263046

7/23/2019 263046

1/179

T.C. STANBUL NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

MZK ANASANAT DALI

KOMPOZSYON TEORSANAT DALI

SANATTA YETERLK TEZ

MZKTE EMPRESYONST AKIM

F. ESRA TULGA

2502030085

DANIMAN: DUYGU NAL

EYLL 2009

STANBUL

7/23/2019 263046

2/179

KONU: MZKTE EMPRESYONST AKIM

F. ESRA BAKAYA TULGA

Z

Mzikte Empresyonizm konulu bu tezin amacEmpresyonizmin zelliklerini, 19. Yz-

yl ve 20. Yzyl arasnda kpr oluunun nedenlerini, nemini ve neticelerini aratr-

mak, dneme damgasnvuran sanatlar, bestecileri incelemek ve sonuta sanattaki ve

mzikteki bu srecin nemine ve zelliklerine dair bir deerlendirme ve yorum ortaya

koymaktr.

Konu balklarbu amaca uygun olarak seilmi, mzikte Empresyonizm ncesinde ha-

zrlayan faktrler ve sonrasnda 20. Yzyldaki yansmalar ile ele alnarak incelenmi,

yine analiz edilen rnekler bu anlay iinde belirlenmitir. Bu anlamda Empresyonizm

ncesi Avrupada Bat mzii genel olarak deerlendirilmi, Fransada mzik gelenei

Berliozdan itibaren ele alnarak, 19. Yzyl Fransz bestecileri stnde durulmutur. Bu

dneme rnek olarak ise FaurninRequiemi incelenmitir. iirsel melodiler, renk deni-zinde kayan armoniler yaratan Faur, Debussyden nceki 19. Yzyl Fransz bestecileri

arasnda kulland dilin zgnl asndan nemli bir bestecidir. Kromatiktir ancak

Wagner, Brahms veya Bruckner gibi deildir. Mzii Debussy gibi modal ve armonik

olarak lezzetlendirilmiolmasna karn, Debussynin ok abuk vazgetii armonik hi-

yerari geleneinin snrlamalariindedir. Ravel ve Debussynin mziinin n habercisi

saylan Faur, aynzamanda Ravelin de hocasdr. Empresyonistler iin bir kpr vazife-

si gren Faurnin ve onun bir eserinin, Empresyonizm ncesi dnemin analizi iin se-

ilmesinin sebebi budur. Empresyonist Dnem blmnde ise, Empresyonist mziin

tanm yaplm, etkilenen Fransz ve dier corafya bestecileri incelenmi, bu dneme

rnek tekil edecek analizler de dneme damgasnvuran Debussy ve Ravelden seilmi-

tir. Debussynin ve Ravelin YaylDrtlleri; iki bestecinin de erken dnem eserleri ol-

malar, tarzlarna ve sonra izleyecek olduklar yollara dair ilk iaretleri tamalar, ayn

iii

7/23/2019 263046

3/179

trde ve bu trdeki tek eserleri ve ayrca oda mzii repertuarnn ayrcalkleserleri ol-

malarnedeniyle iki besteciyi ve mziklerini kyaslamak asndan seilmitir. Empres-

yonizm sonrasdnemde ise, etkilenen bestecilere ve iz tayan eserlerine rnekler veril-

mitir.

Sonu blmnde Sanatta ve Mzikte Empresyonizmin zellikleri, farklar ve nemine

dair baznoktalarn altizilmive Empresyonizmin program mziinin bir alt kategorisi

olarak ve sanatnn yaklamna balbir ruhu da temsil ettii ve sadece gemie gml

bir akm olmaktan ibaret olmadkanaati ortaya konmutur.

iv

7/23/2019 263046

4/179

TITLE: IMPRESSIONIST MOVEMENT IN MUSIC

F.ESRA BAKAYA TULGA

ABSTRACT

The goal of this thesis, whose subject matter is Impressionist Movement in Music, is

to explore the characteristics of the Impressionist Movement and to understand the

reasons for, and the importance and consequences of it to be a bridge between 19 thand

20th centuries, to analyze composers and artists, and to carry out an evaluation of the

importance and characteristics of this period in music and art.

Titles and case studies are chosen according to the goal specified above and organized insections namely before, during and after the impressionist movement.

Faur, creating poetic melodies and harmonies that are flowing in the sea of colors, is an

important composer in terms of the authenticity of language among French composers in

19thcentury before Debussy. He is chromatic, but not like Wagner, Brahms or Bruckner.

Even though he has shaped his music in a modal and harmonic way like Debussy, he

stayed within the limits of tradition of harmonic hierarchy that Debussy had quickly

abandoned. Faur is regarded as the foreteller of Ravel and Debussys music and as

Ravels teacher. That is why Faur and his art work that function as a bridge for

impressionists are chosen for the analysis of the before-impressionism period.

Debussy and Ravels string quartets are composed at the early times of their career, bear

the first signs of their style and later work, are similar in format and also the only

samples they have written in that format, as well as important art pieces of chamber

music repertoire. Because of these similarities, these two musicians of the impressionist

period and their music are chosen to make a comparison and to paint a holistic picture of

the movement. In the after-impressionism period, composers and pieces that areinfluenced by that period are analyzed.

In the conclusion part, the characteristics, distinctions and importance of impressionism

in art and music are highlighted. As a sub-category of program music, impressionism is

expressed not only as a genre that is buried in the past but a genre that represents the

spirit in relation to the artists approach.

v

7/23/2019 263046

5/179

NSZ

stanbul niversitesi Devlet Konservatuarnda yazmolduum bu tezin konusu Mzik-

te Empresyonizmdir.

Tezin amac; Empresyonist Mziin, Empresyonizm iindeki yerini saptamak, Empres-

yonist Resimle benzerliklerini ve farklarnaratrmak, Empresyonist Mziin ncesinde

ve sonrasnda kklerini ve izlerini srmek, 20. Yzyl mziinin ok eitliliindeki

katklarn ayrmsamak, Empresyonizmin sanat tarihindeki ve Empresyonist Mziin

mzik tarihindeki rollerini tm boyutlaryla yorumlayarak bu konuda kapsamlbir kay-

nak oluturmaktr.

Bu tezi yazmamda bana cesaret veren, motivasyon bulmamsalayan, yol gsteren, de-

erli vaktini ayran, desteini hep arkamda hissettiim, ok sevdiim ve saydm by-

m, hocam ve danmanm Sayn Duygu nala, yine desteini konservatuar yllarm

boyunca hi esirgemeyen sevgili hocam Sayn Mete Sakpnara, beni mzikle tantran

ve bana mzii sevdiren, uzun bir koputan sonra tekrar mzie dnmeme vesile olan

sevgili piyano hocam Sayn Ova Sndere, bana emei gemitm dier deerli hocala-

rma, tez komitesine, konservatuarla bamkuran, benim iin her konuda her fedakarl-

yapmcanma, rahmetli annem Esin Bakayaya, bana almann, faydalve verimli

olmann deerini reten, beni akademik kariyer yapmam iin hep cesaretlendiren sevgi-

li babam Yaar Bakayaya, kendimi bildim bileli hep yanmda olan, sevgisiyle her an-

lamda bana her zaman g katan canm ablam Nivan Kabakya, bana her zaman sa-

b

rla destek olan sevgili eim Kamil Tulgaya, gsterdikleri anlay

sayesinde tezi bitir-meme imkan tanyan canlarm, oullarm Ali Tulga ve Kerim Tulgaya, ayrca destek

veren btn sevgili arkadalarma, zellikle Bingl Ataman ve Aslndere, ve yine ok

sevgili dostum Prof. Yeim Toduk Akie sonsuz teekkrlerimi sunuyorum.

Eyll 2009

F. Esra Bakaya Tulga

vi

7/23/2019 263046

6/179

NDEKLER

Z -------------------------------------------------------------------------------------------- iii

ABSTRACT--------------------------------------------------------------------------------- v

NSZ -------------------------------------------------------------------------------------- vi

NDEKLER TABLOSU------------------------------------------------------------- vii

NOTA RNEKLERLSTES---------------------------------------------------- ---- x

KISALTMALAR ------------------------------------------------------------------------- xii

GR --------------------------------------------------------------------------------------- 1

BLM 1

EMPRESYONZM 3

BLM 2

MZKTE EMPRESYONZM NCES19. YZYIL

2.1. 19. Yzylda BatMzii Gelenei 10

2.2. 19. Yzylda Fransada Mzik Gelenei 11

2.2.1. Hector Berlioz 1803-1896 12

2.2.2. Cesar Franck 1822-1890 16

2.2.3. Camille Saint Saens 1835-1921 18

2.2.4. Emmanuel Chabrier 1841-1894 22

2.2.5. Gabriel Faur 1845-1924 23

2.2.5.1. Requiem Analizi 24

2.2.6. Ernest Chausson 1855-1899 46

BLM 3

MZKTE EMPRESYONZM DNEM 1870-1920

3.1. Empresyonist Mzik 48

3.2. Fransz Empresyonist Besteciler 52

3.2.1. Claude Debussy 1862-1918 52

vii

7/23/2019 263046

7/179

3.2.2. Paul Dukas 1865-1935 72

3.2.3. Eric Satie 1866-1925 73

3.2.4. Albert Roussel 1869-1937 86

3.2.5. Maurice Ravel 1875-1937 86

3.2.6. Debussy ve Ravel YaylDrtlleri 108

3.2.6.1. Debussy YaylDrtls Analizi 111

3.2.6.2. Ravel YaylDrtls Analizi 117

3.3. Dier Corafyalarda Empresyonist Besteciler3.3.1. Isaac Albeniz 1860-1909 123

3.3.2. Frederic Delius 1862-1934 126

3.3.3. Ralph V. Williams 1872-1958 129

3.3.4. Alexander Scriabin 1872-1915 129

3.3.5. John Alden Carpenter 1876-1951 133

3.3.6. Manuel de Falla 1876-1946 134

3.3.7. Ottorino Respighi 1879-1936 135

3.3.8. Karol Szymanowski 1882-1937 137

3.3.9. Zoltan Kodaly 1882-1967 137

3.3.10. Igor Stravinsky 1882-1971 138

3.3.11. Sir Arnol Box 1883-1953 140

3.3.12. Charles T. Griffes 1884-1920 141

BLM 4

MZKTE EMPRESYONZM SONRASI 20.YZYIL

4.1. Empresyonizmden sonra 20. Yzyl Mzii 143

4.2. Empresyonizmden Etkilenen Sonraki Kuak Fransz Besteciler

4.2.1. Francis Poulenc 1899-1963 146

4.2.2. Maurice Durufle 1902-1986 148

viii

7/23/2019 263046

8/179

4.2.3. Olivier Messiaen 1908-1992 148

4.2.4. Henri Dutilleux 1916- 149

4.3. Empresyonizmden Etkilenen Dier 20. Yzyl Bestecileri

4.3.1. Duke Ellington 1899-1974 151

4.3.2. Ned Rorem 1923- 152

4.3.3. Bill Evans 1929-1980 153

4.3.4. Toru Takemitsu 1930-1996 154

4.3.5. Stephen Michael Reich 1936- 155

4.3.6. Philip Glass 1937- 157

SONU 159

KAYNAKA 163

ZGEM 168

ix

7/23/2019 263046

9/179

NOTA RNEKLERVE EKL LSTES

rnek 2.1 Faurnin elyaz

s

, Requiem, In Paradisium 25rnek 2.2 Requiem Giri 26rnek 2.3 Tenorlarn motif tekrar 27rnek 2.4 Kyriede temann nisonda tekrar 28rnek 2.5 Offertory A blm motifi 29rnek 2.6 Tenorlarn motif tekrar 30rnek 2.7 Orkestrann motif tekrar 31rnek 2.8 Orgun geipasaj 32rnek 2.9 Sopranolarn melodisi 32rnek 2.10 Orkestrann soprano melodisini tekrar 33rnek 2.11 Viyolalarn motif takdimi 34

rnek 2.12 Keman solosunun soprano izgisini tekrar

35rnek 2.13 Viyolann tonik kadans 37rnek 2.14 nc blm ana motifinin solist tarafndan tekrar 38rnek 2.15 Agnus Dei blmnn motifi 38rnek 2.16 Kodettadan kadansa gei 40rnek 2.17 Orkastrann giriblm temasnRe Majrde tekrar 41rnek 2.18 Libera Me blmnn ikinci temas 42rnek 2.19 Orgun motif takdimi 44

rnek 3.1 Tam-ton dizisi 50rnek 3.2 Pentatonik dizi 50rnek 3.3 Debussy YaylDrtls, Birinci Blm 51rnek 3.4 Paralel akorlar 51ekil 3.1 Gndoumu, Claude Monet 53ekil 3.2 Yamur Buhar ve Hz, Joseph Turner 54ekil 3.3 Kanogawann Byk Dalgas, Hokusai 56rnek 3.5 Petruka Akoru 76rnek 3.6 Debussy, Suite Bergamesque 77rnek 3.7 Satie, Sarabandes 78rnek 3.8 Satie, Prelude 80rnek 3.9 Debussy, Images, Hommage a Rameau 81rnek 3.10 Satie Akoru 81rnek 3.11 Satie, Le Fils des Etoiles 83rnek 3.12 Le Fils des Etoiles, oklu akor rnekleri 84rnek 3.13 Debussy, YaylDrtls, Birinci Blm temalar 112rnek 3.14 Debussy, YaylDrtls, kinci Blm temalar 112rnek 3.15 Debussy, YaylDrtls, nc Blm temalar 114rnek 3.16 Debussy, YaylDrtls, Drdnc Blm temalar 115rnek 3.17 Debussy, YaylDrtls, Birinci Blm temas 115rnek 3.18 Debussy, YaylDrtls, Birinci ve kinci Blm tematik

dnm rnekleri 116

x

7/23/2019 263046

10/179

rnek 3.19 Debussy, YaylDrtls, kinci, nc ve Drdnc Blmtematik dnm rnekleri 116

rnek 3.20 Ravel, Yayl

Drtls, Birinci Blm temalar

120rnek 3.21 Ravel, YaylDrtls, kinci Blm temalar 121rnek 3.22 Scriabin, Op. 8, No.12 Etdnn ilk iki ls 130rnek 3.23 Mistik Akor veya Prometheus Akor, 6-notalkarmak akor 131rnek 3.24 Sentetik Akorun dominant zellii 132

rnek 4.1 Reich, oklu akor rnei 156

xi

7/23/2019 263046

11/179

KISALTMALAR

A.e. AynEser

A.y. Yazara ait son zikredilen yer

s. sayfa

xii

7/23/2019 263046

12/179

GR

19. Yzyln ikinci yarsnda Fransada resim sanatnda ortaya kan ve btn sanat dal-

larn etkileyen Empresyonizm, 19. Yzylda hkm sren Romantizm ve 20. Yzyl

Modern Dnemi arasnda nemli bir kpr oluturur. 19. Yzyl sonlarnda, edebiyat ve

grsel sanatlardaki tm gelimelere ramen, Alman estetiinin etkisinden kurtulamayan

Fransz mziinin yeni rotasna yerlemesinde Claude Debussynin pay ok byktr.

Mziinin bu ekilde tanmlanmasndan holanmasa da en byk mzik empresyonistle-

rinden biridir. 19. Yzyln ikinci yarsndan itibaren bestecilerin milliyetilik tarzn

savunmalarve zgn tarz araylarile eitlilii artan ve 20.Yzylda artk tek bir ana

ve adagelenekten olumayp, aksine gelenek olarak ok daha bireysel kkenler ve

ilhamlardan meydana gelen Bat Mziinin geirdii bu evrim 1800lerin sonunda ve

20. Yzyln balarnda dev bestecilerin ektii tohumlardan kaynaklanr.

Bu tezin amacEmpresyonist mziin ieriini, roln ve yerini tm boyutlaryla ara-

trmak ve tanmlamak, 20. Yzyl Mziinin seyri zerindeki en nemli etkilerden biri

olarak kabul edilen Debussynin mziinin temsil ettii Mzikte Empresyonizm iinkapsamlbir kaynak oluturmak, 19. Yzyldan aldmiras, tad izleri srmek ve

20. Yzyldaki etkilerini ve yansmalarn irdelemek, artlar ve eksileriyle Empresyo-

nizmin sanat ve mzik tarihi iindeki nemini yeniden yorumlamaktr. Tez, bu anlay

iinde Empresyonizm, Mzikte Empresyonizm ncesi 19. Yzyl, Mzikte Empresyo-

nizm Dnemi, Mzikte Empresyonizm Sonras20. Yzylbalklaraltnda ele alnm-

tr. Tezin amalarndan biri de kavram kargaasnakla kavuturmak adna konuyla

balantlolarak adgeen btn kavramlarn aklamasna yer vermektir.

Birinci blm,Empresyonizm, Empresyonizmin Fransada resim sanatnda douunu ve

sonraki srecini anlatr. Mzikte Empresyonizm ncesi 19. Yzyl Dneminde Emp-

resyonist mziin hep ilikilendirildii resim ve edebiyat dnda Fransz/Bat Mzik

Geleneinden ald miras stnde durulmu, 19. Yzylda nemli Fransz bestecileri,

1

7/23/2019 263046

13/179

onlarn yarattklar katklar, etkilendikleri besteciler, dier tarihsel gelimeler irdelen-

mitir. Yine bu blmde dnemin ne kan kiilii Faurnin Requieminin analizine

yer verilerek, bu dnem mzii rneklendirilmitir. Mzikte Empresyonizm Dne-

minde ise bu dnemin zellikleri, bestecileri ve onlarn eserlerine yer verilmi, dneme

damgasn vuran Debussy ve Ravelin ayn trdeki tek eserleri, oda mzii

repertuvarnn ise ok ayrcalkl iki eseri olan Yayl Drtllerinin analizi yaplm,

kyaslamalarla farklarve benzerliklerinin altizilmitir. Son olarak Mzikte Empres-

yonizm Sonras 20. Yzyl mziine genel bir bak sunulduktan sonra, bu yzylda

Empresyonistik zellikler tayan bestecilerden ve eserlerinden bahsedilmitir.

2

7/23/2019 263046

14/179

BLM 1

EMPRESYONZM

Grsel Sanatlarda Empresyonizm ilk bata Klasik ve Romantik resme tepki hareketi

olarak ortaya kt. Gen sanatlar, 19. Yzylda FransayGerekilikakmyla tan-

tran ressam Gustave Courbet ve Barbizon ekolnn gerekiliini daha da yayarak,

kendilerinden nceki nesillerden daha hafif ve aydnlk bir tarzda resim yapmaya bala-

dlar. En mehur temsilcisinin Courbet olduu Gereki Hareket resimdeki btn edebi,

psikolojik, sembolik unsurlarprotesto etti. Konularnkesin, mkemmel, przsz, en

stn bitigrnts veren bir yzeyle resmeden Paul Delarocheun (17971856) tarih-

sel resimlerine ve mitolojik Roma Ekolne iddetle tavr ald. Bize imdi abartlgelen

bu tavrn izah, gerein hasretinden ve geleneki ressamlarn nem verdikleri unsurlarn

can skclndan ve sergiledikleri durutan kaynaklanyordu.

Empresyonistler tarihten yeni manzaralar yaratmak yerine, manzara ve modern yaam

resimleri yapmaytercih ettiler. Charles Gleyre ile alan gen Gerekilerden ekirdek

bir grup, Claude Monet, Pierre Auguste Renoir, Alfred Sisley ve Frdric Bazille dost

oldular ve beraber almaya baladlar. Bu ressamlarn yirmi yl balkaldklarEmp-

resyonizmin estetii, ar renk kullanm ve n rolne dayanr. Empresyonist resim

uygulamalarEugene Chevreaul isimli Fransz bir kimyacnn renkler zerine yaptbir

dizi deney ve almann ardndan yaymladRenklerin Uyum ve Ztlklarnn lke-

19. Yzylda Fransada ortaya kan, hem klasisizme hem de romantizmekarbir bakaldrolan ger-ekiliin amac, sanatklasik ve romantik akmlarn yapaylndan kurtarmak, adaeserler retmek vekonularnncelikle yksek snflar ve temalar arasndan deil, toplumsal snflar ve temalar arasndan

semekti.

Barbizonekol, 19. yzyldaFranszbir ressam grubu tarafndan uygulanan manzara resmi tarzntanmlamak iin kullanlr. Daha nceki idealize manzara resmi reddedilmi, ounlukla ak havada,dorudan gzlem yoluyla daha serbest ve gereki eserler meydana getirilmitir.

3

7/23/2019 263046

15/179

leri ve Sanatlara Uygulanmalar 1 adl kitabndan kaynaklanr. Chevraulun ortaya

koyduu bulgular yartonlarortadan kaldran ve siyahgizleyen bir kuram getiriyordu

ki bu da Empresyonist Ressamlarn en byk arzusuydu.

Empresyonist ressamlarn arasakademiyle ve yerleik sanat kurumlaryla iyi olmad

gibi, Empresyonistler hibir zaman ortak ilkelere gre davranma gibi bir yolu da seme-

diler. Resimlerinde bir sahne, grnm veya duygunun izlenimini vermeyi amalyor-

lard. Bu bakmdan Romantiklerin ve Gerekilerin eserlerinden farklbir durusergile-

diler.

Ondokuzuncu yzyl ortalarnda, mparator III. Napolyonun Parisi yeniden ina etme-ye girimesi ve Fransay savaa dahil etmesiyle deien atmosfere ramen, Gzel Sa-

natlar Akademisi Fransada sanat sahnesinde hala hkmn sryordu. Akademi her

sene Le Salon de Paris, Parisin Sergi Salonunda bir sanat gsterisi dzenliyor ve bu

sergide eserleri sergilenen sanatlar komisyon creti alyor, dl kazanyor ve saygn-

lklarnartryorlard.

1863de jri, douard ManetinLe djeuner sur l'herbe,ayrda len Yemeini srf

plak bir kadnbetimledii iin reddetti. Jrinin Manetin resmini keskin bir dille red-

detmesinin yansra, o sene, grlmedik sayda reddedilen baka eserler de olmasFran-

sz sanatlar arasnda bir frtna estirdi.

Napoleon, 1863te reddedilen resimleri grnce, halkn bu resimleri deerlendirmesi-

ne izin verilmesini emretti ve bylece, Salon des Refuss, Reddedilenlerin Salonu

ald. Sanatlar, 1867de ve sonra 1872de tekrar yeni bir Salon des Refuss 2al-

masnrica ettilerse de bu talepleri reddedildi. Salon des Refusssenelerce eletirmen-

lerin hmna urad. Nispeten yalca olan ve eserleri seneler evvel Monetyi ilk defa

ak havadaresim yapmasiin kkrtan ressam Eugne Boudin gibi dier bazilerici

1M. Diren Yardml, zlenimciler, (evrimii)http://www.ideayayinevi.com/sanat/izlenimcilik/izlenimci_sergi_1.htm, 15.01.2009.2Wikipedia, The Free Encyclopedia, Salon des Refuss, (evrimii)http://en.wikipedia.org/wiki/Salon_des_Refuses, 15.01.2009.

4

7/23/2019 263046

16/179

ressamlarda birlikte sergi yapmak iin davet ettiler ve sonunda 1874de Empresyo-

nistler, henz bu isimle bilinmezlerken kendi sergilerini dzenlediler.

Sergiyi gren eletirmen, gravr sanats, ressam ve oyun yazar Louis Leroy La

Charivarigazetesinde sert bir makale yazd. O zaman iin tannmayan bir sanatnn

bir resmini hedef alarak, makalesine Empresyonistlerin Sergisi adn verdi. Leroy,

Monetnin Sunrise, Gndoumu isimli resminin en fazla bir taslak olabileceini ve

bitmibir alma olarak tanmlanmasnn ok zor olduunu ifade etti. Leroy, izleyici-

ler arasndaki bir diyalog formunda yazsnyle srdrd:

zlenim Emindim Kendi kendime diyordum ki; ben de bir izlenim braktna gre, iinde birizlenim olmal ve o ne zgrlk ve ne kolay bir iilik! Duvar kad en ilkel halinde bile dahabitmilik tar, deniz manzarasna gre 3

Empresyonist terimi bir alay deil aksine onur iareti olarak sanatlar arasnda beeni

kazand. Hareketin iindeki teknikler ve standartlar deiiklik gstermekle birlikte,

bakaldrma ve bamszlk ruhu hareketi bir arada tuttu.

Eletirmen Louis Leroyun Claude Monetnin Sunrise, Gndoumu isimli resmine

ithafen La Charivaride yaynlanan hicivsel makalesinde kazara uydurmasyla ortaya

kan bu terim 19. Yzyln nemli bir sanat hareketini anlatr. Empresyonist dnce-

nin etkileri resim sanatnn dna yaylarak, Empresyonist Mzik ve Empresyonist

Edebiyata da nclk etmitir.

Empresyonistler akademik resmin, dier bir deyile gerekilik okulunun resmetme ku-

rallarn yktlar. Eugene Delacroix gibi ressamlarn almalarndan ilham alarak, ser-

beste kullanlan renklere izgiden daha fazla ncelik vermeye baladlar. Resmetmeyi

stdyonun dna, dnyaya kardlar. nceleri, sadece natrmort ve portreler deil,

manzaralar da ieride yaplyordu, ama Empresyonistler gnnn anlk, geici etkile-

rini ancak ak havada (en plein air) yakalayabileceklerini anladlar. Samimi pozlar ve

3Wikisource, Exhibition of the Impressionists, (evrimii)http://en.wikisource.org/wiki/Exhibition_of_the_Impressionists, 15.01.2009.

5

7/23/2019 263046

17/179

kompozisyonlarda, k oyunlarnda, parlak ve eitli renk kullanmnda gzellik arad-

lar. Empresyonist resmin zellikleri ksa, kesik fra darbeleri ve sulandrlmam, kar-

trlmamrenklerdi. Kanvaz zerinde kartrlmamrenkleri yanyana getirerek, bizim

onlaralglaymz yoluyla kartrdlar: o dier rengin izlenimini yaratarak. Sade ve

yeniliki kompozisyonlarla modern yaamn gereki sahnelerini resmederken, detay-

lardan ok, batan baa canl izlenimleri vurguladlar. Zamann gncel teknii olan,

kanvazda grlebilir fra darbeleri olmadan, neredeyse przsz bir yzey olutur-

maya karn, Empresyonistlerde fra vurulargittike daha belirginleti ve kompozis-

yonun bir parashaline geldi. Empresyonistler resmin yapldhallerzerine youn-

latlar ve konu hususunda tamamen kaygsz kaldlar. Ana hedefleri konunun sanatzerinde, o an braktizlenimitretmekti. Tabiata masum bir gz ile bakma eilimin-

deydiler, ana hatlarpus iinde yok olmakta olan dnyay, srekli deien haliyle gr-

yorlard. Empresyonist ressamlar, Romantik Ressamlarn destans temalarndan nefret

ediyorlard. Empresyonist ressamn kahramaninsan deil, kt. Konu olarak dans eden

kzlar, piknikleri, kaykla gezintileri, kafe manzaralarn ve doay setiler. Sanatlar

byl bir ehir olan Parisin yansmasve izlenimleriydi

Empresyonistlerin amac, resmini izmek yerine izlenimini uyandrmak, nesneye deil,

nesneye kar uyanan hisse ayna olmak, daimi gerei kavramak ve sabitlemek deil,

geici bir izlenimi yorumlamakt. 4 Bu, gizem ve belirsizlikten kanlmayan, aksine

bunlarn arzulandbir soyutlama sanatyd. Bu sanatta mutlakiyet yoktu, ve bu sanat

gerekliin antiteziydi. Empresyonizm, Ekspresyonizmden de byk lde farkldr.

Biimi nemseme, entelektellik ve zl ifadenin yerini duyarllk, hayal gc ve tesir

almtr.

Fransada Empresyonizmin ykseliinin tam da talyan sanatMacchiaioli ve Amerikal

Winslow Homer, Norveli Edvard Munch gibi dier baz ressamlarn da ak havada

resmetmeyi kefettikleri, o zamanki sanat piyasasnda hkm sren konulardan, formlar

4Oscar Thompson, Debussy Man and Artist, New York, Dodd, Mead & company, 1937, s.21.

6

7/23/2019 263046

18/179

ve normlardan uzak yntemler aramaya baladklarzamana rastlamasna ramen, Emp-

resyonistler tamamen harekete zg teknikler gelitirdiler.

nceleri muhalif olan izleyiciler, yava yava Empresyonistlerin, sanatsal kurumlarn

onaynalmasalar bile, konuyu gren gzn izlenimini yaratarak, karmakark teknikler

ve biimler ortaya koyarak, l l ve zgn bir gryakaladklarna kanaat getirdiler.

Empresyonistlerin gelenek d tarz ve konular olduka ilgi grmekteydi. Empresyo-

nistlerin en ateli savunuculararasnda Fransz yazar Emile Zola (18401902) da vard.

Zola, Empresyonist resimde kendi sanatsal ideallerinin yansmalarn grd. 1860 ve

70lerde Zola, ressamlarn sanat ve sanatlararas ilikilerine dair kuramlarn tartlddeiik stdyo ve kafelerdeki haftalk toplantlarna katlyordu. Zola, bu dnemde

Czanne, Manet, Empresyonist Claude Monet, Edgar Degas ve Pierre-Auguste

Renoirymakalelerinde savunur oldu. Zolann can dostu Pau Czanne (18391906)

ve sanatlarla ilikisi, L'Oeuvre1886, The Masterpiece,Bayaptadl romannn ya-

ymlanmasndan sonra onarlamaz bir biimde bozuldu.5Yaratcgcn farkna vara-

mayan yeniliki bir ressamn en son resmi nnde kendini asmasn tasvir eden bu ro-

man

, Czanne kendi yarat

l

ve yeteneinin rtl bir yorumu olarak grmeyi tercihetti. Zola bu romanyla nceleri arka kt ve destek verdii Empresyonizmde artk

gelecek grmediini ortaya koyuyordu. 1889da Monet dier Empresyonistlerle birlikte

Zolaya karlk verdi ve bir fon oluturarak Manetin Olympiaadlresmini satn alarak

Louvrea astrdlar.

Yazarlarolduu kadar ressamlarda gsz brakan gerein hasreti ve yanl idea-

lizmin ylgs, Empresyonistlerin gzellik yerine bir roman olgusunu; karakteri koyma-

larna yol at. Bir varln ya da bir mekann gerek karakterini aratrmak ya da ifade

Paul Cezanne, Post-Empresyonist Fransz ressam. Eserleri 19.Yzyln sanatsal gayretleri ile20.Yzyln yeni ve radikal farkllklar gsteren sanatarasndaki geiin temeli olduu sylenebilir.Cezanne 19.Yzyl Empresyonizmi ile 20. Yzyln sanatsal sorgulamann yeni izgisi Kbizm arasndabir kpr olmutur.5Encyclopedia Britannica, Emile Zola, (evrimii)http://www.britannica.com/EBchecked/topic/657747/Emile-Zola, 15.01.2009.

7

7/23/2019 263046

19/179

etmek, onlara Yunan-Latin idealinin telkin ettii, kurallara dayal, ayrcalklbir gzelli-

i aratrmaktan daha nemli, daha heyecan verici geldi. Flaman, Alman ve spanyollar

gibi etkileri btn Avrupa akademilerine hkmeden talyanlardan farklolarak, Fransz

Gereki Empresyonistler, nesillerinin artlarolan aklk, samimiyet ve ifade saflna

dayanarak, gzelinbunaltcve dar tarafllndan ve o eitimi izleyen metafizik ve so-

yutlamadan kendilerini ayrdlar. Empresyonizmin ba kahramanlar herhangi bir plan

veya programa uygun olarak almyorlard, ya da pein hkmleri yoktu. Hatta kendi-

lerini azat edilmi hissediyorlard: Renoir ertesi gn ne resmedeceini bilmediini b-

brlenerek sylyor,6Monet kularn t gibi resim yaptniddia ediyordu. Empres-

yonistler uyumlu bir grup olmalarna karn, hareketle balantlbtn sanatlar bam-sz olarak alabildikleri nemli bir zaman dilimini kendilerine ayryor, kar karya

kaldklar sorunlar kendi igdleriyle zyorlard. Zola bile o sralarda destekledii

bu grubu neyin bir arada tuttuunu kavramakta glk ekiyordu.L'Evenementadlma-

kalesinde bo yere doru tarifi bulmak iin abalyordu. Cafe Taranne ve Cafe

Guerboista Parisli ressamlarn almalarna dair tartmalar elbette oluyordu ancak

bunlar hep verimsiz kalyordu. Renoir Bir resmin nesnel mi znel mi olmasgerektiini

bana sormay

n, umrumda bile deil diyor,

7

Seuraty

(1859 1891) tedirgin edertarzdaki problemleriyle yzlemekle ilgilenmiyordu. Empresyonist Ressamlar Fransz

Akademi Resmi Salonundan bamsz olarak ilk sergilerini 1874de, yedinci ve sonuncu

6Yardml, a.y.7Yardml, a.y.

Georges Seruat Fransz ressam, Neo-Empresyonist.Neo-Empresyonizm, Fransz sanat eletirmeniFlix Fnonun 1886da Seruatnn oluturduu harekete verdii isimdir. Seruatnnaheseri,A SundayAfternoon on the Island of La Grande Jatte, hareketin balangcnbelirlemitir. Bu srada Fransann

Modern Dnemi zirvedeydi ve pekok ressam yeni yntem aray

iindeydi. Neo-Empresyonizmintakipileri zellikleehir manzaralar, kr manzaralarve deniz kenarlarna cezbolmulard. izgi verenklerin bilimsel temele dayanan yorumlarNeo-Empresyonistlerin kendilerine zg adasanatlarnnzellikleriydi. Resim noktaclk, dier adyla pointilizm (pointillism) teknii, ilk bata en belirgin teknikolmasnedeniyle Neo-Empresyonistlerce ok sk kullanlr. Neo-Empresyonizme birka alternatif terimdaha vardr ki her biri dierinden farkldr: Chromoluminarism; Seurat tarafndan tercih edilen, onun

sanatsal tarznn merkezi olan renk ve k almalarnvurgular. Divisionism; daha ska kullanlan birterim olup, daha ok Neo-Empresyonizmle dnml kullanlr. Ana renklerle uygulanan fradarbelerini anlatr.

8

7/23/2019 263046

20/179

sergilerini 1886da yaptlar. Bu sre zarfnda kiisel tarzlarngelitirmeye devam ettiler.

Ancak hepsi, eserlerinde teknik zgrln prensiplerini, konuya gelenekselden ziyade

kiisel yaklamve tabiatn gerek bir tekrarnteyit ettiler. 1880 ortalarna gelindiinde

Empresyonist grupta her ressam giderek kendi estetik ilgisi ve prensiplerinin izini srer

oldu. Ancak Empresyonizm ksa sreli varlnda,sanat tarihinde bir devrim olmayba-

ard. Empresyonizm, kendisini resimde takip edecek olan Post-Empresyonizm,

Fovizm, gibi eitli hareketler iin yeni ufuklar at, Post-Empresyonist sanatlar

Paul Czanne, Edgar Degas, Paul Gauguin, Vincent van Gogh ve Georges Seurat iin

yeni bir balang noktassalayarak, konu hususunda Batresmini geleneksel teknik ve

yaklamlardan bamsz hale getirdi.

Fovizm 1898-1908yllararasndaHenri MatissetarafndanFransa'da gelitirilen bir sanat akm-dr. En nemli zellii, tpten kmgibi ive baran renklerin dorudan kullanmdr. Matisse,

Derain ve Vlaminck'in Paris'te atklarbir sergide ilk kez duyulmutur. 1905 ylnda gerekleen bu sergimodern resme birok katkda bulunmutur. Sergiye gelenler daha nce hi karlamadklarbir anlatmlakarlamlardr. Tuval zerine srlmdorudan renkler ve bozuk perspektif gelenleriartmtr.Sergide bulunan nl eletirmen Louis Vauxcelles bu gruba le fauves (vahi hayvanlar) olarak hitap et-mitir. Akm adnburadan alr. Kbizm 20. yzylbandaki temsile dayalsanat anlayndan saparakdevrim yapan Franszsanatakmdr.Pablo Picassove Georges Braque, nesne yzeylerinin ardna baka-rak konuyu aynanda deiik alardan sunabilecekgeometrikekilleri vurgulamlardr.

9

7/23/2019 263046

21/179

BLM 2

MZKTE EMPRESYONZM NCES19.YZYIL

2.1. 19. Yzylda BatMzii Gelenei

19. Yzyln ilk yarsRomantizmin hkm srd bir dnemdir. Sanattaki romantizm

akmnn birok temasmzikte de yerini almtr. Romanlar ve dramalardan etkilenen

19. Yzyl Romantik Bestecileri farklyenilikler ortaya karmve mzii yeniden ke-

fetmilerdir. Uzun ve a

klay

c

melodiler, renkli armoniler, alg

lar

n eitlili

i, ritim-

lerdeki zgrlk ve esneklik en nemli deiimlerdir. Beethoven dnyann ilk romantii

olarak hem klasik hem romantik dnem bestecisidir. Beethovenn arkasndan, adala-

rsaylan Weber, Brahms, Tchaikovksy, Bruckner, Schubert ve Rossini ilk katksz Ro-

mantiklerdir. kinci kuak Romantikler ise, 1803-1813 yllar arasnda doan Hector

Berlioz, Frederic Chopin, Mikhail Ivanovich Glinka, Franz Liszt, Felix Mendelssohn,

Robert Schumann, Giuseppe Verdi ve Richard Wagnerdir.

19. yzyln ikinci yarsnda ise, Alman ve Avusturyalbesteciler, ortak miraslarna fark-

lekillerde tepkiler vermeye balamlar ve bu srete her biri kendi tarznyaratmtr.

Baka topraklarn bestecileri ise, hem Alman geleneinden hem kendi memleketlerinin

mziinden etkilenmeye baladlar. ounlukla, hem belli bir milliyeti tarz savunma

araynda olup, hem kendi zgn tarzlarnbulmaya altlar. Fransz besteciler Bach

m, Beethoven m yoksa Wagner mi zmsenmeli yoksa daha milliyeti bir slup mu

benimsenmeli tartmasndaydlar. Rusya, Bohemya ve skandinavyada hem operada

hem enstrmantal mzikte milliyeti ekoller ortaya kt. Rusyada otantik bir ses olaraktannan ilk besteci Glinka idi. Be ileri gelen Rus bestecisi; Borodin, Balakirev,

Mussorgsky, Cui ve Korsakov, yeni bir yaklam ararken, folk arklarve folk polifoni-

sinden istifade ettiler. zgn mzikal kimlii olan iki nemli Bohemyal besteci de

Smetana ve Dvorakt. Norvete ise, Grieg, Norve halk arklarve danslarndan etki-

lenerek, bunu mziine melodi ve armoninin modal dnleriyle yanstt. ngiltere ve

10

7/23/2019 263046

22/179

Amerikada ise besteciler ak bir milliyetilikten kandlar, onun yerine ortak evrensel

mzik dili olarak kabul ettikleri bir tarz tercih ettiler. Btn bu rekabeti akmlar 19.

yzyln ikinci yarsnda klasik mziinin artan eitliliine katkda bulundular.

2.2. 19. Yzylda Fransada Mzik Gelenei

19. Yzyl boyunca sren gerginlikler 1871de biten Fransa Prusya savann ardndan

azalm, ekonomik alanda gelimeler, bilimsel ve teknolojik bulular, endrstrileme,

ulam, iletiim, salk ve dier kamu hizmetlerinde ilerlemeler gereklemiti. Avrupa

20. Yzyla coku dolu bir iyimserlikle girecek, bu cokulu iyimserliin bys 1. Dn-

ya Savana kadar srecekti. Grsel ve edebi sanatlarda ne kan ve yeniliki gelenein

beii olan Paris ile Viyana mzikal dnce gelimelerinin merkeziydi. 1871de Societe

Nationale de Musiquein kuruluu ile Ulusal Fransz Mzik Kltr 1800lerden beri

srmekte olan Alman hegamonyasnn etkisinden kurtuldu, Absolute Music, mutlak

mziindiriliine nem verildi, programlve betimsel mzik tarzlaryerine senfonik ve

oda mzii, dzen, aklk, biim esaslarzerinde duruldu.

Fransz mziinde 1871den 1900lerin balarna kadar birbirinden bamsz geliimizgisi yaand. Bu farklizgiler; (1) Csar Franck ve rencileri tarafndan yrtlen

kozmopolit gelenek, (2) Camile Saint-Saens tarafndan yaylan ve rencisi Gabriel

Faur tarafndan devam ettirilen Fransz gelenei (3) Debussynin ncln yaptve

ngrlmesi zor bir yol oldu.

Bu gelimelerle birlikte, 20. Yzyln ilk yarsnda mzikte nc bir konuma gelen Fran-

sa, 20. Yzy

la birinci s

n

f bir dahiyi, 20. Yzy

l mziinin tm seyrinde en kuvvetlietkilerden biri olan Debussyyi takdim etti. Debussy mzikte ilk empresyonist olarak

*Mutlak Mzik terimi ilk olarak Alman Romantik yazarlar tarafndan kelimelerden, tiyatrodan, temsilianlamolan hereyden bamsz saf mzik idealini anlatmak iin kullanlmtr. Anlamlierii olma-

yan tarafsz bir yapolarak anlalmasima edilmitir. Kendi dnda hibirey artrmayan ve prog-ram mziinin kartolan bir mziktir.

11

7/23/2019 263046

23/179

tanmland. Mzikteki Empresyonizmin ilikilendirildii resim ve edebiyat dnda, 19.

Yzyl Bat mzik geleneinin, zellikle 19. Yzyl Fransz bestecilerinin Empresyo-

nizmi hazrlayczelliklerini de tespit etmek nemli ve gereklidir.

2.2.1. Berlioz (1803-1869)

19. Yzylda Fransada ihmal edilmi olmasna karn, Berliozun mziinin senfonik

formun gelimesinde, enstrmantasyonda ve programl/edebi fikirli mziin, mzikal

romantizmin ana zelliklerinin tanmlanmasnda son derece etkili olduu kabul edilir. O

zaman iin ok ilerici olduu dnlen Berlioz, Wagner ve Liszt ile birlikte 19. Yzyl

Romantizmde Great Trinity of Progress, Geliimin Kutsal ls olarak anlr.

Schumannn Neue Zeitschrift fr Musikadlmzik dergisinde,mzik eletirmeni olan

Richard Pohl, Berlioz iin pathbreaker, yol deitirici der.8 Berlioz, Wagneri sadece

orkestrasyonu ve geleneksel formlar kryla deil, Fantastik Senfonisinde ide fixe

sabit fikrikullanyla da etkilemitir. Mziin, iirle daha yakn bir birliktelik yoluyla

yenilenmesi amacnda Berliozu bir dost olarak gren Liszt ise Berliozla temaslarn

hep srdrmtr. Berlioz, Fransa'y19.Yzyl banda egemenlii altna alan talyan ve

Alman opera bestecilerinin aras

ndan zgn bir Frans

z olarak sivrildi.

1789da balayan Fransz Devrimi insanlk tarihindeki byk apl ayaklanmalardan

biridir. Devrimi balatanlar, yeni bir toplum yaratmay, aristokrasiden kurtulmay, tm

vatandalarkanun nnde eit hale getirmeyi hedefliyor, Hristiyanlk yerine, yce var-

ln dinini aryor, halk bayramlar istiyorlard. Devrim liderleri, mziin insanlarn

dnce ve hislerini deitirme yolunda ok etkili bir ara olduunu farkna vararak,

mzii ciddiye aldlar. 1795te yeni ordunun bandolarneitmek iin yeni bir okul ku-

ruldu. Tiyatrolardaki operalarn icraatinden nce izleyicilerin milli marlar sylemesini

8Wikipedia The Free Encyclopedia, Hector Berlioz, (evrimii) http://en.wikipedia.org/wiki/Berlioz,18.01.2009.

12

7/23/2019 263046

24/179

zorunlu klan bir kararname karld. Besteciler devrimsel arklar yazmaya tevik edil-

diler. 1789 ve 1800 yllararasnda bu zelliklerde 1300 eser yazld.9

Berlioz, Napolyon'un istedii gibi kahramanlk duygularncoturan dorultuda Matem

ve Zaferadlbyk senfonisini yazd. Dier yaptlarnda da grkemli orkestra, koro ve

byk sahnelerle, tarihi konulardile getirirken bir yandan da kendi tutkularnduyurdu.

Kiisel duygularn mzie bu ekilde yansmas, Napolyon'a hizmet eden ada tal-

yanlarn gsteremeyecei bir yreklilikti. Bylelikle Berlioz'un mzii Rameau'dan beri

zlemi duyulan Fransz stilini yeniden canlandrd.

Doumunun 100. ylnda, 1903de, btn mzik kitaplarnda ilgi grmesine ramen,Berlioz, hala en byk bestecilerden biri olarak kabul edilmiyor, bazmzikleri de ilgi

ekmiyordu. Yarm yzyl bile ok fazla ey deitirmedi ve eserleri hakknda doru

sorularn sorulmas, daha dengeli ve lmlbir kta baklmas1960larbuldu. Bu yeni

ilginin atelenmesinde en nemli olay Fransz orkestra efi Charles Mnchn ve ngiliz

orkestra efi Sir Colin Davisin onun tm eserlerini kaydederek, az bilinen bestelerine de

k tutmasyla gerekleti.102003de doumunun 200.yl kutlamalarnda ise, baarlar

ve konumu art

k ok daha genilde kabul edilmiti ve mzii eksantrik bir yeniliktenziyade, ciddi ve zgn grlyordu.

En nls halen Fransa milli marolan Le Marseillaisedir. Devrim liderleri byk ehirlerde geittrenleri yaplacak byk alanlar ina ettirdiler ve Yce Varlk Festivali gibi isimlerle ok byk aplmzikal kutlamalar tertip ettiler- Mehul, Gossec, Lesueur gibi besteciler bu vesileyle marlar ve muaz-

zam kantatlar yazdlar. Heybetli orkestralar ve dalanlar iin ok daha uygun olan flemelienstrmanlar kullandlar. Fransz Devrim Mziinin ok tipik bir rnei, Gossecin Hymn forThermidorudur. Bu ve dier nemli eserlerin Fransz Romantik Besteci Berlioz zerinde byk etkisiolmutur. Symphonie Funbre et Triomphalede olduu gibi, halk eserlerinde, o da; benzer byk apl

gler kullanmtr. Devrim liderleri zalimlere direnen kahramanlarn hikayelerini anlatan yeni trdekibir operayda tevik etmilerdir. Bunlara kurtuluoperas deniyordu ve Beethovenn mziinin deetkileri olmutur. Tek operasFidelio etkin bir biimde bir kurtuluoperasdr.

9Wikipedia The Free Encyclopedia, The Music of French Revolution, (evrimii)http://www.soundjunction.org/themusicofthefrenchrevolution.aspa?NodeID=279, 18.01.2009.10.Joshua Kosman, Berlioz's strange genius, Chronicle Music Critic, Sunday, June 1, 2003.

13

7/23/2019 263046

25/179

Berliozun gerek Romantizmin metinlerine dal, Shakespearei kefiyle aynzamana

denk gelir. Bu metinler Moore, Scott ve Byronun eserleriydi. Hepsi de, Berliozu kendi

eserleri zerine beste yapmas iin tevik ettiler. Berlioz ayn zamanda Chateaubriand,

E.T.A., Hoffmann, James Fenimore Coopern ve kendi yurttalarndan Hugo, Vigny, de

Musset ve Nervalin eserlerine, sonralarBalzac, Flaubert ve Gautierye de ok ilgi duy-

du. Gautiernin iirleriniLes nuits dete,Yaz Geceleriisimli arkserisi iin metin ola-

rak kulland.

Berlioz Memoirsda yle yazyor:

Bir sanatnn hayatnda bazen bir gk grlemesi dierini izler Beethoven ve Weberi art arda, dahayeni kefettim imdi ufukta baka bir noktada, Beethovenn dev formunun aha kalktngryorumok, Shakespeareinki kadar byk Beethoven nmde yeni bir mzik dnyas at Shakespearein

yeni biriir evrenini gsterdii gibi11

Berlioz iin Eroicaydinleme tecrbesi, ifade dili olarak enstrmantal mziin gcn

gsteren en son ve en byk keif oldu.

imdi, o rktc dev Beethoven duyduktan sonra, mzik sanatmn tam olarak nerede durduunubiliyorum, mesele onu oradan alp, daha ilerilere gtrmek. 12

2003 ylnda doumunun 200. ylnda Berliozun Tuhaf Dehas isimli makalesinde

Joshua Kosman yle diyor: 200 yl sonra, onu hala zemedik

Hector Berlioz, lmnn stnden 200 yldan fazla gemesine ramen, hala artan, insanlarn kafa-snkartran bir besteci olarak kalmtr, kendi yaamsresince de olduu gibi. 19. Yzyln ortalarnadoru, Paris mzik evrelerinde, Berlioz, nde gelen, ama birekilde snflandrlamayan bir kiilikti okbyk, ok gzel ve zor eserler besteleyen, kendi mziini byk orkestralarla yneten, hatta ileri gelenbir eletirmen ve mzik yazar roln de stlenen Symphonie fantastique", orkestral anlamda birphantasmagoria (tutarsz hayaller), o, gz alc, cretkar deneme her zaman alnyordier nemli

Berlioz eserleri de. Harold in Italy, Romeo, arkserisi "Les nuits d'ete", uvertrleri ve hatta koraleserlerihibir zaman uzun sre konser salonlarndan eksik olmazlar. Fakat btn bu eserler, en bilindikhalleriyle bile, kanlmaz bir ekilde tuhaf ve meydan okur niteliklerini korur. Berliozun hayal gc

gzpek ve geleneklere uymayanyeni sesler ve yaklamlarla doluhibir zaman tam olarak, mzikaldncenin geleneksel slubuyla badatrlamaz. adalar da onun iin benzer eyler dndler.ou neminden ve dehasndan hi pheye dmemesine ramen, hibiri tam olarak eserlerinin nasl

11Wikipedia The Free Encyclopedia, Hector Berlioz, (evrimii)http://en.wikipedia.org/wiki/Hector_Berlioz, 21.01.2009.

12Wikipedia The Free Encyclopedia, Hector Berlioz, (evrimii)http://en.wikipedia.org/wiki/Hector_Berlioz, 21.01.2009.

14

7/23/2019 263046

26/179

anlalmasgerektiinden emin deildi. Berlioz, Duc d'Orleansa tatllkla yazlmmektubunda, parasalyardm talep ederken yle yazmtr: Admn yksek dikkatinize lgn ve eksantrik lakaplareliiolmakszn gelmesi pek muhtemel deildir Berlioz, sahiden, tuhaflyla birlikte gelmitir. Taral bir

doktorun olu olarak, mzie ge balam, bu konudaki eitimi de dzensiz ve kendi kendini ynlendirenbir zellikte olmutur. Paris Konservatuaryllarnda, okulda renmediini kitaplardan ve kendi olaa-nst yaratcglerinden kendi bulmu, tamamlam, renci olarak bilgi aklarn kapatmtr. Ama

yaamboyunca, kendi kendini yetitirmibir kimsenin ateli, hereyi yutarcasna okuyan zekasile g-lenmigaripliini ve olaandmzik cokusunu hep muhafaza etmitir, bir de Glucka putperestliini...13

Berliozun mziindeki zgnlk hepsi birbirini besleyen birka ynde ortaya kar.

lk olarak lek konusu vardr. Berlioz, geniletilmi biimsel oranlar (rnein; Les

Troyensin beblm drt saatlik mzik ierir) byk icra kudreti, heybetli muhteem

sz sanat gibi byk apl mzikal etkilere yaratltan gelen bir dknlk gsterdi.Bu, belli bir lye kadar Fransz Devriminin mzikal geleneinin ve aynzamanda Pa-

ris Operasnn gnlk savurgan, abartl gsterilerle geimini temin ediyor olmasnn

devamdr/sonucudur. Fakat Berliozun azameti ve apbu kklerin ok tesindedir.

Berliozun ,genre, biimile ilikisi de benzer ekilde gelenek dolmutur. Geleneksel

kategorilerle hep huzursuz olan ancak, Beethovenin Dokuzuncu Senfonisi gibi bstle-

en bir rnekle ilham bulan Berlioz, mzikal meydan okumalarnda anlk zmler ya-

ratmaya yatknlyla bize standart biimlere hi de kolaylkla uymayan bayaptlar mi-ras brakmtr.

La Damnation de Faust, hibir zaman sahnelenmeyecekti, sahneye konmaya fazlasyla deecek kadarresimsel ve dramatik olmasna karn. Fakat Berlioz, ona nce, konser operas, sonra dramatik efsa-ne dedi ve ancak Berliozun lmnden sonra sergilendi. AynekildeHarold in Italybir viyola koner-tosuna benziyordu, senfoni gibiydi ama en ok da ikisi arasbireydi. 14

Berliozun biime kar kibirli tavr hem biimsel dzeyde, hem de cmle ve melodi

dzeyinde asimetrik yaplara olan beenisiyle uyum gsterir. Symphonie Fantastique,

Fantastik Senfonisinin ana temas

, Berlioz'un kendi tan

m

yla, sabit fikrin duygusalekimi ve dengesiyle ustaca oynanmcmle uzunluklarna baldr.

13Kosman, a.y

14A.y.

15

7/23/2019 263046

27/179

Berlioz, ayrca nceden kefedilmemi tnlarn stadyd. alglarok iyi tanmasve

dilini anlamaktaki becerisi orkestrann anlatm yeteneini artrm, yeni mzikal sesler

yaratmak iin orkestrayei grlmemibir ustalkla kullanmtr. Kendisi belki hibir

zaman tam olarak bir enstrmantalist olmad iin, orkestra glerinin dalmnyeni

ve cesur bileimlerle yapmakta zgr davranmtr.

Cesar Franck, Camille Saint-Saens, Charles Gounod, Paul Dukas, Wagner, Liszt,

Mahler, R. Strauss ve Debussy gibi adalarve sonraki kuaklar geniorkestra paleti-

ne varmakta Berlioz'a ok ey borludur.

2.2.2. Cesar Franck (1822-1890)

Berlioz'dan sonra Romantik senfoni alannda Fransa'nn en nemli bestecisi Belika asl-

l Cesar Franck'tr. Org doalamalar ile mehur olan Franck, org alma yntemi ile

Messiaen gibi bestecileri ve kendinden sonraki Fransz kuaklarngenilde etkile-

mitir. Yaamnn son ylnda yazdOrg iin Koral, 19. yzylda bu algiin ya-

zlmen nemli yapt olarak bilinir. Armonik yapsnda byk lde Wagner'in etkisi

gzlemlenir. Onun apnda nemi ve n olan bir besteciye gre az sayda eseri nldr.

Bunlar arasnda Re minr Senfoni (1886-88), Piyano ve Orkestra iin Senfonik Var-

yasyonlar(1885), solo piyano iin Prelude, Chorale and Fugue,Preld, Koral ve Fg

(1884), senfonik iirLe Chasseur maudit,Lanetli Avc(1883) saylabilir. zellikle, Fa

Minr Drtls (1879), Re Majr Drtls (1889) ve nl La Majr Keman Sonat

(1886) ile modern Fransz oda mziinin temellerini atmtr. Senfonisi gen Fransz

bestecileri arasnda ok beenilmi, etkili olmu ve uzun yllarn dnden sonra

Fransz senfoni geleneini canlandrmtr. Franck'in mzik tarihine dier bir katksdacyclic formdngsel biiminkullanmngelitirmesidir. Franckin eserlerinin ou,

Dngsel biim; bir temann, melodinin veya tematik malzemenin balangta ve sonda tekrar ettii,birka ksm veya blm ieren, btnletirici bir mzikal yaptekniidir. (BrahmsSymphony No.3,Belioz, Fantastik Senfoni.) rnekleri mzik tarihinde de vardr. Rnesansta kilise ayinlerinde, blmle-rin ortak mzikal temasolan cantus firmusun blmleri btnletirici zellii, batmziinde ok b-lml biimin tek bir bir prensipte dzenlenmesi dngsel formun ilk rneini tekil eder. Bu terim 19.

16

7/23/2019 263046

28/179

eserin blmleri arasnda btnlk elde etmek iin btn ana temalarn aynmotif to-

humundan retildii bu dngsel form trndedir. Bu ekilde birbiriyle iliiklenen ana

melodi konular, final blmnde yinelenir. Franckin mzii ounlukla kontrapuntal

karmaklkta ve tipik ge romantik dilindedir, Liszt ve Wagner etkilerine rastlanr.

Franck ok sk ve gzel modlasyonlar yapma konusuna eilimli ve bu konuda yetenek-

lidir. Cesur modlasyonlarve orkestrasyonuyla cehennem avnn karanlk ve fantastik

atmosferini artran senfonik iiri Le Chasseur mauditte Csar Franck, Alman air

Gottfried August BrgerinDer wilde Jger,Vahi Avcadlbalesinden ilham almtr.

Bale, dini tatili bozarak Pazar gn ava gitmeye cesaret eden bir kontu anlatr. Ormann

derinliklerinde kont korkun bir sesle lanetlenir, sonsuza dek eytanlarca takip edilmeyemahkum olur. Eserin sonu, Berliozun Fantastik Senfonisindeki korkunSonge d'une

nuit de sabbat hatrlatr. Franck, Le Chasseur maudiyi 1882de bitirmi, 1883de

yaplan galasnda aynzamanda rencisi Ernest Chaussonun senfonik iiri Vivianen

da galassunulmutur.

Franckin mzii sayguyandran bir ciddiyette, neeli, tutkulu, gizemli ama neredeyse

hibir zaman hafif yrekli ve mizahi deildir.Csar Franck mzikte nemli bir etki b-

rakmtr. Debussy ve Ravel, mzik dilleri Franck ile ayn olmasa da dngsel formu

benimsemive kullanmlardr. Franckn saf mzik arayise Fransz Empresyonistle-

re, Debussy ve Ravel'e yol gstermitir.

.

Yzyl ve sonrasnn mzikleri iin de kullanlr, bu formda en bilinen eserler arasnda Csar FrancknRe m. Senfonisi, Fantastik senfoni ve Lisztin bazeserleri de saylabilir. Yzyln sonuna kadar bu formunok yaygn kullanlma sebebi, artan uzunlukta ve karmaklktaki ok blml eserlerin ton ilikisi dndadaha kuvvetli bir btnletirici ynteme gereksinimleri olmasyd.

17

7/23/2019 263046

29/179

2.2.3. Camille Saint Saens (1835-1921)

Sebastian Bach ve Mozartn dierlerinden farklbir yerde olular, bu iki byk ve etkileyici bestecinin,hibir zaman ifade iin biimden taviz vermemeleridir. fadeleri ne kadar teye giderse gitsin, mzikalbiimleri hep en st seviyede ve tamamen yeterlidir15

Camille Saint-Sansn Camille Bellaiguee 1907de yazdbir mektuptan

Operalar, senfoniler, oratoryolar, kantatlar ve piyano konertolarndan oluan 300den

fazla eser yazan Saint Saensn uzun yaam, neredeyse tm Romantik Mzik Dnemini

grmesine imkan verdi. Hareketin altn ann bir parasyd, bitiine ve 20. Yzyl

mziinin douuna ahitlik etti. Sinema iin mzik yapan ilk besteciydi. Saint Saensnbir hikaye anlatmak veya bir sahne sergilemek iin enstrman kullanmnda gsterdii

hassasiyet programme musicprogram mzii kavramn yceltmitir. En bilinen

orkestral eseri The Carnival of the Animals,Hayvanlar Karnavaldr. Program Mzii

sanatlarnsanatlarn btnlemesini hayal ettikleri bir noktada iir ve edebiyatla sraya

konmutur. airlerin, iirin mzik olmasn, bestecilerin de mziin iir olmasnistedik-

leri sylenir. Bu retken Fransz besteci, kendi zevkine uygun Fransz salon eserleri,

15Wikipedia The Free Encyclopedia, Camille Saint-Sans (evrimii)http://en.wikipedia.org/wiki/Camille_Saint-Sa%C3%ABns, 21.01.2009.

Program Mzii; mzikal olarak bir mizansen, grnt veya ruh hali canlandrarak dinleyicininzihninde daha fazla mzikal fikirler, hayaller uyandran bir eit sanat mziidir. Aksine, Mutlak Mzik(absolute music) ise, kendi bana, ddnyadan belli bir referans olmakszn; deeri bilinmesi iin ya-

plmtr. Program Mzii, kavramn popler olduu, bu tanma uyan eserlerin uzun sredir mziinparasolduu, zellikle XIX. Yzyl Romantik Mzik Dneminde, Avrupa Klasik Mzik geleneinin eser-lerinde grlr. Terim genellikle opera ve arklar iin deil, enstrmantal eserler iin kullanlr.

Debussynin; zellikle Wagnerin romantik mziinin dramatik ve dinamik duygusallna tepki olarakbalattempresyonist mzikte; Debussy, program mziinin kuvvetli duygu ve hikayesinin yerini atmos-

fer ve ruh halinin aldyeni bir tarz gelitirdi. Romantizme tepki olarak izah edilmesine karn, bugn

mzikal Empresyonizm Romantizmin zirvesi olarak da grlmektedir. Berliozun Fantastik Senfonisi,kendisinin yazdabartlderecede duygusal bir ak hikayesinin mzikal bir yklemesidir. Lisztin pekok piyano eseri iin apak program vardr ve kendisi ayn zamanda senfonik iirin de yaratcsdr.1874de Mussorgsky, daha sonra Ravel tarafndan orkestrasyonu yaplan Pictures at an Exhibitionsdabir arkadann resim ve izim galerisini grdkten sonra, sadece bir piyanonun devimsel alannkulla-narak, bir dizi eserler besteledi. Saint Seans Tone Pooems dedii pek ok ksa program mzii yazmtr.

En popleri Dance Macabre ve The Carnival of Animalsn birka blmdr. eitli program mziirnekleri, Sir Edward Elgarn Enigma Variations (1899), Claude Debussynin The Afternoon of a Faun(1894), ve Aaron Coplandn Music for a Great City (1964).

18

7/23/2019 263046

30/179

opera ve egzotik empresyonistik eserler iin Viyana Klasik ile Romantik tarzlarbirleti-

rerek pek ok renkli ve karakteristik beste yapt. mrnn sonuna doru Saint Seans,

Faurye benzeyen daha zgn, arbalbir tarzda yazmaya balad. Saint Seansn di-

er bestecilerle ilikilerini yle anlatabiliriz: Saint Saens Avrupann en ileri gelen m-

zisyenlerinden bazlaryla ya dman ya da dosttu. Franz Liszte yaknlve onun -

rencisi Gabriel Faur ile skdostluu ile bilinir. Fransz Mziinin savunucusu olmas-

na ramen, Fransada onu izleyen bestecilerden Franck, dIndy ve Jules Massenetyi

kmsemi, Debussynin mziinden ise nefret etmitir. Bu duygusunu mzik eletir-

meni Pierre Laloya yle ifade etmitir:

Pellas et Mlisande illetini anlatmak iin Pariste kaldm.16

Kiisel honutsuzluklarkarlklyd, Debussy inelercesine cevaplad:

Dehet verici bir duyarllm var, adnn Saint Saens olduunu unutamyorum. 17

Byle olmasna karn, Debussy, Saint Saensn mzikal yeteneklerine hayranln da

bildirmitir.

Saint Saens, Fransada, cole Niedermeyerdeki grevi sresince Wagnerin eserlerini

reterek, Tannhuserdaki marn galasnyaparak Wagnerin mziinin ilk savunucu-

larndan biri oldu. Fakat, Wagnerin eserlerinin gcn takdir ettiini itiraf etmesine

ramen, bir fanatik olmadn meydan okurcasna belirtti. 1886da Saint Saens,

Lohengrinin Paris basksnda yapt acmasz Alman kart yorumlar yznden Al-

manyada hakknda yaplan olumsuz eletirilerle cezalandrld ve baz balantlarn

kaybetti. Birinci Dnya Savandan sonra ise Saint Saens, Wagnera insafszca saldran

Germanophil adlmakaleleriyle hem Fransz hem de Almanlarkzdrd.

16Wikipedia The Free Encyclopedia, Camille Saint-Sans (evrimii)http://en.wikipedia.org/wiki/Camille_Saint-Sa%C3%ABns, 21.01.2009.17Wikipedia The Free Encyclopedia, Camille Saint-Sans (evrimii)http://en.wikipedia.org/wiki/Camille_Saint-Sa%C3%ABns, 21.01.2009.

19

7/23/2019 263046

31/179

Saint Saens kariyerine mzikal bir nc olarak balam, Fransaya symphonic

poemsenfonikiiritantrm, Bach ve Mozartn mziinin rnek olduu bir d-

nemde Liszt ve Wagnerin radikal eserlerinin savunuculuunu yapmtr. 20. Yzyln

balangcnda ise Saint Saens, Debussy ve Straussun etkilerine kar savaan bir ar-

tutucuydu. Saint Saensn uzun kariyeri Chopin ve Mendelssohnun en parlak zamanla-

rnda baladve Caz Dneminin balangcnda sona erdi, ama braktizler lmnn

ok sonralarna kadar srd.

Senfonik iir, bir anlatcsya da tasvir edici esi bulunan, mzie ilave programl(extramusic),tek blmlk orkestra mzii eseridir. Bu program iir, yk, roman, resim veya baka bir kaynaktan

gelebilir. Bu terim nce Lisztin bu mizataki on blml orkestra eseri iin kullanlmtr. Bu blmlerklasik anlamda tam senfonik hareketler saylmazlar nk mitoloji, romantik edebiyat, yakn tarih veyahayali fantezilerden alnan betimsel konulara deinirler. Yani bir anlamda, bu eserler soyut deil, prog-ramldr. Senfonikiir, mziin, edebiyat, resim ve tiyatroyla ilgilisini tevik eden; Romantizmin dorudanbir rndr. Senfonik iir, XIX. Yzylda Program mziinin nemli bir biimi olarak gelimitir. Senfo-nik iir bir konser vertr gibi tek bana, veya bir sit olarak birletirilmibir dizinin parasolabilir.

Fransann Berlioz ve Flicien Davide kadar uzanan anlatcs ve tasvir edici zellii olan mziiyle,oturmubir gelenei vardr. Bu sebeple, Fransz besteciler senfonik iirin iirsel gelerini cazip bulmu-lardr. Hatta Cesar Franck, Hugonun Ce qu'on entend sur le montagne adliiri zerine bir orkestraleser yazd. (Liszt de daha sonra ilk numaralanmsenfonik iirleri olarak aynsn yapt) Senfonik iir;1870lerin Fransasnda yeni kurulan Socit Nationale ve onun tantmnyaptgen Fransz besteci-lerce desteklenen bir moda oldu. Kuruluundan bir sene sonra, 1872de Camille Saint Saens Le rouet

d'Omphalebesteledi, onu takibeden tanesi iinde en mehuruDanse Macabreoldu. Bu drt eserdeSaint Saens orkestrasyon ve tematik dnmlerle ilgili denemeler yapt. La jeunesse d'Hercule (1877)

Liszte ok yakn bir tarzda yazlmt. Dier , mzikal bir ekilde tasvir edilen dn, gezinti, dansgibi fiziksel hareketlere younlatlar. Daha nce program uvertr Spartacusta da tematik dnmdenemeleri yapmtki; bunlardaha sonra drdnc piyano konertosu ve nc senfonisinde kullana-cakt. Saint Saensden sonra Vincent dIndy geldi. l eseri Wallensteine senfonik uvertr derken,dng; Smetanann M vlastna benzerdir. Henri Duparc'n Lenore i(1875) ise yazlnda veorkestrasyonunda Wagnerci bir scaklk gsterir. Franck, davetkar Les Eolides, onu izleyen anlatclLechasseur mauditi ve Lisztin Totentanzgibi tasarlanan, piyano ve orkestra iin ses iiri (tone poem) Les

Djinnsi yazd. Ernest Chausson'un Vivane Franck ve evresinin mitolojik konulara olan eiliminigsterir.

Debussynin balangta lemenin teki olarak niyetlenilenPrlude l'aprs-midi d'un fauneu (1892-4)

bestecinin szleriyle; ok serbest, birbirini izleyen sahnelerle, orman tanr

s

n

n, leden sonrascanda, arzu ve ryalarnn hareketi Paul Dukasn The Sorcerer's Apprentice senfonik iirinanlatclkolunu izler, Ravelin La Valsei ise bazeletirmenlerce- hibir Viyanalnn kendisi olduunu

farketmedii bir azdan- Viyana parodisi saylr. Albert Rousseln Tolstoyun Resurrection adl eserizerine yazd ilk senfonik iirini daha sonra dngsel formda yazlan drt blml Le pom de fort(1904-6) izledi. Pour une fte de printemps (1920) nce ikinci senfoninin yavablm olarak tasarland.Charles Koechlinde birok senfonik iir yazd, en ok bilinenleri Rudyard Kiplingin The Jungle Bookadleseri zerine yazddngleri ierir. Koechlin bu eserlerle, artk rabet edilmeyen senfonik iirin

yaayabilirliini savundu.

20

7/23/2019 263046

32/179

Saint Saens, besteci olarak, romantizmi kucaklamayreddetmesi, ve aynzamanda para-

doksal olarak 19. Yzyln mzik dilinin geleneklerine olan vefas yznden

eletirilmitir. adalarnn bazlar ve sonraki baz eletirmenlerce zarif ve kusursuz,

ancak bazen kuru, ilhamsz ve duygudan yoksun bir mzik yazddnlmtr. Eser-

leri mantklve net, cilalve profesyonel ve de hibir zaman takn olmayan yapdadr.

Konertolarve oda mzii eserlerinin ou teknik olarak zor, effaf ve bir virtz yete-

nei gerektiren cinstendir. Sonraki oda mzii eserlerikinci Keman Sonat,kinci el-

lo Sonatve kinci Piyano lsayn formdaki eski eserlerine gre dinleyiciye daha

az eriirliktedir. Bu eserlerde lirizmi ve derin ifadenin albenisi terkedilerek, daha ileri bir

mzik dili kullanma abasgzlemlenmektedir.

Saint Saensn piyano mzii, baz adalar kadar derin ve meydan okuyucu olmasa

da, Liszt ve Ravel arasndaki biimsel zemini tekil eder. Bazen, parlak, effaf ve de-

yimsel, iki piyano iin mzik Variations on a Theme by Beethoven, Beethovenin bir

temasna eitlemeler Scherzo, palindromic, tersinden de aynekilde okunabilen bir

eser olup, modern tonaliteler ve geleneksel iaretlerin harmanlanmasyla ilenmitir.

Caprice Arabe, ritmik adan yaratc bir fantezi, Kuzey Afrika mziine bir hrmet

gndermesi olarak dnlebilir. Saint Saens yaamnn sonraki dnemlerinde modas

gemibir besteci olarak kabul edilirken, aslnda yeni bazbiimler kefetmi, bazeski-

lerini de yeniden canlandrmtr. Fransz Klasisizminden ilham alan kompozisyon yak-

lam, onu, Ravel ve dierlerinin Neo-Klasisizminin nemli bir mjdecisi yapmtr.

Saint Saens sadece numaralandrlmasna karn besenfoni yazarak Fransann sen-

foni geleneinin dte olduu bir dnemde bu biime nemli bir katkda bulunmutur.

Saint Saens aynzamanda Fransz concertante edebiyatna da ok byk katklar-

da bulunmutur. Bepiyano konertosu, keman konertosu, iki viyolonsel konerto-

su, solist ve orkestra iin yirmi kk konertant orkestrasyonu, ok renkli bir piyano

fantezisi olanAfrica, Havanaiseve Keman ve orkestra iin La minr Introduction and

Concertanteklasik dnemde ortaya kan, senfoni ve konerto trlerinin karmbir mzikal bi-imdir.

21

7/23/2019 263046

33/179

Rondo capriccioso ve arp ve orkestra iin Morceau de Concertde dahil olmak zere

pekok eser yazmtr,

2.2.4. Emmanuel Chabrier (1841-1894)

En ok parlak orkestral rapsodisi Espaa (1883) ile bilinen piyanist ve besteci

Chabriernin eserlerinde canlbir armoni, orkestral renk ve mzikal mizah vardr. iir,

komedi ve renk konusundaki doal yetenei en ok piyano eserlerinde zellikle

Impromptu (1873), Pices pittoresques (1881), Habanera (1885), Le Roi malgr lui

(1887), Bourre fantastique (1891) ve Valses romantiquesde (1883) ortaya kar. Bu

eserlerde disonans,modalite, cesur armonik tezatlar, ritmik enerji ve dinamik yaratclkile ilgili serbest uygulamalara rastlanr, ki bu zellikler Ravel ve Satie gibi sonraki kuak

Fransz bestecileri etkilemitir. Dostlar Verlaine, Manet, Faur, Chausson, Vincent

DIndy ve Duparc, Chabrierin Wagnere olan hayranln hep desteklediler.

lerinde Wagner tarzndaki Gwendoline (1885) ve opra comiqueLe roi malgr

luinin (1887) de bulunduu birka imgesel operas Almanyada takdirle karland.

Chabrierin bu dnemdeki piyano alyla ilgili baztarifler gze arpyor, yllar sonra

dIndy 8 Nisan 1920de, Chabrier ve Dukas zerine bir seminerde yle diyordu:

Kollarolduka ksa, parmaklarkaln ve genel hali biraz hantal olmasna ramen, Liszt veRubinsteinhari pek az bestecinin aabildii bir beceri ve ifade hakimiyetine sahip olmaybaarmt. 18

Renoirnn ei, Chabrierin arkadayazyor:

Birgn Chabrier geldi ve benim iinEspaasnald. Sanki bir kasrga kopmutu. Klavyeyi nerdeysedvyordu Sokak insanlarla doldu, bylenmiekilde dinliyorlard. Chabrier son iddetli akorunu

D'Indy, Vincent (18511931)Csar Franckin rencisi olan D'Indy, 1894de Charles Bordes veGuilmant ile Schola Cantorumu (Paris) kurdular. DIndy kompozisyon hocasolarak ScholaCantorumda ve sonra Paris Konservatuarnda lmne dek ders verdi. Anti-semitist oluuyla ilgili su-lamalara karn, Claude Debussy,Pierre Monteux, ve Charles Mnchgibi adabestecilerin saygnl-nkazanmtr. rencileri arasndaLeo Arnaud,Erik Satie,Albert Roussel,Alberic Magnard,IsaacAlbniz,Arthur Honegger, Otto Albert Tichy,Darius Milhaud(ailesi Yahudi) andJoseph Canteloube(daha sonra d'Indy'nin biyografisini yazan) vardr

18Wikipedia The Free Encyclopedia, Emmanuel Chabrier, (evrimii)http://en.wikipedia.org/wiki/Chabrier, 25.01.2009.

22

7/23/2019 263046

34/179

aldnda, kendi kendime bir daha piyano almayacama yemin ediyordum Chabrier piyanonun bir-ka telini koparmt.19

Fransz besteci Alfred Bruneaunun sylediine gre:Daha nce kimsenin almad, daha sonra da kimsenin alamayacagibi piyano alyordu.20

Emmanuel Chabrier duyusal her eye saplantl bir Franszd. ld zaman evi

empresyonistik sanat eserleri; Czanne, Manet, Monet ve Renoirnn resimleriyle doluy-

du. spanya seyahati sonrasyazdEspaasona hret getirmise de anlatttoprak-

larda ok da sevilmedi. Eser iin Francis Poulenc Espaa, spanyollara gre

zerzuelasa (parlak bir ressam tarafndan spanyol mziinin portresi) benzerlikten ba-

kabirey deildir. dese de, Chabriernin mzii Empresyonistlerin maharetli pastellerikadar byleyici bir 19. Yzyl spanya betimlemesidir.

2.2.5. Gabriel Faur (1845-1924)

Gabriel Faur, Fransz sanat arks ve melodide stat addedilir. Eserleri Romantik

tarzdan, ge Romantiklere ve sonunda 20. Yzyl estetiine kadar uzanr. Eserleri, cole

Niedermeyerdeki armoni hocas, Gustave Lefvreden (Lefvrenin 1889da yazd

Trait d'harmonie adl armoni kitab, yedili ve dokuzlularn disonans saylmad ve

mediantn modu deitirmeden altere edilebildii- bir armoni kuram ortaya koyar ve

Jean-Philippe Rameaunun klasik kuramndan nemli ekilde ayrlk gsterir.) ald

armonik yap anlay zerine kuruludur. Daha sonra, Faur, almalarn onu kendi

yolunda eserler ortaya koymas iin tevik eden Saint Saens ile srdrmeye balad.

kilinin dostluklarmr boyu srm, Faur hereyi Saint Saensa borlu olduunu dile

getirmitir. Faurnin kilise modlar anlay eserlerindeki eitli modal pasajlarda,

zellikle melodilerinde grlebilir.

19Rollo H. Myers, Emmanuel Chabrier and his Circle, London, J M Dent & Sons, 1969, s.18.

20A.e.

23

7/23/2019 263046

35/179

Belki mkemmel organistlii ve retmenlii sebebiyle besteci olarak dikkat ekmesi

daha ge ve yava olmutur. Orkestra iin de baz eserler yazmasna ramen, esas

yetenei arklar, piyano mzii ve oda mzii gibi daha kiisel formlarda ortaya kar.

Sade tarzve olduka zgn ve empresyonistik armoni dili Beethovendan 20. Yzyla

kadar hkm sren Avusturya-Alman geleneinle belirgin bir ekilde tezat oluturur.

Faurnin mziinin sadelii ve kk lekli eserlerde younlamas pek oklarnn

onu derinlik eksikliiyle eletirmesine sebep olur, ki bu eletiri bir bestecinin eseri ne

kadar byk ve cretli ise, o kadar deerlidir gibi yanlbir nyargya dayanr. Faur ise

ona n ve para getirecek byk apleserlerden kanm, onun yerine bugn artk ustas

sayldve ona saysz hayran kazandran arkformunda, o sade ve zarif mzikal dilikucaklamaytercih etmitir. Debussynin erken eserleri Chabrier ve Faurnin etkilerini

tar. Debussy zellikle Faurnin tonalite ve armoniye yeni yaklamndan,

fonksiyonsuz, ilave notalakorlarndan ve serbest formundan etkilenmitir.

2.2.5.1. Faurnin Requieminin analizi

Requiem 1888de, Faur krkl yalardayken ve babasnn lm henz ok yeniyken

bestelenmitir. lk icraatinden ksa bir sre sonra annesinin de kayb esere ayr bir

dokunakllk kazandrmtr. Faur 1900de yaynclarndan gelen baskzerine, biraz da

isteksizce, eserin cazibesini geniletmek adna, ilave enstrmantal partiler ieren tashih

edilmi uyarlamasn kartmtr. Eserin imdilerde bu kadar beenilirken, 1950lere

kadar nlenmemesi ok artcdr. Faurnin kendi el yazsndan Requiemin In

Paradisiumblmnden rnek (rnek 2.1).

Requiem, blmlerinin sralan bakmndan olaan ayinsel metinden nemli lde

farkllk gsterir. Faur, iki yeni blm ilave etmitir, iirsel Pie Jesu ve insan akln

aan In Paradisium. Faur, pekok besteci iin btn koral ve orkestral glerin

imkanlarnkefetme frsatolanDies Iraey (geleneksel ayinde yer alan Hiddet Gn

ilahisi) atlamtr. Netice olarak, egemen ruh hali huzur ve dinginliktir ve eser

24

7/23/2019 263046

36/179

ounlukla ve haklolarakLast Judgement,Kyamet Gnolmayan birRequiemolarak

tarif edilir. Faur, ge Romantik Dnemin mzikal abartlarn reddederek, oda

mziinin samimiyetini ve solo arklar, egemenliini sren genilekli senfonilerin

azametli sesine ve operalara tercih ederek, kendi zamannn pekok bestecilerinden ayr

durur. Benzer ekilde, Requieme de tepkisi adalarndan farklyd. Berlioz ve

Verdinin Requiemlerinde, dinleyicileri korku ve dehetle arpan mzikal glerden

yararlanan genidzenlemelerLast Judgementin dramasna odaklanmt. Faur ise bu

melodrama hi ilgi duymad, Requiemonun iin, Cennetin ve sonsuz istirahatn sessiz

bir dncesi, ksa bir bakyd.

Dini yanlsama eklinde keyif sunmaybaarabildiim her eyi, sonsuz istirahate sadakat hissinin, ba-ndan sonuna dek ok insani bir egemenlik srd Requiemime koydum. 21

rnek 2.1 Faurnin el yazs, Requiem, In Paradisium

Introit veKyrie

Faur, Requiem Op. 48ine len kiinin ayini iin al metnini ieren tek blml

Introit ve Kyrie ile balar. Introit, gne uygun olmakla birlikte sradan ayine dahil de-

ildir, fakat Faur yine de bunu Requieme dahil etmitir nk metin bir requiemden

dierine deimez. Bu blm kesintisiz olmakla beraber kendi iinde beblmdr (bir-

birine tezat 4 blm ve onu izleyenKyrie).

21Wikipedia The Free Encyclopedia, Gabriel Faur, (evrimii)http://en.wikipedia.org/wiki/Requiem_(Faur%C3%A9), 21.01.2009.

25

7/23/2019 263046

37/179

Introitorkestradaki oktavda iki forte Re ile balar. Alblm largo olarak belirtil-

mitir. Dinleyiciye bir l boyunca, orkestrann bu ak ve arpcoktavda tonik nota-

snn fortissimodan pianissimoya dn duyurur. Koro, ikinci lde, requim

aeternam,grant them eternal rest (onlara ebedi istirahati bala) metni ile Re minr

akorla yumuaka giriyapar. Armonik ritim yavatr, mzikal hareket metinde ve vokal

izgide yer alr. Faur, bu noktada melodi izgisiyle deil, ncelikle armoni ve metinle

ilgilidir. Her cmlenin sonunda, genellikle iki llk bir duraklamayla, orkestra inici

bir melodik hareket yapar, sonrasnda koroyla birlikte bir sonraki metne gre yeni bir

armoni oluturur (rnek 2.2).

rnek 2.2 Requiem Giri

Faur btn eser boyunca youn, dinamik tezatlar oluturur. rnein koronun et luxperpetuaydramatik bir kreendoyla sylemesinin ardndan ani bir diminuendo ile hep

birlikte luceadeis,shine on them forever(onlara sonsuza dek k ver) metni tekrar edilir.

Armonik renk ve dinamik tezat birinci blmn odak noktalardr ve Re minrde yarm

kadansla biter. Bir aradan sonra Introitin ikinci blm, Re minrde org ve yayllarla

balar (andante moderato). Bu blm, orkestral dokuda olduu gibi tempo, karakter ve

26

7/23/2019 263046

38/179

ruh halinde de deiiklikler sunar. Yayllar ve org daha hareketlidir ve armonik ritim

nceki blme gre daha hzldr. Tenorlar birinci blmn metninden harika bir iirsel

dize sylerken, yayllar tekrar eden motifler sunarlar (rnek 2.3). nici drtl motife

dayanan bu melodi etkileyicidir. Orkestra, tonik ve dominant akorlara odaklanm ve

tenor izgisine karharika bir melodiyle ok gl bir armonik ereve ortaya koyar. 32

-38 ller aras, orkestrada daha fazla grnen kromatizm, sonunda vokal izgiye ta-

nr. Artan armonik gerilim, bu blm dominanta zlen bir sona gtrr. Yine bu b-

lm, ksa bir orkestral geile biter. nc blm dinamik ve orkestrasyon bakmndan

nceki iki blme gre daha snrldr. ne kan koral blm sopranolardr. Vokal izgi

org ve ellolarla balar. Faur org ve yayllar iinpiano sempre, sopranolar iin de dolcegsterir. Soprano izgisi, ok yumuak bir ifadeyle Tedecethymnus (thou, o god, art

worship with hymns in Zion) metnini syler.

rnek 2.3 Tenorlarn motif tekrar

Duygulu ezgisiyle soprano izgisi 8 l boyunca SiMajrdedir ve armonik anlamda

bir nceki blmden uzaktr. Melodi izgisi, younluk oluturarak Re minre gider ve

gl, mkemmel bir kadansla bu blm bitirir. Dinamiklerde keskin bir tezat, vuru

daksanlar ve belirgin bir ruh hali deiiklii,Introitin son blmne arpcbir gei-

i tanmlar. Balangtan beri ilk defa btn koro, Exaudi, orationemmeam (here are

prayer lord) metnini syleyerek giri yapar. Faur, forteden pianoya ve tekrar forteye,

tekrar eden dinamik deiiklikler ile hzldinamik tezatlar yaratr. Bu hafiften kuvvetliye

27

7/23/2019 263046

39/179

olan etkileyici deiiklik, dinleyicinin metne ve anlamna karfarkndalnartrr. 54.

lden 57. e kadar olan, modlasyonlu youn forte blm, sonraki drt l boyunca

takip edenpianissimoya varan bir diminuendoyla Introiti bitirir. Kyrie tenorlarn ba-

lang temasnn tm koro tarafndan unisonda tekraryla Introitin sonundan akmaya

balar.

rnek 2.4 Kyrie blmnde temann nisonda tekrar

Daha nce olduu gibi, org ve yayllarda da aynelik vardr (rnek 2.4). Koro temann

drt lsn nisonda sunduktan sonra gzel bir armoniyle devam eder. 68. ve 69. l-

lerde viyolalar ve ellolarla, (33 -37 ller arasndaki kromatik izgiye benzer birekilde) hzlanan melodik yaplanma, bu drt llk cmleyi younlatrarak bir

kadansa tar. Orkestradaki etkileyici bir forteye kay, forte ve aksanlcriste eleisonu

(Christ have mercy) hazrlar.

Bu aynzamanda timpaninin ilk giriidir, lnn ikinci vuruunda giren timpani gl

koral girii daha da kuvvetlendirir. Kornolar 72. ve 74. llerde koro ile yumuak bir

eko yaparlar. 75. lde viyolalar, koronun altnda yumuaka alan org, ello ve kontr-

basyalnz brakarak susarlar. Bas partisi, cevap tekil edecek ekilde kriste eliesonun

nc ve son tekrarntenorlar altolar ve sopranolarla balatr. 78. ldeki mkemmel

otantik kadansdan sonra kontrbas ve ellolarn Re deki nisonundan kan kromatik bir

motifle viyolalar girer. Bu motif, mzikal izgide bir devinirlik yaratarak ikinci kez

kyrie eleisonavarr. Koro, eleisonu Re minr final kadansta tekrar ederken, kornolar ve

timpani, yayllarn ve orgun sade dokusuna yumuak bir ekilde elik ederler. Faur,

28

7/23/2019 263046

40/179

daha sonraki blmlerde de ortaya kacak olan tekrar eden temalarla bu blm btn-

letirir.

Offertory

Requiem Op. 48in ikinci blm Offertorydir. Bu blm 1888deki ilk uyarlamasna

dahil edilmemiti, Faur bu uyarlamay 1889da yapmtr. Offertory kodal ve b-

lml bir formdadr. ABA (+CODA) A blm, adagio molto olarak belirtilmi bir

orkestral girile balar. Ton Re Majr olmasna ramen, girite ellolar ykselen l

minorlerle Re minr ima ederler. Bu motif, bir l sonra viyolalarca drtlde tekraredilir (rnek 2.5).

Viyola giriini takip eden lde, birinci ellolar ve birinci viyolalar balangtaki nota-

da nison olarak motifi tekrar ederler. Faur, altncldeki Fa# Majr kadanstan nce

giriblm zirveye ulaana dek st ste gelen noktalritimlerle ritmik bir cazibe yara-

tarak, bu motifi beinci l boyunca gelitirir.

rnek 2.5 Offertory A blm motifi

Giriten sonra, altolar, almotifine benzer bir motifle, bu sefer Fa#den Reye inici

l Majrle, O domine jesu christe reks gloriae(Lord Jesus Christ who rules in glory)

metnini sylerken, alto ve tenor blmleri arasnda bir det balar. Tenorlar alto izgi-

29

7/23/2019 263046

41/179

sinde bir nisondan balayarak Reden Siye l minr inerek bu motifi taklit ederler

(rnek 2.6).

rnek 2.6 Tenorlarn l minr aada, motif tekrar, 4, 5, 6. ller

Bu taklit, Faurnin altolar ve tenorlar arasnda orkestral elik olmakszn yava, iki sesli

bir fg oluturmasyla devam eder. 11. lde, orkestra, altolar ve tenorlarn llerden

oluan homofonik pasajna elik eder. Si minr beli akordan, Sol# Majr yedili akora

armonik bir kaybelirginletirirken, orkestra koronun altnda yumuak bir pasaj sunar.

Tekrar eden bu armonik cmleyi, Do# minr az mkemmel kadans takip eder. Bu

kadans, 614 lleri arasnda kullanlan malzemenin bir ton yukarda tekrarnyapancmle izler ve bu cmle 22. lde Re# minr birinci evrim akorda biter.

A blm 22. lde baslarn altolara katlmasyla srer. Altolar balang motiflerini bu

defa bir ton yukarda La#de tekrar sylerler. Baslar bu blmde ilk girilerini taklitle

yaparlar. Baslar alto ve bas partisine serbest kontrpuan ile yant veren tenorlar izler.

Orkestra kuvvetli bir armonik ereve iinde collavoce(dier seslerle birlikte) alarken

bu sefer Fa# Majrde baka bir kadanstan sonra, 26. lde, orkestra giriblmnde ilkdefa duyulmubir motifi tekrar eder (rnek 2.7).

30

7/23/2019 263046

42/179

rnek 2.7 Orkestrann motif tekrar

Bu motifteki nc vuruun balgelme zelliini Faur 26.-29. ller arasnda b-

lm btnletirici bir ara olarak kullanr. A blm drt ll orkestral bir geile

dominant akor stnde biter. Bariton solist partisi tezat oluturan B blmn balat-

mak zere bu kadansla stste gelir. Deiik tonlarda tekrar eden motiflerle srekli ton

merkezini deitiren A blmnn aksine B blm aka Re Majrdedir. zamanl

olarak andante moderato belirtilmitir. Orkestra iki notalgruplar halinde sade bir melo-

di alarken bariton solist hostias at preces tibi domine(here are prayer onto thee, o God)

metnini syler. 40. lde solo partisinde l minr yukarkaytopluluun younlu-

unu ykseltir. 43. lnn ikinci vuruu ve 46-49 arasndaki llerin birinci ve nc

vurular, pizzicato kontrbas girileri yksek sesli yayllarda vuru etkilerini

glendirirerek orkestral ve vokal izgilere tezat ilave eder. Solist ve orkestra 51. l-den itibaren iki l boyunca mkemmel otantik kadans, org ise bir sonraki pasaj iin

birinci blmn melodik malzemesinden oluan bir gei sunarlar (rnek

31

7/23/2019 263046

43/179

2.8).

rnek 2.8 Orgun geipasaj

Bu geiin ve bunu izleyen bariton solo pasajnn melodik malzemesiniIntroitden sop-

rano melodisi tekil eder (rnek 2.9).

rnek 2.9 Soprano melodisi

Org melodiyi Re Majrde takdim eder (Introitde orijinal olarak MiMajr) ve bariton

solist La Majrdeki melodinin bir eitlemesini,Fac Eas Domine(grant them deliveren-

ce from death) metninde syler. Faur, melodiyi nce drt zamanllde kullanp, son-

ra zamanllnn zayf vuruunda balatarak kuvvetli vurularkaybettirir ve ritmik

belirsizlik yaratr.

Orkestra B blmnn banda kullanlan malzemeye geri dnerken bariton solist yeni

bir malzemeyle devam eder. Bariton Quam olim Abrahae promesistiyi (as thou promise

abraham and his seed) sylerken, orkestra 66.-69. ller arasnda birinci blmn sop-

rano blmnn bir eitlemesini alar (rnek 2.10). Orkestra, A ya dn ve bu

32

7/23/2019 263046

44/179

blmn sonunu belli eden 77. lde mkemmel otantik kadansa giden bir geibl-

mn sunar.

rnek 2.10 Orkestrann soprano melodisini tekrar

blml formlar

n ounda olduu gibi Aya geri dn, orijinal A blmnn bireitlemesidir. Blm baslarn orijinal motifi seslendirmesiyle balar: O domine, jesu

Christe.Tenorlar, altolar ve sopranolar her biri birbirini taklit ederek srayla giriyapar-

lar. Yayllar hibir ey almazken sadece org sese elik eder. 79. lde bu blmde

soprano ilk defa girer, yayllar bas vokaline oktavda elik ederek 81. lde yumuaka

giriyaparlar. Vokaller ve yayllar bir kreendo ile 83. ldeki Re Majr akora (kont-

rbas da tam bu noktada armonik destek ve derinlik vermek iin katlr) varrlar. Bunu

takiben, 85. ve 86. llerdeki diminuendo, 87. lde Si minrde mkemmel otantik

kadansa varr. Orkestradaki artan kromatizm, 87 den 89a kadar olan llerin iki partili

vokal dokusunun altnda kararszlk hissi yaratr. Bu gerilim, koro 90. lde ameni sy-

lerken, uzak bir ton blgesi olan Si Majre modlasyonla devam eder. Si Majr kadansta

yayllar ayrlr, blm bitirme iini vokallere ve orga brakrlar. Si Majre modlasyon

amenksmnblmn geri kalanndan armonik olarak ayrr. ABA blmlerinin kodas

haline gelen amentm blm bitirir.

SanctusFaurnin Requieminin nc blm Sanctustur. Bu blmde solo keman ve arpn

ilk ve en nemli kullanmne kar. Sanctus tek blmdr ve tekrar eden motifler ve

birinci evrim armonilerin kullanldbir yapdadr.Sanctus, MiMajrde org, arp ve

yayllarn tonik akorunun birinci evriminde arpej almalaryla balar. Birinci ve ikinci

33

7/23/2019 263046

45/179

viyolalar, tonik akorun birinci evrimi zerinde ykselen ve alalan 16 l k nota motifini

takdim ederler (rnek 2.11). kinci viyolalar ykselirken, birinci viyolalar alalr.

rnek 2.11 Viyolalarn motif takdimi

Birinci evrim armoni ile stste gelen motifler bileimi bir belirsizlik atmosferi yaratr.

Bu aynzamanda MiMajrde yazlmtek blmdr ve Re minrde olan ilk iki b-

lmn alanndan uzak bir ton alanndadr. Bylelikle Faur, cennetin uzaklnn mzi-

kal betimlemesini yapmolur (Brahmsn da German Requieminde yaptgibi).

Sopranolar Si etrafnda odaklanm ksa bir motifle (holy holy) nc lde

Sanctusa girerler. Keman solosu girerken, tenor ve baritonlar da beinci lde tam

taklit yaparak karlk verirler. Keman solosunun melodisi,Introitteki sopranonun sy-

ledii Te decet hymnusdan alnmtr (rnek 2.12).

34

7/23/2019 263046

46/179

rnek 2.12 Keman solosunun soprano izgisini tekrar

Faurnin bu melodiyi yeni bir balamda kullannn ikinci rneidir. Tema ayn za-

manda ikinci blmdeki org partisinin ve bariton solosunun da zn oluturur. Sopra-

nolarn, tenor ve baritonlarla beraber keman solosunca izlenmesi, Sanctusun birinci

blm boyunca srer. 11. lde soprano partisinde Retakdim edilir ki bu da dokuya

hobir armonik mulaklk katar. Tenor ve baritonlar taklit yaparlar. 13. lde tekrar Re

naturele geri dnerler bunu mteakiben sopranolar Ree kayarlar. Bu armonik kay,

armonik ritmin artmasyla beraber ykselen tansiyonun balangcdr. 19. lde sopra-

nolarn takdim ettii ve birinci tema zerine kurulu olan geile, Sol Majre gidecek gibi

gzken bir armonik ilerleyi22. lde Re Majre doru yol alr. Re Majr yeni ton

alanolarak tesis edildikten sonra, tenorlar ve baritonlar orijinal temaybalangta ol-

duu gibi yine birinci evrimde,Deus Deus Sabaoth(lord, god of host) metni ile sunar-

lar. Kornolarn ilk girii ile ve kontrbaslarla beklenmedik ekilde Si e giden kadans,

27.lde Mi Majr az mkemmel kadans yapan, dominant yedili akoru belirler.

MiMajre geri dnten sonra, sopranolar (daha sonra solo keman, kornolar ve kont-

rbaslarca izlenen)Pleni sund coeli et terra(heaven and earth are full of thy glory) metin-

li yeni temay takdim ederler. Tenorlar ve baritonlar 31-34. llerde bu temay taklit

ederler, solo keman kornolar ve kontrbaslar nceki gibi girerler. Sopranolar hosanna in

excelsisi (hosanna in the highest) sylerken 35. lde Regeri gelir. Bir sonraki l-

de tansiyon yeniden yaplanrken Soltakdim edilir. Kontrbaslar ve kornolar orkest-

rann kalanyla devam ederler ki bu da mzikal dokuya derinlik katar. Sopranolar ve

orkestrann 39. lde balattklarkreendo 42. lye kadar devam eder ve MiMa-

jrde mkemmel otantik kadansla neticelenir. 42. lde balayan ksm, tamamen dei-

35

7/23/2019 263046

47/179

en bir dokuyla tanmlanabilir, korno ve trompetler fortede destansbir sesleniyapar-

ken, org ve yayllar ayrsekizlik notalar alar. Erkekler 43-49. ller arasnda hosanna

in exselsisi syleyerek takip ederler. Sopranolar ise 47-53. ller arasnda korno ve

trompetlerin peisra bu cmleyi takip ederler. Bu sefer tek korno ve trompet, son sesle-

nii yumuaka alarken, cmle diminuendo ile biter. Dinamik seviye zayflarken or-

kestra ve sopranolar 52. lde kadans yaparlar. Viyolalar ve arp, blmn bandaki

arpej motifini yeniden yaparken tonik akor kk pozisyondadr. Erkekler altolarca hemen

takip edilenSanctusfinalini syler, bu tm blm boyunca altolarn ilk ve tek giriidir.

55. lde, blm baladdoku ve ruh halinde bitirmek zere keman solosu geri ge-

lir.

Pie Jesu

FaurDies Iraeblmn atlar, fakatPie Jesuyu (bless Jesus)Requieminin drdnc

blm olarak dahil eder. Dinsel uygulama ile daha da fazla ayrlk gsteren Faur, bu

metni Offertoryden nce koymak yerine