DERS VE Ö/RENC‹ ÇALIfiMA K‹TABI 3. K‹TAP ‹LKÖ/RET‹M YAYINCILIK T‹CARET ANON‹M fi‹RKET‹ Ali Suavi Sokak Nu.: 1/4 06570 - Maltepe / ANKARA tel. – belgeç: (0.312) 232 05 54 • 231 35 23 Hatice BIYIKLI Yaflar ÖZTAfi Millî E¤itim Bakanl›¤› Talim ve Terbiye Kurulunun 09.12.2013 tarih ve 219 say›l› karar› ile 2014 – 2015 ö¤- retim y›l›ndan bafllayarak 5 (befl) y›l süreyle ders kitab› olarak kabul edilmifltir. ISBN 978 - 9944 - 365 - 60 - 4
80
Embed
3. K‹TAP3.kitap... · 79 AnadoluÕnun geleneksel seyirlik oyunlarÝ arasÝnda cirit oyunlarÝnÝn yeri b y kt r. Cirit oyunlarÝ, bir eÛlence, bir yiÛitlik ve eviklik g sterisi,
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
DERS VE Ö⁄RENC‹ ÇALIfiMA K‹TABI
3. K‹TAP
1-A
‹LKÖ⁄RET‹M
YAYINCILIK T‹CARET ANON‹M fi‹RKET‹
Ali Suavi Sokak Nu.: 1/4 06570 - Maltepe / ANKARA
tel. – belgeç: (0.312) 232 05 54 • 231 35 23
Hatice BIYIKLI Yaflar ÖZTAfi
Millî E¤itim Bakanl›¤› Talim ve Terbiye Kurulunun 09.12.2013 tarih ve 219 say›l› karar› ile 2014 – 2015 ö¤-
retim y›l›ndan bafllayarak 5 (befl) y›l süreyle ders kitab› olarak kabul edilmifltir.
Her hakk› sakl›d›r ve Doku Yay›nc›l›k Tic. Afi’ne aittir. Kitab›n içindeki flekil,yaz›, resim ve grafikler yay›nevinin izni olmadan al›namaz, ço¤alt›lamaz vebas›lamaz.
Ankara, 2016
Bask›, Cilt:Özgün Matbaac›l›k San. ve Tic. Afi
Ankara-Polatl› Devlet Karayolu 52. km.Özgün Grup Sitesi, Temelli Beldesi / Sincan - ANKARA
ANADOLU’NUN C‹R‹T OYUNLARIHEP‹M‹Z‹N OYUNCAKLARIOYUN ALANIUÇURTMALAR (1. Serbest Okuma Metni)RENGÂRENK TOPACIM (2. Serbest Okuma Metni)
OYUN VE SPOROYUN VE SPOR
7. TEMA
79
Anadolu’nun geleneksel seyirlik oyunlar› aras›nda ciritoyunlar›n›n yeri büyüktür. Cirit oyunlar›, bir e¤lence, biryi¤itlik ve çeviklik gösterisi, ayn› zamanda bir atl› spordur.
Cirit oyununun kayna¤› ve ç›k›fl› üzerine çeflitli söylentilervard›r. Derler ki bir zamanlar birbirine komflu, ayn› soydangelen iki oban›n aras› aç›l›r. Bir oba ötekinden k›z ister,verilmez. Derken ifl kavgaya, savafla dökülür. ‹ki oban›nyi¤itleri atlar›na biner, z›rhlar›n› kuflan›r, silahlan›rlar. ‹kiobay› ay›ran s›n›r›n tam karfl›s›nda yerlerini al›rlar. Nerdeysekan dökülecek, yi¤itler birbirine girecek. Oban›n yafll›lar›toplan›r, bir hiç yüzünden bunca kan dökülmesini istemezler.Karfl› oban›n ileri gelen yafll›lar›yla konuflur, anlafl›rlar:
ANADOLU’NUN C ‹R ‹T OYUNLARIANADOLU’NUN C ‹R ‹T OYUNLARI
80
— Niçin savaflal›m, boflu bofluna vuruflal›m? Kan dökmekdüflmana karfl› olur. Biz ayn› soydan, ayn› kökten gelmifl, ikikardefl obay›z. Aram›zda bir anlaflmazl›k oldu, yi¤itlerimizbunu onur meselesi yapt›lar. Ellerinden silahlar›n› alal›m.Silah yerine birer sopa verelim. Güçlerini, savafl hünerlerini,yi¤itliklerini göstersinler. Sopalar› kim kime daha çok isabetettirirse o taraf yenmifl say›ls›n. Yenilen, yenilgiyi kabul etsin.Böylece kan dökülmesin, derler.
‹ki obadan iki hakem seçer, meydana ç›kar›rlar. Yi¤itler,bir savafl düzeni içinde vuruflmaya bafllarlar. Sonundahakemler, en çok isabet alm›fl taraf› yenilmifl sayarak oyunudurdururlar. Yenen taraf da istedi¤ini elde eder.
Bu olaydan sonra cirit bir oyun, bir spor olarak yay›l›r.Geleneksel kurallar› ile birlikte millî oyunlar›m›z aras›ndayerini al›r.
81
Cirit oyunlar›nda kullan›lan bir metre uzunlu¤undakisopalar, mefle, flimflir, hurma gibi a¤açlar›n dallar›ndankesilir, cilalan›r. Bir ucu kal›ncad›r. Cirit oyununa kat›lacakbelli say›daki atl›lar, karfl›l›kl› dizilir. Aralar›nda yüz, iki yüzmetrelik bir mesafe bulunur. Cirit oyunu bafllad›¤› zaman,dizilerden bir atl›, at›n› ileri sürer. Buna öteki diziden baflkabir atl› karfl› ç›kar, ilk ç›kan atl›, karfl›s›ndaki atl›ya sopas›n›f›rlat›r ve hemen dizginleri geri çevirir, öteki onu kovalar vesopas›n› atar, derken karfl›dan bir ikincisi onu karfl›lar.Böylece cirit bir düzen içinde sürer gider.
Mehmet ÖNDER(Düzenlenmifltir.)
82
Can›m s›k›l›yordu. Hiçbir fley yapmak istemiyordum. An-nem d›flar› ç›karken uslu uslu oturmam› söylemiflti. Ablam dabilgisayarda ödevini yap›yordu. Benimle konuflmuyordu.
Ben de bir kab›n içine biraz su biraz da s›v› deterjan koy-dum. Balkona ç›kt›m, baloncuk yapmaya bafllad›m. ‹rili ufak-l› baloncuklar›n havaya da¤›l›fl›n› seyretmek hofluma gitmiflti.Afla¤›da arkadafl›m Fatma’y› gördüm:
— Ne güzeeel! diye ba¤›rd›. Benim yukar›dan yapt›¤›mbaloncuklar›, o afla¤›dan yakalamaya çal›fl›yordu.
— Ben de yapmak istiyorum! Afla¤›ya gelsene, dedi.O, annesinden, ben ablamdan izin alarak parka gitmeye
karar verdik. Baloncuk yapa yapa parka vard›k. Park kala-bal›kt›. Kimi sal›ncakta sallan›yor, kimi kumda oynuyordu. ‹patlayanlar, körebe oynayanlar vard›.
Park›n giriflinde Zehra’y› geçen hafta bahsetti¤i uçurtma-s›yla görünce çok flafl›rd›k.
HEP‹M‹Z ‹N OYUNCAKLARIHEP ‹M‹Z ‹N OYUNCAKLARI
83
— Aaa, uçurtman ne güzel, dedi Fatma.Zehra:— Dedem yapt›, dedi.Hakl›! Dedesi öyle güzel bir uçurtma yapm›fl ki böylesini
hiçbir oyuncakç›da bulabilece¤inizi sanm›yorum.Rengârenk uçurtman›n havada nazl› nazl› süzülüflüne bü-
tün çocuklar bakakalm›flt›k. Hayran hayran Zehra’n›n uçurt-mas›na bak›yorduk ki park›n bafl›ndaki yokufltan kayan Mu-rat ile a¤abeyini gördük. Murat’a büyük a¤abeyi tahtadanbir kayak yapm›fl. Hepimiz kaymak için s›raya girdik. Büyükyokufltan kaymak öyle e¤lenceliydi ki... Oynarken zaman›nnas›l geçti¤ini anlamam›fl›z. Me¤er akflam olmufl. Temiz ha-vada oynarken iyice ac›km›fl›m. Hemen eve kofltum. Annemeve gelmifl midir acaba? Gelmifl, gelmifl, bu mis gibi yemekkokusu annemin geldi¤ini gösteriyor.
— Nas›l, s›k›ld›n m›? dedi annem.Hiç s›k›l›r m›y›m, o s›k›c› bilgisayar oyunlar›ndan daha
zevkli oyunlar oynad›k! Esma GÜNER(Düzenlenmifltir.)
84
Oynuyoruz ya sokaktaArkadafllarla,Bir o kovar bizi,Bir öteki.
Kimi patlat›p öyle atar topumuzuKimi hiç vermez avlusuna kaç›nca.
Yalvar›r›z zaman zamanGülüflüp kaç›fl›r›z bazan,Sonra yine dalar›z oynumuza.
Elbet biz de istemeyiz,Sokakta oynay›p gürültü etmeyi‹stemeyiz.Yafll›lar›, bebekleri, hastalar› üzmeyiAma nereye gidebiliriz,Çevrede bir tek oyun alan› yokken?
Hüseyin YURTTAfi
OYUN ALANIOYUN ALANI
85
Kufllar gibi kanat aç›pUçun, uçurtmalar uçun!Gökyüzüne nefle saç›pUçun, uçurtmalar uçun!
Kimi yeflil, kimi beyaz...Kimi atak, kiminde naz.Bulutlara koflup biraz,Uçun, uçurtmalar uçun!
Gökyüzünde dizi dizi...Anlatay›m sevginizi.Mavili¤e çekip bizi,Uçun, uçurtmalar uçun!
Gökyüzünü uzat bize,Olarak kol kanat bize.Öteleri anlat bize,Uçun, uçurtmalar uçun!
R›fk› KAYMAZ
UÇURTMALAR UÇURTMALAR ( 1 . Serbest Okuma Metn i )( 1 . Serbest Okuma Metn i )
86
RENGÂRENK TOPACIMRENGÂRENK TOPACIM(2 . Serbest Okuma Metn i )(2 . Serbest Okuma Metn i )
Dedem bana bir hediye verdi.
Merak ettim. Hemen açt›m.
Tahtadan rengârenk bir fley...
Anlayamad›m. Dedeme sordum:
— Dedeci¤im bu ne?
Dedem dedi ki:
— Buna topaç denir. Çok eskiden çocuklar topaçla e¤-
lenirdi. ‹flte bu topaç da benimdi.
87
Art›k senin oldu, de¤il mi?
— Dedeci¤im! Çok teflekkür ederim. Art›k benim en gü-
zel oyunca¤›m bu. Ama ben bu topaçla nas›l oynar›m?
— Önce düz bir yer bulmal›s›n. ‹pi topaca sarmal›s›n,
sonra da yere do¤ru atmal›s›n. Topaç ne kadar çok dö-
nerse o kadar baflar›l›s›n.
Hemen elime ald›m.
‹pini sard›m. Yere att›m.
Dönmedi bile!
88
Bu kez dedem topac› ald›. ‹pini sard›. Yere att›. Bizim to-
paç sanki kanatland›! Döndükçe döndü. Renkli halkalar› bü-
yüdükçe büyüdü.
Çal›flt›m çal›flt›m. Sonunda çevirmeyi baflard›m. Ben to-
pac› çok sevdim. Arkadafllar›m da çok sevdi. Hepsi dede-
sinden topaç istedi. Dedelerle torunlar birlikte topaç çe-
virdik. Dedelerimiz bizi yendi.
Karar verdik, çok çal›fl›p baflaraca¤›z. Yine yar›flaca¤›z.
Ama bu sefer biz kazanaca¤›z.Mustafa ORAKÇI(Düzenlenmifltir.)
89
GÜZEL ÜLKEM TÜRK‹YEGÜZEL ÜLKEM TÜRK‹YE
8. TEMA
TEMADA ‹fiLENECEK MET‹NLER
SAFRANBOLUTÜRK‹YE’MKÖMÜRÜN ÖYKÜSÜDA⁄LAR (1. Serbest Okuma Metni)MÜZELER (2. Serbest Okuma Metni)
90
Safranbolu, geleneksel Türk toplum yaflam›n›n özellikleri-ni kent ölçe¤inde yaflatan, tarihi ve kültürel eserlerini tüm in-sanlara sunan örnek bir kenttir.
Daha çok eski Türk evleri ile tan›nan Safranbolu, tarihîyönüyle, do¤al güzellikleriyle gün geçtikçe daha çok ilgi gör-mektedir.
Ad›n› safran bitkisinden alan Safranbolu, tarih boyuncapek çok uygarl›¤a ev sahipli¤i yapm›flt›r.
Safranbolu’da yazlar s›cak, k›fllar so¤uk, baharlar ›l›k veserin geçer. ‹lkbahar ve sonbahar oldukça uzundur.
Safranbolu, 1200 (bin iki yüz)’ü koruma alt›nda olan say›-s›z kültürel esere sahiptir.
SAFRANBOLUSAFRANBOLU
91
Evler flehrin iki bölümünde toplanm›flt›r. Bunlardan ilki k›fl-l›k evlerin bulundu¤u Çarfl› kesimi, di¤eri yazl›k evlerin bulun-du¤u Ba¤lar’d›r.
Kentin turistik ve tarihî eserlerinin yo¤unlaflt›¤› bölge Çar-fl› kesimidir. Bu bölge kuzeydeki kale ile güneydeki H›d›rl›ktepelerinden izlenebilir.
Kale ve çevresi ilk yerleflim alan›d›r. Bu tepede bulunaneski hükûmet binas›, hâlen çal›flmakta olan 200 (iki yüz) y›l-l›k saat kulesi ve art›k kullan›lmayan hapishane binas› kentingörülmeye de¤er tarihî eserleridir.
Safranbolu, tarihî eserleri ve evlerinin yan› s›ra ilgi çeki-
92
ci do¤al güzelliklere de sahiptir. Yo¤un orman alanlar› vevadiler piknik yapmaya elveriflli oldu¤u kadar yürüyüfl, t›r-manma ve bisiklet gibi di¤er turistik etkinliklere de olanaksa¤lamaktad›r.
Kentte eski Türk evlerinden oluflturulmufl pek çok yeme-içme ve e¤lence mekânlar› bulunmaktad›r. Akflamlar› Çarfl›bölgesinde yo¤unlaflm›fl e¤lence mekânlar›nda canl› müzikdinlenebilir. Her zaman taze sat›lan f›nd›kl›, fiam f›st›kl›, gül-lü ve safranl› çeflitleri bulunan Safranbolu lokumu, Safran-bolu evleri kadar ünlüdür.
Safranbolu’da geleneksel el sanatlar› hâlâ yayg›n olarak
93
üretilmektedir. Yemeni (aya¤a giyilen deri ayakkab›), Bak›r-c›lar Çarfl›s›’ndaki bak›r eflyalar, ahflap oymalar bunlar›n ba-fl›nda gelir. Çarfl› bölgesindeki bütün sokaklarda hediyelikeflyalar›n bulunabilece¤i pek çok dükkân vard›r. Kastamonudokumalar›ndan yap›lm›fl giysi ve örtüler, ahflap, seramik vederi eflyalar, Safranbolu evi maketleri al›nabilecek hediye-lik eflyalardand›r.
Levent KIRAN
(Düzenlenmifltir.)
94
Tabiatta, tarihteEfli yoktur ülkemin,Âfl›¤›y›m do¤ufltanGüzelim Türkiye’min.
Dört mevsimi yaflars›nAyn› günün içinde,Erzurum’da kar ya¤arGünefl açar Mersin’de.
Atilla ÇAKIRO⁄LU
96
KÖMÜRÜN ÖYKÜSÜKÖMÜRÜN ÖYKÜSÜ
Uzun Mehmet, ad› üstünde uzun boylu, iri yar›, güçlü birdelikanl›yd›. Askerli¤ini ‹stanbul’da deniz eri olarak yapt›.
Kömürü ilk kez askerde görmüfltü. Görevli oldu¤u gemininmakine dairesinde askerler kapkara tafllar› kürekle oca¤aat›yorlard›. O da har›l har›l yan›yordu.
Bir gün k›fllada askerlere kömürün önemini anlatt›lar.Yafll› bir subay, kömüre $kara alt›n# dedi.
— Topra¤›nda kömür bulunan ülkeler zengin oluyor.Gemilerimizi iflletmek için yabanc›lara avuç dolusu paraveriyoruz. Oysa bizim topra¤›m›zda da kömür vard›r.Askerli¤inizi bitirip de köylerinize gidince kömür aray›n.
Askerlerin ço¤u:
97
— Bizim orada var. Ben bulaca¤›m göreceksiniz, diyesöyleniyordu.
Zonguldakl› Uzun Mehmet susuyordu. Bafl›n› indirmifl, dü-flünüyordu, köyüne var›nca kömür arayacakt›.
‹kinci y›l›n sonunda Uzun Mehmet’e bir ay izin verdiler.Karadeniz’e giden bir vapura bindi. ‹ki gün sonra köyünevarabildi.
Mehmet, ertesi gün de¤irmene un ö¤ütmeye gitti. De¤ir-men kalabal›kt›. Kendisine s›ran›n geç gelece¤ini görenMehmet orada maden kömürü aramak için d›flar› ç›kt›.
Afla¤›da, kuru bira¤aç gövdesinin önünebirikmifl kal›nt›lar›n içinebakt›. Aya¤› ile kuruotlar› kar›flt›rd›. ‹flteorada buldu ilk kömürparças›n›. Eline al›r al-maz tan›d›. Kalbi kütküt vurdu. Bir parçakopard›.
$Buldum!# diye ba¤›rd›. $Buldum, kömür bu!#Bir a¤ac›n alt›na oturup atefl yakt›. Sonra kömürü k›r›p bir
parças›n› alevlerin içine koydu. Kömür yanmaya bafllad›. Sevincinden ne edece¤ini bilemiyordu. Tekrar dönüp
atefle bakt›. Odunlar yan›p geçmifl ama kömür hâlâ yan›-
98
yordu. Sonra yürüdü derenin yukar›lar›na. Dere gittikçe de-rinleflti. Bir yerde kara bir çizgi gördü. El kal›nl›¤›nda birdamard›. E¤ilip inceledi. Kömüre pek benzetemedi. Birazileride suya yak›n bir karalt› gördü.
Kollar›n›, paçalar›n› s›vay›p suya girdi. Elini sokup bir ç›-k›nt›y› kopard›. Kapkara bir parçayd›. Islak ›slak parl›yordu.
— Kömürü buldum komutan›m, dedi. Bizim köyün da¤›n-da buldum.
Nas›l buldu¤unu anlatt›. Komutan çok ilgilendi. Hemenbir kurul oluflturup Mehmet’le birlikte Zonguldak’a gönder-
meyi, bulunan yeri ince-lemeyi kararlaflt›rd›lar.
‹çlerinde uzman kifli-ler bulunan grup, Meh-met’le birlikte köye git-tiler. Kömürün bulundu-¤u yere vard›lar.
Kazma, kürek götür-müfllerdi. Bir iki yeri açt›-lar. Uzmanlar çok sevinmiflti.
— Yafla Mehmet, de-diler. Sen memleketebüyük hizmet ettin. Sanaalt›n madalya verece¤iz.Ayl›k maafl ba¤lataca-¤›z.
Uzun Mehmet’i vali-ye götürdüler. Bakan-lar›n huzuruna ç›kard›-lar. Ödül verdiler. Maafl ba¤lad›lar.
Aradan uzun zaman geçti. Hâlen bütün Türkiye ondanyararlan›r. Bilelim bilmeyelim, hepsinde Zonguldak köylüsüUzun Mehmet’in eme¤i var, al›n teri var.
Talip APAYDIN(Düzenlenmifltir.)
99
100
Ülkemizdeki Toros, A¤r›, Erciyes vb. da¤lar, düz ovala-ra nisbetle daha fazla ya¤›fl al›r. Yüksek olduklar› için zir-veleri, yukar›daki hava ak›mlar›yla do¤rudan temasa geçer.Bu da¤lar›n doruklar›nda bulutlar ve sis hiç eksik olmaz. Ül-kemizdeki bu da¤larda yükseklik artt›kça s›cakl›k düfler, buda ya¤›fl fleklini de¤ifltirir. Çok yukar›larda ya¤mur de¤il, karya¤ar. O yüzden ülkemizdeki A¤r› ve Erciyes gibi büyük da¤-lar›n zirveleri, her zaman kar ve buz tabakalar›yla kapl›d›r.
Yaz mevsimi geldi¤inde, bu da¤lardaki kar ve buz ta-bakalar› erimeye bafllar. Da¤›n eteklerinden afla¤›larado¤ru buz gibi tatl› p›narlar akar. Bu p›narlar bir yerlerde
ÜLKEM‹ZDEK‹ DA⁄LAR ÜLKEM‹ZDEK‹ DA⁄LAR (1. Serbest Okuma Metni)(1. Serbest Okuma Metni)
101
birlefle birlefle büyür. Afla¤›larda suya hasret bekleyenovalar›n, ormanlar›n, ba¤ ve bahçelerin, susuzluktan du-daklar› çatlam›fl ceylanlar›n, küçük kufllar›n ve insanlar›n im-dad›na yetiflir.
Yeryüzü üzerinde insanlar için çok önemli olan Nil gibi,F›rat gibi önemli nehirler hep da¤lardan beslenir.
Dünya üzerindeki insanlar›n yar›s›n›n su ihtiyac› da¤lar-dan karfl›lan›r.
Da¤lar, yeryüzünün temiz su depolar›d›r. Binlerce metreyukar›larda tertemiz bulutlardan da¤ doruklar›na ya¤ankarlar, ya¤murlar, yine el de¤memifl o doruklarda kar vebuz hâlinde depo edilir. E¤er su, sadece ya¤mur hâlindekalsayd› ya¤ar ya¤maz akar giderdi. O zaman ya¤›fllar›n
102
azald›¤› yaz mevsiminde, yol kenarlar›nda imdad›m›za ye-tiflen köy p›narlar›n› zor görürdük. Nehirlerin ço¤u, yazlar›tamamen kurur, k›fllar› ise gere¤inden fazla dolup taflard›.
Oysa da¤ zirvelerinde kar ve buz olarak depo edilensu, zaman› geldi¤inde fl›r›l fl›r›l akan dereler, da¤lar›n tafl-lar›n kalplerinde serin tatl› p›narc›k akmaya bafllar.
Da¤lar›n insanlar için büyük bir faydas› da içlerinin ma-den dolu olmas›d›r. Da¤lar, düz arazilerle k›yas edildi¤in-de içleri hazinelerle dolu yeryüzüne da¤›t›lm›fl sand›klar gi-bidir. Alt›n, gümüfl, bak›r, kurflun gibi pek çok maden da¤-larda depolanm›flt›r.
Yeryüzünün en verimli ovalar› da¤lar›n eteklerindedir.Çünkü da¤lar›n faydalar›ndan bir tanesi de verimli toprak-lar›n oluflmas›na yard›mc› olmakt›r.
103
Yüksek da¤lar gündüzleri günefl ›fl›klar›n› dik olarak al›r.Geceleri ise çok çabuk so¤ur. Bu so¤uk-s›cak de¤iflkenli¤iyüzünden da¤lardaki kayalar zaman içinde parçalan›r veufalan›r. Ya¤mur ve kar sular›yla da¤›n eteklerinden afla-¤›lara do¤ru kaya parçac›klar›, da¤ eteklerinde birikerekverimli ovalar›n buralarda oluflmas›na sebep olur.
‹flte size da¤lar›n da¤lar kadar büyük birkaç yarar›. Bun-lar›n d›fl›nda da¤lar yeryüzünün ormanlar›, nehirleri, deniz-leri ve ovalar› gibi süsüdür.
Bereketli ›rmaklar›yla, serin tatl› p›narlar›yla eteklerin-den k›vr›la k›vr›la geçen yollar›yla da¤lar, bizi birbirimizeba¤lar.
Tar›k USLU(Düzenlenmifltir.)
104
MÜZELER MÜZELER (2. Serbest Okuma Metni)(2. Serbest Okuma Metni)
Her müze, canl› bir tarihtir, medeniyetlerin aynas›d›r. Benbunu, Türk müzelerini gezerken daha iyi anlad›m.
‹stanbul’da küçüklü büyüklü bir hayli müze var. Hepsi detarihi eserler bak›m›ndan zengin. ‹stanbul’un kendisi de birmüze gibi. Denizi, manzaralar›, iklimi ve daha birçok üstünde¤erleri bak›m›ndan dünyan›n güzel flehirlerinden biri. ‹stan-bul’u, ele geçiren her millet baflkent yapm›fl; surlarla kuflat-m›fl; saraylarla, tap›naklarla süslemifltir. Bu yüzden buradaher ad›m bafl›nda bir an›ta ve bir medeniyete rastlars›n›z.
‹stanbul’daki büyük müzelerden birini görmek istedim. Birgün Topkap› Müzesi’ne gittim. Müze, mahalle geniflli¤indebüyük bir saray. Fatih, ‹stanbul’a ikinci saray olarak Çinili
105
Köflk’ü yapt›rm›fl. Ondan sonra gelenOsmanl› padiflahlar›saraylar eklemifller. Bugünkü $Topkap› Saray›# böyle olufl-mufl.
fiimdi bu saray, bir müzedir. Buran›n tamam›n› gezip gör-mek için günler de¤il, haftalar gerekir. Çok de¤erli belge-lerin sakland›¤› arfliv dairesine u¤rayamad›m. De¤erli kitap-larla dolu zengin kitapl›¤›n› pek övdüler. Onlardan fayda-lanmak için okuyup incelemek gerekir.
Müzenin çini bölümü, eski Çin porselenleriyle dolu. Ta-baklar, çanaklar, vazolar öyle güzel, öyle canl› ki bu günündev fabrikalar›ndan bu kadar güzel eflya ç›kaca¤›na insaninanam›yor.
106
Müzede yürüye yürüye bir bölüme geldik. Buras›, bafltanbafla araba. Padiflahlar›n, flehzadelerin, sultanlar›n bindi¤içeflit çeflit arabalar. Her biri, yüzy›llar boyunca gelifle geli-fle birer sanat eseri hâline gelmifl. Bunlardan baflka akla ge-lebilecek her fleye ait koleksiyonlar var: El yaz›s› koleksiyon-lar›; minyatür, resim koleksiyonlar›; hançer, pala, k›l›ç, karg›,m›zrak ve çeflitli silah koleksiyonlar›. Son zamanlarda aç›lm›flolan kutsal emanetler dairesindeki peygamberimize ait efl-yalar› da mutlaka görmek gerekir.
Topkap› Saray›, anlat›lmakla bitmez. Onu tan›mak içingezip bu güzelim tarihî de¤erimizi görmeliyiz.
Afla¤›daki görsellerden hareketle bu temada hangi konu-lar›n ifllenece¤ini tahmin ediniz. Tahminlerinizi resimlerin alt-lar›na bitiflik e¤ik yaz›yla yaz›n›z.
Metinle ilgili afla¤›daki sorular› cevaplay›-n›z.6. ETK‹NL‹K
1. Bu metinden neler ö¤rendi¤inizi afla¤›ya bitiflik e¤ikyaz›yla yaz›n›z.
2. $Elif, o gün çok mutluydu.#Yukar›daki cümlede alt› çizili sözcü¤ün z›t anlaml›s›
afla¤›dakilerden hangisinde verilmifltir?A) Sporu erken yaflta yapmal›y›z.B) Gürültü yapmak insanlar› üzer.C) Atatürk sporcunun zeki olan›n› sever.
3. Afla¤›da verilen cümlelerin bafl›na do¤ruysa $D#,yanl›flsa $Y# yaz›n›z.
( ) Hangi yaflta olursak olal›m sa¤l›kl› yaflamak içinspor yapmal›y›z.
( ) Küçük yafllarda boks yapmal›y›z.( ) Spor kendimize güveni art›r›r.( ) Spor yapmadan önce doktora gitmeliyiz.( ) Sporun zekâ üzerinde etkisi yoktur.
131
HEP‹M‹Z‹N OYUNCAKLARI
Afla¤›da verilen anahtar kelimelerin sizdeça¤r›flt›rd›klar›n› bitiflik e¤ik yaz›yla yaz›n›z.1. ETK‹NL‹K
$Hepimizin Oyuncaklar›# adl› metinde neleranlat›l›yor? Tahmin ediniz ve tahminleriniziafla¤›ya yaz›n›z.
Anlam›n› bilmedi¤iniz kelimeleri afla¤›ya ya-z›n›z. Bu kelimelerin anlamlar›n›, kendisindenönce veya sonra gelen kelimelerden yararla-narak tahmin ediniz. Tahminlerinizin do¤rulu-¤unu Resimli Türkçe Sözlük’ten kontrol edinizve kelimeleri birer cümlede kullan›n›z.
1. ETK‹NL‹K
Yüzmenin insan için faydalar› nelerdir? Dü-flüncelerinizi bitiflik e¤ik yaz›yla afla¤›ya yaz›n›z.2. ETK‹NL‹K
Kelimeler Tahminim Cümlelerim
142
Bir yüzücü olsayd›n›z neler yapmak isterdi-niz? Duygu ve düflüncelerinizi bitiflik e¤ik ya-z›yla yaz›n›z.
3. ETK‹NL‹K
143
‹lk iki soruyu yukar›daki fliire göre cevaplay›n›z.1. fiiire göre körebenin elinde ne var?
fiark› söyler döneriz,Bil bakal›m biz kimiz?De¤ne¤in var körebe,Göster bizi körebe.
Buldun, buldun beni sen,Ebe benim gerçekten,De¤ne¤ini bana ver;Haydi dönün beraber.
3. $Eski tarihî evleriyle tan›nan Safranbolu, insanlar-dan büyük ilgi görmektedir.# cümlesinde geçen $tan›nan#kelimesinin yerine afla¤›daki kelimelerden hangisi getiri-lebilir?
Sevdi¤iniz bir meyvenin resmini afla¤›ya çi-ziniz.4. ETK‹NL‹K
160
AÇIKLAMA: Yukar›daki gibi bir tablo haz›rlay›n›z. Arka-dafllar›n›zla bir harf belirleyiniz. Birlikte bafllay›p belirli birsürede tablodaki boflluklar› uygun kelimelerle doldurmayaçal›fl›n›z. Doldurdu¤unuz her do¤ru kelimeye 10 puan veriniz.Puan›n›z›n toplam›n› son bölüme yaz›n›z.
Oyun sonunda en çok puan alan oyunu kazan›r.
HAYD‹ OYUN OYNAYALIM
Harf ‹nsan›nAd›
HayvanAd›
MeyveAd›
fiehirAd›
EflyaAd›
ToplamPuan
A Ahmet Ay› AnanasArtvin Ayna 50
Toplam
5. ETK‹NL‹K
161
TEMA SONU DE⁄ERLEND‹RME ÇALIfiMALARI
1. $Safranbolu’da geleneksel el sanatlar› hâlâ yayg›n ola-rak üretilmektedir. Yemeni (aya¤a giyilen deri ayakkab›) Ba-k›rc›lar çarfl›s›ndaki bak›r eflyalar, ahflap oymalar bunlar›nbafl›nda gelir.#
Yukar›daki metinde anlat›lan el sanatlar›n› afla¤›ya görsel-lefltiriniz.
2. Afla¤›da verilen cümleleri olufl s›ras›na göre numaralan-d›r›n›z. Numaralar› afla¤›daki kutucuklara yaz›n›z.
1. Ma¤aralar, flelaleler Telli Kuyruk’un çok ilgisini çekmifl.2. Sabahleyin erkenden kahvalt›lar›n› yapm›fllar.3. Yeni ma¤aralar, yeni flelaleler görmüfller.4. Kayal›klara do¤ru uçmufllar.
3. $Yafll› bir subay kömürün önemini anlatt›.# cümlesinde$yafll›# kelimesinin yerine afla¤›dakilerden hangisi getirilebilir?
A) Ayr›lmak B) ‹htiyar C) Söylemek
162
4. Bir arkadafl›n›za gezip gördü¤ünüz yerleri anlatan birmektup yaz›n›z.