4-03 Tehnicar Za Kompjutersko Konstruisanje i Upravljanje

1

OBRAZOVNI PROGRAM

TEHNIAR ZA KOMPJUTERSKO KONSTRUISANJE I UPRAVLJANJE

2

SADRAJ: OPTI DIO ................................................................................................... 3 1. NAZIV PROGRAMA: TEHNIAR ZA KOMPJUTERSKO KONSTRUISANJE I UPRAVLJANJE .... 3 2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................ 3 1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................ 5 1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI: .................................................................... 5 1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................. 6 1.2.1. TEHNIKO CRTANJE SA MAINSKIM ELEMENTIMA .......................................... 6 1.2.2. OPTE MAINSTVO .............................................................................. 15 1.2.3. TEHNOLOGIJA OBRADE ........................................................................ 27 1.2.4. ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM ...................................................... 40 1.2.5. KOMPJUTERSKO MODELIRANJE .............................................................. 49 1.2.6. KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM ......................................... 64 1.2.7. PREDUZETNITVO ............................................................................... 78 1.2.8. PRAKTINA NASTAVA .......................................................................... 84 1.3. IZBORNI PREDMETI ...............................................................................119 1.3.1. STRANI JEZIK II .................................................................................119 1.3.2. EKOLOGIJA I ZATITA IVOTNE SREDINE ..................................................120 1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA ...................................................................125 1.3.4. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA ................................................132 1.3.5. MEHATRONIKA ..................................................................................143 1.3.6. INDUSTRIJSKA POSTROJENJA ...............................................................156 1.3.7. ENERGETSKI SISTEMI ..........................................................................164 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNO - TEORIJSKI DIO ISPITA ..................................177 2.1.2. KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM ........................................181 2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNI RAD ...........................................................185 3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA ..................................................187 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA .....................187 5. NAIN PRILAGOAVANJA UENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .........................188 6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ..........................188 7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA ..........................188 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ..............................189 9. PROFESIONALNA PRAKSA ..........................................................................190 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ..........................................................................190

3

OPTI DIO 1. Naziv programa: TEHNIAR ZA KOMPJUTERSKO KONSTRUISANJE I UPRAVLJANJE 2. Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmeti-grupe predmeta

I II III IV Ukupno sed. god. sed. god. sed. god. sed. god. A Opteobrazovni predmeti 1. Maternji jezik i knjievnost 3 108 3 108 3 108 3 99 459 2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423 3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282 4. Informatika 2 72 72 5. Fiziko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282 Drutvena grupa predmeta

1. Istorija 2 72 72 2. Geografija 2 72 72 3. Sociologija 2 72 72 Prirodna grupa predmeta

1. Hemija 2 72 72 2. Fizika 2 72 72

UKUPNO A 16 576 14 504 12 432 10 330 1842 B Struno-teorijski predmeti

1. Tehniko crtanje sa mainskim elementima 3 108 4 144 252

2. Opte mainstvo 3 108 4 144 252 3. Tehnologija obrade 3 108 3 108 216

4. Elektrotehnika sa elektronikom 2 72 72

5. Kompjutersko modeliranje 4 144 5 165 309

6. Kompjutersko upravljanje proizvodnjom 4 144 5 165 309

7. Preduzetnitvo 2 66 66 UKUPNO B 9 324 11 396 10 360 12 393 1473

C Praktina nastava 4 144 4 144 5 180 5 165 633 D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141 E Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420 1. Strani jezik II 2 72 2 72 2 72 2 66 282

2. Ekologija i zatita ivotne sredine 2 72

3. Poslovna komunikacija 2 72

4. Organizacija rada i sistem kvaliteta 2 72 2 72 144

5. Mehatronika 2 72 2 66 138 6. Industrijska postrojenja 2 72 2 66 138 7. Energetski sistemi 2 72 2 66 138 F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30 dana G Sedmini broj asova 32 32 32 32 H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141

Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512

4

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Planiranje, pripremanje, organizovanje i kontrola svoga rada i rada grupe. - Racionalno korienje sredstava rada, energije, materijala i vremena. - Izrada tehnikih crtea. - Izrada i mijenjanje 3D modela mainskih elemenata. - Izrada i mijenjanje tehnike dokumentacije, uraene na osnovu 3D modela. - Konstruisanje manje sloenih alata. - Izrada tehnoloke dokumentacije. - Izrada jednostavnih programa. - Rad na CNC mainama. - Rad i provjera programa i izrada obradaka na CNC maini. - Planiranje i terminiranje proizvodnje. - Skladitenje i otprema proizvoda. - Osiguravanje kvaliteta u skladu sa standardima i normativima. - Razvijanje preduzetnikih osobina, vjetina i ponaanja. - Zatita zdravlja i okoline. 4. Uslovi za upis, odnosno ukljuivanje u program za obrazovanje odraslih - U srednje struno obrazovanje u etvorogodinjem trajanju mogu se upisati lica

koja su: - zavrila osnovnu kolu ili - zavrila dvogodinju strunu kolu. - U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina,

izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje nastavnikog vijea kole. - Lica koja su napunila 18 godina ukljuuju se u program za obrazovanje odraslih. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu tehniar za kompjutersko konstruisanje i

upravljanje traje etiri godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju uenici napreduju u vii razred ako su iz svih predmeta

tekue godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu - Lica koja su zavrila dvogodinju strunu kolu mogu se upisati u drugi ili trei

razred s obzirom na vrstu programa prethodnog obrazovanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvoenje obrazovnog programa za odrasle - koji donosi kola.

7. Obrazovanje koje se stie - Zavretkom obrazovnog programa uenik stie srednje struno obrazovanje u etvorogodinjem trajanju - TEHNIAR ZA KOMPJUTERSKO KONSTRUISANJE I UPRAVLJANJE

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. HEMIJA 1.1.10. FIZIKA Napomena: Katalozi opteobrazovnih programa su u nadlenosti Zavoda za kolstvo.

6

1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. TEHNIKO CRTANJE SA MAINSKIM ELEMENTIMA 1. Naziv predmeta: TEHNIKO CRTANJE SA MAINSKIM ELEMENTIMA 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred Vrste nastave

Ukupno Teorija Vjebe Praktina nastava

I 72 36 108 II 72 72 144 III IV

Ukupno 144 108 252 Vjebe: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika. 3. Opti ciljevi nastave - Upoznavanje sa tehnologijom, pravilima, standardima i simbolima koji se

upotrebljavaju u tehnikom crtanju. - Upoznavanje sa pojmom i vrstama projekcija. - Razumijevanje smisla za tanost, preciznost, estetiku i urednost u rjeavanju

raznih zadataka i stvaranju navika za planski, organizovani i samostalni rad uopte.

- itanje i razumijevanje tehnikih crtea, uputstava, propisa, tabela, dijagrama, ema i tehnike dokumentacije.

- Potovanje standarda tehnikog crtanja. - Crtanje jednostavnih tehnikih crtea mainskih elemenata i manjih sklopova u

skladu sa standardima. - Konstruisanje jednostavnih mainskih proizvoda. - Izrada tehniko - tehnoloke dokumentacije. - Upoznavanje sa vrstama, svojstvima i primjenom mainskih elemenata. - Uoavanje i shvatanje funkcionalne meuzavisnosti elemenata, sklopova i

mehanizama. - Upoznavanje sa pojmovima o CAD softverima kao i sa izradom crtea pomou

softvera za 2D crtanje. - Razvijanje osjeaja odgovornosti i preciznosti u radu. - Ovladavanje strunom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci. - Razvijanje osjeaja potovanja i brige za ouvanje ivotne sredine.

7

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadraji Formativni ciljevi

Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvoenje nastave

uenik uenik uenik Osnovi tehnikog crtanja - Upoznaje se sa

priborom za tehniko crtanje.

- Upoznaje standarde, vrste tehnikih crtea, razmjere, zaglavlja i sastavnice.

- Upoznaje se sa tehnikim pismom.

- Rukuje priborom za tehniko crtanje.

- Poznaje vrste tehnikih crtea, razmjeru, zaglavlja i sastavnice.

- Ispisuje tehniko pismo.

- Razvija tehniku kaulturu.

Vjebe: - Nacrtati jedan

crte sa osnovnim zaglavljem (rad olovkom).

- Nacrtati tehniko pismo (rad olovkom).

Geometrijske konstrukcije - Navodi i nabraja

osnovne geometrijske konstrukcije.

- Crta paralelne i normalne prave.

- Crta simetrale dui i uglova.

- Dijeli dui na n-jednakih djelova.

- Spaja prave linije lukom datog poluprenika.

- Konstruie pravilne poligone (trougao, kvadrat, petougao, estougao...).

- Konstruie krive linije (elipsu, parabolu, hiperbolu, ...).

- Razvija preciznost i urednost.

Vjebe: - Upotreba linija. - Crtanje

geometrijskih konstrukcija.

- Grafiki rad

(figura).

Osnovi nacrtne geometrije - Upoznaje pojam i

vrste projiciranja. - Upoznaje se sa

pojmom kosog i ortogonalnog projiciranja.

- Razlikuje centralno i paralelno projiciranje.

- Razlikuje koso i ortogonalno projiciranje.

- Crta projekcije take na jednu, dvije i tri ravni.

- Crta projekcije dui u optem i specijalnom poloaju.

- Crta projekcije osnovnih geometrijskih likova (kvadrat, trougao, krug) u optem i

- Razvija tehniku kulturu.

Vjebe: - Projekcija tijela i

crtanje tijela u izometriji na osnovu projekcija.

- Crtanje projekcija na osnovu izometrijskog izgleda i dopunjavanje pogleda.

- Crtanje presjeka geometrijskih tijela i mree tijela.

- II grafiki rad (kosi presjek geometrijskog tijela i njegova mrea).

8




uenik uenik uenik specijalnom poloaju.

- Crta projekcije geometrijskih tijela u optem i specijalnom poloaju.

- Crta u izometriji jednostavne elemente na osnovu ortogonalnih projekcija.

- Crta jednostavne elemente u ortogonalnoj projekciji i aksonometriji.

Tehniko crtanje - Objanjava

pravouglo (ortogonalno) projiciranje, poglede, izglede i njihov raspored.

- Upoznaje se sa crtanjem predmeta na tehnikim crteima.

- Upoznaje osnovna naela kotiranja i elemente kotiranja.

- Upoznaje se sa presjecima i razrezima, vrstama presjeka, razreza i detalja, rafiranju i uproenjima pri crtanju.

- Odreuje postupak crtanja izgleda.

- Odreuje potreban broj izgleda.

- Crta kotne i pomone kotne linije i oznaava vrijednosti kota na crteu.

- Razvija smisao za preciznost.

- Razvija svijest o potrebi kvalitetnog rada.

Vjebe: - Dopuna

nedovrenih izgleda.

- Crtanje treeg izgleda na osnovu dva data.

- Crtanje izometrijskog izgleda predmeta na osnovu ortogonalnih izgleda.

Tolerancije i nalijeganja - Upoznaje osnovne

pojmove o tolerancijama duinskih mjera.

- Obanjava veliine i poloaj tolerancijskih polja.

- Upoznaje se sa osnovnim vrstama

- Sa crtea ita i odreuje tolerancije.

- Iz tabele ita vrijednosti odstupanja za zadate tolerancije i izraunava veliinu tolerancijskog polja.

- Razvija sposobnost ocjenjivanja i vrednovanja sopstvenog rada.

Vjebe: - Odreivanje

tolerancija iz tabela.

- Odreivanje nalijeganja.

- Unoenje tolerancijskih mjera.

9




uenik uenik uenik nalijeganja.

- Upoznaje se sa izborom tolerancija i nalijeganja.

- Upoznaje se sa tolerancijama oblika i poloaja.

- Upoznaje toerancije kvaliteta povrine.

- Za pojedine vrste nalijeganja odreuje preklop ili zazor.

Presjeci mainskih djelova - Upoznaje se sa

vrstama presjeka i rafiranjem presjeka.

- Crta razne vrste presjeka.

- Crta poseban i djelimian izgled predmeta.

Vjebe: - Nacrtati potreban

presjek koji crte predmeta ini jasnijim.

- Iii grafiki rad (model u izometriji).

Crtanje mainskih elemenata - Upoznaje se sa

crtanjem, kotiranjem i oznaavanjem navoja.

- Upoznaje se sa uproenim crtanjem zavarenih spojeva.

- Upoznaje se sa uproenim crtanjem zupanika i lananog prenosa

- Crta, kotira i oznaava navoje.

Vjebe: - Nacrtati navojnu

vezu.

10

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadraji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvoenje nastave uenik uenik uenik

Izrada i razrada crtea - Upoznaje se sa

postupkom izrade skice.

- Navodi mjerne instrumente i pribor za snimanje mainskih djelova.

- Vri skiciranje mainskih djelova-izrada skice.

- Upotrebljava

mjerne instrumente i pribor za snimanje mainskih djelova.

Vjebe: - Nacrtati crte na

osnovu skice mainskog djela.

- Izrada crtea sklopa.

- I grafiki rad (model mainskog djela koga treba snimiti i nacrtati crte).

Osnove prorauna mainskih elemenata - Definie i navodi

pojam i vrste optereenja.

- Navodi vrste naprezanja.

- Definie pojam napona.

- Upoznaje uticaj promjene napona na dinamiku izdrljivost materijala.

- Objanjava izdrljivost mainskih djelova.

- Objanjava dozvoljeni napon i stepen sigurnosti.

- Objanjava radni i kritini napon na dodirnim povrinama.

- Pronalazi primjere mainskih djelova koji su izloeni naprezanjima.

- Shvata razliku izmeu normalnih i tangencijalnih napona.

- Prepoznaje vrste naprezanja na:

- istezanje, - pritisak, - smicanje, - uvijanje, - savijanje. - Izraunava napone

i deformacije za pojedina naprezanja na konkretnim primjerima.

- Dimenzionie poprene presjeke na osnovu oblika, optereenja i vrste materijala.

- Navikava se na odgovornost u radu.

Vjebe: - Odreivanje

napona i deformacija kod pojedinih vrsta naprezanja.

Nerazdvojivi spojevi - Navodi podjelu i

Vrste nerazdvojivih spojeva i njihovu primjenu.

- Objanjava vrste zakivaka, nain zakivanja i primjenu.

- Objanjava vrste zakovanih spojeva i

- Pronalazi primjere primjene nerazdvojivih spojeva.

- Definie nain pripreme pozicija za primjenu odgovarajue veze.

- Uproeno crta razliite vrste

- Shvata znaaj postizanja odgovarajueg kvaliteta uraenog posla.

Vjebe: - Crtanje zakovanih

spojeva. - Dimenzionisanje

zakovanog spoja kao i izbor zakovica iz tablica.

- Crtanje zavarenih spojeva.

- Izraunavanje

11




uenik uenik uenik dimenzionisanje zakovanih spojeva.

- Upoznaje osnovna svojstva zavarenih spojeva.

- Navodi vrste zavarenih spojeva i avova i nain oznaavanja na crteima.

- Upoznaje se sa oblikovanjem i dimenzionisanjem zavarenih spojeva.

- Upoznaje se sa oblikovanjem i proraunom lemljivih spojeva.

- Upoznaje se sa oblikovanjem i proraunom lijepljivih spojeva.

spojeva. - Vri proraun za

razliite vrste spojeva.

stepena sigurnosti zavarenog spoja.

- Crtanje pripremljenih djelova za lemljenje.

- Izraunavanje stepena sigurnosti lemljenog spoja.

- Izraunavanje stepena sigurnosti lijepljenog spoja.

Razdvojivi spojevi - Navodi vrste,

svojstva i primjenu razdvojivih spojeva.

- Objanjava vrste, podjelu i primjenu navojnih spojeva.

- Upoznaje se sa proraunom navojnih spojeva.

- Upoznaje veze s glavinama.

- Upoznaje se sa spojevima pomou klinova.

- Upoznaje veze ivijama.

- Pronalazi primjere primjene razdvojivih spojeva.

- Bira odgovarajuu vezu u zavisnosti od uslova.

- Iz tablica bira vijke i navrtke.

- Odabira nain osiguranja navojnih veza od odvrtanja.

- Na osnovu zadatih uslova odabira klinove i dimenzionie ih koristei tablice.

- Navikava se na samostalni rad i rad u grupi.

Vjebe: - Crtanje navojnih

spojeva. - Oitavanje

dimenzija vijka i navrtke iz tablica.

- Primjeri prorauna navojnih spojeva.

- Crtanje uzdunih i poprenih klinova.

- Oitavanje dimenzija za klinove i ljebove iz tablica.

Elastine veze - Upoznaje se sa

primjenom, vrstama i karakteristikama opruga.

- Navodi materijal za opruge.

- Objanjava optereenja, deformacije kod

- Pronalazi primjere elastinog vezivanja elemenata.

- Razlikuje fleksione, torzione i prstenaste opruge.

Vjebe: - Skiciranje opruga. - Provjera stepena

sigurnosti.

12




uenik uenik uenik pojedinih vrsta opruga.

- Upoznaje se sa gumenim elastinim elementima.

Elementi obrtnog kretanja - Upoznaje se sa

konstruktivnim oblicima osovinica, osovina, vratila, navodi njihovu primjenu i karakteristike.

- Objanjava postupak dimenzionisanja osovina i vratila.

- Razlikuje osovinice, osovine i vratila.

- Bira materijal za osovine i vratila.

- Dimenzionie osovine i vratila.

- Stie sigurnost i samopouzdanje u radu

Vjebe: - Skiciranje

osovinica, osovina i vratila.

- Izbor materijala za osovine i vratila... .

- II grafiki rad

(proraunati i konstruisati vratilo).

Leajevi i leita - Upoznaje se sa

vrstama i svojstvima leaja.

- Navodi nain oznaavanja i prikazivanja leaja na crteu

- Upoznaje se sa podjelom i vrstama leita.

- Bira materijal za leine aure i posteljice.

- Analizira naine podmazivanja leita i razlikuje naprave za dovod i podmazivanje leita.

- Uoava kriterijum izbora i primjene pojedinih vrsta leajeva.

- Koristi tablice prilikom izbora leaja.

- Uvia vanost preciznosti u radu.

Vjebe: - Izbor leaja iz

kataloga.

Spojnice - Razumije ulogu

spojnica i svojstva pojedinih vrsta spojnica.

- Odreuje kriterijum izbora i primjene pojedinih vrsta spojnica.

- Dimenzionie spojnicu.

- III grafiki rad (dimenzionisati spojnicu, provjeriti napone i nacrtati crte spojnice).

Elementi za prenos snage - Upoznaje se sa

podjelom, vrstama i primjenom elemenata za prenos snage.

- Razumije osnovne pojmove kod

- Rauna prenosni odnos.

- Crta standardni profil zupca.

- Crta cilindrini zupanik.

- Analizira elemente

- Razvija sigurnosti i samopouzdanja u radu.

Vjebe: - Cilindrini zupasti

par, proraun, konstrukcija, crte.

- Proraun, konstrukcija, crte lananog, kainog

13




uenik uenik uenik cilindrinih zupastih parova, konusnih zupastih parova i punih parova.

- Navodi materijal za izradu zupanika.

- Razumije osnovne pojmove kod lananih parova.

- Navodi nain oznaavanja lanaca.

- Razumije nain prenosa snage, svojstva i podjelu kainih i remenih parova.

koji utiu na nosivost zupastih parova.

- Bira odgovarajuu vrstu prenosa u zavisnosti od zadatih uslova.

- Uocava mogue greke.

- Iz kataloga bira djelove.

- Crta lananike - Crta kainik i

remenicu.

ili remenog prenosnika.

Izrada tehnikih crtea uz pomo raunara - Upoznaje se sa

osnovnim pojmovima o CAD softverima.

- Upoznaje se sa grafikim editorom programa za 2D crtanje

- Upoznaje se sa postupcima crtanja pojedinih objekata.

- Upoznaje se sa postupcima modifikovanja nacrtanih objekata.

- Poznaje postupak unoenja teksta.

- Upoznaje se sa postupkom kotiranja.

- Analizira karakteristike CAD softvera.

- Radi sa menijima, paletama alatki, prostorom za crtanje.

- Podeava potrebne parametre.

- Crta linije, lukove, krugove, elipse, poligone.

- Premjeta, rotira, kopira odsjeca i produuje objekte.

- Vri obaranje i zaobljavanje objekata.

- Unosi rafuru. - Unosi potreban

tekst na crteu. - Kotira crte.

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima.

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju.

- Razumije potrebu pravilnog korienja informatike terminologije.

Vjebe: - Izrada

jednostavnog crtea pomou softvera za 2D crtanje.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. orevi, . Papi: Tehniko crtanje sa nacrtnom geometrijom za sve profile,

Zavod za udbenike, Beograd, 2003. - S. Drapi: Mainski elementi za drugi razred mainske kole, Zavod za udbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2005. - S. Drapi, D. Gai: Tehniko crtanje sa mainskim elementima, za I i II razred

strunih kola, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

14

6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa: - stolovima za crtanje, - raunarom sa multimedijskim paketom, softverom za crtanje i konstruisanje. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Provjera znanja vri se putem: - usmenih odgovora, (najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu); - crtanih radova grafikih radova, radova na vjebama. - Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu. - Zakljuna ocjena na kraju kolske godine izvodi se na osnovu svih ocjena

dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju kolske godine. 9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Diplomirani inenjer mainstva; - profesor mainstva. 10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima

Predmet Znanja - Elastine veze - Leita i leajevi - Optereenja, naponi i

naprezanja mainskih elemenata

- Elementi obrtnog kretanja

- Opte mainstvo - Termika obrada - Mehanika

- Geometrijske konstrukcije - Osnovi nacrtne geometrije - Tehniko crtanje - Presjeci mainskih dijelova - Crtanje mainskih

elemenata - Izrada tehnikih crtea uz

pomo raunara - Konstruisanje 3D modela - Konstruisanje 3D sklopova

- Kompjutersko modeliranje - Crtanje skica za modele punih tijela

- Dodavanje relacija i mjera skicama

- Modelovanje dijelova i sklopova

- Tehniki crtei detalja i sklopova

- Modelovanje dijelova - Modelovanje sklopova - Osnovi nacrtne geometrije - Tehniko crtanje - Presjeci mainskih dijelova - Izrda tehnikih crtea uz

pomo raunara - Mainski materijali - Mehanika - Optereenje, naprezanje,

naponi i deformacije

- Praktina nastava - Parametarsko skiciranje - Konstruisanje 3D modela, 3D

sklopova - Izrada tehnoloke

dokumentacije

15

1.2.2. OPTE MAINSTVO 1. Naziv predmeta: OPTE MAINSTVO 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I 72 36 108 II 72 72 144 III IV

Ukupno 144 108 252 3. Opti ciljevi nastave - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama materijala i njihovoj primjeni. - Potovanje ekolokih zahtjeva i razvoj osjeaja za ekonominu upotrebu

materijala. - Sticanje znanja o termikoj obradi i metodama ispitivanja materijala. - Sticanje osnovnih znanja iz mehanike. - Uoavanje znaaja optereenja, naprezanja, napona i deformacija na vijek

trajanja djelova. - Sticanje osnovnih znanja iz termodinamike. - Sticanje znanja iz hidraulike i pneumatike. - Usvajanje znanja radi razumijevanja naina rada i mogunosti primjene

pneumatskih i hidraulinih komponenti. - Razvoj osjeaja odgovornosti i preciznosti u radu. - Usvajanje strune terminologije neophodne za komunikaciju u struci. - Razvoj osjeaja potovanja i brige za ouvanje ivotne sredine.

16





uenik uenik uenik Mainski materijali Vrste i svojstva materijala - Navodi znaaj,

podjelu i vrste mainskih materijala.

- Objanjava fizika, hemijska, mehanika i tehnoloka svojstva materijala.

- Objanjava pojam metala i legura.

- Definie gvoe i elik, navodi podjelu i osobine.

- Poznaje oznaavanje elika.

- Navodi podjelu i sojstva obojenih metala i njihovih legura.

- Zna osnovne pojmove o nemetalnim materijalima.

- Objanjava svojstva plastinih masa, navodi podjelu i primjenu.

- Navodi osobine i primjenu gume.

- Zna osobine stakla i navodi primjenu.

- Poznaje kompozitne materijale, navodi osobine i primjere primjene.

- Navodi vrste i svojstva zaptivnih materijala.

- Razlikuje pojedine vrste mainskih materijala.

- Shvata fizika, hemijska, mehanika i tehnoloka svojstva materijala.

- Pronalazi primjere primjene gvoa i elika.

- Uporeuje i analizira pojedine vrste elika.

- Shvata oznaavanje elika.

- Pronalazi primjere primjene obojenih metala i njihovih legura.

- Analizira osobine obojenih metala i njihovih legura.

- Pronalazi primjere primjene plastinih masa i gume u industriji.

- Razlikuje i uporeuje pojedine vrste plastinih masa.

- Uoava osobine stakla.

- Pronalazi primjere primjene zaptivnih i izolacionih materijala.

- Shvata znaaj zaptivnih materijala.

- Uoava potrebu pravilnog skupljanja, skladitenja i reciklae otpadnog materijala.

- Razvija potrebu ekonominog korienja materijala.

- Razvija svijest o linoj bezbjednosti i zatiti ivotne sredine.

Vjebe: - Izbor elinih

materijala iz tabela. - Izbor plastinih masa

iz kataloga. - Biranje zaptivnog

materijala.

Korozija i zatita od korozije - Objanjava pojam - Uoava znaaj - Razvija ekoloku

17




uenik uenik uenik korozije.

- Navodi uzroke pojave korozije.

- Nabraja i objanjava postupke zatite materijala od korozije.

zatite od korozije. - Uporeuje razliite

naine zatite od korozije.

svijest.

Termika obrada metala - Objanjava pojam i

znaaj termike obrade.

- Navodi podjelu termike obrade.

- Poznaje isto termike obrade (kaljenje, arenje, oputanje, normalizovanje, starenje).

- Zna hemijsko -termike obrade (cementaciju, nitriranje, hromiranje, cijaniziranje).

- Shvata znaaj termike obrade.

- Pronalazi primjere primjene termikih obrada.

- Analizira i uporeuje pojedine termike obrade.

- Shvata znaaj ubacivanja ugljenika u povrinske slojeve materijala.

- Shvata znaaj kvalitetnog rada.

Seminarski rad: - isto termike

obrade. - Hemijsko - termike

obrade.

Ispitivanje materijala - Obrazlae znaaj

ispitivanja materijala.

- Nabraja statika i dinamika ispitivanja.

- Objanjava postupke ispitivanja materijala zatezanjem, pritiskom, savijanjem i uvijanjem.

- Navodi postupke ispitivanja tvrdoe, vrstoe i ilavosti.

- Poznaje postupke ispitivanja materijala bez razaranja.

- Shvata znaaj ispitivanja materijala.

- Razlikuje statika i dinamika ispitivanja.

- Izvodi mjerenje tvrdoe statikim i dinamikim metodama.

- Vrednuje dobijene rezultate ispitivanja tvrdoe. Izvodi ispitivanje ilavosti materijala.

- Uporeuje ilavost i vrstou razliitih materijala.

- Vri ispitivanje materijala ultrazvunim talasima.

- Podstie osjeaj odgovornosti.

- Razvija analitiko miljenje.

Vjebe: - Odreivanje tvrdoe

statikim i dinamikim metodama.

- Ispitivanja ilavosti arpijevom metodom.

- Odreivanje zatezne vrstoe materijala.

18




uenik uenik uenik Mehanika Uvod u mehaniku - Navodi i objanjava

podjelu mehanike. - Objanjava pojam i

vrste tijela.

Statika krutog tijela - Objanjava pojam

sile. - Navodi i razumije

aksiome statike. - Upoznaje se sa

vezama i reakcijama veza.

- Navodi i objanjava grafike i analitike uslove ravnotee.

- Objanjava moment sile, spreg sila i moment sprega.

- Opisuje redukciju sistema sila na taku, glavni vektor i glavni moment.

- Poznaje analitike i grafike uslove ravnotee sistema proizvoljih sila.

- Razlikuje spoljanje i unutranje sile.

- Razlikuje pojedine vrste veza i crta reakcije veza.

- Grafikom metodom razlae silu na komponente.

- Grafikom metodom trai rezultantu sila.

- Postavlja statike uslove ravnotee.

- Postavlja analitike uslove ravnotee sistema sueljenih sila.

- Odreuje moment sile za taku.

- Postavlja uslove ravnotee spregova sila.

- Redukuje proizvoljni ravanski sistem sila na glavni vektor i glavni moment.

- Postavlja analitike uslove ravnotee sistema proizvoljnih sila.

- Razvija smisao za red i urednost.

- Stie sigurnost u radu.

Vjebe: - Grafiko razlaganje

sile. - Odreivanje

momenta sile za taku.

- Odreivanje momenta sprega.

- Grafiko i analitiko odreivanje reakcija u osloncima.

- I grafiki rad (sistem proizvoljnih sila).

Teite tijela - Definie pojam

teita tijela. - Objanjava teite

homogene ravanske figure.

- Poznaje teite homogene linije.

- Zna poloaj teita nekih homogenih tijela.

- Shvata znaaj teita tijela.

- Odreuje teite ravne homogene figure.

- Odreuje teite homogene linije.

- Uoava poloaj nekih geometrijskih tijela.

- Stie navike tanosti i sistematinosti u radu.

- Razvija logiko miljenje.

Vjebe: - Odreivanje teita

homogene ravanske figure.

- Odreivanje teita homogene linije.

- II grafiki rad (teite homogene figure).

Trenje klizanja i kotrljanja

19




uenik uenik uenik - Objanjava pojam i

znaaj trenja. - Navodi vrste trenja. - Objanjava trenje

klizanja na horizontalnoj i kosoj ravni.

- Razumije otpore pri kotrljanju.

- Shvata znaaj trenja.

- Razlikuje trenje. - Klizanja i kotrljanja. - Odreuje intezitet,

pravac i smjer sile trenja.

- Uoava zavisnost koeficijenta trenja od vrste materijala i stanja dodirnih povrina.


Vjebe: - Izraunavanje sile

trenja kod klizanja i kotrljanja.

Osnovi kretanja - Navodi, definie i - Objanjava pojmove: - kretanje, - put, - brzina, - ubrzanje, - ugaona brzina, - srednja brzina, - ugaono ubrzanje. - Definie i objanjava

jednoliko pravolinijsko kretanje take.

- Definie i objanjava kruno kretanje take.

- Upoznaje se, razumije i objanjava jednoliko ubrzano i usporeno kretanje.

- Obrazlae osnovna kretanja krutog tijela.

- Upoznaje se sa sloenim kretanjem take.

- Izraunava osnovne veliine koje opisuju kretanje na osnovu zadatih podataka.

- Pronalazi primjere pravolinijskog kretanja.

- Na primjeru toka objanjava kruno kretanje.

- Uoava razliku izmeu jednoliko ubrzanog i jednoliko usporenog kretanja.

- Analizira kretanje krutog tijela.

- Odreuje brzinu take koja vri sloeno kretanje.

- Stie naviku tanosti i sistematinosti u radu.

Vjebe: - Izraunavanje puta,

brzine i ubrzanja. - Crtanje dijagrama

puta i brzine. - III grafiki rad

(dijagrami kretanja kod jednako ubrzanog i usporenog kretanja).

Mehaniki rad, energija, snaga - Definie i objanjava

pojam rada. - Navodi rad: - konstantne sile na

putu, - sile u opruzi, - sile tee. - Objanjava kinetiku

- Izraunava rad sile pri kretanju na osnovu zadatih podataka.

- Izraunava kinetiku i potencijalnu energiju.

- Na osnovu zadanih

- Stie sigurnost i preciznost u radu.

- Razvija tehniku kulturu.

Vjebe: - Izraunavanje rada. - Izraunavanje

kinetike i potencijalne energije.

- Izraunavanje stepena korisnog

20




uenik uenik uenik i potencijalnu energiju.

- Razumije i objanjava pojam snage.

- Definie i objanjava stepen korisnog djelovanja.

podataka izraunava snagu.

- Odreuje stepen korisnog djelovanja na osnovu korisne i uloene snage.

djelovanja.

Koliina kretanja, impuls sile - Razumije i

objanjava koliinu kretanja.

- Definie pojam impulsa sile.

- Izraunava koliinu kretanja i impuls sile.

- Razvija sposobnost analiziranja i zakljuivanja.

Vjebe: - Izraunavanje

impulsa sile i koliine kretanja.

21





Optereanja, naprezanja, naponi, deformacije - Definie i navodi

pojam i vrste optereenja.

- Razumije nominalno i raunsko optereenje.

- Razumije i objanjava naprezanja:

- zatezanje, - pritisak, - smicanje, - savijanje, - uvijanje. - Definie pojam

napona. - Objanjava normalne

i tangencijalne napone.

- Objanjava dozvoljeni napon i stepen sigurnosti.

- Upoznaje se sa pojmom i vrstama deformacija.

- Navodi razliku izmeu elastinih i plastinih deformacija.

- Definie i objanjava geometrijske karakteristike ravnih poprenih presjeka:

- statiki moment povrine,

- aksijalni, polarni i centifugalni moment inercije,

- otporni moment povrine,

- poluprenik inercije.

- Shvata spoljanje i unutranje sile.

- Pronalazi primjere mainskih elemenata koji su izloeni naprezanjima.

- Shvata pojam napona.

- Razlikuje i analizira normalne i tangencijalne napone.

- Uporeuje elastine i plastine deformacije.

- Crta i obrazlae Hukov dijagram zavisnosti napona i deformacije.

- Izraunava napone i deformacije za pojedina naprezanja na konkretnim primjerima.

- Dimenzionie poprene presjeke na osnovu oblika, optereenja i vrste materijala.

- Razlikuje i analizira aksijalne, polarne i centrifugalne momente inercije ravnih poprenih presjeka.

- Odreuje otporne momente povrina.

- Razvija odgovornost i preciznost u radu.


Vjebe: - Odreivanje napona

i deformacija kod pojedinih vrsta naprezanja.

- Oitavanje napona i deformacije sa hukovog dijagrama.

- Dimenzionisanje poprenog presjeka na osnovu oblika optereenja i vrste materijala.

- IV grafiki rad

(savijanje nosaa).

Termodinamika Osnovni pojmovi - Definie pojam

termodinamikog sistema.

- Navodi i objanjava

- Razlikuje otvorene, zatvorene i izolovane sisteme.

- Shvata osnovne

- Razvija logiko miljenje i povezivanje znanja.

Vjebe: - Mjerenje pritiska i

temperature. Izraunavanje

22




uenik uenik uenik osnovne veliine stanja:

- specifina zapremina - Pritisak, - temperatura. - Nabraja promjene

stanja. - Definie i objanjava

rad, unutranju energiju i koliinu toplote.

- Definie pojam entropije.

veliine stanja: pritisak, zapreminu i temperaturu.

- Analizira rad, unutranju energiju i koliinu toplote.

- Razlikuje zapreminski i tehniki rad.

- Shvata i analizira entropiju sistema.

zapreminskog i tehnikog rada.

Zakoni termodinamike - Obrazlae Prvi zakon

termodinamike za otvorene i zatvorene sisteme.

- Poznaje osnovne postavke i formulaciju Drugog zakona termodinamike.

- Analizira prvi zakon termodinamike za otvorene i zatvorene sisteme.

- Shvata osnovne postavke drugog zakona termodinamike.

- Razvija sposobnost posmatranja, analiziranja i zakljuivanja.

Idealni i realni gasovi - Definie jednainu

stanja idealnog gasa. - Navodi karakteristike

idealnih gasova. - Objanjava

mjeavinu idealnih gasova.

- Navodi karakteristike realnih gasova.

- Obrazlae veliine stanja vodene pare i ilustruje dijagram stanja.

- Navodi primjenu vodene pare u industriji.

- Razlikuje idealne i realne gasove.

- Interpretira jednainu stanja idealnog gasa u analitikom obliku.

- Shvata pojam mjeavine idealnih gasova.

- Analizira veliine stanja vodene pare.

- Crta dijagrame za vodenu paru

- Koristi tablice za vodenu paru.

- Razvija sposobnost posmatranja, analiziranja i zakljuivanja.

Vjebe: - Izraunavanje

veliina stanja idealnog gasa.

- Odreivanje veliina stanja vodene pare.

Pretvaranje toplote u mehaniki rad - Definie

termodinamiki stepen korisnosti.

- Objanjava princip rada motora sa unutranjim sagorijevanjem.

- Poznaje princip rada

- Shvata i analizira princip rada oto i dizel motora.

- Uporeuje dvotaktne i etverotaktne motore.

- Analizira rad parnoturbinsog

- Razvija sposobnost logikog miljenja i povezivanja znanja.

23




uenik uenik uenik parnoturbinskog postrojenja.

postrojenja.

Hidraulika i pneumatika Uvod - Upoznaje se sa

osnovnim pojmovima u hidraulici i pneumatici.

- Navodi prednosti i nedostatke primjene hidraulike i pneumatike.

- Prepoznaje primjere primjene hidraulike i pneumatike.

- Uoava prednosti i nedostatke hidraulinih i pneumatskih sistema.

Osnovi hidraulike

- Nabraja radne tenosti hidraulinih sistema.

- Poznaje pojam gustine, stiljivosti i viskoziteta tenosti.

- Razumije i objanjava:

- pritisak, - protok, - potisak, - stepen korisnosti. - Objanjava strujanje

tenosti kroz cijevi, otpore kretanja, hidrauliki udar, kavitaciju.

- Razumije i objanjava komponente hidraulikog sistema:

- pumpe, - razvodnike, - ventile, - hidromotore, - preistae, - rezervoare, - akumulatore, - vezivne,

elemente. - Demonstrira

funkcionalnu emu hidraulikih sistema.

- Navodi primjenu hidraulikih sistema.

- Uporeuje tenosti hidraulikih sistema.

- Shvata gustinu, stiljivost i viskozitet tenosti.

- Ovladava osnovnim pojmovima hidraulike kroz izradu jednostavnijih zadataka.

- Pronalazi primjere primjene zakona hidraulike.

- Razlikuje i analizira pojedine hidraulike komponente.

- Uporeuje hidraulike motore obrtnog i translatornog kretanja.

- Crta simbole komponenata.

- Analizira eme hidraulikih sistema.

- Razlikuje glavne i pomone komponente i kriterijume primjene u praktinom rjeavanju problema.

- Razvija sposobnost analitikog razmiljanja.

Vjebe: - Izrada ema

hidraulikog sistema pomou simbola.

- Izrada ema i simulacija rada hidraulikog sistema u fluid sim programu.

24




uenik uenik uenik Osnovi pnumatike - Objanjava fizika

svojstva gasova. - Upoznaje, razumije i

objanjava komponente pneumatskih sistema:

- kompresore, - pripremnu grupu za

vazduh, - razvodnike, - ventile, - pneumatske motore, - vezivne elemente. - Demonstrira

funkcionalnu emu pneumatskih sistema.

- Navodi primjenu pneumatskih sistema.

- Obrazlae postupke odravanja pneumatskih sistema.

- Ovladava osnovnim pojmovima kroz izradu jednostavnijih zadataka.

- Pronalazi primjere primjene pneumatike.

- Razlikuje i analizira pojedine pneumatske komponente.

- Shvata ulogu osnovnih komponenata i uslove primjene.

- Uporeuje pneumatske motore obrtnog i translatornog dejstva.

- Crta simbole pojedinih komponenti.

- Izrauje funkcionalne eme pneumatskih sistema za konkretne sluajeve.

- Analizira pneumatske eme.

- Tumai projektnu dokumentaciju ugradnje, ispitivanja i odravanja pneumatskih sistema.

- Razvija odgovornost i objektivnost.

- Razvija sposobnost logikog miljenja.

Vjebe: - Izrada ema

pneumatskog sistema pomou simbola.

- Izrada ema pneumatskog sistema u FLUID SIM programu.

- Realizacija ema na demonstracionim tablama za pneumatiku.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J. Breki, M. Vuki: Mainski materijali, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 1992. - S. Drapi i drugi: Mainski materijali, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2004. - Z. Simeunovi: Termika obrada sa ispitivanjem materijala, Zavod za udbenike,

Sarajevo, 1976. - M. Plavi i drugi: Mehanika, statika i otpornost materijala, Zavod za udbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2004. - S. uri: Mehanika, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - P. Mitrovi, Z. Radojevi: Hidraulika i pneumatika, Zavod za udbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2005.

25

- S. Nikoli: Hidrauline, pneumatske i elektrine komponente, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.

- G. Nikoli: Pneumatika i hidraulika, kolska knjiga, Zagreb, 2006. - R. elmi, . Kozi: Termodinamika i termotehnika, Zavod za udbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 1990. - . Kova: Termodinamika, Zavod za udbenike, Sarajevo, 1988. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa: - raunarom sa multimedijskim paketom, softverom za fluid sim; - uzorcima razliitih materijala, dijaprojektorom sa odgovarajuim slajdovima; - dijapozitivima iz hidraulike i pneumatike, emama hidraulikih i pneumatskih

sistema, uzorcima i modelima hidraulikih i pneumatskih komponenti, demonstracionim tablama za hidrauliku i pneumatiku.

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Provjera znanja vri se putem: - usmenih odgovora, - pismenih vjebi, - na vjebama, - grafikih radova. - Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju kolske godine. 9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Diplomorani inenjer mainstva; - profesor mainstva. 10. Povezanost predmeta


Predmet Znanja - Termika obrada - Tehniko crtanje sa

mainskim elementima - Elastine veze - Leita i leajevi

- Mehanika - Tehniko crtanje samainskim elementima

- Optereenja, naponi i naprezanja mainskih elemenata

- Elementi obrtnog kretanja - Mehanika - Praktina nastava - Pribori za stezanje i

pridravanje

- Mehanika - Mehatronika - Obrtni moment - Trenje - Brzina

- Termodinamika - Tehnologija obrade - Livenje - Termodinamika - Energetski sistemi - Pojam energije

- Termoenergetska postrojenja - Motori sa unutranjim

sagorijevanjem

26


Predmet Znanja - Hidraulika - Praktina nastava - Hidrauliki pribori za stezanje

i pridravanje - Hidraulika - Energetski sistemi - Vodene turbine - Hidraulika - Mehatronika - Komponente hidraulikih

sistema - Pneumatika - Praktina nastava - Pneumatsko stezanje i

pridravanje - Pneumatika - Mehatronika - Komponente pneumatskih

sistema - Optereenje, naprezanje,

naponi i deformacije - Mainski materijali

- Kompjutersko modeliranje - Modelovanje djelova i sklopova

- Dodavanje relacija i mjera skicama

- Rad, energija i snaga - Stepen korisnog djelovanja - Pumpe, ventili, filteri - Kompresori - Osnovno pojmovi razmjene

toplote

- Industrijska postrojenja - Unutranji transport - Pomona postrojenja - Ureaji na motorima sus

- Materijali koji se koriste u mainstvu

- Ekologija i zatita ivotne sredine

- Zagaenje vode, vazduha i zemljita

27

1.2.3. TEHNOLOGIJA OBRADE 1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA OBRADE 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I 72 36 108 II 72 36 108 III IV

Ukupno 144 72 216 Vjebe: odjeljenje se u drugoj godini dijeli na grupe do 17 uenika. 3. Opti ciljevi nastave - Shvatanje znaaja zatite na radu. - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa livenja metala. - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade deformacijom. - Sticane znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade oblikovanja lima. - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade spajanjem. - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade struganjem. - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade rendisanja i

provlaenja. - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade buenjem i

glodanjem. - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade bruenjem. - Sticanje znanja o nekonvencionalnim postupcima obrade. - Sticanje znanja o tehnolokim postupcima izrade. - Sticanje znanja da izabere odgovarajuu tehnologiju obrade. - Sticanje znanja da izabere i izrauna reime obrade i vremena izrade kod

razliitih naina izrade. - Sticanje znanja da uradi tehnoloki postupak obrade. - Ovladavanje strunom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci. - Razvijanje osjeaja potovanja i brige za ouvanje ivotne sredine.

28





uenik uenik uenik Zatita na radu - Upoznaje radnu

sredinu. - Navodi uzroke

povreda pri radu. - Nabraja mjere

zatite pri radu.

- Shvata pojam i znaaj zatite na radu.

- Razlikuje zatitna sredstva pri radu.

- Razvija odgovornost prema higijeni i zdravlju.

- Posjeta metalopreraivaoj radionici.

Tehnologija livenja metala - Objanjava

postupak livenja. - Navodi svojstva

materijala za livenje.

- Opisuje livenje u pjeanim kalupima.

- Navodi materijale za izradu pjeanih kalupa.

- Opisuje izradu kalupa.

- Opisuje izradu jezgra.

- Opisuje gravitaciono livenje.

- Opisuje precizno livenje u kalupima sa topivim modelima.

- Opisuje livenje u koljkastim kalupima.

- Nabraja vrste livenja u metalnim klupima.

- Opisuje runo i mainsko livenje.

- Objanjava pojave pri ovravanju odlivaka.

- Opisuje zavrne radove na odlivcima.

- Razlikuje pei za topljenje.

- Prepoznaje livaki alat i pribor.

- Razlikuje runu i mainsku izradu kalupa.

- Razlikuje vrste

livenja mainskim putem.

- Livenje pod pritiskom.

- Centrifugalno livenje.

- Neprekidno livenje. - Livenje u vakumu.

- Stie sistematinost u radu.

- Razvija pravilan odnos prema ouvanju materijalnih dobara.

- Posjeta livnici Seminarski rad - Livenje u

pjeanim kalupima.

- Livenje metalnim kalupima.

Teorijske osnove obrade deformacijom - Objanjava pojam i

vrste deformacija. - Opisuje postupak

zagrijevanja

- Razlikuje vrste deformacija.

- Stie samopouzdanje i sigurnost u radu.

- Navikava se na

29




uenik uenik uenik materijala za obradu deformacijom.

- Nabraja vrste pei za zagrijavanje.

- Objanjava pojam kovanja.

- Navodi vrste kovanja.

- Opisuje presovanje u kalupima.

- Navodi maine za presovanje.

- Opisuje osnovne karakteristike obrade istiskivanjem.

- Objanjava proces obrade valjanjem.

- Opisuje osnovne karakteristike procesa obrade vuenjem.

- Razlikuje slobodno kovanje, kovanje valjcima za kovanje i kovanje u kalupima.

- Prepozanje maine za kovanje.

- Uporeuje kovanje i presovanje.

- Razlikuje procese

izrade valjanjem: - profila i limova, - cijevi, - navoja, - zupanika, - ice. - Razlikuje alate i

maine za vuenje.

pridravanje propisa.

Seminarski rad - Obrada kovanjem. - Obrada

presovanjem. - Obrada valjanjem.

Oblikovanje lima - Objanjava pojam

odvajanja. - Upoznaje osnovne

karakteristike procesa odsijecanja, probijanja i prosijecanja.

- Opisuje osnovne karakteristike alata za probijanje i prosijecanje.

- Objanjava pojam procesa savijanja.

- Upoznaje osnovne karakteristike procesa savijanja.

- Objanjava pojam izvlaenja lima.

- Opisuje osnovne karakteristike procesa izvlaenja lima.

- Razlikuje odsijecanje, probijanje i prosijecanje.

- Razlikuje mainske makaze za sijeenje.

- Uporeuje probijanje i prosijecanje.

- Razlikuje vrste alata i maina za savijanje.

- Uporeuje ugaono, profilno, kruno i sloeno savijanje limova.

- Razlikuje vrste izvlaenja.

- Analizira tehnoloki postupak izvlaenja.

- Navikava se na racionalno i paljivo izvoenje pojedinih zadataka.

Seminarski rad - Oblikovanje lima

odvajanjem. - Oblikovanje lima

savijanjem. - Oblikovanje lima

izvlaenjem.

Obrada spajanjem - Navodi postupke

spajanja djelova i konstrukcija.

- Razlikuje nerazdvojive i razdvojive veze.

- Stie sigurnost i preciznost u radu.

- Jaa

Seminarski rad - Spajanje

lemljenjem.

30




uenik uenik uenik - Objanjava

spajanje lemljenjem.

- Objanajva pojam i karakteristike zavarivanja.

- Nabraja vrste zavarivanja.

- Opisuje gasno zavarivanje.

- Obrazlae gasove za zavarivanje.

- Opisuje postupak pripreme gasnog zavarivanja.

- Objanjava gasno sjeenje metala.

- Objanjava elektrootporno zavarivanje.

- Objanjava elektroluno zavarivanje.

- Navodi i opisuje opremu i pribor za elektroluno zavarivanje.

- Opisuje postupke elektrolunog zavarivanja.

- Objanjava postupak elektrolunog sijeenja metala.

- Objanjava postupak spajanja lijepljenjem.

- Razlikuje tvrdo i meko lemljenje.

- Razlikuje opremu i pribor za gasno zavarivanje.

- Predvia pomone materijale za zavarivanje.

- Razlikuje postupke gasnog zavarivanja.

- Razlikuje ureaje i postupke elektrootpornog zavarivanja.

- Razlikuje elektrode kod elektrolunog zavarivanja.

- Razlikuje vrste spojeva i opisuje pripremu za zavarivanje.

- Razlikuje postupke runog i mainskog elektrolunog zavarivanja.

samouvjerenost i samosvjesnost pri radu.

- Spajanje zavarivanjem.

Teorijske osnove obrade rezanjem - Upoznaje elemente

obradnog sistema. - Opisuje kretanje

obradka i alata pri obradi rezanjem.

- Obrazlae metode formiranja povrina.

- Opisuje osnovni princip i vrste rezanja.

- Definie proces rezanja i stvaranja

- Razlikuje i izraunava glavno i pomono kretanje kod obrade rezanjem.

- Analizira strukturu vremena obrade.

- Analizira sile, otpore i snagu rezanja.

- Analizira toplotne pojave, raspodjelu i odvoenje

- Navikava se na pridravanje propisa i standarda.

- Stie pouzdanost u radu.

Seminarski rad - Kinematika

rezanja. - Proces rezanja i

pojave. - Rezni alat. - Vjebe: izbor

alata, odreivanje rezima obrade, odreivanje vremena obrade, sile i snage

31




uenik uenik uenik strugotine.

- Navodi i opsuje sredstva za hlaenje i podmazivanje.

- Nabraja vrste pripremaka.

- Upoznaje pokazatelje koji utiu na tanost obarde.

- Navodi podjelu i poznaje osnovne elemente reznih alata.

- Opsuje postupak rezanja testerama.

toplote. - Prepoznaje

habanje i postojanost alata.

- Analizira dodatke za obradu.

- Prepoznaje

osnovne elemente reznog alata.

- Uoava geometriju reznog alata.

- Uporeuje materijale za rezne alate.

- Razlikuje i uporeuje okvirno, trakasto i kruno testerisanje.

rezanja.

32





Struganje - Objanjava

pojmove operacija i zahvat pri obradi struganjem.

- Navodi vrste i karakteristike alata za obradu struganjem.

- Navodi vrste i namjenu pribora za stezanje.

- Definie elemente reima obrade.

- Zna geometriju alata za struganje.

- Navodi osnovne vrste obrade struganjem i njihove karakteristike.

- Poznaje mogunost primjene struganja u serijskoj i pojedinanoj proizvodnji.

- Navodi podjelu, karakteristike i namjenu strugova.

- Navodi mjere zatite na radu.

- Pronalazi vezu izmeu operacije i zahvata.

- Uporeuje naine struganja i karakteristine obratke.

- Bira alate za pojedine operacije obrade struganjem.

- Bira za zadate uslove parametre rezanja, vremena obrade i snagu rezanja.

- Pokazuje uticaj izbora odgovarajueg reima rezanja na ekonominost proizvodnje.

- Uporeuje namjenu i vrste kretanja pojedinih vrsta strugova.

- Razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju.

- Razvija

profesionalnu i linu odgovornost u radu.

- Razvija pozitivan

stav prema kvalitetu u radu.

Seminarski rad - Podjela, osnovni

sastavni dijelovi, karakteristike i namjena strugova.

- Vjebe: izbor alata,

odreivanje rezima obrade, odreivanje vremena obrade i snage rezanja.

Projektni zadatak - Uz pomo

odgovarajuih prirunika i kataloga, za zadate uslove:

- izbor alata, - izbor parametara

rezanja, - izraunavanje

vremena obrade, - izraunavanje snage

rezanja.

Rendisanje i provlaenje - Razumije proces

obrade rendisanjem i namjenu rendisaljki.

- Objanjava osnovne operacije pri rendisanju.

- Navodi vrste alata za obradu na rendisaljkama i njihovu geometriju.

- Navodi osnovne elemente reima obrade kod rendisanja.

- Poznaje podjelu rendisaljki.

- Razumije proces

- Analizira i uporeuje kretanja obratka i alata kod struganja i rendisanja.

- Razlikuje alate za struganje i rendisanje.

- Uporeuje namjenu pojedinih vrsta rendisaljki.

- Razlikuje karakteristike alata za spoljanje i unutranje provlaenje.

- Pronalazi primjere profila izraenih

- Razvija sposobnost analitikog razmiljanja.

- Razvija pozitivan

stav prema kvalitetu u radu.

Seminarski rad - Podjela rendisaljki. - Reimi obrade kod

rendisanja. - Vjebe: izbor alata

i odreivanje rezima obrade.

Seminarski rad - Maine za

provlaenje. - Vjebe: izbor alata


33




uenik uenik uenik obrade i namjenu maina za provlaenje.

- Objanjava osnovne operacije pri provlaenju.

- Navodi vrste alata za provlaenje.

- Navodi osnovne elemente reima obrade kod provlaenja.

- Poznaje podjelu maina za provlaenje.

- Navodi mjere zatite na radu. .

unutranjim i spoljanjim provlaenjem.

Buenje - Razumije proces

buenja i osnovna kretanja kod obrade buenjem.

- Objanjava osnovne operacije: buenje, uputanje, razvrtanje.

- Zna geometriju alata za buenje.

- Navodi osnovne elemente reima obrade.

- Navodi podjelu builica.


- Bira odgovarajui postupak za obradu otvora i rupa i uoava njihovu funkcionalnost.

- Prepoznaje alate za pojedine operacije i uslove za njihovu upotrebu.

- Bira iz prirunika i kataloga za zadate uslove reima rezanja, vrijeme obrade i snagu rezanja.

- Uoava namjenu stone, stubne, radijalane, koordinatne i vievretene builice.

- Razvija smisao za preciznost.

Seminarski rad - Maine za buenje. - Geometrija alata za

buenje. - Vjebe: izbor alata

i odreivanje reima obrade.

Glodanje - Razumije proces

glodanja. - Navodi osnovne

karakteristike i kretanja kod glodanja.

- Objanjava osnovne operacije na glodalicama.

- Zna osnovne karakteristike alata

- Prepoznaje na primjerima naine glodanja i uoava njihove karakteristike.

- Bira za zadate uslove alate za glodanje i parametre rezanja.

- Uoava namjenu pojedinih vrsta

- Navikava se na pridravanje propisa.

Seminarski rad - Podeoni aparat. - Vjebe: izbor alata


Projektni zadatak - Uz pomo

odgovarajuih prirunika i

34




uenik uenik uenik za glodanje.


- Navodi vrste i namjenu pribora za stezanje.

- Zna namjenu podionog aparata.

- Poznaje podjelu i vrste glodalica.


glodalica. - Razvija sigurnosti i

i preciznosti u radu.

kataloga, za zadate uslove:

- izbor alata, - izbor parametara

rezanja, - izraunavanje

vremena obrade, - izraunavanje

snage rezanja.

Bruenje - Navodi

karakteristike obrade bruenjem.

- Objanjava osnovne operacije pri bruenju.

- Navodi oblike, vrste i karakteristike alata.


- Objanjava namjenu pribora pri bruenju.

- Poznaje podjelu i vrste brusilica.

- Opisuje postupke glaanja, honovanja, lepovanja

- Poznaje alate za honovanje, lepovanje


- Uoava naine bruenja i njihove specifinosti.

- Prepoznaje pojedine vrste maina, alata i pribora u zavisnosti od njihove namjene.

- Analizira karakteristike i pronalazi mogunosti primjene rune brusilice.

- Cita oznake tocila i povezuje ih sa karakteristikama tocila.

- Pronalazi primjere primjene honovanja i lepovanja.

- Pokazuje uticaj izbora odgovarajueg reima rezanja na ekonominost proizvodnje.

- Bira iz prirunika ili kataloga alate.

- Povezuje vrstu obrade sa kvalitetom obraene povrine.

- Razvija tehniku kulturu i smisao za red i urednost.

Seminarski rad - Proces stvaranja

strugotine kod bruenja.

- Karakteristike alata za bruenje.

- Vjebe: izbor alata

i odreivanje reima obrade.

Izrada navoja i zupanika - Navodi naine

izrade navoja u - Prepoznaje alate za

urezivanje navoja - Stie naviku

sistematinosti u Seminarski rad - Maine za

35




uenik uenik uenik zavisnosti od obima proizvodnje i vrste navoja.

- Opisuje postupke izrade navoja.

- Navodi alate za izradu navoja i njihove karakteristike.

- Objanjava namjenu pomonih pribora kod rezanja navoja.

- Navodi i opisuje metode izrade zubaca zupanika.

- Opisuje postupak izrade zupanika na razliitim mainama.

- Navodi osnovne karakteristike alata za izradu zubaca zupanika.


runo i mainski. - Za odgovarajuu

vrstu navoja bira odgovarajui alat.

- Uoava karakteristike izrade navoja na pojedinim vrstama maina.

- Za zadate uslove odreuje elemente reima obrade.

- Prepoznaje alate za izradu zupanika.

radu.

ozubljenje. - Alati za ozubljenje. - Vjebe: izbor alata

za izradu navoja i odreivanje reima obrade.

Nekonvencionalni postupci obrade - Navodi podjelu

nekonvencionalnih postupaka obrade i opisuje njihovu namjenu.

- Objanjava principe elektrohemijske obrade, obrade ultrazvukom, obrade elektroerozijom, laserom i dr.

- Navodi mjere zatite na radu i zatite ivotne sredine.

- Uporeuje karakteristike pojedinih vrsta nekonvencionalnih postupaka obrade.

- Pronalazi primjere primjene pojedinih nekonvencionalnih postupaka.

- Pozitivno procjenjuje vanost novih saznanja iz svoje struke.

Seminarski rad - Nove tehnologije

obrade materijala.

Tehnoloki postupci Osnovni pojmovi - Nabraja osnovne

tehnoloke procese i objanjava osnovne elemente proizvodnih procesa.

- Uporeuje karakteristike pojedinane, serijske i masovne proizvodnje.

- Klasifikuje pripremake prema

- Razvija analitinost i logiko miljenje.

- Navikava se na tanost.

- Stie

Vjebe - Odreivanje

dodataka za obradu za razliite vrste obrade.

- Primjeri baziranja: po otvoru, otvoru i

36




uenik uenik uenik - Navodi podjelu

pripremaka prema obliku i nainu izrade.

- Definie pojam dodatka za obradu.

Baze i baziranje - Definie pojam

baze, navodi vrste baza i nain baziranja.

- Nabraja i objanjava osnovne principe za izbor baza.

- Objanjava naine oslanjanja i stezanja da bi se izbjegle greke baziranja.

Tanost obrade - Objanjava pojam

tanosti obrade. - Nabraja vrste

dozvoljenih odstupanja.

Opti principi razrade tehnolokih postupaka - Navodi aktivnosti i

principe projektovanja tehnolokog postupka i objanjava ih.

- Razumije znaaj polaznih podataka za definisanje tehnolokog postupka.

- Obrazlae: - izbor i

konstruisanje pripremka;

- izbor vrsta obrade i operacija;

- izbor redosleda operacija;

- izbor naina baziranja i stezanja i steznih pribora;

obliku i nainu izrade.

- Uoava faktore od kojih zavisi veliina dodatka za obradu.

- Za zadate uslove odreuje veliinu dodatka za obradu.

- Vri podjelu baza prema njihovoj funkciji.

- Oznaava take baziranja i stezanja.

- Na primjerima pokazuje pravilan i nepravilan nain oslanjanja i stezanja i njihov uticaj na greke baziranja.

- Oznaava dozvoljena odstupanja.

- Analizira radioniki crte, materijal, kotiranje, tehnologinost dijela kao osnovu za projektovanje tehnolokog postupka.

Za zadate uslove: - bira vrste

tehnolokog procesa;

- vri konstruktivnu i tehnoloku analizu crtea;

- vri pravilan izbor i konstruisanje pripremka;

- odreuje vrstu i redosljed obrade;

- odreuje redosljed opreacija i broj zahvata;

- odreuje tehnoloke mjere i tolerancije;

- bira stezne pribore;

samopouzdanje i sigurnost u radu.

ravni, dva otvora i ravni, ravni i dva otvora.

Vjebe - Dozvoljena

odstupanja dimenzija.

- Dozvoljena odstupanja geometrijskog oblika.

- Dozvoljena odstupanja parametara povrina, baznih linija i osa.

- Dozvoljena odstupanja kvaliteta povrine.

Vjebe - Izbor pripremka i

odreivanje dodataka za obradu.

- Izbor baza. - Utvrivanje

redoslijeda operacija i njihova podjela na zahvate.

- Izbor reznih i steznih alata i mjernih i kontrolnih alata i instrumenata.

- Izbor elemenata reima obrade.

37




uenik uenik uenik - izbor maine; - utvrivanje

tehnolokih mjera i tolerancija.

- Izbor reznog alata - Izbor mjernih i

kontrolnih alata i instrumenata

- Izbor elemenata reima rezanja

- Odreivanje vremena izrade

- Odreivanje trokova obrade.

- Navodi elemente tehnoloke dokumentacije.

- bira rezne alate; - bira mjerne i

kontrolne alate i instrumente;

- vri izbor elemenata reima obrade i odreuje vrijeme izrade;

- popunjava tehnoloku dokumentaciju.

Razrada karakteristinih tehnolokih postupaka Tehnoloki postupak izrade vratila i osovina - Objanjava

postupak izrade vratila i osovina.

Tehnoloki postupak izrade aure - Objanjava

postupak izrade aure.

Tehnoloki postupak za polugu i viljuku - Objanjava

postupak izrade poluge i viljuke.

Tehnoloki postupak za obradu kuita - Objanjava

postupak izrade kuita.

Tehnoloki postupak za obradu zupanika - Objanjava

postupak izrade zupanika.

- Za dio oblika osovine ili vratila odreuje redosljed operacija, opis i skice operacija, rezni i stezni alat i nain baziranja.

- Za dio oblika aure odreuje redosljed operacija, opis i skice operacija, rezni i stezni alat i nain baziranja.

- Za dio oblika

poluge ili viljuke odreuje redosljed operacija, opis i skice operacija, rezni i stezni alat i nain baziranja.

- Za dio oblika

kuita odreuje redosljed operacija, opis i skice operacija, rezni i stezni alat i nain baziranja.

- Za dio oblika zupanika odreuje redosljed

- Razvija sposobnost logikog zakljuivanja.

- Stie sigurnost i

preciznost u radu.

Projektni zadatak Za zadate uslove za osovinu/ vratilo /auru/polugu/ kuite/ zupanik: - Izvriti

konstruktivnu analizu crtea dijela.

- Izvriti konstruktivnu i tehnoloku analizu crtea dijela.

- Izabrati i konstruisati pripremak.

- Izvriti izbor vrsta obrade.

- Utvrditi redosljed obrade.

- Utvrditi redosljed operacija.

- Odrediti zahvate. - Utvrditi tehnoloke

mjere i tolerancije. - Izabrati rezne

alate. - Izabrati stezne

alate i pribore. - Izabrati mjerne i

kontrolne alate i instrumente.

- Odrediti elemente

38




uenik uenik uenik operacija, opis i skice operacija, rezni i stezni alat i nain baziranja.

reima rezanja. - Odrediti vremena

izrade. - Uraditi tehnoloku

dokumentaciju. Napomena: Projektni zadaci mogu biti obraeni problemski, korienjem metodologije nastava orjentisane ka aktivnostima, tj. Samostalnim radom uenika u grupama, u sljedeim koracima: informisanje, planiranje, odluivanje, realizacija, kontrola i procjena (evaluacija).

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - S. Simi, Z. Simi: Tehnologija obrade, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2005. - M. Tesli: Tehnologija obrade, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd,

1994. - D. Stojanovi: Tehnoloki postupci sa kontrolom, Zavod za udbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2005. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Nastava se izvodi u uionici koja je opremljena: - raunarom sa multimedijalnom opremom, odgovarajuim softverom i potrebnim

brojem kataloga maina i alata, prirunika, tabela, ema, skica, uzorcima reznih i steznih alata.

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika - Provjera znanja vri se putem: - usmenih odgovora i pismenih vjebi, - projektnih zadataka; - Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju kolske godine. 9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Diplomirani inenjer mainstva; - profesor mainstva.

39

10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Struganje - Praktina nastava - Struganje - Rendisanje, provlaenje - Praktina nastava - Rendisanje, provlaenje - Glodanje - Praktina nastava - Glodanje - Bruenje - Praktina nastava - Bruenje - Izrada zavojnica - Praktina nastava - Izrada zavojnica - Livenje - Opte mainstvo - Termodinamika - Tehnoloki postupci - Kompjutersko upravljanje

proizvodnjom - Priprema tehniko-

tehnoloke dokumentacije

40

1.2.4. ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM 1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I II III 72 72 IV

Ukupno 72 72 3. Opti ciljevi nastave - Upoznavanje i razumijevanje osnovnih zakona elektrotehnike u jednosmjernim i

naizmjeninim strujnim kolima. - Upoznavanje zakonitosti elektrinog i magnetnog polja. - Upoznavanje osnovnih pojmova, mjernog pribora, mjernih instrumenata u

elektrinim mjerenjima. - Usvajanje znanja o materijalima, ureajima i tipovima elektrinih instalacija. - Raspoznavanje elektronskih elementa i razumijevanje njihovog djelovanja u

jednostavnim vezama. - Razvijanje osjeaja odgovornosti i preciznosti u radu, ovladavanje strunom

terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci. - Razvijanje osjeaja potovanja i brige za ouvanje ivotne sredine.

41

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Rared: TREI




uenik uenik uenik Osnovi elektrotehnike Uvodni dio - Upoznaje se sa

strukturom materije.

- Objanjava ta je atom i koje estice sainjavaju atom.

- Poznaje raspored elementarnih estica u atomu.

- Razlikuje izolatore, provodnike i poluprovodnike.

Elektrostatika - Objanjava pojam

naelektrisanog tijela.

- Objanjava elektrostatiko polje, njegove karakteristike i nain prikazivanja.

- Navodi Kulonov zakon.

- Definie sile u elektrinom polju.

- Zna kako se ponaa provodnik a kako izolator u elektrinom polju.

- Definie elektrini potencijal i napon.

- Definie elektrini kondenzator, kapacitivnost kondenzatora.

- Navodi vrste kondenzatora.

- Nabraja naine povezivanja kondenzatora.

- Razlikuje naine naelektrisavanja tijela.

- Odreuje silu koja djeluje izmeu takastih naelektrisanja.

- Predstavlja grafiki elektrino polje.

- Razlikuje homogeno i nehomogeno elektrino polje.

- Izraunava

kapacitivnost ploastog kondenzatora.

- Izraunava ekvivalentnu kapacitivnost.

- Razvija sposobnost logikog razmiljanja i povezivanja.

- Demonstracija naelektrisavanja tijela.

Jednosmjerne struje - Objanjava pojam

jednosmjerne struje.

- Definie jainu i gustinu elektrine struje.

- Zna sta je elektrina otpornost i elektrina provodnost.

- Analizira kako se kree koliina elektriciteta i smjer elektrine struje.

- Izraunava elektrinu otpornost i elektrinu provodnost na primjerima.

- Rjeava prosto elektrino kolo.

- Razvija analitiko miljenje.

- Koristi otpornik, kalem i kondenzator kao pokazno sredstvo.

42




uenik uenik uenik - Navodi osnovne

elemente elektrinog kola.

- Navodi i definie Omov zakon.

- Navodi Prvi kirhofov zakon.

- Navodi naine vezivanja otpornika.

- Definie ekvivalentnu otpornost.

- Navodi drugi Kirhofov zakon.

- Navodi i definie Dulov zakon.

- Definie elektrini rad i elektrinu snagu.

- Odreuje ekvivalentnu otpornost, jainu elektrine struje i napon.

- Rjeava sloeno elektrino kolo pomou Kirhofovih zakona.

Elektromagnetizam - Upoznaje se sa

pojmom magnetnog polja i njegovim karakteristikama.

- Objanjava magnetno polje struje u pravolinijskom provodniku i kalemu.

- Objanjava magnetnu indukciju i magnetni fluks.

- Objanjava elektromagnetnu silu.

- Objanjava elektrodinamiku silu.

- Objanjava pojavu elektromagnetne indukcije.

- Zna kada se u pravolinijskom provodniku i kalemu indukuje elektromotorna sila.

- Zna ta je samoindukcija.

- Odreuje smjer magnetne indukcije kod provodnika i kalema pravilom desne ruke.

- Uoava zavisnost magnetne indukcije i fluksa.

- Razlikuje elektromagnetnu od elektrodinamike sile.

- Shvata lencov zakon.

- Shvata od ega zavisi veliina indukovane elektromotorne sile i kako se odreuje njen smjer.

- Uporeuje pojavu samoindukcije i uzajamne indukcije.

- Osposobljava se za povezivanje uzroka i posljedica.

- Razvija mo zapaanja.

43




uenik uenik uenik - Objanjava pojavu

meusobne indukcije.

Naizmjenine struje - Upoznaje se sa

osnovnim pojmovima i oblicima naizmjeninih elektrinih veliina.

- Definie parametre naizmjeninih veliina.

- Navodi naine prikazivanja naizmjeninih veliina.

- Upoznaje se sa faznim odnosima naizmjeninih veliina.

- Navodi osnovne elemente u kolima naizmjenine struje.

- Objanjava ponaanje otpornika u kolu naizmjenine struje.

- Poznaje ponaanje

kalema u kolu naizmjenicne struje.

- Objanjava ponaanje kondenzatora u kolu naizmjenine struje.

Trofazni sistemi - Zna osnovne

karakteristike trofaznih sistema.

- Objanjava simetrini i nesimetrini trofazni sistem.

- Definie snage i energije trofaznih

- Razlikuje jednosmjerne i naizmjenine veliine.

- Odreuje parametre: trenutnu vrijednost, amplitudu, periodu, frekvenciju, krunu frekvenciju.

- Odreuje srednju i efektivnu vrijednost naizmjeninih veliina.

- Odreuje poetnu fazu, ukupnu fazu i faznu razliku.

- Crta vremenski i fazorski dijagram struja i napona na otporniku.

- Shvata pojam aktivne snage.

- Crta vremenski i fazorski dijagram struja i napona u kolu sa kalemom.

- Crta vremenski i fazorski dijagram struja i napona u kolu sa kondenzatorom.

- Shvata pojam reaktivne snage kalema i kondenzatora.

- Uporeuje

karakteristike trofaznih i jednofaznih sistema.

- Crta vektorski dijagram struja i napona u trofaznom sistemu.

- Povezuje prethodno steena znanja.

- Razvija smisao za preciznost i odgovornost u radu.

- Koristi vremenske i fazorske dijagrame naizmjeninih veliina.

- Koristi eme

vezivanja trofaznih sistema.

44




uenik uenik uenik sistema.

- Upoznaje se sa potrebom trofaznih sistema u praksi.

- Poznaje definicije linijskih i faznih napona i struja.

Proizvodnja i prenos elektrine energije - Objanjava princip

dobijanja i proizvodnje elektrine energije.

- Nabraja vrste elektrana.

- Opisuje princip rada hidroelektrane.

- Nabraja elemente razvodnih postrojenja.

- Razlikuje vrste elektrana.

- Razlikuje osnovne elektrine ureaje u elektranama.

- Poznaje osnovnu funkciju elemenata razvodnih postrojenja.

- Razvija sposobnost zapaanja.

- Posjeta hidroelektrani.

Elektrina mjerenja - Upoznaje osnove

mjerenja i definie: - Pojam veliine,

jedinice, mjerenja i tanosti.

- Definie greke u mjerenju.

- Navodi osnovne mjerne instrumente i objanjava njihovu namjenu (ampermetar, voltmetar, ommetar, unimjer).

- Zna nain podeavanja i oitavanja ampermetra / voltmetra / ommetra ili unimjera.

- Zna pravilo prikljuivanja ampermetra, ommetra i voltmetra u mjerno kolo i njihove grafike simbole.

- Rauna apsolutne, relativne, procentne greke.

- Razlikuje analogne i digitalne mjerne instrumente.

- Na mjernom instrumentau razlikuje namjenu elemenata za podeavanje, oitavanje i prikljuivanje.

- Odreuje redoslijed radnji prilikom mjerenja.

- Oitava mjerenu vrijednost kod analognih i digitalnih mjernih instrumenata...


- Koristi ampermetar, voltmetar, ommetar i unimjer.

Osnovi elektrinih instalacija - Objanjava svrhu

korienja elektrinih instalacija.

- Uoava razliku izmeu instalacija vISOkog, niskog i malog napona.


Vjeba: - Izrada

jednostavnog projekta kune

45




uenik uenik uenik - Objanjava

korienje napona u elektrinim instalacijama.

- Navodi osnovne djelove elektrinih instalacija.

- Navodi ulogu i znaaj postojanja standarda pri izradi elektrinih instalacija.

- Objanjava ulogu osnovnih elemenata u elektrinim instalacijama.

- Razlikuje djelove elektrinih instalacija i razumije ulogu svakog od njih.

- Shvata znaaj propisa pri izradi instalacija.

- Uoava razliku korisenja razliitih vrsta kablova pri izradi razliitih instalacija.

- Razumije znaaj zatite od prekomjerne struje.

- Identifikuje osnovne grafike simbole u projektima elektrine instalacije.

instalacije.

Osnovi elektrinih maina - Objanjava princip

rada transformatora.

- Navodi vrste transformatora.

- Objanjava obrtno magnetno polje.

- Objanjava princip rada asinhronog motora.

- Objanjava princip rada sinhronih maina.

- Objanjava princip rada generatora i motora jednosmjerne struje.

- Nabraja i objanjava propisane naine za zatitu od strujnog udara.

- Razlikuje vrste transformatora.

- Shvata primjenu transformatora u praksi.

- Rauna odnos transformacije.

- Razlikuje djelove asinhronog motora.

- Razlikuje sinhrone i asinhrone maine.

- Shvata rad maina jednosmjerne struje i shvata njihovu primjenu u praksi.

- Analizira opasna dejstva elektrine struje.

- Jaa samouvjerenost i pouzdanost u radu.

- Razvija linu odgovornost prema higijeni i zdravlju.

- Koristi skice i eme sinhronih i asinhronih maina.

Osnovi elektronike Poluprovodnici - Upoznaje se sa

strukturom

- Razlikuje provodnike, poluprovodnike i

- Razvija sposobnost logikog razmiljanja i

- Koristi elektronske komponente kao pokazni materijal.

46




uenik uenik uenik poluprovodnika.

- Objanjava nastajanje poluprovodnika P i N tipa.

Dioda - Objanjava

obrazovanje PN spoja.

- Definie direktno i inverzno polarisan PN spoj.

Bipolarni tranzistori - Poznaje unutranju

strukturu tranzistora.

- Navodi vrste tranzistora

- Zna simbole i elektrode tranzistora.

- Objanjava princip rada tranzistora na modelu sa zajednikim emitorom.

- Objanjava bipolarni tranzistor kao prekida.

Fet i mosfet - Zna pojam i

funkciju unipolarnog tranzistora (FET).

- Objanjava jednosmjerni reim rada pojaavaa sa FET-ovima.

- Poznaje pojam i funkciju ostalih vrsta unipolarnih tranzistora (MOSFET i Cmos).

Tiristori - Zna konstrukciju

tiristora. Integrisana kola - Objanjava

nastanak integrisanih kola.

- Navodi vrste

izolatore. - Uoava razliku

izmeu poluprovodnika P i N tipa.

- Uoava razliku meu provodnim i neprovodnim stanjem diode.

- Shvata primjenu dioda u praksi.

- Uoava razliku izmeu tranzistora pnp i NPN tipa.

- Crta karakteristike tranzistora.

- Razlikuje stanja koja postoje kod tranzistora koji radi kao prekida.

- Shvata primjenu unipolarnih tranzistora u praksi.

- Shvata primjenu tiristora u praksi.

- Uoava razliku izmeu monolitnih i hibridnih kola.

- Razlikuje invertujui i neinvertujui operacioni pojaava.

- Razlikuje postojanje osnovnih kola sa operacionim pojaivaima.

- Shvata ulogu pojedinih kola sa operacionim pojaivaima.

- Razlikuje stanje postojanja logike nule i jedinice kod logikih kola.

- Crta simbole i funkcionalne tabele osnovnih logikih kola.

povezivanja. - Navikava se na

pridravanje propisa.

47




uenik uenik uenik integrisanih kola.

- Navodi karakteristine veliine i parametre operacionog pojaavaa.

- Navodi postojanje ostalih kola sa operacionim pojaivaima.

Logicka kola - Navodi opte

karakteristike logikih kola.

- Navodi osnovna logika kola.

- Objanjava invertor, logiko NI i NILI kolo

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvetljenje za drugi razred, Zavod za

udbenike i nastavna sredstva, Beograd. - Dipl. ing. D. Martinovi: Elektrina mjerenja, Zavod za izdavanje udbenika i

nastavnih sredstava, Beograd, 1997. - R. Opai: Elektronika, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - R. Opai: Osnove elektrotehnike za I razred trogodinjeg obrazovanja, Zavod za

udbenike i nastavna sredstva, Beograd. 6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa: - raunarom sa multimedijskim paketom, softverom za prikaz razliitih vrsta skica i

ema u elektrotehnici i elektronici, uzorcima razliitih elktronskih komponenti. 7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika Provjera znanja vri se putem: - usmenih odgovora, - pismenih vjebi. - Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju kolske godine. 9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika - Diplomirani inenjer elektrotehnike.

48

10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Elektrostatika - Jednosmjerna struja - Naizmjenina struja - Provodnici - Poluprovodnici - Pojaivai

- Mehatronika - Elektro-pneumatika

- Jednosmjerne struje - Naizmjenine struje - Elektromagnetizam - Proizvodnja i prenos

elektrine energije

- Energetski sistemi - Elektrane

- Osnovi elektrotehnike - Energetski sisitemi - Pogonske maine i ureaji

49

1.2.5. KOMPJUTERSKO MODELIRANJE 1. Naziv predmeta: KOMPJUTERSKO MODELIRANJE 2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I II III 72 72 144 IV 66 99 165

Ukupno 138 171 309 Vjebe: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika. 3. Opti ciljevi nastave - Planiranje i organizovanje strategije modeliranja. - 3D zapisivanje podataka za komponente i sklopove. - Konstruisanje 3D modela vodei rauna o karakteristikama materijala i

postupcima proizvodnje. - Voenje rauna o zahtjevima dizajna za oblike komponenti. - Pravljenje virtuelnih proizvoda vodei rauna o montanim i tehnikama spajanja. - Sastavljanje tehnike dokumentacije od zapisanih podataka. - Uz pomo tehnike dokumentacije odreivanje funkcija elemenata i sklopova. - Zapisivanje podataka koji su kompatibilni sa procesom. - Primjena normi i smjernica za obezbjeivanje kvaliteta procesa i proizvoda. - Vizualizacija i predstavljanje rezultate rada. - Upotrebljavanje strune literature, tehnike i tehnoloke dokumentacije,

tehnikih propisa i standarda. - Potovanje propisa za siguran rad. - Pri modelovanju (dizajniranju) voenje rauna o ekolokim zahtjevima. - Korienje savremene informacione tehnologije. - Ovladavanje strunom terminologijom. - Ovladavanje tehnolokim postupkom sastavljanja i rastavljanja podsklopova i

sklopova. - Osposobljavanje za samostalno izvoenje posla, struno odluivanje i usvajanje

novih znanja na svom strunom podruju.

50

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREI




uenik uenik uenik Uvod - Opisuje pojmove

raunarsko modelovanje, koncepti i metode modelovanja.

- Definie sistemske zahtjeve za rad CAD programa i navodi i objanjava module koji se ko

4-03 Tehnicar Za Kompjutersko Konstruisanje i Upravljanje

Documents