-
Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin
1. Morali i lart
Transmeton Abdullah ibn Amr ibn Asi, radijall-llahu anhu, i cili
thot: Nuk ka qen Pejgamberi,
sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i pamoralshm e as i degjeneruar.
Ai do her thoshte: M t mirt prej
jush jan ata q kan moral m t lart (Muttefekun alejhi)
Allahu, subhanehu ve teala, thot: ata t cilt e prmbjan zemrimin
dhe ata t cilt e falin njri
tjetrin, vrtet Allahu i do shum mirpunuesit (Ali Imran 134)
Kurtubiu thot: Morali sht tuf cilsish te njeriu q prcaktojn
sjelljen dhe veprimtarin e tij ndaj t
tjerve. Ato mund t jen cilsi t mira apo t kqia. Cilsi t mira
sipas kutpimit t prgjithshm jan: t
ndiesh obligim n vete pr t tjert, kurse kuptimi i shtjelluar:
falja e gabimit, butsia, bujaria, durimi,
mshira, prdllimi, ndihmesa, dashuria e ndrsjellt, zemrbutsia e
tjer.
Cilsi t kqia jan e kundrta e asaj q u prmend m lart. (Fethul
Bari 1/456)
Transmetohet nga Abdullah ibn Mubareku, rahimehull-llah, i cili
e ka prshkruar moralin e lart me
fjalt: t jesh fytyrelur, t bsh pun t mira dhe t pengosh t keqen.
(Tirmidhi 4/363)
Morali i lart z vend t rrndsishm n Islam. Nj prej synymeve
kryesore te fes islame sht
plotsimi i vlerave morale
Jam drguar q ti prkryej vlerat morale (Ibn Ebi Dunja dhe Hakimi
i cili thot se hadithi sht sahih).
Pr kt shkak Allahu,subhanehu ve teala, e bri moralin e lart:
- mas pr mirsin si thot Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve
sel-lem: M t mirt prej jush jan ata q
kan moral m t lart (Muttefekun alejhi),
- plotsim t besimit : Besim m t plot kan ata q kan moral m t
lart. (Tirmidhi hadithi sht
hasen sahih)
- vepr m t rnd n peshore ditn e Kijametit Nuk ka di m t rnd n
peshore Ditn e Kijametit
se morali i lart
((Tirmidhi hadithi sht hasen sahih)
- Pronari i moralit t lart arrin gradn e atij q falet dhe agjron
(Tirmidhi hadithi sht garib me
kt sened)
- morali i lart sht prej shkaqeve m t shumta pr t hyr n Xhennet.
sht pyetur Muhamedi,
sal-lallahu alejhi ve sel-lem, pr veprn e cila m s teprmi e fut
njeriun n Xhennet, ka thn
devotshmria dhe morali i lart ((Tirmidhi hadithi sht hasen
sahih)
Mbi gjith tr kt, me moral t lart arrihet dashuria ndaj
Pejgamberit a.s., afrsia ndaj tij Ditn e
Kijametit e ky sht synim madhshtor M i dashuri tek un dhe m afr
meje Ditn e Kijametit sht
-
ai q ka moral m t lart, kurse m i urrejtur tek un dhe m larg
meje Ditn e Kijametit jan llafazant,
mburracakt q me gojn plot flasin fjal q nuk i kuptojne njerzit
dhe dashalavdt kryelart
((Tirmidhi hadithi sht hasen garib)
Dije se nuk ka vyrtyt e as vepr t mir q nuk ia ka prshkruar
Allahu, subhanehu ve teala, fes.
(Mekarimul ahlak fq.9)
Transmeton Ibn Ebi Dunja nga Humejd ibn Hilali i cili thot:
udhtova pr ne Kufe dhe atje vizitova
Rebi ibn Hajthemin i cili m tha: o vllai im!
T porosis q ti prvetsosh cilsit e larta morale. Vepro n baz t
tyre, bhu shoqrues i pandar i
tyre dhe dije se Ai q i ka krijuar vlerat morale nuk ka urdhruar
n to gjersa i ka dashur ato vlera dhe i ka
br t dashura tek ata q i posedojn. (Mekarimul ahlak 11-12)
Seid ibn Asi thot: o biri im, po t kishin qen vlerat morale t
lehta do tju kishin parapri t
pamoralshmit, mirpo ato jan t vshtira, nuk bn durim n to prpos
atij q e di vlern e tyre dhe
shpreson shprblimin e tyre. (Mekarimul ahlak fq. 12)
Fudajl ibn Ijadi thot: nse shoqrohesh me ndoknd ather zgjedhe at
q ka moral t lart sepse ai
nuk t shpien prve se ne mirsi, ai jeton i lumtur. T m shoqroj nj
mkatar i moralshm sht m
e dashur pr mua se sa t m shoqroj nj i dhnur pas adhurimit e q
ka moral t ult sepse mkatari
nse ka moral t mir jeton me logjikn e tij, sht i leht pr njerzit
dhe i dashur pr ta, kurse
adhuruesi nse ka moral t ult sht i vshtir pr njerzit dhe i
urrejtur tek ata. (Reudatul ukala fq. 64)
Esmeiu nj rrast tha: gjyshi im Alij ibn Esmeijj n prag t vdekjes
i mblodhi bijt e tij dhe u tha: o bijt e
mij, silluni me njerzit ashtu q nse ndaheni prej tyre tju
gjakojn me gjith zemr e nse vdisni t
qajn pr ju. (Mekarimul ahlak fq. 1)
Ibn Kirijju thot: bhuni t edukuar se nse jeni mbretr fitoni
lumturi, nse jeni mesatar bheni t
famshm e nse jeni t varfur pasuroheni. (Edebul mexhalise
fq.105)
Gjja m e mir q ia l prindi trashgim fmiut sht sjellja e mir.
Rndsin e ksaj e kuptojm n
tregimin e Hidrit me Musain, alejhis-selam. Ata kur arritn n nj
qytet, e krkuan prej banorve t tij
pr t ngrn, por ata nuk pranuan q ti mirpresin. Pastaj ata t dy
gjetn aty nj mur q ishte gati
duke u rrzuar, ndrsa Hidri e rindrtoi at. Musai, alejhis-selam,
i thot Hidrit: po t kishe dashur do tju
kishe marr pages pr t! Hidri m pas i sqaroi Musait,
alejhis-selam, se muri ishte pron e dy
bonjakve babai i t cilve kisht qen njeri i mir dhe ai e ngriti
murin pr hir t babait t tyre. Allahu,
subhanehu ve teala, thot: Prsa i prket murit ai ishte i dy
djelmoshave jetim t atij qyteti e nn t ata
kishin nj thesar (ari) dhe babai i tyre ka qen njeri i mir, e
Zoti yt dshiroi q ata dy (jetim) t arrijn
pjekurin e vet dhe ta nxjerrin ata vet thesarin e tyre. Kjo
ishte mshir e Zotit tnd (ndaj tyre). (Kehf
82)
Disa njerz t urt kan thn: trashgimi m i mir q ia ln baballart
fmijve t tyre sht sjellja e
mir, edukata e dobishme dhe vllezrit e drejt. (Edebul mexhalise
fq.106)Lus Allahun, subhanehu ve
teala, q t na udhzoj neve dhe juve drejt moralit t lart, n fjal
dhe vepra, t na mundsoj
-
prfundim t mir n kt bot, vrtet bujaria e Tij sht e
pakufishme.
Ahmed Muadh Hakkij
2. Burimi i moralit t lart
Nevas ibn Seman Elensarij, radiall-llahu anhu, thot: e pyeta
Pejgamberin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem,
pr mirsin dhe mkatin dhe m tha: bamirsi sht morali i lart kurse
mkat sht ajo q t bren
n zemr dhe urren q ta shohin njerzit. (Transmeton
Muslimi)Allahu, subhanehu ve teala, thot:
Pasha njeriun dhe At q e prsosi at. Pastaj ia tregoi.
Atij far sht e gabuar dhe far sht e drejt pr t. (Shems 7,8)
Poashtu thot: A nuk i bm Ne pr t dy sy? Dhe nj gjuh dhe dy buz?
Dhe ia treguam atij dy rrugt
(t drejtn dhe t gabuarn)? (Beled 8,9,10)
Dijetart thon: bamirsia ka kuptim t gjr, ajo ka kuptimin e:
lidhjes farefisnore, butsis,
shoqrin e sinqert, sjelljes t mir, rrespektit, t gjitha kto
cilsi jan prmbledhje e normave t
moralit t lart. (Elminhaxh sherh sahihil Muslim ibn Haxhaxh
4/1980)
Nga hadithi i lartprmendur bhet e qart se burimi i moralit t
lart sht natyrshmria e pastr e
njeriut. Kurani famlart sqaron faktin se shpirti i njeriut sht
depo i nj sistemi ligjor moral q sht
rregulluar q prej krijimit t ndjenjs pr t mirn dhe t keqen, si
thot Allahu:Pasha njeriun dhe At
q e prsosi at. Pastaj ia tregoi Atij far sht e gabuar dhe far
sht e drejt pr t. (Shems 7,8)
Njeriu sht udhzuar q t dalloj moralin (nderin) nga amorali
(pandersin) nprmjet shikimit (dijes)
t iltr q e posedon, Allahu, subhanehu ve teala, thot: A nuk i bm
Ne pr t dy sy? Dhe nj gjuh
dhe dy buz? Dhe ia treguam atij dy rrugt (t drejtn dhe t
gabuarn)? (Beled 8,9,10), poashtu n nj
ajet tjetr kuranor thot: Ne e udhzuam at n rrug t drejt e ai do
t jet mirnjohs ose
prbuzs. (Insan 3)
Pra njeriu posedon ndjenj t brendshme me t ciln dallon t mirn
prej t keqes. Allahu [subhanehu
ve teala] thot: Njeriu sht dshmitar i vetvetes. Edhe pse ai i
paraqet arsyetimet e veta. (Kijame
14,15) ..Megjithkt, shohim se kt drit t mbjellur n shpirtin e
njeriut e shuajn zakonet shoqrore
t trashguara prej gjenerate n gjenerat ashtu si e shuan rrethi
shoqror. Pejgamberi[sal-lallahu alejhi
ve sel-lem] duke transmetuar nga Allahu, subhanehu ve teala,
thot:Un i krijova robrit e mi t gjIth
n fe t drejt, mirpo djajt u erdhn atyre dhe i larguan nga feja e
tyre dhe ua ndaluan atyre at q
Un ua pata lejuar. (Transmeton Muslimi). Nj-ashtu Pejgamberi,
sal-lallahu alejhi ve sel-lem, thot:
do fmij lindet n fen e pastr, pastaj prindrit e tij e bjn
hebrej, t krishter apo adhurues t
zjarrit, aTshu sikur kafsha e cila lind viin pa t meta, a mund t
shihni n t ndonj mangsi?
(Transmeton Buhariu).Dritn e paraqitur n ndjenj t brendshme te
njeriu, pr t dalluar t mirn prej
t keqes e shuajn edhe intereset personale dhe epshet. Mirpo,
edhe nse nuk jan prezente t
gjithakto pengesa t natyrshmris s pastr prsri ajo mbetet e mangt
n aspektin moral nse
mbshtetemi vetm n t. Pr kt shkak urtsia e Allahut, subhanehu ve
teala, ishte q ta plotsoj
-
kt drit me shpallje hyjnore: Drit prmbi drit (Nur 35)
...Ahmed Muadh Hakkij
4. Sinqeriteti dhe prania e nijetit gjat kryerjes s veprave
Transmetohet nga Omer ibn Hattabi, radiall-llahu anhu, i cili
thot: kam dgjuar Pejgamberin,sal-lallahu
alejhi ve sel-lem, duke thn: Veprat vlersohen sipas nijetit dhe
donjri shperblehet n saj t nijetit
t tij. Ai q ka br hixhret (emigrim) pr shkak ksaj bote do t
fitoj at q ka patur pr qllim, ose pr
shkak t ndonj gruaje arrin t martohet me te,hixhreti i tij
vlersohet sipas qllimit q ka patur.
(Buhariu dhe Muslimi) All-llahu, subhanehu ve teala, thot: ata
nuk ishin t urdhruar me tjetr, pos q
ta adhuronin All-llahun me nj adhurim t sinqert ndaj Tij, q t
largohen prej do besimi t kot, ta
falin namazin, t japin zeqatin, se ajo sht feja e drejt.
(Bejjine 5) Poashtu thot: Tek
All-llahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por te Ai arrin
bindja e juaj. (Haxh 37)
Imam Neveviu thot: nijeti sht qllimi q shpreh vendosshmrin e
zemrs. (Fet-h elbari 1/13)
Hadithi i siprprmendur na bn t ditur se nuk ka vepra t sakta pa
nijet. N Librin e Allllahut sht
theksuar trthorrazi ky realitet. All-llahu, subhanehu ve teala,
thot: Nuk sht ndonj mkat juaji ajo
pr ka keni gabuar, por (sht mkat) ajo q zemrat tuaja e bjn
q-fllimisht. (Ahzab 5), dhe fjala e
All-llahut, subhanehu ve teala, Tek All-llahu nuk arrin as mishi
e as gjaku i tyre, por te Ai arrin bindja e
juaj. (Haxh 37)
Ibn Abbasi r.a pr kuptimin e ktij ajeti thot: mirpo tek Ai
arrijn nijetet e juaja (Bustanul Arifin 23)
..T gjith muslimant njmendsisht pohojn vendin e lart q ze ky
hadith, dobit e shumta q nxirren
nga ai dhe autenticitetin e tij. Imam Shafiu dhe dijetart tjer
thon: Ky hadith paraqet nj t tretn e
Islamit. sht argument pr shtatdhejt kaptina t fikhut.
Disa t tjer thon: ky hadith paraqet nj t katrtn e Islamit.
Abdurahman ibn Mehdij thot: Ai q
mendon t shkruaj ndonj libr duhet q t prmend kt hadith n fillim
t librit pr tia trhequr
vrejten krkuesit t dituris q t prmirsoj nijetin e tij. (Sahihul
Muslim sherh enneveveij, 13/53)
Nijeti sht nj nga elementet kryesore t moralit ngaq do lvizje
apo moslvizje vullnetare nuk kryhet
pa tre gjra: pa dije, dshir dhe vepr.
Veprat ndahen n tre grupe:
1 - vepra t mira (ta-at): vrtetsia e ktyre veprave dhe
shumfishimi i tyre sht e lidhur ngusht me
nijetin.
2 - vepra q nuk qortohen e as lavdrohen (mubahat): gjithashtu
kto vepra jan t lidhura ngusht
me nijetin, ato mund t bhen vepra t mira apo t kqia varsisht
prej nijetit. 62.Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: kali pr njeriun mund t
jet shprblim, pr dikend tjetr
prmbushje e nevojs kurse pr dikend mkat. (Buhariu)
3 - vepra t kqia (measi): kto vepra nuk ndrrojn prmbajtjen e
tyre pr shkak nijetit. Nuk lejohet q
ndonj injorant t kuptoj nga hadithi Veprat vlersohen sipas
nijetit se punt e kqia (mkatet)
-
shndrrohen n pun t mira sipas nijetit, sikur ai q prgojon
ndonjrin duke rrespektuar tjetrin, apo ai
i cili ushqen nj t varfr nga pasuria e huaj.
Nijeti ka fazat e tij, e ato jan:
1 Ndrmendi apo pshprrima n vete: kt njeriu nuk mund ta largoj
nga vetvetja e tij.
Allahu, subhanehu ve teala, me mshirn dhe bujarin e tij ia fal
ktij ummeti gjrat q u bien
ndrmend apo pshprrimn e shpritit nse ato nuk zn vend tek ai duke
u bazuar n hadithin e
Pejgamberit a.s.: Allahu ia fal ummetit tim at q u pshprin
shpritat nse ata nuk e shprehin apo
veprojn. (Buhariu)
2 Synimi pr t vepruar: n kt faz nse njeriu synon t bj nj vepr t
mir, ai shprblehet edhe
nse nuk e vepron, e nse e vepron shprblehet me dhjet t mira ose
m tepr. Sa i prket veprave t
kqia, aty gjejm dallim. Ai i cili synon t bj nj t keqe dhe nuk e
bn, atij nuk i rregjistrohet asnj
mkat, e nse e braktis synimin e tij pr hir t Allahut,ka nj
shprblim. Nse e vepron at t keqe, i
rregjistrohet nj mkat. Tr kjo shtnga mshira e All-llahut ndaj
robrve t tij. Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot:All-llahu thot: Kur robi
im synon t bj nj t keqe, mos e
rregjistroni deri sa ta veproj.Kur ta veproj rregjitroni aq sa
ka br. Nse e braktis pr hir Timin,
rregjistroni pr t nj t mir. Kur robi Im synon t bj nj t mir
mirpo nuk e vepron, rregjistroni pr
t nj t mir, e nse e vepron rregjistroni pr t dhjet t mira deri n
shtatqind. (Buhariu)
3 Vendosmria dhe ngulmimi pr t vepruar: n kt faz All-llahu e di
m s miri shprblehet
njeriu vetm nse paraqiten para tij pengesa objektive, jasht
dshirs dhe fuqis s tij dhe nuk kursen
aspak mundin e tij pr t vepruar at t mir. Pejgmaberi,
sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, n nj rast duke
udhtuar pr n Tebuk tha: Njmend disa njerz q kan mbetur pas nesh
n Medine, nuk kemi kaluar
ngushtic as lugin, e t mos jen me ne.Ata i ka frenuar arsyeja.
Kurse n nj transmetim tjetr
qndron: na kan shoqruar n shprblim (Buhariu) Lusim All-llahun e
Madhruar, Zotin e Arshit t
nderuar q ta na i pastroj nijetet tona, tna i bj vetm pr hir t
Tij dhe punt tona t prkojn me
Ligjin e tij t drejt.
5. Dashuria ndaj All-llahut
Transmeton Enesi, radijall-llahu anhu, nga Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili thot: Kush
posedon tre gjra, do t shijoj mblsin e imanit: ta don All-llahun
dhe Pejgamberin m shum se
doknd, ta don vllaun e tij vetm pr hir t All-llahut dhe t urrej
kthimin n kufr (mosbesim) pasi q
All-llahu e ka shptuar, ashtu si urren hyrjen n zjarr.(Buhariu
dhe Muslimi)
All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Thuaj: Nse e doni
All-llahun, ather ejani pas meje q All-llahu t
ju doj. (Ali Imran 31), poashtu thot: dashuria e atyre q besuan
Allllahun sht shum m e fort
(Bekare 165) Ky sht nj hadith madhshtor, sht themel perj
themeleve te Islamit. Dijetart
-
(rahimehumull-llah)thon: kuptimi i fjals mblsia e imanit sht
knaqsia q ndjen besimtari gjat
bindjes s tij ndaj All-llahut dhe prballimit t vshtirsive pr t
qen All-llahu, subhanehu ve teala, dhe
Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, t pajtuar me t duke
i dhn gjith ksaj prparsi ndaj t
mirave t ksaj bote. Dashuria e robit ndaj All-llahut, subhanehu
ve teala, realizohet duke aplikuar
urdhrat dhe duke braktisur ndalesat e Tij, n t njejtn mnyr
realizohet edhe dashuria ndaj
Muhamedit a.s.. Kadi Ijadi thot: ky hadith ka t njjtin kuptim
sikur hadithi: Ka shijuar imanin ai i cili
sht i knaqur q zot i tij t jet All-llahu, fe e tij Islami dhe i
drguar i tij Muhamedi pr arsye se nuk
ka dashuri t realt ndaj All-llahut,subhanehu ve teala, dhe
Pejgamberit a.s., as ndaj muslimanit pr hir
t All-llahut si nuk ka urrejtje t vrtet t kthimit n kufr
(mosbesim) prve tek ai q krahas imanit t
tij i forcohet edhe bindja, i qetsohet shpirti, i zgjrohet
zemra, e imani przihet me mishin dhe gjakune
tij. Ky sht ai i cili shijon mblsin e imanit. (Sahihul
Muslim-sherh Ennevevij 2/13-14) . Nse
njeriu mendon thell, vren se t gjitha dhuntit q i posedon jan
nga All-llahu, Ai sht Mirbrsi dhe
Dhuruesi i tij i Cili e krijoi nga asgjja, ia dhuroi dgjimin,
shikimin, forcn,diturin, pasurin dhe
autoritetin. Ai sht Zoti i Gjithmshirshm, Hyji Bujar, Furnizuesi
i Urt i cili ka cilsi t prsosura dhe t
larta. Tr kjo obligon dashurin e plot dhe t pastr ndaj
All-llahut, derisa ta doj tr at q e don
All-llahu dhe ta urrej at q e uren All-llahu.All-llahu,
subhanehu ve teala, thot: Pr Zotin tnd jo, ata
nuk jan besimtar (t asaj q t zbriti ty as t asaj para teje)
derisa t mos zgjedhin ty pr t gjykuar n
at konflikt mes tyre,e pastaj (pas gjykimit tnd) t mos ndiejn
paknaqsi nga gjykimi yt dhe (derisa) t
mos binden sinqerisht. [Nisa 65], kurse Pejgamberi ,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Asnjri nuk
ka besuar n at me t ciln jam drguar prderisa pason epshin e tij.
(Transmeton Begaviu n Sherh
esSune, kurse Ibn Rexhebi gjrsisht ka studiur kt hadith n
libirin e tij Xhamiul ulumi vel hikem).
Ather kur dashuria rrnjoset n zemr, trupi lviz n prputhje me at
dashuri dhe urrejtje. 62
Dashuria ndaj All-llahut ndahet n dy pjes: farz (obligim i
patjetrsueshm) dhe mustehab Dashuria e
patjetrsuar sht ajo dashuri e cila shkakton zbatimin e urdhrave
t All-llahut,mos rnien n mkate
dhe pajtimin me kaderin (paracaktimin) e All-llahut. Ai i cili
bie n mkat bn nj vepr t ndaluar apo len
pas dore ndonj obligim, ai e ka t cunguar dashurin e tij ndaj
All-llahut, subhanehu ve teala, pr arsye
se i jep prparsi epshit t tij. Mangsimi i imanit ndonjher sht
rezultat i lshimit t shfrenuar n
gjrat e lejuara (mubah) e cila trashgon jovigjilencn dhe kjo e
fundit bhet shkak pr rritjen e shpress
n mshirn e All-llahut dhe m pas msyerjen e mkateve dhe rnien n
to. Pr kt t fundit aludon
hadithi i Pejgamberit a.s.: nuk sht besimtar laviri n kohn kur
bn kurvri (transmeton Ibn Maxhe)
...Dashuria e preferuar sht frekuentimi i veprave vullnetare dhe
largimi nga dyshimet. Ata t cilt kan
kt cilsi, zakonisht jan t rrall. (Fet-hul Bari 1/61) Thniet
pejgamberike vrtetojn se dashuria ndaj
All-llahut sht faktor i mjaftueshm pr t arritur shptimin. Nj
njeri e pyeti Pejgamberin a.s.: kur do
t ndodh kijameti o Drguar i All-llahut? Pejgamberi a.s. tha: ke
prgatitur pr at dit? Ai u prgjigj:
nuk kam prgatitur namaz t shumt, as agjrim e as lmsoh, mirpo un
e dua All-llahun dhe t
Drguarin e tij. Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha:
ti n botn tjetr do t jsh me at q e ke
dashur (Buhariu)
Prej shenjave t dashuris ndaj All-llahut, subhanehu ve teala,
sht zbatimi i urdhrave t All-llahut dhe
largimi nga ndalesat e Tij. Sa i takon asaj q pretendojn disa
mkatar gjoja se e duan All-llahun e nga
ana tjetr bjn mkate, ajo sht gnjeshtr dhe shpifje e tyre.
Allllahu, subhanehu ve teala, thot:
-
Thuaj: Nse e doni All-llahun, ather ejani pas meje q Allllahu t
ju doj (Ali Imran 31) Imam Shafiu
nj rrast thurri kto vargje:Kundrshton Zotin e pastaj pretendon
dashurin ndaj Tij?!Kjo sht
absurditet i qart pr at q logjikon.Sikur dashuria yte t isht e
sinqert, do ti bindeshe Atij!Sepse ai
q don ndonjrin edhe e dgjon!Ebu Jakub Ennehrexhurij thot: donjri
i cili pretendon se e don
All-llahun, subhanehu ve teala, dhe punt e tij nuk prkojn me
urdhrat e All-llahut, pretendimi i tij
sht i kot. donjri q mendon se e don All-llahun dhe nuk i
frikohet Atij, ai sht i mashtruar.Jahja
ibn Muadhi thot: nuk sht i sinqert ai q pretendon se e don
All-llahun dhe nuk i rrespekton kufinjt
e Tij.Ruvejmi nj her kur u pyet pr dashurin ndaj All-llahut,
tha: dashuria sht prputhshmria n t
gjitha shtjet. O All-llah, bre dashurin ndaj teje m t dashur pr
ne se vetvetet tona, familjet,
pasurin dhe fmijt ton. Bre dashurin ndaj Teje m t dashur pr ne
se sa uji i ftoht kur jemi t
etur!
O All-llah, pastroi zemrat tona nga varshmria e ndokujt tjetr
prve Teje dhe na bn prj atyre q i don
dhe t duan!
6. Dashuria ndaj Pejgamberit
Transmeton Enesi, radijall-llahu anhu, nga Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili thot: Asnjri
nuk ka besuar prderisa t mos jem m i dashur tek ai se babai i
tij, fmija,vetvetja dhe njerzit n
prgjithsi. (Buhariu dhe Muslimi) All-llahu, subhanehu ve teala,
thot: Thuaj (o i drguar): N qoft
se etrit tuaj, djemt tuaj, vllezrit tuaj, bashkshortet tuaja,
farefisi juaj, pasuria q e fituat, tregtia q
frikoheni se do t dshtoj, vendbanimet me t cilat jeni t knaqur,
(t gjitha kto) jan m t dashura
pr ju se All-llahu, se i drguari i Tij dhe se lufta pr n rrugn e
Tij, ather, pritni derisa All-llahu t
sjell vendimin e Tij. All-llahu nuk v n rrugn e drejt njerzit e
prishur.Kuptimi i fjals s Pejgamberit,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, n hadithin e lartprmendur Asnjri
nuk ka besuar sht: asnjri nuk e
ka plotsuar besimin (imanin) e tij.Dije vlla musliman, ti q do
kt Pejgamber bujar, se dashuria ndaj tij
sht e ndrlidhur me dashurin ndaj All-llahut, subhanehu ve teala,
dhe sht fryt i saj. do musliman
obligohet q ti jep prparsi dashuris n Pejgamberin, salall-llahu
alejhi ve sel-lem, ndaj vetvetes s tij,
pasuris, prindit, fmijs dhe tr njerzve n prgjithsi. Omer ibn
Hattabi, radijall-llahuanhu, nj rrast
i tha Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve sel-lem: O i Drguar i
All-llahut, vrtet ti je m i dashur tek un se
do gj prve vetes time! Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve
sellem,tha: jo, pasha At n dorn e t Cilit
sht shpirti im, derisa t jem m i dashur se vetvetja yte. Omeri,
radijall-llahu anhu, m pas tha: tash,
pasha All-llahun, je m i dashur pr mua se vetvetja ime.
Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha:
tani po o Omer. (Buhariu)
Njeriu e don nj tjetr ose pr shkak vyrtyteve me t cilat stoliset
ai ose pr shkak ndonj t mire q ia ka
br. Pr Pejgamberin, salall-llahu alejhi ve sel-lem, All-llahu,
subhanehu ve teala, thot: Vrtet, ti je n
nj shkall t lart morali! (Kalem 4). Nse njeriu mediton rreth
dobis q ka prfituar nga
Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili e nxori at
prej errsirave t kufrit n dritn e imanit,
drejtprsdrejti apo me shkak, do t kuptoj gjithashtu se
Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, sht
shkaktar pr qndrimin e tij t prjetshm n begatit e Xhennetit, do
t kuptoj se kjo sht dobia m e
madhe n t gjitha aspektet dhe pr kt arsye Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, meriton q
-
dashuria ndaj tij t jet m e madhe se dashuria ndaj tjerve, sepse
dobia e cila sht shkak pr t
dashur at sht m e madhe se dobit tjera, mirpo njerzit dallojn
nga kjo pikpamje varsisht prej
kjelltsis apo jovigjilencs s tyre. Nuk ka dyshim se Sahabt
(shokt e Pejgamberit, salallllahu alejhi ve
sel-lem) radijall-llahu anhum, n mnyr m t plot e kan kuptuar kt
sepse ky sht fryti i kuptimit,
kurse ata m mir e kuptuan kt gj.Kurtubiu thot: donjri i cili
beson me besim t vrtet n
Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk mund q t mos
gjej n veten e tij dika prej ksaj
dashurie q i kalon t 75 gjitha dashurit, vetm q ata dallojn mes
tyre. Ndonjri e gjen kt dashuri
t prmbushur,e tjetri tepr t mangt sikur ai i cili sht fundosur n
lezatime, i mpir nga jovigjilenca
n kohn m t madhe, mirpo shum prej tyre kur prmendet Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem,
prmallohen dhe dshiron ta sheh at, e mbivlerson ndaj familjes,
fmijs, pasuris dhe prindit t tij, e
vndon veten n rrezik. N veten e tij gjen nj nxits q nuk ka
mdyshje n t. (Fethul Bari/1-59) Prej
shenjave t ksaj dashurie sht t kapurit pr sunnetin e
Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe
zbatimi i urdhrave t tij. All-llahu, subhanehu ve teala, thot:
Kur Allllahu ka vendosur pr nj shtje,
ose i drguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet) asnj besimtari
dhe asnj besimtareje q n at shtje t
tyre personale t bjn ndonj zgjidhje tjetrfare.
(Ahzab 36)
Prej shenjave t ksaj dashurie sht t ndriuarit me dritn e
Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve sel-lem,
si dhe t udhzuarit me udhzimin e tij, All-llahu, subhanehu ve
teala, thot Juve ju erdhi nga All-llahu
drit, dhe libr i qart. (Maide 15), Thuaj: Nse e doni
Allllahun,ather ejani pas meje q All-llahu t
ju doj (Ali Imran 31). Prej shenjave t ksaj dashurie sht t
stolisurit me moralin e Pejgamberit,
salall-llahu alejhi ve sel-lem , All-llahu, subhanehu ve teala,
thot: Ju keni shembullin m t lart n t
drguarin e All-llahut (Ahzab 21)
O All-llah i yn! Ndrioi zemrat tona me dashurin ndaj Teje, ndaj
Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve
sel-lem, dhe ndaj atyre q juve ju duan!
(pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)
7. Dashuria pr hir t All-llahullahut, subhanehu ve teala
Transmeton Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, i cili thot:
Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot:
Pasha At n dorn e t Cilit sht shpirti im! Nuk do t hyni n
Xhennet prderisa t besoni, e nuk keni
besuar prderisa ta doni njri tjetrin. A doni q tju tregoj nj
fshehtsi t ciln po e vepruat do ta doni
njri tjetrin? Prhapni selamin mes jush! [Muslimi]
Allahu, subhanehu ve teala, thot: Edhe ata t cilt para tyre patn
shtpit e tyre (n Medine) dhe
pranuan Besimin, - i duan ata q u shprnguln tek ata [Hashr 9]
Dashuria pr hir t All-llahut sht
fryt i dashuris ndaj All-llahut, subhanehu ve teala, , ajo shtt
begati hyjnore, shklqim perendie dhe
drit q All-llahu e hudh n zemrat e besimtarve, All-llahu,
subhanehu ve teala, thot: Edhe sikur ta
-
shpenzoshe gjith at q sht n tok, nuk do t mund t'i bashkoje
zemrat e tyre, por All-llahu bri
bashkimin e tyre, pse Ai sht i Gjithfuqishm, i Urt. [Enfal
63]
Merrudhij thot: sht pyetur Ebu Abdullah Ahmed ibn Hanbeli: sht
dashuria pr hir t
All-llahut? Ai tha: t mos e duash ndokend pr ndonj t mir t ksaj
bote q e posedon ai.
[Transmeton Muslimi]
Kjo dashuri jep fryte n kt bot dhe botn tjetr. Nga ato fryte
veojm: - besimtari ndien mblsin e
imanit, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Kush
posedon tre gjra, do t shijoj mblsin
e imanit: ta don All-llahun dhe Pejgamberin m shum se doknd, ta
don vllain e tij vetm pr hir t
All-llahut - ata q duan njri tjetrin pr hir t All-llahut do t
jen nn hijen e Arshit, Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: All-llahu, subhanehu ve
teala, Ditn e Kijametit thot: ku jan ata t
cilt kan dashur njri tjetrin pr hir Madhris Time? Sot do t jen
nn hijen Time, n kt kur nuk ka
hije tjetr pos hijes Time. [Muslimi]
- n kt dit t vshtir (Ditn e Kijametit) ata do t jen t siguruar n
podiume t drits, t cilve ua
kan lakmi madje edhe pejgambert dhe shehidt, Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, thot:
Allahu thot: ata q duan njri tjetrin pr hir t madhris Time, ata
kan podiume t drits dhe ua
kan lakmi pejgambert dhe shehidt. [Tirmidhiu) -mbi t gjitha, ata
fitojn dashurin e All-llahut
ndaj tyre. Ah sa i lumtur q sht ai q fiton dashurin e
All-llahut! Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve
sel-lem, thot: nj njri vendosi t vizitoj vllain e tij (pr nga
feja, sh.p.) n nj qytet tjetr. All-llahu ia
caktoi nj melek n rrug. Kur iu afrua meleku e pyeti: pr ku je
nisur? Kam nj vlla n kt qytet dhe
desha q ta vizitoj, tha ai. Meleku e pyeti prsri: a mos t ka
borxh ndonj pasuri dhe shpreson ta
prvetsosh? Ai tha: jo, vetm un e dua pr hir t All-llahut. Meleku
tha: un jam i drguar prej
All-llahut te ti pr t t lajmruar se All-llahu t don sikur q e
deshe vllain tnd pr hir t Tij. [Muslimi]
Sikur dashuria pr hir t All-llahaut t mos kishte fryt tjetr prv
ktij do t majftonte. At t cilin e do
All-llahu ai sht njeri i Zotit, Pejgamberi, salall-llahu alejhi
ve sellem, thot: Allahu thot: kur ta dua
ndonjrin, bhem dgjimi i tij me t cilin dgjon, shikimi 62 me t
cilin shikon, dora me t ciln prek dhe
kmba m t ciln ec. Nse m krkon dika Un ia jap, nse m lut q ta
mbroj Un e mbroj at.
[Buhariu] --prej gjrave t pakontestuara sht se at q e don
All-llahu e duan edhe banort e
qiellit dhe toks, Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem,
thot: Kur e don All-llahu nj rob, thrret
Xhibrilin: All-llahu e don filanin, pra duaje edhe ti, dhe
Xhibrili e don. Pastaj Xhibrili thrret banort e
qiellit: All-llahu e don filanin, pra duajeni edhe ju, dhe
banort e qiellit (melekt) e duan, pastaj All-llahu
bn q njerzit t pranojn prej tij. [Buhariu]
- prej fryteve t dashuris pr hir t All-llahut sht fitimi i
Xhennetit, Pejgamberi, salallllahu alejhi ve
sel-lem, thot: Kush viziton nj t smur apo ndonj vlla t tij, pr
hir t Allllahut,thrret nj thirrs:
T lumt dhe lum pr ecjen tnde, ke prgatitur n Xhennet nj shtpi!
[Tirmidhiu]
- dashuria pr hir t All-llahut, subhanehu ve teala, sht e
pakputur n kt dunja dhe ne Ahiret,
All-llahu, subhanehu ve teala, thot: At dit shokt e ngusht do t
jen armiq t njeri-tjetrit, prve
atyre q ishin t sinqert n miqsi. [Zuhruf 67] N kt koh ku zotron
matrealizmi dhe mirsia
matet me peshoret e saj, kemi nevoj t madhe q t njohim mnyrat e
thellimit dhe prforcimit t ksaj
-
dashurie, po prmendim m t rrndsishmet:
- prhapja e selamit sikur q u prmend n hadithin e par t ktij
kapitulli: A doni q tju tregoj nj
fshehtsi t ciln po e vepruat do ta doni njri tjetrin? Prhapeni
selamin mes jush! [Muslimi]
- kur t takoj vllai vllan le t buzqesh, Pejgamberi, salall-llahu
alejhi ve sel-lem, thot: mos prmo
asgj nga punt e mira, madje as buzqeshjen kur ta takosh vllain
tnd.[Muslimi]
- kur vllai t ndahet prej vllait t tij le t krkoj q t lutet pr t
duke qen n vetmi.Transmetohet
nga Ibn Omeri, radijall-llahu anhu, se Omeri, radijall-llahu
anhu, mori leje prej Pejgamberit, salall-llahu
alejhi ve sel-lem, pr t br nj Umre. Pejgamberi, salall-llahu
alejhi ve sel-lem, e lejoi dhe i tha: o vlla,
mos na haro gjat lutjes tnde. Disa t tjer nga Medineja i than:
vlla! Na shoqro n lutjet e tua.
Omeri, radijall-llahu anhu, tha: nuk ka qen pr mua di m e dashur
se fjala e tij o vlla. (Transmeton
Ahmedi n Musnedin e tij, Tirmidhiu n Xhami dhe thot: hadithi sht
hasen sahih)
- nse ndonjri don vllain e tij, le ta informoj at se e don. [Ebu
Davudi]
- ti ofroj vllaut t tij hedije, Pejgamberi, salall-llahu alejhi
ve sel-lem, thot: jepni njri tjetrit dhurata
q t duheni [Imam Maliku n Muvetta]
M bft All-llahu mua dhe juve prej atyre q duan njri tjetrin pr
hir t Tij dhe q fitojn dashurin dhe
pajtimin e Tij.
(pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)
8. Bamirsia ndaj prindrve
Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, thot: Pejgamberi, salall-llahu
alejhi ve sel-lem, thot:
sht i mrishm, sht i mrishm, sht i mrishm! Than: kush o i Drguar
i Allahut?
Tha: ai q arrin prindrit e tij duke qen ata t vjetr, njrin apo q
t dy, dhe nuk hyn n xhennet.
(Muslimi) Allahu, subhanehu ve teala, thot: Ne e kemi obliguar
njeriun me pun t mira ndaj prindrve
t vet. (Ankebut 8), poashtu thot: Zoti yt ka dhn urdhr t prer q
t mos adhuroni tjetr pos Tij,
q t silleni n mnyr bamirse ndaj prindrve. Nse njrin prej tyre,
ose q t dy, i ka kapur pleqria
pran kujdesit tnd, ather mos u thuaj atyre as of - oh, as mos u
b i vrazhd ndaj tyre, po atyre
thuaju fjal t mira (t buta respektuese). Dhe n shenj mshire
shtrije pran tyre krahun pruls e
respektues dhe thuaj: Zoti im! mshiroi ata t dy, sikurse m
edukuan mua kur isha i vogl. Rreth ksaj
teme ka shum hadithe t verteta dhe t njohura t cilat nxisin
mirbrsin ndaj prindrve dhe
sqarojn shprblimin e madh pr kt vepr. Kto hadithe na msojn se
bamirsia ndaj prindrve duke
iu shrbyer atyre, duke shpenzuar pr mirqenien e tyre dhe t
tjera, jan shkak pr hyrjen n Xhennet. Ai
i cili le pas dore kt obligim nuk arrin kt shprblim dhe Allahu,
subhanehu ve teala, e merr mri.
Bamirsia ndaj prindrve sht prej punve m t dashura tek Allahu,
subhanehu ve teala, pas namazit
n koh t tij. Abdullah ibn Mesudi, radijall-llahu anhu, thot: e
pyeta Pejgamberin, salall-llahu alejhi ve
sel-lem: cila sht puna m e dashur tek Allahu i Madhruar? Tha:
namazi n koh t tij. Mpastaj pyeta:
-
pas ksaj, cila? Tha: bamirsia ndaj prindrve. Prsri pyeta: pas
ksaj? Tha: xhihadi n rrug t Tij.
(Buhariu) Bamirsia ndaj prindrve sht shkak pr pranimin e duas
(lutjes) si qndron n rrfimin e
tre personave t cilt u strehuan n nj shpell, pastaj rrokulliset
nj shkmb dhe e mbyll hyrjen e
shpells. Pas ksaj i thon njri tjetrit: shikoni cilat pun t mira
i keni br pr hir t Allahut dhe luteni
me to, ndoshta gjjm shtegdalje. Njri prej tyre tha: O Allah i
im! un i kam pasur prindrit pleq t
thinjur dhe asnjher para tyre nuk ju kam dhn t han e as t pijn
fmijve t mi e as mallit tim
(shrbtorve). Nj dit m hutoi krkimi i kulloss m t mir pr kopen
time, e nuk ju erdha me koh
dhe ata kishin fjetur. Un e mola qumshtin n en dhe ua solla por
i gjeta duke fjetur. M erdhi keq t'i
trazoj, por edhe q t'i ushqej para tyre familjen dhe shrbtort,
andaj kam pritur me en n dor dhe
kam shikuar kur do t zgjohen, e kjo pritje ka zgjatur deri n
agim. Fmijt e mi aty te kmbt e mia
klithnin t uritur, t cilve u kam dhn qumsht pasi jan zgjuar
prindrit dhe e kan pir qumshtin t
cilin ua kisha sjellur. O Zoti im! Nse kt e kam br vetm pr Ty, e
pr asknd tjetr, ather na e
largo kt shkmb nga hyrja e ksaj shpelle n t ciln gjendemi!
Allahu ua lvizi shkmbin aq sa t
shohin qiellin (Buhariu)
Prindrit jan ata q m denjsisht meritojn sjelljen e mir. Ebu
Hurerja, radijall-llahu anhu, thot:
erdhi te Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, nj njeri
dhe e pyeti: kush m tepr meriton sjelljen
time t mir? Tha: nna yte. Tha: pastaj cili? Tha: nna yte. Tha
pastaj cili? Tha: nna yte. Tha pastaj cili?
Tha: babai yt. (Buhariu)
Prej bamirsis ndaj prindit sht rrespektimi i dashamirve t tij,
Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve
sel-lem, thot: Bamirsi m e mir sht q njeriu t mbaj lidhje me
dashamirin e babait t vet.
(Tirmidhiu sahih)
Mosdgjimi i prindrve sht prej mkateve m t mdha. Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, iu
tha shokve t tij: A doni t'ju njoftoj pr mkatet m t mdha? Ne i
tham: Gjithsesi, o i Drguari i
All-llahut! Tha: All-llahut nse i prshkruhet shok (shirk) dhe
mosdgjimi i prindrve. Ishte (ulur) i
mbshtetur, pastaj u drejtua dhe tha: Veni re, edhe fjala e kot,
edhe dshmia e rrejshme, dhe
vazhdimisht e prsriti kt saq thash: Ah, sikur t heshtte!
(Buhariu)
Hasan Basriu u pyet pr bamirsin ndaj prindrve dhe tha: t
shpenzosh pr ta at q posedon, ti
rrespektosh n at q t urdhrojn nse urdhri i tyre nuk sht mkat,
argument pr kt sht fjala e
Allahut, subhanehu ve teala: E nse ata t dy tentojn q ti t m
prshkruash Mua shok, pr ka ti nuk
ke kurrfar fakti, ather mos i respekto ata, po n shtjet e jets s
ksaj bote t kesh mirkuptim
ndaj tyre. (Lukma 15) I sht thn Ali ibn Husejnit,
rahimehull-llah: ti je bamirsi m i madh ndaj
nns tnde mirpo nuk t shohim duke ngrn s bashku m te! Ai tha: kam
frik t mos i paraprij n
ndonj gj q syri i saj e ka dashur dhe me kt t bhem
mosrrespektues ndaj saj. I sht thn Omer
ibn Dherrit pasi q vdiq i biri i tij: si ishte bamirsia e tij
ndaj teje? Ai tha: kur ecnim s bashku gjat
dits doher ecte pas meje, e kur ecnim gjat nats doher ecte para
meje. Asnjher nuk sht ulur
n ndonj vend m t lart se sa vendi q ulesha un. (pjes nga libri:
katrdhjet
hadithe mbi moralin)
-
9. Lidhja farefisnore
Transmeton Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, i cili thot: kam
dgjuar Pejgmaberin, salall-llahu alejhi ve
sel-lem, duke thn: kush dshiron ti shtohet rizku (furnizimi) dhe
ti zgjatet jeta le t mbaj lidhjet
farefisnore. (Buhariu dhe Muslimi)
Allahu, subhanehu ve teala, thot: Dhe keni frik All-llahun q me
emrin e Tij prbetoheni, dhe ruajeni
farefisin (akraballkun) (Nisa 1) N nj ajet tjetr thot: Dhe ata q
e mbajn lidhjen pr t ciln
All-llahu ka urdhruar t mbahet, q friksohen nga Zoti i tyre dhe
nga llogaria e rnd e prgjegjsis.
(Rad 21) Farefisi nnkupton t afrmit t cilt i lidh prejardhja, pa
marr parasysh a trashgojn
njri tjetrin apo jo, sht mahrem (person me t cilin ndalohet
martesa me t) apo nuk sht. Disa
dijetar mendojn se farefis jan vetm ata q nuk mund t martohen
ndrmjet tyre, mirpo mendimi i
par sht m i sakt sepse sipas t dytit patjetrson nxjerrjen e
fmijve t axhs, halls, dajs dhe
tezes nga farefisi e q nuk sht e sakt. (Fet-hul Bari 10/414)
Kadi Ijadi thot: nuk ka dallim n
mendime rreth asaj se mbajtja e lidhjes farefisnore sht vaxhib
(obligim) n prgjithsi dhe se
ndrprerja e saj sht mkat i madh mirpo kjo lidhje sht n grad dhe
disa grad jan m t larta se
t tjerat. M e ulta sht mos heqja dor plotsisht dhe mbajtja e
lidhjes me fjal madje edhe vetm me
selam. E tr kjo dallon sipas dallimit t mundsis dhe nevojs.
Ndonjher mbajtja e lidhjes farefisnore
sht vaxhib e ndonjher mustehab (vepr e preferuar). Nse ndokush
mban lidhjet farefisnore mirpo
jo n mnyr t plot, nuk konsiderohet se ka ndrprer kt lidhje, e
nse duke patur mundsi bn
lshime rreth ktij obligimi, nuk konsiderohet se i mban lidhjet
farefisnore. (Sahihul Muslim, sherh
Ennevevij 16/113)
Nga hadithi i lartprmendur kuptojm se shtimi i rizkut dhe
bereqetit t tij, zgjatja e jets dhe bereqetit
t saj dhe udhzimi pr t br vepra t mira jan fryt i mbajtjes s
lidhjeve farefisnore.Pasi q Allahu,
subhanehu ve teala, i krijoi t gjitha krijesat lidhja
farefisnore tha: kjo sht pozita q krkon strehim
prej teje nga kputja e lidhjes farefisnore. Tha: po, a nuk
dshiron q t mbaj lidhje me at q mban
lidhje me ty dhe ti ndrpres me at q i ndrpret me ty? Ajo tha:
po, si jo o Zoti im. Tha: ajo sht pr ty.
Pejgamberi, salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha:lexoni nse
dshironi: A pritet prej jush (hipokritve) q
nse merrni sundimin (ose zbrapseni prej fes islame) t bni
trazira n tok dhe t ndrpreni lidhjet e
akraballkut? (Muhamed 22) (Transmeton Buhariu)
Mbajtja lidhjeve farefisnore sht shkak pr t hyr n Xhennet. Ebu
Ejjub Ensarij thot: 63 Nj njeri i tha
Pejgamberit, salall-llahu alejhi ve sel-lem,: m trego ndonj pun
e cila m fut n Xhennet! Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: sa i mpreht q sht! Pastaj
tha: ta adhurosh Allahun dhe askend mos
tia shoqrosh Atij, ta falish namazin, t japsh zekatin dhe ti
mbash lidhjet farefisnore. (Buhariu)
Gjithashtu transmetohet nga Abdull-llah ibn Amr ibn el-'As,
radijallahu anhu, se Pejgamberi,
salall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Nuk mban lidhjet
farefisnore ai q kthen (vizitat) por sht ai q
kur i ndrpritet farefisnia i rivendos lidhjet (me ta). (Buhariu)
Erdhi nj njeri te Pejgamberi, salall-llahu
alejhi ve sel-lem, dhe i tha atij: o i Drguar i Allahut! Un kam
disa t afrm me t cilt mbaj lidhje
farefisnore kurse ata nuk mbajn me mua, u bj mir kurse at m bjn
keq dhe sillem but me ta
kurse ata sillen me arroganc ndaj meje. Pejgamberi, salall-llahu
alejhi ve sel-lem, tha: nse vrtet sht
-
ashtu si thua ather sht njsoj sikur ti ushqesh ata me hi t
nxeht, dhe vazhdimisht do t jet me ty
nj ndihms i Allahut kundr tyre, prderisa je n kt gjendje.
(Buhariu) Poashtu Pejgamberi,
alejhis-selam, thot: nuk hyn n Xhennet ai i cili kput lidhjet
farefisnore. (Buhariu)
10. Obligimi ndaj fqiut dhe porosia (hyjnore) ndaj tij
Transmeton Aishja, radijall-llahu anha, nga Pejgamberi,
alejhis-selam, e cili tha: "Xhibrili vazhdimisht m
porosiste pr fqiun derisa mendova se do ta bn trashgimtar
timin." (Buhariu dhe Muslimi) Allahu,
subhanehu ve teala, thot: "Adhuroni All-llahun e mos i shoqroni
Atij asnj send, sillnu mir ndaj
prindrve, ndaj t afrmve, ndaj jetimve, ndaj t varfrve, ndaj
fqiut t afrt, ndaj fqiut t largt, ndaj
shokut pran vetes, ndaj udhtarit t largt dhe ndaj robrve.
Allllahu nuk e do at q sht kryelart
dhe at q lavdrohet." (Nisa 36) Dijetart jan ndar n mendime rreth
kuptimit t fjals s
Muhamedit, alejhis-selam, "trashgimtar timin". Disa prej tyre e
komentuan si "pjesmarrs n pasurin e
tij duke ia dhn nj pjes t caktuar ashtu si iu jipet antarve tjer
t familjes. T tjert menduan se
kjo shprehje ka pr qllim q fqiu t trajtohet sikur trashgimtar n
raportet me t. Mendimi i par sht
m i qlluar sepse kuptimi i dyt ka mbetur kurse i pari nuk ka
ndodhur si mund t kuptojm nga
hadithi. Nocioni "fqi" prfshin muslimanin dhe kafirin,
ibadetxhiun (adhuruesin) dhe mkatarin,
ardhacakun dhe vendasin, t afrmin (e familjes) dhe t largtin, ai
q sht afr me shtpi dhe ai q
sht larg. T gjith kto jan n grad, m e larta sht ajo q i plotson
atributet e para, pastaj ai q
vjen me radh derisa t mbetet nj atribut, dhe e kundrta - grada m
e ult sht ajo n t ciln
mbeldhen cilsit e fundit. Obligimi ndaj fqiut sht aq m i madh
varsisht prej grads s tij.
Porosia mbi fqiun prmbushet duke drejtuar kah ai llojet e
bamirsis sipas mundsis ikur: dhurata,
selami, buzqeshja gjat takimit me t, interesimi pr gjendjen e
tij, ofrimi i ndihms kur ka nevoj dhe
t tjera. Pejgamberi, alejhis-selam, iu drejtua Ebu Dherrit: "O
Ebu Dherr, kur t prgatisish salc me lng
mishi shtoi m tepr uj dhe gostiti fqinjt." (Muslimi) Pejgamberi,
alejhis-selam, na ka urdhruar q t
mos pengojm fqiun, ai na ka porositur:
"Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t mos pengoj fqiun e
tij." (Buhariu). Ai e mohoi imanin nga
njeriu i cili fqiu i tij nuk sht i qet "Pasha Allahun nuk ka
besuar, pasha Allahun nuk ka besuar, pasha
Allahun nuk ka besuar! E pyetn: cili o i drguar i Allahut? Ai q
fqiu i tij nuk sht i qet nga pengesat
e tij, u prgjigj ai." (Buhariu) Bamirsin ndaj fqiut e bri kusht
pr t qenurit i mir me at, ai ,
alejhis-selam, tha: "shok m i mir tek Allahu sht ai i cili sht m
i mir pr shokun e vet, kurse fqiu
m i mir ai i cili sht m i mir pr fqiun e vet." (Tirmidhiu i cili
kt hadith vlerson si: hasen garib)
Rreth ksaj teme transmetohet se Ahnef ibn Kajsi kishte hypur mbi
shtpin e tij dhe kishte par fqiun
nga lart, kjo e shtyri t brit: turp m qoft, turp m qoft, hyra n
shtpin e fqiut pa lejen e tij, mos
hypsha mbi shtpin time asnjher! Ebu Hanife, rahimehullah, kisht
nj fqi kpuctar i cili punont
shum gjat nats dhe doher recitonte disa vargje ku shprehte
pikllimin e tij ndaj njerzve dhe
thoshte se e kishin ln pas dore dhe gjra tjera. Ebu Hanifeja,
rahimehullah, kur zgjohej pr t faluar
-
namaz nate dgjonte zrin e tij duke rrecituar vargje mallngjyese.
Dy net me rradh m nuk e d- gjoi
dhe filloi t interesohej pr kpuctarin. Pasi q pyeti fqinjt pr t
dhe kuptoi se sulltani kishte burgosur
menjher shkoi tek valiu pr t ndrmjetsuar. Ai iu drejtua valiut:
patrulla juaj ka burgosur fqiun tim
kurse un kam obligim ndaj tij. Valiu pyeti: si quhet ai? Ebu
Hanifeja u prgjigj: nuk e di emrin e tij mirpo
e dij se sht kpuctar. Valiu urdhroi q t lirohen t gjith q ishin
burgosur at nat pr t gjetur Ebu
Hanifeja fqiun e tij. Pasi q e takoi, kpuctari iu drejtua Ebu
Hanifes me falenderime t przemrta kurse
ai i tha: "O djalosh! Nuk t kemi ln pas dore.
11. T dshirosh pr vllain tnd at q dshiron pr vete
Transmeton Enesi, radijallahu anhu, se Pejgamberi, sal-lallahu
alejhi ve sel-lem, ka thn: "
Nuk ka besuar askush prej jush prderisa t dshiron pr vllain e
tij at q dshiron pr vete" (Buhariu
dhe Muslimi)
Allahu, subhanehu ve teala, thot: "S'ka dyshim se besimtart jan
vllezr, pra bni pajtim ndrmjet
vllezrve tuaj dhe keni frik All-llahun, q t jeni t mshiruar (nga
Zoti). (Huxhurat 10)
Qllimi i hadithit sht se prej trsis s degve t imanit t obliguara
sht q njeriu t dshiron pr
vllain e tij at q dshiron pr vete. Ky rregull i pjesrishm islam
prkufizohet me rregullin themelor e
q nnkupton: t dshirosh pr vllain tnd t mirn ashtu si e dshiron
pr vete, ashtu si sht
prmendur n nj transmetim tjetr " prderisa t dshiron pr vllain e
tij at t mir (hajr) q e
dshiron pr vete" ( Transmeton Nesaiu) Fjala "hajr" prmbledh t
gjitha veprat fetare (taat) dhe veprat
e lejuara t ksaj bote (mubahat) dhe Bots tjetr prpos ndalesave,
sepse ato nuk jan mirsi (hajr) dhe
nuk prfshihen.
Lidhur me hadithin e lartprmendur dijetari Ebu Amr ibn Salah
thot: "e tr kjo mund t kuptohet
si vepr e rrnd dhe e parealizuar, mirpo nuk sht ashtu sepse
kuptimi i hadithit sht: nuk
plotsohet imani i asnjrit prej jush prderisa t mos dshiron pr
vllain e tijmusliman at q dshiron
pr vete. Ai kt mund ta realizoj duke dashur pr t arritjen e t
mirave duke mos iu paksuar t mirat e
tij. E kjo sht e leht pr zemrn e shndosh kurse e vshtir pr zemrn
e smur, Allahu na
mbroft neve dhe t gjith vllezrit tan.
12. Vlera e zuhdit n kt bot
Transmeton Abdullah ibn Omeri, radijallahu anhu, i cili thot:
Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, m
vndoi dorn mbi supin tim dhe m tha: "Jeto n kt bot sikur t jesh
i huaj ose si nj kalimtar rruge".
Ibn Omeri gjithnj thoshte: kur t ngrysesh mos prit agimin e kur
t gdhihesh mos e prit muzgun e
mbrmjes. Merr nga shndeti yt pr smundjen tnde dhe nga jeta yte
pr vdekjen tnde. Transmeton
Buhariu. Allahu, subhanehu ve teala, thot: "E ti (Muhammed)
paraqitjau
atyre shembullin e ksaj bote qsh si nj uj (shi) q Ne e lshojm
nga qielli, e prej tij bima e toks
zhvillohet e shpeshtohet sa q przihet mes vete, e pas pak ajo
bhet byk (pas tharjes) q e
shprndajn errat. All-llahu ka fuqi pr do send. Pasuria dhe fmijt
jan stoli e ksaj bote, kurse
veprat e mira (frtyi i t cilave sht i prjetshm) jan shprblimi m
i mir te Zoti yt dhe jan shpresa
-
m e mir." (El-Kehf -45, 46)
T jesh asket n nj gj don t thot t'ia kthesh shpinn asaj gjje dhe
ta vlersosh si t vogl, t pavler
q nuk prkon me ambiciet e larta.Selefi (gjeneratat e para t
muslimanve) dhe ata q kan ardhur pas
tyre kan spjeguar domethnien e zuhdit n kt bot. N nj hadith
tjetr Pejgamberi, salallahu alejhi
ve sel-lem, ka thn: "t jesh asket ndaj ksaj bote nuk do t thot t
ndalosh t lejuarn apo t
shkatrrosh pasurin porse t jesh asket do t thot q shpresa yte t
mos jet m e fort n at q e ke
ne dorn tnde nga ajo q sht n dor t Allahut dhe t dshirosh q nse
t godet ndonj fatkeqsi
t mos lirohesh nga ajo 0e qllim q t fitosh shprblime."
(Transmeton Tirmidhiu i cili dhot: hadithi
sht garib dhe nuk e njohim vetm n baz t ktij senedi).
Vehb ibn Virdi lidhur me zuhdin ka thn: zuhdi ndaj ksaj bote
sht: t mos ndiesh keqardhje nga ajo
q t ka ikur dhe t mos gzohesh me at q e fiton prej t mirave t
ksaj bote. Zuhriu kur u pyet pr
zuhdin tha: ai q harami i tij nuk ia tejkalon sabrin dhe
hallalli nuk e pengon nga ibadeti . Ahmed ibn
Havarij, rahimehull-llah, e ka pyetur Sufjan ibn Ujejnen: cili
sht asket (zahid) n kt bot? Ai sht
prgjigjur: ai i cili falendron pr begatit e nse sprovohet duron.
Ai prsri i ka thn: o Ebu Muhamed,
ai i cili kur i vijn bgatit falendron Allahun kurse kur
sprovohet bn durim dhe ndahet nga ato begati
si mund t jet asket? Ai i tha: hesht! At q s'e pengojn begatit
pr t falenderuar Allahun e as
fatkeqsit pr t duruar, ai sht asket i vrtet. Rebia ibn Hajthem
ka thn: kulmi i asketizmit sht
mbledhja e gjrva me t drejt dhe vnia e tyr n vendet prkatse me t
drejt.
Sufjan Etheuriu ka thn: asketizmi ndaj ksaj bote sht shpresa
afatshkurte, nuk sht ushqimi i
paplqyer e as veshja e dobt. Pastaj tha: prej lutjeve q bjn ata
jan: o Zot na bn asket n kt bot
dhe na jep prej t mirave t saj, mos na privo nga ato q t mos
lakmojm. Imam Ahmedi tha: asketizmi
ndaj ksaj bote sht shpresa afatshkurte, kurse n nj rrast tjetr
tha: shpresa afatshkurte dhe most
lakmosh at qe sht n duar t huaja. Pr kuptimin e hadithit t
prmendur n fillim t kapitullit kan
thn: mos u fundos n t mirat e ksaj bote dhe mos e bn at vatan
tndin, mos i pshprit vetes
pr qndrim t gjat n t e as pr prkujdesjen ndaj saj. Mos u lidh pr
t si, bn gurbetxhiu me vendin
e huaj dhe mos u merr ne t me at q nuk do t merrej nj gurbetxhi
ne vendin e huaj i cili mendon q
t kthehet n vendin e tij. Sa i prket fjals s Ibn Omerit .." kur
t ngrysesh mos prit agimin e kur t
gdhihesh mos e prit muzgun e mbrmjes" sht nj nxitje prej tij q
besimtari gjithmon t jet i
prgatitur pr vdekje, kurse prgatitja pr vdekje bhet me pun t
mira, ashtu si mund t kuptojm
nga hadithi nxitje pr t qen dshirat tona afatshkurte, pra t mos
i vonojm punt e nats deri n
mngjes e kur t gdhihemi t mos i pshprsim vetes pr mbrmjen dhe
t'i vonojm punt e dits deri
n mbrmje. Fjala "Merr nga shndeti yt pr smundjen tnde" sht
nxitje pr t shfrytzuar
shndetin, t derdhim mundin gjat kohs kur jemi t shndosh me frik
q t mos na godet ndonj
smundje e t paaftsohemi pr pun. Njashtu edhe fjala e tij " dhe
nga jeta yte pr vdekjen tnde"
sht nxitje pr shfrytzimin e ditve t jets sepse ai i cili vdes i
ndpritet mundsia e t vepruarit, i
kputet shpresa dhe i rritet ngashria. Ta dij ky njeri se do t'i
vij nj koh e gjat e ai do t gjendet nn
dhe, dhe nuk do t ket mundsi t vepron.Hadithet q flasin pr vlern
e zuhdit ndaj ksaj bote jan t
shumta, prej tyre: nj njeri i that t Drguarit t Allahut: m udhzo
n ndonj pun t ciln nse e bj
do t m doj Allahu dhe do t m duan njerzit! Pejgamberi, salallahu
alejhi ve sel-lem, i tha: "bhu
asket ndaj ksaj bote t don Allahu dhe bhu asaket ndaj asaj q e
posedojn njerzit t duan njerzit"
-
(Tranmeton Ibn Maxheja dhe Tirmidhiu i cili thot se hadithi sht
hasen) Poashtu hadithi "ka shptuar
ai i cili ka pranuar Islamin, ai q rrizku (q ia ka caktuar
Allahu) i tij i mjafton dhe sht i kanaqur me t."
(Transmeton Tirmidhiu)
Ibrahim Ed-hemi ka thn: zuhdi sht tre lloje: obligativ,
vullnetar dhe shptues. Zuhdi obligativ sht
t prmbajturit nga harami (e ndaluara), zuhdi vullnetar sht
mosthellimi n gjra t lejuara kurse ai
shptues sht t prmbajturit nga dyshimet. Vlla i nderuar musliman!
Dije se zuhdi m i mir sht ai i
Pejgamberit, salallahu alejhi ve sel-lem, dhe shokve t tij t
zgjedhur. Librat e kodifikimit t sunnetit
jan prplot shembuj ku tregohet zuhdi dhe durimi i tyre, mund t
prmendim fjaln e Omerit r.a.: kam
par Pejgamberin, salallahu alejhi ve sel-lem, t cilit i kalonte
tr dita e ai krrusej ngaq nuk gjente as
hurmn e llojit m t dobt pr t'u ushqyer" (Transmeton Muslimi)
Aishja, radijallahu anha, thot: "nuk sht ngopur familja e
Muhamedit me buk thekri dy dit njra pas
tjetrs deri sa ka ndrruar jet Pejgamberi." (Transmeton
Muslimi)
Ebu Hurerja, radijallahu anhu, thot: "nuk sht ngopur i Drguari i
Allahut dhe familja e tij tre dit me
rradh me buk gruri deri sa u nda prej ksaj bote." (Transmeton
Muslimi)
Nj njeri hyri n shtpin e Ebu Dherrit dhe pasi rrotulloi shikimin
rreth e prqark tha: o Ebu Dherr! Ku i
ke plakat e shtpis? Ai tha: ne kemi nj shtpi tjetr kah e cila
shpresojm (ka pr qllim xhennetin
sh.p.) ai prsri iu drejtua: patjetr t kesh plaka prderisa jeton
n kt vend! Ebu Dherri ia ktheu:
pronari i shtpis nuk na lejon q t mbetemi ktu.
Omer ibn Abdulazizi n nj hutbe (ligjrim) t tij tha: kjo bot nuk
sht vendbanimi i prherhsm i
juaji, Allahu ka caktuar pr te zhdukjen kurse pr banort e saj
udhtimin. Sa prej begative t mdha
jan shkatrruar shum shpejt dhe sa prej banorve t lumtur prej saj
kan udhtuar!
Hasen el Basriu, rahimehull-llah, ka thn: nnmoeni dunjan se
pasha Allahun m t lumtur jeni kur
nnmoni dunjan.
13. Durimi
Transmeton Ebu Seid S'ad ibn Malik ibn Sinan El Hudriu,
radijallahu anhu, se disa njerz prej Ensarve
krkuan di prej Pejgamberit, salallahu alejhi ve sel-lem, e ai iu
dha, ata prsri krkuan dhe ai prsri iu
dha derisa u harxhua gjith ajo q pati, pastaj Pejgamberi,
salallahu alejhi ve sel-lem, iu tha: t gjitha t
mirat q i posedoj nuk do t'i magazinoj pr t'iu privuar nga ato,
mirpo ai i cili prmbahet (nga lypja)
Allahu e bn t prmbajtur, atij q i majfton ajo q e posedon Allahu
e pasuron, ai i cili sodit thell
Allahu ia ndrion mendimin kurse asnjrit nuk i sht dhn ndonj gj m
e mir se sabri (durimi).
(Transmeton Buhariu dhe Muslimi) Allahu, subhanehu ve teala,
thot:" O ju besimtar, bni durim,
bhuni t qndrueshm kundr armikut,rrini t prgaditur dhe, q t
shptoni, ruajuni dnimit t
All-llahut. (Ali Imran-200), " Thuaj: O robrit e Mi q keni
besuar, keni frik ndaj Zotit tuaj. Ata q bn
mir n kt jet, kan t mir t madhe, e Toka e All-llahut sht e gjr,
ndrsa t durueshmive u
-
jepet shprblimi i tyre pa mas! (Zumer-10)
Erragib thot: sabri etimologjikisht d.m.th. t prmbajturit n
vshtirsi kurse ne terminologji do t
thot: prmbyllja e vetes brenda vijave q i ka caktuar logjika dhe
sheriati.
Ibn Haxheri gjat definimit t sabrit thot: sabri sht mbyllja dhe
pengimi i vetes fjalve apo veprave
- nga hakmarrja n rraste dmtimi. Ndonjher prdoret edhe me
kuptimin "butsi" (hilm).
Disa dijetar kan thn: durimi gjat mundimeve sht xhihad ndaj
egos. Allahu, subhanehu ve teala, e
ka br natyrn e shpirtit (egos) q t ndiej dhimbje e ngashri nse
dmtohet me fjal ose vepra, pr
kt arsye Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, e gjeti veten
n gjendje shum t rnd kur ia
mveshn atij padrejtsin gjat ndarjes s plaks s lufts, mirpo ai u
sjell me butsi ndaj akuzuesit dhe
bri durim sepse e dinte shprblimin e madh q fitojn durimtart dhe
se Allahu, subhanehu ve teala, u
jep t mira t panumrta. Durimtari ka shprblim m t madh se ai q
shpenzon pasurin e tij n rrug
t Allahut, sepse shprblimi i t dytit shumfishohet deri n
shtatqind her edhepse e mira ne esenc
shprblehet me dhjet t ngjashme prve nse Allahu dshiron q ta
shumfishoj.
N hadithin e siprprmendur vihet n pah vlera e madhe e sabrit si
dhe nxitja n t. Sabri sht cilsi e
lavdruar, virtyt i dshiruar, moral i rrall, prfundimin e ka t
lakmuar, pasojat e knaqshme, sht
dobiprurs i madh, shans pr t menduar n at q t sjell dobi, t
ngadalson n marrjen e
qndrimeve derisa dobia t jet e vrtetuar dhe rezultati i
siguruar.
Sabri sht tre llojesh:
1. Sabri ndaj vshtirsive q hasim gjat kryerjes se obligimeve
fetare.
2. Sabri ndaj asaj q sht e ndaluar n fen e Allahut duke ln pas
shpine mkatet, knaqsit e
ndaluara, si dhe prpjekja q t mos iu afrohemi atyre, nnshtrimi i
epshit dhe frenimi i tij pr t mos
rn n amoralitete. Allahu, subhanehu ve teala, thot: E kush iu
friksua paraqitjes para Zotit t vet dhe
ndaloi veten prej epsheve, Xhenneti sht vendi i tij." (Naziat
40, 41)
3. Sabri n fatkeqsit e dhimbshme, tragjedit befasuese dhe n
sprovimet kado q t jen
shkaqet.Muslimani sht i obliguar q t bj durim n kryerjen e
obligimeve fetare dhe n t kapurit
pr fen e Allahut, Allahu, subhanehu ve teala, thot: "O ju q keni
besuar, krkoni ndihm me durim e
me t falur, se vrtet All-llahu sht me durimtart." (Bekare-153),
"O ju q besuat, kur t
konfrontoheni me ndonj grup, prqndrohuni dhe prmendni do her
All-llahun q t arrini fitoren e
dshiruar." (Enfal-45) Sabri ndaj peripetive n rrugn e da'ves
(thirrjes islame) sht prej virtytetve t
Pejgamberve alejhim selam, lidhur m kt Allahu, subhanehu ve
teala, thot: "Ti (Muahamed) duro,
ashtu sikurse duruan t drguarit e vendosur" (Ahkaf-35), sepse me
sabr dhe bindje arrihet grada m e
lart n fe "prija" imamllku, si thot Allahu, subhanehu ve teala,
"Dhe prej tyre Ne bm prijs q me
urdhrin Ton udhzojm, pasiq ata (q i bm prijsa) ishin t durueshm
dhe ndaj argumenteve Tona
ishin t bindur." (Sexhde-45)
Kshillimi i njri tjetrit pr t br sabr sht prej karakteristikave
t shoqris islame,
Allahu,subhanehu ve teala, thot: "E pastaj t bhej prej atyre q
besuan, q kshilluan njri-tjetrin pr
-
durim dhe q kshilluan pr mshir (pr ndihm)." (Beled-17)
Thn n prgjithsi ai i cili bn sabr duke krkuar me kt Fytyrn e
Allahut, subhanehu ve teala]
prfundimi i tij sht Xhenneti, Allahu, subhanehu ve teala, thot:
"Edhe ata q patn durim (ndaj t
kqiave) pr t fituar knaqsin e Zotit t tyre dhe q e faln namazin,
dhe nga ajo me ka Ne i
furnizuam ata kan dhn fshehtas e haptas dhe me t mir e largojn t
keqen. T tillt kan prfundim
m t mir. (prfundimi i mir sht) Xhennete t Adnit (vende t
prjetshme) ku do t hyjn ata, edhe
prindrit, grat dhe fmijt e tyre t cilt kan qen veprmir ata do
t'i vizitojn engjjt duke hyr n
seciln der. (u thon) Selamun alejkum, me durimin tuaj gjett
shptimin; sa prfundim i lavdishm
sht ky vend." (RR'ad-23, 23, 24)
Dije se njerzit q m s teprmi sprovohen jan "pejgambert, pastaj
ata m t ngjashmit e m t
ngjashmit. donjri sprovohet sipas t kapurit t tij pr fen, nse t
kapurit t tij sht i fort sprovimi
sht m i fort, nse n t kapurit e tij pr fen ka dobsi ather
sprovohet sipas asaj
dobsie.Vazhdimisht njeriu do t sprovohet derisa t ec mbi tok pa
asnj mkat." (Transmeton
Tirmidhiu i cili thot: hadithi sht hasen sahih) Shembujt q
flasin pr sabrin e pejgamberv jan t
shumt. Ibrahim dhe Ismaili alejhima sela pranuan urdhrin e
Allahut me zemrgjrsi dhe sabr derisa
Allahu ia lehtsoi Ismailit duke i dhn nj kurban. Nuhu, salallahu
alejhi ve sel-lem, prjetoi nga populli i
tij shum pengime dhe mosprfillje mirpo duroi e Allahu, subhanehu
ve teala, i fundosi n ujin e
vrshuar t gjith prve atyre q besuan at.Poashtu Jakubi, Jusufi,,
Ejjubi, Musai, Zekerijjau, Jahja, Isai
alejhim selam u sprovuan dhe duruan.Zotriu i t gjith njerzve,
Muhamed ibn Abdullahu, salallahu
alejhi ve sel-lem, prjetoi peripeti dhe vshtirsi t mdha nga
populli i Taifit. Mendjelehtit, fmijt dhe
robrit e ktij populli e gjuajtn m gurr derisa ia prgjakosn kmbt,
si dhe para ksaj dhe pas ai
prjetoi mundime t shumta nga kurejshitt pabesimtar, m pastaj n
Medine bri sabr dhe luftoi
derisa vuri themelet e shtetit m t madh q e njohi njerzimi dhe
themelet e shoqris m t mir q e
pa njerzimi.
Shejhul Islam Ibn Tejmijje, rahimehullah, thot: Allahu,
subhanehu ve teala, ka prmendur n Kur'an
braktisjen e bukur (hexhr), faljen e bukur t gabimeve dhe
durimin e bukur dhe n lidhje me kto sht
thn: braktisje e bukur sht ajo q bhet pa cenim, falje e bukur
kur ajo bhet pa qortim kurse sabr i
bukur kur nuk ka ankime te krijesat. Ahmed ibn Hanbelit duke qen
n shtrat t vdekjes i sht lexuar
se Tavusi ka urrejtur klthitjet e vdekjes dhe ka thn: t klithish
don t thot t ankohesh te njerzit,
pas ksaj ai (Ahmedi) nuk ka klthit deri sa ka vdekur. Sa i takon
ankimeve te Krijuesi kjo gj nuk e
mohon sabrin e bukur si tregon Allahu, subhanehu ve teala, fjalt
e Jakubit, salallahu alejhi ve sel-lem,
n Kur'an: "Ai (Jakubi) tha: Jo, shtjen ua lehtsoi epshi juaj.
(mua nuk m ka mbetur tjetr) Durim i
mir, sht shpres q All-llahu do t m'i sjell t gjith; Ai sht m i
dijshmi, m i urti!, "Ai (Jakubi)
tha: Un hidhrimin tim dhe pikllimin tim, ia parashtroj
All-llahut, e un di pr All-llahun at q ju nuk
dini. (Jusuf-83, 86)
Abdulaziz ibn Revvad ka thn: tre gjra jan prej thesarit t
Xhennetit: fshehja e
fatkeqsis,smundjes dhe lmoshs"
Abdullah ibn Muhamed elHerevij ka thn: prej margaritarve t
mirsis sht fshehja e fatkeqsis.
-
Aun ibn Abdullahu ka thn: mirsia n t ciln nuk ka aspak t keqe
sht falenderimi Allahun duke
qen rehat dhe sabri gjat fatkeqsis.
14. Turpi dhe vlera e tij
Transmeton Imran ibn Husejni, radijall-llahu anhu, i cili thot:
Pejgamberi, sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem, tha: "turpi nuk sjell vetm se mirsi" n
transmetimin e Muslimit qndron: "turpi sht
mirsi n trsi". (Transmeton Buhariu dhe Muslimi) Neveviu thot:
dijetart thon se realiteti i turpit
sht: moral i cili ndikon n lnien e t shmtuars dhe pengon
mosdhnien e t drejts donjrit q i
takon nj e drejt. Na kan transmetuar se Ebul Kasim Elxhunejd,
rahimehull-llah, pr kuptimin e turpit
ka thn: t pamuri e begative dhe t pamurit e mangsive, nga kto t
dyja lind nj gjendje e cila quhet
turp. (Rijadus-salihin fq. 246)Ijadi thot: sa i prket asaj se i
tr turpi sht mirsi apo nuk sjell vetm se
mirsi, sht paksa problematike prgjithsimi i ktij kuptimi sepse
dikush mund ta shfrytzoj kt
kuptim pr lnien e ballafaqimit me mkatarin apo e shfrytzon kt
kuptim pr lnien e disa
obligimeve.Prgjigjja pr kt sht se me fjaln turp n kto hadithe
nnkuptohet turpi ligjor i sheriatit.
Turpi nga i cili rezulton lnia e disa obligimeve nuk sht turp t
cilin e miraton sheriati porse ai sht
paaftsi dhe nnmim. Ai sht quajtur "turp" pr arsye se i prngjet
turpit t ligjshm i cili nnkupton
lnien e gjrave t shmtuara. Ibn Haxheri duke spjeguar hadithin e
lartprmendur thot: mund q
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka dhn shenj se ai
q turpin e ka moral t tij n t shumtn
e rrasteve mirsia sht n t dhe nse nodh ndonjher e kundrta ajo
konsiderohet si e paqen n
krahasim me t mirat e tij apo mund t thuhet se turpi sht br
zakon i tij dhe pjes e pandar e
moralit t tij dhe me kt trheq t mirn dhe mirsia ndodh prej vet
atij dhe shkakut (turpit). (Fethul
Bari 10/552)
Turpi sht dy lloje:
- turprimi nga Allahu, subhanehu ve teala, kur dshiron t bj
ndonj gj (t turpshme)apo kur i bie
ndrmend - turprimi nga krijesat gjat kryerjes s veprave apo
fjalve t cilat jan t neveritshme. T dy
llojet e siprthna jan t lavdruara, vetm se, njri sht obligativ
kurse tjetri vullnetar. Turpi gjat
largimit nga haramet sht obligativ kurse gjat lnies s gjrave t
urrejtura nga njerzit sht
vullnetar. Muslimani obligohet q t stoliset me kt virtyt pr
shkak se kjo veti paraqet tr fen. Ajo
sht deg e imanit (besimit), moral i Islamit si sht thn "do fe ka
moralin e saj kurse morali i
Islamit sht turpi" (Transmeton Ibn Maxhe). Turpi sht els i do t
mire, me forcn e tij shtohet
mirsia, dobsohet e keqja kurse m dobsin e tij dobsohet mirsia
dhe shtohet veprimi i t keqes
sepse turpi sht penges ndrmjet njeriut dhe ndalesave (harameve).
Ibn Ebi Dunja transmeton se
Vehb ibn Munebih ka thn: imani sht i zhveshur e rrobet e tij jan
devotshmria, stolia e tij sht
turpi, pasuria e tij sht nderi, pastaj tha: kam dgjuar nj beduin
duke recituar:
Jo, pasha babn tnd nuk ka mirsi n kt jet
As q ka dunja kur turpi s'ekziston
Njeriu jeton derisa n t turpi ka mbet
-
E druri pa lvore nuk mund t gjallron.
Muslimani obligohet q t turprohet nga Allahu, subhanehu ve
teala, ashtu si duhet, t mos
shfrytzoj begatit e Allahut duke i br mkat Atij, t mos e gjej
veten n vende t ndaluara, t shkon
n vende q e ka urdhruar Allahu. Transmeton Abdullah ibn Mes'udi,
radijall-llahu anhu, se
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nj dit u tha disa
njerzve prej shokve t tij: "turprohuni
nga Allahu ashtu si meriton Ai! Ata than: o i Drguar i Allahut
ne turprohemi fal Allahut. Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, prsri tha: jo kshtu porse
turprimi i vrtet ndaj Allahut sht ta ruash
kokn dhe at q sht n t (mendjen), barkun dhe at q mban n t, t
prkujtosh vdekjen dhe
sprovn. Ai i cili dshiron Ahiretin braktis zbukurimet e ksaj
bote, e ai i cili i bn kto sht turpruar
nga Allahu ashtu si meriton." (Transmeton Tirmidhiu)
Aliu, radijall-llahu anhu, ka thn: kush i mbshtjell rrobet e tij
me turp nuk ia shohin njer- zit t metat.
Ebu Musa elEsh'arij ka thn: un hy n shtpin time t errt pr t'u
pastruar dhe krrusem ngaq
turprohem nga Zoti im. (Elmustetraf)
15. Bujaria
Transmeton Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka
thn:"Allahu i Lrtmadhruar thot: shpenzo q t shpenzoj pr ty,
pastaj tha: Dora e Allahut sht
prplot, nuk e pakson shpenzimi i prhershm, natn dhe ditn. M pas
vazhdoi (Pejgamberi): a e
shihni shpenzimin e Tij q prej krijimit t qiellit dhe toks, nuk
sht paksuar ajo q sht n Dorn e
Tij. Arshi i Tij sht mbi uj dhe n Dorn e Tij sht peshorja e ul
at dhe e ngrit" Allahu, subhanehu ve
teala, thot: "kado q t'u jepni t tjerve nga pasuria, ajo do t'u
kompensohet n mnyr t plot duke
mos u dmtuar ju." Poashtu thot: "Pra kado q t jepni nga pasuria,
s'ka dyshim se at All-llahu e di
shum mir." Dije, Allahu m mshiroft mua dhe ty, se donjri i cili
ka udhhequr n periudhn e
injorancs apo t Islamit, derisa sht br i njohur me fam t lart, i
jan nnshtruar njerzit, kan
marr udhn pr tek ai i afrti dhe i largti, fama e tij nuk sht
arritur vetm se, duke i ushqyer njerzit
dhe duke i nderuar mysafirt. T gjith njerzit me pervoj prgjat
historis, fetart e dashamirt e t
bukurs jan t nj mendimi se gjja m e mir q njeriu mund ta siguroj
pr veten n kt bot dhe
gjja m madhshtore q mund ta l pas vete sht bujaria, shoqrimi me
bujart sepse bujaria rezulton
prmendjen pr t mir dhe t ngrit famn. Ai i cili shpenzon,
obligohet q me kt vepr t krkon
knaqsin e Allahut "kado q t jepni nga pasuria, e keni pr veten
tuaj, po mos jepni pr tjetrk, por
vetm pr hir t All-llahut" kurse sa i prket shpenzimit pr t'u
mburur, kjo nuk sht bujaria q
lvdohet, madje mund t jet edhe mkat nse bhet me mendjemadhsi
ndaj robrve t Allahut.
Bujaria ka shum dobi, prej tyre:
- Allahu, subhanehu ve teala, ia kompenson shpenzuesit "e kado q
t'u jepni t tjerve nga pasuria, ajo
do t'u kompensohet n mnyr t plot duke mos u dmtuar ju." , si sht
prmenduar edhe n
hadithin e lartprmenduar: "Shpenzo q t shpenzoj pr ty". Poashtu
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve
-
sel-lem, thot: "derisa nj njeri ecte ne nj hapsir, dgjoi nj z q
vinte nga nj re: ujite kopshtin e
filanit, pastaj ajo re lvizi derisa lshoi ujin mbi nj tok t
djegur nga nxehtsia dhe ja, kur pash ujin t
mbledhur n nj grop. Ky njeri prcolli ren dhe kur arriti te vendi
n t cilin ishte lshuar uji pa nj
njeri i cili po mundohej t depozitoj ujin dhe i tha: o rob i
Allahut, si e ke emrin? Ai ia prmendi t njejtin
emr q e kishte dgjuar prej res, pastaj i tha: prse m pyet pr
emrin tim? Iu prgjigj: un dgjova nj
z n ren e cila e lshoi ujin q thoshte: ujite kopshtin e filanit
duke prmenduar emrin tnd, pr kt
dshiroj t dij se 'vepron me kt kopsht? U prgjigj: pra, pasi e
krkove kt gj po t tregoj se
prodhmin q fitoj nga kjo tok, nj t tretn e saj e jap lmosh, me
nj t tretn ushqehem un dhe
familja ime kurse nj t tretn e kthej prsri n kt tok." - Allahu,
subhanehu ve teala, ia shumfishon
pasurin shpenzuesit " Shembulli i pasuris s atyre q e japin n
rrugn e All-llahut sht si nj kokrr
prej t cils mbijn shtat kallinj, ndrsa n secilin kalli ka nga
njqind kokrra. All-llahu ia shumfishon
(shprblimin) atij q dshiron, All-llahu sht Bujar i Madh, i di
qllimet." - Shpenzuesi shpreh frikn e tij
prej zjarrit t Xhehennemit "Frikojuni prej zjarrit qoft edhe me
gjysm hurme" (Transmeton Buhariu)
- Gjja m e mir m t ciln njeriu mjekohet sht lmosha "mjekoni t
smuarit tuaj me lmosh"
- Shpenzimi i pasuris sht mbrotje e saj "mbroni pasurit tuaja me
zekat" 71
- Bujaria sht prej cilsive t lavdruara tek Allahu, subhanehu ve
teala, "Allahu sht i Mir dhe e do t
mirn, i Pastr dhe e do pastrtin, Bujar dhe e do bujarin"
- Dora e cila jep sht m e mir se dora e cila merr "Dora e lart
sht m e mir se dora e poshtme"
- Bujaria i mbulon shum t meta njeriut, thot Imam Shafiju,
rahimehull-llah: mbulohu me bujari sepse
si sht thn do t met e mbulon bujaria. do musliman duhet t
stoliset m kt cilsi e n veanti
davetxhinjt (thirrsit islam) pr shkak efektit q ka kjo cilsi pr
t pranuar njerzit Islamin. Enesi,
radijall-llahu anhu, thot: "nuk ka lypur ndonjri prej
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dika
vetm se ia ka dhn. Njher i erdhi nj njeri, e Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i dha nj tuf
t madhe dhensh sa mund t zinte hapsira mes dy kodrave, e pastaj
kthehet te populli i tij dhe iu thot: o
njerz! Pranoeni Islamin sepse Muhamedi jep sikur ai i cili nuk i
frikohet skamjes. Enesi, radijall-llahu
anhu, thot: edhepse njeriu prononte Islamin pr shkaqe t dunjas,
nuk kalonte prve nj kohs s
shkurtr dhe Islami bhej m i dashur pr t se sa tr dunjaja dhe ajo
q sht n t." Transmeton Ibn
Abbasi, radijall-llahu anhu, i cili thot: "Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka qen njriu m
bujar. Bujaria edhe m tepr i shtohej n muajin e Ramazanit kur
takonte Xhibrilin. Xhibrili takohej me t
do nat t Ramazanit dhe ia dgjonte leximin e Kur'anit, pra
Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem,
ishte m bujar se era e leht " Ibn Ebi Hatimi me sened t tij
transmeton se Alij ibn Ebi Talibi,
radijall-llahu anhu, ka thn: Atij q Allahu i ka dhn pasuri le ta
shfytzoj at pr mbajtjen e lidhjeve
farefisnore, pr mikpritje t mir, pr ti ndihmuar nevojtarit,
robit, udhtarit, t mjerit, t varfrit,
muxhahidit dhe le t jet durimtar n fatkeqsi sepse me kto cilsi
fitohet bujaria n kt dunja dhe
fama n Ahiret; sht pyetur Haseni, radijall-llahu anhu: cili sht
bujar? sht prgjigjur: ai i cili po t
posedonte tr dunjan do ta shpenzonte at dhe do t mendonte se
edhe m tej ka obligime.
Transmetohet se Hudhejfe elAdevij ka thn: ditn kur ngjau beteja
e Jermukut u nisa pr t krkuar
djalin e axhs tim n mesin e t vrarve. Me vete kisha pakz uj dhe
mendoja q nse akoma ka
frymmarje do t'i jap nga uji q kisha me vete. Kur e gjeta n
mesin e viktimave, iu afrova dhe i thash: t
-
t jap uj? Ai m dha shenj pozitive. Ndrkoh dgjuam nj klthitje dhe
djali i axhs m dha shenj q
t shkoj te personi q klthiste dhe ujin q kisha t'ia jap atij.
Kur arrita tek ai e pash se ishte Hisham ibn
Asi t cilin e pyeta: dshiron uj? Ai m dha shenj pozitive mirpo n
kt moment dgjuam nj
klthitje tjetr dhe Hishami m dha shenj q t shkoj tek i treti dhe
ujin q kisha t'ia jap atij. Kur shkova,
ai ve m kishte vdekur. U ktheva te Hishami mirpo e gjeta t
vdekur. U ktheva edhe te djali i axhs tim
mirpo edhe ai kishte vdekur. Nj njeri prej fisit Kurjesh ishte
nisur n udh. Duke udhtuar takoi nj
udhtar n mes t rrugs t cilin e kishte lodhur udha dhe e kishte
molisur smundja. I smuri i tha
kurejshitit: zotri m ndihmo! Kurejshiti urdhroi djalin e tij q
pasuria q i kishte mbetur ta shpenzoj
pr kt udhtar t smur dhe djali i lshoi n prehr katr mij dirhem. I
smuri deshi q t ngritet
n kmb mirpo nuk mundi pr shkak dobsis dhe filloi t qaj.
Kurejshiti i tha: pse qan, nuk mundesh
t pamvarsoshesh me at q ta dham? Ai ia ktheu: jo pr Zotin, por
m'u kujtua dobia q ka toka nga
bujaria yte dhe kjo m bri t qaj. Kur Kajs ibn S'ad ibn Ibaden e
kaploi smundja, shum pak prej
vllezrve t tij musliman e vizituan. Pasi q pyeti pr kt i than:
ata turprohen t t vizitojn pr
shkak borxheve q t kan marr. Kajsi tha: Allahu e poshtroft
pasurin e cila i pengon vllezrit t m
vizitojn, pastaj urdhroi nj tellall q t thrret: t gjith ata q i
kan borxh Kajsit e kan t falur. N
mbrmje gati q nuk i thehet pragu i ders nga vizita e madhe e
njerzve.
16. Prdllimi
Aishja, radijall-llahu anha, thot: Pejgamberi, sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem, thot: "Allahu
sht Prdllimtar (er-Refiik) dhe e don prdllimin (er-rifk), jep pr
prdllimin at q nuk
e jep pr egrsin dhe at q nuk jep pr asgj tjetr".(trans.
Muslim)
Allahu, subhanheu ve teala, thot: "Ti (Muhammed) merre t lehtn,
urdhro pr t mir
dhe hiqu prej t padijshmve". (Araf-199)
Nga hadithi i lartprmenduar msojm vlern e prdllimit, butsis dhe
nxitjen pr t'u
stolisur me kt virtyt, si kuptojm qortimin e egrsis dhe se
prdllimi sht shkak i do
mirsie.
Kuptimi i pjess s hadithit "jep pr prdllimin at q nuk e jep pr
egrsin" sht: s
bashku me prdllimin rezultojn vepra t cilat nuk vijn me t
kundrtn e tij (prdllimit).
Disa mendojn se kuptimi sht: Allahu shprblen prdllimin me at q
nuk shprblen
cilsit tjera. Hafidh ibn Haxheri e konsideron mendimin e par m t
sakt derisa Neveviu
saktson mendimin e par.
-
Muslimani duhet q t stoliset me kt virtyt t lart, sepse Allahu,
subhanheu ve teala, e
don kt virtyt dhe e ka br shkak pr shum mirsi. Ai i cili
privohet nga ky virtyt n realitet
sht privuar nga mirsia, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem, thot: "Kush privohet
nga prdllimi sht privuar nga mirsia. (trans. Muslim)
do gj sht e bukur nse aty ka prdllim dhe do gj sht e shmtuar nse
nuk ka
prdllim, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot:
"Prdllimi nse sht n nj gj
ajo sht e bukur e nse hiqet nga ajo ather shmtohet". Ai i cili e
ka kt cilsi nuk hyn n
zjarr, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: "a
doni t'ju tregoj pr at q sht i
ndaluar pr zjarrin dhe zjarri sht i ndaluar pr t? donjri i cili
sht i afrt, i but dhe i
leht pr njerzit".(trans. Tirmidhi)
Prdllimi nuk krkohet vetm ndrmjet njerzve porse Islami thrret q
t jemi t but
edhe me kafsht, si thot Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem, "Allahu, subhanheu ve
teala, e ka obliguar mirsin pr do gj, kur t vritni lehtsoni
vrasjen, kur t therrni
lehtsoni therjen, mprehni thikat dhe rehatoni kafshn" (trans.
Muslim)
Transmetohet se nj beduin hyri n xhami e Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ishte
ulur. Beduini bri nj lutje: o Zot! M fal mua dhe Muhamedin dhe
mos e fal asknd tjetr
prpos neve! Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, qeshi
dhe tha: e ngushtove t gjrn.
M pas beduini shkoi n nj knd t xhamis dhe prmjerri. Nj koh m von
pasi q beduini
kishte kuptuar gabimin tha: kur m pa Pejgamberi, sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem, m'u afrua,
nuk m qortoi as q m shau por m tha: kjo sht xhami dhe nuk
prmirret n t, sht
ndrtuar pr t'u prmenduar Allahu dhe pr t'u falur. M pas
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi 60
ve sel-lem, urdhroi q t hidhet nj en me uj pr t pastruar
vendin." (trans. Ibn Maxhe)
Enesi, radijall-llahu anhu, thot se Pejgamberi, sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem, shkoi te grat
e tij t cilave iu printe gjat udhtimit i quajturi Enshexhe.
Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem, tha: mjer pr ty o Enshexhe, me qelqin sillu me
kujdes"
-
Ahmed Muadh Hakkij
Prktheu: Agim Bekiri
(pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)
Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin
17. Butsia
Transmeton Ibn Abbasi, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i ka thn
Eshexh
ibn Abdulkajsit: "ti i posedon dy cilsi t cilat i don Allahu,
subhanehu ve teala: sjellja e but dhe
maturia."
(transmeton Muslim)
Allahu, subhanehu ve teala, thot: "Ata q e frenojn mllefin, q u
falin (t keqen) njerzve, e All-llahu i
do
bamirsit" (Ali Imran: 134). Dhe: "Ti (Muhammed) merre t lehtn,
urdhro pr t mir dhe hiqu prej t
padijshmve". (Araf: 199)
sht thn se sjellja e but (el-hilm) sht gllabrimi i mllefit.
Gjithashtu sjellja e but sht definuar si:
frenimi i vetes n rraste kur kritikohet apo sulmohet, pr t mos
rn n at q s'sht e dshiruar.
Sjellja e
but prfshin njohjen e drejt, durimin, maturin, prmbajtjen kurse
nuk sht bashkuar nj gj me nj
tjetr
m bukur se sa falja e gabimit me mundsin pr hakmarrje.
N nj fjal t urt thuhet: nuk sht i but ai q kur i bhet padrejtsi
sillet me butsi e kur t'i jepet
mundsia
hakmirret por i but sht ai i cili kur i bhet padrejtsi sillet me
butsi kurse kur i jepet mundsia pr t'u
hakmarr ia fal.
Dijetari Damre ka thn: sjellja e but (el-hilm) sht shkall m e
lart s mendja (logjika) sepse Allahu,
-
subhanehu
ve teala, sht quajtur me kt emr (El Halim) dhe kjo e bn m t
lart, pastaj nuk sht quajtur
me kt emr n Kur'an prve Ibrahimit dhe Ismailit, alejhima selam,
Allahu, subhanehu ve teala, thot:
"S'ka
dyshim, Ibrahimi ishte shum i ndieshm dhe i but". (Teube: 114),
gjithashtu pr Ismailin, alejhi selam,
thot:
"Ne e gzuam at (Ibrahimin) me nj djal q do t jet i but (i
sjllshm). (Saffat: 101)
Njeriu me sjellje t but sht me pozit t lart, i lavdruar dhe
veprat e tij jan t plqyera. Sjellja e
but
sht m e bukur se doher ather kur rrjedh nga ai q ka mundsi pr
t'u hakmarr. Q kndej,
konkludojm se sjellje t but e t mir ka ai i cili Pejgamberin,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e merr
shembulltyr, prijs n do cilsi t moralit, stoliset me to, ec
rrugs s tij dhe me kt Allahu,
subhanehu ve
teala, i jep t mira t shumta kurse n botn tjetr shprblime t
panumrta.
Transmeton Abdullah ibn Mes'udi, radijall-llahu anhu, i cili
thot: "Ditn kur Pejgamberi, sal-lall-llahu
alejhi ve
sel-lem, ndau plakn e lufts s Hunejnit, nj prej Ensarve tha: kjo
ndarje nuk sht br pr hir t
Allahut.
Abdullah ibn Mes'udi thot: Shkova te Pejgamberi, sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem, dhe pasi e lajmrova
pr
kt fjal iu ndrua fytyra e pastaj tha: Allahu e mshiroft Musain,
sht dmtuar edhe m shum se
kjo
mirpo ka duruar". (Transmeton Buhariu) Mendo vlla i nderuar si
ka br durim Pejgamberi,
sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem, dhe sht sjell but me kt njeri prej
Ensarve.
Transmetohet se dy njerz vurn bast nse munden t zemrojn Ahnefin.
Njri prej tyre shkoi te Ahnefi
dhe i
shprehi dshirn pr t'u fejuar me nnn e tij. Ahnefi tha: nuk po t
refuzoj pr t t nnmuar e as pr
at
se s'dua t t bj dhndr, mirpo pr shkak se nna ime ka shum vjet
kurse ti ke nevoj pr nj grua t
-
re
q dashuron dhe q lind, q mson nga morali yt dhe prfiton nga
sjellja yte. Tash kthehu te shokt dhe
lajmroi se nuk m ke zemruar!
Nj njeri tjetr shkoi te Muaviju, radijall-llahu anhu, pr t
krkuar prej tij q t fejohet me nnn e tij.
Muaviju,
radijall-llahu anhu, e pyeti: 't shtyri t interesohesh pr nnn
time kur e di se ajo sht e shtyr n
mosh?
Ai tha: po, kam dgjuar se ajo sht e shtyr n mosh! Muaviju prsri
i tha: ndoshta ke patur pr
qllim q
t zemrosh zotriun e fisit Temim (e ka pr qllim veteveten)? Ai u
prgjigj: po, e Muaviju ia ktheu: shko
se
nuk mundesh!
Nj njeri e shau Ebu Dherrin, radijall-llahu anhu, e ai i tha:
mos vazhdo t m shash dhe ler vend pr
pajtim sepse
ne nuk ia kthejm atyre q bjn mkate Allahut duke na shar, me m
shum se sa t respektojm
Allahun.
Ahmed Muadh Hakkij Prktheu: Agim Bekiri (pjes nga libri:
katrdhjet hadithe mbi moralin)
18. Falja e gabimeve
Transmeton Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn:
"Asnj lmosh nuk e pakson pasurin, ai q i fal gabimet Allahu ia
shton krenarin kurse ai q pr hir
t Allahut bhet modest Allahu e ngrit".( Transeton Muslimi)
Allahu, subhanehu ve teala, thot:
"Le t'ua falin (gabimin) dhe mos t'ua zn pr t madhe. A nuk
dshironi q All-llahu t'u fal. All-llahu
fal dhe mshiron shum." (Nur - 22) dhe:
"Ti (Muhammed) merre t lehtn, urdhro pr t mir dhe hiqu prej t
padijshmve." (A'raf 199)
Dijetart rreth hadithit t lartprmendur kan dhn dy mendime:
-Mendimi i par: nga hadithi mirret kuptimi i par q na bie n sy e
ai sht: dokush q njihet me falje
t gabimeve bhet prijs i njerzve, i madh n zemrat e tyre dhe me
kt i shtohet krenaria dhe nderi.
-Mendimi i dyt: ai i cili i posedon ato cilsi shprblimin dhe
krenarin e gjen n Ahiret.
-
Dije se knaqsia e flajes s gabimeve sht m e mir se knaqsia e
hakmarrjes sepse knaqsin
e t pars e pason prfundimi i lavdruar kurse t dytn pikllimi i
keqardhjes.
Omeri, radijall-llahu anhu, ka thn: falja m e mir sht kur ka
mundsi pr hakmarrje kurse synimi
m i mir kur ka aftsi pr t kryer veprn.
Seid ibn Musejjebi, rahimehull-llah, ka thn: t gaboj gjykatsi e
t fal gabimin sht m mir se t
gaboj e t dnoj veprn.
Transmetohet se Lukmani i ka thn birit t tij: ka gnjyer ai i
cili thot se e keqja e shuan t keqen,
nse kjo sht e vrtet le t provoj zjarrin me zjarr, pastaj le t
shikoj a e shuan njrin me tjetrin! E
vrteta sht se e mira e shuan t keqen sikur q uji e shuan
zjarrin.
Transmetohet se nj njeri i ka thn halifes Mensur kur ai fitoi
luftn n Sham banort e t cilit luftuan
kundr tij: o udhheqs i besimtarve! Hakmarrja sht drejtsi kurse
falja vler e lart, e ne lusim
Allahun q udhheqsi yn t zgjedh pr vete gradn m t lart e t mos
zgjedh gradn m t keqe.
N nj fjal t urt qndron: prparsi m t madhe pr falje ka ai q ka m
tepr mundsi pr
hakmarrje kurse mendje m t mangt ka ai q i bn padrejtsi m t
dobtit.
Halifja Me'mun ka thn: dshirova q kriminelt t dijn mendimin tim
rreth faljes q t'ju rehatohen
zemrat.
Ia solln Me'munit nj njeri i cili kishte br gabim dhe i tha: a
je ti ai i cili ka br kt e kt? Ai u
prgjigj: po, un jam o prijs i besimtarve! Un jam ai i cili e
dmtova veteveten duke u mbshtetur n
zemrgjrsin (faljen) tnde. Me'muni pas ktyr fjalve ia fali
gabimin.
Zoti yn! Sikur t mos ishte dshira yte pr t falur nuk do t
ekzistonin ata q t kundrshtojn me
mkate, dhe sikur t mos ishte falja yte nuk do t hynte askush n
Xhennet, na dhuro faljen dhe bujarin
tnde, o Dhurues i Madh!
Ahmed Muadh Hakkij
Prktheu: Agim Bekiri
(pjes nga libri: katrdhjet hadithe mbi moralin)
-
19. Modestia
Transmeton Ijad ibn Himari se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem, ka thn: "Allahu
m shpalli mua: Bhuni modest, mos mburreni njri ndaj tjetrit as
mos i bni padrejtsi njri
tjetrit".
Allahu, subhanehu ve teala, thot: "E t jesh modest ndaj
besimtarve q t pranuan ty".
Dhe: "O ju q besuat! Kush largohet nga feja e vet (i bn dm
vetes) s'ka dyshim se All-llahu
do t sjell nj popull q Ai e do at (popull) dhe ata e duan At
(Zotin), (nj popull) q
sht modest e i but ndaj besimtarve, por i ashpr dhe i fort ndaj
mohuesve".
N kt hadith nxitemi pr t qen modest dhe t largohemi nga
mendjemadhsia. do i
menur obligohet q t jet modest dhe t largohet nga mendjemadhsia.
Edhe sikur t mos
ishte e vrtet se me modesti ngritet njeriu prapseprap do t
obligohej t stoliset me modesti.
Modestia sht dy lloje: njra sht e lavdruar kurse tjetra e
qortuar. Modesti e lavdruar
sht: t mos fyesh robrit e Allahut dhe t mos nnvlersosh ata.
Modestia e qortuar sht:
modestia ndaj t pasurve pr t arritur dika nga pasuria e tyre. I
menuri duhet q t
largohet nga modestia e qortuar n t gjitha rrastet, dhe t
shoqroj modestin e lavdruar
n t gjitha aspektet.
Njerzit m t mir jan ata q jan modest megjith famn e tyre, askett
q kan pasuri,
t drejtit edhepse kan fuqi. Njeriu nuk e len modestin vetm nse
mendjemadhsia sht
rrnjosur n t. donjri i cili shtirret mendjemadh ndaj njerzve sht
i dashuruar n
vetevete, kurse plqimi i vetvetes sht zili ndaj mendjes se vet,
nuk kam par asnj q
sht sill me mendjemadhsi ndaj m t dobtve prve se Allahu e ka
nnmuar te m t
ngriturit.
Thot K'abi, radijall-llahu anhu: Allahu, subhanehu ve teala, kur
ia jep robit t Tij nj dhunti
n kt bot e ai falenderon At dhe bhet modest, Allahu i jep edhe
dobin e asaj dhuntie
n kt bot dhe ia ngrit gradt n botn tjetr, e nse i jep ndonj
dhunti, e ai nuk
falendron Allahun e as q bhet modest Allahu e privon nga dobia e
asaj dhuntie n kt
-
bot kurse n botn tjetr nse Allahu don e fut n nj shtres t
Xhehennemit pr ta dnuar,
ose ia fal.
Ibrahim ibn Esh'ath e pyeti Fudajlin se 'sht modestia? Ai u
prgjigj: Modesti sht ti
nnshtrohesh t vrtets dhe ti prkulesh asaj edhe nse e dgjon prej
fmiut po edhe nse
e dgjon t vrtetn nga njeriu m injorant prsri duhet ta
pranosh.
Abdullah ibn Mubareku ka thn: Kulmi i modestis sht t ulsh veten
n pozit t
varfanjakut e t'ia bsh m dije se nuk je m me vler se ai pse je m
i pasur dhe t ngritish
veten n pozit t pasanikut dhe t'ia bsh me dije se nuk sht m me
vler se ti pse sht
m i pasur. 80
sht pyetur Abdulmeliku: Cili prej njerzve sht m i mir? Ka thn:
Modesti edhe pse
ka pozit t lart, asketi edhepse ka pasuri, ai q nuk dshiron t
ngritet mbi t tjert.
Ibn Semmaku hyri te Harun Rashidi dhe i tha: o prijs i
besimtarve, pasha Allahun,
modestia yte megjith pozitn e lart q ke sht m e lart se sa vet
pozita. Haruni i tha:
Shum fjal t bukur the! Ai prsri tha: O prijs i besimtarve!
Njeriu t cilit Allahu,
subhanehu ve teala, i ka dhn bukuri, fam, pasuri dhe ruan
nderin, u ndihmon t varfrve
dhe sht modest regjistrohet n Librin e Allahut prej njerzve t
veant t Tij. Harun
Rashidi urdhroi ti sjellin ngjyr dhe flet e pastaj i rregjistroi
kto fjal me dorn e tij.
Ahmed Muadh Hakkij
20. Heshtja dhe ruajtja e gjuhs
Transmeton Ebu Hurejra, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi,
sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,
ka thn: "Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t thot fjal t
mira ose le t hesht.
Kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit le t nderoj fqiun. Kush
beson Allahun dhe Ditn e
-
Ahiretit le t nderoj mikun".
Allahu, subhanehu ve teala, thot: "Mos iu qas asaj pr t ciln nuk
ke njohuri, pse t
dgjuarit, t pamt dhe zemra, pr t gjitha kto ka prgjegjsi".
Poashtu: "Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij
prcjellsi i gatshm".
Fjala "kush beson Allahun dhe Ditn e Ahiretit" e ka kuptimin:
kush beson me besim t plot
q t shpton prej dnimit t Allahut dhe q t shpien kah knaqsia e
Tij. "Ose t thot fjal
t mira ose t hesht" sepse ai i cili beson me besim t vrtet
frikohet prej krcnimit t
Allahut, shpreson shprblimin e Tij, mundohet t zbatoj urdhrat, t
largohet prej ndalesave
dhe ajo q sht m e rndsishmja kontrollimi i gjymtyrve pr t cilat
kujdeset dhe pr t
cilat do t pyetet, Allahu, subhanehu ve teala, thot:
"T dgjuarit, t pamt dhe zemra, pr t gjitha kto ka prgjegjsi".
Dhe:
"Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi i
gatshm". , kurse rrshqitjet
e gjuhs jan t shumta
Disa dijetar rreth kuptimit t hadithit kan thn: kur njeriu
dshiron t flet, mendon: nse
ajo q do t flet sht mirsi e sigurt q shprblehet ather le t flet
n t kundrtn duhet
t hesht pa marr parasysh a i bhet e qart se ajo fjal sht e
ndaluar (haram) e urryer
(mekruh) apo as e lavdruar as e urretjur (mubah). N baz t ksaj
prfundojm se fjalt q
vlersohen si "mubah" preferohet q t lihen e t mos shprehen nga
frika q mos t trheq
fjala fjaln e t flet fjal t urryera ose t ndaluara, sepse kjo gj
ka gjasa t mdha t
ndodh, "Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi
i gatshm".
Neveviu thot: "Ky hadith qart na mson se njeriu nuk duhet t flet
vetm nse fjala sht
e mir, mirsia e t cils sht e qart, e nse dyshon n mirsin e saj
ather hesht.
Fjala "le t nderoj fqiun", "le t nderoj mikun" na jep t kuptojm
obligimin ndaj fqiut dhe
mikut si dhe bamirsia ndaj tyre. I menuri obligohet q
vazhdimisht t hesht derisa t folurit
nuk sht obligativ. Sa shum jan ata q pendohen pasi q flasin,
kurse t pakt jan ata q
pendohen pse kan heshtur. Njerzit m t dshpruar dhe m t sprovuar
jan ata q kan
-
gjuh llafazane dhe zemr t vulosur. Gjuha ka dhjet karakteristika
dhe do i menur
obligohet q ti mson ato e t vndoj do karakteristik n vendin e
saj: ajo sht mjet pr
sqarim, dshmitare q lajmron at gj q gjindet n zemr, flet pr t
kthyer prgjigjen,
ndrmjetson pr t arritur