5.2 คามนจะใหรางวลในการประกวดชงรางวล ระหวางคามนจะใหรางวลตามมาตรา 362 กบคามนในการประกวดชงรางวลตามมาตรา 365 มขอ
แตกตางในสาระสาคญอยางไร คามนจะใหรางวลนน ผใหคามนมงใหความสาเรจของการกระทาอยางใดอยางหนงตามทตนได
ประกาศโฆษณาไว เชน จบผรายไดหรอหากระเปาสตางคททาหายไวพบ เปนตน แตคามนในการประกวดชงรางวลนน ผใหคามนตองการใหบคคลหลายๆคนมาทาการแขงขนกนในเรองใดเรองหนง ซงใครทมความสามารถหรอทาไดดกวาคนอนยอมมสทธไดรบรางวล เชน คาทนในการประกวดภาพเขยน หรอประกวดนางงาม เปนตน
แบบประเมนผล หนวยท 12 สญญา : หลกทวไป
ความหมายของสญญา คอ การทบคคลสองฝายแสดงเจตนาทานตกรรมโดยมคาเสนอและคาสนอง ซงมความประสงคตกลงตรงกนในอนทจะกอใหเกดนตสมพนธอยางหนงอยางใดขน
สญญา เปนนตกรรมซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาของบคคลหลายฝายอนกอใหเกดมหน สญญา ไดแกการแสดงเจตนาระหวางบคคลตงแตสองฝายขนไป ซงแสดงเจตนาตอกนและกน สญญา เปนนตกรรมสองฝายเกดขนโดยการแสดงเจตนาของคสญญา และเพอตกลงมงตอผลในกฎหมาย สาหรบกรณ
ของสญญานตองเปนชนดทกอใหเกดหน มาตรา 149 นตกรรมหมายความวาการใดๆ อนทาลงไปโดยชอบดวยกาหมายและดวยใจสมครมงโดยตรงตอการผก
นตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ สญญานน เปนการแสดงเจตนาของบคคลตงแตสองฝายขนไปทมงตอการกอใหเกดผลในทางกาหมายอนไดแกหน
ตามทคสญญาประสงค จาแนกสาระสาคญของความหมายของสญญาไดเปน 3 ประการ ประการทหนงสญญาตองมบคคลสองฝาย สญญานนจะตองเกดขนจากการแสดงเจตนาของบคคลตงแตสองฝายขนไป
เสมอ ถาไมมคสญญาหรอบคคลสองฝายแลว จะไมมทางเกดเปนสญญาขนได ประการทสอง ตองมการแสดงเจตนาอนมการยนยอมของบคคลสองฝาย ทงสองฝายมความตกลงเหนชอบเปนอนหนง
อนเดยวกนทเรยกวามความตกลงยนยอมกน ประการทสาม ความตกลงยนยอมของบคคลสองฝายแมจะเปนเรองซงมความถกตองตรงกน แตความตกลงยนยอมเชน
วานน จะตองเปนเรองซงคสญญาทงสองฝายนนมวตถประสงคทจะกอใหเกดผลผกพนในทางกฎหมายตามทสองฝายตองการ คาเสนอ เปนการแสดงเจตนาของฝายหนงซงตองการจะเขาทาสญญากบอกฝายหนงเราเรยกการแสดงเจตนาของฝาย
นนวาเปน “คาเสนอ” คาสนอง การแสดงเจตนาของผซงประสงคจะตกลงยนยอมตอบรบเขาทาสญญากบฝายทแสดงเจตนาเสนอมา เรา
เรยกวา “คาสนอง” มาตรา 355 บคคลทาคาเสนอไปยงผอนซงอยหางกนโดยระยะทาง และมไดบงระยะเวลาใหทาคาสนอง จะถอนคา
เสนอของตนเสยภายในเวลาอนควรคาดหมายวาจะไดรบคาบอกกลาวสนองนน ทานวาหาอาจถอนไดไม มาตรา 356 คาเสนอทาแกบคคลผอยเฉพาะหนา โดยมไดบงระยะเวลาเวลาใหทาคาสนองนน เสนอ ณ ทใดเวลาใดก
ยอมจะสนองรบไดแต ณ ทนนเวลานน ความขอนทานใหใชตลอดถงการทบคคลคนหนงทาคาเสนอไปยงบคคลอกคนหนงทางโทรศพทดวย
1. กฎหมายวาดวยสญญาเปนสวนหนงของกฎหมาย ในสาขาเอกชน 2. ความหมายของสญญา คอ นตกรรมสองฝายเกดขนโดยการแสดงเจตนาของคสญญา 3. คาเสนอ เปนความหมายของการแสดงเจตนาทมขอความชดเจนพอทจะถอวาเปนความผกพน ถาหากอก
ฝายหนงตอบตกลงตามทมผเสนอไดแสดงเจตนาไป 4. ผลตามกฎหมายของกรณคาสนองทไมตรงกบคาเสนอ ถอเปนคาสนองลวงเวลา 5. หลกเสรภาพในการทาสญญา หมายความวา คสญญาสามารถจะทาสญญาผกพนกนได ภายในของ
เขตทกฎหมายกาหนด 6. การโฆษณาขายสนคาทางหนงสอพมพมผลในทางกฎหมาย ไมมผลในทางกฎหมาย เพราะเปนเพยง
เจตนาเชญชวน 7. คาเสนอททาตอบคคลเฉพาะของมผลเมอ ผรบคาเสนอทราบถงเจตนาของผเสนอ 8. คาสนอง เปนความหมายของการแสดงเจตนาตอบตกลงเขาทาสญญากบผแสดงเจตนาอกฝายหนง 9. คาเสนอขนใหม เปนกรณทคาสนองไมตรงกบคาเสนอ
57
10. ลกษณะของคามนจะใหรางวล เปนนตกรรมฝายเดยวทผใหคามนแสดงเจตนาประกาศตอบคคลทวไป
11. เมอคาสนองตอบขอความถกตองตรงกบคาเสนอและไดกระทาภายในระยะเวลายอม เกดสญญา ในกฎหมาย
12. เมอคาสนองตอบขอความถกตองตรงกบคาเสนอและไดกระทาภายในระยะเวลายอมเกดผล เกดสญญา 13. โทรศพททางไกลจากกรงเทพฯ ทาคาเสนอขายบานใหบคคลทอยเชยงใหม ถอวาเปนกรณคาเสนอ
ตอบคคลอยเฉพาะหนา (มาตรา 168 การแสดงเจตนาทกระทาตอบคคลซงอยเฉพาะหนาใหถอวามผลนบแตผไดรบการแสดงเจตนาไดทราบ
การแสดงเจตนานน ความขอนใหใชตลอดถงการทบคคลหนงแสดงเจตนาไปยงบคคลอกบคคลหนงโดยทางโทรศพท หรอโดยเครองมอสอสารอยางอนหรอโดยวธอนซงสามารถตดตอถงกนไดทานองเดยวกน )
14. รถประจาทางวงรบสงคนโดยสาร ถอเปนคาเสนอ 15. สญญามความเกยวของกบนตกรรมคอ สญญาเปนนตกรรมประเภทหนง 16. ลกษณะของคามนจะใหรางวลเปนนตกรรมฝายเดยวทผใหคามนแสดงเจตนาประกาศตอบคคลทวไป
หนวยท 13 การเกด การตความและประเภทของสญญา
1. สญญาเกดขนเมอมความตกลงยนยอมกนขนระหวางบคคลผทาคาเสนอและผทาคาสนอง 2. สญญาตองตความตามหลกการตความในเรองนตกรรม ตามมาตรา 171 และตองพจารณาตาม
ความมงหมายของสญญาในทางสจรต โดยพเคราะหถงปกตประเพณดวย คอ มาตรา 368 3. สญญาแบงออกเปนประเภทตางๆ ไดดงตอไปนคอ สญญาตางตอบแทน และสญญาไมตางตอบ
แทน สญญามคาตางตอบแทน และสญญาไมมคาตางตอบแทน สญญาประธาน และสญญาอปกรณ สญญามชอ (เอกเทศสญญา) และสญญาไมมชอ สญญาทมลกษณะผกมดโดยเงอนไขทผเสนอกาหนดสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก
13.1 การเกดสญญา 1. สญญายอมเกดขนเมอคาสนองตอบมขอความถกตองตรงกนกบคาเสนอและไดกระทาภายใน
ระยะเวลา เวนแตในบางกรณทกฎหมายใหถอวาสญญาเกดขนไดเมอมการกระทาอยางหนงอยางใดโดยมตองตอบตกลงเปนคาสนอง
2. ในกรณทคสญญายงมไดตกลงกนในขอสาระสาคญทกขอ หรอในกรณทคสญญาตกลงกนวาจะทาสญญาเปนหนงสอ และยงมไดมการทาเปนหนงสอ กฎหมายใหสนนษฐานวาสญญายงไมเกดขน
13.1.1 การเกดของสญญาททาขนระหวางบคคลทอยหางโดยระยะทาง ในกรณการทาสญญาตอบคคลทอยหางโดยระยะทางนนสญญาเกดขนเมอใด สญญายอมเกดขนเมอคาสนองไปถงผทาคาเสนอ ซงเปนไปตามหลกหรอทฤษฎวาการแสดง
เจตนามผลตามกฎหมายเมอใด สาหรบกรณตามทมคาถาม คงเปนไปตามทฤษฎในขอทถอวาการแสดงเจตนาจะมผลตามทตองการ เมอผตองการจะสงการแสดงเจตนาไปถงไดรบการแสดงเจตนานนแลว อนมความหมายวาคาสนองทสงไปถงผรบ หรออกนยหนง การแสดงเจตนานนอยในอานาจของผรบการแสดงเจตนาจะทราบได ทงนโดยไมคานงวาผรบจะตองไดรบทราบถงการแสดงเจตนานนแลวจรงหรอไม
ในกรณทหลงจากผทาคาเสนอไดสงคาเสนอไปยงผรบคาเสนอ แตกอนทการแสดงเจตนาเสนอ
จะไปถงผรบคาเสนอ ปรากฏวา ผทาคาเสนอตาย หรอศาลสงใหผนนเปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ อยากทราบวาการแสดงเจตนาทาคาเสนอนนถาในทสดไปถงผรบคาเสนอ จะมผลอยางไรหรอไม
ในเรองน บทบญญตของสญญามาตรา 360 ปพพ. ไดบญญตแตกตางไปจากหลกทวไปในเรองของนตกรรม กลาวคอ โดยทวไปแลวคงเปนไปตามหลกทบญญตในมาตรา 169 วรรค 2 แหง ปพพ. ซงเปนหลกทวไปของนตกรรมซงวางหลกไวแลว ในกรณดงกลาวไมเปนเหตใหความสมบรณแหงการอสดงเจตนาตองเสอมเสยไป แตในเรองของสญญานนมขอยกเวนวา เวนเสยแตกรณนนจะขดกบเจตนาทผทาคาสนองไดแสดงไว คอ ผทาคาเสนอประสงคจะตกลงผกพนแตเฉพาะกบตนซงเปนผทาคาเสนอเทานน หรออกประการหนง ถาผรบคาเสนอกอนทจะตอบสนองไดรแลววาผทาคาเสนอตายหรอตกเปนผไรความสามารถ กฎหมายจงบญญตวา คาเสนอนนไมมผลตามกฎหมายเปนคาเสนอ
13.1.2 การเกดของสญญาททาขนระหวางบคคลทอยเฉพาะหนา การแสดงเจตนาตอบคคลทอยเฉพาะหมายความวาอยางไร การแสดงเจตนาตอบคคลทอยเฉพาะหนาหมายความวา เปนการแสดงเจตนาตอคกรณอกฝาย
หนงในลกษณะทสามารถทาความเขาใจไดทนท โดยไมตองคานงถงระยะทางใกล-ไกล และกฎหมายใหรวมการแสดงเจตนาทางโทรศพทได
58
13.1.3 กรณทสญญาเกดขนโดยไมตองมคาบอกกลาวสนอง ในกรณใดบางทสญญาเกดขนโดยไมตองมคาบอกกลาว สญญาในบางกรณอาจเกดไดโดยไมตองมคาสนอง ซงไดในกรณซงตามปกตประเพณไม
จาเปนตองมคาสนอง หรอเปนกรณทผเสนอไดแสดงเจตนาไว 13.1.4 กรณทกฎหมายสนนษฐานวาสญญายงไมเกดขน มกรณใดบางทคสญญาไดแสดงเจตนาทาคาเสนอและคาสนองถกตองกนแลว แตกฎหมายยง
สนนษฐานวาสญญายงไมเกดขน ตามทกฎหมายบญญตไวจะเหนวามอย 2 กรณ คอกรณตามมาตรา 366 และกรณตามมาตรา
367 ซงไดแกกรณทคสญญายงไมไดตกลงกนในขอทคสญญาถอวาเปนขอสาระสาคญบางขอ กบกรณทคสญญาตกลงกนวาสญญาททากนนนจะตองทาเปนหนงสอ เมอยงมไดมการทาเปนหนงสอกฎหมายสนนษฐานวาสญญายงมไดเกดเกดขน
13.2 การตความสญญา การตความสญญานน ตองคนหาเจตนาทแทจรงของการแสดงเจตนาของคสญญาททากนขน และ
ตองตความการแสดงเจตนาหรอความตกลงนน โดยคานงถงความสจรตของคสญญา ประกอบกบปกตประเพณทประพฤตปฏบตกนในเรองนนๆ ดวย
13.2.1 การตความสญญา กบการตความนตกรรม การตความสญญามขอแตกตางจากการตความนตกรรมอยางไรบาง การตความสญญาคงยดหลกในเรองการตความนตกรรมตามทบญญตไวในมาตรา 368 แหง
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย คอ เพงเลงเจตนาแทจรงยงกวาถอยคาสานวนตามตวอกษร แตนอกจากนนแลวในการพจารณาถงประเพณทแทจรงของคสญญานน จะตองพจารณาตความไปในทางทสจรต โดยคานงถงปกตประเพณทคสญญาพงประพฤตปฏบตกนในเรองนนๆ ประกอบดวย
13.2.2 ความหมายของความประสงคในทางสจรตและปกตประเพณกบการตความสญญา การตความสญญานนตองอาศยหลกเรองสจรตทงตองคานงถงปกตประเพณดวย มความหมาย
อยางไร การตความสญญานนตองคานงถงความตองการของคสญญาโดยสจรต และตองคานงถงปกต
ประเพณคอขอปฏบตทวไปในทางธรกจการดงนนๆ ดวย
13.3 ประเภทตางๆ ของสญญา 1. สญญาตางตอบแทน คอสญญาซงกอใหเกดหนระหวางคสญญาทง 2 ฝาย ซงจะตองกระทาตอบ
แทนซงกนและกน สวนสญญาไมตางตอบแทนนน ยอมกอใหเกดหนจากคสญญาแตฝายใดฝายหนงแตฝายเดยว
2. สญญามตางตอบแทน คอสญญาซงมคสญญาทงสองฝาย ตางไดรบประโยชนในทางทรพยสนเปนการแลกเปลยนตอบแทนกน สวนสญญามามคาตางตอบแทนนน คสญญาแตฝายหนงฝายเดยวไดรบประโยชนในทางทรพยสนเปนการตอบแทน
3. สญญาอปกรณ เปนสญญาซงเปนสวนประกอบ หรอสวนหนงของสญญาประธาน สญญาประธานคอ สญญาซงมความสมบรณในตวของสญญานนเอง
4. สญญามชอ คอสญญาซงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 3 ไดกาหนดลกษณะการเกดของสญญานนๆ ไวเปนพเศษ สวนสญญาอนใดทมไดมกฎหมายบญญตไวโดยเฉพาะกเปนสญญาไมมชอ
5. สญญาทมลกษณะผกมดโดยเงอนไขทผเสนอกาหนด ไดแก สญญาซงคสญญาฝายหนงไดกาหนดขอตกลงไวในลกษณะเปนแบบทผกพนคสญญาอกฝายหนง ในลกษณะซงคสญญาอกฝายหนงนนไมมสวนรวมในการตอรอง หรอเจรจารายละเอยดในการตกลงนน
6. สญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก คอสญญาซงบคคลภายนอกทมใชเปนคสญญาไดรบประโยชนจากผลของสญญาทเกดขน
13.3.1 สญญาตางตอบแทนและสญญาไมตางตอบแทน สญญาตางตอบแทนและสญญาไมตางตอบแทน คออะไร สญญาตางตอบแทน คอสญญาซงกอใหเกดหนระหวางคสญญาทงสองฝาย ซงจะตองกระทา
ตอบแทนซงกนและกน สวนสญญาไมตางตอบแทนนน ยอมกอใหเกดหนจากคสญญาแตฝายใดฝายหนงแตฝายเดยว
13.3.2 สญญาทมคาตางตอบแทน และสญญาทไมมคาตางตอบแทน
59
สญญามคาตอบแทนและสญญาไมมคาตอบแทน คออะไร สญญามคาตางตอบแทน คอสญญาซงมคสญญาทงสองฝาย ตางไดรบประโยชนในทางทรพยสน
เปนการแลกเปลยนตอบแทนกน สวนสญญาไมมคาตอบแทนนน คสญญาแตฝายหนงฝายเดยวไดรบประโยชนในทางทรพยสนเปนการตอบแทน
13.3.3 สญญาประธาน และสญญาอปกรณ สญญาประธานและสญญาอปกรณคออะไร สญญาอปกรณเปนสญญาซงเปนสวนประกอบ หรอสวนหนงของสญญาประธาน สญญาประธาน
คอ สญญาซงมความสมบรณในตวของสญญานนเอง 13.3.4 สญญามชอ (เอกเทศสญญา) และสญญาไมมชอ สญญามชอและสญญาไมมชอคออะไร สญญามชอ คอสญญาซงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 3 ไดกาหนดลกษณะการเกด
ของสญญานนๆ ไวเปนพเศษ สวนสญญาอนใดทมไดมกฎหมายบญญตไวโดยเฉพาะกเปนสญญาไมมชอ 13.3.5 สญญาทมลกษณะผกมดโดยเงอนไขทผเสนอกาหนด (Contract of Adhesion) สญญาทมลกษณะผกพนโดยเงอนไขทผเสนอกาหนดคออะไร สญญาทมลกษณะผกมดโดยเงอนไขทผเสนอกาหนด ไดแก สญญาซงคสญญาฝายหนงได
กาหนดขอตกลงไวในลกษณะเปนแบบทผกพนคสญญาอกฝายหนง ในลกษณะซงคสญญาอกฝายหนงนนไมมสวนรวมในการตอรองหรอเจรจารายละเอยดในการตกลงนน
13.3.6 สญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก สญญาเพอประโยชนบคคลภายนอกคออะไร สญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก คอสญญาซงบคคลภายนอกทมใชเปนคสญญาไดรบ
ประโยชนจากผลของสญญาทเกดขน
แบบประเมนผล หนวยท 13 การเกด การตความและประเภทของสญญา
มาตรา 356 คาเสนอทาแกบคคลผอยเฉพาะหนา โดยมไดบงระยะเวลาใหทาคาสนองนน เสนอ ณ ทใดเวลาใดกยอมจะสนองรบไดแต ณ ทนนเวลานน ความขอนทานใหใชตลอดถงถงการทบคคลคนหนงทาคาเสนอไปยงบคคลอกคนหนงทางโทรศพทดวย
มาตรา 358 ถาคาบอกกลาวสนองมาถงลวงเวลา แตเปนทเหนประจกษวาคาบอกกลาวนนไดสงโดยทางการซงตามปกตควรจะมาถงภายในเวลากาหนดแลวไซร ผเสนอตองบอกกลาวแกคกรณอกฝายหนงโดยพลนวาคาสนองนนมาถงเนนชา เวนแตจะไดบอกกลาวเชนนนกอนแลว
ถาผเสนอละเลยไมบอกกลาวดงวามาในวรรคตน ทานใหถอวาคาบอกกลาวสนองนนมไดลวงเวลา มาตรา 359 ถาคาสนองมาถงลวงเวลา ทานใหถอวาคาสนองนนกลายเปนคาเสนอขนใหม คาสนองอนมขอความเพมเตม มขอจากด หรอมขอแกไขอยางอนประกอบดวยนน ทานใหถอวาเปนคาบอกปดไมรบ
ทงเปนคาเสนอขนใหมดวยในตว มาตรา 361 อนสญญาระหวางบคคลซงอยหางกนโดยระยะทางนน ยอมเกดเปนสญญาขนแตเวลาเมอคาบอกกลาว
สนองไปถงผเสนอ ถาตามเจตนาอนผเสนอไดแสดง หรอตามปกตประเพณไมจาเปนจะตองมคาบอกกลาวสนองไซร ทานวาสญญานนเกด
เปนสญญาขนในเวลาเมอมการอนใดอนหนงขน อนจะพงสนนษฐานไดวาเปนการแสดงเจตนาสนองรบ มาตรา 362 บคคลออกโฆษณาใหคามนวาจะใหรางวลแกผซงกระทาการอนใด ทานวาจาตองใหรางวลแกบคคลใดๆ ผ
ไดกระทาการอนนน แมถงมใชวาผนนจะไดกระทาเพราะเหนแกรางวล มาตรา 365 คามนจะใหรางวลอนมความประสงคเปนการประกวดชงรางวลนน จะสมบรณกตอเมอไดกาหนดระยะเวลาไว
ในคาโฆษณาดวย มาตรา 368 สญญานนทานใหตความไปตามประสงคในทางสจรต โดยพเคราะหถงปกตประเพณดวย จากหลก มาตรา 171 และมาตรา 368 เมอพจารณารวมกนแลวกจะไดหลกในการตความสญญาทสาคญอย 2
ประการคอ (1) ตองคนหาเจตนาอนแทจรงของคสญญาททากนขน (2) ตองตความการแสดงเจตนาของคสญญา หรอความตกลงนนโดยอาศยความสจรตโดยคานงถงปกตประเพณเปน
สาคญ (มาตรา 171 ในการตความการแสดงเจตนานน ใหเพงเลงถงเจตนาอนแทจรงยงกวาถอยคาสานวนหรอตวอกษร)
1. หลกในการตความสญญาคอ ตองการคนหาเจตนารมณอนแทจรงของคสญญา 2. ปกตประเพณหมายถง การประพฤตปฏบตในกรณทวๆไป 3. สญญาทเปนการกอหนระหวางคสญญาทง 2 ฝาย โดยตองกระทาตอบแทนซงกนและกน คอสญญามคา
ตางตอบแทน 4. สญญาทเปนสญญาตางตอบแทนไดแก สญญาซอขาย
60
5. สญญาทเปนสญญาไมมคาตอบแทน ไดแก การให 6. สญญาทเปนสญญาอปกรณไดแก จานอง 7. สญญาทเปนสญญาเพอประโยชนของบคคลภายนอกคอ ประกนชวต 8. สญญาทเปนสญญาไมมชอไดแก เลนแชรเปยหวย 9. คาเสนอตอบคคลผอยเฉพาะหนา เชน โทรศพททางไกลจากกรงเทพฯ ทาคาเสนอขายบานไปถง
บคคลทอยเชยงใหม 10. คาเสนอททาตอบคคลเฉพาะหนามผลเมอ ผรบคาเสนอทราบถงเจตนาของผเสนอ 11. คาเสนอททาตอบคคลอยหางโดยระยะทางมผลเมอ คาเสนอนนไดสงไปถงผรบแลว 12. หลกในการตความสญญา คอ ตความโดยอาศยหลกความสจรตของคสญญา
หนวยท 14 ผลแหงสญญา มดจา เบยปรบ
1. โดยหลกแลว สญญากอความผกพนระหวางคสญญา ดงนน จงไมสงผลกระทบตอบคคลภายนอก 2. การจะบงคบใหเปนไปตามสทธและหนาทตามสญญาอนเปนสทธเรยกรอง จะตองอาศยอานาจ
ของเจาหนาทรฐ มใชเปนเรองทคกรณใชอานาจบงคบแกกนโดยพลการ 3. ในสญญาตางตอบแทนนน คสญญาฝายหนงจะไมยอมชาระหนจนกวาอกฝายหนงจะชาระหนหรอ
ขอปฏบตการชาระหนกได แตความขอนทานมใหใชบงคบ ถาหนของคสญญาอกฝายหนงยงไมถงกาหนด (มาตรา 369)
4. เมอเขาทาสญญา ถาไดใหสงใดไวเปนมดจาทานใหถอวา การทใหมดจานนยอมเปนพยาน หลกฐานวาสญญานนไดทากนขนแลว อนงมดจานยอมเปนประกนการทจะปฏบตตามสญญานนดวย (มาตรา 377)
5. ถาลกหนสญญาแกเจาหนวา จะใชเงนจานวนหนงเปนเบยปรบเมอตนไมชาระหนกด หรอไมชาระหนใหถกตองสมควรกด เมอลกหนผดนด กใหรบเบยปรบ ถาการชาระหนอนจะพงกระทานนไดแกงดเวนการอนใดอนหนง หากทาการอนนนฝาฝนมลหนเมอใด กใหรบเบยปรบเมอนน
14.1 ผลผกพนในกฎหมายทเกดจากสญญา 1. สญญานนมผลระหวางคสญญาเทานน และไมกอความเสยหายใหแกบคคลภายนอก กฎหมาย
หามมใหคสญญาตกลงกนไวเปนการลวงหนา ลกหนไมตองรบผด เพอการชาระหนทเกดขนเพราะการฉอฉลหรอความประมาทเลนเลออยางรายแรงของลกหน
2. สญญาอาจมผลในลกษณะซงเปนประโยชนแกบคคลภายนอก ซงมใชคสญญาไดตามหลกเกณฑทบญญตไวในมาตรา 374
14.1.1 หลกกฎหมายทวาดวยสญญากอผลผกพนระหวางคสญญาเทานน ทวาสญญายอมกอใหเกดผลผกพนระหวางคสญญานน ทานเขาใจวาอยางไร โดยหลกแลว สญญายอมมผลแตเฉพาะในระหวางคสญญาเทานน สญญายอมไมกอใหเกดผล
ผกพนบคคลอนทไมใชคสญญาในลกษณะทกอใหเกดความเสยหายแกบคคลอน แตอาจมผลผกพนในทางทใหประโยชนเปนผลดแกบคคลอนทไมใชคสญญาได อนไดแกกรณของสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก
14.1.2 ลกษณะและวธการบงคบเพอใหการเปนไปตามขอตกลงในสญญา สทธและหนาททเกดขนจากขอตกลงในสญญานน คสญญาจะบงคบใหเปนไปตามขอตกลงกนใน
ลกษณะใด สทธและหนาททเกดขนจากขอตกลงในสญญาโดยหลกแลว เกดขนในลกษณะทเรยกวาเปน
บคคลสทธ ซงคสญญาจะใชสทธเรยกรองตามสทธดงกลาวไดกแตโดยอาศยอานาจของเจาหนาทของรฐทจะจดการบงคบใหไดตามสทธนนๆ ซงไดแกการใชสทธฟองรองดาเนนคดตามกฎหมายวธพจารณาความแพง
14.1.3 ความตกลงยกเวนมใหลกหนตองรบผดเมอไมมการชาระหน กฎหมายบญญตเรองความตกลงยกเวนมใหลกหนตองรบผดเมอไมมการชาระหนไวในสาระสาคญ
อยางไร กฎหมายหามมใหคสญญาตกลงกนไวเปนการลวงหนาวา ลกหนไมตองรบผดเพอการชาระหนท
เกดขนเพราะกลฉอฉล หรอความประมาทเลนเลออยางแรงของลกหน 14.1.4 สญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก สญญามผลเพอประโยชนแกบคคลภายนอกซงมใชคสญญา มไดหรอไม
61
สญญาอาจมผลในลกษณะซงใหประโยชนแกบคคลภายนอก ซงมใชคสญญาตามหลกเกณฑทบญญตไวในมาตรา 374
14.2 ลกษณะพเศษของสญญาตางตอบแทน 1. คสญญามหนทจะตองกระทาเปนการตอบแทนซงกนและกน เวนแตหนของอกฝายหนงจะยงไม
ถงกาหนดชาระ ตามมาตรา 369 2. หลกทวไป ลกหนตองรบผลแหงภยพบตทเกดกบทรพยสนอนเปนวตถแหงสญญา เวนแตในกรณ
สญญาตางตอบแทนทมวตถประสงคเปนการกอใหเกดหรอโอนทรพยสทธ
14.2.1 การปฏบตชาระหนตอบแทนของคสญญา การปฏบตชาระหนตอบแทนของคสญญาคออยางไร คสญญามหนทจะตองกระทาเปนการตอบแทนซงกนและกน เวนแตหนของอกฝายหนงจะยงไมถง
กาหนดชาระตามมาตรา 369 14.2.2 ปญหาเรองภยพบตทเกดกบทรพยสนอนเปนวตถแหงสญญา ในสญญาตางตอบแทนนน เมอทรพยสนอนเปนวตถแหงสญญาเกดสญหายหรอถกทาลายลงอน
ทาใหการชาระหนตกเปนพนวสยนน อยากทราบวา จะมผลตอคสญญานนอยางไรบาง โดยหลก ถาการททรพยนนสญหาย หรอถกทาลายลง อนทาใหการชาระหนตกเปนพนวสย โดย
มใชความผดของคสญญาฝายหนงฝายใดแลว แมวาลกหนจะหลดพนจากการชาระหนนนตามหลกทวไปในเรองนตามมาตรา 219 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บญญตใหลกหนตองเปนผรบบาปเคราะหในภยพบตดงกลาว กลาวคอ ลกหนไมมสทธทจะเรยกรองใหคสญญาอกฝายหนงนนชาระตอบแทนใหแกตน
ในกรณทการสญหายหรอถกทาลายนนเกดขนเพราะความผดของเจาหน ลกหนยอมมสทธทจะไดรบชาระหนตอบแทน แตการไดรบชาระหนตอบแทนของลกหนนนยอมตองคานงประกอบดวยวา ถาในพฤตการณเชนวานนลกหนสามารถบรรเทาความเสยหายหรอบรรเทาเหต ซงเกดจากการกระทาชาระหนพนวสยแตไมกระทาการบรรเทาความเสยหายดงกลาว การไดรบชาระหนตอบแทนของลกหนยอมลดนอยลงไปเพราะจะเอาความเสยหายทอาจบรรเทาไดนน มาหกออกจากความเสยหายตามสทธทลกหนจะพงไดรบตามปกตดวย สวนถาเปนกรณททรพยนนสญหายหรอถกทาลายลง เพราะความผดของลกหนแลว นอกจากลกหนจะไมมสทธทจะเรยกใหเจาหนชาระหนตอบแทนแลว ยงตองรบผดในการชาระหนนนตอเจาหนตามหลกทวไปในเรองการชาระหนอกดวย
หลกในเรองภยพบตอนเกดจากทรพยอนเปนวตถแหงสญญาสญหายหรอเสยหายนน มขอยกเวนซงกาหนดเปนเงอนไขพเศษอยในกรณของสญญาตางตอบแทน ซงมวตถประสงคเปนการกอใหเกดหรอโอนทรพยสทธ (เชน สญญาซอขาย สญญาเกยวกบสทธเกบเกน เปนตน) โดยมทรพยเฉพาะสงเปนวตถแหงสญญา (หรอถามใชทรพยเฉพาะสงโดยสภาพกอาจอยในบงคบอยางเดยวกน ถาไดมการทาใหเปนทรพยเฉพาะสง ตามนย มาตรา 195 วรรคสองแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย) และในกรณนนสญญาทเกดขนกอใหเกดผลเปนการกอหรอโอนทรพยสทธดวยแลว ในกรณดงกลาว ถาทรพยนนสญหายหรอเสยหายโดยโทษลกหนไมไดแลว กฎหมายบญญตใหการททรพยนนสญหรอเสยหายตกเปนพบแกเจาหน
แตสญญาทเกดขนแมจะมวตถประสงคเปนการกอใหเกดหรอโอนทรพยสนในทรพยเฉพาะสง แตเมอสญญาเกดขนแลวยงไมกอหรอโอนทรพยสทธในทรพยนนทนทเนองจากมเงอนไขบงคบกอน และทรพยนนสญหายหรอทาลายลงในระหวางทเงอนไขยงไมสาเรจเชนน กฎหมายบญญตวา การททรพยนนสญหายหรอถกทาลายลงไมเปนพบแกเจาหน หรออกนยหนงถอวาเปนพบแกลกหนตามหลกทวไป อยางไรกตามถาการททรพยเสยหายขางตนเปนเรองทโทษเจาหนไมไดดวยแลว เมอเงอนไขสาเรจ เจาหนมทางเลอกใหลกหนปฏบตอยางใดอยางหนง คอบอกเลกสญญา หรอเรยกใหปฏบตชาระหนโดยลดสวนทเจาหนจะตองชาระหนตอบแทนลงได แตถาการททรพยเสยหายนนเปนความผดของลกหนแลว นอกจากสทธดงกลาวแลว เจาหนยงเรยกคาสนไหมทดแทนไดอกดวย
14.3 ความตกลงเกยวกบมดจา 1. มดจา คอสงของซงคสญญาฝายหนงมอบไวใหแกคสญญาอกฝายหนงในขณะทาสญญาเพอเปน
ประกนการปฏบตตามสญญา 2. มดจานน ถามไดตกลงกนไวเปนอยางอน ทานใหเปนไปดงจะกลาวตอไปนคอ
(1) ใหสงคน หรอจดเอาเปนการใชเงนบางสวน (2) ใหรบ ถาฝายผวางมดจาละเลยไมชาระหน หรอการชาระหนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณ
อนใดอนหนงซงฝายนตองรบผดชอบ หรอถามการเลกสญญาเพราะความผดของฝายนน (3) ใหสงคน ถาฝายทรบมดจาละเลยไมชาระหน หรอการชาระหนนตกเปนพนวสยเพราะ
พฤตการณอนใดอนหนงซงฝายนตองรบผดชอบ
14.3.1 ความหมายและลกษณะของมดจา
62
ทานเขาใจมดจาอยางไร มดจาคอการทคสญญาฝายหนงมอบเงนหรอสงของอนใหไวแกคสญญาอกฝายหนง ในขณะทา
สญญาเพอเปนประกนวาจะมการปฏบตตามสญญา ทงนเพราะถาฝายทวางมดจาไมปฏบตชาระหน หรอการชาระหนเปนพนวสยหรอการเลกสญญาเพราะความผดของฝายวางมดจา กฎหมายใหคสญญาอกฝายหนงซงรบมดจาไวสามารถรบมดจานนได แตถาอกฝายหนงรบมดจาละเลยไมชาระหนหรอการชาระหนตกเปนพนวสย หรอมการเลกสญญาเพราะความผดของฝายรบมดจา กฎหมายกาหนดใหคนมดจาแกผวางมดจา นอกจากนน การวางมดจายงถอไดวาเปนพยานหลกฐานวาสญญาไดทากนขนแลวอกดวย
14.3.2 ผลตามกฎหมายของมดจา เมอไดใหมดจากนแลวผลในกฎหมายเปนอยางไร กรณเปนไปตามมาตรา 378 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ถาหากฝายทวางมดจานน
ละเลยไมชาระหน หรอการชาระหนตกเปนพนวสย เพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงฝายทวางมดจานนตองรบผดชอบหรอถามการเลกสญญาเพราะความผดของฝายทวางมดจา กฎหมายบญญตวา ใหผรบมดจานนไวมสทธทจะรบมดจานนได
สวนในอกกรณหนงนน เปนเรองซงผรบมดจาไวจะตองคนมดจา ซงกเปนกรณตรงกนขามกบกรณทกลาวแลว กลาวคอ คสญญาฝายทรบมดจาไวนนเองเปนผละเลยไมชาระหน หรอชาระหนนนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณซงฝายทรบมดจาไวนนตองรบผดชอบ
14.4 ความตกลงเกยวกบเบยปรบ 1. ขอตกลงซงคสญญาฝายหนงใหสญญาแกคสญญาอกฝายหนงวา จะใชเงนหรอทรพยสน อยาง
อนเปนเบยปรบ เมอตนไมชาระหน หรอชาระหนไมถกตองครบถวน 2. ความตกลงใหเบยปรบแกกนนน ยอมกระทาไดทงทกาหนดไววาเบยปรบนน จะใชเปนจานวนเงน
หรอเปนทรพยสนอยางอนทมใชเงนกได 3. ในกรณทคสญญาตกลงในเรองเบยปรบไวเปนจานวนสงเกนสวนศาลมอานาจทจะลดลงเปน
จานวนพอสมควรได โดยพเคราะหถงทางไดเสยของเจาหนประกอบดวย 4. ในกรณลกหนอางวา ตนไดชาระหนอนทาใหเจาหนรบเบยปรบไมไดตามทตกลงกนไวนน
กฎหมายกาหนดใหลกหนมหนาทจะตองพสจนวา ตนไดชาระหนนนแลว
14.4.1 ความหมายและลกษณะของเบยปรบ ทานเขาใจเรองเบยปรบวาอยางไร เบยปรบ คอการทคสญญาฝายหนงใหสญญาตอคสญญาอกฝายหนงวา จะใชเงนหรอสงของอน
เมอตนไมชาระหนนนเลย หรอชาระหนใหแตไมถกตองครบถวน ทงนโดยไมมการสงมอบเงนหรอสงของใหไวแกกนเหมอนอยางในกรณของมดจา
14.4.2 เบยปรบทกาหนดเปนจานวนเงน การกาหนดเบยปรบเปนเงนในกรณเพอการไมชาระหนเลย กบเบยปรบเพอการไมชาระหนให
ถกตองสมควร ตางกนอยางไร เบยปรบเพอการไมชาระหนเลยนน เมอไมมการชาระหนเกดขน เจาหนยอมมสทธเรยกเอาเบย
ปรบนนแทนการชาระหน ซงถาไดเรยกเอาเบยปรบในกรณเชนวาแลวเจาหนจะเรยกใหลกหนชาระหนตอบแทนอกไมได ถาสวนเจาหนมความเสยหายอยางอนใดมากกวาจานวนเบยปรบดงกลาว เจาหนยอมมสทธพสจน และเรยกคาเสยหายนนได
สวนการตกลงเบยปรบเพอการไมชาระหนใหถกตองสมควร เมอมการชาระหนไมถกตองครบถวนตามทตกลงกนไว เจาหนยอมมสทธเรยกรองใหลกหนชาระใหครบถวนถกตองตอไปได และเรยกเอาเบยปรบอกดวยกไดแตการทจะรบเบยปรบพรอมกบการชาระหนจากลกหนนน เจาหนจะกระทาไดตอเมอไดบอกสงวนสทธทจะรบเบยปรบนนในเวลาทเจาหนยอมรบชาระหนจากลกหนดวยแลว
นอกจากน เจาหนยงมสทธเรยกคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายอยางใดๆ ทตนไดรบมากกวาเบยปรบทกาหนดไวได
14.4.3 เบยปรบทกาหนดเปนอยางอนทมใชจานวนเงน ในกรณของการตกลงนนเบยปรบเปนสงของอยางอนทมใชตวเงนนน คงมหลกการเชนเดยวกบ
เบยปรบทเปนเงนใชหรอไม การพจารณาเรองเบยปรบทกาหนดเปนสงของอยางอนทมใชตวเงนนนยอมมหลกการ
เชนเดยวกบเบยปรบทกาหนดเปนตวเงน เวนแตในเรองคาสนไหมทดแทนทเจาหนเหนวาตนไดรบความเสยหายมากกวา เบยปรบทกาหนดไวนน ถาเจาหนไดตกลงทจะเรยกเอาเบยปรบแลว กหมดสทธทจะเรยกคาสนไหมทดแทนนน
14.4.4 อานาจของศาลในการลดเบยปรบ
63
เบยปรบทกาหนดไวนน จะสามารถลดไดอยางไร หรอไม การกาหนดเรองเบยปรบนน โดยทสวนหนงมวตถประสงคในการขจดปญหายงยากในการท
จะตองมการพสจนถงความเสยหายกนขน ดงนน ในกรณทคสญญาตกลงกาหนดกนไวเปนจานวนสงเกนไป เมอมกรณมาสศาล ศาลยอมสงลดจานวนเบยปรบลงเปนจานวนพอสมควรได โดยพเคราะหถงทางไดเสยของเจาหนประกอบดวย นอกจากนนโดยทลกษณะของความตกลงในเรองเบยปรบนมลกษณะเปนสญญาอปกรณ ดงนนถาการชาระหนตามสญญาททากนไวไมสมบรณ การตกลงในขอเบยปรบในการไมปฏบตตามสญญานนกยอมไมสมบรณดวย
14.4.5 หนาทของลกหนในการพสจนเพอมใหถกรบเบยปรบ ลกหนจะพสจนเพอมใหถกรบเบยปรบไดหรอไม อยางไร ในกรณทลกหนอางวา ตนไดชาระหนอนทาใหเจาหนรบเบยปรบไมไดตามทตกลงกนไวนน
กฎหมายกาหนดใหลกหนมหนาทจะตองพสจนวา ตนไดชาระหนนนแลว
แบบประเมนผล หนวยท 14 ผลแหงสญญา มดจา เบยปรบ
มาตรา 377 เมอเขาทาสญญา ถาไดใหสงใดไวเปนมดจาทานใหถอวาการทใหมดจานนยอมเปนพยานหลกฐานวาสญญานนไดทากนขนแลว อนงมดจานยอมเปนประกนการทจะปฏบตตามสญญานนดวย
มาตรา 378 มดจานนถามไดตกลงกนไวเปนอยางอน ทานใหเปนไปดงจะกลาวตอไปน คอ (๑) ใหสงคน หรอจดเอาเปนการใชเงนบางสวนในเมอชาระหน (๒) ใหรบ ถาฝายทวางมดจาละเลยไมชาระหน หรอการชาระหนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงฝาย
นนตองรบผดชอบ หรอถามการเลกสญญาเพราะความผดของฝายนน (๓) ใหสงคน ถาฝายทรบมดจาละเลยไมชาระหน หรอการชาระหนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงฝาย
นตองรบผดชอบ มาตรา 383 ถาเบยปรบทรบนนสงเกนสวน ศาลจะลดลงเปนจานวนพอสมควรกได ในการทจะวนจฉยวาสมควรเพยงใด
นน ทานใหพเคราะหถงทางไดเสยของเจาหนทกอยางอนชอบดวยกฎหมาย ไมใชแตเพยงทางไดเสยในเชงทรพยสน เมอไดใชเงนตามเบยปรบแลว สทธเรยกรองขอลดกเปนอนขาดไป
1. ระหวางบคคล คสญญาเทานน ทหลกกฎหมายวาดวยสญญากอความผกพนดวย 2. สญญาอาจมผลในลกษณะซงใหประโยชนแก บคคลภายนอกได 3. ลกษณะของสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก คอ คสญญามหนทจะตองชาระใหกบบคคล ภายนอก 4. นาย ก จางนาย ข ใหขนสงไมสกไปตางประเทศตอมากอนทจะถงกาหนดสงไมสก รฐบาลไดออกกฎหมาย
หามสงไมสกออกนอกประเทศ สญญาระหวางนาย ก และนาย ข จะมผลคอ การชาระหนตกเปนพนวสย เพราะเหตอนจะโทษนาย ก และนาย ข ไมได ทงนาย ก และนาย ข ตางจะเรยกใหแตละฝายปฏบตตามสญญาไมได
5. มดจา คอสงทคสญญาฝายหนงมอบไวใหแกคสญญาอกฝายหนงในขณะทาสญญาเพอเปนประกนการปฏบตตามสญญา
6. เงนหรอทรพยสนอยางอน ซงคสญญาฝายหนงใหแกคสญญาอกฝายหนง จะใชใหเมอตนไมชาระหนหรอชาระหนไมถกตองครบถวน คอ เบยปรบ
7. ถามการเลกสญญาเพราะความผดของฝายรบมดจากฎหมายกาหนดให คนมดจาแกผวางมดจาทงหมด 8. เบยปรบ เปนเงนหรอทรพยสนอยางอน 9. ผลในทางกฎหมายหากคสญญาไดตกลงในเรองเบยปรบไวสงเกนสวน ศาลมอานาจลดลงเปนจานวน
พอสมควรโดยคานงถงทางไดเสยของเจาหน 10. ในกรณทลกหนพสจนไดวาตนไดชาระหนแลว ลกหนมตองถกรบเบยปรบ 11. ถาเจาหนยอมรบชาระหนแลวจะเรยกเอาเบยปรบไดอก ถาไดบอกสงวนสทธไวเชนนนในเวลาชาระหน 12. กรณหากมการเลกสญญาเพราะความผดของฝายทรบมดจา ตองคนมดจาทงหมด
หนวยท 15 การเลกสญญา
1. ลกหนมสทธเลกสญญาไดตามขอตกลงในสญญาททาขน หรอตามทกฎหมายบญญตไว 2. การบอกเลกสญญานน ตองแสดงเจตนาตอคสญญา 3. สทธในการบอกเลกสญญาของคสญญาฝายใดฝายหนงยอมระงบไปโดยบงเอญของกฎหมาย 4. การบอกเลกสญญายอมมผลใหคกรณกลบสฐานะเดมแตไมเปนทเสอมเสยสทธของบคคลภายนอก
15.1 สทธเลกสญญา 1. คสญญาสามารถตกลงทาสญญาระงบสทธซงคสญญามตอกนตามสญญา 2. คสญญามสทธบอกเลกสญญาได ในเมอมขอตกลงในสญญาใหสทธคสญญาฝายใดฝายหนงทจะ
บอกเลกสญญานนได ซงโดยปกตจะเปนกรณทคสญญาอกฝายหนงนนไมปฏบตตามขอตกลง หรอปฏบตฝาฝนขอตกลงในสญญาขอใดขอหนง
64
3. กฎหมายใหสทธแกคสญญาฝายใดฝายหนงทจะบอกเลกสญญาได 2 กรณ กรณแรกคอกรณทคสญญาอกฝายหนงไมชาระหน โดยในการใชสทธดงกลาวจะตองบอกกลาวกาหนดระยะเวลาอนสมควรใหคสญญาฝายทไมชาระหนทาการชาระหนนนกอน เวนแตระยะเวลาชาระหนทกาหนดไวนนเปนขอสาระสาคญ สวนอกกรณหนงนน เมอการชาระหนตกเปนพนวสยเพราะความผดของคสญญาฝายใดฝายหนง คสญญาอกฝายหนงมสทธบอกเลกสญญาได
15.1.1 สทธเลกสญญาทเกดจากการทาสญญาเพอเลกสญญา การทาสญญาเพอเลกหรอระงบสญญามไดหรอไม การทาสญญาเพอเลกหรอระงบสญญาทผกพนระหวางคกรณยอมมได ซงเปนไปตามหลกเกณฑ
เรองสญญาโดยปกต คอ ตองมความตกลงระหวางคสญญาทงสองฝาย 15.1.2 สทธเลกสญญาทเกดขนจากขอตกลงในสญญา สทธเลกสญญาทเกดจากขอตกลงในสญญาจะเกดขนเมอใด สทธเลกสญญาทเกดจากขอจกลงในสญญาเกดในกรณทคสญญาฝายใดฝายหนง ซงมหนาท
จะตองปฏบตตามสญญานนไมปฏบตตามขอตกลง หรอขอสญญานน 15.1.3 สทธเลกสญญาทเกดขนจากบทบญญตของกฎหมาย การใชสทธเลกสญญานนจะมขนไดในกรณใดบาง อาจเกดขนไดอยางหนงอยางใดตอไปน (1) คสญญาตกลงเลกสญญาทไดกระทากนไวในลกษณะทเปนนตกรรมสองฝาย (สญญา) (2) เมอคสญญาฝายใดฝายหนงใชสทธบอกเลกสญญา ในกรณทตนมสทธอนเกดจากขอตกลง
ในสญญาทไดมไวตอกน (3) เมอคสญญาฝายใดฝายหนงใชสทธบอกเลกสญญาในกรณมบทบญญตของกฎหมายวาไว
ซงไดแก เมอคสญญาฝายหนงไมชาระหน หากคสญญาอกฝายหนงไดบอกกลาวกาหนดเวลาโดย
สมควรใหคสญญาอกฝายหนงชาระหนแลว แตคสญญาฝายนนไมชาระหนภายในกาหนดเวลาคสญญาทไมไดรบชาระหนยอมใชสทธบอกเลกสญญาได แตถาเปนกรณทคสญญาฝายใดจะตองชาระหนทกาหนดไว โดยทระยะเวลาชาระหนเปนขอสาระสาคญ เมอไมมการชาระหนภายในกาหนดเวลาดงกลาว คสญญาอกฝายหนงยอมใชสทธบอกเลกสญญาได
ในกรณทการชาระหนตกเปนพนวสยเพราะความผดของคสญญาฝายใด คสญญาอกฝายหนงยอมบอกเลกสญญาได
15.2 วธการบอกเลกสญญา 1. การแสดงเจตนาบอกเลกสญญาตองกระทาตอคสญญาอกฝายหนงซงตนประสงคจะเลกสญญา
และเมอไดแสดงเจตนาเลกสญญาแลวจะกลบใจถอนการบอกเลกสญญามได 2. ในกรณซงคสญญาแตละฝายประกอบดวยบคคลหลายคนเปนคสญญาการใชสทธเลกสญญา หรอ
ถกบอกเลกสญญาจะตองกระทาโดยบคคลทงหลายเทานน หรอจะกระทาตอบคคลทงหลายเหลานนแลวแตกรณ
15.2.1 การแสดงเจตนาบอกเลกสญญาตอคสญญา การบอกเลกสญญาจะตองกระทาอยางไร การบอกเลกสญญานน คสญญาฝายทใชสทธบอกเลกสญญาจะตองแสดงเจตนาตอคสญญาอก
ฝายหนง ซงโดยหลกยอมมผลเมอการแสดงเจตนาบอกเลกสญญานนไดไปถงคสญญาอกฝายหนง 15.2.2 การใชสทธบอกเลกสญญาในกรณทคสญญานนมบคคลหลายคนเปนผใชสทธ
เลกสญญาหรอเปนผถกบอกเลกสญญา การใชสทธบอกเลกสญญาในกรณทคสญญานนมบคคลหลายคนเปนผใชสทธเลกสญญา หรอ
เปนผถกบอกเลกสญญาตองปฏบตอยางไร ในกรณทบคคลหลายคนเปนผใชสทธบอกเลกสญญา การใชสทธบอกเลกสญญานน ผเปน
คสญญาทกคนตองรวมกนใช และในกรณทผถกบอกเลกสญญาเปนคสญญาทมหลายคนรวมกน การใชสทธบอกเลกสญญานน จะตองกระทาตอคสญญานนทกคน
15.2.3 กฎหมายหามถอนการแสดงเจตนาทไดยอกเลกสญญาแลว เมอแสดงเจตนาบอกเลกสญญาแลว จะถอนการแสดงเจตนานนไดหรอไม เมอไดบอกเลกสญญาแลว คอการแสดงเจตนาบอกเลกสญญาไดไปถงคสญญาอกฝายหนงแลว
คสญญาฝายทบอกเลกสญญาจะถอนการบอกเลกสญญานนมได
65
15.3 การระงบซงสทธในการบอกเลกสญญา 1. สทธของคสญญาในการบอกเลกสญญาตองระงบสนไป เมอคสญญาอกฝายหนงไดบอกกลาวให
ผมสทธบอกเลกสญญาใชสทธนนเสยภายในเวลาอนสมควร แตผมสทธเลกสญญามไดใชสทธดงกลาว 2. สทธของคสญญาในการบอกเลกสญญา ยอมระงบสนไป เมอผมสทธเลกสญญาไดทาใหวตถแหง
สญญาบบสลายไปในสวนสาคญ หรอทาใหการคนทรพยอนเปนวตถแหงสญญากลายเปนพนวสย
15.3.1 สทธเลกสญญาระงบโดยการบอกกลาวใหผมสทธเลกสญญาใชสทธเสยในเวลาอนสมควร
กรณใด ทคสญญาฝายหนง อาจกาหนดระยะเวลาพอสมควรบอกกลาวใหคสญญาอกฝายทมสทธบอกเลกสญญาใชสทธนน
ตองเปนกรณทสญญานนไมไดกาหนดระยะเวลาใหใชสทธบอกเลกสญญาเทานน 15.3.2 สทธเลกสญญาระงบเพราะวตถแหงสญญาสลายไปในสวนสาคญ หรอการคน
ทรพยกลายเปนพนวสย สทธในการบอกเลกสญญานนมการระงบสนไปในกรณใดบาง สทธในการบอกเลกสญญามทางระงบสนไปในกรณดงตอไปน (1) เมอผมสทธบอกเลกสญญายงไมใชสทธดงกลาว คสญญาอกฝายหนงจะบอกกลาวใหผม
สทธบอกเลกสญญาใชสทธบอกเลกสญญาเสยภายในเวลาอนสมควรกได ถาผมสทธบอกเลกสญญายงไมมสทธบอกเลกสญญาภายในกาหนดเวลาดงกลาว สทธบอกเลกสญญานนยอมระงบสนไป
(2) เมอผมสทธบอกเลกสญญาทาใหวตถแหงสญญาบบสลายไปในสวนสาคญหรอทาใหการคนทรพยอนเปนวตถแหงสญญานนพนวสย
15.4 ผลของการเลกสญญา 1. การบอกเลกสญญา ยอมมผลทาใหคสญญากลบคนสฐานะเดม คอมผลยอนหลงไปในเวลาทม
การทาสญญากน 2. การกลบคนสฐานะเดม ในกรณบอกเลกสญญากบการกลบคนสฐานะเดมในกรณบอกลาง
โมฆยะกรรม มลกษณะทคลายคลงกน จะแตกตางกนกแตเฉพาะการกลบคนสฐานะเดมในการบอกลางโมฆยะกรรม เปนเรองทตองการคมครองผไรความสามารถ หรอผแสดงเจตนาโดยวปรต แตการบอกเลกสญญานน เปนเรองทคสญญาตองการระงบความผกพนกนเอง หรอเพราะความผดของคสญญาฝายใดฝายหนง นอกจากนน ในกรณของโมฆยะกรรมซงถกบอกลางในกรณทเปนการพนวสยทจะกลบสฐานะเดมได กฎหมายบญญตใหคสญญาอกฝายหนงไดรบคาสนไหมทดแทน แตกรณการบอกเลกสญญานนผใชสทธเลกสญญามสทธทจะเรยกรองคาเสยหายไดอกทางหนงดวย
3. การทมการเลกสญญา ไมวาขอตกลงในสญญา หรอโดยบทบญญตของกาหมาย ยอมไมมผลกระทบทเสอมเสยสทธของบคคลภายนอกซงไดสทธ หรอมสทธในทรพยสนอนเปนวตถแหงสญญาโดยทมกฎหมายรบรองในการไดสทธ หรอมสทธในทรพยนน
15.4.1 การกลบคนสฐานะเดม การบอกเลกสญญาโดยทวไป มผลอยางไรบาง การบอกเลกสญญายอมมผลทาใหคสญญากลบคนสฐานะเดม คอมผลยอนหลงไปในเวลาทไดม
การทาสญญานน 15.4.2 การกลบคนสฐานะเดมในกรณทการทไดกระทาไปแลว เปนงานหรอการยอมให
ใชทรพย การกลบคนสฐานะเดมในกรณทการกระทาไดกระทาไปแลวเปนงาน จะตองทาอยางไร การกลบคนสฐานะเดมในกรณทการกระทาไดกระทาไปแลวเปนงาน กฎหมายใหมการชดใชเงน
ตามคาของงานทไดทาขน 15.4.3 ขอเปรยบเทยบการกลบสฐานะเดมในการเลกสญญากบการบอกลาง
โมฆยะกรรม อธบายขอไดเปรยบการกลบสฐานะเดมในการเลกสญญาการบอกลางโมฆยะกรรม การกลบคนสฐานะเดมในกรณการบอกเลกสญญากลปการกลบคนสฐานะเดมในกรณบอกลาง
โมฆยะกรรม เปนเรองทกฎหมายตองความคมครองผหยอนความสามารถ หรอผแสดงเจตนาโดยวปรต แตการบอกเลกสญญานนเปนเรองทคสญญาตองการระงบความผกพนระหวางกน หรอเปนเพราะความผดของคสญญาฝายใดฝายหนง
66
นอกจากนน ในกรณโมฆยกรรมนถกบอกลางหากเปนการพนวสยทจะกลบสฐานะเดม กฎหมายบญญตเพยงใหคสญญาอกฝายหนงไดรบคาสนไหมทดแทน แตในกรณของการบอกเลกสญญานน ผใชสทธบอกเลกสญญามสทธทจะเรยกรองคาเสยหายทจะพงมพงไดอกทางหนงดวย
15.4.4 สทธในการเรยกรองคาเสยหายอนเกดจากการเลกสญญา สทธในการเรยกรองคาเสยหายอนเกดจากการเลกสญญา คออยางไร จากบทบญญตในมาตรา 391 วรรคสดทายไดบญญตวา “การใชสทธในการเลกสญญานนหา
กระทบกระทงถงสทธเรยกรองคาเสยหายไม” สาหรบในเรองนคอการเลกสญญานน เปนเรองซงคสญญาฝายใดฝายหนงอาจจะใชสทธของตนตามขอตกลงในสญญาหรอโดยบทบญญตของกฎหมาย เลกความผกพนทมอยในระหวางคสญญาดวยกนเอง โดยการบอกเลกสญญา แตกรณทจะกระทบถงสทธในการเรยกรองคาเสยหายนนกเฉพาะในกรณทลกหนตองรบผดในการไมชาระหน และจากการไมชาระหนของลกหนนนเองกอใหเกดความเสยหายแกคสญญาอกฝายหนง เพราะฉะนน นอกจากการทถกบอกเลกสญญาแลวลกหนยงคงจะตองชดใชคาเสยหายแกเจาหนอกสวนหนงดวย
15.4.5 การชาระหนของคสญญาอนเกดจากการเลกสญญา ในเรองของการชาระหนของคสญญาอนเกดจากการเลกสญญานน คออยางไร ในเรองการชาระหนของคสญญาอนเกดจากการเลกสญญานน มาตรา 392 ไดบญญตวา“การ
ชาระหนของคสญญาทเกดแตการเลกสญญานนใหเปนไปตามบทบญญตแหงมาตรา369”ซงกหมายความวาคสญญาฝายหนงจะไมยอมชาระหน จนกวาอกฝายหนงจะชาระหนหรอขอปฏบตชาระหนกได ซงเปนกรณทไดกลาวมาแลวในเรองลกษณะของสญญาตางตอบแทน
15.4.6 การเลกสญญากบผลกระทบทเกยวกบบคคลภายนอก การบอกเลกสญญาเมอไดเกดขนแลวมผลตอคสญญาและบคคลภายนอกอยางไรบาง การบอกเลกสญญายอมมผลทาใหคสญญาทงสองฝายกลบคนสฐานะเดม แตเงนอนจะตองใชคน
นน กฎหมายบญญตใหบวกดอกเบยนบแตวนทไดรบไวดวย แตถาการทจะตองคนแกกนเปนการเปนงานอนไดทาใหแกกนหรอเปนการยอมใหใชทรพยสน การชดใชคนนนกฎหมายบญญตใหทาดวย ใชเงนตามคาแหงการททาใหกนหรอการทไดใชทรพยสนนน นอกจากนนคสญญาฝายใดฝายหนงอาจใชสทธเรยกคาเสยหายอยางใดๆ ทเกดขนนนไดดวย
ในสวนทเกยวกบบคคลภายนอกยอมไดรบความคมครองตามทกฎหมายไดบญญตไว การบอกเลกสญญายอมไมเสอมเสยสทธ หรอกระทบกระเทอนสทธของบคคลภายนอกผไดสทธนนมาโดยชอบ
แบบประเมนผล หนวยท 15 การเลกสญญา
1. สทธการบอกเลกสญญาทเกดจากบทบญญตของกฎหมายคอ กรณทคกรณอกฝายหนงไมชาระหน 2. การบอกเลกสญญายอมกอใหเกดผลทาให คกรณกลบสฐานะเดมคอมผลยอนหลงไปในเวลาทา
สญญา 3. ก ทาสญญาเชาบาน ข โดยมขอกาหนดวา ก ตองไมเอาบานนนใหผอนเชาชวง หาก ข ฝาฝน มสทธบอก
เลกสญญาได ดงนสทธบอกเลกสญญาเกดจาก ขอตกลงในสญญา 4. ผลเมอไดมการบอกเลกสญญาไปแลว กฎหมายหามถอนการแสดงเจตนาบอกเลกสญญา 5. ก ข และ ค ทาสญญาเชาหองของ แดง จากผใหเชาคนละฉบบโดยแตละคนเชาเชาแตละหอง ตอมา ก แต
ผเดยว ฝาฝนขอกาหนดในสญญาเอาหองแดงสวนของตนไปใหเชาชวง ผใหเชาบอกเลกสญญา ได โดยบอกเลกสญญาไปยง ก แตผเดยว
6. ก ข และ ค เปนเจาหนรวม ประสงคจะบอกเลกสญญากบลกหนรวม คอ จ และ ฉ เจาหนรวมทกคนบอกเลกสญญาไปยงลกหนรวมทกคน
7. ก ขายแหวนทองปลอมให ข ข รบซอโดยเขาใจวาเปนแหวนทองคา ตอมา ค มาซอจาก ข ไปอก 2 วนตอมา ค มาตอวา ข วาขายแหวนปลอมให ค เหตการณดงน จะบอกเลกสญญาซอขายแหวนกบ ก ไมได เพราะ ข ทาใหการคนทรพยกลายเปนการพนวสย
8. การบอกเลกสญญามผลเหมอนกบ การบอกลางโมฆยะกรรม 9. การบอกเลกสญญาจะตองกระทา แสดงเจตนาตอคสญญา จงจะมผลเปนการบอกเลกสญญา 10. สทธการบอกเลกสญญา กรณทคกรณฝายหนงไมชาระหน เกดจากบทบญญตของกฎหมาย
Related Documents
