321.docx)dla.maj.ir/dorsapax/userfiles/file/ma72.pdfˇ OAF .@ . QR 9 ˛& $ @ ˜ J˛D ˙ P1.'* . * + I˛ ˛-4˙ ' . ˙ = ˘ˇ .˙ ˛˚ Q A ˜ K * S'* . * A ."˚ Oˇ ˇ! ˜ ) ˇT @˛

بسمه تعالي

:� ا� � ���

����رش ���ا�ت ����� و �� ور� �و )���� �!(

امور بهبود توليدات دامي مسئول كارشناس - ميركاظم پيشنماززاده

:بافت پوست -الف

بلكه كاربردهاي ،اوليه صنعت چرمسازي براي حيوانات تنها يك پوشش محافظ نبوده ةعنوان ماده پوست ب

، چربي و اعصاب، عضالت)اپتيل( بافت پوششي :پوست خام داراي ارگانهاي مختلفي از قبيل. دارد فراواني

ت ثيرات و ضرباأت برابر پوست با محافظت از بدن در .است وقيغدد چربي و غدد عر ،عكس العمل كننده

منظور پايين آوردن دماي بدن و غدد چربي در ه غدد عرق ب. مهمي داردة خارجي در تنظيم دماي بدن نيز وظيف

پوست ضمن اينكه براي عوامل سرمايي و گرمايي يك عضو . عاليت مشغول مي شونده فموقع تنظيم دماي بدن ب

پوست . كار مي روده و تخليه نيز بعنوان يك عضو ترشحي ه در اجراي اعمال حياتي ب ؛شمار مي روده حسي ب

همچنين با ايفاي نقش فيلتر رنگ از نفوذ تشعشعات ماوراي بنفش مضر خورشيد به اليه هاي زيرين پوست

زير طور كلي از از سه اليه ه ب ،هم شبيه بودهه پستانداران از نظر ساختار بافتي ب ةپوست هم .ممانعت مي نمايد

).1شكل ( استشده تشكيل

اليه هاي پوست: 1شكل

:طبقه اپيدرميس - 1

بافت اپيدرميس. وسيله مو پوشيده شده استه كم و بيش ب ،پوست بوده اليةطبقه اپيدرميس خارجي ترين

ة يعني طبق دوم پوستة كه طبق در صورتي است؛كراتيني ،وجود آمده استه مرده ب كه از سلولهاي زبر و اكثراً

جدا از هم كه داراي ة يب پروتئينهاي اين دو اليكتفاوت تر. وجود آمده استه ب) كوالگن(كوالژن كوريوم از

.زيادي دارد فايده هايدر تكنيك عمل آوري پوست ،ساختار پروتئيني هستند

اپيدرميس همراه با موها از پوست، پوستهاي ة در توليد پوست براي جدا كردن الينيز در صنايع پوست و

كه اپيدرميس را به درميس متصل موكوز ةبا اين عمليات الي. بع عمليات آهك دهي قرار مي گيرندخام تا

كه در اين عمليات در پروتئين كوالژن تشكيل در صورتي. اپيدرميس از بين مي رودة الي ،مي كند تخريب شده

.وجود نمي آيده كوريوم هيچگونه تغييري بة الية دهند

همان صورت ه ثير قرار مي گيرد و كوالژن بأكراتين تحت ت تنها قلياييتحت واكنش در عمليات آهك زني

كه آب آهك با طوريه ب ؛ كوريوم در آهك مقداري متورم مي گرددة بافت كوالژن الي. اوليه باقي مي ماند

ساختار يه طريق در سا بدين. كوالژن كمك مي كندة فت ليفي كوالژن به نفوذ مواد دباغي به الياسست كردن ب

.شودوري پوست ميسر مي آ كوريوم عمل شيميايي متفاوت اپيدرميس و اليه

ضخامت .استدرصد ضخامت كلي پوست 2تا 5/0 ،اپيدرميس در انواع حيوانات متفاوت بودهة خامت اليض

طور ه بكه است اپيدرميس متشكل از چهار اليه اليه . ميليمتر است 07/0سان حدود ناين اليه در پوست ا

: اين چهار اليه عبارتند از. هم متصل شده انده فشرده ب

)Stratum Corneum( استراتوم كورنيوم - 1

)Stratum Lucidum(استراتوم لوسيدوم - 2

)Stratum Granulosum(استراتوم گرانولوسوم - 3

Stratum malpighi) ( استراتوم مالپيگي - 4

از خارج به داخل و در درجات متفاوت، شاخي شدن ،تشكيل مي دهددر كراتين كه ساختار اپيدرميس را

صورت پولك از پوست جدا ه سلولهاي بااليي زبر، خشك و سلولهاي مرده شفاف هستند و ب. مي شود مشاهده

در سلولهاي بيضي شكل، نرم، آبكي و روشن رنگ متشكل در اليه هاي زيرين اين سلولهاي پهن . مي شوند

نيز سلولهاي زنده، تازه و )يعني در اليه مالپيگي(در پايين ترين اليه . بسيار اندك استشكل، شاخي شدن

.شاخي نشده وجود دارد

استوانه و به صورت پايه متشكل از يكسري سلول كه هالي از دانشمندان در زير اليه مالپيگي ة برخيعقيده ب

صورت زنجيره پل مانند، هم به ه اين سلولها ب. ديده مي شوند ،حالت متراكم پشت سر هم قرار گرفته انده ب

مقدار خيلي كمتري سلولهاي ه در ميان سلولهاي بازال نيز ب. خود و هم به سلولهاي مالپيگي بسته شده اند

اين سلولها كه كار سنتز . قرار دارند ،پيگمنتي كه به پوست و موها رنگ مي دهند و موسوم به مالنوسيتها هستند

.وسيله دنباله هاي دندريتيك به سلولهاي اپيدرميس ديگر رنگدانه مي فرستنده ب ،هده دارندمالنين را بر ع

با اليه هيالين ،وجود آمده استه اپيدرميس با اليه مالپيگي كه از سلولهاي بلند نازك و تيز اپيتل ب ةالي

)Hyalin (از سوي ديگر، .در تماس است بودهو شامل يك غشاء نازك داردكه در باالترين قسمت كوريوم قرار

.شود اين اليه با كمك سلولهاي پاپيالر كوريوم تغذيه مي از اين رو ؛اليه اپيدرميس فاقد رگهاي خوني است

كه سلولهاي نازك و تيز اليه مالپيگي. رشد مي نمايد خود ازدياد سلولهاي اپيدرميس در نتيجه ةالي

سلولهاي زنده و نرم موجود در . دهد با تقسيم سلولي زياد مي شوندترين اليه اپيدرميس را تشكيل مي پايين

سمت سطح خارجي پوست كشيده شده و در ه ب ،وجود آمده انده ازدياد سلولي ب ةبخشهاي زيرين كه در نتيج

از دست دادن رطوبت، خشك شده و خارج از برنامه تغذيه قرار ةمرور پهن تر گشته و در نتيجه نتيجه فشار ب

.از پوست كنده مي شوند ،شكل پولكها ريختهه سلولهاي مرده حاصل از شاخي شدن ب .يرندمي گ

:اليه كوريوم - ب

بزرگترين قسمت پوست خام را تشكيل ،شود نيز گفته مي »درما«و يا »كوتيس«كوريوم كه به آن ةالي

در صنايع پوست قسمت اصلي قابل است،اين اليه زنده و فعال پوست كه حاوي رگهاي خوني و اعصاب . مي دهد

از اليه ،بوده »هيالين«كه موسوم به - يك غشاء بازالي توسطكوريوم .وردآوجود مي ه مصرف پوست را ب

) درصد 5/0(و رتيكولين ) درصد 5/2( مالپيگي اپيدرميس جدا مي شود از الياف بافت پيوندي، الياف االستيگي

درصد اليافي با ساختار كالژن تشكيل 85 -95حدود بافت پيوندي رابخش بزرگي از الياف . تشكيل شده است

يك ساختار بسيار ،هم پيوستهه صورت نامنظم به ن محل آغاز و محل پايان اين الياف كوالژن كه بيتعي. مي دهد

.تشكيل مي دهدتور ماهيگيري مانندفشرده

لولهاي س. تشكيل شده است »رتيكولر« و »پاپيالژ« منامتفاوت از هم به ةكوريوم از نظر ساختار بافتي از دو الي

از اين . وجود مي آورنده ي هايي بگصورت حلزون برآمده ب ،اليه پاپيلر كه در قسمت بااليي كوريوم قرار دارند

بوده و داراي فرورفتگي و برآمدگي زبر ،شود نيز گفته مي »اليه بورسي«بااليي كوريوم كه به آن اين اليه رو

را نشان فرد ويژه هر خصوصيات ،رفتگيها بسته به ساختار ژنتيكي بوجود آمده اين برآمدگي و فرو .است

دليل داشتن ارگانهاي تنظيم كننده ه ب ،اليه پاپيلر حاوي ريشه هاي مو، غدد ترشحي و عضالت بوده. مي دهد

درصد پوست خام را تشكيل 20بهاليه پاپيلر نزديك . نيز اطالق مي گردد »ترموستات«ة حرارت بدن به آن الي

.گيرد بر مي مي دهد و تا عمق ريشه هاي مو سطحي را در

كتف، ةدر منطق مثالً. نمي شودبه صورت يكنواخت مشاهده اليه پاپيلر در پوست تمامي حيوانات پستاندار

قسمت پايين و زيرين .وجود ندارند انتهاي دم و در سطوح داخلي ران گوسفند اين فرورفتگي و برامدگيها اصالً

. وجود آمده استه اند بتنيده هم به كوريوم را اليه رتيكولر تشكيل مي دهد كه از الياف سفيد رنگ كوالژن كه

درصد از پوست خام، 80اليه رتيكولر با دارا بودن . باارزش ترين قسمت پوست را تشكيل مي دهد ،اين اليه

.راهم مي آوردو مقاومت را ف كشسانيصفات فيزيكي از قبيل

):پوست زيرين( اليه سوبكوتيس - ج

كه حاوي اليه چربي نخستقسمت :وجود امده استه از دو قسمت ب است،اين اليه كه داراي ساختار سستي

به اين اليه، اليه . استپوشانده را سلولهاي چربي در اشكال مختلف بافت پيوندي بوده و اطراف آن است،

نسبت . مختلف سال تغيير مي كند لهايمقدار چربي با توجه به نوع نژاد، سن دام و فص. نيز گفته مي شود »چربي«

بخش .است درصد وزن پوست 75/0نيز درصد وزن پوست و در توسونها 20مرينوسگوسفند نژاد چربي در

اين . استن حيوان قسمت االستيك و سست متصل كننده پوست به بد) پوست زيرين( سوبكوتيس دوم اليه

.مكا نيكي از پوست جدا مي شود طوره در مراحل دباغي ب ،مشهور بوده »ضجن«اليه در صنعت پوست به

:ساختار شيميايي پوست - د

درصد 8/17درصد هيدروژن و 7درصد اكسيژن، 25درصد كربن، 50تركيب عنصري ساختار پوست از

:استشرح زير ه آن ب تشكيل دهندهازت و عناصر جزيي ديگر پديد آمده است و مواد

مقدار معموالً.. درصد از وزن كل پوست را آب تشكيل مي دهد 60 - 70بسته به نوع، نژاد و سن حيوان :آب

بين مقدار چربي و آب پوست خام يك . است بيشترمراتب ه پوست حيوانات جوان نسبت به حيوانات پير بآب

ب در اليه هاي آمقدار . مقدار آب كمتر مي شود ،مقدار چربي زياد باشد اندازههر . معكوس وجود دارد رابطه

اليه ونضج سمت ه ب رااليه كوريوم داراي بيشترين نسبت آب بوده و ميزان آب . متفاوت پوست نيز متغير است

بخش بزرگي از آب موجود .استين نسبت آب راليه اپيدرميس نيز داراي كمت. كاهش مي گذارده رو ب مرده

.صورت آب ميان بافتي قرار دارده كريوم ب

آب ميان بافتي همان آب . صورت آب ميان بافتي و آب درون سلولي قابل بررسي است هآب پوست خام ب

و نيز آب قرار مي گيردكه در خشك كردن و نرم كردن پوست خام مورد استفاده است جدا شده از پوست

كه در جريان خشك كردن گفته مي شودبي به آ آب درون سلولي نيز .به شمار مي رودبوجود آمده در پوست

.استپوست خام در هواي آزاد غير قابل جدا شدن از پوست

در ،درصد پوست را تشكيل مي دهند 80- 90پروتئينهاي موجود در پوست كه با مقياس وزن حدود :پروتئينها

از ديدگاه صنعت پوست، كوالژن بيش از دو .كوالژن، كراتين و االستين مورد بررسي قرار مي گيرند سه گروه

. درصد از ماده خشك اليه كوريوم را كوالژن تشكيل مي دهد 85-95. مورد توجه قرار مي گيردگروه ديگر

كوالژن كه از نظر . داران و اغلب بي مهره گان را تشكيل مي دهد كوالژن ماده اصلي بافت پيوندي تمامي مهره

اسيدي آمينو يراي بافتدا ،خصوصيات بافت شناسي، فيزيكي و شيميايي تفاوتهايي با پروتئينهاي ديگر دارد

.استخود ه مختص ب

وسيله گليسين، پرولين، هيدروكسي پرولين و هيدروكسي ليسين در مقدار زياد و ه كوالژن از نظر شيميايي ب

اسيدها از آمينو. مشخص مي شود ناچيزهم در سطح نآاسيدهاي محتوي آروماتيك و گوگرد با امينو

يادشدهاسيدهاي از امينو در ضمن جدا. غير از كوالژن در هيچ پروتئيني وجود ندارده هيدروكسي پرولين ب

كربن هيدراتها، اسيدهاي نوكلئيك، الدهيدها و اسيدهاي :وجود گروه هاي زيادي از غير اسيدآمينه ها همچون

. حلقوي ثابت شده است

موجب اتصال بسيار ،دباغي متصل شدهگروههاي غير فعال مختلف در طول زنجير كوالژن به آساني با مواد

وجود ه محكمي از مولكولهاي كوالژن بة راحتي شبكه ترتيب ب بدين. ديگر مي شونديك محكم اسيدهاي آمينه به

.مي آيد

خشك اليه كوريوم را درصد از ماده يكاالستين نوع ديگري از پروتئين موجود در ساختار پوست خام،

مراتب كمتر از ه الياف االستين از نظر مقدار ب. رت ليف خود را نشان مي دهدصوه االستين ب. دهد تشكيل مي

عنوان يك اليه فاقد ه تحقيقات اخير نشان داده است هرچند كه در رتيكولر ها كه ب. الياف كوالژن هستند

.ديده مي شودنيز كمي الياف االستيك ،االستين شناخته شده اند

اما االستين بر خالف كوالژن در مقابل آب جوش، است؛ كوالژن شبيهبه االستين از نظر خصوصيات ساختاري

اگر همچنان به ،ب جوش از نظر ساختاري كوچك شدهآزيرا كوالژن در ؛و الكاليد ها مقاوم هستند اسيد

. و به ژالتين تبديل مي شود مي گيردخود ه حالت چسبناكي ب ،موجوديت خود در آب جوش ادامه داده باشد

كوالژن نسبت به اسيد و بازها حساس . اما كوالژن در آب گرم و سرد حل نمي شود ؛ژالتين در آب حل مي شود

.فوري تجزيه مي شود ،بوده

ه از نظر ساختاري و ويژگي ب ،اپيدرميس، مو و سم و شاخ وجو دارد :كراتين كه در ساختار ارگانهايي همچون

مدت طوالني ه كراتين نسبت به اسيد و بازها بي اندازه حساس است و اگر ب .استفاوت از كوالژن طور كامل مت

بر روي ويژگي كراتين، سيستين كه . تجزيه مي شود ،در معرض محيطهاي اسيدي و بازي قوي قرار گرفته باشد

.مقدار زياد وجود دارده ين بگوگرد در ساختار كرات .استپذير ثيرأت ،ن وجود داردآمقدار زياد در ساختار ه ب

:عوامل موثر بر روي پوست

پوست از نظر تشريح و است،با توجه به اينكه هر قسمتي از پوست يك حيوان زنده داراي عملكرد متفاوتي

وجود ويژگيهاي خاص هر بخش از پوست از نظر . سلول شناسي خصوصيات متفاوتي از خود نشان مي دهد

ثر بر ساختار پوست را مي توان در دو گروه عوامل ؤعوامل م .ستا تكنيكي نيز حاوي يك ارزش جداگانه اي

.داخلي و عوامل خارجي مورد بررسي قرار داد

:اخليعوامل د - الف

ضخيم ترين قسمت پوست در .استضخامت پوست متناسب با مناطق بدن متفاوت :بدن مختلف طقامن

. پهلو ها و پايين كمتر مي شود زمان در قسمتمرور ه اين ضخامت ب. استپشت و گردن هگوسفندها منطق

شت و گردن و نيز قسمت پ .ضخامت پوست در زير شكم و سطوح داخلي رانها، پستان و آنوس نازك تر است

درصد از كل پوست را تشكيل 50در حقيقت )يعني قسمت پشتي مياني ( قسمتهايي از بدن از شانه تا زير شكم

. )2شكل(مي دهد

مناطق پوست خام: 2شكل

همگون در ديگر مناطق پوست بوده، يبخش پشتي حاصل از بافت ليفي محكم و فشرده كه داراي ضخامت

كه قسمتهاي شكم، دست و پاها و قسمتهاي بااليي در صورتي. مي آوردپديد منطقه بسيار با كيفيت پوست را

از نظر كيفيت نسبت به منطقه پشت در سطح ،وجود آمده انده اينكه از بافت ليفي سست و نازك ب ه دليلشكم ب

.پاييني قرار دارند

منطقه شكم بويژه در .استگردن ةمنطق ،پشتي قرار دارد ناحيةاز پسكه يبا ارزش ديگر ةمنطق

؛ به قسمتهاي دست و پا نيز بي اندازه سفت بوده .استنازك و سست ،دفعات زايمان كرده انده كه ب ميشهايي

.وسعت كم و كشيده چندان ارزشي ندارند دليل

مو، پشم (كه پوشش بدن بويژه در نژادهايي. بنابر نژاد تغيير مي كند ظرافت و كيفيت پوست در حيوانات :نژاد

پوست نيز ضخيم خواهد بود و در نژادهاي ريز و ظريف نيز پوست ،آنها زمخت و ضخيم هستند) و الياف كركي

.استنازك

كه اناتيپوست حيو. در ميان افراد يك نژاد نيز تفاوتهايي از نظر ضخامت و كيفيت پوست وجود دارد: تيپ

.استمراتب نازك ه معمولي بة نسبت به حيواناتي با جث ،داراي جثه بي اندازه ظريف و تغييريافته اي هستند

نازك تر بودن پوست حيوانات . شود پوست نيز ضخيم تر مي ،سن حيوان زيادتر شود اندازههر معموالً :سن

.استخاطر نازك و نرم بودن خوشه هاي بافت پيوندي ه جوان ب

مراتب ضخيم تر از حيوانات ماده و پوست ميشهاي شيرده نيز از گوسفندهاي ه پوست نرها ب معموالً: جنس

.استنازك و نرم ه درجاتيخشك ب

:عوامل خارجي - ب

در . االستيكيت مقاومت خود را از دست مي دهد ،مناسب، پوست نازك تر شدهنادر صورت تغذيه : تغذيه - 1

.شودتغذيه اضافي نيز چربي زياد در پوست جمع مي

سفت ،تحت مراقبت و نگهداري قرار دارند نامناسبكه در شرايط پوست حيواناتي :مراقبت و نگهداري - 2

. نها تا اندازه اي تضعيف مي گرددآ و مقاومت كشسانيشده و خصوصيات

پوست در مناطق سردسير و در مناطقي . ثير آب و هوا هستندأعروق و اعصاب پوست تحت ت :اآب و هو- 3

كه در مناطق گرمسيري و با آب و نسبت به پوست حيواناتي ،كه داراي اختالفات آب و هوايي زيادتري هستند

ظرافت و نرم بودن مقدار رطوبت نيز برروي . مراتب ضخيم و محكم استه ب ،سر مي برنده هواي متغير كم ب

.ثير داردأآن ت

.مي گذارندطور مستقيم يا غير مستقيم برروي ويژگي پوست اثره و امراض تب آور ب انگلهاانواع :بيماريها- 4

:عناصر داخلي پوست

پوست كه بدن پستانداران را در مقابل اثرات خارجي محافظت كرده و جزيي از عملكرد چندين جانبه بدن

. استمو، فوليكول مو، غدد چربي، غدد عرق و عضله مويي :داراي اجزاي مختلفي همچون ود،به شمار مي ر

طرف و از عمق به عضله مويي موجود در فوليكولهاي اوليه از سلولهاي عضالني با طبيعت نرم بوجود آمده از يك

). 3شكل ( كف فوليكول و قسمت ديگر آن به اليه پاپيالر متصل شده است

عناصر موجود در پوست: 3شكل

مويي كه با حركات خاص خود موجب تسهيل تخليه ترشحات حاصل در غدد چربي و عرق موجود در ةعضل

در موارد وجود سرما و . ثير مثبت بر روي سيركوالسيون به تغذيه مو كمك مي نمايدأبا ت ،اطراف فوليكول شده

منظور جلوگيري از كاهش گرما كه در سطح بدن از طريق انتقال انجام مي گيرد موجب باد ه يا بروز هيجان ب

در فوليكول و بر ،وجود مي آيده مو ب در عضله گاهاين انقباضات كه . كردن موها و سيخ شدن آنها مي شود

اليافباعث جعد شدن هر چند جزيي ،روي الياف بوجود آمده در داخل آن موجب حركات متناوب شده

.مي شوند

غدد عرق كه از سلولهاي . در امتداد انتهاي ريشه موها و يا عميق تر از آن قرار دارند غدد عرق معموالً

عرقي و غدد »اكرين«در دو گروه غدد عرقي ،ترشحي هرمي شكل منقطع با هسته درشت تشكيل شده اند

غير از لب و پلك چشمه ي سطوح بدن بغدد عرقي اكرين در تمام. مورد بررسي قرار مي گيرند »آپوكرين«

طور متوسط ه بويژه در كف دست، كف پا، زير بغل و در سينه و پيشاني در هر سانتي متر مربع ب. پراكنده اند

ه غدد عرقي اكرين ب. ن عدد غده عرق وجود داردوميلي 5/2در بدن انسان در مجموع . وجود دارد پور 100

.منتهي مي شوند »پور« ار در سطح پوست به روزنه هايي موسوم بهطويل، نازك و پيچ د يوسيله كانال

. وك پستان و اطراف ناف ديده مي شوندنغدد عرقي آپوكرين نيز تنها در زير بغل، اطراف اعضاي تناسلي،

در محلي نزديك سطح پوست به فوليكول منتهي ،مي نمايند اين غدد كه پس از دوره بلوغ جنسي رشد

عرق . در فوليكولهاي اوليه وجود دارند و فوليكولهاي ثانويه فاقد اين غدد هستند تنها غدد عرق. مي شوند

زيرا مقدار حرارت از دست ؛حاصل در غدد عرق در حين خروج از بدن، تعادل حرارت بدن را حفظ مي نمايند

.استكالري 58/0تعريق ناشي ازگرم آب كبخار شدن ية رفته در نتيج

امالح پتاسيم و سولفات و مواد ازته موجود در تركيب عرق با چربي و اسيدهاي چربي مترشحه از طرف غدد

. وجود مي آورنده چربي زير پوست را ب شدهچربي تركيب

ثيرات أت برابرموها را در ،چربي زير پوست كه در صنايع وسايل آرايشي در توليد النولين مورد مصرف دارد

.ي شدن مي شونددمانع از غد از سوي ديگرد و از عوامل خارجي ديگر محافظت كرده و اشعه مضر خورشي

ةعنوان ترشح كنند، به ثيرات خارجي حفظ كردهأغدد چربي با چربي كردن مو يا الياف آنها را در مقابل ت

غدد چربي عمق. كوچك در جايي نزديك به سطح پوست به بستر فوليكول منتهي مي شوند يماده چربي با كانال

در فوليكولهاي ثانويه غدد چربي به سطح . ندنسبت به سطح پوست در فوليكولهاي اوليه و ثانويه از هم متفاوت

اما در فوليكولهاي ؛عميق تر و دورتر قرار دارند ه درجاتيدر فوليكولهاي اوليه ب ،مراتب نزديكتر بودهه پوست ب

.غدد چربي وجود ندارد گاهثانويه

:صل از تركيب استرهاي بوجود آمده از الكلها و بعضي از اسيدهاي چرب و تركيباتي از قبيلچربي پشم حا

كلسترول، كلسترول بتا، آگنوسترول و النسترول مترشحه از غدد چربي همراه با الياف از پوست حفاظت

.مي كند

فظ كنندگي همچون عوامل خارجي با ارگانهايي با خصوصيت ح برابرمنظور حفاظت در ه بدن هر جاندار ب

ادامه عمليات معمولي و حفظ حرارت و دماي بدن، با موهاي برايست پو. پوست يا پوسته پوشيده شده است

.وجود آمده استه نام فوليكول به موي پوست از موها و بستر مو يا از موادي ب. كم و يا زياد پوشيده شده است

صورت اشكال گروه بندي شده ه الياف يا مو در روي پوست ب ةدر حيوانات پستاندار، فوليكولهاي توليد كنند

مراتب واضح تر و بارزتر ه اين گروه هاي فوليكولي در گوسفندها نسبت به پستانداران ديگر ب. رديف شده اند

.چشم مي خورنده ب

اين در. حيات جنيني از منطقه پهلويي بدن ظاهر مي شوند 50آثار اوليه فوليكول در گوسفندها از روز

يك هشدار حاصل در مرز پاييني اليه مالپيگي و در پايان افزايش جريان خون ةسلولهاي فعال پوست در نتيج

سلولهاي بوجود آمده پس از . سرعت شروع به تكثير مي شونده ب ،پيدا كرده چشمگيريدر اين منطقه فعاليت

ه ب ،گرفته باشد دبه حساب مي آيه اصل مو ك طوري كه اطراف پاپيال را ه ب ،يك دگمه درآمدند به صورتاينكه

اين كپسول حاوي سلولها در درون . وجود مي آورنده و يك كپسول ب مي كندسمت قسمت داخلي پوست نفوذ

) .4شكل( مي گيرند خوده اسم فوليكول ب ،پوست جا گرفته

مراحل رشد فوليكول: 4شكل

كه رشد و نمو در حالي ،صورت مداوم تغذيه مي شونده فوليكول با كمك رگهاي مويي از قسمت پايين ب

با كالف فوليكول داراي بافت پيوندي پاپيال را كه داراي رگهاي خوني بسيار فراوان . فوليكول همچنان ادامه دارد

در اين ميان رشد و نمو كالف ريشه داخلي و خارجي مو در اطراف ريشه مو . وجود مي آورده الياف را ب است،

اين كالف كه داراي .استاطراف مو در پوست ةكالف احاطه كنند نخستينكالف داخلي ريشه، . شود ديده مي

محل ورود به ة از پاپيالي مو بوجود آمده و تا سطح غده چربي ادامه مي يابد و در زير دهان است،طبيعت اپيتل

). 5شكل( بستر فوليكول غده چربي ناپديد مي شود

فاقد مدول برش عرضي يك ليف: 5شكل

كالف داخلي از خارج به . مراتب بارزتر از كالف داخلي با طبيعت اپيتل، از مو جدا مي شوده كالف داخلي ب

وجود آمده ه ب) kutikula(و كوتيكوال ) huksle( ، هوكسله)hanle( متفاوت به اسامي هنله داخل از سه اليه

. مي شود تركيبو سطح خارجي آن با كالف خارجي ريشه سلولي شاخي شده تشكيل اي اليه اليه هنله از. است

پديد در قسمتهاي بااليي نيز از سلولهايي دوكي شكل ،اليه هوكسله در منطقه نزديك پاپيال شكل مكعب بوده

ايجاد شدهاليه كوتيكوالي كالف داخلي از سلولهايي همچون سفالهاي گذاشته شده بر روي سقف . است آمده

وسيله بافت اپيدرمي ه موي داخل پوست با يك كالف خارجي ب. وليكول متوجه شده استسمت كف فه است و ب

كالف خارجي در قسمت گردن پاپيال از يك . نحوي كه كالف داخلي را در خود جا داده احاطه گرديده استه ب

منطقه بااليي غدد . ندمتفاوت از هم جدا مي شو سمت باال به دو اليه كامالًه و رو ب مي آيدوجود ه اليه سلول پهن ب

.وجود آمده استه چربي از خارج به داخل از يك اليه بازال و يك اليه موكوزي متشكل از سلولهاي مالپيگي ب

غدد ) زيرين(منطقه مشرف به قسمت پاييني . اليه استراتوم گرانولوسوم قرار دارد ،در باالي اليه آخري

وجود ه لهاي چند رديفي مالپيگي و بخش با طبيعت موكوز بچربي نيز از پوشش خارجي، سلولهاي بازال و سلو

پايان فوليكول به ايجادو تشكيل شدهدر جريان اين تحوالت، غده عرق، غده چربي و عضله مو نيز . آمده است

اين فوليكولها . وجود مي آيده روز پس از تشكيل اولين فوليكول، دومين گروه فوليكول ب 15در جنين . مي رسد

. )6شكل( صورت مثلث در كنار هم قرار مي گيرنده پهلوي فوليكولهاي بوجود آمده قبلي بدر

گروه هاي فوليكول در گوسفندها: 6شكل

فوليكول «نام ه ب ،وجود آمده استه ب پيش از آنو وجود داردگروهي كه در قسمت مركزي بااليي اين گروه

فوليكول پريمر ،گوشه هاي فوليكولهاي پريمر قرار دارندبه آنهايي كه در . مركزي معروف مي شود »پريمر

تا اين فوليكول . بداجنين ادامه مي ي 75-85بوجود آمدن فوليكولهاي پريمر تا روزهاي . گفته مي شوند »الترال«

فوليكولهاي پريمر كه اغلب موهاي كمپ و مدواليي و موهايي بلند و . تشكيل مي شود يجنين 85 از روز قبل

. رگهاي خوني هستند عضله مو و ،داراي غده چربي، غده عرق ،وجود مي آورنده كلفت را ب

تشكيل يك فوليكول ديگر در زمان ،وجود خواهند آورده كه پوشش پشمي را ب در فوتوس براي موهايي

در درون مثلث كه از كنار . كار تا روز زايمان ادامه مي يابد مي آيد و اين پيدحيات جنين 85- 100روزهاي

شكلفوليكولهاي جديد كه از نظر ،وجود آمده انده ب هم قرار گرفتن فوليكولهاي پريمر و اين فوليكولها نيز قبالً

»ثانويه«به اين فوليكولها، فوليكولهاي . دشروع به شكل گيري مي كنن ،با فوليكولهاي پريمر متفاوت هستند نسبتاً

اين فوليكولها فاقد غده عرق و عضله مويي .استمحل اصلي تشكيل الياف، فوليكولهاي ثانويه . گفته مي شود

. است

مي شود كه فوليكولهاي مشاهدهتازه به دنيا آمده مورد بررسي قرار گيرد، هاگر برش افقي پوست يك بر

بخشي از فوليكولهاي ثانويه كه هنوز . و بعضي از فوليكولهاي ثانويه توليد كننده الياف هستند تماماً) پريمر(اوليه

فعاليت ه در دومين و سومين هفته بعد از تولد ب ،نرسانده و اليافي توليد نكرده اند پايان رشد و نمو خود را به

. ر و بهتري نياز دارنداما براي توليد موهاي جديد به مراقبت و تغذيه بيشت ؛مشغول مي شوند

. از انجام عمليات خود دور مي شوند ،رشد فوليكولها متوقف شده پيشگفتهشرايط نشدن مينأدر صورت ت

از تولد از شير مادر پسبايد بره ها حداقل دو ماه ،سساتي كه به توليد پشم اهميت مي دهندؤدر م ،بنابراين

درصد 80خوبي تغذيه شده از ه در يك بره يك ماهه ب. تغذيه نمايند و از تغذيه تعادلي برخوردار باشند

فوليكولهاي باقيمانده . وجود آمده استه درصد فوليكولها الياف ب 95فوليكولها و در بره هاي چهار ماهه نيز از

ميليون و تعداد 4-6 مرينوس نژاد كل تعداد فوليكول اوليه در. نيز چند ماه بعد از الياف تشكيل مي دهند

.استميليون 12- 20فوليكولهاي ثانويه نيز حدود

:مأخذKURK HAYVAN ANCILIGI-Prof.Dr Hakki EMSEN-Zootekmi Bolumu-Ataturk Universitesi Ziraat

Fakultesi Ofset Tesisi Erzurum- 1996