II კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტი სამართლის ფაკულტეტი ნინო გოგელაშვილი საკუთრების წარმოშობა მოძრავ ნივთებზე უპირატესად ავტომობილზე საკუთრების უფლების წარმოშობის ჭრილში მეორე თემატური სემინარი თემის ხელმძღვანელი: კახაბერ ურიადმყოფელი სამართლის დოქტორი კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის მოწვეული ლექტორი თბილისი 2018 წელი
39
Embed
2018 - openscience.ge Gogelashvili.pdf · 4 შესავალი საკუთრება ერთ-ერთი უძველესი ინსტიტუტია....
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
II
კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტი
სამართლის ფაკულტეტი
ნინო გოგელაშვილი
საკუთრების წარმოშობა მოძრავ ნივთებზე უპირატესად
ავტომობილზე საკუთრების უფლების წარმოშობის ჭრილში
მეორე თემატური სემინარი
თემის ხელმძღვანელი:
კახაბერ ურიადმყოფელი
სამართლის დოქტორი
კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის მოწვეული ლექტორი
1. მოძრავი ნივთის ცნება ............................................................................................................... 7
2. მოძრავ ნივთებზე საკუთრების წარმოშობა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის
მიხედვით ............................................................................................................................................... 9
3. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 186--ე მუხლისა და გერმანიის სამოქალაქო
ერთი მხრივ, სამოქალაქო კოდექსი მოძრავ ნივთზე საკუთრების
გადაცემისათვის არ ადგენს რაიმე სპეციალურ წესს, სსკ-ის 186-ე მუხლის
წინაპირობების შესრულება საკმარისია შემძენზე საკუთრების უფლების
გადასასვლელად.
მეორე მხრივ, სავალდებულო რეგისტრაციის დამდგენი „საავტომობილო
ტრანსპორტის შესახებ“ საქართველოს კანონი სამოქალაქო კოდექსის ზოგად
ნორმებთან მიმართებით არის სპეციალური და უფრო ახალი კანონი.
გამომდინარე აქედან, შეიძლევა ვივარადოთ, რომ მოძრავ ნივთზე,
ავტომობილზე საკუთრების უფლება წარმოიშობა სსიპ შინაგან საქმეთა სამინისტროს
მომსახურების სააგენტოში ავტოსატრანსპორტო საშუალების მესაკუთრედ
რეგისტრაციის შემდგომ.
აღნიშნულ მოსაზრებას სასამართლო პრაქტიკა არ უჭერს მხარს. უზენაესმა
სასამართლომ ავტომანქანაზე საკუთრების წარმოშობის მომენტთან დაკავშირებით
შეიმუშავა ერთგვაროვანი მიდგომა. კერძოდ, ავტომანქანა სსკ-ის 148-ე და 149-ე
მუხლების თანახმად არის მოძრავი ნივთი და შესაბამისად, მასზე უნდა გავრცელდეს
მოძრავ ნივთებთან დაკავშირებული საკუთრების უფლების გადაცემის
სამართლებრივი რეჟიმი. ამასთან, მოძრავ ნივთებზე საკუთრების გადასვლის
საფუძვლები ამომწურავადაა დადგენილი სამოქალაქო კოდექსით და
ადმინისტრაციული სამართლის სფეროს მიეკუთვნება კანონი ვერ დაადგენს ახალ
საფუძვლებს. მით უმეტეს, სატრანსპორტო საშუალებათა სავალდებულო
რეგისტრაციას აქვს საჯაროსამართლებრივი მიზნები და ეს არის არა ავტომანქანაზე
საკუთრების უფლების კონტროლი, არამედ საგზაო მოძრაობის ორგანიზება და
საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა.
ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მიზანშეწონილია
განისაზღვროს მოძრავ ნივთზე საკუთრების გადაცემის ქართულ სამართალში
7
მოქმედი სისტემა. ამასთან, საინტერესოა, ავტომანქანაზე საკუთრების უფლების
წარმოშობის თავისებურებანი.
1. მოძრავი ნივთის ცნება
ნივთების კლასიფიკაცია შესაძლებელია სხვადასხვა კრიტერიუმის მიხედვით.
კლასიფიკაციის მიზანია კერძოსამართლებრივი ურთიერთობების მოწესრიგება.
სხვადასხვა ნივთი სხვადასხვა სახის სამართალ-ურთიერთობას წარმოშობს,
შესაბამისად, ნივთების დაყოფა საშუალებას იძლევა თითოეულ ნივთზე
ვრცელდებოდეს მისთვის სათანადო სამართლებრივი რეჟიმი. აღნიშნული
ემსახურება სამოქალაქოსამართლებრივი ურთიერთობების სიმარტივესა და
უსაფრთხოებას. მიუღებელია ნივთებთან დაკავშირებული ნორმები იყოს
ერთგვაროვანი. ეს ან შეუსაბამოდ გაართულებდა სამართალ-ურთიერთობებს ან
პირიქით, შეუსაბამოდ გაამარტივებდა მას და რისკის წინაშე დააყენებდა
ურთიერთობის მონაწილეებს.
ნივთების დაყოფის ძირითად კრიტერიუმს წარმოადგენს მათი
გადაადგილებაუნარიანობა.3 სამოქალაქო სამართალი იცნობს ნივთების უძრავ და
მოძრავ ნივთებად დაყოფას. ამგვარი კლასიფიკაცია ჯერ კიდევ რომის სამართალში
გვხვდება, თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ თითოეული კატეგორიისათვის
ერთნაირი სამართლებრივი ნორმები იყო დადგენილი, რომის სამართალში
ნივთების მოძრავად და უძრავად დაყოფას ისეთი მნიშვნელობა არ ენიჭებოდა
როგორც თანამედროვე სამართალში.4
ნივთები შეიძლება დავყოთ არაერთი ნიშან-თვისების მიხედვით. ძირითადად,
ნივთების კლასიფიკაცია უკავშირდება მათ გადაადგილებაუნარიანობას, თუმცა
განსაკუთრებული სოციალური ფუნქციის მქონე ნივთები მათი ფიზიკური ნიშან-
თვისების, მოძრაობის კრიტერიუმის მიუხედავად შეიძლება, სამართლებრივი
თვალსაზრისით, მიჩნეულ იქნეს უძრავად. ქონების, ბუნებრივი თვისების,
3 ზარანდია, სანივთო სამართლის საფუძვლები, თბილისი, 2016, 72, ველი 86. 4 გარიშვილი, ხოფერია, რომის სამართლის საფუძვლები, თბილისი, 2010, 167.
8
გადაადგილებაუნარიანობის მიხედვით, მოძრავ და უძრავ ნივთებად დაყოფა
დაკავშირებულია მის ეკონომიკურ მნიშვნელობასთან.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 148-ე მუხლი ადგენს ნივთების მოძრავ
და უძრავ ნივთებად დაყოფას. სამოქალაქო კოდექსმა თავიდანვე განსაზღვრა
განსაკუთრებული მნიშვნელობის ნივთები. კოდექსში მოცემულია მხოლოდ უძრავი
ნივთის ცნება. სსკ-ის 149-ე მუხლის მიხედვით, უძრავ ნივთებს მიეკუთვნება მიწის
ნაკვეთი მასში არსებული წიაღისეულით, მიწაზე აღმოცენებული მცენარეები, ასევე
შენობა-ნაგებობანი, რომლებიც მყარად დგანან მიწაზე. კანონმდებელმა ნივთები
დაყო ორ ნაწილად, მოძრავ და უძრავ ნივთებად. შესაბამისად, ერთი კატეგორიის
განმარტება საკმარისად მიიჩნია, რადგან თუ ნივთი არ მიეკუთვნება სსკ-ის 149-ე
მუხლით გათვალისწინებულ უძრავ ნივთს ესე იგი მოძრავია.
სამოქალაქო სამართალში მოძრავ ნივთებად მიიჩნევა ნივთები რომელთა
გადაადგილებაც შესაძლებელია. მოძრავ ნივთებად მიიჩნევა ცხოველები,
პროდუქტი, ასევე ის ნივთები, რომელთაც გარდამავალი ბუნება გააჩნიათ და
მოძრავი ნივთების კატეგორიიდან ტრანსფორმირდებიან უძრავში და პირიქით.
მოძრავ და უძრავ ნივთებად დაყოფის მიზანი ყველაზე უკეთესად ვლინდება
საკუთრების შეძენის ინსტიტუტში.5 სსკ-ის 186-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით,
მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების წარმოშობისათვის აუცილებელია, რომ
მესაკუთრემ ნამდვილი უფლების საფუძველზე გადასცეს შემძენს ნივთი.
კანონმდებელმა გაითვალისწინა, რომ კერძო სამართალი მიილტვის
სამართლებრივი ურთიერთობების სიმარტივისაკენ და
სამოქალაქოსამართლებრივი ურთიერთობის ყველაზე ხშირი ობიექტის, მოძრავი
ნივთის გასხვისებისათვის დაადგინა შედარებით მარტივი პროცედურა, ნამდვილი
უფლების არსებობა და ნივთის გადაცემა, მხარეთათვის ყოველგვარი დამატებითი
ბარიერისა და სირთულის შექმნის გარეშე. თუმცა, ასევე გათვალისწინებულ იქნა
სამოქალაქოსამართლებრივი ურთიერთობების სტაბილურობის უზრუნველყოფისა
და ურთიერთობის მონაწილეთა მომეტებული რისკისაგან დაცვის საჭიროება.
5 ჭანტურია, სამოქალაქო სამართლის ზოგადი ნაწილი, თბილისი, 2011, 144.
9
ამიტომ, უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების გადაცემისათვის დადგენილია
სავალდებულო წესები. კერძოდ, აუცილებელია გარიგების წერილობითი ფორმით
დადება და შემძენზე ამ გარიგებით განსაზღვრული საკუთრების უფლების
რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში (სსკ-ის 183-ე მუხლი).
უძრავ ნივთებთან დაკავშირებული სამართლის ნორმები უფრო ამომწურავია.
მაგალითად, სამოქალაქო კოდექსში მოცემულია უძრავი ნივთის ცნება. მოძრავ
ნივთებთან მიმართებით კანონმდებელს განსხვავებული დამოკიდებულება აქვს,
კოდექსში არ გვხვდება მოძრავი ნივთის ცნება ან მოძრავი ნივთების ჩამონათვალი.
მსგავსი მიდგომა არ უნდა იქნეს გაგებული ისე, თითქოს მოძრავი ნივთები
უმნიშვნელოა კერძო სამართლისათვის და არ საჭიროებს დეტალურ მოწესრიგებას.
პირიქით, კერძოსამართლებრივი ურთიერთობების დიდი ნაწილი სწორედ მოძრავ
ნივთებთან დაკავშირებული ურთიერთობებია. აღნიშნული მიდგომა
განპირობებულია მოძრავი ნივთების მრავალფეროვნებით.
სამოქალაქოსამართლებრივი ურთიერთობის მხარეებს შეუძლიათ ურთიერთობის
ობიექტად მიიჩნიონ ნებისმიერი ბრუნვაუნარიანი მოძრავი ნივთი.
მოძრავი ნივთი კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის ობიექტია. მოძრავი
ნივთების მრავალფეროვნებიდან გამომდინარე საინტერესოა მათზე საკუთრების
უფლების წარმოშობის სამართალ-ურთიერთობები. მაგალითად, შესაძლოა
პირდაპირი მნიშვნელობით მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების წარმოშობა არ
ექვემდებარებოდეს სამოქალაქო კოდექსით მოძრავი ნივთებისათვის განსაზღვრულ
სამართლის ნორმებს და საჭიროებდეს განსხვავებულ მოწესრიგებას.
2. მოძრავ ნივთებზე საკუთრების წარმოშობა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის
მიხედვით
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 186-ე მუხლის თანახმად, მოძრავ
ნივთზე საკუთრების გადასაცემად, აუცილებელია რომ მესაკუთრემ ნამდვილი
უფლების საფუძველზე გადასცეს შემძენს ნივთი. ნამდვილი უფლება მიემართება
მხარეთა შეთანხმებას, ხოლო ნივთის გადაცემა – ამ შეთანხმების სისრულეში
მოყვანას და საკუთრების უფლების წარმოშობას.
10
სსკ-ის 186-ე მუხლის პირველი ნაწილი ადგენს მოძრავ ნივთზე საკუთრების
გადაცემის ზოგად წესს. ამავე მუხლის მეორე ნაწილით განსაზღვრულია ნივთის
გადაცემის შემთხვევები. ნივთის გადაცემაში, პირველ რიგში, მოიაზრება ფაქტობრივ
მფლობელობაში გადაცემა. თუ ეს უკანასკნელი არ არის მიღწევადი, მაშინ
გამოიყენება სსკ-ის 186-ე მუხლის მეორე ნაწილით გათვალისწინებული სხვა
შემთხვევები.
მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების წარმოშობისათვის დადგენილია ორი
წინაპირობა: ნამდვილი უფლება და ნივთის გადაცემა. შემძენზე საკუთრების
უფლების წარმოშობისათვის ნამდვილი უფლება ნებისმიერ შემთხვევაში
აუცილებელია, ეს არის უცვლელი წინაპირობა. რაც შეეხება მეორე წინაპირობას,
გამოიყოფა სამი შემთხვევა: შეძენისათვის ნივთის პირდაპირ მფლობელობაში
ჩაბარება; არაპირდაპირი მფლობელობის გადაცემა ხელშეკრულებით, რომლის
დროსაც წინა მესაკუთრე შეიძლება დარჩეს პირდაპირ მფლობელად; მესაკუთრის
მიერ შემძენისათვის მესამე პირისაგან მფლობელობის მოთხოვნის უფლების
მინიჭება.
ნამდვილი უფლება და ნივთის გადაცემა სიცხადისათვის განმარტებას
საჭიროებს. პირველ რიგში, შეიძლება განისაზღვროს ნამდვილი უფლება.
აღნიშნული ტერმინი მიუთითებს ნამდვილ ვალდებულებითსამართლებრივ
გარიგებაზე. უფლებაში კი მოიაზრება როგორც ვალდებულებითი გარიგების
საფუძველზე წარმოშობილი საკუთრების გადაცემის მოთხოვნის უფლება, ასევე
კანონის, მაგალითად, დელიქტის საფუძველზე წარმოშობილი უფლება.6 სწორედ
კანონიდან გამომდინარე მოთხოვნის უფლებების გათვალისწინებით არსებობს
ტერმინი „ნამდვილი უფლება“ და არა ტერმინი „ნამდვილი შეთანხმება“.7
რაც შეეხება ნივთის გადაცემას, ყველაზე გავრცელებული შემთხვევა არის
ნივთის გადაცემა პირდაპირ მფლობელობაში. მოძრავი ნივთების შემთხვევაში,
მფლობელობა ემსახურება საჯაროობის პრინციპის განხორციელებას, ასრულებს
6 ზარანდია, სანივთო სამართლის საფუძვლები, თბილისი, 2016, 389, ველი 533. 7 დანელია, გამიჯვნის პრინციპი ჩუქების ხელშეკრულების მაგალითზე, ჟურნ. „ქართული სამართლის
მიმოხილვა“, სპეციალური გამოცემა, 2008, 43-44.
11
იმავე ფუნქციას, რასაც საჯარო რეესტრი უძრავი ნივთებისათვის. მფლობელობის
გადაცემა უნდა იყოს ორივე მხარის ნებაზე დაფუძნებული ნივთის იმგვარი გადაცემა,
რომ შემძენის მფლობელობა ეჭვს არ იწვევდეს. არ არის აუცილებელი სსკ-ის 186-ე
მუხლის მეორე ნაწილის დანაწესი, ნივთის პირდაპირ მფლობელობაში გადაცემა,
წარმოადგენდეს ხელიდან ხელში გადაცემას. შესაძლებელია გადაცემა მესამე პირის
მეშვეობით. ასევე, მითითებით შეძენა, როდესაც გამსხვისებელი ან შემძენი
მფლობელობის გადაცემის პროცედურაში რთავს სხვა, მესამე პირს.8
სსკ-ის 186-ე მუხლის მეორე ნაწილით დადგენილი ნივთის გადაცემის მეორე
და მესამე ალტერნატივები ტრადიციის პრინციპის გამონაკლისი შემთხვევებია,9
ნივთის შემძენისათვის გადაცემის გარეშე საკუთრების უფლება ითვლება
წარმოშობილად. როდესაც მხარეებს აქვთ ინტერესი რომ გადაცემის ნაცვლად
ნივთი დარჩეს მესაკუთრესთან, შესაძლებელია საკუთრების უფლების გადაცემა
შემძენის არაპირდაპირი მფლობელობის შესახებ შეთანხმებით. ასევე, თუ მესაკუთრე
არაპირდაპირი მფლობელია, მას შეუძლია ნივთის გასხვისებისას შემძენს დაუთმოს
მოთხოვნის უფლება, მესამე პირისგან მფლობელობის გამოთხოვის უფლება და ამ
გზით გადასცეს შემძენს საკუთრების უფლება. აღნიშნული ზოგადი წესიდან
გამონაკლისები საჭიროა სამოქალაქოსამართლებრივი ურთიერთობის
გამარტივებისათვის.
ნივთის გადაცემის საკითხი, ერთი შეხედვით, ამომწურავადაა
მოწესრიგებული. სამოქალაქო კოდექსი ადგენს ნივთის გადაცემას შეთანხმებამდე
და შეთანხმების შემდეგ ქონების ადგილსამყოფელის შესაძლო შემთხვევებს.
კლასიკური შემთხვევაა, როდესაც ნივთი აქვს მესაკუთრეს და პირდაპირ
მფლობელობაში გადასცემს შემძენს. შესაძლებელია, გამყიდველმა შეთანხმების
შემდეგ დაიტოვოს ნივთი პირდაპირ მფლობელობაში. ამ შემთხვევაში საკუთრების
უფლების გადაცემის უზრუნველყოფა ხდება ხელშეკრულებით არაპირდაპირი
მფლობელობის გადაცემით. თუ მესამე პირი ფლობს ნივთს, მაშინ მესაკუთრე,
გამყიდველი ანიჭებს მყიდველს მესამე პირისაგან ნივთის მფლობელობის
8 ზარანდია, სანივთო სამართლის საფუძვლები, თბილისი, 2016, 391-394, ველი 536-539. 9 თოთლაძე, სამოქალაქო კოდექსის ონლაინკომენტარი, gccc.ge, 05.07.2016, მუხ. 186, ველი 17.
12
მოთხოვნის უფლებას. სამოქალაქო კოდექსი ითვალისწინებს და აწესრიგებს
გარიგების დადების დროს ნივთის მესაკუთრის ან მესამე პირის მიერ ფლობის
შემთხვევებს. მაგრამ სსკ-ის 186-ე მუხლის მეორე ნაწილში პირდაპირ არ არის
გათვალისწინებული შემთხვევა, როდესაც გარიგების დადების დროს ნივთს უკვე
ფლობს შემძენი.
ეგრეთ წოდებული „მოკლე ხელით“ გადაცემის წესი თავს იჩენს, როდესაც
გარიგების დადებამდე. ამ შემთხვევაში სსკ-ის 186-ე მუხლით დადგენილი ერთ-ერთი
წინაპირობა, ნივთზე მფლობელობის გადაცემა უკვე განხორციელებულია.
განსხვავებით საქართველოს სამოქალაქო კოდექსისა გერმანიის
სამოქალაქო კოდექსი (შემდგომში გსკ) პირდაპირ ითვალისწინებს „მოკლე ხელით“
გადაცემის წესს. გსკ-ის § 929-ის მეორე წინადადების მიხედვით, თუ ნივთს ფლობს
შემძენი, მაშინ საკმარისია საკუთრების უფლების გადასვლაზე შეთანხმება. გერმანიის
სამოქალაქო კოდექსი ზედმეტად მიიჩნევს მფლობელობის გადაცემას, როდესაც
შემძენი ნივთის პირდაპირი მფლობელია და გამსხვისებელს ნივთთან არ აქვს
არანაირი მფლობელობითი ურთიერთობა.10
სამეცნიერო ლიტერატურაში არსებობს მოსაზრება რომ „მოკლე ხელით“
გადაცემის წესი საქართველოს სამოქალაქო კოდექსში უნდა იყოს
გათვალისწინებული. სსკ-ის 186-ე მუხლის მეორე ნაწილში მისი მოაზრება არ არის
მართებული,11 რადგან „მოკლე ხელით“ გადაცემის დროს შემძენი ვალდებულებითი
გარიგების დადებამდე წარმოადგენს ნივთის მფლობელს და ამის გამო,
შეუძლებელია ნივთის მფლობელობაში გადაცემა.12
გამომდინარე იქიდან, რომ „მოკლე ხელით“ გადაცემის შემთხვევაში,
მფლობელობა წინ უსწრებს ვალდებულებითსამართლებრივი გარიგებას, იგი არ
10 კროპჰოლერი, გერმანიის სამოქალაქო კოდექსი, სასწავლო კომენტარი, თ. დარჯანიასა და ზ. ჭეჭელაშვილის
თარგმანი, თბილისი, 2014, § 929, ველი 10. 11 ჭეჭელაშვილი, სანივთო სამართალი, თბილისი, 2014, 204. 12 ასათიანი, მოძრავ ნივთებზე საკუთრების უფლების გადაცემის ძირითადი ასპექტები, ჟურნ. „სტუდენტური
სამართლებრივი ჟურნალი“, 2013, 51.
13
არის მიჩნეული საკუთრების გადაცემის განსაკუთრებულ წესად13 და შესაძლებელია
სსკ-ის 186-ე მუხლის მეორე ნაწილით გათვალისწინებულ მფლობელობის
გადაცემის შემთხვევებში იქნეს მოაზრებული.14
საყურადღებოა რომ გერმანიის სამოქალაქო კოდექსის §929-ის მეორე
წინადადებაში საუბარია მხოლოდ საკუთრების უფლების გადასვლის შესახებ
შეთანხმებაზე. უშუალოდ ვალდებულებითსამართლებრივი გარიგება არ არის
ნახსენები. ეს განპირობებულია აბსტრაქციის პრინციპის არსიდან, კერძოდ,
საკუთრების უფლების წარმოშობა არ არის დამოკიდებული
ვალდებულებითსამართლებრივი გარიგების ნამდვილობაზე. თუმცა, ეგრეთ
წოდებული „მოკლე ხელის“ წესით საკუთრების გადასვლისათვის შემძენის მიერ
ნივთის ფლობა და სანივთოსამართლებრივი გარიგება არ იქნება საკმარისი.
სანივთო გარიგებას სჭირდება საფუძველი ანუ ვალდებულებითი გარიგება, თუნდაც
არ იყოს მის ნამდვილობაზე დამოკიდებული. შესაძლებელია, გსკ-ის §929-ის მეორე
წინადადების ჩანაწერი ხაზს უსვამს საკუთრების უფლების გადასვლაზე შეთანხმების
საჭიროებას, რათა ვალდებულებითი გარიგება და შემძენის მიერ ნივთის ფლობა არ
იქნეს საკუთრების უფლების გადასვლისათვის საკმარისად მიჩნეული.
ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, თუ ქართულ სამართალში საკუთრების
უფლების გადაცემისათვის სანივთო გარიგება არ არის ცალკე გამოყოფილი ეგრეთ
წოდებულ „მოკლე ხელის“ წესზე სპეციალური მითითებაც არ იქნება საჭირო.
3. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 186--ე მუხლისა და გერმანიის
სამოქალაქო კოდექსის 929- ე პარაგრაფის შედარება საქართველო სამოქალაქო კოდექსის 186-ე მუხლს გერმანიის სამოქალაქო
კოდექსიდან მუხლობრივად ედრება 929-ე, 930-ე და 931-ე პარაგრაფები. გსკ-ის 929-
ე პარაგრაფი არის მოძრავ ნივთებზე საკუთრების გადაცემის მომწესრიგებელი
ძირითადი ნორმა. სსკ-ის 186-ე მუხლის მეორე ნაწილში მოწესრიგებული ნივთის
სამოქალაქოსამართლებრივი ურთიერთობები იმდენად მრავალფეროვანია, რომ
უშუალოდ მესაკუთრე შეიძლება არ ახორციელებდეს ნივთის განკარგვას.
განკარგვის უფლებამოსილება შეიძლება სხვა პირსაც ჰქონდეს.16 სანივთო
სამართლებრივი გარიგება, რომლის საფუძველზეც ხდება საკუთრების უფლების
გადასვლა უნდა ეხებოდეს განსაზღვრულ ნივთს. გარიგების დადების მომენტში
დაზუსტებით უნდა დგინდებოდეს რომელი საგანი უნდა გასხვისდეს.17
15 Akkermans, The Principle of Numerus Clausus in European Property Law, Publisher Intersentia, 2008, 175. 16 ჭეჭელაშვილი, სანივთო სამართალი, თბილისი, 2014, 199. 17 კროპჰოლერი, გერმანიის სამოქალაქო კოდექსი, სასწავლო კომენტარი, თ. დარჯანიასა და ზ. ჭეჭელაშვილის
თარგმანი, თბილისი, 2014, § 929, ველი 3.
15
საქართველოსა და გერმანიის სამოქალაქო კოდექსები ნივთის გადაცემის
საკითხს თითქმის მსგავსად აწესრიგებენ. განსხვავებულია გსკ-ის § 929-ის მეორე
წინადადება, რომელიც ითვალისწინებს ეგრეთ წოდებული „მოკლე ხელით“
გადაცემის წესს. აღნიშნული წესი ქართულ სამოქალაქო კოდექსში პირდაპირ არ
არის განსაზღვრული. გარდა ამისა, გერმანიის სამოქალაქო კოდექსში არ არის
მოცემული სსკ-ის 186-ე მუხლის მეორე ნაწილში გათვალისწინებული შემძენისათვის
ნივთის პირდაპირ მფლობელობაში ჩაბარების საკითხი. აღნიშნული მოიაზრება გსკ-
ის § 929-ის პირველ წინადადებაში.
გსკ-ის 929-ე პარაგრაფის პირველ წინადადებაში მესაკუთრის მიერ
შემძენისათვის ნივთის გადაცემაში შემდეგი სამი პირობა იგულისხმება: მესაკუთრემ
უნდა მიატოვოს მფლობელობა, შემძენმა უნდა მიიღოს ნივთი და მფლობელობის
მიღება უნდა მოხდეს მესაკუთრის ინიციატივით.18 მფლობელობის მიტოვებისათვის
მთავარია მესაკუთრის სათანადო ნება, რეალურად ვინ განახორციელებს ქმედებას
არ აქვს მნიშვნელობა. ეს შეიძლება იყოს მაგალითად, შუალობითი მფლობელი,
რომელიც მოქმედებს მესაკუთრის სურვილის მიხედვით.
მფლობელობის მიღება უკავშირდება შემძენის მიერ ნივთის პირდაპირ ან
არაპირდაპირ მფლობელობაში მიღებას. რაც შეეხება მფლობელობის მესაკუთრის
ინიციატივით მიღებას, იგი ხაზს უსვამ მესაკუთრის ნებას საკუთრების გადაცემაზე.
სსკ-ის 186-ე მუხლსა და გსკ-ის 929-ე პარაგრაფებს შორის დასახელებულ
განსხვავებას უკავშირდება ქართულ და გერმანულ სამართალში დამკვიდრებული
საკუთრების უფლების წარმოშობის განსხვავებული სისტემები.
4. ავტომანქანებზე საკუთრების უფლების წარმოშობის თავისებურებანი
ავტომანქანა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 148-ე, 149-ე მუხლების
თანახმად, მიეკუთვნება მოძრავ ნივთებს და მასზე საკუთრების შეძენა წესრიგდება
სსკ-ის 186-197-ე მუხლებით. ავტომანქანის გასხვისებისას, საკუთრების უფლების
წარმოშობის მომენტთან დაკავშირებით, ხშირად იქმნება პრობლემა. კერძოდ, ერთი
18 კროპჰოლერი, გერმანიის სამოქალაქო კოდექსი, სასწავლო კომენტარი, თ. დარჯანიასა და ზ. ჭეჭელაშვილის
თარგმანი, თბილისი, 2014, § 929, ველი 6.
16
მხრივ, სსკ-ის 186-ე მუხლის მიხედვით დადგენილია, რომ მოძრავ ნივთზე
საკუთრების შესაძენად აუცილებელია ორი წინაპირობის არსებობა: მესაკუთრის
ნამდვილი უფლება და ნივთის გადაცემა. მეორე მხრივ, არსებობს
ადმინისტრაციული სამართლის სფეროს მიკუთვნებული ნორმები, რომლებიც
ავტომანქანაზე შემძენის საკუთრების უფლების წარმოშობის იურიდიულ ძალას
უკავშირებენ საჯარო სამართლის იურიდიული პირის (შემდგომში - სსიპ) შინაგან
საქმეთა სამინისტროს მომსახურების სააგენტოში ავტოსატრანსპორტო საშუალების
მესაკუთრედ რეგისტრაციის მომენტს.
გამომდინარე აქედან, პრაქტიკაში არის შემთხვევები, როდესაც სსკ-ის 186-ე
მუხლით დადგენილი ორი წინაპირობა, მესაკუთრის ნამდვილი უფლება და ნივთის
მფლობელობაში გადაცემა სახეზეა, მაგრამ მომსახურების სააგენტოში შემძენის
ამასთან, მიზანშეწონილია დადგინდეს სამოქალაქო და საჯარო სამართლებრივი
ნორმების ურთიერთშესაბამისობის საკითხი.
საკუთრების შეძენა ავტომობილზე საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის
მიხედვით სსკ-ის 149-ე მუხლით განსაზღვრული უძრავი ნივთების ცნებას არ
შეესაბამება ავტომანქანა და შესაბამისად, არის მოძრავი ნივთი. მასზე, როგორც
მოძრავ ნივთზე, ვრცელდება სსკ-ის 186-ე მუხლით დადგენილი საკუთრების
გადაცემის წესი. ქართული სამართლის მიხედვით, მოძრავ ნივთზე საკუთრების
გადაცემა ხორციელდება ეგრეთ წოდებული „შუალედური პრინციპის“, შეთანხმებისა
და გადაცემის გზით. ამ პრინციპების მოქმედება ვლინდება სსკ-ის 186-ე მუხლიდან,
საკუთრების გადასაცემად აუცილებელია მესაკუთრემ ნამდვილი უფლების
17
საფუძველზე გადასცეს შემძენს ნივთი და გადასცეს ნივთზე მფლობელობა.
ნამდვილი უფლების არსებობის მოთხოვნა მიუთითებს გადაცემის კაუზალურ
მოდელზე, საკუთრების გადაცემა შესაძლებელია ვალდებულებით-სამართლებრივი
გარიგების საფუძველზე, მისი ბათილობა კი გამორიცხავს საკუთრების უფლების
გადასვლას.19
მოძრავ ნივთზე საკუთრების გადაცემა, სამოქალაქო კოდექსის მიხედვით,
შეუძლია მესაკუთრეს. საკუთრების განკარგვის უფლება აქვს მესაკუთრეს, თუმცა
მესაკუთრის მიერ მინიჭებული სათანადო უფლებამოსილების ფარგლებში სხვა
პირსაც შეუძლია განკარგოს მოძრავი ნივთი. მთავარია, რომ მოძრავი ნივთის
განკარგვა მოხდეს მესაკუთრის ან ნივთის განკარგვის უფლებამოსილების მქონე
მესამე პირის მიერ. ამასთან, საკუთრების უფლების გადაცემა უნდა მოხდეს
ნამდვილი უფლების საფუძველზე, მაგალითად, მოძრავი ნივთის გასხვისების
გარიგება უნდა იყოს ნამდვილი.20
რაც შეეხება ნივთის მფლობელობაში გადაცემას, 186-ე მუხლის მე-2 ნაწილი
აწესრიგებს ნივთის გადაცემის სახეებს. მფლობელობაში გადაცემაში არ
იგულისხმება მხოლოდ პირდაპირ მფლობელობაში გადაცემა, არამედ, როდესაც
წინა მესაკუთრე რჩება პირდაპირ მფლობელად ან მესამე პირისაგან
მფლობელობის მოთხოვნის უფლების მინიჭება, დათმობა. ამ ჩამონათვალში არ
არის გათვალისწინებული შემთხვევა, როდესაც მფლობელობის გადაცემა წინ
უსწრებს მოძრავი ნივთის გასხვისების გარიგებას, ე. წ. „მოკლე ხელის“ წესი.21
მაგალითად, პირი ფლობს ნივთს თხოვების ხელშეკრულების საფუძველზე და
მესაკუთრე ასხვისებს ნივთს მასზე, რადგან შემძენი ფაქტობრივად უკვე არის
მოძრავი ნივთის მფლობელი მფლობელობის გადაცემა აღარ მოხერხდება, თუმცა
შემძენს გადაეცემა უფლება ფლობდეს ნივთს როგორც მესაკუთრე.
მფლობელობაში გადაცემა, როგორც მოძრავი ნივთის გასხვისების ერთ-ერთი
წინაპირობა, გამომდინარეობს მოძრავი ნივთების საკუთრების თავისებურებიდან.
19 ზარანდია, სანივთო სამართლის საფუძვლები, თბილისი, 2016, 66, ველი 78. 20 თოთლაძე, სამოქალაქო კოდექსის ონლაინკომენტარი, gccc.ge, 05.07.2016, მუხ. 186, ველი 14. 21 იქვე, ველი 16.
18
კერძოდ, ივარაუდება, რომ მოძრავი ნივთის მფლობელი არის მისი მესაკუთრე.
გამომდინარე აქედან, მოძრავი ნივთის გასხვისება მფლობელობის გადაცემის
გარეშე აზრს მოკლებულია და შეიძლება სადავო გახდეს. მოძრავი ნივთების
ბრუნვის სტაბილურობიდან გამომდინარე, შემძენი თავისი უფლების
დასადასტურებლად უნდა ფლობდეს ნივთს. ამისათვის, პირდაპირი ფლობა
საუკეთესო შემთხვევაა, თუმცა შემძენს, როგორც მესაკუთრეს, ნივთის ფლობაზე
უფლების დასტურად შეიძლება ჰქონდეს მესაკუთრესა და შემძენს შორის
გაფორმებული ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზე წინა მესაკუთრე რჩება
პირდაპირ მფლობელად.
ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, სსკ-ის 148-ე, 149-ე და 186-ე
მუხლებიდან გამომდინარე, ავტომანქანაზე როგორც მოძრავ ნივთზე საკუთრების
უფლების გადასვლა დაკავშირებულია სსკ-ის 186-ე მუხლით დადგენილი
წინაპირობების შესრულებასთან. კერძოდ, თუ მესაკუთრე ნამდვილი უფლების
საფუძველზე მფლობელობაში გადასცემს ნივთს შემძენს, საკუთრების უფლება
შემძენზე გადასულად ჩაითვლება. ამ მსჯელობიდან გამომდინარე, ავტომანქანის
გასხვისებისას მასზე საკუთრების უფლების წარმოშობის მომენტის დადგენა
მარტივია და რაიმე პრობლემური, სადავო საკითხი არ წამოიჭრება.
თუმცა, იმ შემთხვევაში, თუ მოძრავი ნივთების კლასიფიკაციისას
გავითვალისწინებთ არა მხოლოდ მატერიალური, სხეულებრივი ნივთის მოძრაობის
კრიტერიუმს, ავტომანქანა შეიძლება მივაკუთვნოთ უძრავ ნივთებს. ავტომანქანა ეს
არის მოძრავი ნივთი, რომლის გადაადგილება შეიძლება ერთი ადგილიდან
მეორეზე მისი დანიშნულების მოსპობის, სუბსტანციისათვის ზიანის მიყენების
გარეშე.22 მიუხედავად ამისა, შესაძლებელია მოძრაობის კრიტერიუმი
უგულებელყოფილი იქნეს და ნივთის კლასიფიკაციისას ყურადღება გამახვილდეს
არსებულ გარემოებებზე.
მოძრაობის კრიტერიუმი არ არის გადამწყვეტი. მაგალითად, ძეგლი თავისი
ბუნებით უძრავი ნივთია, თუმცა მისი გადაადგილება შესაძლებელია და ეს მას
22 ზარანდია, სანივთო სამართლის საფუძვლები, თბილისი, 2016, 75, ველი 89.
19
სამუდამოდ მოძრავ ნივთად ვერ გადააქცევს, მიწასთან მყარად მიმაგრების შემდეგ
კვლავ უძრავი ნივთი იქნება.23 უკეთესი მაგალითია ისეთი უძრავი ნივთის
გადაადგილება როგორიცაა საცხოვრებელი სახლი. ამერიკის შეერთებულ შტატებში
არსებობს არაერთი კომპანია, რომელთა საქმიანობის მთავარი სფერო არის
სახლების გადაადგილება. თანამედროვე ტექნოლოგიები იმდენად
განვითარებულია რომ შესაძლებელია მიწასთან მყარად დაკავშირებული
საცხოვრებელი სახლის გადატანა ერთი ადგილიდან მეორეზე ისე, რომ მიწის ზემოთ
არსებული მისი თითოეული დეტალი უცვლელი დარჩეს. ამ შემთხვევაში, ნაგებობას,
რომელიც ხანგრძლივი გამოყენებისთვის არის განსაზღვრული, მიწასთან მყარადაა
დაკავშირებული და სპეციალური, ძვირადღირებული ტექნიკის გარეშე
გადაადგილება შეუძლებელია ვერ მივაკუთვნებთ მოძრავ ნივთს. შესაბამისად,
მიწასთან მყარი კავშირი და მოძრაობის კრიტერიუმი არ წარმოადგენს ნივთების
კლასიფიკაციისათვის საბოლოო და გადამწყვეტ კრიტერიუმებს.
ავტომანქანის მოძრავი თუ უძრავი ნივთის სტატუსის განსაზღვრა
მნიშვნელოვანია როგორც სამოქალაქო, ასევე სამართლის სხვა დარგებისათვის.
ნივთის კატეგორიის განსაზღვრისას ყურადღება უნდა მიექცეს არა მხოლოდ იმას,
რომ ნივთი თავისი ბუნებით მოძრავია, არამედ კონკრეტული კატეგორიისათვის
განსაზღვრული საკანონმდებლო რეგულაციების გამოყენების მიზანშეწონილებას.24
რადგან, საბოლოოდ, დაყოფა უძრავ და მოძრავ ნივთებად არსებობს ნივთის
სხვადასხვა, თითოეული ნივთისათვის მისაღებ საკანონმდებლო რეგულაციების და
წესების ფარგლებში მოსაქცევად. ამიტომ, ავტომანქანა ხელოვნურად არ უნდა
მივაკუთვნოთ მოძრავ ნივთებს, არამედ უნდა განისაზღვროს უძრავი ნივთებისათვის
დადგენილი რეგულაციები უფრო შეესაბამება მას, თუ მოძრავი ნივთისათვის
დადგენილი რეგულაციები.
ამასთან, სამოქალაქო სამართლის გარდა, ყურადღება უნდა გამახვილდეს
სამართლის სხვა დარგებზეც, რადგან ზოგიერთი მოძრავი ნივთი მნიშვნელოვანია
ვთქვათ, სისხლის სამართლისათვის. მაგალითად, თუ პირი მაგიდას ყიდულობს
23 ზარანდია, სანივთო სამართლის საფუძვლები, თბილისი, 2016, 75, ველი 85. 24 თოთლაძე, სამოქალაქო კოდექსის ონლაინკომენტარი, gccc.ge, 27.01.2016, მუხ. 148, ველი 3.
20
გასხვისების მომწესრიგებელი ნორმები შესაძლებელია მთლიანად სამოქალაქო
სამართალთან იყოს დაკავშირებული, მაგრამ თუ ავტომანქანას ყიდულობს
შესაძლებელია გასხვისებისათვის საჭირო იყოს საჯარო სამართალს მიკუთვნებული
ნორმების გამოყენება.
4.1 ავტომანქანებზე საკუთრების უფლების წარმოშობის საჯაროსამართლებრივი
საფუძვლები და ნორმები
მოძრავი ნივთის, ავტომანქანის შეძენისას საკუთრების უფლების წარმოშობის
მომენტთან დაკავშირებით კანონმდებლობა არ არის ერთგვაროვანი. რიგ
შემთხვევებში კანონმდებელი პირს რომელიც არ არის მომსახურების სააგენტოში
ავტომანქანაზე საკუთრების უფლების კონტროლი, არამედ საგზაო მოძრაობის
ორგანიზება და საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა.
სატრანსპორტო საშუალების სავალდებულო რეგისტრაციას ეხება
საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის №150 ბრძანების პირველი მუხლით
დამტკიცებული „მექანიკური სატრანსპორტო საშუალების სავალდებულო
რეგისტრაციის წესის შესახებ“ ინსტრუქცია.27 აღნიშნული ინსტრუქციის მე-7 მუხლის
მიხედვით, მესაკუთრეები ან მათი წარმომადგენლები (თუ ასეთი წარმომადგენლობა
დასტურდება დავალების (მინდობილობის) საფუძველზე) მექანიკური
სატრანსპორტო საშუალებათა შეძენის, შიდა ტრანზიტის მოქმედების, საბაჟო
რეგისტრაციის (საზღვრის გადაკვეთის), მათზე ნომრიანი აგრეგატების შეცვლისა და
კანონმდებლობით განსაზღვრული სხვა გარემოებების წარმოშობის შემდეგ,
რომლებიც დაკავშირებულია რეგისტრირებული მონაცემების შეცვლასთან,
ვალდებული არიან მექანიკური სატრანსპორტო საშუალებები ამ წესის შესაბამისად
რეგისტრაციაში გაატარონ ან მოახდინონ სარეგისტრაციო ცვლილებები: ა) ქვეყნის
ფარგლებში აღრიცხვიდან მოხსნილი - 10 დღე-ღამის განმავლობაში; ბ) ქვეყნის
ფარგლებს გარედან შემოყვანილი - დროებითი სარეგისტრაციო ნიშნის შიდა
ტრანზიტის მოქმედების ვადაში. ამავე კანონის მე-3 მუხლის მე-6 პუნქტის მიხედვით
კი დადგენილია ინსტრუქციაში მოცემული მესაკუთრის ცნების განმარტება.
მესაკუთრედ ითვლება ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელმაც საქართველოს
კანონმდებლობით დადგენილი წესით მოიპოვა მექანიკურ სატრანსპორტო
საშუალებაზე საკუთრების უფლება და გააჩნია შესაბამისი საკუთრების
დამადასტურებელი დოკუმენტი, აგრეთვე ნოტარიულად შედგენილი საკუთრების
მინდობის ხელშეკრულებით მექანიკური სატრანსპორტო საშუალების მმართველი
პირი.
დასახელებული მუხლების მიხედვით, მოცემული ინსტრუქცია პირს
მესაკუთრედ აღიქვამს სატრანსპორტო საშუალების რეგისტრაციამდე და მიუთითებს
მესაკუთრეზე, რომელმაც საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით
27 საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 31 იანვრის №150 ბრძანება „მექანიკური სატრანსპორტო საშუალების სავალდებულო რეგისტრაციის წესის შესახებ“, საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე, 14, 01.02.2007.
24
მოიპოვა მექანიკურ სატრანსპორტო საშუალებაზე საკუთრების უფლება.
შესაბამისად, არც „მექანიკური სატრანსპორტო საშუალების სავალდებულო
რეგისტრაციის წესის შესახებ“ ინსტრუქცია უკავშირებს ავტომანქანაზე საკუთრების
უფლების წარმოშობის მომენტს რეგისტრაციის ფაქტს. პირიქით, ავტომანქანის
განსხვავებით ზემოაღნიშნული ნორმატიული მასალისა, „საავტომობილო
ტრანსპორტის შესახებ“ 1995 წლის 04 აპრილის საქართველოს კანონი
ავტომობილზე საკუთრების უფლების წარმოშობას უკავშირებს საჯარო სამართლის
იურიდიულ პირში შინაგან საქმეთა სამინისტროს მომსახურების სააგენტოში
ავტომანქანის მესაკუთრედ რეგისტრაციის ფაქტს. კერძოდ, აღნიშნულ კანონში 2009
წლის 17 ივლისს განხორციელდა ცვლილება, დაემატა მე-91 მუხლი, რომლის
მიხედვით, საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული გამონაკლისების
გარდა, მექანიკურ სატრანსპორტო საშუალებაზე პირის საკუთრების უფლების
წარმოშობა იურიდიულ ძალას იძენს სსიპ საქართველოს შინაგან საქმეთა
სამინისტროს მომსახურების სააგენტოში რეგისტრაციის მომენტიდან.
„საავტომობილო ტრანსპორტის შესახებ“ საქართველოს კანონი მოძრავ
ნივთზე საკუთრების შეძენის მომწესრიგებელი საქართველო სამოქალაქო კოდექსის
ზოგად ნორმებთან მიმართებით არის სპეციალური და უფრო ახალი კანონი.
გამომდინარე იქიდან, რომ ერთი და იმავე დონის სამართლის ნორმათა კოლიზიის
დროს გამოიყენება სპეციალური და უფრო ახალი კანონი (სსკ-ის მე-2 მუხლის მე-2
ნაწილი), ავტომანქანაზე საკუთრების უფლების წარმოშობის მომენტის დასადგენად
შეგვიძლია ვისარგებლოთ „საავტომობილო ტრანსპორტის შესახებ“ საქართველოს
კანონით და ავტომანქანაზე შემძენის საკუთრების უფლების წარმოშობის მომენტად
მივიჩნიოთ სსიპ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მომსახურების
სააგენტოში რეგისტრაციის მომენტი.29
28 ტაკაშვილი, მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების წარმოშობის სამართლებრივი მოწესრიგება ქართული
კანონმდებლობის მიხედვით, კრებულში: პროფესორ ბესარიონ ზოიძის 60 წლისადმი მიძღვნილი საიუბილეო გამოცემა, თბილისი, 2013, 49. 29 ტაკაშვილი, მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების წარმოშობის სამართლებრივი მოწესრიგება ქართული
კანონმდებლობის მიხედვით, კრებულში: პროფესორ ბესარიონ ზოიძის 60 წლისადმი მიძღვნილი საიუბილეო გამოცემა, თბილისი, 2013, 49.
25
4.2 კანონმდებლობის ცვლილების ზეგავლენა საკუთრების უფლების წარმოშობის
მომენტზე
სატრანსპორტო საშუალებასთან დაკავშირებული ძველი და მოქმედი
კანონმდებლობის შედარებით დგინდება, რომ ძალადაკარგულად გამოცხადებული
კანონმდებლობა შეიცავდა საკუთრების უფლების შემზღუდველ ნორმებს. თუმცა, არ
იყო პირდაპირი მითითება ავტომანქანის შემძენის საკუთრების უფლების
წარმოშობის სსიპ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მომსახურების
სააგენტოში მესაკუთრედ რეგისტრაციის ფაქტზე დამოკიდებულების შესახებ.
„საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ“ 1999 წლის 28 მაისის
საქართველოს კანონი ადგენდა სატრანსპორტო საშუალების სავალდებულო
რეგისტრაციას. დღესდღეობით მოქმედი „საგზაო მოძრაობის შესახებ“ 2013 წლის 24
დეკემბრის საქართველოს კანონის 53-ე მუხლით ასევე განსაზღვრულია
სატრანსპორტო საშუალებათა სავალდებულო რეგისტრაცია. ორივე კანონი ადგენს
სატრანსპორტო საშუალების სავალდებულო რეგისტრაციას, თუმცა მათი
განმარტებიდან დგინდება, რომ მიზანი არის საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების
დაცვა. არც „საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ“ 1999 წლის 28 მაისის და
არც „საგზაო მოძრაობის შესახებ“ 2013 წლის 24 დეკემბრის კანონით რაიმე
დამატებითი წინაპირობა ავტომობილზე საკუთრების უფლების წარმოშობისათვის
არაა დადგენილი.
რაც შეეხება საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2001 წლის 28
თებერვლის №59 და 2007 წლის 31 იანვრის №150 ბრძანებებს, ორივე მათგანი
ზღუდავს საკუთრების უფლებას. როგორც საქართველოს შინაგან საქმეთა
მინისტრის 2001 წლის 28 თებერვლის №59 ბრძანების პირველი მუხლით
დამტკიცებული „ინსტრუქცია სატრანსპორტო საშუალებების, მათი მისაბმელების და
ნომრიანი აგრეგატების სავალდებულო რეგისტრაციის წესის შესახებ“, ასევე 2007
წლის 01 თებერვლიდან, საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 31
იანვრის №150 ბრძანების პირველი მუხლით დამტკიცებული „მექანიკური
სატრანსპორტო საშუალების სავალდებულო რეგისტრაციის წესის შესახებ“
წარმოშობის მომენტთან დაკავშირებით შეიმუშავა ერთგვაროვანი მიდგომა.
სასამართლომ პირველი მნიშვნელოვანი განმარტება გააკეთა 2011 წლის 27
ოქტომბრის №ას-914-954-2011 განჩინებით.
აღნიშნული საქმის ფაქტობრივი გარემოებების მიხედვით გამყიდველსა და
მყიდველს შორის დაიდო ზეპირი გარიგება. ნასყიდობის ხელშეკრულების საგანს
წარმოადგენდა მოძრავი ნივთი ავტომანქანა. გამყიდველმა ფაქტობრივ
მფლობელობაში გადასცა ნივთი შემძენს და მიაწოდა მასთან დაკავშირებული
საბუთები. მყიდველმა არ შეასრულა ნასყიდობის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე
საპასუხო ვალდებულება და სრულად არ გადაუხადა გამყიდველს შეთანხმებული
ფასი, რაც გახდა მხარეთა შორის დავის მიზეზი. გამყიდველი ითხოვს შემძენის
მხრიდან ვალდებულების შესრულებას, ხოლო შემძენი აპელირებს იმ ფაქტზე, რომ
31 ტაკაშვილი, მოძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების წარმოშობის სამართლებრივი მოწესრიგება ქართული
კანონმდებლობის მიხედვით, კრებულში: პროფესორ ბესარიონ ზოიძის 60 წლისადმი მიძღვნილი საიუბილეო გამოცემა, თბილისი, 2013, 51. 32 საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2014 წლის 5 დეკემბრის №ას-658-625-
2014 გადაწყვეტილება.
28
საკუთრების უფლება მასზე არ გადასულა, რადგან იგი შინაგან საქმეთა სამინისტროს
მომსახურების სააგენტოში არ არის ავტომანქანის მესაკუთრედ რეგისტრირებული.
სამივე ინსტანციის სასამართლომ დააფიქსირა ერთი და იგივე პოზიცია,
შინაგან საქმეთა სამინისტროს მომსახურების სააგენტოში შემძენის მესაკუთრედ
რეგისტრაციის არარსებობა არ ჩაითვალა საკუთრების უფლების მყიდველზე
გადასვლის დამაბრკოლებელ გარემოებად.
უზენაესი სასამართლო განმარტავს, რომ ავტომანქანა სსკ-ის 148-ე და 149-ე
მუხლების თანახმად არის მოძრავი ნივთი და მასზე უნდა გავრცელდეს მოძრავი
ნივთებთან დაკავშირებული საკუთრების უფლების გადაცემის სამართლებრივი
რეჟიმი. რაც შეეხება მოძრავ ნივთებზე საკუთრების გადასვლის საფუძვლებს,
ამომწურავადაა დადგენილი სამოქალაქო კოდექსით. სამოქალაქო კოდექსი
იცნობს ნივთების უძრავ და მოძრავ ნივთებად დაყოფას, მოძრავ ნივთებზე