4. UNITATEA LURREKO HIDROSFERA · 1- HIDROSFERA Lurreko geruza likidoa da. Ozeanoetan, itsasoetan, erreketan, lakuetan…dagoen ura da. Lur eta ur banaketa gure planetan ez da berdina.

4. UNITATEA1

LURREKO HIDROSFERA

1 ALJIBE argitaletxean Montserrak Moreno Carreterok 2005ean argitaratutako “CIENCIAS NATURALES”. Adaptación curricular 1º de E.S.O.” liburutik itzulia eta moldatua.

Nerea Gorostiza, IES Anaitasuna Ermua

LURREKO HIDROSFERA

Unitate honetan honako hau ikasiko dugu…

1- Hidrosfera

2- Uraren zikloa

3- Ura eta bizitza

Zertarako erabiltzen dugu ura?

4- Ur motak

Ur gozoaUr gazia

5- Uraren kudeaketa


1- HIDROSFERA

Lurreko geruza likidoa da. Ozeanoetan, itsasoetan, erreketan, lakuetan…dagoen ura da.

Lur eta ur banaketa gure planetan ez da berdina. Itsaso, ozeano, laku, erreka eta lur azpiko ur guztiak elkartuz %71 ura da, hau da, planetaren erdia baino gehiago urez estalia dago. Bestalde, gure planetaren %29 kontinente eta irlek osatzen dute.

GURE PLANETAN LURRA BAINO UR GEHIAGO DAGO

Ura toki hauetan dago:

1- Erreketan 2- Lakuetan 3- Lur azpian (lurpeko urak) 4- Itsasoan

5- Ozeanoetan


2- URAREN ZIKLOA

Itsasoko, errekako, lakuetako ura, bero handia egiten duenean, lurrundu egiten da: ura lurrun bihurtzen da. Lurrunak hodeiak sortzen ditu.

Lurrunaren ur-partikulak elkartzean masa handia hartzen dutenean, erori egiten dira, euria sortuz.

Euria egiten duenean, ura lurrera erortzen da eta erreketara doa. Ur hori guztia erreketatik berriro itsasora erortzen da. Gero, beroaren bidez, ura lurrundu egingo da, horrela zikloa berriro hasiz.


3- URA ETA BIZITZA

Ura elementu garrantzitsua da izaki bizidunentzat. Urik gabe bizitza ezinezkoa litzateke.

• Zertarako erabiltzen dugu ura?

Egunean zehar askotan erabiltzen dugu ura etxe barruan eta kanpoan:

- Hortzak garbitzeko.- Harrikoa egiteko.- Janaria prestatzeko.- Dutxatzeko.- Landareak ureztatzeko.- ...

4- UR MOTAK

Naturan aurkitzen dugun ura bi motatakoa izan daiteke:

• Ur gazia• Ur gozoa

Edateko, janaria egiteko, garbitzeko eta landareak ureztatzeko erabiltzen dugun ura, ur gozoa da.


Ur gozoa hemendik ateratzen dugu:

1- Errekak

2- Lakuak

3- Lur azpiko urak

4- Kontinenteetako izotzak (ipar poloa eta hego poloa)

Gure planetan, ur gozoa (%3) baino, ur gazi (%97) gehiago dago. Ur gozo gutxi dagoenez, kontu handiz erabili behar dugu; kutsatu gabe eta alperrik galdu gabe.

Ur gazia itsaso eta ozeanoetan aurkitzen dugu.


5- URAREN KUDEAKETA.

Ur gozoa gure etxeetara iritsi baino lehen, hainbat lekutatik pasatzen da:

1- Euria egiten duenean ura urtegietan biltzen da.

2- Urtegietan bildutako ura ezin daiteke edan. Garbitzeko araztegi (depuradora) batetik pasatzen da. Han ura garbitu egiten da eta edangarri bihurtu.

3- Garbi dagoenean hodietatik gure etxera iristen da.

4- Isurbideetatik (desague) irteten den ur zikina araztegian garbitzen da.

5- Ondoren, ur hori erreka batera botatzen da edota landareak ureztatzeko erabiltzen da.


ESKEMA

1- Pantano eta urtegiak ur gozo zikina

2- Araztegia ur garbia, edan daiteke

3- Hodi eta iturriak erabiltzeko

4- Isurbideak (desagues) ura zikina

5- Araztegia (depuradora) ur garbiagoa

6- Erreka-itsaso-landa ziklo naturala



ARIKETAK

1. HIDROSFERA

• Zer da hidrosfera? ............................................................................................................................................................................

• Non aurkitu dezakegu ura gure planetan? ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Zer dago gehiago gure planetan, ura edo lurra ? ....................................................................................

• Nola deitzen dira lur azpian dauden urak? ......................................................................................


2- URAREN ZIKLOA

Osatu:

• Itsasoa .................................. beteta dago.

• Bero egiten duenean ur-tantak lurrun bihurtu eta igo egiten dira ......................................... sortuz.

• Lurrunaren ur-partikulak elkartzean lurrera erortzen dira eta orduan .................................. egiten du.

• .................................... euriaren ura jasotzen dute eta ......................................... bidaltzen du berriro.

3- URA ETA BIZITZA

• Pentsatu eta idatzi zertarako erabiltzen dugun ura egunean zehar:

-

-

-

-

-


4- UR MOTAK

• Nolakoa izan daiteke naturan dagoen ura?......................................................................................

• Nolakoa da edateko edo sukaldean janaria egiteko erabiltzen dugun ura?......................................................................................

• Nondik jasotzen dugu erabiltzen dugun ur gozoa?

1)

2)

3)

4)

• Zer egin dezakegu ura alperrik ez galtzeko? ..................................................................................................................................................................................................................................................................

• Non dago ur gazia? ......................................................................................


5. URAREN KUDEAKETA

Bete ezazu:

Ura gure etxeetako iturrietara iritsi baino lehen hainbat lekuetatik pasa behar da:

a. Euria ...................... biltzen da eta ...............................

b. Ura ........................... araztegi batetik igarotzen da.

c. ..................... dagoenean .............. banatzen da eta gure etxeetara ................................... da.

d. Isurbideetatik irteten den ................. ................. araztegian ......................... da.

e. Ondoren, .......................... batera ................... da edota landareak ............................ erabiltzen da.


4. UNITATEA LURREKO HIDROSFERA · 1- HIDROSFERA Lurreko geruza likidoa da. Ozeanoetan, itsasoetan, erreketan, lakuetan…dagoen ura da. Lur eta ur banaketa gure planetan ez da berdina.

Documents