samecniero Jurnali ,,xelisufleba da sazogadoeba (istoria, Teoria, praqtika)” Scientific magazine “AUTHORITY AND SOCIETY (History, Theory, Practice)” Научный журнал “ВЛАСТЬ И ОБЩЕСТВО (История, Теория, Практика) ” № (3) 7, tomi I 2008 EISSN 1512-4029 Ria diplomatiis asociaciis samecniero Jurnali Scientific magazine of The Open Diplomacy Association Научный журнал АССОЦИАЦИИ ОТКРЫТОЙ ДИПЛОМАТИИ
116
Embed
(3) 7, tomi I 2008 - odageorgia.geodageorgia.ge/downloads/JURNAL-3(7)T54352.1-2008 .pdf · CrdiloeT amerikaSi mogzaurobis Sedegad fridrix ratcelma dawera ori wigni: 1874 wels “CrdiloeT
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
samecniero Jurnali ,,xelisufleba da sazogadoeba
(istoria, Teoria, praqtika)” Scientific magazine
“AUTHORITY AND SOCIETY (History, Theory, Practice)”
Научный журнал “ВЛАСТЬ И ОБЩЕСТВО (История, Теория, Практика)”
№ (3) 7, tomi I 2008
EISSN 1512-4029
Ria diplomatiis asociaciis
samecniero Jurnali
Scientific magazine of
The Open Diplomacy Association
Научный журнал АССОЦИАЦИИ ОТКРЫТОЙ ДИПЛОМАТИИ
xelisufleba da sazogadoeba 2
UDC 378(479.22)(051.2) x. 402
saredaqcio kolegia:
SoTa doRonaZe - mTavari redaqtori
oTar qoCoraZe
- mTavari redaqtoris moadgile
oTar baRaTuria - pasuxismgebeli mdivani
rudiger andreseni, nana avaliani,
mitropoliti abraami (garmelia), giorgi
baRaTuria, evgeni baraTaSvili, vaxtang guruli,
harald vertci, Teimuraz Todua, genadi
iaSvili, roin metreveli, qeTi qoqraSvili,
rusudan quTaTelaZe, maia CxeiZe
Jurnali xelmZRvanelobs Tavisufali presis principebiT.
Convention on Law of the Sea (UNCLOS), termini “Ria zRva” aRniSnavs zRvis yvela im nawils, romlebic ar Sedian romelime saxelmwifos Sida wylebSi an teritoriul zRvaSi (UNCLOS I -
1958 wlis 29 aprilis konvenciis st.1) Ria zRva gaxsnilia yvela erisaTvis da arc erT saxelmwifos ara aqvs ufleba misi romelime nawili dauqvemdebaros Tavis iurisdiqcias. Ria zRvis Tavisufleba, romelic krZalavs romelime eris mier mis dasakuTrebas, garantirebulia Semdegi pirobebiT: naosnobis Tavisufleba; Tevzis rewvis Tavisufleba; wyalqveSa kabelebisa da milsadenebis gayvanis Tavisufleba; Ria zRvis Tavze frenis Tavisuleba (UNCLOS I - 1958 wlis 29 aprilis konvenciis st. 2) 1982 wels miRebulma gaeros konvenciam (UNCLOS III), sazRvao samarTlis Sesaxeb, gaafarTova Ria zRvis Tavisuflebis pirobebi. im droidan moyolebuli, Ria zRvis Tavisufleba vrceldeba ara marto zRvispira saxelmwifoebze, aramed im saxelmwifoebzec, romlebsac ara aqvT zRvaze gasasvleli da maT aqvT: naosnobis Tavisufleba; frenis Tavisufleba; wyalqveSa kabelebisa da milsadenebis gayvanis Tavisufleba (1982 wlis konvenciis VI nawilis dacviT); xelovnuri kunZulebisa da sxva saxis danadgarebis agebis Tavisufleba, saerTaSoriso samarTlis normebiT daSvebuli, (1982 wlis konvenciis VI nawilis dacviT); Tevzis rewvis
xelisufleba da sazogadoeba 18
Tavisufleba (1982 wlis konvenciis II ganyofilebaSi mocemuli pirobebis dacviT); samecniero kvlevevbis warmoebis Tavisufleba, (1982 wlis konvenciis VI da XIII nawilebis dacviT); sahaero sivrcis zeda zRvars warmoadgens dedamiwis sivrcis sazRvari massa da kosmoss Soris. dedamiwis sivrcis sazRvaSi gulisxmoben burTulismagvar zedapirs, romelic imeorebs dedamiwis konfiguracias da ganlagebulia misi zedapiridan (zRvis done) raRac namZilze (110 km.) (3, 37) erovnuli iurisdiqciis gareT mdebare zRvebisa da okeaneebis fskeri gaeros 1982 wlis konvenciis Tanaxmad gamocxadebulia kacobriobis saerTo memkvidreobad (1982 wlis konvenciis preambulis punqti #6). kontinentaluri Selfis miRma mdebare zRvebisa da okeaneebis fskerma miiRo zRvis fskeris saerTaSoriso raionis saxeli da igi ar eqvemdebareba erovnul miTvisebas, anu rogorc aris dafiqsirebuli konvenciis 137 statiaSi _ arc erT saxelmwifos ara aqvs ufleba pretenzia ganacxados suverenitetze an suverenul uflebebze an ganaxorcielos isini am raionis romelime nawilze an resursebze da rom arcerT saxelmwifos, fizikur an iuridiul pirs ar SeuZlia miiTvisos maTi romelime nawili.
The comparative analysis of political and legal aspects of a category “Space”
The geopolitics studies the relations between space and politics: what influence
renders the spatial factor on politics and behaviour of the political figures? And
how spatial factor by the political figures is used? How should they from passive
contemplate character of geographical space proceed to geopolitical and even to
geostrategic aspect of a role of space?
People should realise, that the space is fundamental concept managing the
public relations. The state, develops successfully then, when its political figures
and its population has “feeling of space”. Concept " Feeling of space " identically
to concept " talent for management " on this the politics should develop at
themselves feeling of space.
Резюме
Отар Кочорадзе
Геополитика и международные отношения. Сравнительный анализ
политических и правовых аспектов категории “пространсва”
Геополитика изучает отношения между пространством и политикой:
какое влияние оказывает пространственный фактор на политику и поведение
политических деятелей? И как используется сам пространственный фактор
политическими деятелями? Как должны они от пассивного созерцательного
характера географического пространства перейти к геополитическому и даже
геостратегическому аспекту роли пространства?
Люди должны осознать, что пространство является фундаментальным понятием, управляющим общественными отношениями. Государство,
развивается успешно тогда, когда его политические деятели и его население
обладают чувством пространства. Понятие «Чувство пространства»
идентично понятию «талант к управлению»б именно по этому политики
должны выработать у себя чувство пространства.
xelisufleba da sazogadoeba 24
saqarTvelos damoukideblobis gamocxadebis Semdeg samoqalaqo dapirispirebam ganapiroba politikuri krizisis dawyeba qveyanaSi, rac 1992 wlidan gadaizarda legitimurobis krizisSi. legitimurobis krizisis umTavresi mizezi ki mainc aris WeSmaritad demokratiuli arCevnebis ararseboba qveyanaSi. esaa krizisi, roca xelisufleba iuridiulad arCeulia, magram xalxis TvalSi mas ar gaaCnia fsiqologiuri legitimuroba, rac Tavis mxriv uamrav problemas badebs, maT Soris mosaxleobis emigracias sxvadasxva ganviTarebul qveynebSi iafi muSaxelis saxiT. dRevandeli qarTuli sazogadoeba-esaa nevrozuli sazogadoeba-uamravi problema, cxovrebis giJuri ritmi, saSineli konkurencia, gazrdili moTxovnebi, gadaRla, mRelvareba, socialuri dapirispireba da politikuri brZolis miuRebeli meTodebi, adamianTa gamofitva da janmrTelobis aRdgenis SeuZlebloba, Zaladobis da SiSebis zrda, paTologiuri tipebis momravleba, daundobloba, elitis zneobrivi degradacia, daucveloba da samarTlianobis deficiti, ganukiTxaoba, uRirsTa parpaSi da yvelafrisadmi da yvelasadmi momxmarebluri damokidebuleba, demografiuli problemebi-ai, am StrixebiT xasiaTdeba dRevandeli qarTuli sazogadoeba. Cveni xalxis aseTi yofa Sedegia samoqalaqo dapirispirebisa da samaCablo-afxazeTisaTvis omSi damarcxebisa. bunebis kanoniT “ davrdomilis, damarcxebulis sxeulSi da tanzec Cndeba aTasnairi Sxamiani bacila, muwuki da Wiri. Cveni Sinauri rRveva da aRrevac, mzakvroba da muxanaTobac mudam Sedegi iyo Cveni damarcxebisa gareSe mtrisagan. ZarRvgadaWrili, imedgacruebuli da gamwarebuli organizmi iwyebs sakuTarive Tavis RrRnas da Wamas. amitom mosdevda xolme Cvens damarcxebas anarqia, SimSili, epidemia, zneobrivi gaxrwnileba, gandgoma da daSla provinciebad (m. javaxiSvili).” meore didi ubedureba iyo quCidan mosuli arakompetentur adamianTa marTva-gamgeoba, romlebmac qveyana ilia WavWavaZisa da niko nikolaZis gzas aacdines.
vaJa SubiTiZe
erovnul-saxelmwifoebrivi ideologia da saqarTvelo
xelisufleba da sazogadoeba 25
es moxda imitom, rom sazogadoebis wayruebis Sedegad aseTma mmarTvelobam ignorireba gaukeTa erovnul faseulobebs, pirovnul Rirsebebs, inteleqts, codnas, profesionalizms, zneobas (arada “zneoba-es aris icxovro Seni xalxis wes-CveulebebiT,”-ambobda aristotele) da amis niadagi jer kidev komunistebma Seamzades. gaaqtiurdnen kriminaluri samyaros avtoritetebi da maTTan daaxloebuli wreebi. daiwyo qarTuli eTnokulturuli sivrcis gavelureba da gaRaribeba, mankieri “TamaSis wesebis” gavrceleba, cnobierebis gamrudeba, Sedegad ki miviReT aRviraxsniloba, cinizmi, ormagi standartebi, zneobrivi degradacia, codnisa da erovnul faseulobaTa, mecnierebis ngreva, devalvacia, riTac cxovreba daumaxinjda axalgazrdobas da momaval Taobas. saqarTvelo, romelmac erT-erTma pirvelma daiwyo brZola damoukideblobisTvis, mmarTvelTa da mexuTe kolonis antierovnuli qmedebis Sedegad sakmao xniT CamoSorda ganviTarebis civilizebul gzas (gulaber ananiaSvili). aziuri inertuloba da sxvisi moimedeoba kvlav iqca qveynisa da Cveni xalxis ganviTarebis Semaferxebel faqtorad. arada “Cveni qveynis gonebrivi zrdisTvis didi ubedurebaa is garemoeba, rom dedis ZuZuTi ki ar vikvebebiT, aramed cxra mTas gadaRmidan moyvanil ZiZas vabarivarT.isic xSirad Txis rZes gvawovebs da ara adamianisas... ucxoeli ZiZa, ragind saRi iyos, Sens dedaenas ver gaswavlis, Seni qveynis bunebasa da saWiroebas ver gagacnobs (n. nikolaZe)”.
yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, Cven unda SevimuSavoT ganviTarebis erovnuli modeli da gaviTvaliswinoT ucxouri dadebiTi gamocdilebac (gansakuTrebiT iaponuri). vinaidan sagareo politika saSinao politikis gagrZelebaa, amitom umTavresi yuradReba unda daeTmos saSinao problemebis mowesrigebas. cnobilia rom “mxolod Sinagani saqmeebis gonivrulad da damakmayofileblad mogvareba uzrunvelyofs garedan mosalodnel saSiSroebas da mogvitans sagareo didebas. ra didic ar unda iyos Cveni gamarjvebebi, maTi dideba kvamliviT gaifanteba, Tuki Cven sakuTar saxlSi ar davakmayofilebT aucilebel moTxovnebs, Tuki xels mivyofT sakuTari interesebis sistematur ignorirebas, SevuqmniT Cvens Tavs mraval xelovnur siZneles, maSin es garemoeba adre Tu gvian samxedro warmatebebzec ki udaod damasustebel gavlenas iqoniebs (n.nikolaZe).”
xelisufleba da sazogadoeba 26
ganviTarebis am erovnul models safuZvlad unda daedos ganaTleba da Cveni xalxis kulturuli memkvidreoba, (tradiciebi da wes-Cveulebebi, Rirseba, qarTuli cxovrebis wesis mdidari erovnuli Sinaarsi, socialurad organizebuli sabazro ekonomika, pirovnebis socialuri usafrTxoeba da Secnobili Tavisufleba, Sromis Wkvianuri organizacia, saSemsruleblo disciplina, kerZo da saxelmwifo sakuTrebis SeTanawyoba principiT “kerZo sakuTreba yvelgan, sadac es SesaZlebelia da sazogadoebrivi regulireba yvelgan, sadac es aucilebelia”), qarTuli erovnuli warmoebis ganviTareba da proteqcionizmi, saxelmwifo da kerZo reketis, kriminaluri cnobierebis aRmofxvra, korufciis safuZvlebis moSla, kadrebis moZieba, aRzrda da swavleba maT daniSvnamde (e.w. “kadrebis bankis” Seqmna, aseve “mouxmobelTa moxmoba”), TviTganadgurebis procesis Sewyveta da WeSmariti erovnuli interesebis daurideblad win wamoweva, niWieri adamianebis xelSewyoba da maTze gansakuTrebuli zrunva, “sityva-saqmis” kontrolis sqemis damkvidreba (yoveli gadawyvetilebis mkacri kontroli sajarimo sanqciebis gaTvaliswinebiT), saqmiani patriotizmi, lustraciis kanonis amoqmedeba, araqarTuli mosaxleobis socialur-kulturuli interesebis gaTvaliswineba da a.S. Cveni qveynis ubedurebis erT-erTi saTavea is, rom 1990 wlidan dRemde saqarTvelo imyofeba umarTaobis mdgomareobaSi. amas ki ganapirobebs Semdegi mizezebi: _arasworad sinTezirebuli qveynis marTvis sistema: _arasworad SerCeuli xelmZRvaneli kadrebi. pirveli garemoeba gamowveulia imiT, rom didi sistemebis marTvis Teoriidan gamomdinare arasrulfasovnadaa Catarebuli qveynis, rogorc marTvis obieqtis analizi, araa damuSavebuli samarTavi obieqtis gadacemis funqcia, marTvis funqcionali. es niSnavs, rom
_araa SemuSavebuli mizanTa sistema, romlis mimarTac unda iqnas Sedgenili es funqcionali. _araa gansazRvruli is SezRudvebi, romlebic ganapirobeben marTvis funqcionalis amoxsnis areebs; _araa SerCeuli kriteriumebi, romelTa mimarTac unda xorcieldebodes marTvis funqciis optimaluri amoxsnebis moZebna SezRudvebiT gansazRvrul areebSi(givi javaxiSvili). yovelive amis gamomwvevi mizezia is garemoeba, rom qarTvel ers dRemde SemuSavebuli ar aqvs erovnuli ideologia (rogorc es gaakeTes ebraelebma “sionizmis” saxiT da sxva erebma).
xelisufleba da sazogadoeba 27
erovnuli ideologia unda Camoyalibdes SexedulebaTa 10 sistemis saxiT. esenia 1.ekonomikuri 2. demografiuli 3. zneobrivi 4. samarTlebrivi 5. religiuri 6. kulturis 7. filosofiuri 8. erovnuli cnobierebis 9. ekologiuri 10. politikuri (am mTlian maCvenebelTa sistemas mixako wereTeli uwodebda “eris ideals”). SeiZleba iTqvas, rom erT-erTi mTavari qvesistemebi - ekonomikur da samarTlebrivi dRes faqtiurad ar muSaobs. parlamentis mier SemuSavebuli kanonebi am sferoSi (iseve rogorc sxvebSi) ar muSaobs, vinaidan aRniSnuli kanonebi araa SemuSavebuli Cveni qveynis saWiroebisaTvis, maT ubralod Targmnian ucxouridan. roca ers ara aqvs erovnuli ideologia, maSin misi samTavrobo da politikuri wreebi intuiciurad irCeven globalur da lokalur mizanTa sistemas. faqtiurad xelaxlad dabadebuli qveynis sistemis marTva warmoebs ukve mkvdari sistemis (sabWoTa sistemis) meTodebiT. aqtiuri organizebuli struqturebis analizi da sinTezi moicavs:
_informaciis monitorings-informaciis Segrovebasa da mis pirvelad gadamuSavebas samarTavi da marTvis obieqtebis da maTi garemos mdgomareobis Sesaxeb;
_samarTavi gadawyvetilebebis miRebas; _gadawyvetilebebis detalizacias da Sesabamisi
kavSirgabmulobis teqnikur saSualebebze, marTvis avtomatizirebul da kompiuterul sistemebze kontrols;
jarebis sabrZolo, operatiuli da samobilizacio RonisZiebebis SeniRbvis RonisZiebebs;
mowinaaRmdegis efeqtur dezinformirebas;
saidumlo saqmiswarmoebis wesebis mkacrad dacvasa da sxva aucilebeli zomebis ganxorcielebas.
SeiaraRebul ZalebSi saxelmwifo da samxedro saidumloebis dacvis saerTo sistemaSi mniSvnelovani roli akisria samxedro kontrdazvervas. is mowodebulia samxedro xelmZRvanelobasTan mWidro kavSirSi, nebismier pirobebSi miaRwios saidumloebebis dacvis maRal xarisxs, droulad aRkveTos maTi gaJonva, gamoricxos daculi informaciebis mowinaaRmdegis mier mopoveba da am ukanasknelis dezinformireba samxedro SenaerTebsa da obieqtebze
xelisufleba da sazogadoeba 34
mniSvnelovani saidumlo RonisZiebebis CatarebasTan dakavSirebiT. samxedro kontrdazvervas evaleba daxmareba gauwios samxedro xelmZRvanelobas SeiaraRebul ZalebSi saxelmwifo da samxedro saidumloebis dacvis mimarTulebiT sareJimo RonisZiebebis gatarebaSi. kerZod, acnobos im winapirobebis Sesaxeb, romelTac SeuZliaT gamoiwvion saidumloebis gaJonva, maTTvis miniWebuli uflebebis farglebSi, operatiuli Zalebisa da saSualebebis daxmarebiT, ganaxorcielon oficialuri kontroli saidumloebis dacvis reJimze da Sefaseba misces am ukanasknelis efeqturobas. samxedro kontrdazvervis Zalisxmeva mimarTuli unda iyos gansakuTrebiT mniSvnelovani saxelmwifo da samxedro saidumloebebis dacvisken, romelTac zogadad ganekuTvneba:
samxedro xelmZRvanelobis Canafiqrebi da gegmebi, mTlianad SeiaraRebuli Zalebisa da misi calkeuli saxeobebis mSeneblobisa da ganviTarebis gegmebi, samobilizacio xasiaTis cnobebi;
samecniero-kvleviTi da sacdel-sakonstruqtoro samuSaoebebi, romlebic dakavSirebulia iaraRisa da teqnikis axali saxeobebis SeqmnasTan;
monacemebi sabrZolo qmedebebis axali xerxebisa da meTodebis gamoyenebis Sesaxeb, romlebic Stabebisa da jarebis operatiul-strategiuli momzadebis mniSvnelovani Semadgeneli elementia.
konkretulad ki kontrdazvervis organoebis amocanaa daicvas saxelmwifo saidumloebis Sesaxeb saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli saidumloebi Tavdacvis sferoSi, kerZod: 1. saqarTvelos samxedro Zalebis strategiuli da operatiuli gegmebiT gaTvaliswinebuli informacia an misi materialuri Semcveli masala:
mosalodneli saomari moqmedebis regionis strategiuli da operatiuli moqmedebis mimarTulebaTa Sesaxeb;
SesaZlo omebis, maTi etapebis periodebisa da calkeuli operaciebis xasiaTisa da Taviseburebebis Sefasebis da prognozirebis Sesaxeb;
samxedro mSeneblobis, strategiis, operatiuli xelovnebisa da taqtikis Sesaxeb;
saqarTvelos samxedro Zalebis ganviTarebis, organizaciis da srulyofis gegmebisa da prognozebis (yvela masStabiT) Sesaxeb;
xelisufleba da sazogadoeba 35
samxedro uwyebebis mier mowodebuli (da mimdinare) konfidenturuli (agenturuli) da teqnikuri dazvervis mier mopovebuli monacemebis Sesaxeb;
cnobebi sabrZolo da operatiuli momzadebis mimdinareobis, Sinaarsisa da momzadebis Sedegebis, operatiuli da sabrZolo uzrunvelyofis, manevrebis swavlebisa da sainspeqtoro Semowmebis Sesaxeb.
cnobebi samxedro teqnikisa da SeiaraRebis dargSi aRmoCenebis, gamogonebebis, samecniero-kvleviT da im samuSaoTa Sesaxeb, romlebic dagegmilia an sruldeba qveynis Tavdacvis interesebisaTvis da aqvs samxedro
xelisufleba da sazogadoeba 38
mnisvneloba; am samuSaoTa dafinansebisa da materialir-teqnikuri uzrunvelyofis Sesaxeb; aRniSnul samuSaoTa konkretul sawarmoSi Sesrulebis da am saqmianobaSi konkretuli pirebis monawileobis Sesaxeb;
gamonamuSevrebi, mRvimeebis da a.S.) samoqalaqo Tavdacvis miznebisaTvis SesaZlo gamoyenebis Sesaxeb;
saqarTvelos saxelmwifo sazRvris, sxva gansakuTrebiT daculi samxedro, samoqalaqo da samoqalaqo Tavdacvis obieqtebis dacvis organizaciis, meTodebis saSualebebisa da mdgomareobis, gamoyenebuli sainJinro-teqnikuri, kavSirgabmulobisa da signalizaciissaSualebebis sqemebis, ganlagebis da moqmedebis teqnikuri monacemebis Sesaxeb;
masalebi samxedro daniSnulebiT atomuri energiis Seswavlis, miRebisa da gamoyenebis Sesaxeb;
masalebi im eqsperimentul da gamoTvliT-Teoriul samuSaoTa Sesaxeb, romlebic ganekuTvneba TermobirTvul samizneebsa da detonaciebs da gamoiyeneba lazerul sinaTleze, eleqtronul da iuonur sxivebze, magnitur Tu asafeTqebel nivTierebebze ZemoqmedebisaTvis. optikur kvanturi generatorebis (lazerebis) daproeqtebis Seqmnisa da gamoyenebis Sesaxeb;
jamahiria (saxalxo saxelmwifo, saxalxo mmarTveloba). es imas niSnavda, rom xelisufleba xalxs unda gadascemoda. parlamenti, mTavroba, politikuri partiebi “cru demokratiad” gamocxadda, romelTac ar SeeZloT xalxis interesebis gamoxatva. saministroebis nacvlad Seiqmna samdivnoebi. libiaSi xelisuflebis saTaveSi movida axali politikuri elita, romelmac politikur sistemaSi CarTo ara ideur-politikuri mimdinareobebi, aramed islamis elementebs daefuZna. maTi mizani iyo Tavdapirveli islamuri sazogadoebis dafuZneba. pirveli elementi, rac ganapirobebs libiis jamahiriis msgavsebas muhamadis muslimur TemTan (umma) aris saxalxo kongresi, rogorc politikuri organizaciis pirveladi forma. demokratiis meore mniSvnelovani elementia lidersa da masebs (jamahiria) Soris urTierToba. mesame elementi, rac qmnida analogias jamahiriasa da muhamadis ummas Soris, iyo politikur sistemaSi xelmZRvanelis rolisa da mdgomareobis formalizaciis uqonloba, rac mas aZlevda moqmedebis Tavisuflebas. sxva qveynebSi prezidentis roli, rogorc wesi, gansazRvrulia moqmedi konstituciiT. jamahirias ideologiis safuZvels warmoadgens “mwvane wigni”, romelic imavdroulad aris normatiuli dokumenti da cvlis konstitucias. am dokumentSi aris mocemuli libiis demokratiis struqturisa da meqanizmebis aRwera, Camoyalibebulia sazogadoebriv-politikuri urTierTobis
principebi [2, 51-54]. 2001 wels m. kadafi gamovida afrikis kavSiris Seqmnis ideiT, rac SemdgomSi xels Seuwyobda erTiani afrikuli saxelmwifos Seqmnas. ideis realizeba moxda 2002 wels, ramac gazarda libiis saerTaSoriso avtoriteti. rTuli kompleqsi eTnikuri, konfesialuri, politikuri da sxva winaaRmdegobebis, romlebic arsebobs arabul qveynebSi da mudmivi winaaRmdegoba sxvadasxva socialur-politikur dajgufebebs Soris (romelic xSirad mwvave xasiaTs iRebs) ar aZlevs saSualebas mmarTvel wreebs imoqmedon ~liberaluri demokratiis” farglebSi. es faqtorebi ganapirobebs prezidentis uflebamosilebis gazrdas am qveynebSi da sakanonmdeblo xelisuflebis organoebis da mTavrobis damorCilebas prezidentis xelisuflebisadmi.
xelisufleba da sazogadoeba 49
gamoyenebuli literatura: 1. Донцов В. Е. Проблемы власти и государства в шиитском
правоведении и развитие политической ситуации в Ираке.
_ Ближний Восток и современность. М., 2006, с. 22-37.
2. Захаров Е. А. Политические Элиты Ливии. – Политическая Элита
Ближнего Востока. М., 2000, с.49-59.
3. Молодцова М. А. Проблема преемственности власти и ее решение в государствах Арабского Востока. – Политическая Элита Ближнего
Востока. М., 2000, с.128-139.
4. Основы системы власти Королевства Саудовская Аравия 1999 г. –
Александров И. А. Монархии Персидского залива: этап модернизации.
М., 2000 с. 464-479.
5. Поляков К.И. Идеология Исламских Фундаменталистов в Судане. – Национализм и И Фундаментализм на Ближнем Востоке.М., 1999,
с.71-90.
6. Сапронова М. А. Государственный строй и конституции арабских республик. М., 2003.
7. Constitution of Jordan _www.kinghussein.gov.jo/constitution_jo.html
8. Constitution of Morocco, 1996. _ http://www.al-bab.com/maroc/gov/con96.htm
xelisufleba da sazogadoeba 50
Summary
Gelovani Nani
Political systems of Arab countries
The work deals with the political systems of Arab states. The countries are
grouped according to the forms of government – absolute monarchies,
constitutional monarchies and parliamentary republics. An accent is made on the
government structure and mechanisms. The ethnic, confession and political
problems hampering the democracy in the given countries are underlined. The
peculiarities of the political development in these countries called forth by the Islamic religion on the one hand and by the establishment of the western political
institutions on the other hand are evaluated. A certain attention is devoted to the
question of the monarchial and presidential authority. We mainly base ourselves
on the constitutions of the considered countries and most recent studies in this
direction.
Резюме
Геловани Нани
Политические Системы Арабских Стран
В статье рассмотрены политические системы арабских стран. Страны
сгруппированы по форме управления – абсолютные монархии,
конституционные монархии и парламентские республики. Особое внимание обращено на структуру и механизмы власти. Подчёркнуты те этнические,
конфессиональные или политические противоречия, что является помехой
развития демократий в этих странах. Дана оценка тем особенностям этих
стран, которые, с одной стороны, обусловлены исламской религией, а с
другой стороны, внедрением западных политических институтов.
Определённое место отводится вопросу правомочия монарха и президента.
Мы в основном опираемся на конституции этих стран и новейшим
tito (1892-1980) romlis mier Seqmnilma federaciulma saxelmwifom iarseba regionSi (1945-1991w.w.) sxva socialisturi banakis qveynebTan SedarebiT iq cxovrebis done ufro xarisxobrivi maCveneblebiT xasiaTdeboda. iugoslavia TviT kapitalisturi gaxda socialisturi qveynebisagan. 1945 wels iugoslavias faSisturi okupantebisagan ganTavisuflebis Semdeg Seiqmna iugoslaviis federaciuli saxalxo respublika. 1963 wels saxeli gadaarqves da ewoda iugoslaviis socialisturi federaciuli respublika, romlis SemadgenlobaSi Sevida mokavSire respublikebi: serbia, xorvatia, slovenia, bosnia, hercogovina, makedonia da Cernogoria. garda amisa, serbiis SemadgenlobaSi gamoyofili iqna ori avtonomiuri mxare: 1. voevodina (mniSvnelovani ungruli mosaxleobiT) da kosovo. 2. metoqia Warbi albanuri mosaxleobiT. miuxedavad samxreTis slavebis naTesaobisa, maT Soris mainc SenarCunda religiuri da eTnolingvisturi gansxvavebani. ase rom serbebi, Cernogorielebi da
Tengiz grigolia
balkaneTis geopolitikuri sivrcis transformacia
xelisufleba da sazogadoeba 52
makedonelebi marTlmadidebeli religiis aRmsareblebi arian. xorvatielebi da slovenielebi kaTolikebi arian, albanelebi da slavebi musulmanebi _ islamistebi arian. serbebi, xorvatebi, Cernogorielebi da slavi musulmanebi laparakoben serbo _ xorvatulad, slovenebi _ slovenurad, makedonelebi makedoniur enaze. iugoslaviis federaciuli respublika iyenebda or
damwerlobas: 1. kirilicas (serbebi Cernogorielebi da makedonia) da 2. laTinurs (xorvatia, slovenia, bosnia da Cernogoria)
aRniSnuli xalxebis eTnolingvistur gansxvavebulobas emateboda maTi social-ekonomikuri xasiaTis gansxvavebulobac. sanam iugoslavias socialistur-federaciuli respublika arsebobda, mkveTrad ar iyo gamokveTili nacionalizmisa da separatizmis niSnebi. miuxedavad imisa, rom iugoslaviis saxelmwifos
saxelis sruli oficialuri forma XX saukunis ganmavlobaSi gamudmebiT icvleboda, misi Semoklebuli da meore araoficialuri saxeli iugoslavia (laTinur Sriftze Jugoslavija, xolo kirilurze Jугославиja aravis arasdros ar Seucvlia. iugoslavia serbul-xorvatulidan iTargmneba, rogorc samxreT slavia, an samxreTi slaveTi, magram es saxelwodebac pirobiTia) iugoslaviis federaciuli saxalxo respublikis (1945-
1963) Seqmnamde arsebobda “serbia, xorvatia da slovenTa respublika” anu “iugoslaviis samefo” (1918-1941). iugoslaviis saxelmwifo Seiqmna meore msoflio omis Semdgom manamdeli serbiisa da Cernogoriis samefoebisagan da avstro-ungreTis samxreT slavuri nawilebisagan. es nawilebi moicavda ZiriTadad uwindel krainas (kronlandia, Stirias, xorvatia_slavenias, dalmaTias, bosniasa da voevolinas. saxelmwifo centralizmis ideam biZgi misca daZabulobas eTnikur da konfesionalur niadagze. politikuri balansis darRvevam saxelmwifoebrivi krizisi warmoSva. 1929 wlis 3 oqtombers mefe aleqsandre I pirvel konstitucias auqmebs da balkaneTSi myardeba samefo diqtatura saxelmwifos ecvleba saxeli da iwodeba iugoslaviis samefod. 1941 wlis aprilSi iugoslaviis samefos germania da
italia ipyrobs da samefoc uqmdeba. serbia, rogorc vasaluri saxelmwifo okupirebuli rCeba, slovenias germania, italia da ungreTi iyofen, xorvatia (bosniasa da hercogovinas CaTvliT) did xorvatiad (faqtiurad faSisturi ideologiis mqone vasalur saxelmwifod) cxaddeba da erqmeva saxli-xorvatiis
xelisufleba da sazogadoeba 53
damoukidebeli saxelmwifo, montenegrosa da zog sxva qveynas samxreTSi italia isakuTrebs. 1943 wlis 23 noembers e.w. avnois-gadawyvetilebiT
respublikas saxeli isev gamoucvales da mas iugoslaviis socialisturi federaciuli respublika ewoda. iugoslaviis socialistur federaciuli respublika arsebobda 1963-1992ww. 1974 wels provinciebi voivodina da kosovo axal
konstituciaSi avtonomiur provinciebad gamocxadda, serbiis SemadgenlobaSi faqtiurad maT araformalurad respublikebis statusi mianiWes. miuxedavad amisa am avtonomiebs ar eZleoda TviTgamorkvevis ufleba. aseTnairad Sedga iugoslaviis federacia 6 wevri respublikisa (bosnia da hercogovina, xorvatia, makedonia, montenegro, serbia, slovenia) da ori avtonomiuri provinciisagan (kosovo, voivodina) serbiis SemadgenlobaSi. titos sikvdilis Semdeg 1980wlis 4maiss samTavrobo funqciebi Tavis Tavze respublikis prezidiumma aiRo. uTanxmoeba izrdeboda ukve iugoslaviis gamaerTianebeli figura tito aRar iyo. centralur mTavrobaSi serbebis moWarbebam ukmayofileba gamoiwvia. gaisma respublikebs Soris damoukideblobis moTxovnebi. belgradi Seecada 1991 wlidan damoukideblobis moTxovnebi samxedro ZaliT daeTrguna, raSic aqtiurobda iugoslaviis saxalxo armia. 1991 wels iugoslaviis saxalxo armia sloveniaSi SeiWra, Semdeg ki xorvatiaSi, magram aman Sedegi ver gamoiRo. saerTaSoriso organizaciebis zewolis Sedegad omi xorvatiaSi SeCerda, magram man Semdeg bosnia-hercogovinis teritoria moicva. 1991-1992 wlebSi iugoslaviaSi TiTqmis yvela eTnosis
warmomadgeneli xalxis politikuri partiebi gamovida nacionaluri lozungebiT. swored am periodidan iugoslavias gamoeyo slovenia, xorvatia, bosnia da hercogovina aseve
xelisufleba da sazogadoeba 54
Cernogoria. 1992 wels Seiqmna iugoslaviis axali federacia “iugoslaviis federaciuli respublika” (1993-2003) anu “serbia da montenegro” (2003-2006). 1992 wlis 22 seqtembers gaeros sxdomaze xmaTa
umravlesobiT gadawyda, rom serbiasa da montenegrosagan Semdgar federacias verc iugoslaviis socialisturi federaciuli respublikis samarTalmemkvidred ganixilavdnen da verc gaeros wevrad aRiarebdnen mas. 2003 wels, axali konstituciis mixedviT axal federacias serbia da montenegro ewoda, ramac dasasruli daudo iugoslavias, rogorc saxelmwifos geopolitikur realobas. warmatebiT dasrulebul kenWisyraze, romelic Catarda 2006 wlis 21 maiss montenegromac gamoacxada Tavisi damoukidebloba. iugoslaviis daSla atarebda, rogorc mSvidobian ise
mwvave xasiaTs. yvelaze ufro mSvidobian xasiaTs atarebda iugoslaviisagan sloveniis gamoyofa, magram isic ver gaeqca patara SeiaraRebul konfliqts, magram es iyo procesi imperiasTan “ganqorwinebisa”. iugoslaviisagan makedoniis gamoyofa ara saomar, aramed
1. nanitaSvili, aSS – is 100 wlis istoria _ XX saukune, Tb. 2002.
2. S malaSxia, konfliqtebi prognozireba, Tb., 2007. 3. Максаковский В.П. Географическая картина мира, М. 2005 4. Лянцова С. А. Ачкасова В. А. Мтровая политика и
международные отношунтя, М. 2003. 5. Дергачев В. А. Геородитика, М. 2004. 6. Дергаяев В.А. Валканслого зарево, М. 2000 7. Robertson R. Globalization. L., 1992.
xelisufleba da sazogadoeba 59
SUMMARY
Tengiz Grigolia
Transformation of Balkans geopolitical earial
Yugoslavia is former country that occupied a strip of land stretching
from present – day Central Europe to the Balkdns a region with a histori of
ethnig conflict. After the death of Tito 1980, ethnic fall of Communizm
in the rest of Eastern Europe, each of the republics held multi party
elections in 1990. 1991 – 1992 year Yugoslavia break up the present – day countries
created from the former parts of Yugoslavia are: Bosnia and Herzegovina,
Croatia, Montenegro, Republic of Makedonia, Serbia, Slovenia, Kosovo
Независимое государство Южнославянских ндродов образовадщсь в
Европе в 1918 г. С 1929 г. оно стдло називаться Югославией, в 1946 г., после освобождения
страни от фашисткой окупаций, было провозглашено федеративной
Народнщй Республики Югославией. А в 1963 г. получило наименование
социалистическая федеративная республика Югославия ( СФРЮ).
1991 - 1992 г. в резултате сепаратизма именно в эти годы произошел
распад СФРЮ: Этот бистротечни распод СФРЮ протекал в различных
формах - как относительно мирнтх так и краине ожесточенных.
xelisufleba da sazogadoeba 60
ukanasknel periodSi sociolingvistika heterogenulad viTardeba da Sesabamisad, misi kvlevis saganTa speqtri mravalferovani xdeba, wina planze gadmodis iseTi problemebi, rogorebicaa: gansakuTrebuli metyveleba sxvadasxva sakomunikacio aqtebSi, gareenobrivi faqtorebi da maTi dominireba komunikaciis procesSi, adresatis mier metyvelebis maneris Secvla-SerCeva-diferencireba imis mixedviT, Tu romeli socialuri fenis warmomadgenelTan uwevs saubari, gansxvavebebi TaobaTa metyvelebaSi, gansxvavebebi qalTa da mamakacTa metyvelebaSi. dargobriv-profesiuli metyvelebis unar-Cvevebi, urTierTgagebis problema profesionalsa da diletants Soris da a .S. yovelive zemoTqmuli erT ritorikul kiTxvad SeiZleba Camoyalibdes _ aqvs Tu ara raime saerTo komunikaciis monawileTa socialur statuss komunikaciis procesSi warmoSobil sirTuleebTan.
enobriv barierebze msjelobisas ganisazRvreba ara urTierTgagebis raime specialuri problema, aramed eri socialuri fenis adamianTa mier zogadad enis gamoyeneba. mosazreba, rom sxvadasxva socialuri fenis adamianebis ena sxvadasxvagvari da gansxvavebulia, axali ar aris. bolo xanebSi, erTi mriv, sociologebi, xolo meore mxriv, _ lingvistebi cdiloben ufro dawvrilebiT gamoikvlion am Tvalsazrisis mizezebi Tu pirobebi da, amiT waSalon enasa da socialur fenebs Soris xisti damokidebuleba. am processa biZgi misca 60-iani da 70-iani wlebis sociolingvistikam.
b. bernStainis hipotezis kritikis safuZvels iZleva ramdenime momenti. pirveli, romelic sakmaod TvalSisacemia da eWvs ar unda iwvevdes isaa, rom avtors Tavisi hipoTezis formulirebisas mxedvelobidan gamorCa sazogadoebis kidev erTi socialuri fena _ maRali fena, misi enobrivi daxasiaTeba da misTvis kodis miniWeba, romelic Tuki mis logikas gavyvebiT, `zediferencirebuli~ unda iyos.
garda amisa, enis komunikaciis procesSi gamoyeneba da am procesze dakvirveba radikalurad cvlis b. bernStainis mier SemoTavazebul suraTs. dRes enobrivi barieri urTierTgagebis TvalsazrisiT ara mxolod erT enaze molaparake subieqtebs Soris, aramed orenovan da samenovan garemoSic ki daZleuli da gadalaxulia. sazogadoeba kompetenciis, ganaTlebis, profesionalizmis, gamocdilebis kuTxiT Cvens yofaSi aRar iyofa socialur fenebad, radgan 21-e saukuneSi sazogadoebis daSreveba inteleqtis TvalsazrisiT socialur fenebad rbilad, rom vTqvaT, uxerxulic kia. xSir semTxvevaSi, tradiciuli gagebiT TiTqos paradoqsulia, TumcaRa Cvens yofaSi amgvar savsebiT realur suraTsac wavawydebiT: zogierTi profesiis warmomadgeneli, magaliTad, stilisti, mZRoli Tu oficianti bernStaineseuli `kreatiuli~ kodis `sruluflebiani matarebelia~, imdenad diferencirebulia maTi ena, imdenad argumentirebulad da logikurad, mawyobrad da lakonurad komunicireben isini.
cxadia, mniSvnelovani datvirTva aqvs socialur-komunikaciur garemos, romelSic adamiani enis diferenciacias axdens imis mixedviT, Tu rogoria esa Tu is konkretuli
gamoyenebuli literatura: 1. Bernstein, Basil, 1964: Elaborated and Restricted Codes: Their Social
Origins and Some Consequences, in Cumpers/ Hymes 1964. S 55-69, S. 101.
2. Brigitte Schlieben – Lange, 1991, Soziolinguistik, Eine Einführung, 3
Auflage, Stuttgart, Berlin, Köln, S. 46-50.
3. Angelika Linke / Markus Nussbanmer / Paul R. Portmann, 2004
Studienbuch Linguistik, S. erweiterte Auflage, Tübingen, S. 339-340.
4. Norbert Dittmar, Grundlagen der Soziolinguisrik – Ein Arbeitsbuch mit Aufgaben, Max Niemeyer Verlag, Tübingen, 1997.
xelisufleba da sazogadoeba 64
Summary
Rusudan Tabukashvili
Bernshtains' hypothesis of deficit
Bernshtains' hypothesis of deficit is based on the view that the
representative of a certain social level of society in the process of communication
operate lexical units that are peculiar to the same social level. On the basis of
communication studies, which bring together representatives of low-and middle classes, he singles out language versions, which are characterized by their
communication, as seen in differentiating vocabulary. In the process of
communication and language usage tracking the process radically changed the
Bernstains' theory. In XXI century society is not divided social levels on the
competence of professionalism and expertise. However, social and communication
conditions and acquire intensive values, resulting in communication conditions in
different language differentiated in different ways.
Резюме
Русудан Табукашвили
Гипотеза дефицита Бернштайна
Гипотеза дефицита Бернштайна опирается на точку зрения, что
представитель определенного социального слоя общества, в процессе
коммуникации оперируют лексическими единицами, которые свойственны
тому же социальному слою. На основе исследований коммуникации, в
которых участвуют представители низкого и среднего слоя, он выделяет
языковые варианты, которые свойственны их коммуникации, что видно в
дифференциации лексики. В процессе коммуникации употребления языка и
прослеживание этого процесса радикально меняет теорию Бернштайна. В
XXI веке общество не делится на социальные слои по компетенции
профессионализма и опыта. Однако социально-коммуникационные условия
и интенция приобретают значения, в следствии чего в разных коммуникационных условиях язык дифференцируется по-разному.
xelisufleba da sazogadoeba 65
i s t o r i a
xelisufleba da sazogadoeba 66
niko marisa da ivane javaxiSvilis urTierToba imaze did
Sinaarss Seicavs, vidre ori saxelovani pirovnebis, msoflio masStabis mecnieris pirovnuli urTierTdamokidebuleba. es urTierToba ara erT iseT niuanss warmoaCens, romlebic aqtualuri dRevandeli qarTuli sinamdvilisaTvisac aris. amasTan iseT tendenciasac gvidasturebs, rac Cveulebriv sazogadoebisa da pirovnebis urTierTmimarTebis problemad gaiazreba. mocemul SemTxvevaSi esaa mecnierebaSi subieqturobis primatis, RirsebaTa gazviadebisa da naklis miCqmalva – miCumaTebis kritika da moqalaqeobrivi poziciisa da mrwamsis mixedviT pirovnebis Rirsebis Sefasebis aucilebloba.
niko mari ivane javaxiSvilis maswavlebeli iyo. oriveni peterburgis qarTvelologiuri skolis didi warmomadgenlebi iyvnen [1]. niko maris maswavlebeli iyo al. cagareli (Tumca n. mari Tavis moZRvrad baron rozens asaxelebda). n. maris bedi swored profesor al. cagarelis pirovnulma da mecnierulma poziciam gadawyvita da misi bedi iv. javaxiSvilmac gaiziara. es pozicia ki imgvari iyo, rom al. cagarelisa da n. maris urTierToba ganxeTqileba-gaucxoebiT dasrulda.
ganxeTqilebis formaluri mizezi gaxda student n. maris patara werili “buneba da Tviseba qarTuli enisa”, romelic 1888 wels “iveriaSi” (#86) gamoqveynda. am werilSi qarTuli enis Sesaxeb n. marma aseTi azri gaatara: qarTuli ena Tavisi bunebiT imdenad hgavs semitur enebs (kerZod, arabuls), rom maT Soris gansxvaveba rom ar arsebobdes ricxviT saxelTa warmoebaSi, qarTuli mTlianad semitur enebs daemsgavsebao. es azri im dros cotam Tu gaiziara. mas ara marto al. cagareli daupirispirda, aramed baroni rozenic. akademikosma rozenma n. mars taqtianad urCia ar daebeWda es werili. n. marma ar daujera, jer erT-erT evropul JurnalSi scada misi gamoqveyneba, magram roca araferi gamouvida, “iveriaSi” dabeWda. qarTulis semitur enebTan kavSiri iv. javaxiSvilmac aRiara (“qarTveli eris istoria” 1904).
Temur jagodniSvili niko marisa da ivane javaxiSvilis urTierTobis
al. cagarelsa da n. mars Soris urTierToba n. maris al. cagarelisadmi erTma udierma gamoxdomamac daZaba.
1888 wels “iveria” (#62) gamoexmaura orientalistTa venis VII kongresis muSaobas. misma korespondentma qarTvel mkiTxvels uambo: kongresze gamoiTqva mosazreba, romlis Tanaxmad qarTuli enaTa calke ojaxs ganekuTvneba da Tavis mxriv daamata, Tumca es azri ufro adre al. cagarelma gamoTqvao. n. mari Tavis zemoT miTiTebul werilSi am faqtsac Seexo da ganacxada: al. cagarelze 10 wliT adre es azri fridrix miulerma gamoTqvao. swored am komentarma iqonia sabediswero mniSvneloba n. marisaTvis.
al. cagarelma n. mars es maSin “gauxsena”, roca man sadiplomo naSromi waradgina dasacavad. n. maris sadiplomo naSromis Tema iyo “XI_XII saukuneebis qarTuli proziT naweri moTxrobebis istoriul-literaturuli mimoxilva.” imdroindeli akademiuri tradiciebiT swavlebis Semdgom safexurze – “saprofesorod mosamzadeblad” (aspiranturaSi) – kursdamTavrebulis Caricxvis piroba sadiplomo naSromis oqros medalze Sefaseba iyo. al. cagarelma daiwuna n. maris sadiplomo naSromi, Tanac imdenad, rom misi Cagdeba gadawyvita. saqmeSi n. maris mfarveli baroni rozeni Caeria, magram isRa moaxerxa, rom dacva Sedga, Tumca naSromi mxolod vercxlis medliT Sefasda. es ki uaspiranturod datovebas niSnavda. n. mari saqarTveloSi dabrunda da quTaisis gimnaziaSi daiwyo maswavlebloba. ganze gadado sakandidato disertaciad SerCeuli Tema “varlaamisa da iodosafis Sesaxeb” (“balavariani”).
erTi welic ar gasula, rom igi peterburgSi daabruna aqauri universitetis somxuri enis kaTedris gamgem profesorma k. patkanovma (es is patkanovia, romelic Tavis droze daundoblad gaakritika ilia WavWavaZem). n. marma somxur filologiaSi daiwyo muSaoba. misi bedi gaiziara iv. javaxisvilmac. igi n. maris gverdiT mTeli 20 wlis ganmavlobaSi moRvaweobda.
dasakargad gametebul n. mars da iv. javaxiSvils qarTul filologiasa da istoriografiaze mainc ar auRiaT xeli. amis dasturia, erTi mxriv, n. maris ukve amdrois mravali pirvelxarisxovani gamokvleva qarTuli istoriis, literaturis, enaTmecnierebis aqtualur problemebze, meore mxriv, aranakleb nayofieri muSaoba iv. javaxiSvilisa. maTi mecnieruli moRvaweobis am periodze aucileblad unda iTqvas ramdenime sityva, radgan es muSaoba qarTul sinamdvileSi arc maSin yofila saTanadod axsnil-gaazrebuli, arc Semdeg
xelisufleba da sazogadoeba 68
garkveula bevri niuansi. is ki ara da drois dinebis kvalobaze bevri faqti ise damaxinjda, iseTi legenduri Sinaarsi SeiZina, rom ara marto Crdili miayena n. mars, mis mecnierul naRvawsa da moqalaqeobriv pozicias saqarTvelosa da qarTul kulturisadmi, aramed mZime braldebebad daileqa Semdgomi Taobebis cnobierebaSi. am braldebaTa “safuZvlianobis” erT mZlavr argumentad zogierTisaTvis dResac n. marsa da iv. javaxiSvils Soris Camovardnili uTanxmoebaa qarTuli universitetis daarsebasTan dakavSirebiT. ara da faqtebi sruliad sapirispiros cxadyofen. amis mizezi qarTveli sazogadoebis mier n. maris mecnieruli naRvawis Seucnobloba (vergageba) ki ar iyo, aramed ukve maSin TavCenili tendencia – viTomda erovnuli interesebisadmi yvelafris daqvemdebareba – maT Soris mecnieruli (obieqturi) kvlevebisaa anu imdagvari tendencia, romelsac Tavad iv. javaxiSvilmac “gamosarClebiTi, advokaturi istoriis” wera uwoda, sadac “Rirsebani gazviadebulia, nakli – miCqmaluli”.
qarTvel sazogadoebas imTaviTve Zalian kargad esmoda n. maris mecnieruli moRvaweobis mniSvneloba swored erovnul interesTa dacvis – qarTuli literaturis, enis, mTlianad sulieri Tu materialuri kulturis TavisTavadobis warmoCenisaTvis, magram erT konkretul SemTxvevaSi mainc ver apatia wminda mecnierul Zieba-interesis erovnul interesebze maRla dayeneba. es konkretuli SemTxveva “vefxistyaosans” ukavSirdeba, kerZod, am poemis ambis (siuJetis) warmomavlobaze n. maris Tvalsazriss. imis gamo, rom am sakiTxis arsi, ramdenime mcdelobis miuxedavad (S. ZiZiguri [2], i. megreliZe [3], T. jagodniSvili [4]), dResac ar aris bolomde gaazrebuli, saWirod mimaCnia kidev erTxel Sevaxseno mkiTxvels.
n. mari Tavidan “vefxistyaosnis” siuJets aRmosavlur-sparsuli warmomavlobis ambad miiCnevda da didxans jiutad eZebda mis kvals iranSi (sxvaganac). ai, es azri ver apaties mas qarTvelebma da dResac amitom eridebian n. marze saubars, Tumca TiTqmis aravis ucdia aseTi mecnieruli mosazrebis mizezis axsna. mizezi ki mecnieruli samyarosaTvis sakmaod Cveulebrivia, trivialuri. esaa maSin moduri da miRebuli mecnieruli Teoriis zegavlena n. marze. esaa zepirsiyvieri da literaturuli siuJetebis aRmosavlur-sparsuli momdinareobis Teoria, romlis mesaZirkvle rusi mecnieri vsevolod mileria da romelic im dros gavrcelda, roca n. mari studenti iyo.
xelisufleba da sazogadoeba 69
uzogades StrixebSi am Teoriis arsi semdegSia: XIX saukuneSi, 60-ian wlebSi, evropuli orientalistika
folkloristul kvlevebSi im aRmoCenamde mivida, rom evropaSi gavrcelebuli bevri moaruli siuJetebis aRmosavluri kerZod, induri warmomavlobisa iyo. siuJetis SedarebiTi kvlevis safuZvelze wyarod dasaxelda induri eposis xuTwigneuli “panCa tantra”. es idea germanelma Teodor benfeim wamoayena. manve “daadgina” siuJetebis aRmosavleTidan dasavleTisaken moZraobis marSrutebic. misi mtkicebiT siuJetebi indoeTidan vrceldeboda sparseTSi, Semdeg xmelaTaSua zRvis gavliT espaneTSi (meore marSrutad saxeldeboda sparseTidan balkaneTis qveynebze gamavali gza). es Teoria sayovelTaod gavrcelda da mimdevrebi bevr qveyanaSi gamouCnda. gavrcelda ruseTSic. ruseTs, rogorc cnobilia, mudam hqonda aRmosavlur-dasavlur kulturul urTierTobebSi aqtiuri Tanamonawilis pretenzia. amitom aq T. benfeis Teoriis ruseTis politikur zraxvebs daqvemdebarebuli varianti damuSavda. es varianri Seqmna swored zemoTnaxsenebma vs. milerma. man gaimeora siuJetebis indoeTidan sparseTSi gavrcelebis idea, oRond aqedan marSruti gaiyvana kavkasiaze (upiratesad saqarTveloze), Semdeg ruseTze da ase warmarTa evropisaken. CvenTvis vs. mileris Teoria im mxriv iyo sayuradRebo, rom saqarTvelo kidev erTi aspeqtiT CairTo aRmosavlur-dasavlur kulturul urTierTobaTa orbitaSi. studentma n. marma irwmuna es Teoria da qarTul sinamdvileSi gavrcelebuli aRmosavlur-sparsuli warmomavlobis moTxrobaTa kvalis Zieba wamoiwyo. bunebrivia, rom man mzera upirvelesad “vefxistyaosans” miapyro da iolad irwmuna rusTavelis naTqvami “ese ambavi sparsulio”...
n. mari didxans eZebda “vefxistyaosnis” siuJetis kvals iranSi. 1980 wels Jurnal “TeatrSi” man werilSi “vefxistyaosnis” garSemo ganacxada: britaneTis muzeumSi unda inaxebodes “vefxistyaosnis” sparsuli prototipi “Sariar – name”. Tumca aseTi ram britaneTis muzemSi man ver aRmoaCina. saiuJetis kvalis Ziebis kvaldakval n. mari sul ufro metad rwmundeboda am poemis qarTul niadagze aRmocenebaSi. misi Tvalsazris icicvleboda da bolos sparsuli warmomavlobis ideis uaryofiT dasrulda, n. mari ki im mecnierad mogvevlina, vinc rusTvelologia, rogorc qarTvelologiuri disciplina, samecniero niadagze daayena. [5]. n. maris Tvalsazrisis evolucias vfiqrob, ramdenime faqtic cxadyofs. ai isinic:
1919 wels naSromSi “kavkasiuri pezia da misi teqnikuri safuZvlebi” n. mari axla aseT azrs gamoTqvamda: “rusTavelis poemaSi qveynebi da xalxi, romlebzedac laparakobs, geografiuli saxelwodebani da eTnikuri terminebi, romlebiTac sargeblobs, sul ucxouria, enobrivadac ki ara qarTulia... poemaSi gvesmis kavkasiuri gulisZgera, moqmed pirTa urTierTobaSi airekleba kavkasiis garkveuli epoqis sazogadeobrivi yofa.”
1928 wels n. marma “vefxistyaosani” kidev ufro dauaxlova qarTul garemos. naSromSi “masalebi leqciisaTvis SoTa rusTavelis Sesaxeb” romelic parizsa da berlinSi waikiTxa (es naSromi gvian, 1964 wels daibeWda) man aRniSna “moaruli ideebiT, weris CvevebiT, daxvewili metyvelebis sifaqiziTa da siuJetiT SoTa dakavSirebulia msobliur da saucxoo mwerlobasTan. misi poemis bgera, ritmi, sulis pulsi qarTul xalxur musikasTan da xalxur metyvelebasTan aris unisonSi.”
rogorc aRiniSna, qrTvelma sazogadoebam Zalian ganicada n. maris Tavdapirveli azri “vefxistyaosanze”, arakeTilmosurneobis gamovlenad aRiqva, mizezic TiTqos amoxsna – raki al. cagarelma mecnierebaSi gza gadauketa. k. patkanovma ki Seifara, axla qarTvelebs ganawyenebuli samagieros gvixdiso. am azrs n. maris qarTvelTa moZule k. patkanovTan yofnac umagrebda TiTqos safuZvels. amitom rakiRa erTxel zurgi aqcia n. mars, aRarc misi mecnierebuli Tvalsazrisis evoluciisaTvis gaudevnebiaT Tvali, radgan igi aRar ainteresebda. arada TiTqos jinaze n. mari Tavisi moqalaqeobrivi poziciiTac xels uwyobda qarTuli sazogadoebrivi azris misadmi zurgSeqcevas. erTi aseTi faqti TbilisSi qarTuli universitetis daarseba gaxda.
n. marma qarTuli universitetis gaxsnas mxari ar dauWira. raki Tbilisi ruseTis imperiaSi kavkasiis regionis administraciul centrad moiazreboda oficiozis mier, n. mari rusuli universitetis daarsebas miiCnevda mizanSewonilad. misi azriT, amiT Tbilisi kulturis centri gaxdeboda, adgilobrivi inteligencia gaCndeboda, viTareba momwifdeboda da amiT moumzaddeboda niadagi qarTuli universitetis gaxsnas. CvenSi verc es pozicia Seiwynares. n. mars misi
xelisufleba da sazogadoeba 71
upirvelesi mowafe iv. javaxiSvilic ki daupirispirda da Tavisi aRSfoTeba maswavleblisadmi gagzavnil gamkilav werilSi gamoamJRavna. marTalia, werilis dawera da peterburgSi gagzavna mwamsve ise inana, Turme, rom saswrafod fostas miaSura, werilis ukan dabruneba scada, magram ukve gvian iyo.
ivane javaxiSvils ki “ganxeTqilebis” Semdegad, magaliTad 1932 wels ase afasebda: “iv. javaxiSvilis msgavsi mowafe me ar myolia. igi petrogradSi Camoyalibda viT mecnieri istorikosi da filosofosi; erudirebuli mkvlevari da didi Sromismoyvare adamiani aris. masTan kamaTic sasiamovnoa da TanamSromlobac” [7].
Tavis mxriv, ivane javaxiSvili aRmoCnda erTaderTi mecnieri da mowafe, vinc n. mari usafuZvlo Tavdasxmebisagan daicva, miuxedavad imisa, rom n. mars imJamad sxva saxelovani qarTveli mowafeebic hyavda aRzrdili – dafrTianebuli da sakmao saxelic hqondaT ukve moxveWili.
formalurad, iv. javaxiSvilma n. mari i. gogebaSvilisa da m. janaSvilis kritikisagan daicva. i. gogebaSvili n. mars Tavs daesxa 1899 wels ruseTis saxalxo ganaTlebis saministros JurnalSi (martis nomeri) gamoqveynebuli werilis “aTonze mogzaurobidanis” gamo, xolo m. janaSvilma n. mari “amirandarejanianis” sparsulobis mtkicebis gamo gaakritika. iv. javaxiSvilma maTi kritikis paTosSi sworad SeniSna XIX_XX saukuneTa mijnaze CvenSi gaCenili zemoTaRniSnuli gamosarClebiT-advokaturi istoriebis weris tendencia.
vfiqrob, am tendenciis gaCena XIX saukunis meore naxevridan CvenSi erovnuli protestis gamoxatvis qmediT asparezad publicistika iqca. amis gamo publicistika sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi SeiWra, maT Soris mecnierebaSic. mecnierebis gapublicistikuroba mokle droSi erTgvar senad iqca. ase rom, akademiuri mecnierebis am senisagan gankurneba Seiqmna aucilebeli. amis seriozuli
xelisufleba da sazogadoeba 72
mcdelobaa iv. javaxiSvilis naSromi “mamuliSviloba da mecniereba”, romelic jer 1904 wels gamoqveynda, Semdeg 1925 wels da uciloblad ibeWdeba am didi mecnieris TxzulebaTa krebulebSi.
iv. javaxiSvilma aRniSnuli tendencia, erTi mxriv, i. gogebaSvilis kritikul werilSi SeniSna, meore mxriv, m. janaSvilisa. amitom maTi popularobisa da qarTvel sazogadoebaSi didi avtoritetis miuxedvad arc erTi ar daindo. i. gogebaSvils n. maris rusTvelologiuri poziciis publicisturi kritikis gamo iv. javaxiSvilma ase usayvedura: “... imis garda, rom b-n gogebaSvilis mowonebuli “advokaturi mecniereba, roca Rirsebani didebian, naklulevanebani mcirdebian,” srulebiT unayofo da umniSvneloa qarTvelebisaTvis politikaSi, igi, piriqiT, mavneblad unda CaiTvalos agreTve Cveni erovnuli TviTcnobierebis gamoRviZebisaTvisac imitom, rom Cveni mecnierni, romelnic b-n gogebaSvilis gemovnebaze samecniero advokatur gamokvlevebs SeTxzaven, mTavrobis nacionalur politikas veras gziT ver Sescvlian... qarTveli sazogadoeba ki yovelTvis motyuebuli iqneba da verc rodis ver gaigebs, marTalia is, rasac mecnieri brZanebs, Tu ara.”
iv. javaxiSvilisaTvis gansakuTrebiT miuRebeli iyo Semdegi garemoeba: “... CvenSi sazogado moRvawe mkvlevrebs Wkuas aswavlis, itoria nacionalur xotba-Sesxmada surs aqcios, xma maRla hgrZnobs da TiTqmis mamulis Ralatsa swamebs yvelas, vinc Cveni warsulis Rirsebas ar azviadebs da naklulevanebas ar amcirebs” [8]. am gancxadebis fonze iv. javaxiSvilma mkiTxvel sazogadoebas n. maris mecnieruli moRvaweobis mimoxilva-Sefaseba warudgina. igi Seexo siuJetTa aRmosavluri warmomavlobis Teoriasac. sesxebis faqtebSi eris sulieri gamdidrebis procesi dainaxa. i. gogebaSvils taqstianad miuTiTa tendenciurobaze da moagona, rom nasesxobis ideiT gatacebuli iyo al. cagarelic; rom man naSromSi “wigni sibrZne-sicruisa” (1878) sulxan-saba orbelianis igavebis originaloba eWvqveS daayena, magram amaze aravin axirebia prof. al. cagarelso.
m. janaSvilma naSromi “mose xoneli da misi amirandarejaniani” n. mari imis gamo gaakritika, rom am Txzulebis saTaveebs irans ukavSirebda. iv. javaxiSvilma m. janaSvilsac tendenciurobaze mianiSna imiT, rom Seaxsena bagrat batoniSvilis Txzuleba “moTxroba sjulTa uRmrToTa ismaitelTa”, sadac es avtori “amirandarejanianis” ucxo
xelisufleba da sazogadoeba 73
warmomavlobaze saubrobs. aqve miuTiTa: n. maris azrs niadags XVI saukunis qarTveli mwerlis cnoba umagrebso.
iv. javaxiSvilma m. janaSvili mkacrad gaakritika n. maris “vefxistyaosanTan” mimarTebaSi ganqiqebis gamo. man sagangebod, vrclad mimoixila siuJetebis aRmosavluri warmomavlobis (anu nasesxobis) Teoria, ara erTi konkretuli magaliTic warudgina da daaskvna: prof. marma pirvelma daiwyo mecnierul-kulturuli muSaoba. igi kvaldakval misdevs wyaroebis Seswavlas da Tavis droze, imedia, samSoblos qarTuli literaturis mecnierulad SemuSavebul istorias SesZens. Tu prof. maris nawerebs exla mtris TvaliT uyureben, es imiT aixsneba, rom CvenSi sazogadod Znelia muSaoba, metadre Tu mecnieri axal gzas ikvlevs da kritikul mimarTulebas adgia... magram mova dro da Cveni sazogadoeba TviTve dainaxavs, vin idga “ukuRmarTobis gzaze”, prof. mari, Tu misi mowinaaRmdegeni [9].
rogorc Cans, es dro jerac ar damdgara, radgan jer erTi: iv. javaxiSvilis sityvebiTve rom vTqvaT, dResac xSirad vxvdebiT n. maris iseT bralmdeblebs, rixianad rom laparakoben masze, Tumca misi erTi samecniero Txzulebac ki ara aqvT wakiTxuli; meorec: dResac gvxvdebian iseTi swavlulni, romelTa mecnierul mrwamss “gamosarClebiT-advokaturi” kvlevebi udevs safuZvlad; da mesamec: dResac Wkuas aswavlian mecniers “sazogado moRvaweni” da mecnierul samyaros mitmasnili diletantebi. gamodis, rom Wkuis saswavli istoriebi Znelad ikafaven gzas im sivrceSi, sadac maTi saWiroeba yvelaze cxadad igrZnoba. esec maradiuli opozicia (binaruloba): adamiani da sazogadoeba!
komentarebi da gamoyenebuli literatura: 1. SemTxveviTi amitomac ar iyo, rom iv. javaxiSvilis adrindeli gamokvlevebi istoriul-enaTmecnieruli iyo da enaTmecnierebisadmi interesi am mecnier-istorikoss arasodes ganelebia. am tradiciis gamoxatulebaa iv. javaxiSvilis erT-erTi adrindeli soliduri gamokvleva “qarTuli da kavkasiuri enebis Tavdapirveli buneba da naTesaoba.” 2. S. ZiZiguri, niko mari qarTuli kulturis mkvlevari, “mecniereba”, Tbilisi, 1985. 3. i. megreliZe, rusTaveli da folklori (rusul enaze), Tbilisi, 1960.
xelisufleba da sazogadoeba 74
4. T. jagodniSvili, niko maris folkloristuli interesebi, wignSi: “beri kaci var, nu mamklav”, “mecniereba”, Tbilisi, 1990, gv. 77-111; T. jagodniSvili, qarTuli folkloristikis istoria, tomi I, XIX saukune, Tsu gamomcemloba, Tbilisi, 2004, gv. 681-706, 748-754; T. jagodniSvili, qarTuli folkloristikis saTaveebTan, “mecniereba”, Tbilisi, 1986. 5. S. ZiZiguri, niko mari qarTuli kulturis mkvlevari, “mecniereba”, Tbilisi, 1985, gv. 59. 6. Н. Я. Марр, грузинская поэма «Витязь в барсовой шкуре» и новая
культурно-историческая проблема, ж. «Известия АН» 1917, стр. 418 7. m. Ciqovani, TaobaTa STamagonebeli, wignSi: “ivane javaxiSvili 100”, gamomc. “ganaTleba, Tbilisi 1977, gv. 95 8. iv. javaxiSvili, mamuliSviloba da mecniereba, Tbilisi, 1925, gv. 8-9 9. iv. javaxiSvili, mamuliSviloba da mecniereba, Tbilisi, 1925, gv. 51-52
Summary
Temur Jagodnishvili
One aspect in collaboration between Niko Marri and Ivane
Javakhishvili in modern Georgian society in world wide prism
There is analyzed one of the aspects private collaboration of two great scientists Niko Marri and Ivane Javakhishvili. Also there is the notion that in spite
of the disagreement about concrete question, the managed to rise above the private
feature Ivane Javakhishvili defended Niko Marri from unbased critics from the
other side, therefore defended subjective tendency in scientists.
This fact has also the mean, that not unusually present by its own barrier on
the level of collaboration to the present day.
Резюме
Т.И. Джагоднишвили
Один аспект взаимоотношений Нико Марра и Иванэ
Джавахишвили в современной грузинской общественной
мирововоззренческой призме Проанализирован один из аспектов личностных взаимоотношений
двух ученых - Нико Марра и Иванэ Джавахишвили. Указывается, что,
несмотря на разногласие по поводу конкретного вопроса, они сумели
возвыситься над личностным. И. Джавахишвили защитил Н. Марра от
необоснованной критики со стороны других, тем самым осудив
субъективистскую тенденцию в науке.
Этот факт имеет и то значение, что нередко предстает своеобразной
помехой на уровне взаимоотношений общества и личности и по сей день.
xelisufleba da sazogadoeba 75
didi adamianebis cxovreba da moRvweoba
yovelTvis ipyrobda sazogadoebis yuradRebas. farTo sazogadoebas ainteresebs maTi saqmianobis yvela detali, TviT uwvrilmanesi niuansebic ki. napoleonis gardacvalebis irgvliv amtydari aJiotaJi amis naTeli ilustracia unda iyos.
istoriul samecniero literaturSi am sakiTxTan dakavSirebiT gamoiTqva ramdenime saintereso mosazreba.
1. oficialuri versiis Tanaxmad, romelic gavrcelebulia samecniero literaturaSi napoleoni gardaicvala kuWis kiboTi. es avadmyofoba awuxebda mamamissac karlo bonapartes, romelic sul axalgazrda 40 wlis asakSi gardaicvala. SesaZloa, es iyo memkvidreobiTi avadmyofoba. napoleoni xumrobiT ambobda `kibo-es aris vaterlo, romelic Cems SigniT aris~. am versias emxroba napoleonis cxovrebisa da moRvaweobis iseTi kompetenturi mkvlevari, rogoric aris rusi istorikosi akademikosi evgeni tarle. [1. gv. 428].
2. XX saukunis 50-ian wlebSi frangma eqimebma gamoTqves varaudi, rom SesaZloa napoleoni daiRupa ara kuWis kiboTi, rogorc es mas sjeroda, aramed daavadebuli iyo kuWis-qveSa jirkvlis (pankreasis) keTilTvisebiani simsivniT, amas emateboda kuWisa da Tormetgoja nawlavis daavadebac, romelsac axasiaTebs tkivili muclis areSi.
3. gamoiTqva mosazreba TiTqos napoleons sicocxle mouswrafa RviZlis cerozma. es versia eyrdnoba wminda elenes kunZulze ruseTis komisaris de belmas cnobebs, romelsac Tan erTvoda mniSvnelovani damatebebi. biuletenebi napoleonis avadmyofobis Sesaxeb da romelic teqstis pirvelma gamomcemlebma windauxedavad gamotives. es masala pirvelad gamoaqveyna istorikosma v. sirotkinma. [2]
4. da mainc albaT, yvelaze did aJiotaJi mohyva versias, romlis mixedviT napoleoni wminda elenes
Tamar anTaZe, merab kalandaZe
napoleonis gardacvalebis versiebi
xelisufleba da sazogadoeba 76
kunZulze mowamles. mkvleli ki iyo frangi grafi monteloni. es versia pirvelad XX saukunis 60-ian wlebSi gamoTqva Svedma eqimma sven forSvudma, xolo Semdeg 70-ian wlebSi is aitaca kanadelma milionerma ben veiderma. [3. gv. 353-354]
TiToeul am versias gaaCnia moqalaqeobis ufleba da mas hyavs rogorc momxreebi, ise mowinaaRmdegeebi. kamaTi am sakiTxis irgvliv, albaT kidev didxans gastans. es advili gasagebicaa. XX saukunis holandieli istorikosis piter heilis TqmiT `istoria dausrulebeli polemikaa~.
da mainc, albaT, ar gadavaWarbebT Tu vityviT, rom sazogadoebis gacxovelebul interess iwvevs mosazreba napoleonis mowamvlis Sesaxeb.
pirvel yovlisa sainteresoa aRiniSnos, rom es versia napoleonis mieraa SemoTavazebli. 1817 wels napoleoni werda: `undaT, rom me momwamlon~. napoleonma gadawyvita avadmyofoba Tavisi politikuri miznebisaTvis gamoeyenebina da gaavrcela xmebi mowamvlis Taobaze. eqs-imperatori imedovnebda, rom SesaZlo iyo is gadaeyvanaT sadme iseT qveyanaSi sadac `cota ukeTesi klimati iyo~. yvelaferi es iluzia aRmoCnda mokavSireebs amis gagonebac ki ar surdaT. napoleoni sabolood Seegua beds. [2]
miuxedavad amisa, unda iTqvas, rom versia napoleonis mowamvlis Taobaze drodadro isev wamoyofda Tavs da kvlav gaiJRerebda. man Taisi popularobis zenits, piks, miaRwia gasuli saukunis 60-ian wlebSi.
1961 wels napoleonis udidesma Tayvanismcemelma Svedma eqimma sven forSvudma gamoaqveyna saintereso wigni, sdaac is amtkicebda, rom wminda elenes kunZulze napoleoni mowamluli iqna dariSxxaniT da es gaakeTa grafma montelonma. s. forSvudis mTavari argumenti iyo cda, romelic Caatares napoleonis Tmebze. 1964 wels Hhamilton smiTma, sven forSvudma da Aandres vasenim napoleonis Tmis oTxi Reri dabombes neitroniT da masSi aRmoaCines dariSxanis atomis radiaqtiuri gamosxiveba. [3. gv. 353-354]
aRsaniSnavia, rom mowamvlis versias safrangeTSi Tavidanve civad Sexvdnen. ara marto wminda patriotuli mosazrebis gamo, rogorc amas xazs usvamdnen mowamlis versiis momxreebi, aramed ufro imitom, rom Zalin bevri
xelisufleba da sazogadoeba 77
ram iyo saeWvo da am versias sWirdeboda ufro meti dasabuTeba. SesaZloa dariSxani napoleonis TmebSi aRmoCeniliyo pudridan an roca napoleonis gvami miwaSi iyo. napoleonis cxovrebis ukanaskneli wlebis yvelaze ufro kompetenturma mkvlevarebma godlevskim da hanverma argumentirebuli pasuxi gasces oponentebs. amiT TiTqos da incindenti amoiwura, magram Svedi eqimis idea aitaca kanadelma milionerma, moyvarulma istorikosma ben veiderma. man kolosaluri Sroma Caatara, mravali naSromi gamoaqveyna, maT Soris amerikel JurnalistTan devid hepgudTan erTad `vin mokla napoleoni~[4], romelic Targmnilia rusul enaze, magram am Ziebebs frangi istorikosebi Zalze TavSekavebulad uyurebdnen. [5. gv. 306-310]
1995 wels vaSingtonSi FBI-is qimiuri analizis laboratoriaSi, ben veideris iniciativiT, Caatares napoleonis ori Tmis Reris analizi, romlebic maT gadasca TviTon ben veiderma. gamoirkva, rom masSi marTlac iyo mcire doziT dariSxani.
sainteresoa, rom analogiuri cda 1994 wels Caatara frangma eqimma rene morim, romelmac laboratoriaSi Seamowma napoleonis sul sxva Tmis Rerebi da mivida zustad im daskvnamde ra daskvnac gaakeTa ben veiderma. TiTqos versia napoleonis mowamlis Sesaxeb dadasturebuli iyo, magram zeimi jer kidev naadrevia.
saqme isaa, rom 1999 wlis maisSi gamovida napolenis yvelaze ufro kompetenturi frangi biografis Jan tiularis recenzia. man Tavis recenziaSi scada mowamlis versiis dasabuTebuli, argumentirebuli, kritika. upirveles yovlisa, man xazi gausva imas, rom versia napoleonis mowamlis Taobaze mecnierulad damajerebeli ver aris. dabejiTebiT Znelia imis Tqma namdvilad ekuTvnoda Tu ara napoleons is Tmebi, romelic gadaagzavnes gamosakvlevad.
1998 wels ingliselma eqimma hind marSma sagangebod Seiswavla napoleonis mkurnali eqimis samedicino biuletenebi, romelic britaneTis arqivebSi inaxeboda da im daskvnamde mivida, rom napoleoni gardaicvala ceroziT.
yuradRebas ipyrobs kidev erTi garemoeba. dariSxani aRmoaCines napoleonis TmebSi, romelic mas SeWres sxvadasxva dros italiis kampaniidan dawyebuli
xelisufleba da sazogadoeba 78
1796-1797 wlebSi. sad iyo maSin grafi montoloni? gamoricxuli ar aris, rom napoleonis Tayvanis mcemlebs misi kululebi, SesaZloa, Senaxuli hqondaT daraSxanis qilebSi. ase ufro kargad Seinaxeboda, napoleonis Tmis Rerebi.
da bolos sainteresoa, rom graf montelonis yvelaze ufro kompetenturma biografma, Tanamedrove frangma istorikosma Jak masem pirdapir gaacamtvera versia montolonze rogorc napoleonis mowamvlis mTavar iniciatorze. xazi gausva, rom am versiis wyaroTmcodneobiTi baza metad mwiria. erTad erTi wyaro, romelic gvawvdis cnoba imis Sesaxeb TiTqos da montoloni ver itanda napoleons, misi kamerdineris marSanis memuarebia. Ees ki, cxadia, Zalian cotaa.
versia montelonis mier napoleonis mowamlis Taobaze gvxvdeba qarTul istoriografiaSic. mxedvelobaSi gvaqvs napoleonis sazogadoebis saerTaSoriso Jurnali `napoleoni~. mas gansakuTrebiT did popularobas uwevs saqarTveloSi napolenis sazogadoebis Tavmjdomare batoni aleqsandre miqaberiZe. [6]
Jan tiularis recenzia mowmendil caze mexis gavardnas gavda. frangi istorikosis am gamosvlas veiderma da misma momxreebma SeiZleba iTqvas, rom raime seiozuli argumenti ver daupirispires. mowamlis versiis damadasturebeli pirdapiri dokumenti ar arsebobs xolo eWvebi yovelTvis iqneba. saWiroebs kidev ufro met sabuTianoba.
graf montolonis saqciels ki imiT xsnian, ro mas coli Ralatobda napoleonTan da amitom gabrazebulma grafma gadawyvita Suri eZia da mowamla napoleoni. frangi grafis saqcielSi TiTqosda raRac logika aris, magram arc es versia gamoiyureba mTlianad damajereblad. montolonma colad SeirTo kancler kambaseresis Zmiswuli albina roJeri, romelic maincadamainc kargi reputaciiT ar sargeblobda. napoleoni aRfrTovanebuli ar darCenila montolonis qorwinebiT, magram ras izamda. albinam moaswro samjer daqorwineba da samive qmarTan gaSoreba. samive mas RalatSi debda brals. am qalbatons Tavisi reputaciisaTvis arc wminda elenes kunZulze uRalatia da napoleonis sayvareli gaxda. albina xSirad
xelisufleba da sazogadoeba 79
Ralatobda qmars da raRa, mainc napoleonis mowamla ganizraxa montolonma?
wminda elenes kunZulze napoleonis mowamlis eWvi arsebobs, magram es eWvi jerjerobiT mecnierulad dasabuTebuli ar yofila da mxolod saintereso versiad rCeba. amitom yovelTvis iqnebian napoleonis mowamlis versiis momxreebi da mowinaaRmdegeebi. `istoria dausrulebeli polemikaa~.
gamoyenebuli literatura:
1. Тарле Е. Наполеон. М., 1957.
2. Сироткин В. Изгнание и смерть Наполеона - „Новая и
новеишая история” № 4-5. 1974. 3. e. Cerniaki, xuTaswlian faruli omi, Tb., 1969. 4. Веидер Б. Гепгуд Д. Кто убил Наполеона? М., 1991. 5. Сироткин В. Наполеон и Россия, М., 2000. 6. b. veideri, a. miqaberiZe, wminda elenes kunZulze –
In this work critically is discussed the version of poisoning Napoleon by
Earl Montholon. It is significant to note, that French historians took this
consideration badly.
Резюме
Тамар Антадзе, Мераб Каландадзе
Версии об отравлении Наполеона
В статье критически рассмотривается версия графа Монтелона
об отравлении Наполеона Бонапарта. Нужно отметить, что
французскими историками эта точка зрения не была воспринята
xelisufleba da sazogadoeba 80
Introduction
L'enseignement libre et à distance (ODL) est devenu un des éléments essentiels de
l'enseignement moderne. Cette technologie de l’enseignement s'avère encore plus important dans le contexte européen. L'Union européenne étant une communauté
des valeurs fondée sur la société des connaissances, la tolérance et la solidarité
tient en grande partie sur l'éducation et l'enseignement moderne. La croissance
extrêmement rapide des connaissances nécessite la rénovation des politiques de
l'enseignement visant à le rendre plus flexible et accessible. L'ODL correspond
pleinement à cette demande.
Etant un pays situé au bord de la Mer Noire, au Sud du Caucase la Géorgie partage
les 70-aine d'années de l’histoire avec les autres pays de l'Europe Centrale et de
l'Est. Un passé du régime soviétique méconnaissant la libre pensée, l'analyse et la
critique indépendante, un passé de l'isolement culturel, la censure, le mépris de
l'individualisme, l'initiative et l'absence de la responsabilité personnelle pèsent
lourd sur la Géorgie actuelle. Avec l'indépendance en 1991, l'adhésion au Conseil de l'Europe en 1999 et la Révolution des Roses en 2003, la Géorgie veut se voir de
plus en plus liée avec l'Union européenne. L'ambition de devenir membre de
l'Union européenne et de l'OTAN est manifestement déclarée au niveau national et
international. Cependant, les problèmes économiques et sociaux, ainsi que les
conflits internes sont présents dont la résolution est une condition sine qua non à
l’intégration euro-atlantique.
Un des facteurs majeurs pour aborder les défis de la société des connaissances, de
la croissance économique, de la cohésion sociale est la création d'un système
national d'enseignement et de formation permettant aux citoyens non seulement
d'acquérir les connaissances et les compétences nécessaires pour leur
développement professionnel, mais également de leur transmettre un savoir pour acquérir indépendamment des nouvelles connaissances indispensables dans une
société d'information croissante.
Le but du présent article est d'analyser, le rôle et l'utilité de l'ODL pour répondre à
la nécessité de créer un système géorgien de l'enseignement supérieur à partir
d'une étude de cas de l'Université de l'Etat Ilia Chavchavadze, en vue de faire face
aux les défis d'une société moderne d'information. Nous allons en suite examiner
les obstacles du développement efficace de l'ODL en Géorgie.
Chapitre I. Une réforme de l'enseignement supérieur réussite
Le souhait de l’introduction de l’ODL à l’Université d’Etat Ilia Chavchavadze et
les premiers efforts de l’application des méthodes ODL sont conditionnés par un
contexte spécial quant au niveau national, ainsi qu’au niveau universitaire. Nous
Chiora Taktakishvili
L'ODL vue des différentes perspectives géographiques et culturelles:
expériences de l'Université d'Etat Ilia Chavchavadze de Géorgie
xelisufleba da sazogadoeba 81
allons donc présenter en premier temps le contexte national pour passer en suite au
contexte universitaire.
1. Le contexte national
Avec la Révolution des Roses en 2003 une large réforme de l'enseignement
supérieur a été lancée par le nouveau gouvernement La Loi sur l'enseignement supérieur du 21 décembre 2004 a créé une base législative pour une nouvelle
dimension universitaire. A l’opposition à l’ancien système, c’est l’étudiant au
centre d’attention de tout procès de l’enseignement. Le financement des études est
proportionné aux besoins d’étudiant en fonction de leur nombre (per capita). Une
nouveauté le plus sensible a été l’introduction des examens nationaux unifiés
permettant aux dizaines de milliers de jeunes d’accéder à l’enseignement supérieur
sur une base des examens impartiaux, contrairement au système totalement
corrompu et dénoncé des examens d’entrée universitaires.
Les cycles d'enseignement comparables au niveau européen, les programmes
d'enseignement orientés vers le marché du travail, l'enseignement tout au long de
la vie, les programmes d'enseignement individualisés, mobilité d'étudiants, la non
discrimination, la création d'un système nationale et indépendant de l'assurance qualité, l'inclusion des étudiants aux exigences spéciales, la participation des
étudiants et des professeurs à la gestion de l'Université; ce son les objectifs
déclarés par l'article 3 de la loi « Sur l'Enseignement Supérieur » de la Géorgie, à
l'opposition du système d'enseignement soviétique.
En mai 2005, le processus de Bologne s’est étendu à 45 pays signataires avec la
Géorgie comme nouveau membre. Les efforts de la Géorgie ont été évalué comme
exemplaire par l'association européenne des universités. Les auteurs du rapport
"Trends V: Universities shaping in the European Higher Education Area"
considère la Géorgie comme un cas particulier et exemplaire démontrant comment
peut-on utiliser effectivement le procès de Bologne pour faciliter une reforme
profonde de l'enseignement supérieur et répondre aux besoins sociétaux. La structure d'enseignement en trois cycles, l'ECTS, le supplément au Diplôme
sont déjà mise en place dans toutes les Universités accréditées. Un système interne
d''Assurence Qualité a été lancé depuis 2006. Selon le plan d'action national, le
cadre national des certifications serait adopté à la fin de 2008.
Il reste cependant encore beaucoup à faire quant à la réforme du contenue des
études, la réforme des curricula, de la méthodologie et des instruments
d’enseignement, la rénovation de l’infrastructure.
Toutefois, l’autonomie des universités d’organiser librement l’enseignement et la
gestion de l’université conformément aux exigences du procès de Bologne ouvre
largement les possibilités de développement des formes les plus différenciées de
l’enseignement au sein des universités.
2. Le contexte universitaire
xelisufleba da sazogadoeba 82
L’Université d’Etat Ilia Chavchavadzé est né d’une fusion de deux universités
publiques en 2005, parallèlement aux procédés de mise en place de la réforme
universitaire lancée par la loi de 2004. La création d’une nouvelle grande
université publique en Géorgie visait à diversifier les formes traditionnelles
d’études supérieures publiques.
Les élections des nouveaux organes de la gestion conformément aux exigences de
la division des pouvoirs académique et financier, l’adoption d’un nouveau Statut
de l’Université, la réorganisation interne et l’ambition des universitaires à créer
une institution d’excellence ont été accompagnés par l’adoption d’un plan de développement stratégique de l’université pour 2006-2016 par le conseil
académique. Dans les documents fondateurs , l’Université est défini comme
l’union des étudiants et des professeurs, une institution multifonctionnelle
d’enseignement et de la recherche qui visent à développer les sciences
fondamentales à fin de tracer la voie vers la prospérité économiques de la
Géorgie, la libéralisation et la démocratisation de la situation politique, la
protection et l’utilisation raisonnable de l’environnement, le renforcement des
capacités de la défense nationale et le préservation de la diversité culturelle, ainsi
que l’application du principe de l’enseignement tout au long de la vie en Géorgie.
Cette union se fonde sur les 3 principes fondamentaux : la liberté académique, la
liberté de pensée et de la conscience et la liberté de choix.
Il a été très important pour l’Université de déclarer ces valeurs de la liberté comme fondement pour le développement des programme d’études de l’Université. Les
étudiants, les professeurs et les chercheurs sont libre dans leur choix des sphères
de l’enseignement et la recherche, les directions, les collaborateurs et les
dirigeants.
La participation des étudiants à la formation de leur propre programme d’études
est une nouveauté pour les universités publiques géorgiennes. A la différence de
l’ancien système d’enseignement soviétique, orienté sur le « bombardement
intellectuel » des étudiants ne leur laissant plus le champ de réflexion, d’analyse et
de critique, surtout en matières humanitaires et sociales, l’objective de l’Université
d’Etat Ilia Chavchavadze est non seulement de transmettre les connaissances aux
étudiants, mais de les équiper des capacités nécessaires de la lecture et l’analyse de texte scientifique ou littéraire, de porter à leur connaissances les méthodes
modernes de la recherche, de développer leur capacité d’articuler leur idées
argumentés en forme écrite et orale, de les habituer au travail en groupe et à la
participation à la prise de décision , de leur donner des atouts pour faire face aux
exigence de la société des connaissances.
Le principe de libre choix du programme d’études pour les étudiants se manifeste
facilement dans l’organisation du processus de l’enseignement au sein de
l’Université. C’est l’étudiant en premier lieu, qui est au centre de l’enseignement.
Grace à une très longue liste de certifications et qualifications offertes par
l’Université, ce choix est rendu encore plus réel mais en même temps encore plus
délicat. Les diplômes délivrés par l’Université comprends des qualifications de BA, MA, PhD, Diplôme spécialisé, Certificat de formation professionnelle,
xelisufleba da sazogadoeba 83
commencé par un PhD en Philosophie fini par un Diplôme spécialisé en Métiers de
Théâtre ou Certificat de formation professionnelle de Guide touristique. Le rôle
des tuteurs et de la méthodologie de l’enseignement à distance est alors immense
pour l’orientation du processus d’enseignement des étudiants et VERS les
étudiants. En même temps l’utilisation des Technologies de l’Information et de la
Communication (TIC) en enseignement n’est pas une finalité en soi-même. Elle
est un des moyens administratifs les plus efficaces pour atteindre les objectifs de
l‘Université.
Chapitre II. L ‘utilisation des technologies de l’ODL à l’Université d ‘Etat Ilia
Chavchavadze
L’utilisation des technologies de l’enseignement libre et l’enseignement à Distance
est récente aux universités géorgiennes. L’université d’Etat Ilia Chavchavadze n’a
pu commencer à investir en infrastructure informatique qu’à partir de 2005.
Cependant des formes spécifiques pour l’ODL sont déjà mise en place (1), d’autres
sont en préparations (2) .
1. Les technologies de l’ODL mise en place
L’objectif de l’introduction des technologies de l’ODL ont été inscrite dans le plan du développement stratégique de l’UniversitéError! Bookmark not
defined.Error! Bookmark not defined.. Ainsi , les fonds nécessaires ont été
mobilisés pour développer une infrastructure nécessaire pour une telle entreprise.
Les TIC ne sont pas encore des technologies accessibles pour la majeure partie des
étudiants et des professeurs de l’Université, l ‘Université ne disposait pas d’un
nombre des ordinateurs nécessaire. Pour commencer à penser à l’introduction des
TIC au processus de l’enseignement il a fallu avant tout d ‘équiper l’Université
avec un certain nombre d’ordinateurs personnels. Le nombre des ordinateurs n’est
pas encore satisfaisant, mais c’est les étudiants ainsi que les professeurs ont
l’accès limité dans le temps mais gratuite aux ordinateurs dans les salles
informatique de l’Université. La connexion gratuite à l’Internet est disponible depuis tous les ordinateurs de
l’Université. Une condition nécessaire pour l’application des technologies de
l’ODL est désormais satisfaite.
Une des objectifs a été la création des matériaux d’études électroniques disponible
et accessible gratuitement pour les étudiants. Un des problèmes de l’enseignement
supérieur en Géorgie est le manque des matériaux d’études de qualité et le prix
élevé et par conséquent non accessible pour tous les étudiants.
La vision de l’Université d’Etat Ilia Chavchavadze à cet égard est de créer des
nouveaux matériaux d’études et de les rendre accessibles au plus grand nombre
des étudiants. La façon bien expérimentée de le faire est l’utilisation des
technologies ODL, de créer des matériaux sur le support électronique et de les
rendre accessible via le Web Site de l ‘Université une fois les ordinateurs connectés à l’Internet sont mis à la disposition des étudiants. Dans ce contexte
tous les principaux matériaux d’études pour les étudiants depuis la rentrée
xelisufleba da sazogadoeba 84
universitaire 2006-2007 sont disponibles sur le site internet de l’Université
http://www.iliauni.edu.ge/ge/index.php?id=74,264,0,0,1,0 et sont téléchargeables
gratuitement.
Un des éléments essentiels pour rendre accessibles l’utilisation des TIC dans
l’enseignement a été l’introduction des cours obligatoire des TIC en premier
semestre des études pour tous les étudiants n’ayant pas des connaissances de base
en TIC.
Enfin, L’Université d’Etat Ilia Chavchavadze étant une deuxième université
publique quant au nombre d’étudiants inscrits, nécessitait un système accessible et flexible de la gestion du processus de l’enseignement et de l’orientation des
étudiants. Pour faciliter le choix et la gestion du programme de l’enseignement
par l’étudiant lui/elle-même et la communication entre les étudiants, le service de
la gestion de l’enseignement et les professeurs, un web-based système de la
gestion des programmes d’enseignement a été lancée à la rentrée scolaire 2007-
2008. Le système permet aux étudiants non seulement de s’enregistrer sur les
cours de leur choix, mais aussi de consulter les syllabi des cours et les résultats
des examens, d‘échanger la correspondance avec les professeurs.
2. Les projets du développement des technologies de l’ODL
L’effort de l ‘Université à créer et à diversifier les technologies de l’ODL en
parallèle de la rénovation des programmes de l’enseignement depuis 2005 a abouti
à la création d’un fondement très basique pour le développement des technologies
de l’ODL. Pour réaliser sa mission déclarée de rendre les études accessible aux
étudiants de différents besoins spécifiques, de mettre en place un système de
l’enseignement tout au long de la vie et à développer chez les étudiants les
capacités d’étude indépendante, un immense travail reste à réaliser. Nous allons
énumérer les principaux projets en conception :
Les matériaux d’études : l’Université compte l’extension de la pratique de la mise
en disposition sur le Web de tous les matériaux d’étude électronique. Les matériaux d’études seront créés et traduits et publié sur le web. La diversification
des formes du matériel d’études sera assurée avec le soutien du Centre d’études
audio-visuelles auprès de l’université. Il est prévu de coordonner les objectifs
d’études des étudiants du Centre d’études audiovisuelles avec le besoin de création
des matériaux audiovisuelles d’enseignements pour les étudiants de l’Université.
Cette coopération est rendu possible grâce au caractère pluridisciplinaire de
l’Université.
Le système de l’évaluation : l’absence de la possibilité de l’évaluation des
étudiants à distance est à dépasser. Bien que les TIC sont utilisés en matière
d’évaluations avec le computer based système d’examinassions, il n’est pas encore
possible l’examinassions en ligne.
La formation du personnel: le plus grand problème à aborder reste le manque de compétences des techniciens informatiques, mais aussi du personnel académique
quant aux technologies et à lq méthodologie de l’enseignement libre et à distances.
Tous étant motivé et maitrisant des compétences générales en TIC, sont pas
suffisamment équipé des connaissances et d’expériences nécessaires pour la
création des logiciels, des programmes et des matériaux d’enseignement adaptés
aux besoins de l’enseignent à distances.
La Télé-université : Une vaste idée de la télévision universitaire circule à
l’Université, cependant il n’y a pas encore une claire visions quant aux résultats
précis à atteindre, le financement et l ‘efficience d’une telle entreprise.
Pour résumer, la formation du personnel aux méthodologies de l’ODL reste le
problème principal à résoudre, dont la résolution sera indispensable pour le prochain développement de cette technologie de l’enseignement.
Chapitre III. Le développement de l’ODL en Géorgie: les opportunités et les
risques
Le besoin du développement des technologies de l’enseignement à distance est
déclaré au niveau national et européen. Mais l’introduction et l’utilisation des
technologies de l’ODL aux universités géorgiennes ne peuvent pas être les
objectifs en eux-mêmes. En effet, il serait erroné de créer que l’introduction des
technologies de l’ODL pourraient par définition relever les défis de la réforme
universitaire. Par contre, elles nous offrent une technique nouvelle de
l’encadrement du contenu des études qui pourrait faciliter la rénovation du système
de l’enseignement supérieur. En examinant l’expérience de l’Université d’Etat Ilia
Chavchavadze, nous pouvons constater les nouvelles opportunités que l’introduction des l’ODL peut apporter au système de l’enseignement supérieur
géorgien (1), mais aussi les obstacles du développement de l’ODL dans le cadre de
l’enseignement supérieur géorgien (2).
1. Les opportunités du développement de l’ODL en Géorgie
L’utilisation des technologies de l’ODL peut servir comme un moyen efficace
d’améliorer la qualité de l’enseignement et la cohésion sociale en matière de
l’éducation. Le problème de la qualité de l’enseignement supérieur en Géorgie a ses origines
historiques. Le système actuel de l’enseignement supérieur en Géorgie s’est
développé aux cours du XX siècle, sous la pression de l’Union Soviétique. Bien
que les universitaires géorgiens se sont opposés à la censures du régime en gardant
leur individualisme et l’esprit critique, la plus part des fondateurs de l’Université
ont été exécutés sous le régime stalinien au cours des années ‘30. Les résultats de
la domination soviétique ont des racines profondes dans le système de
l’enseignement supérieur malgré les efforts en vue de le transformer selon les
exigences du procès de Bologne.
Par contre, les défis de la cohésion sociale en matière de l’éducation sont liés aux
problèmes économiques et sociaux caractéristiques au pays en voie de
développement.
xelisufleba da sazogadoeba 86
Bien que les techniques de l’ODL ne sont appliqué à l’Université d’Etat Ilia
Chavchavadze que depuis 1,5 ans, les opportunités qu’elles peuvent apporter au
système de l’enseignement supérieur national sont déjà visibles :
L’application de la nouvelle conception de l’enseignement : Le développement de
l’ODL peut aller en concert avec le changement de l’orientation de l’enseignement
du centrisme de l’enseignant aux procès de l’enseignement centré aux besoins
individuels de l’étudiant étant un élément essentiel de la science de l’éducation
constructiviste. Etant donné le nombre élevé des étudiants à l’Université (près de
20 000), la réalisation du libre choix donné aux étudiants quant à la création de leur parcours universitaire individuel par eux-mêmes a été rendu techniquement
faisable grâce au système la gestion du processus de l’enseignement basé sur le
Web.
Le développement de la coopération international : le problème de la qualité de
l’enseignement peut être résolu grâce à la coopération internationale et
l’introduction des diplômes conjoints. L’expérience de l’Université Ilia
Chavchavadze montre des résultats positifs de la réalisation des projets de la
coopération avec les universités européennes. Un exemple de la coopération avec
l’Université Paul-Valéry Montpellier III (France), l’Institut Universitaire Erasmus
de Bruxelles (Belgium) et l’Institut for European Studies – Vrije Universiteit
Brussel (Belgium) dans le cadre d’un programme Tempus montre comment la
coopération international peux être utilisé pour développer des méthodologies de l’enseignement à distance et créer les matériaux d’études correspondants.
L’utilisation des technologies peut garantir l’élargissement de la coopération
universitaire international. Mais le développement des technologies de l ‘ODL à
l’Université d’Etat Ilia Chavchavadze peut être lui-même faciliter la coopération
universitaire international, notamment concernant les doubles programmes avec
les diplômes conjoints et l’échange des matériaux d’études. L’ODL combiné avec
les diplômes conjoints serait des moyens non seulement d’améliorer la qualité de
l’enseignement supérieur géorgien et d’enrichir les matériaux d’études
universitaire, mais aussi servirait à l’échange culturel des étudiants et du personnel
des Universités.
Le développement des formations tout au long de la vie : l’introduction des technologies ODL peut être vue comme un outil confortable pour le
développement des formations initiales ou continues tout au long de la vie pour les
professionnels n’étant pas en condition de suivre les études ordinaires à cause de
leur condition de l’emploi, mais aussi pour les adultes d’ayant pas eu da chances
de suivre les études ordinaires.
L’accès à l’enseignement supérieur pour les étudiants aux besoins spécifique :
L ‘intégration dans le système de l’enseignement supérieur de différents groupes
sociaux reste un problème immense pour la Géorgie. L’application des
technologies de l’ODL à l’Université Ilia Chavchavadze montre l’utilité d’une
telle technologie d’enseignement pour rendre accessible les études supérieures aux
personnes aux besoins spécifiques en raison de l’handicap ou d’autres problèmes
xelisufleba da sazogadoeba 87
de déplacement (enseignement supérieur et formation professionnel pour les
détenus).
2. Les obstacles du développement des technologies de l’ODL
Les résultats positifs qu’on puisse atteindre en développant les technologies de
l’ODL en Géorgie son considérables. Néanmoins, on constate quelques obstacles et risques lié à une telle entreprise :
L’absence d’une politique nationale: Bien que la nécessité du développement de
l’enseignement à distance est constaté sur plusieur reprise au niveau politique, y
complis le plan d’action dans le cadre de la politique de voisinage entre l’Union
européenne et le Géorgie, une politique de l’Etat en la matière n’est pas encore
bien définie en Géorgie. Par conséquent, il n’existe pas de législations speciales
concernant l’utilisation des TIC en matière de l’éducation. Cependant, il y a des
tentatives de discussions sur le développement des politiques nationales dans le
cadre de la coopération des pays du Sud Caucase (Azerbaïdjan, Arménie,
Géorgie). Ainsi, un groupe da travail a été créé depuis 2003 sur l’enseignement à
distance dans les pays de l’Asie Centrale et du Sud Caucase composé par des
représentants des ministères concernés, des institutions de l’enseignement supérieurs et des associations intéressées. La tentative de la mobilisation au niveau
international a même abouti à un projet de l’aide technique de l’Union européenne
«Le développement des e-sociétés en Sud Caucase », qui prévoyait la mise en
place d’un équipement technique et une expertise en matière de création et le
développement de l’enseignement supérieur basé sur Internet. Par contre, un des
missions du groupe d’élaborer les recommendations concernant les politiques de
l’enseignement à distance et des recommendations sur les questions législatives
n’a pas encore abouti à l’adoption d’une politique nationale à cet égard.
Cependant, le programme du Gouvernement pour 2008-2012 prévoit la définition
de la politique et l’adoption de la lois sur les signatures électroniques légalisant
l’utilisation de signatures électroniques dans les secteurs privé et public. Cette initiative pourrait en même temps servir comme une base juridique pour
l’enseignement supérieur à distance basé sur le WEB. En même temps la définition
d’une politique nationale concernant l’enseignement à distance reste un défi à
aborder.
L’absence des standards de l’assurance qualité : Si l’absence d’une politique
nationale en matière de l’enseignement supérieur est considérée comme un facteur
négative pour le développement de l’ODL en Géorgie, en même temps l’absence
des clauses législatives et des standards spécifiques de l’assurance qualité en
matière de l’enseignement à distance peut pousser le développent de
l’enseignement à distance sans le contrôle de la qualité ce qui pourrait entrainer
des effets extrêmement négatifs. Les risques du développement d’une forme de
l’enseignement supérieur sans les standards bien définies de qualité sont très élevés en Géorgie. L’expérience d’une large diffusion du secteur privé de
l’enseignement supérieur aux années ’90 nous a montré les effets négatifs d’une
xelisufleba da sazogadoeba 88
diffusion des services de l’enseignement sans aucun moyen de l’assurance qualité
conditionnés par une demande élevée pour les voies faciles pour l’obtention des
diplômes des études supérieures. Ces résultats négatifs sont en train d’être
dépasser depuis 2005 avec l’ introduction d’un système de l’assurance qualité en
enseignement supérieur, mais la demande et la tentation pour des moyens facils de
l’obtention des diplômes sont encore présentes. Dans ce contexte l’assurance
qualité en matière de l’enseignement à distances est en même temps un défit mais
aussi le garant du succès de cette forme de l’enseignement.
Le manque de savoir-faire en la matière : Même si on voudrait poser des conditions et standards prescrit pour l’enseignement à distance au niveau national,
il faudrait d’abord développer les compétences nécessaires pour la création des
programmes et des logiciels de l’enseignement à distances au niveau universitaire.
L’absence des professionnels en matière de technologies de l’enseignement à
distance au niveau du personnel technique, administratif et académique reste un
obstacle important pour le développement de l’ODL en Géorgie. Une tentatives
dans ce contexte a été le programme de l’aide européenne «Le développement des
e-sociétés en Sud Caucase » dans le cadre du quel des formations de courte durée
ont été organisé pour le personnel technique par un expert de IMC (Allemagne),
mais au noveaux national la formation du personnel académique, administratif et
technique reste un défi à aborder.
Le manque des compétences de base en TIC : Le niveau insuffisant des étudiants mais aussi du personnel académique des Universités géorgiennes reste un obstacle
pour le développement des technologies de l’ODL en Géorgie. Ce n’est qu’à partir
de 2005 qu’un projet de développement de l’infrastructure informatique des écoles
publiques a été initié en Géorgie avec le programme « irmis naxtomi » (DEER
LEAP). L’objective du programme est l’introduction et la facilitation de
l’utilisation des TIC dans les écoles publiques géorgiennes. Mais les résultats de ce
projets ne sont pas encore très visibles et ne garantisse pas encore un niveau
homogène même basique en TIC des bacheliers et ainsi de futures étudiants. Alors,
l’introduction des technologies de l’e-learning aux Universités nécessite une
formation complémentaire des étudiants en TIC.
conclusion L’expérience de l’Université d’Etat Ilia Chavchavadze en matière de
l’enseignement libre et à distance nous amène aux conclusions suivantes:
- Les technologies de l’ODL sont des techniques recentes pour le
système de l’enseignement supérieur géorgien mais vont de concert avec
la réforme universitaire ;
- L’introduction des technologies de l’e-learning dans
l’enseignement supérieur pourrait à la fois faciliter la modification du
processus de l’enseignement et de le rendre centré sur l’étudiant, la
diffusion de la coopération international en vue monter des programmes
aboutissant aux diplôme conjoints et l’intégration dans l’enseignement
supérieur des personnes aux besoins spécifiques.
xelisufleba da sazogadoeba 89
- Pour maintenir les initiatives des universités du développement
de l’ODL et pour les encourager une politique nationale relative à la
matière devrait être adopté et appliquer.
- Pour garantir le succès et la crédibilité de l’ODL les standards de
l’assurance de qualité devront être élaboré et assurés
- La formation du personnel universitaire et technique devrait être effectué pour faciliter la diffusion et la diversification des formes de
l’ODL au sein des université géorgienne.
- le soutient de la communauté universitaire internationale et le
développement des projets de coopération interuniversitaire internationale pourrait faciliter la résolution des problèmes lié au développement future
de l’ODL .
gamoyenebuli literatura: 1. POLITIQUE EUROPÉENNE DE VOISINAGE, Plan d’action UE-Géorgie, 14
novembre 2006, in http://ec.europa.eu/external_relations/georgia/index_en.htm;
Déclaration du Sommet de Bucarest publiée par les chefs d’État et de
gouvernement participant à la réunion du Conseil de l’Atlantique Nord tenue à
Bucarest le 3 avril 2008 in http://www.nato.int/docu/pr/2008/p08-049f.html ;
2. mTqvrobis programa 2004
3. David Crosier, Lewis Purser & Hanne Smidt, Trends V: Universities shaping the
European Higher Education Area, Association européenne des universités, 2007,
p. 75-77, dans http://www.eua.be/index.php?id=128#c399
4. Focus sur les structures de l’enseignement supérieur en Europe 2006/2007
Evolutions nationales dans le cadre du Processus de Bologne, EURYDICE, Le
réseau d’information sur l’éducation en Europe, pp 165-170, dans
ganxorcieleba; 4. strategiis kontroli da srulyofa _ Sedegebis
mimoxilva da da-skvnebi strategiis Semdgomi srulyofisaTvis.
dinamiuri strategiuli menejmentis modeli mss-Tvis aRwers process, romlis saSualebiTac mss-i gansazRvraven sakuTar survilebs, miznebs da miRwevebis sasurvel dones; gadawyveten, rogori moqmedebebis gatarebaa saWiro dasaxuli miznebis Tavis droze Sesasruleblad, xSirad cvalebadi gare samyaros pirobebSi; atareben am moqmedebebs da Sedegebis Sefasebis gziT gansazRvraven winsvlis temps. Ees qmnis sakuT-ar gamocdilebaze dayrdnobiT swavlis safuZvels da Semdgomi srulyofis saSualebas. dinamiuri modelis Sesabamisad SeiZleba davaskvnaT, rom strategiuli menejmentis
xelisufleba da sazogadoeba 107
srulyofili procesi mss-Si Sedgeba Semdegi Tanmimdevrobisagan: 1) mimdinare situaciis analizi mss_Si maTi produqciis, bazrebis, damaxasiaTebeli konkurentuli upiratesobebis, mflobeli_xe-lmZRvanelis piradi miznebis gaTvaliswinebiT da Sesabamisad, momxmarebelTa dakmayofilebis mizniT misiis, miznebis da Rirebulebebis gansazRvra; 2) gare garemos analizi_SesaZleblobebisa da safrTxeebis Sefaseba, romelsac qmnian konkurentebi, momwodeblebi, ekonomikis socialur-politikuri gavlena, aseve teqnologiebis gavlena, rac aamaRlebs mss-is produqciis faseulebas momxmareblisaTvis; 3) Sida garemos analizi _ Sida SesaZleblobebis, upiratesobebis da naklovanebebis Sefaseba; 4) im mTavari faqtorebis gansazRvra, romlebic amaRleben kompaniis efeqturebas da zrdian strategiul problemebs da romlebmac SesaZlebelia zegavlena moaxdinon kompaniis momavali ganviTarebis mimarTulebaze;E5) miznebisa da mTavari strategiis alternatiuli variantebis gansazRvra; 6) cvlilebebis ganxorcieleba adamianTa SesaZleblobebis zrdis procesis (produqtebis da momsaxu-rebis) gasaumjobeseblad; 7) samomxmareblo faseulobis da biznesis efeqturobis srulyofis monitoringi; 8) moqmedi strategiebis Sedegebis analizi da momavlisTvis strategiuli menejmentis srulyofis mizniT daskvnebis gakeTeba. Cvens mier ganxiluli rva ZiriTadi nabiji marTlac iZleva imis saSualebas, rom sworad ganisazRvros prioritetebi kompaniis moqmedebebSi, romelsac surs iyos warmatebuli, konkurentuli strategiis SemuSavebisa da gamoyenebis Sedegad. Tanamimdevrulad ganxorcielebuli strategiis formirebis, realizaciis da Sefasebis procesebi _ aramarto uzrunvelyofs momxmareblebis dakmayofilebas, aramed, iZleva saSualebas gakeTdes daskvnebi Tavisi wina moqmedebebidan da qmnis safuZvels, kompaniis strategiuli gegmis da menejmentis Semdgomi srulyofisaTvis. strategiuli menejmenti warmoadgens iseT process, romlis ara mxolod rogorc disciplinis Seswavlaa saWiro, aramed, saWiroa Rrmad garkveva masSi da gaazreba. Eesaa procesi, romlis saSualebiT sawarmoebi gansazRvraven Tavis miznebs da progresis sasurvel doneebs, iReben gadawyvetilebebs iseTi moqmedebebis ganxorcielebaze, romlebic aucilebelia dasaxuli miznebis dadgenil droSi Sesasruleblad. aseve, xSirad moqmedebis sferos cvalebadobis pirobebSi anxorcieleben am qmedebebs, xolo Semdeg ki afaseben miRweul
xelisufleba da sazogadoeba 108
progress da miRebul Sedegebs. Eesaa procesi, romelic uzrunvelyofs cvlilebebis SesaZleblobas aseve, modificirebas, koreqtirebas da moqmedebebis mimarTulebisa da xasiaTis srul cvlilebas im momentSi da im dros, roca es saWiroa.
moqmedebis Tanmimdevroba, romelic moicavs strategiuli menejmentis yvela oTxive models, SeiZleba warmovidginoT Semdegi saxiT: 1) gaviziaroT mimdinare strategiuli situacia; 2) CamovayaliboT saWiro misaRebi strategiebi: 3) ganvaxorcieloT SerCeuli strategiebi; 4) gamovitanoT Sesabamisi daskvnebi (SevafasoT, gavakeToT daskvnebi da am gziT srulvyoT da ganvaviTaroT strategia). amrigad SeiZleba imis mtkiceba, rom strategiuli menejmentis procesi mimdinareobs oTx stadiad: 1) mimdinare situaciis codna-gaazreba, _ esaa SesaZleblobebisa da safrTxeebis gamovlena, romlebsac warmoqmnis sawarmos gare saqmiani garemo da misi SeTanadeba mis Sida resursebTan, Zlier da sust mxareebTan. 2) strategiis formireba _ esaa biznesis misiis SemuSaveba, rogorc moklevadiani ise grZelvadiani miznebis dasaxva, strategiaSi prioritetebis gansazRvra. strategiis formireba gulisxmobs aseve, resursebis ganawilebas, gadawyvetilebebis miRebas diversifikaciis, serTaSoriso bazrebze gasvlis, mowodebasTan an gasaRebis saagentoebTan Serwymis, erTobliv sawarmoebSi monawileobis Sesaxeb. grZelvadiani strategia sawarmos akavSirebs konkretul produqtTan, bazrebTan da konkurentul produqtebTan, bazrebTan da teqnologiebTan. sworedac, rom strategia gansazRvravs grZelvadian konkretul upiratesobebs. sawarmos umaRlesi xelmZRvanelebi pasuxs ageben strategiis gasaZliereblad maT mier miRebul gadawyvetilebebze, radganac maT ekisrebaT pasuxismgebloba sawarmos resursebis mobilizaciaze strategiis praqtikuli realizaciisTvis. 3) strategiis danergva da realizacia _ esaa, organizaciis farglebSi aucilebeli pirobebis Seqmna, romlebic uzrunvelyofen strategiis Sesrulebas. strategiis realizacia Seicavs strategiis xelSemwyobi organizaciuli kulturis Seqmnas, efeqturi organizaciuli struqturis da personaluri motivaciis Seqmnas axali meTodebis Sesaswavlad da mosaZebnad, romelTa saSualebiTac isini SeZleben sakuTari wvlilis Setanas sawarmos saqmianobis efeqturobis amaRlebaSi. xSirad iTvleba, rom esaa strategiuli menejmentis yvelaze rTuli stadia, radganac is moiTxovs disciplinas, personalis loialobas da garkveul wilad
xelisufleba da sazogadoeba 109
Tavdadebasac. strategiis warmatebiT realizacia emyareba xelmZRvanelebis unars Seasrulos lideris roli Tavisi personalisaTvis, daxmareba gauwion warmoebuli produqtis srulyofaSi (an SecvlaSi), organizaciuli procesisa da mowyobilebebis gaumjobesebaSi. (3) 4) strategiis Sefaseba da misi Semdgomi ganviTareba _ esaa strategiis agebis, gamoyenebis da saboloo Sefasebis procesis ganuyofeli damamTavrebeli stadia. strategiis Sefasebis aucilebloba aixsneba imiT, rom mimdinare momentisaTvis miRweuli warmateba jer kidev ver iZleva warmatebis garantias momavalSi: organizacia, romelic gancxromas eZleva miRebuli warmatebis Semdeg, kargavs temps (winsvlis stimuls), romelic ase aucilebelia gadarCenisaTvis, sul ufro zrdadi konkurenciis pirobebSi. kompaniis saqmianobis realuri kontrolirebisaTvis, saWiroa SemuSavdes misi saqmianobis efeqturobis maCvenebeli sistema. Ees maCveneblebi unda asaxavdes mTavar faqtorebs da srulyofis niSnebs, romlebic gavlenas axdenen adamianuri resursebis, produqtebisa da procesebis elementebis gaumjobesebaze. strategiuli kontroli iwyeba kompaniis Sida da gare garemoebis da saqmianobis pirobebis SeswavliT, grZeldeba misi saqmianobis efeqturobis SefasebiT da mTavrdeba dasmul strategiul amocanebTan SedarebiT, miRweulis kritikuli SefasebiT. SeiZleba iTqvas rom, garemos analizi, strategiis formireba, misi danergva da relizacia, aseve, Sedegebis Sefaseba nebismier msxvil organizaciaSi xorcieldeba sam mmarTvelobiT doneze: korporaciul, biznesis calke strategiuli qvedanayofebis doneze, da aseve, funqcionalur doneze. xels uwyobs ra organizaciis efeqturi komunikacebis, menejerebisa da TanamSromlebis urTierTqmedebis formirebas ierarqiuli barierebis gavliT, strategiuli menejmenti kompanias exmareba ifunqcioniros erTiani gundiT, romelic aerTianebs erTmaneTTan organizaciis yvela dones _ korporaciuls, funqcionalurs da calke strategiul qvedanayofs. Mmss-is did umravlesobas ara aqvT qvedanayofebi an damoukidebeli struqturuli erTeulebi. A A amis gamo metad mniSvnelovania dasasruls kidev erTxel aRiniSnos, rom strategiuli menejmentis sferoSi mcire firmebis umetesobaSi mxolod xelmZRvaneli an menejer-mflobeli warmoadgens firmis mTel potencials. imis gamo, rom firmis mcire sawarmos efeqturi saqmianoba didadaa damokidebuli imaze, Tu misma xelmZRvanelma (menejerma) rogor gaacnobiera mimdinare situacia da gaanaliza masze
xelisufleba da sazogadoeba 110
moqmedi faqtorebi, aucilebelia yuradRebis gamaxvileba mss-s xelmZRvanelze, rogorc iseT figuraze, romelic adgens gegmebs, axorcielebs moqmedebebs maT Sesasruleblad, akontrolebs Sedegebs da rac yvelaze ufro mTavaria, aqtiurad monawileobs praqtikaSi strategiuli menejmentis aTvisebasa da SeswavlaSi da rogorc strategi aviTarebs sakuTar SesaZleblobebs.
gamoyenebuli literatura: 1) Chan, S.Y. and Foster, J. M. (2001) Strategy Formulation in small business:
The Hong Kong experiences, International Small Business Journal, April-June, 56-
71.
2) Bowman, C and Faulkner, D. (2005) Competitive Corporate Strategy, Irwin,
London.
3) Analoui, (2000) What motivates senior managers? The case of Romania,
journal of Managerial Psuchology, 15 (4), 324-326
Summary
Genadi Iashvili , Irine Iashvili
Process of strategic management in small business.
The article deals with the process of strategic management in small business.
Dynamic model of strategic management in small enterprises is described and
explained as well. Discussed are the stages of strategic management in small enterprises.
Резюме.
Геннадий Яшвили, Иринэ Яшвили
Процесс стратегического менеджмента в малом бизнесе.
В изложенном труде рассмотрен процесс стратегического менеджмента в
малом бизнесе. Описана и пояснена динамическая модель стратегического
менеджмента в малых предприятиях.
Рассмотрены стадии стратегичесского менеджмента в малых предприятиях.
xelisufleba da sazogadoeba 111
CONTENTS
THEORY
Otar Kochoradze
Geopolicy and international relations
The comparative analysis of political and legal aspects of
a category “Space” 6
Vaja Shubitidze
National- State ideology and Georgia 27
Tengiz Endeladze
Military intelligence service - tool of national safety 36
Gelovani Nani
Political systems of Arab countries 47
Tengiz Grigolia
Transformation of Balkans geopolitical aerial 57
Rusudan Tabukashvili
Bernshtains' hypothesis of deficit 67
HISTORY
Temur Jagodnishvili
One aspect of the relationship between Niko Marri and Ivane Javakhishvili in the light of the modern Georgian thought 73
Tamar Antadze, Merab Kalandadze
Version of poisoning Napoleon 83
Chiora Taktakishvili
Facing Open and distance learning from different geographical and cultural
perspectives experiences of Ilia Chavchavadze State University 88
ECONOMICS
Genadi Iashvili , Irine Iashvili
Functional strategies of marketing in small business. 102
Genadi Iashvili , Irine Iashvili Process of strategic management in small business. 114
xelisufleba da sazogadoeba 112
СОДЕРЖАНИЕ
ТЕОРИЯ
Отар Кочорадзе
Геополитика и международные отношения
Сравнительный анализ политических и правовых аспектов категории
“пространства”
Важа Шубитидзе
Национально-государственная идеология и Грузия
Тенгиз Енделадзе
Военная контрразведка – инструмент национальной безопасности
Геловани Нани
Политические системы арабских стран
Тенгиз Григолия
Трансформация балканского геополитического пространства
Русудан Табукашвили
Гипотеза дефицита Бернштайна
ИСТОРИЯ
Темур Джагоднишвили
Один аспект взаимоотношений Нико Марра и Иванэ Джавахишвили в современной грузинской общественной мирововоззренческой призме
Тамар Антадзе, Мераб Каландадзе
Версии об отравлении Наполеона
Чиора Тактакишвили
Открытое и дистанционное образование с разных географических и
кульурных перспектив: опыт государственного университета им. Ильи
Чавчавадзе
ЭКОНОМИКА
Геннадий Яшвили, Иринэ Яшвили
Функциональные стратегии маркетинга в малом бизнесе.
Геннадий Яшвили, Иринэ Яшвили
Процесс стратегического менеджмента в малом бизнесе.
RUDIGER ANDRESEN – Professor of Economics of Berlin University,
Doctor of Honour of Georgian Technical
University NANA AVALIANI – Ambassador at large, PhD of History His Eminence ABRAHAM (GARMELIA) – Metropolitan of Western Europe
EVGENI BARATASHVILI – Professor of Georgian Technical University,
Head of Department of Economics and
Business Management GIORGI BAGATURIA – Professor of Georgian Technical University OTAR BAGATURIA – Responsible Editor, Georgian Technical
University, Doctoral Candidate TEMUR TODUA – Professor of Georgian Technical University VAKHTANG GURULI – Professor of Ivane .Javakhishvili Tbilisi State
University SHOTA DOGONADZE – Chief Editor, Professor of Georgian Technical
University, Head of Public Admimstration
Department GENADI IASHVILI – Professor of Georgian Technical University ROIN METREVELI – Academician of the Academy of Science of
Georgia KETI KOKRASHVILI – Professor of Georgian Technical University,
Head of the Administration OTAR KOCHORADZE – Deputy Editor-in-Chief, Professor of Georgian
Technical University RUSUDAN KUTATELADZE – Professor of Georgian Technical University,
Dean of Humanitarian-Social faculty MAIA CHKHEIDZE – Professor of Georgian Technical University,
Head of the Department of Foreign Languages
and Communication HARALD WERTZ – Professor of Informatics of Sorbona University
”Pari-8”
xelisufleba da sazogadoeba 116
РЕДКОЛЛЕГИЯ
НАНА АВАЛИАНИ – Посол по особым поручениям, доктор
исторических наук Владыко АВРААМ (ГАРМЕЛИЯ) – Митрополит Западной Европы РУДИГЕР АНДРЕСЕН – профессор экономики Берлинского
университета, почетный доктор Грузинского
технического университета ГЕОРГИЙ БАГАТУРИЯ – профессор Грузинского технического
университета ОТАР БАГАТУРИЯ – ответственный секретарь, докторант
Грузинского технического университета ЕВГЕНИЙ БАРАТАШВИЛИ – профессор Грузинского технического
университета, руководитель департаменгта
экономики и управления бизнесом ХАРOЛЬД ВЕРТЦ – профессор информатики Сорбонского
университетета «Пари-8» ВАХТАНГ ГУРУЛИ – профессор Тбилисского государственного
унивесритета им. Ив.Джавахишвили ШОТА ДОГОНАДЗЕ – главный редактор, профессор Грузинского
технического университета, руководитель
направления государственного управления КЕТЕВАН КОКРАШВИЛИ – профессор Грузинского технического
университета, глава администрации
университета ОТАР КОЧОРАДЗЕ – заместитель главного редактора, профессор
Грузинского технического университета РУСУДАН КУТАТЕЛАДЗЕ – профессор Грузинского технического
университета, декан гуманитарно-
социального факультета РОИН МЕТРЕВЕЛИ – академик АН Грузии ТЕМУР ТОДУА – профессор Грузинского технического
университета МАЙА ЧХЕИДЗЕ – профессор Грузинского технического
университета, руководитель департамента
иностранных языков и коммуникации ГЕННАДИЙ ЯШВИЛИ – профессор Грузинского технического