Dünyanın hareketleri Dünya kendi ekseni etrafında dönerken aynı zamanda Güneş'in etrafında da dolanır. Dünya'nın Güneş etrafındaki bir turu 1 yıl (365 gün 6 saat, 52 hafta) sürer. Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesi elips şeklindedir. Dünya'nın kendi ekseni etrafında bir turunu 24 saatte tamamlar. Dünya'nın Şekli ve Gece Gündüz Oluşumu Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesi ile gece- gündüz meydana gelir. Gece gündüz arasındaki sıcaklık farkının meydana gelmesi Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklanır. Gündüz Güneş ışığı alan tarafın sıcaklığı artarken, gece Güneş ışığı almadığı için soğur. Dünya'nın geoid şeklindedir. Kürenin kutuplardan basık, ekvatordan şişkin biçimidir. Dünya'nın şeklinden dolayı ekvator bölgesi Güneş ışığını daha dik, kutuplar bölgesi ise daha eğik alır. Ekvator bölgesi daha sıcak olurken, kutuplar daha soğuk olmaktadır. Mevsimlerin Oluşumu Dünya'nın Güneş etrafında dolanması ve dönme ekseninin eğikliği sonucu mevsimler oluşur. Dünya'nın Güneş etrafındaki dönme ekseni ile yörünge düzlemi arasında 23° 27' (Yaklaşık 23.5°) lik açı vardır. Dünya, Güneş etrafında dönerken bu eğiklikten dolayı, kuzey ve güney yarım küre farklı zamanlarda farklı ışık alır. Fazla ışık alan yarım küre yaz, az ışık alan yarım küre kış mevsimini yaşar. Dünya kuzey ve güney yarım kürelerden oluşur. Ülkemiz kuzey yarım kürededir. Kuzey yarım küre kış mevsimini yaşarken, güney yarım küre yaz mevsimini yaşamaktadır. Mevsimlerin oluşmasının temel sebebi güneş ışınlarının dik ya da eğik gelmesidir. Dünya’nın güneşe yakın ya da uzak olması etkili değildir. Dünya'nın dönme ekseninin, yörünge düzlemine dik olması durumunda Dünya üzerinde farklı mevsimler yaşanmayacaktı. Dünya'nın dönme ekseninin eğik olmasının etkileri 1. Mevsimler meydana gelir. 2. Aynı zamanda Dünya'nın kuzey ve güney yarım küresinde farklı mevsimler yaşanır. 3. Yıl boyunca sıcaklık değişimleri olur. 4. Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca değişir. 5. Güneş ışınlarının Dünya üzerine geliş açıları değişir. Ekinoks (gece gündüz eşitliği) 21 mart ve 23 eylül tarihleridir. Gün dönümü tarihleri 21 haziran ve 21 aralıktır. 2019 – 2020 ÖĞRETİM YILI FEN BİLİMLERİ 8.SINIF 1.ÜNİTE ÖZETİ
7
Embed
2019 2020 ÖĞRETİM YILI FEN BİLİMLERİ 8.SINIF 1 ... · 2019 – 2020 ÖĞRETİM YILI FEN BİLİMLERİ 8.SINIF 1.ÜNİTE ÖZETİ. HAVA OLAYLARI Dünya atmosferi, Dünya'nın dairesel
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Dünyanın hareketleri Dünya kendi ekseni etrafında dönerken aynı zamanda Güneş'in etrafında da dolanır. Dünya'nın Güneş etrafındaki bir turu 1 yıl (365 gün 6 saat, 52 hafta) sürer. Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesi elips şeklindedir. Dünya'nın kendi ekseni etrafında bir turunu 24 saatte tamamlar.
Dünya'nın Şekli ve Gece Gündüz Oluşumu Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesi ile gece-gündüz meydana gelir. Gece gündüz arasındaki sıcaklık farkının meydana gelmesi Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklanır. Gündüz Güneş ışığı alan tarafın sıcaklığı artarken, gece Güneş ışığı almadığı için soğur. Dünya'nın geoid şeklindedir. Kürenin kutuplardan basık, ekvatordan şişkin biçimidir. Dünya'nın şeklinden dolayı ekvator bölgesi Güneş ışığını daha dik, kutuplar bölgesi ise daha eğik alır. Ekvator bölgesi daha sıcak olurken, kutuplar daha soğuk olmaktadır.
Mevsimlerin Oluşumu Dünya'nın Güneş etrafında dolanması ve dönme ekseninin eğikliği sonucu mevsimler oluşur. Dünya'nın Güneş etrafındaki dönme ekseni ile yörünge düzlemi arasında 23° 27' (Yaklaşık 23.5°) lik açı vardır. Dünya, Güneş etrafında dönerken bu eğiklikten dolayı, kuzey ve güney yarım küre farklı zamanlarda farklı ışık alır. Fazla ışık alan yarım küre yaz, az ışık alan yarım küre kış mevsimini yaşar. Dünya kuzey ve güney yarım kürelerden oluşur. Ülkemiz kuzey yarım kürededir. Kuzey yarım küre kış mevsimini yaşarken, güney yarım küre yaz mevsimini yaşamaktadır. Mevsimlerin oluşmasının temel sebebi güneş ışınlarının dik ya da eğik gelmesidir. Dünya’nın güneşe yakın ya da uzak olması etkili değildir. Dünya'nın dönme ekseninin, yörünge düzlemine dik olması durumunda Dünya üzerinde farklı mevsimler yaşanmayacaktı.
Dünya'nın dönme ekseninin eğik olmasının etkileri
1. Mevsimler meydana gelir.
2. Aynı zamanda Dünya'nın kuzey ve güney yarım küresinde farklı mevsimler yaşanır.
3. Yıl boyunca sıcaklık değişimleri olur.
4. Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca değişir.
5. Güneş ışınlarının Dünya üzerine geliş açıları değişir.
Ekinoks (gece gündüz eşitliği) 21 mart ve 23 eylül tarihleridir. Gün dönümü tarihleri 21 haziran ve 21 aralıktır.
2019 – 2020 ÖĞRETİM YILI FEN BİLİMLERİ 8.SINIF 1.ÜNİTE ÖZETİ
HAVA OLAYLARI
Dünya atmosferi, Dünya'nın dairesel hareketinin sebep olduğu
savrulmaya rağmen yerçekimi kuvveti etkisi ile gezegenin çevresini
saran gaz tabakasıdır. Dünya atmosferinin yani günlük hayatta
kullanılan tabirle havanın %78'ini azot, %21'ini oksijen, %1'ini de su
buharı ve diğer gazlar oluşturmaktadır. Havanın yapısındaki bu
maddeler farklı nedenlerden dolayı hava olaylarını meydana
getirmektedirler. Hava olaylarını etkileyen en önemli etkenlerin
başında sıcaklık, basınç ve nem gelmektedir
Yağmur Yeryüzünde buharlaşarak yükselen su buharının , atmosferin üst
katmanlarında soğuk hava ile karşılaşıp yoğu şması sonucunda
yağmur oluşur. Her yağmur damlası bir toz zerresi etrafında toplanır
ve yer çekiminin etkisiyle yere doğru serbest düşme hareketi yapar.
Kar Bulutların yapısındaki su damlacıkları sıfırın altındaki bir sıcaklıkta
buz kristallerine dönüşür. Buz kristalleri birleşerek kar kristallerini
oluşturur. Kar kristallerinin yeryüzüne düşmesiyle kar yağışı meydana
gelir.
Dolu Yağmur damlaları fırtına nedeniyle donar. Yere doğru inerken hava
akımları bunları bir aşağı bir yukarı sürükleyerek daha büyük buz
parçaları hâline getirir. Ağırlaşan buz parçaları yere düşer. Buna dolu
denir.
Sis Yere yakın su buharının yoğunlaşması sonucu ortaya çıkan çok küçük
su damlacıklarından meydana getirdiği yapıya sis adı verilir. Sisli
havalarda görülebilen en uzak noktaya olan uzaklığa görüş mesafesi
denir.
Kırağı Kış günleri sabah dışarı çıktığımızda bitkilerin veya araçların
camlarının buz parçaları ile kaplanmasına neden olan yağış şekli
kırağıdır. Havadaki nemin, sıcaklığın sıfırın altında olduğu
zamanlarda yeryüzündeki soğuk yüzeylere çarparak sıvı hâle
geçmeden doğrudan katı hâldeki buza dönüşmesiyle oluşur.
Çiy
Özellikle sabaha karşı yere yakın su buharının yoğunlaşması sonucu
oluşan su damlacıklarının yaprak veya herhangi bir yüzeyde birikmesi
ya da orayı ıslatmasıdır.
Hava kürede bulunan gazlar %78 (N) Azot,
% 21 (O) Oksijen,
% 1 Argon, Karbondioksit, Su buharı ve diğer gazlar
Su buharı, hava içerisinde az orana sahip olmasına rağmen hava
olaylarının gerçekleşmesinde çok büyük öneme sahiptir.
Hava olayları bazen günlerce aynı kalabileceği gibi, bir kaç saat
içinde değişebilir.
Hava olaylarının nedeni sıcaklık, basınç ve nem (havadaki su
buharı) deki değişikliklerdir.
Hava sıcaklığındaki değişmelerden kaynaklanan basınç farklılıkları
ekosistemlerin bütüncül yapısını tehdit eden, binlerce bitki
ve hayvan türlerinin yok olmasına neden olan, insan
yaşamını etkileyen, aşırı sıcaklık, yangın, susuzluk,
kuraklaşma gibi diğer meteorolojik afetlerin artmasına
sebep olan bir oluşumdur. Küresel Isınmaya Neden Olan
Etmenler Dünyada nüfus yoğunluğunun aşırı bir şekilde
artması, yoğun göç ve kentleşme hareketleri, yaşam
standartlarının yükselmesi, Endüstri Devrimi’den
günümüze kadar yoğunlaşan sanayi üretimindeki artışların
sonuçları olarak yaklaşık son 150 yıldır gittikçe artan ve
aşırı miktarda tüketilen petrol, kömür ve doğalgaz gibi
fosil yakıtları ve arazi örtüsündeki değişimler nedeniyle,
büyük miktarda zararlı gaz ve parçacıkların atmosfere
salınması, küresel ısınmaya neden olan en önemli
etkenlerdir.
KÜRESEL İKLİM
DEĞİŞİKLİĞİ İnsanın yaptığı ve hala da yapmakta olduğu tahribatın
sonucu olarak toprak, su ile birlikte havanın bileşimi
önemli ölçüde bozulmaktadır. Hızla artan sanayi ve
yerleşim bölgelerinde oluşan sera gazları ile cevre ve
atmosfer büyük ölçüde kirlenmekte, havanın ısınma
eğilimi giderek artmaktadır. İnsan iklimi, iklim de
insanı etkilemektedir. Bunun neticesinde insanlık,
küresel iklim değişikliği problemi ile karşı karşıyadır.
Bu nedenle, insanların çeşitli faaliyetlerinden dolayı
atmosferin kimyasal bileşeninin değişimi sonucu
iklimde görülen değişiklikleri azaltmak amacıyla,
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesi yürürlüğe konulmuştur. Küresel ısınma,
atmosferde artan sera gazlarının potansiyel
etkilerinden sadece birini ifade eden bir terimdir.
Küresel İklim Değişikliğinin Belirtileri Son yıllarda
küresel iklim değişikliğinden dolayı hava ve iklim
parametrelerinde gözlenen değişimler şunlardır:
Buharlaşma ve yağmur miktarının artması.
Yağmurun büyük kısmı sağanak şeklinde
olması.
Tundraların erimesi. (Kuzey Kutbu Bozkırı)
Mercanların beyazlaşması.
Buzulların erimesi.
Denizdeki buzulların küçülmesi ve deniz su
seviyesinin yükselmesi.
Orman yangınlarının artması.
Fırtına ve sel hasarlarının artması.
Türkiye'de Olası Etkileri Küresel iklim
değişikliğinden Türkiye olumsuz şekilde
etkilenecektir. Bu olumsuzluklar hazırlanan çeşitli
senaryolara ve IPCC projeksiyonlarına göre
Türkiye'nin de içinde bulunduğu enlemlerde,
sıcaklıklardaki artışların; yağış rejiminde
değişmeler, deniz suyu seviyesinde yükselmeler
ve toprak su içeriğinde önemli azalmalar şeklinde
olacağı tahmin edilmektedir. Bunların sonuçları
aşağıda özetlenmiştir.
Yazın yağışlarda büyük azalma olacak,
buharlaşma artabilecek,
Yağışların mevsimsel dağılımı ve şiddeti
değişecek, ani sellerde artışlar olabilecek,
1987 den beri ortalamanın altında gerçekleşen kar
örtüsü, daha da azalabilecek,
Akım, miktarları azalacak ve pik zamanları
değişebilecek,
Kuraklığın sıklığı ve şiddeti artabilecek.
DÜNYA ANLAŞMA ve
SÖZLEŞMELERİ- ALINAN
ÖNLEMLER Ozon tabakasını incelten maddelerin azaltılmasına ilişkin “Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi” 1985’te kabul edilmiştir. 2020 sonrası iklim değişikliği rejiminin çerçevesini oluşturan Paris Anlaşması, 2015 yılında Paris’te düzenlenen BMİDÇS 21. Taraflar Konferansı’nda kabul edilmiştir. Anlaşma, 5 Ekim 2016 itibariyle, küresel sera gazı emisyonlarının %55’ini oluşturan en az 55 tarafın anlaşmayı onaylaması koşulunun karşılanması sonucunda, 4 Kasım 2016 itibariyle yürürlüğe girmiştir. Sera gazı emisyonlarının küresel ölçekte artmaya devam etmesi ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin giderek daha fazla hissedilir olması üzerine, gelişmiş ülkelerin bağlayıcı yükümlülükler üstlenmeleri için BMİDÇS’ye taraf ülkeler Kyoto Protokolü’nü 1997 yılında Kyoto’da yapılan 3. Taraflar Konferansı’nda kabul edilmiş, 2005 yılında yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz Protokol’e 2009 yılında taraf olmuştur. Protokol’e halen 191 ülke ve AB taraftır.
KUZEY KUTBU MU DAHA
SOĞUKTUR, GÜNEY KUTBU MU?
Güney Kutbu, Kuzey Kutbu’ndan çok daha soğuktur. Aslında her iki kutup da soğuk bölgelerdir. Çünkü güneş ışınları kutuplara çok eğik biçimde gelir. Hatta kutup noktalarında yılın altı ayı boyunca güneş hiç doğmaz. Bu yüzden kutup bölgelerinin fazla ısınması mümkün değildir. Bu durum her iki kutup için de geçerli olduğu halde Güney Kutbu, Kuzey Kutbu’ndan çok daha soğuktur. Bunun sebebi iki kutbun göründükleri kadar benzer olmamasıdır. Her ne kadar iki kutup da buzlarla örtülü olsa da Güney Kutbu bir kara parçasıdır, bu yüzden de Antarktika adıyla yedi kıtadan biri olarak kabul edilir. Kuzey Kutbu ise okyanus üzerinde yüzmekte olan bir buz kütlesidir. Güney Kutbu çok kalın bir buz tabakasıyla kaplıdır ve ortalama yükseltisi çok fazladır. Bu da Güney Kutbu’nu çok daha karasal ve soğuk bir yer yapar. Kuzey Kutbu’nu oluşturan buz kütlesinin su üstündeki yüksekliği ise çok azdır ve Kuzey Kutbu, üzerinde yüzdüğü okyanusun ılıman etkisi altındadır. Sonuç olarak Güney Kutbu’ndaki ortalama sıcaklık Kuzey Kutbu’ndakinden çok daha düşüktür.