2016 Yılı Programı

ONUNCU KALKINMA PLANI(2014 - 2018)

2016 YILI

PROGRAMI

- iii -

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM ....................................................................................... 1

1.1. DÜNYA EKONOMİSİNDE GELİŞMELER ............................................. 11.2. TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER VE HEDEFLER ................ 6 1.2.1.BÜYÜMEVEİSTİHDAM ................................................................... 9 1.2.1.1.GSYHveSektörelBüyümeHızları ............................................. 9 1.2.1.2.İstihdam ...............................................................................13 1.2.1.3.EkonomininGenelDengesi .....................................................15 1.2.2.YATIRIMLAR ................................................................................19 1.2.2.1.YatırımlarınSektörelDağılımı ..................................................19 1.2.2.2.KamuYatırımUygulamaları .....................................................25 1.2.2.3.KamuÖzelİşbirliğiUygulamaları .............................................28 1.2.3.ÖDEMELERDENGESİ ....................................................................28 1.2.3.1.CariİşlemlerHesabı ...............................................................28 1.2.3.2.SermayeveFinansHesapları ..................................................33 1.2.3.3.DışBorçStoku .......................................................................35 1.2.4.ENFLASYONvePARA-KURPOLİTİKASI ..........................................36 1.2.4.1.Enflasyon ..............................................................................36 1.2.4.2.ParaveKurPolitikası ..............................................................37 1.2.5.MALİPİYASALAR ...........................................................................401.3. KAMU MALİYESİNDE GELİŞMELER VE HEDEFLER........................... 51 1.3.1.GENELDEVLET .............................................................................51 1.3.1.1.MerkeziYönetimBütçesi .........................................................59 1.3.1.2.Mahalliİdareler ......................................................................65 1.3.1.3.DönerSermayeliİşletmeler .....................................................67 1.3.1.4.SosyalGüvenlikKuruluşları .....................................................68 1.3.1.5.Fonlar ...................................................................................72 1.3.2KAMUİKTİSADİTEŞEBBÜSLERİ ......................................................73

İKİNCİ BÖLÜM ....................................................................................... 79

2.1. 2016 YILI PROGRAMININ MAKROEKONOMİK AMACI .................... 792.2. 2016 YILI PROGRAMININ HEDEFLERİ VE POLİTİKALARI .............. 79 2.2.1.NİTELİKLİİNSAN,GÜÇLÜTOPLUM ................................................79 2.2.1.1.Eğitim ...................................................................................79 2.2.1.2.Sağlık ....................................................................................95 2.2.1.3.Adalet .................................................................................105 2.2.1.4.Güvenlik ..............................................................................111 2.2.1.5.TemelHakveÖzgürlükler .....................................................114 2.2.1.6.SivilToplumKuruluşları.........................................................116 2.2.1.7.AileveKadın ........................................................................118 2.2.1.8.ÇocukveGençlik..................................................................123 2.2.1.9.SosyalKoruma .....................................................................129 2.2.1.10.KültürveSanat ..................................................................138 2.2.1.11.İstihdamveÇalışmaHayatı .................................................146 2.2.1.12.SosyalGüvenlik ..................................................................155 2.2.1.13.Spor ..................................................................................159 2.2.1.14.NüfusDinamikleri ...............................................................163 2.2.1.15.KamudaStratejikYönetim ...................................................169

-iv-

2.2.1.16.KamudaİnsanKaynakları....................................................172 2.2.1.17.KamuHizmetlerindee-DevletUygulamaları ..........................174 2.2.2.YENİLİKÇİÜRETİM,İSTİKRARLIYÜKSEKBÜYÜME ........................180 2.2.2.1.Büyümeveİstihdam ............................................................180 2.2.2.2.YurtİçiTasarruflar ...............................................................180 2.2.2.3.ÖdemelerDengesi ...............................................................182 2.2.2.4.EnflasyonveParaPolitikası ...................................................187 2.2.2.5.MaliPiyasalar .......................................................................188 2.2.2.6.MaliyePolitikası ...................................................................192 2.2.2.7.SosyalGüvenlikFinansmanı ..................................................198 2.2.2.8.Kamuİşletmeciliği ................................................................199 2.2.2.9.YatırımPolitikaları ................................................................201 2.2.2.9.1.KamuYatırımları ...........................................................201 2.2.2.9.2.ÖzelKesimYatırımları ....................................................204 2.2.2.10.Bilim,TeknolojiveYenilik ....................................................209 2.2.2.11.İmalatSanayiindeDönüşüm ...............................................213 2.2.2.12.GirişimcilikveKOBİ’ler ........................................................227 2.2.2.13.FikriMülkiyetHakları ..........................................................235 2.2.2.14.BilgiveİletişimTeknolojileri ................................................239 2.2.2.15.TarımveGıda ....................................................................248 2.2.2.16.Enerji ................................................................................261 2.2.2.17.Madencilik .........................................................................269 2.2.2.18.LojistikveUlaştırma ...........................................................272 2.2.2.19.TicaretHizmetleri ...............................................................285 2.2.2.20.Turizm ...............................................................................290 2.2.2.21.İnşaat,Mühendislik-Mimarlık,TeknikMüşavirlikveMüteahhitlik Hizmetleri .........................................................................295 2.2.3.YAŞANABİLİRMEKÂNLAR,SÜRDÜRÜLEBİLİRÇEVRE .....................300 2.2.3.1.BölgeselGelişmeveBölgeselRekabetEdebilirlik.....................300 2.2.3.2.MekânsalGelişmevePlanlama ..............................................309 2.2.3.3.KentselDönüşümveKonut ...................................................314 2.2.3.4.KentselAltyapı .....................................................................319 2.2.3.5.Mahalliİdareler ....................................................................323 2.2.3.6.KırsalKalkınma ....................................................................326 2.2.3.7.ÇevreninKorunmasıveSürdürülebilirKalkınma .......................330 2.2.3.8.ToprakveSuKaynaklarıYönetimi ..........................................333 2.2.3.9.AfetYönetimi .......................................................................335 2.2.4.KALKINMAİÇİNULUSLARARASIİŞBİRLİĞİ ...................................339 2.2.4.1.UluslararasıİşbirliğiKapasitesi ..............................................339 2.2.4.2.Bölgeselİşbirlikleri ...............................................................343 2.2.4.3.KüreselKalkınmaGündemineKatkı ........................................348

-v-

TABLOLAR

TABLO I:1-DünyaEkonomisindeTemelGöstergeler ............................................ 3TABLO I:2-KatmaDeğerArtışHızlarıveSektörlerinGSYHİçindekiPayları ............ 9TABLO I:3-TemelEkonomikBüyüklükler ........................................................... 10TABLO I:4-FertBaşınaGSYH ........................................................................... 11TABLO I:5-YıllarİtibarıylaYurtİçiİşgücüPiyasasındaGelişmeler ...................... 13TABLO I:6-İstihdamEdilenlerinİştekiÇalışmaDurumunaGöreDağılımı ............. 13TABLO I:7-YurtİçiİşgücüPiyasasındakiGelişmeler(1) ..................................... 14TABLO I:8-TemelİşgücüPiyasasıGöstergeleri .................................................. 14TABLO I:9-EkonomininGenelDengesi .............................................................. 17TABLO I:10-EkonomininGenelDengesi ............................................................ 18TABLO I:11-KamuSabitSermayeYatırımları(2014) .......................................... 20TABLO I:12-KamuSabitSermayeYatırımları(2015)(1) ..................................... 21TABLO I:13-KamuSabitSermayeYatırımları(2016)(1) ..................................... 22TABLO I:14-SabitSermayeYatırımlarınınSektörelDağılımı(1) ........................... 23TABLO I:15-SabitSermayeYatırımlarınınSektörelDağılımı(1) ........................... 24TABLO I:16-GenelDevletSabitSermayeYatırımlarınınGSYHİçindekiPayı ......... 26TABLO I:17-Türkiye’deKamuYatırımları(2004-2015)(1) .................................. 27TABLO I:18-Türkiye’ninDışTicaretiveDışTicaretiEtkileyenFaktörler ................ 29TABLO I:19-ÜlkeveFasıllaraGöreİhracat ........................................................ 30TABLO I:20-İhracatınSektörelDağılımı(1) ....................................................... 31TABLO I:21-İthalatınGenişEkonomikGruplara(BEC)GöreDağılımı .................. 31TABLO I:22-CariİşlemlerDengesi .................................................................... 32TABLO I:23-SermayeveFinansHesabı ............................................................ 34TABLO I:24-DışBorçStokunaAitBazıGöstergeler ............................................ 35TABLO I:25-MerkezBankasıDövizMüdahaleveİhaleleri ................................. 39TABLO I:26-ParasalBüyüklüklerveMerkezBankasıBilançosuSeçilmişKalemleri 40TABLO I:27-FinansalSektörKuruluşlarınaDairBazıGöstergeler ........................ 41TABLO I:28-BankacılıkSektörüTemelGöstergeleri(1) ...................................... 42TABLO I:29-SermayePiyasalarınaİlişkinGöstergeler ........................................ 45TABLO I:30-SermayePiyasasıHacmi ................................................................ 46TABLO I:31-SigortacılıkSektörüneAitBazıBüyüklükler ..................................... 49TABLO I:32-BireyselEmeklilikSistemiGöstergeleri ............................................ 50TABLO I:33-BDDKGözetimindekiBankaDışıFinansalKuruluşlarınTemel Göstergeleri .................................................................................. 51TABLO I:34-GenelDevletYapısalDengeAnalizi ................................................ 53TABLO I:35-SosyalHarcamalarınGelişimi ......................................................... 54TABLO I:36-GenelDevletToplamGelirveHarcamaları(1) ................................ 55TABLO I:37-KamuKesimiBorçlanmaGereği(KKBG) ........................................ 56TABLO I:38-2014YılıKamuKesimiGenelDengesi ............................................ 56TABLO I:39-2015YılıKamuKesimiGenelDengesi(1) ....................................... 57TABLO I:40-2016YılıKamuKesimiGenelDengesi(1) ....................................... 58TABLO I:41-MerkeziYönetimBrütBorçStokundakiGelişmeler .......................... 62TABLO I:42-MerkeziYönetimBütçesiBüyüklükleri ............................................ 64TABLO I:43-GenelBütçeVergiGelirlerindenMahalliİdarelereAyrılanPaylar ....... 65TABLO I:44-MahalliİdarelerGelirveHarcamaları(1) ........................................ 66TABLO I:45-DönerSermayeliİşletmelerFinansmanDengesi ............................. 67TABLO I:46-SosyalGüvenlikKuruluşlarıGelir-GiderDengesi .............................. 68TABLO I:47-İşsizlikSigortasıFonuGelir-GiderDengesi ...................................... 71

-vi-

TABLO I:48-FonGelirveGiderleri(1) ............................................................... 73TABLO I:49-233SayılıKHK’yaTabiİşletmeciKİTFinansmanDengesi ................ 74TABLO I:50-ÖzelleştirmeKapsamındakiKİTFinansmanDengesi ........................ 75TABLO I:51-KİT’lerHakkındaÖzetBilgiler ........................................................ 76TABLO II:1-EğitimKademeleriİtibarıylaOkullaşmaOranları .............................. 80TABLO II:2-EğitimKademelerineGöreÖğrenci/DerslikveÖğrenci/Öğretmen Sayıları ..........................................................................................81 TABLO II:3-ÖğrenciSeçmeveYerleştirmeSistemine(ÖSYS)BaşvuranAdayların ÖğrenimDurumunaGöreProfili(2006-2015) ................................. 83TABLO II:4-2014-2015EğitimÖğretimDönemindeYükseköğretimdeÖğretim ElemanıveÖğretimÜyesiBaşınaDüşenÖğrenciSayısı ................... 84TABLO II:5-2014-2015EğitimÖğretimDönemindeYükseköğretimdeÖrgün Öğrenci,ÖğretimÜyesiveElemanlarınınDağılımı ........................... 84TABLO II:6-SağlıkAlanındaGelişmeler ............................................................. 95TABLO II:7-YıllarİtibarıylaToplamHastaYatağıSayısıveDolulukOranları ......... 97TABLO II:8-YıllaraveSektörlereGöreToplamHastaneMüracaatSayısıve Dağılımı ........................................................................................ 97TABLO II:9-SağlıkKuruluşlarınınDurumuveHizmetDeğerlendirmeleri,2014 ..... 97TABLO II:10-100.000KişiyeDüşenHâkimSayısıileMahkemedeÇalışanAdalet PersoneliYüzdesi(2012) ............................................................106TABLO II:11-AdliYardımaKişiBaşınaKamuBütçesindenAyrılanPay(2012) ....106TABLO II:12-GelirGruplarınınToplamGelirdenAldıklarıPaylar,GiniKatsayısıve YoksullukOranları .......................................................................129TABLO II:13-SosyalYardımHizmetiVerenKamuKuruluşlarınınSosyalYardım Harcamaları ................................................................................130TABLO II:14-AileveSosyalPolitikalarBakanlığınaBağlıSosyalHizmetKuruluş SayılarıveKapasiteleri .................................................................132TABLO II:15-SosyalHizmetSunanKamuKuruluşlarınınSosyalHizmet Harcamaları ...............................................................................133TABLO II:16-SinemaSektörüneİlişkinGelişmeler ............................................140TABLO II:17-KültürelAltyapıUnsurları .............................................................140TABLO II:18-TemelKültürelAktiviteler(Yüzde) ................................................141TABLO II:19-TemelİstihdamveİşgücüGöstergeleri ........................................147TABLO II:20-İstihdamınSektörelDağılımı ........................................................147TABLO II:21-İşgücüMaliyetlerindeveNetEleGeçenÜcretlerdekiGelişmeler ....149TABLO II:22-İŞKURTarafındanDüzenlenenAktifİşgücüProgramlarınaYapılan HarcamaveYararlananKişiSayısı ................................................150TABLO II:23-2014YılındaİşgücününEğitimDüzeyi .........................................151TABLO II:24-SosyalSigortaProgramlarınınKapsadığıNüfus .............................157TABLO II:25-DemografikGöstergeler ..............................................................163TABLO II:26-KamuBİTYatırımÖdenekleriSektörelDağılımı .............................176TABLO II:27-2015YılıOcak-EkimDönemiYatırımTeşvikBelgelerineİlişkin Veriler ........................................................................................205TABLO II:28-Türkiye’ninBilimveTeknolojiAlanındakiTemelGöstergeleri ..........210TABLO II:29-TemelGöstergeler ......................................................................214TABLO II:30-SanayiTüketimiiçinElektrikveDoğalGazFiyatları(1) .................215TABLO II:31-SanayideKullanılanElektrikveDoğalGazYılsonuFiyatlarındaki YüzdeDeğişim ...........................................................................216 TABLO II:32-İmalatSanayiininÜretimveİhracatYapısı ...................................217TABLO II:33-İmalatSanayiiileİlgiliDönüşümAlanlarınaGöreSeçilmiş Göstergeler ................................................................................218

-vii-

TABLO II:34-İmalatSanayiindeÖnemliSektörlerİtibarıylaÜretimdeki Değişimler ..................................................................................220TABLO II:35-İmalatSanayiindeÖnemliSektörlerİtibarıylaDışTicaretteki Değişim ......................................................................................221TABLO II:36-AçılanveKapananİşletmeSayısı .................................................227TABLO II:37-ESKKKKefaletKredileri ...............................................................228TABLO II:38-KGFA.Ş.TarafındanVerilenKefaletveYaratılanKrediHacmi.........228TABLO II:39-KOSGEBDestekProgramları ........................................................229TABLO II:40-KOSGEBGirişimcilikEğitimleriveGirişimcilikDesteğiAlan İşletmeler ...................................................................................229TABLO II:41-BaşlangıçGirişimcilikDestekleri ...................................................230TABLO II:42-OSBveTGBBilgileri ....................................................................230TABLO II:43-SınaiMülkiyetBaşvurularındaGelişmeler......................................236TABLO II:44-BilgiveİletişimTeknolojilerineİlişkinTemelGöstergeler ...............243TABLO II:45-TarımSektöründeBüyümeveDışTicaretGöstergeleri ................249TABLO II:46-DSİTarafındanİnşaEdilenSulamaTesislerininİşletmeDurumu (2014Yılı) ..................................................................................250 TABLO II:47-TarımDesteklemeBütçesininDağılımı ..........................................255TABLO II:48-TarımsalYapıdaveGıdaGüvenliğindeGelişmelerveHedefler .......257TABLO II:49-ElektrikEnerjisindeYakıtCinslerineGöreKuruluGüç,Üretim KapasitesiveÜretimDeğerleri ......................................................263TABLO II:50-ElektrikÜretimveTüketimindeGelişmeler ...................................264TABLO II:51-ElektrikEnerjisiÜretimininEnerjiKaynaklarınaGöreDağılımı ........265TABLO II:53-UlaştırmaAltSektörlerindekiGelişmeler .......................................273TABLO II:54-ÜlkelereGöreUlaştırmaAltSektörlerininKarşılaştırılması ..............273TABLO II:55-SatıhCinsineGöreYolAğı ...........................................................274TABLO II:56-AkdenizLimanlarındakiKonteynerTrafiği(2013) ..........................276TABLO II:57-ToptanvePerakendeTicaretGöstergeleri(1) ...............................285TABLO II:58-AVMSayısıveKiralanabilirAlanları ...............................................286TABLO II:59-ToptanvePerakendeTicaretteKurulan-KapananŞirketSayıları .....286TABLO II:60-İnternetteYapılanYurtiçiKartlıÖdemeİşlemleri(1) ....................287TABLO II:61-DünyadaveTürkiye’deTurizmHareketleriveTurizmGelirleri ........290TABLO II:62-TurizmSektöründekiGelişmeler...................................................293TABLO II:63-İnşaatSektöründekiGelişmeler ..................................................295TABLO II:64-YapıİnşaveYapıKullanımİzinleriileDeğişimOranları ..................296TABLO II:65-İnşaatSektörüİstihdamı .............................................................296TABLO II:66-CazibeMerkezleriniDesteklemeProgramıKapsamındaAktarılan Ödenek .......................................................................................302 TABLO II:67-KalkınmaAjanslarıncaSağlananDestekler(2008-2015)(1) ..........303TABLO II:67-Düzey2İstatistikiBölgeBirimleri(İBB)BazındaÇeşitli Göstergeler ................................................................................305TABLO II:68-ŞehirleşmeyeİlişkinGelişmeler(1) ..............................................310TABLO II:69-Türkiye’ninResmiKalkınmaYardımları .........................................339TABLO II:70-Türkiye’ninİkiliResmiKalkınmaYardımlarınınBölgeselDağılımı ....339TABLO II:71-BazıÜlkeGruplarınaGöreDışTicaret...........................................344

-viii-

GRAFİKLER

GRAFİK:1-SektörelBüyümeHızları ..................................................................... 12GRAFİK:2-GSYHBüyümesineKatkılar ................................................................ 16GRAFİK:3-FiyatGelişmeleri ................................................................................ 36GRAFİK:4-MalveHizmetFiyatları(YıllıkYüzdeDeğişim) ..................................... 37GRAFİK:5YıllıkEnflasyonveHedef ..................................................................... 38GRAFİK:6-MerkezBankasıFaizOranları .............................................................. 38GRAFİK:7-BebekÖlümHızı(1.000CanlıDoğumda)veAnneÖlümOranı(100.000

CanlıDoğumda) .............................................................................. 96GRAFİK:8-ISBNveISSNVerilenYayınSayısı2009-2014.....................................139GRAFİK:9-GenişbantAbonelerininTeknolojiBazındaDağılımı .............................240

- ix -

2016 YILI PROGRAMININ UYGULANMASI, KOORDİNASYONU VE

İZLENMESİNE DAİR KARAR

I. UYGULAMA

Tanımlar

MADDE 1 – (1)BuKararınuygulanmasında;

a)Bütçekaynağı:BütçeKanunuiletahsisedilmişödenekleri,

b) Ek ödenek: Proje ödeneğini artırırken kuruluş bazında yılı yatırımprogramıylakamuidarelerinetefrikedilenyatırımtavanınıdaartıranilaveödenektahsisini,

c)İzödenek:Ekonomikkonjonktüritibarıylayatırımınındurdurulmasınakararverilenancakyatırımprogramındamuhafazasındayarargörülenprojelere tahsisedilen1.000TLtutarındakiödeneği,

d) Öncelikli dönüşüm programı: 2023 hedefleri ve Onuncu KalkınmaPlanı’nın amaçlarına ulaşılması açısından önem taşıyan, temel yapısal sorunlaraçözüm olabilecek, dönüşüm sürecine katkıda bulunabilecek, genellikle birdenfazla bakanlığın sorumluluk alanına giren, kurumlar arası etkin koordinasyon vesorumlulukgerektirenkritikreformalanlarıiçintasarlananprogramı,

e) Öncelikli dönüşüm programı eylem planı: Her bir öncelikli dönüşümprogramının hayata geçirilmesine yönelik yıllık performans göstergelerinikapsayacakşekildehazırlananplanı,

f) Proje parametreleri: Projenin; ad, yer, karakteristik, kümülatif harcama,süre(başlama-bitişyılı),maliyetveödeneğini,

g) Projeler arası ödenek aktarması: Proje bazında ödenek tavanınıdeğiştirmesine rağmen kuruluş bazında yatırım tavanını değiştirmeyen ödenekrevizyonunu,

h)Topluproje:Projevekarakteristiği;makine-teçhizat,bilgisayaryazılımvedonanımı,idame-yenileme,bakım-onarım,büyükonarım,tamamlama,taşıtalımı,etüt-projeileyayınalımvebasımıolanveyabunlarınbileşimindenoluşmasıuygungörülenprojeyi,

ı)Toplulaştırılmışproje:Benzerniteliktekialtprojelerdenoluşanveamaçvekapsamıitibarıylatopluödenektahsisedilmesiuygungörülenprojeyi,

BAKANLAR KURULU KARARI

Karar Sayısı: 2015/8190

YüksekPlanlamaKurulunun2/10/2015tarihlive2015/47sayılıRaporuileBakanlarKurulu’nasunulanekli“2016YılıProgramı”ile“2016YılıProgramnınUygulanması,Koordinasyonu ve İzlenmesineDair Karar”ın kabulü; 641 sayılı KanunHükmündeKararnamenin 32 nci maddesine göre, Bakanlar Kurulu’nca 12/10/2015 tarihindekararlaştırılmıştır.

- x -

j)Ulusalkatkıpayı:AvrupaBirliği(AB)fonlarındansağlananyıllıkfinansmanınbellibiroranınakarşılıkgelenödeneği,

ifadeeder.

Amaç ve kapsam

MADDE 2 – (1)Bukararınamacı,2016YılıProgramındayeralanekonomikvesosyalhedeflereulaşmakiçin;makroekonomikpolitikaların,sektörstratejilerinin,bölge planlarının, bölgesel gelişmeye yönelik programların ve bunlarla ilgiliyatırımlarınkoordinelibirşekildeyürütülmesidir.

(2)BuKarar,5018sayılıKamuMaliYönetimiveKontrolKanununaekli (I),(II),(III)ve(IV)sayılıcetvellerdebelirtilenkuruluşları,özelleştirmekapsamındakikuruluşları(kamupayı%50’ninüzerindeolanlar),kamuiktisaditeşebbüsleri(KİT)ve bağlı ortaklıklarını, döner sermayeli kuruluşları, İlbankA.Ş.’yi, fon idarelerini,mahalliidarelerilediğerkamukuruluşlarınıkapsar.

Dayanak

MADDE 3 – (1)BuKarar,641sayılıKalkınmaBakanlığınınTeşkilatveGörevleriHakkındaKanunHükmündeKararnamenin32’ncimaddesinedayanılarakoluşturulmuştur.

Genel ilkeler ve esaslar

MADDE 4 – (1)2016YılıProgramındayeralanekonomikvesosyalhedeflereulaşmakamacıyla;yatırımların,makroekonomikpolitikalarvesektörprogramlarıilebölgeplanları,bölgeselgelişmeamaçlıeylemplanıveprogramlarlailişkisikurularakkoordinelibirşekildeyürütülmesiesastır.

(2)2016YılıProgramındayeralanhukukivekurumsaldüzenlemelerin,sektörprogramlarının,önceliklidönüşümprogramlarıeylemplanlarının,ekonomik,sosyalvebölgeselgelişmepolitikalarınınvebunlarlailgiliyatırımvetedbirlerinuygulanması,koordinasyonu ve izlenmesi, görevli bakanlık ve kuruluşların her kademesinceProgramda belirtilen ilkelere uygun olarak hazırlanacak çalışma programına göreyürütülür.

Bu kapsamda, AB fonlarından finanse edilmek üzere, AB MüktesebatınınÜstlenilmesineİlişkinTürkiyeUlusalProgramı,StratejikÇerçeveBelgesi,İndikatifTürkiyeStratejiBelgesi(2014-2020)veAB’yeuyumamacıylahazırlanandiğerplan,programvestratejidokümanlarındayeralanönceliklerdoğrultusundahazırlanacakprojelerin,2016YılıProgramıileuyumuveTürkiyetarafındansağlanacakulusalkatkıpayınınYatırımProgramıbütünlüğüneuygunluğuteminedilir.

(3)Önceliklidönüşümprogramlarıeylemplanlarınınuygulanmasındaihtiyaçduyulacakmevzuat, idari karar ve finansman bütün kamu kurum ve kuruluşlarınezdindeöncelikliolarakelealınır.

(4)2016YılıProgramındayeralantedbirlerinsorumlukuruluşlartarafındanbelirtilensüredetamamlanmasıesastır.

(5) 2016 Yılı Programının uygulanmasında, yatırımların, bütçeler ileprogramlarda değişiklik ve aktarma yapılmayacak şekilde gerçekleştirilmesi,makroekonomikhedeflerindikkatealınmasıilesektörlervebölgelerarasıdengelerinbozulmamasıtemelilkedir.

- xi -

(6)2016YılıYatırımProgramıuygulamalarındaOnuncuKalkınmaPlanı,OrtaVadeliProgram(2016-2018)ve2016YılıProgramınınöncelikleriesasalınır.

(7) 2016 Yılı Yatırım Programına dâhil edilen projelerin ilave finansmanihtiyaçlarıönceliklekuruluşunprogramındayeralandiğerprojelerinödeneklerinden,buKarardabelirtilenesaslaragöreyapılacakaktarmalarlasağlanır.Kuruluşların,eködenek taleplerini bütçe imkânlarını dikkate alarak acil ve zorunlu ihtiyaçlarıylasınırlandırmalarıesastır.

(8) 2016 Yılı Yatırım Programında yer almayan herhangi bir proje içinharcamayapılamaz.Yatırımprojelerifinansmankaynağının türünebakılmaksızın(hibe,arsakarşılığıvbdahil)YatırımProgramıylailişkilendirilmekzorundadır.Projeödeneklerininyatırım ile ilgili olmayanamaçlar için kullanılmaması esastır. ProjeödenekleriarasındabuKarardabelirtilenesaslardışındaaktarmayapılamaz.

(9)YıllıkProgramdayeralanfinansmanihtiyacınıninşaatmevsimidedikkatealınarak zamanında karşılanması ve gerekli kaynağın harcama programlarınauygunolarakkuruluşlara intikali içingerekli tedbirlerMaliyeBakanlığıveHazineMüsteşarlığıtarafındanalınır.

Toplu projeler ve toplulaştırılmış projeler

MADDE 5 – (1)2016YılıYatırımProgramındayeralantopluvetoplulaştırılmışprojelerdedetayprogramlarıntespitindeaşağıdakihükümlereuyulur:

a)Topluprojeler:

1) Toplu projelerin detay programlarının belirlenmesi ilemevcuda ilave veçıkarmalardahilyıliçindekirevizyonlarıkuruluşunbağlıveyailgiliolduğubakanın,üniversitelerde rektörün ve diğer kurumlarda kurum üst yöneticisinin onayıylayapılır. Detay programlara ait bilgiler, Yatırım Programının Resmî Gazete’deyayımlanmasını ve revizyonları müteakip 30 gün içinde Kalkınma Bakanlığınabildirilir.

b)Toplulaştırılmışprojeler:

1)Tadatedilmeyentoplulaştırılmışprojeyürütenkuruluşlar,altprojeseçimive ödenek tahsisinde uyacakları usul ve esasları belirler ve internet sitelerininana sayfalarında ilan ederler. Bu usul ve esaslara göre belirlenen alt projelerve ödenekleri Yatırım Programının Resmî Gazete’de yayımlanmasını müteakipkuruluşunbağlıveyailgiliolduğubakan,üniversitelerderektörvediğerkurumlardakurumüst yöneticisi tarafındanonaylanır. Belirlenen alt projelerin parametrelerien geç Şubat ayı sonuna kadar Kalkınma Bakanlığının web tabanlı Proje BilgiSistemine girilir, aynı anda bakanlığın/kuruluşun/üniversitenin kendi internetsitesinde yayımlanır ve gerekçeleri ile birlikte yazılı olarakKalkınmaBakanlığınabildirilir.YatırımProgramındamüstakilprojeolarakyeralmasıgerekenprojelerintoplulaştırılmışprojekapsamındabildirilmesidurumundaKalkınmaBakanlığı sözkonusualtprojenin ilgilidetayprogramdançıkarılmasıhususunuengeç30güniçindekuruluşabildirir.

2)Detayıtadatedilmiştoplulaştırılmışprojelerinaltprojeleriyleilgiliişlemlermüstakilprojelerdekigibiuygulanır.

- xii -

3) Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Başkanlığıbütçesinin sermaye transferi kapsamında yer alan toplulaştırılmış projelerin altprogramları, TÜBİTAK Başkanlığınca belirlenir. Belirlenen alt programlara ilişkinbilgiler gerekçeleriyle birlikte, bilgi için Haziran ve Aralık aylarında KalkınmaBakanlığınagönderilir.

Yıl içinde programa proje alınması ve programdan proje çıkartılması

MADDE 6 – (1) Yatırım Programına yıl içinde proje alınmasıyla ilgilitaleplerden,maliyeti100milyonTL’yekadarolanlarveyamaliyetinebakılmaksızın100milyon TL’ye kadar harcama ile yılı içinde tamamlanacak olanlar KalkınmaBakanınınonayıyla;maliyeti100milyonTL’ninüzerindekileriseYüksekPlanlamaKuruluncakararabağlanır.

(2)YatırımProgramındanprojeçıkarılmasıyla ilgili taleplerdenmaliyeti100milyonTL’yekadarolanlarKalkınmaBakanınınonayıyla,100milyonTL’ninüzerindeolanlariseYüksekPlanlamaKuruluncasonuçlandırılır.

Proje parametrelerinde yıl içinde yapılacak değişiklikler

MADDE 7 – (1)2016YılıYatırımProgramındayeralantopluvetoplulaştırılmışprojelerindetayprogramlarındakideğişikliklervebuitibarlaihtiyaçduyulacakanaprojegruburevizyonlarıiletopluvetoplulaştırılmışprojetanımıdışındakalandiğerprojelerin proje parametrelerinde yıl içinde yapılacak değişikliklerde aşağıdakihükümlereuyulur:

a)Yerdeğişiklikleri:

1)Topluprojelerileyatırımprogramındadetayıtadatedilmemiştoplulaştırılmışprojelerin alt projelerinde yer değişiklikleri, Kalkınma Bakanlığına bilgi vermekkaydıyla, kuruluşun bağlı veya ilgili olduğu bakanın, üniversitelerde rektörün,diğer kurumlarda kurum üst yöneticisinin onayıyla yapılır. Diğer projelerde yerdeğişikliği talepleri yeni proje olarak değerlendirilerek 6’ncımadde hükümlerinegöresonuçlandırılır.

b)Projeadıvekarakteristikdeğişiklikleri:

1)Topluprojelerileyatırımprogramındadetayıtadatedilmemiştoplulaştırılmışprojelerin alt projelerinde proje adı ve karakteristik değişiklikleri, KalkınmaBakanlığına bilgi vermek kaydıyla, kuruluşun bağlı veya ilgili olduğu bakanın,üniversitelerde rektörün, diğer kurumlarda kurum üst yöneticisinin onayıylakararabağlanır.DiğerprojelerdeprojeadıvekarakteristikdeğişiklikleriKalkınmaBakanınınonayıylakararabağlanır.

c)Süredeğişiklikleri:

1) 2016 yılındabitirilmesi programlanmışprojeler hariç, süredeğişiklikleri,Kalkınma Bakanlığına bilgi vermek kaydıyla kuruluşun bağlı veya ilgili olduğubakanın, üniversitelerde rektörün, diğer kurumlarda kurum üst yöneticisininonayıylayapılır.2016yılındabitirilmesiprogramlanmışprojelerdesüredeğişiklikleriKalkınmaBakanınınonayıylayapılır.

d)Maliyetdeğişiklikleri:

1) Projeler kapsamında ihale edilmiş işlerin sözleşme bedelinde (ihalebedeli) fiyat ve kur değişikliğinden kaynaklanan artış ile anahtar teslimi götürübedelihaleedilenişlerdesözleşmebedelinintoplamda%10’una,birimfiyatteklif

- xiii -

almak suretiyle ihale edilen işlerde ise toplamda%20 ‘sine kadar iş artışındankaynaklanan proje maliyet değişiklikleri, Kalkınma Bakanlığına bilgi vermekkaydıyla,kuruluşunbağlıveyailgiliolduğubakanın,üniversitelerderektörün,diğerkurumlarda kurum üst yöneticisinin onayıyla yapılır. Yukarıda belirtilen oranlarınüzerindekiişartışındankaynaklananprojemaliyetdeğişikliklerindenprojemaliyeti250milyonTL’ninaltındaolanlarKalkınmaBakanınınonayıyla,250milyonTL’ninüzerinde olanlar Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanır. 2886 sayılıDevlet İhale Kanununa göre ihale edilmiş projelerde sözleşme bedelindeki işartışındankaynaklananoran%30olarakuygulanır.

2) İhale edilmemiş projelerin maliyet değişikliklerinde maliyeti 250 milyonTL’ninaltındaolanprojelerdeprojemaliyetinin%10’unakadarmaliyetdeğişiklikleri,Kalkınma Bakanlığına bilgi vermek kaydıyla, kuruluşun bağlı veya ilgili olduğubakanın, üniversitelerde rektörün, diğer kurumlarda kurum üst yöneticisininonayıyla; %10’un üstündeki maliyet değişiklikleri Kalkınma Bakanının onayıylayapılır.Projemaliyeti250milyonTL’ninüzerindeolanprojelerdehertürlümaliyetdeğişiklikleriYüksekPlanlamaKurulutarafındankararabağlanır.

3)Detayıtadatedilmemiştoplulaştırılmışprojelerinaltprojelerindealtprojemaliyetinin%20’sinekadarmaliyetartışı,anaprojemaliyetindetoplamda%10’akadarartışolmasıdurumundaKalkınmaBakanlığınabilgivermekkaydıyla,kuruluşunbağlıveyailgiliolduğubakanın,üniversitelerderektörün,diğerkurumlardakurumüstyöneticisininonayıyla;buorandanfazlaartışolmasıdurumundaise,anaprojemaliyeti 250milyonTL’nin altındaolanlar içinKalkınmaBakanınınonayıyla, 250milyon TL’nin üzerinde olanlar için Yüksek Planlama Kurulu tarafından kararabağlanır.

4) Yıllık projelerin ödenek değişikliğinden kaynaklanan maliyet değişikliğikendiliğindenyapılmışsayılır.

e)Ödenekdeğişiklikleri:

1) Sektörler ve kuruluşlar arası ödenek aktarmaları ile GAP, DAP, KOP veDOKAP kodlu projeler arasındaki aktarmalar ve bu bölgelerin projelerinden bubölgeler dışındaki projelere yapılacak aktarmalar (toplu, toplulaştırılmış projelerve bilgi amaçlı dahi olsa alt projeler dahil) Kalkınma Bakanının; aynı sektöriçerisindekiprojelerarasıvealtprojelerarasıaktarmalarileyukarıdabelirtilenherbirbölgeninyineaynısektörvekuruluştayürütülmekşartıylakendiiçindekiprojelerarasıaktarmalar,KalkınmaBakanlığınabilgivermekkaydıyla,ilgilikuruluşunbağlıveya ilgiliolduğubakanın,üniversitelerderektörün,diğerkurumlardakurumüstyöneticisininonayıylakararabağlanır.

2)Hertürlükaynaktanprojeödeneğine(toplulaştırılmışprojelerinaltprojeleridâhil) yıl içinde yapılacak toplam 100 milyon TL’ye kadar ek ödenek tahsisleriKalkınmaBakanıonayıile,projebazındabututarıaşaneködenektahsisleriYüksekPlanlamaKuruluncakararabağlanır.Ancak,dönersermayegelirleriveözelbütçelikuruluşlarınBütçeKanunundabelirtilentahminigelir tutarıüzerindegerçekleşenfinansmanfazlalarıvebiröncekiyıldandevredenözgelirleri,KalkınmaBakanlığınabilgi vermek kaydıyla, kuruluşunbağlı olduğubakanın, üniversitelerde rektörün,diğer kurumlardakurumüst yöneticisininonayıylaYatırımProgramındayeralanprojelerleilişkilendirilir.

-xiv-

3) Yatırım Programında iz ödenekle yer alan projelere yıl içinde ödenekaktarması, iz ödeneğe çekme gerekçeleri dikkate alınarak ve projelerin durumugözden geçirilerek ilgili bakanın onayıyla yapılabilir. Bu yetki üniversitelerde vediğerkurumlardaKalkınmaBakanıtarafındankullanılır.

f) Bakanlar 5’inci, 6’ncı ve 7’nci maddeler kapsamındaki yetkilerinin (izödenekliprojelerhariç) tamamınıyadabirkısmınıaltbirimlere,bağlı veya ilgilikuruluşlaradevredebilirler.

g) 2016 Mali Yılı Bütçesine ek veya olağanüstü ödenek temin edilmesiyleilgili kanun tasarılarının Maliye Bakanlığınca hazırlanmasından önce KalkınmaBakanlığının olumlu görüşü alınır. Yatırımlarla ilgili değişiklik talepleri, projeödenekleriileilişkisikurulmadan,MaliyeBakanlığıncasonuçlandırılmaz.

h)Kuruluşlarındışfinansman(kredive/veyahibe)ileyürütecekleriprojelerde,4749sayılıKamuFinansmanıveBorçYönetimininDüzenlenmesiHakkındaKanunve bu Kanuna dayanılarak çıkarılmış olan “4749 Sayılı Kanun Kapsamında DışFinansmanSağlanmasınaİlişkinUsulveEsaslaraDairYönetmelik” hükümlerineuyulur.DışfinansmankullanımlarınınYatırımProgramıileilişkilendirilmesiesastır.

i)Öncekiyıliçerisindekullanılmayanve2016yılınadevredendışprojekredisiödeneklerininYatırımProgramıileilişkilendirilmesindeihtiyaçduyulacakrevizyon,bumaddedekilimitlerebakılmaksızınKalkınmaBakanlığıncasonuçlandırılır.

j) Bu maddenin (d) bendinde yer alan limitleri aşan revizyon taleplerindemukayeselikeşifveyamukayeselimaliyethesabıileişartışınailişkinşartlarınilgilimevzuatına göre gerçekleştiğini açıklayan gerekçe raporuyla birlikte KalkınmaBakanlığınabaşvurulur.Bumaddenin(b),(c)ve(d)bentlerindeprojeyapılabilirliğinietkileyecek değişikliklerin neticelendirilmesinde Kalkınma Bakanlığı, değişikliğinboyutunudadikkatealarakyenikeşfedayalırevizefizibiliteraporutalepedebilir.

k) Gayrimenkul alımları ve kamulaştırma ödenekleri, Yatırım Programındaprojeolarakyeralmazvebutertiplereyapılacakher türlüödenek ilavesi (ilamabağlıborçlarveteferruğ-tefevvüzişlemlerineilişkinödeneklerhariç)veyatenkisatıKalkınmaBakanlığıtarafındankararabağlanır.

l)YatırımProgramındayeralanişlerdensâriihaleliprojelerinsözleşmebedeli,sözleşmenin imzalanmasını müteakip proje sahibi kuruluşlar tarafından 30 güniçerisindeKalkınmaBakanlığınabildirilir.İlgiliprojemaliyetleri,sözleşmebedelleridoğrultusundatakipedenyılyatırımprogramındarevizeedilir.

m) Yükseköğretim kurumlarının teknolojik araştırma sektöründe yer alanvesüresi2015yılındabitmeklebirlikte,henüztamamlanmayanprojelerineilişkinolarak “Yükseköğretim Kurumları Bütçelerinde Bilimsel Araştırma Projeleri İçinTefrikEdilenÖdeneklerinÖzelHesabaAktarılarakKullanımı,Muhasebeleştirilmesiile Özel Hesabın İşleyişine İlişkin Esas ve Usuller”e göre özel hesaba aktarılantutarlardan yılı içinde kullanılmayan kısmının kullanımına, ilgili projenin yatırımprogramındayeralıpalmadığınabakılmaksızın2016yılındadevamedilebilir.

n)TÜBİTAKBaşkanlığıtarafından2015yılındagerçekleşenfinansmanfazlalarıileödenekleştirilmeyenfinansmankarşılıklarındanTürkiyeAraştırmaAlanı(TARAL)projelerineyapılacakaktarmalardakaynağınöncekiyıllardatahsisedildiğiprojeyleilişkilendirilmesi esastır. Kaynağın farklı bir projeye aktarılması ihtiyacı doğmasıhalindeKalkınmaBakanınınonayıalınır.

-xv-

Tamamı kullanılmayan dış krediler

MADDE 8 – (1)Genelveözelbütçelikuruluşlar,kamuiktisaditeşebbüslerivebağlıortaklıkları iledönersermayelikuruluşlarvemahalli idarelereaçılandışkredilerin tamamının kullanılamaması durumunda, bu kredilerin ihtiyacı olankuruluşlara tahsisi Hazine Müsteşarlığınca sonuçlandırılmadan önce KalkınmaBakanlığınınuygungörüşüalınır.

Mahalli idare yatırımları

MADDE 9 – (1)Mahalliidarelerin(ilözelidarelerivebelediyelerilebunlarınkurdukları birlik ve idareler) dış kredili projelerinin belirlenmesinde, borç stokulimitleri içinde kalınması esastır. Mahalli idarelerin dış finansman (kredi ve/veyahibe) kullanımı söz konusu olan projeleri;makro politikalar, sektör programları,bölgeplanları,GAP,DAP,KOPveDOKAPeylemplanlarıveyatırımöncelikleriilestratejikplanveperformansprogramıdikkatealınarakbuKarardakiesaslaragöreYatırımProgramınaalınır.Sözkonusuprojelerinihaleaşamasındayadauygulamaesnasında oluşabilecek proje parametrelerindeki değişiklikler bu Kararın ilgilihükümlerinegörekararabağlanır.DışfinansmankullanımıolanprojelerdenİlbankA.Ş.YatırımProgramındayeralmaküzereteklifedilenlereöncelikverilir.Dışkredikullanımındandoğacakyükümlülüklerilgilimahalliidarelerceyerinegetirilir.

(2) Köylerin altyapı sorunlarını çözmeye yönelik Köylerin AltyapısınınDesteklenmesiProjesi(KÖYDES)kapsamındakiyatırımlariçin2016yılıbütçesindenayrılanve2016YılıYatırımProgramındayeralanödeneğindağılımı,2016YılıYatırımProgramının ResmîGazete’de yayımlanmasınımüteakip Yüksek PlanlamaKurulutarafından karara bağlanır. İhtiyaç halinde yıl içinde aktarılacak ilave ödeneğindağılımı da Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanır. Söz konusuödeneklerdeyıl içindeihtiyaçduyulacakrevizyonlar,buKarardakihükümleretabideğildir.

(3)KÖYDESProjesineilişkinolarakİçişleriBakanlığıtarafındanderlenenaylıkizlemebilgileriKalkınmaBakanlığıveMaliyeBakanlığınaherayın15’indedüzenliolarakgönderilir.

Yeni teşkilat kurulması

MADDE 10 – (1)Kamukuruluşları,yenibirteşkilatlanmayagiderken,2016Yılı Programında yer alan ilkeler, politikalar, hukuki ve kurumsal düzenlemelereuyarlarvebutürdüzenlemelerdeKalkınmaBakanlığınınuygungörüşünüalırlar.

(2) Kamu kuruluşları, işletmeye alacakları tesisler için ihtiyaç duyduklarıpersoneli, ilgili bakanlığın olumlu görüşü alınmak suretiyle yatırım süresi içindeistihdamedebilirler.

(3)2006yılıvesonrasındakurulanvekurulacaküniversitelerinkampüsyerininseçimine Maliye Bakanlığı Müsteşarının koordinatörlüğünde, Kalkınma BakanlığıMüsteşarı, Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı, Yükseköğretim Kurulu temsilcisive Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürü, ilgili üniversiteninkurulduğuildekivalivebelediyebaşkanıileüniversiteninrektöründenmüteşekkilbir Kurul karar verir. Kurul, hazırlık çalışmalarını yapmak üzere bir teknik heyetgörevlendirebilir.

-xvi-

Mevzuat taslaklarına ilişkin görüşlerin alınması

MADDE 11 – (1)Bakanlıklarilebağlıveilgilikuruluşlar;ekonomik,sosyalvekültürelpolitikalarvetedbirlerleilgilimevzuattaslaklarını,görüşalınmaküzereilgilibakanlıklarveKalkınmaBakanlığınagönderirler.

(2)3083sayılıSulamaAlanlarındaAraziDüzenlemesineDairTarımReformuKanunuile5403sayılıToprakKorumaveAraziKullanımıKanunuçerçevesindearazitoplulaştırmaprojelerininuygulanabilmesiamacıyla“UygulamaAlanı”ilanedilmesiöngörülenalanlariçinKalkınmaBakanlığınıngörüşüalınır.

(3) Özel kanunlarla kurulmuş, kamu tüzel kişiliğini, idari ve mali özerkliğihaizdüzenleyicivedenetleyicikurumlar,BakanlarKuruluKararıgerektirenmevzuatdüzenlemeleriiçin,Programlailişkisininkurulmasıaçısından,KalkınmaBakanlığınıngörüşünüalırlar.

Finansal kiralama

MADDE 12 – (1) Tüm kamu kurum ve kuruluşlarınca finans tipi finansalkiralama yoluyla gerçekleştirilecek yatırımlara 2016 Yılı Yatırım Programında yerverilir. Finansal kiralamaya konu olan yatırımın toplam proje tutarı, kiralamanınbaşlayacağı2016YılıYatırımProgramındayılödeneğiolarakyeralır.Müteakipyılyatırımprogramlarındaprojeileilgiliherhangibirödenektahsisiyapılmaz.Projenin2016YılıYatırımProgramı ile ilişkilendirilmesinde ihtiyaçduyulan revizyonlar,buKararınilgilihükümleriistikametindesonuçlandırılır.

Yıllık yatırım programı teklifleri

MADDE 13 – (1) Kamu kuruluşları, 2016-2018 Orta Vadeli Programdabelirtilen hedefleri, politikaları, öncelikleri, makroekonomik dengeleri, çevreseletkilerivevarsasektöranaplanları,bölgeplanları,GAP,DAP,KOPveDOKAPeylemplanlarıilekuruluşstratejikplanlarıveperformansprogramlarınıesasalmalarınınyanı sıra il ölçeğindeki yatırımlar için valilik görüşlerini de dikkate alarak projedüzeyinde üç yıllık yatırım programları hazırlar ve Temmuz 2016 sonuna kadarKalkınmaBakanlığınagönderirler.Buprogramlarınilkyılıkuruluşlarınyıllıkyatırımprogramı tekliflerini teşkil eder. Yatırım Programında müstakil proje olarak yeralmasıgerekenprojelerintoplulaştırılmışprojekapsamındabildirilmemesiesastır.

(2)Kuruluşlar, tüm sektörlerdemaliyeti 10milyonTL veüzerindeolan, yıliçinde Yatırım Programına alınmasını talep edecekleri yeni projeler için, 2016-2018DönemiYatırımProgramıHazırlamaRehberininilgilimaddeleriçerçevesindehazırlayacaklarıfizibiliteraporuilebirlikteKalkınmaBakanlığınamüracaatederler.Fizibilite raporları, Kalkınma Bakanlığına incelemenin yapılacağı makul bir süregözetilerek gönderilir. Kalkınma Bakanlığına gönderilecek fizibilite etütleriningönderildiğiyılitibarıylagüncelbilgileriiçermesigerekmektedir.Güncelliğiniyitirmişfizibiliteetütlerirevizeedilmeküzerekuruluşlaragerigönderilir.

(3)2015yılındaABileyürütülenmaliişbirliğikapsamındakararabağlanmışolan projeler, proje sahibi kuruluşlar tarafından 2016 Yılı Yatırım Programı ileilişkilendirilmeküzere,ulusalkatkıpayıkarşılığıödenektalepleriilebirlikteKalkınmaBakanlığınagönderilir.

-xvii-

Uluslararası teknik işbirliği faaliyetlerinin yürütülmesi ve koordinasyonu

MADDE 14 – (1)Çoktaraflıveyaikiliteknikişbirliğiprogramları/anlaşmalarıçerçevesindesağlanacakteknikyardımlardanyararlanarakprojeuygulamakisteyenkamu, özel sektör veya sivil toplum kuruluşları faydalanmak istedikleri yardımlailgiliprojeteklifleriniilgiliikili/çoktaraflıkalkınmaişbirliğikuruluşuveyailgiliülkebüyükelçiliğiileişbirliğiiçerisindehazırlar.HazırlananprojeteklifleriyürütücükuruluştarafındanKalkınmaBakanlığınayada ikili/çoktaraflıkalkınmaişbirliğikuruluşu/ilgiliülkebüyükelçiliğitarafındanDışişleriBakanlığınagönderilir.DışişleriBakanlığıkendisinegönderilenproje teklifleriniuygunlukgörüşü içinKalkınmaBakanlığınailetir.KalkınmaBakanlığıgerektiğindeilgilikurumvekuruluşlarıngörüşlerinialarakproje dokümanının nihai hale getirilmesini sağlar. Kalkınma Bakanlığı tarafındanuygungörülenprojedokümanının,KalkınmaBakanlığıtarafındanDışişleriBakanlığıaracılığıyla ilgiliuluslararasıkuruluşlaraveya teknikyardım talepedilenülkelerinbüyükelçiliklerinegönderilmesinimüteakip,T.C.HükümetiadınaDışişleriBakanlığı,işbirliğiyapılanilgiliikiliyadaçoktaraflıkalkınmaişbirliğikuruluşuveyailgiliülkebüyükelçiliği ve projeyi yürütecek kuruluş arasında proje anlaşması imzalanarakproje uygulamaya konulur. İmzalanan proje anlaşmasının bir örneği DışişleriBakanlığıtarafındanKalkınmaBakanlığınabildirilir.

(2)Projelerdebütçe,süre(ekbütçegerektirmeyensüreuzatımlarıhariç)veamaçgibi temeldeğişikliklersözkonusuolduğundabirinci fıkradayeralanonaysüreciaynenuygulanır.

(3)DetaylıprojedokümanıhazırlanmayanveKalkınmaBakanlığıtarafındanuygun görülmeyen hiçbir proje, çok taraflı ve ikili teknik işbirliği faaliyetleriçerçevesindeuygulamayakonulamaz.

(4) Birinci fıkra kapsamında ikili/çok taraflı kalkınma işbirliği kuruluşu veyailgili ülke büyükelçiliği ile yürütülen projelerin ilerleme süreci, yürütücü kuruluştarafındanKalkınmaBakanlığınaaltıaydabirbildirilir.

II. KOORDİNASYON

İşbirliği ve koordinasyon

MADDE 15 – (1)Merkezidüzeydekikoordinasyonhizmetleri ilebölgeveildüzeyindekikoordinasyonhizmetlerinde2016YılıProgramındayeralanhedef,ilkevepolitikalaresasalınır.

(2) Program uygulamalarının etkisinin artırılması amacıyla gerekli görülenhallerdekoordinasyonKalkınmaBakanlığıncasağlanır.

Temel stratejiler ve ana planlar

MADDE 16 – (1)Ekonomikvesosyalyapınıntutarlıbirşekildegelişmesiniyönlendirmekiçintemelsektörler,bölgeselgelişmevetematikalanlarla ilgilianaplan ve stratejiler ile bunlara dayalı uygulama plan ve projelerinin ilgili kamukuruluşlarıncayapımıKalkınmaBakanlığınınkoordinasyonuveişbirliğiilesağlanır.

Kalkınma için uluslararası işbirliği

MADDE 17 – (1)Ülkemizinkalkınmaalanındasahipolduğubilgivetecrübeyidiğerülkelerlepaylaşmakvegelişmekteolanülkelerinkalkınmaçabalarınadestek

-xviii-

vermek üzere Kalkınma Bakanlığı tarafından kamu, özel sektör ve sivil toplumkuruluşlarıileeşgüdümhalindekalkınmaişbirliğiprogramlarıbaşlatılabilir.

(2) Ülkemizin diğer ülkelerle yürüttüğü Kalkınma İşbirliği Programlarıçerçevesinde,KalkınmaBakanlığıbütçesindenayrılankaynaklar, ilözel idareleri,belediyeler, kalkınma ajansları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve diğergerçekvetüzelkişilerinKalkınmaBakanlığıtarafındanuygunbulunanprogramlarveprojelerinindesteklenmesiiçinkullanılır.

(3)KalkınmaBakanlığıbuprogramlarınveprojelerinkoordinasyonu,izlenmesivedeğerlendirilmesindekalkınmaajanslarınıgörevlendirebilir.

Bölge planları

MADDE 18 –(1)KalkınmaBakanlığı,bölgeplanlarının,üstölçekliplanveprogramlarla uyumlu olacak ve bölgesel ve yerel düzeyde yatırım öncelikleriniortayakoyacakşekildehazırlanmasındakoordinasyonuveyönlendirmeyisağlar.

(2) Bölge planları başta olmak üzere bölgesel gelişme alanında yapılacakplanlama, programlama, araştırma ve koordinasyon çalışmalarında kalkınmaajanslarınınihtiyaçduyacağıhertürlübilgivedestekilgilikuruluşlarcasağlanır.

Bölgesel gelişme amaçlı program ve projelerin koordinasyonu

MADDE 19 – (1) Kalkınma planı, yıllık programlar ve bölge planlarıkapsamındabölgeselgelişmeamaçlıprogramlarveeylemplanlarıhazırlanabilir.Butürprogramveeylemplanlarındasorumlukuruluşlarbelirlenerekişbirliğiesaslarıve uygulama takvimi gösterilir. Bunlara ilişkin koordinasyon merkezi düzeydeKalkınma Bakanlığı tarafından yürütülür. Eylem planlarının bölgesel düzeydekoordinasyonuiseBölgeKalkınmaİdarelerinceyürütülür.BölgeKalkınmaİdarelerieylem planlarının hazırlanması ve önceliklendirilmesi sürecini koordine ederekeylem planı taslaklarını Kalkınma Bakanlığına sunar ve eylemlerin uygulanmasıaşamasında kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu tesis eder ve eylemplanlarınıizlervedeğerlendirir.

Yerel koordinasyon

MADDE 20 – (1) İl Koordinasyon ve İzleme Sisteminin (İKİS); merkezikurumların kullanımına açılması ve yereldeki birimler tarafından girilen verilerindoğrulanmasına vemevcut sistemler ile İKİS’in entegrasyonuna yönelik altyapıoluşturmaçalışmalarıKalkınmaBakanlığıtarafındankoordineedilir.Bukapsamdaişbirliği yapılacak kuruluşlar tarafından gereken destek ve katkılar zamanındasağlanır.

(2) İKİS’e veri temini, il planlama ve koordinasyon müdürlüklerininkoordinasyonunda il veya bölge müdürlükleri tarafından düzenli olarakgerçekleştirilir.

(3) Valilikler; illerdeki yatırım tekliflerinin hazırlanması, uygulanması,izlenmesi, ödeneklerin zamanında ve amacına uygun olarak kullanılması içinkuruluşlararasındaişbirliğivekoordinasyonusağlar,buamaçlaİKİS’inkullanımınıteşvik ederler. Yatırımların bölge planlarına uyumu ve bölgesel bütünlüğününsağlanmasıiçinkalkınmaajanslarıtarafındangerekliteknikdesteksağlanırvebirdeğerlendirmeraporuhazırlanır.Budoğrultuda,illerinyatırımtekliflerihazırlanan

- xix -

değerlendirme raporu da dikkate alınarak kalkınma ajanslarının yönetimkurullarındagörüşüldüktensonramerkezegönderilir.

(4) Yerel ve bölgesel nitelikli yatırım uygulamalarında koordinasyonugüçlendirmek,etkinliğiartırmakveyerelkurumsalkapasiteningelişiminisağlamakamacıylamerkezikamuidareleri,projelerinmahiyetiuygundüştüğüölçüde,yatırımuygulamalarının5302 sayılı İlÖzel İdaresiKanununun6’ncımaddesi hükümlerigereğincegerçekleştirilmesineöncelikverecektir.

İl koordinasyon kurulları

MADDE 21 –(1)İllerdekiyatırımlarınvesosyo-ekonomikgelişmelerinyerelve bölgesel kalkınma perspektifiyle değerlendirildiği, bunlara ilişkin sorunlarınçözülmesindevesahipolunanpotansiyelindeğerlendirilmesindekuruluşlararasıişbirliği ve koordinasyonun sağlandığı il koordinasyon kurulları; Ocak, Nisan,TemmuzveEkimaylarındaolmaküzereyıldaenazdörtkeztoplanır.Butoplantılara,ilgili konularda görüşlerine başvurmaküzere valinin belirleyeceği kamu kurumuniteliğindemeslekkuruluşları,sanayiveticaretodaları,dernekler,vakıflarvediğersiviltoplumkuruluşlarıdadavetedilebilir.

(2) Ocak, Nisan ve Ekim aylarındaki toplantıların gündemi, yatırımlarınve sosyo-ekonomik gelişmelerin izlenmesi, koordinasyonu ve yerel ve bölgeselkalkınmabakımındandeğerlendirilmesini,Temmuzayındaki toplantınıngündemiisegelecekyıl içinöngörülentedbirlerinveyatırımtekliflerinindeğerlendirilerekvalilik görüşlerininoluşturulmasını esasalacak şekildebelirlenir. Projelere ilişkinvalilik görüşleri oluşturulurken, bölge plan ve programları ile ilişki, ilin sosyo-ekonomikgöstergeleri,projelerarasındakitamamlayıcılıkvebütünlükileönceliksıralamasıdikkatealınır.

(3) Toplantı hazırlıkları için gerekli veriler, ilgili kuruluşlarca toplantılardanongünöncesinekadarİKİS’egirilirveilplanlamavekoordinasyonmüdürlükleritarafındandeğerlendirilerekbirraporlaKurulasunulur.Toplantıtutanaklarıise,ilplanlamavekoordinasyonmüdürlüklerincesistemeaktarılır.

(4)Yatırım tekliflerine ilişkinvalilikgörüşleri, toplantı tutanağınaekolarakdüzenlenir.Bugörüşler,ildekikamukuruluşlarıvebölgemüdürlükleritarafından,yatırım tekliflerine ek olarak, merkez teşkilatlarına bildirilir. Valilik görüşlerininsistemeaktarılmasıilplanlamavekoordinasyonmüdürlükleritarafındanyapılır.

(5)Kalkınmaajanslarıvebölgekalkınma idareleri ilkoordinasyonkurullarıtoplantılarınakatılırveyatırımlarınbölgeplanıveGAP,DAP,KOPveDOKAPeylemplanlarındaki hedef, stratejiler ve eylemler açısından öncelik durumu hakkındagörüşbildirir.KalkınmaBakanlığıdagerektiğindetoplantılaratemsilcigönderebilir.

III. İZLEME VE DEĞERLENDİRME

MADDE 22 – (1) Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının, fonidarelerinin, sosyal güvenlik kurumlarının, büyükşehir belediyeleri ile diğerbelediyelerin,belediyelerin iştirakivebağlıortaklığıolan idareve işletmelerin, ilözelidareleriveİlbankA.Ş.’nin,TürkiyeRadyo-TelevizyonKurumunun,TÜRKSATUyduHaberleşmeveKabloTVİşletmeA.Ş.GenelMüdürlüğünün,PTTA.Ş.GenelMüdürlüğünün,AtatürkOrmanÇiftliğiMüdürlüğünün,MilliPiyangoİdaresiGenelMüdürlüğünün,KüçükveOrtaÖlçekliİşletmeleriGeliştirmeveDesteklemeİdaresiBaşkanlığı ve döner sermayeli kuruluşların Kalkınma Bakanlığınca belirlenen

- xx -

kabullere ve formlara uygun olarak hazırlayacakları 2015 yılı gerçekleşmeleri ile2016yılıbirincigerçekleşmetahminikonsolideyatırımvefinansmantabloları15Mayıs2016tarihinekadar,2016yılıikincigerçekleşmetahminikonsolideyatırımvefinansmantablolarıiseTemmuz2016sonunakadarKalkınmaBakanlığınagönderilir.

(2) Fon idarelerince doğrudan veya özelleştirme kapsamına alınan kamukuruluşları aracılığı ile yapılacak yatırımlara dair teklifler, fonun yönetimindensorumlu bakanlıklar veya fon idareleri tarafından en geç Temmuz 2016 sonunakadarKalkınmaBakanlığınagönderilir.

(3) Özelleştirme kapsamında olup kamu payı %50’nin üzerinde olankuruluşlar, Kalkınma Bakanlığınca belirlenen kabullere ve formlara uygun olarakhazırlayacakları konsolide yatırım ve finansman tablolarını, Özelleştirme İdaresiBaşkanlığınınuygungörüşünüdeekleyerekengeç15Eylül2016tarihinekadarKalkınmaBakanlığıveHazineMüsteşarlığınagönderirler.

Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları iştirakleri

MADDE 23 – (1) Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları; YüksekPlanlamaKuruluncaalınangenelprensipkararıçerçevesinde,mevcutiştiraklerindekisermaye değişiklikleri ve yeni iştirakleri hakkında Kalkınma Bakanlığı ile HazineMüsteşarlığınabilgiverirler.

Düzenleyici ve denetleyici kurumlar

MADDE 24 – (1) 5018 sayılı Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alandüzenleyici vedenetleyici kurumların yatırımnitelikli projeleri bilgi için 2016YılıYatırımProgramındayeralır.BuprojelerleilgiliyıliçindeihtiyaçduyulacakhertürlürevizyonbuKararhükümlerinetabiolmayıp,revizyonunyapılmasınımüteakipbilgiiçinKalkınmaBakanlığınabildirilir.

İzleme ve değerlendirme raporları

MADDE 25 – (1)OnuncuKalkınmaPlanınınizlenmesivedeğerlendirilmesiyıllık programlarda yer alan tedbirler ile öncelikli dönüşüm programları eylemplanlarının izlenmesi ve değerlendirilmesi suretiyle gerçekleştirilir. KalkınmaPlanındakigelişmelerinizlenmesivedeğerlendirilmesininkoordinasyonuKalkınmaBakanlığı Müsteşarı başkanlığında ilgili bakanlıkların üst düzey yöneticilerindenoluşan Kalkınma Planı İzleme ve Yönlendirme Komitesi tarafından yapılır veBakanlarKurulunabirraporşeklindesunulur.BuKomiteninsekretaryahizmetleriniKalkınmaBakanlığıyürütür.

a)ÖncelikliDönüşümProgramı İzlemeRaporu:OnuncuKalkınmaPlanındayer alan öncelikli dönüşüm programları eylem planlarındaki gelişmeleri içerenve yılın ilk yarısına ilişkin hazırlanacak rapor öncelikli dönüşüm programı genelkoordinatörü kuruluşça bileşen sorumlusu kuruluşlarla işbirliği halinde Ağustosayının ilk haftası sonuna kadar, yılın tamamına ilişkin hazırlanan rapor ise takipedenyılınŞubatayının ilkhaftası sonunakadarKalkınmaBakanlığınagönderilir.Kuruluşlar tarafından gönderilen raporlar dikkate alınarak Kalkınma BakanlığıtarafındanhazırlananyıllıkraporKalkınmaPlanıİzlemeveYönlendirmeKomitesincegörüşülereknihaihalegetirilirveBakanlarKurulunasunulur.

b) Yıllık Program İzleme veDeğerlendirme Raporu: Kuruluşlar tarafından,2016 Yılı Programında yer alan ve sorumlu oldukları tedbirlerin gerçekleşme

- xxi -

durumları yılın ilk altı ayı için Haziran sonunu takip eden, yılın dokuz ayı içinEylülsonunutakipedenveyılıntamamınailişkingerçekleşmedurumuiseAralıksonunutakipeden15güniçindesorumlukuruluşlarınstratejigeliştirmebirimleritarafından koordine edilerek Kalkınma Bakanlığının internet sayfasında yer alanYıllık Program İzleme Sistemine kaydedilir. Yılın tamamına ilişkin değerlendirmeraporuKalkınmaPlanıİzlemeveYönlendirmeKomitesincegörüşülereknihaihalegetirilirveBakanlarKurulunasunulur.

MADDE 26 – (1)Kuruluşlarınyatırım, işletmevesektörel faaliyetleribelirlizamanlardaverilecekraporlarlatakipedilir:

a) Yatırım Uygulama Raporu: Yatırımcı kamu kuruluşlarının (projeleriProgramda yer alan belediye ve il özel idareleri dâhil) yatırım projeleri kuruluş,sektör ve proje bazında yatırım uygulama raporları ile izlenir. Yatırım uygulamaraporlarındaheryatırımprojesinin,uygulamayılıbaşındandönemsonunakadarvedönemiçindeharcamavegerçekleşmedurumlarıvebunlarınfinansmanayrıntısı(genelbütçe,fon,dönersermayeve/veyadışkrediden-nakitvemakineteçhizatolarak- hangilerinin kullanıldığı) belirtilir. Ödeneği toplu olarak verilmiş ve/veyaödenekleri toplulaştırılmış projelerin alt detayları ile ilgili bilgilere, geliştirilmişformlarauygunolarakYatırımuygulamaraporundayerverilir.Ödeneğitopluolarakverilmiş, ödenekleri toplulaştırılmış veya çeşitli illerdeki yatırımları kapsadığı için2016 Yılı Yatırım Programında yeri “muhtelif” olarak belirtilen projelerin yatırımharcamalarıilbazındaizlemeyetabitutulur.

Yatırımuygulamaraporları;1Ocak-31Mart,1Nisan-30Haziran,1Temmuz-30Eylül ve 1 Ekim-31 Aralık dönemlerini kapsayacak şekilde hazırlanarak dönemsonlarınıtakipedenengeç15güniçinde,1Ekim-31AralıkdönemraporlarıiseengeçMartayısonunakadarKalkınmaBakanlığınagönderilir.

b)DışKrediİzlemeRaporu:Yatırımprojelerindedışkredikaynaklarıkullanankuruluşlarvemahalliidareler,kredikullanımdurumlarını,belirlenenformlarauygunolarak hazırlayarak, (a) bendinde belirtilen dönemler itibarıyla dönem sonunuizleyen30güniçindeKalkınmaBakanlığıveHazineMüsteşarlığınagönderirler.GenelveözelbütçelikuruluşlarilemahalliidarelerbuformlarıayrıcaMaliyeBakanlığınadagönderirler.

c) İşletmeGerçekleşmeRaporu: Kamu ve özel kesim işletmelerininmal vehizmet üretim gerçekleşmeleri ile kapasite kullanımları aylık raporlarla izlenir.Kamukuruluşlarınınsatış,dışticaret,stokveistihdamdurumlarıdaburaporlardabelirtilir. Kuruluşlar, Kalkınma Bakanlığınca hazırlanacak örneklere uygun olarakdüzenleyecekleriraporlarıengeçilgiliolduğuaysonunutakipeden15güniçindesözkonusuBakanlığagönderirler.

d) Destekleme Alımları ile İlgili Raporlar: Kooperatif birlikleri ile kamuiktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları destekleme alımlarıyla ilgili bilgileri,TürkiyeCumhuriyetMerkezBankasıveT.C.ZiraatBankasıdadesteklemekredisikullanımlarıyla ilgili bilgileri formlara uygun olarak her ay Gümrük ve TicaretBakanlığına,KalkınmaBakanlığınaveHazineMüsteşarlığınagönderirler.

e)FonveHesaplarileİlgiliRaporlar:Tümkamukuruluşlarısorumluolduklarıfonlarla, kamu bankaları sorumlu oldukları hesaplarla ve Türkiye CumhuriyetMerkezBankasıdabünyesindeaçılmışveyaaçılacakfonhesaplarıylailgilibilgileri,Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan formlara uygun olarak ve aylık bazda, her ayı

- xxii -

takipeden15güniçerisindeMaliyeBakanlığına,KalkınmaBakanlığınaveHazineMüsteşarlığınagönderirler.

f)FiyatİzlemeRaporu:Kamuiktisaditeşebbüslerivebağlıortaklıkları,ürettiklerimalvehizmetlerinfiyatlarıveanagirdimaliyetleriilegelirvegiderlerindemeydanagelen değişiklikleri, 15 gün içinde Kalkınma Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığınabildirirler.

g) Teknik İşbirliği Uygulama Raporu: Uygulanmakta olan teknik işbirliğiprojelerinin altı aylık ve yıllık uygulama raporları, Ocak ve Temmuz aylarındaKalkınmaBakanlığınagönderilir.

h) Sektörel Bilgi Formları: Özel kanunlarla kurulmuş, kamu tüzel kişiliğini,idari ve mali özerkliği haiz düzenleyici ve denetleyici kurumlar, faaliyetlerine vesektöre ilişkin bilgileri Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan formlara uygunolarakaltışaraylıkdönemleritibarıyladönemsonunuizleyen30güniçindeilişkilibulunduğubakanlığaveKalkınmaBakanlığınabildirirler.

i) Proje Tamamlama Raporu: Kalkınma Bakanlığınca belirlenecek formatçerçevesinde, uygulaması tamamlanarak işletme safhasına geçmiş projeleriçin kuruluş tarafından hazırlanacak Proje Tamamlama Raporları, projenintamamlanmasınıtakibenüçayiçerisindeKalkınmaBakanlığınagönderilir.

j)BilgiveİletişimTeknolojisiProjeleriİzlemeveDeğerlendirmeRaporları:2016YılıYatırımProgramındayeralane-DönüşümTürkiyeProjesiileilgilibilgiveiletişimteknolojisiprojeleriüçeraylıkraporlarlaizlenir.Kuruluşlar,projeplanındaöngörülenaşamaların zaman-bütçe kısıtlarına uygunluğunun izlenebilmesi amacıyla her birbilgi ve iletişim teknolojisiprojesi içinKamuBilgi ve İletişimTeknolojisiProjeleriHazırlamaKılavuzundayeralanTablo7.1iletümharcamakalemleriitibarıylaüçeraylıkdönemlerveyıliçikümülatifharcamayıgösterecekşekildehazırlanacakTablo2’yi ve ayrıca Yatırım Programı Hazırlama Rehberindeki Tablo 7’yi, (a) bendindebelirtilendönemleritakipeden30güniçindeKalkınmaBakanlığınailetecektir.

k) TeknolojikAraştırmaProgramları ve Projeleri İzlemeRaporları: KalkınmaBakanlığınca belirlenen veBakanlığın ilgili internet sayfasında yayınlanan formatçerçevesindekuruluştarafındanhazırlanan;

1) Gelişme (ara) raporları Haziran ve Aralık aylarında (üniversitelerderektörlükleraracılığıyla),

2)Tamamlananprojelereilişkinsonuçraporlarıprojebitiminimüteakip2ayiçinde(üniversitelerderektörlükleraracılığıyla)KalkınmaBakanlığınagönderilir.

l) Bilimsel Araştırma Projeleri: Üniversitelere ait olan, 10/4/2002 tarihli ve24722 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yükseköğretim Kurumları BilimselAraştırma Projeleri Hakkında Yönetmeliğin 11 inci maddesi gereği özel ödenekkaydedilen ödeneklerden karşılanacak olan rektörlük bilimsel araştırma projelerikapsamındayürütülecekolanprojelerin listesi,OcakveTemmuzaylarındaolmaküzereyıldaikikezKalkınmaBakanlığıveMaliyeBakanlığınabildirilir.

m) İstanbul Depreme Hazırlık Çalışmaları İzleme Raporu: İstanbul İl Özelİdaresi tarafından İstanbul’un depreme karşı hazırlanması amacıyla yürütülen,YatırımProgramındayeralmayan,İstanbul’daSismikRiskinEtkilerininAzaltılmasıveAcilDurumHazırlıkProjesi(ISMEP)çalışmalarıylailgiligelişmeraporuherdört

- xxiii -

ayda bir Başbakanlığa, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına, Kalkınma Bakanlığına veHazineMüsteşarlığınagönderilir.

n) Kamu-Özel İşbirliği Projeleri ile İlgili Raporlar: Tüm kamu kuruluşlarısorumluolduklarıkamuözelişbirliğiprojeleriyleilgilibilgileri,KalkınmaBakanlığıncahazırlanan formlara uygun olarak, yılda iki defa, Haziran ve Aralık aylarını takipeden30güniçerisindeKalkınmaBakanlığınagönderirler.

MADDE 27 – (1) Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, merkez teşkilatı ilebağlı ve ilgili kuruluşlarının Sanayi Bölgeleri, KOBİ, girişimcilik, kümelenme veTGBdestekleriileTGB’lereilişkinistatistikibilgilerve4691sayılıTGBKanununun5’inci maddesi çerçevesinde Yönetici şirket tarafından yapılan/yaptırılan etkideğerlendirmelerini,hazırlananformlarauygunolarakve3aylıkdönemlerhalindeKalkınmaBakanlığınailetir.

(2) Ekonomi Bakanlığı, yatırım teşviki, yabancı sermaye ihracat teşviki veserbest bölgeler ile ilgili bilgileri hazırlanan formlara uygun olarak ve üç aylıkdönemlerhalindeKalkınmaBakanlığınailetir.

(3)TÜBİTAKBaşkanlığıTARALprojelerikapsamındakialtprogramlarailişkinbilgilerihazırlananformlarauygunolaraküçaylıkdönemlerdeKalkınmaBakanlığınailetir.

MADDE 28 – (1) Sayıştay, KİT’lerin denetleme raporlarının bir nüshasınıKalkınmaBakanlığınagönderir.

Dış yardımlarla ilgili faaliyetlerin koordinasyonu ve izlenmesi

MADDE 29 – (1) Bütün kamu kurum ve kuruluşlarının diğer ülkeleresağladığıyardımlarlailgilifaaliyetlerinkoordinasyonuveizlenmesiTürkİşbirliğiveKoordinasyonAjansıBaşkanlığı(TİKA)tarafındanyürütülür.Buamaçlabütünkamukurumvekuruluşlarıdiğerülkeleresağladığıyardımları,TİKAtarafındanhazırlananformatauygunolaraküçeraylıkdönemlerhalindeTİKA’yabildirir.TİKA,yapılandışyardımlarıheraltıaydabirKalkınmaBakanlığınaraporeder.

(2) Ekonomi Bakanlığı, yapılacak Karma Ekonomik Komisyon (KEK)toplantılarınınveSerbestTicaretAnlaşmaları(STA)ileilgiligörüşmelerintakvimleriniüçeraylıkdönemlerhalinde;KEKProtokolleriileSTA’larınbirerkopyalarınıengeçimzalanmalarınıtakipedenbirayiçindeKalkınmaBakanlığınailetir.

(3)HazineMüsteşarlığı,yapılansermayeihracıileilgilibilgileriülkevesektörleritibarıylaaylıkbazdaveherayıtakipeden15güniçindeKalkınmaBakanlığınailetir.

(4) Kamu kurum ve kuruluşları, yabancı ülke ve kuruluşlarla yaptıkları dışekonomik ilişkilerle ilgili anlaşmaların birer kopyasını anlaşmanın imzalanmasınıtakipedenbirayiçindeKalkınmaBakanlığınailetir.

Kesin hesap farklarının kapatılmasından doğan ödenek ihtiyaçları

MADDE 30 – (1) Genel ve özel bütçeli kuruluşların geçmiş yıllardatamamlanmışve2016YılıYatırımProgramındayeralmayanprojeleriyleilgilikesinhesap farklarından kaynaklanan geçmiş yıl yatırım giderleri borçları kuruluşunYatırım Programına bu amaçla teklif edilmiş proje veya alt proje ödeneğindenkarşılanır. Böyle bir proje veya alt projenin bulunmaması halinde ise adı geçenborçların ödenebilmesi için ilgili kuruluşun talebi üzerine, 2016 Yılı Yatırım

-xxiv-

Programınakesinhesapfarkıadıylaprojeveyaaltprojealınır.Finansmanihtiyacıöncelikleprojelerarası ödenekaktarması yoluylakarşılanacakolanbuprojelerinPrograma alınması talepleri, 6’ncımaddedeki limitlere bağlı olmaksızın KalkınmaBakanlığıncasonuçlandırılır.

(2)KİT’lervebağlıortaklıklarıileiştiraklerindeisesözkonusuborçlar,yatırımödenekleriyleilişkilendirilmedenişletmebütçelerindenödenirvebuharcamalarilgiliprojeninmaliyetineilaveedilir.YapılanişlemlerinsonucundanKalkınmaBakanlığınabilgiverilir.

Proje revizyon talepleri

MADDE 31 – (1)Kuruluşlarınprojerevizyontalepleri,15Aralık2016tarihinekadarKalkınmaBakanlığınagönderilir.Butalepleryılsonunakadarsonuçlandırılır.

Yürürlük

MADDE 32 – (1)BuKarar1/1/2016tarihindeyürürlüğegirer.

KALKINMADA ÖNCELİKLİ YÖRELER LİSTESİ(BİRİNCİ DERECEDE ÖNCELİKLİ YÖRELER)

1.Adıyaman2.Ağrı3.Aksaray4.Amasya5.Ardahan6.Artvin7.Bartın8.Batman9.Bayburt10.Bingöl11.Bitlis12.Çanakkale(BozcaadaveGökçeadaİlçeleri)13.Çankırı14.Çorum15.Diyarbakır16.Elazığ17.Erzincan18.Erzurum19.Giresun20.Gümüşhane21.Hakkâri22.Iğdır23.Kahramanmaraş24.Karabük25.Karaman

26.Kars27.Kastamonu28.Kırıkkale29.Kırşehir30.Kilis31.Malatya32.Mardin33.Muş34.Nevşehir35.Niğde36.Ordu37.Osmaniye38.Rize39.Samsun40.Siirt41.Sinop42.Sivas43.Şanlıurfa44.Şırnak45.Tokat46.Trabzon47.Tunceli48.Van49.Yozgat50.Zonguldak

Sayfa : 1

2016 YILI PROGRAMI

17/10/2015 Tarihli ve 29505 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan 12/10/2015 Tarihli ve 2015/8190 Sayılı 2016 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair

Bakanlar Kurulu Kararı Eki

BİRİNCİ BÖLÜM

1.1. DÜNYA EKONOMİSİNDE GELİŞMELER

Küreselekonomi,gelişmişekonomilerdekizayıftoparlanmavegelişmekteolanekonomilerdekiyavaşlamaylabirlikteılımlıseyretmekte,zayıfvekırılgangörünümünüsürdürmektedir. Küresel ekonomide ABD para politikasının normalleşmesi ve Çinekonomisinin yavaşlamasının etkileri yaşanmaktadır. Gelişmiş ekonomilerde ılımlıtoparlanmaeğiliminekarşılık,emtiaihracatçısıveÇinileticaribağlarıyüksekülkelerbaştaolmaküzeregelişmekteolanekonomilerdebüyümeyavaşlamaktadır.Yükselenekonomilerdekiyavaşlamaküreselticaretideolumsuzetkilemektedir.

2015 yılında küresel büyümenin 2014 yılına göre bir miktar düşük olacağıbeklenmektedir.2015yılındadünyabüyümesindeönemlibirartışbeklenmemesinde;başta Çin olmak üzere birçok gelişmekte olan ekonominin yavaşlaması, yılın ilkyarısında ABD’nin bazı temel ekonomik göstergelerindeki bozulmalar ve artanjeopolitikriskleretkiliolmuştur.2014yılıortalarındanitibarendüşükseyredenpetrolveemtiafiyatlarıgelişmişekonomilerinbüyümelerinidesteklerkenemtiaihracatçısıülkelerin büyümelerini yavaşlatmıştır. Ekim ayında yüzde 3,1’e indirilen 2015 yılıdünyabüyümesinin2016yılındahemgelişmişhemdegelişmekteolanekonomilerdebeklenenivmelenmesonucundayüzde3,4olmasıbeklenmektedir1.

2014yılındayüzde1,8oranındabüyüyengelişmişekonomiler,2015yılındaılımlıbirşekildebüyümeyedevametmiştir.Gelişmişekonomileriniyileşengörünümübüyükölçüde ABD ve Birleşik Krallık ekonomisindeki toparlanmadan kaynaklanmaktadır.1 Dünyaekonomisineilişkinveriler;UluslararasıParaFonu(IMF)tarafından2015yılıEkimayındaaçıklanantahminlerile2016yılıOcakayındagüncellenenverilerdir.

Sayfa : 2

Gelişmiş ekonomilerde; finansman maliyetlerinin düşük seyretmesi, istihdamdagözlemlenen iyileşmeler, ABD ekonomisinde artan piyasa güveni neticesindeyatırımlarınartmayabaşlamasıveuluslararasıpiyasalardapetrolfiyatlarınındüşükseyretmesi büyüme sürecini desteklemektedir. Avro Bölgesinde de artan iç talepbüyümeyekatkı vermektedir.AncakbazıAvroBölgesiülkelerindeyaşananolumlugelişmelererağmenYunanistankaynaklıfinansalrisklerindevametmesinedeniyleAvro Bölgesi genelinde istikrarlı bir toparlanmanın sağlanamaması, gelişmişekonomilerdekicanlanmayısınırlandırmaktadır.Yılınilkyarısındabeklenileninaltındagerçekleşen ekonomik faaliyet nedeniyle gelişmiş ekonomilerin büyüme tahmini2015yılı içinyüzde2’denyüzde1,9’a,2016yılı içinseyüzde2,2’denyüzde2,1’eindirilmiştir.

2014 yılında yüzde2,4oranındabüyüyenABDekonomisinin, 2015 yılı Ekimbüyüme tahmini yüzde 2,6’dan yüzde 2,5’e indirilmiştir. Söz konusu aşağı yönlüdeğişiklikteABDekonomisininsondönemdetoparlanmaeğilimigöstermesinekarşın,2015yılınınilkyarısında;dolarındiğerparabirimlerikarşısındadeğerkazanmasınınihracatı yavaşlatması, ilk çeyrekte kötü hava koşullarından kaynaklanan olumsuzgelişmeler, tüketici harcamalarındaki azalma ve emtia fiyatlarındaki düşüş gibinedenlerleyaşananivmekaybıetkiliolmuştur.AncakABDekonomisidiğergelişmişekonomilerdenmakroekonomikgörünümbakımındanpozitifyönlüayrışmayadevametmektedir.TüketimveyatırımlarayönelikverilerikinciyarıdaABDekonomisindeiçtalebinivmelendiğineveekonominintoparlanmayadevamettiğineişaretetmektedir.ABDekonomisinin2016yılındayüzde2,6oranındabüyüyeceğitahminedilmektedir.

ABDekonomisindesonikiyıldırdevamedentoparlanmaeğilimi,2015yılınınikinciyarısındanitibarenAmerikanMerkezBankası(Fed)’nınmuhtemelfaizartırımınayönelik beklentilerin artmasına neden olmuştur. Ancak, Çin başta olmak üzeregelişmekteolanekonomilerdebelirginleşenyavaşlamaveABDdolarınıngüçlenmeeğiliminin yanı sıraÇin’in ulusal parasını 2015 yılı Ağustos ayında arka arkaya ikikez devalüe etmesi, doların daha da değerlenerek dış ticarette dezavantaja yolaçabileceği endişelerini artırmıştır. 2015 yılının son aylarında Fed’in faiz artırımınanezamanbaşlayacağıve faizartırımpatikasınınnasılolacağıpiyasalar tarafındanyakından takip edilmiştir. Nitekim 16 Aralık 2015 tarihinde Fed, 2006 yılından buyanailkkezfaizleri25bazpuanartırarakyüzde0,5seviyesineyükseltmiştir.Fed’inbundansonrakifaizartırımsüreciverileredayalıolarakekonomidekigidişatlauyumlubirşekildeyürütülecekvefaizartışlarıkademeliolarakbelirlenecektir.

Sayfa : 3

TABLO I: 1- Dünya Ekonomisinde Temel Göstergeler

2013 2014 2015 2015(1) 2016 2016(1)

DünyaHasılası 3,3 3,4 3,1 3,1 3,6 3,4

GelişmişEkonomiler 1,1 1,8 2,0 1,9 2,2 2,1

ABD 1,5 2,4 2,6 2,5 2,8 2,6

Japonya 1,6 -0,1 0,6 0,6 1,0 1,0

AvroBölgesi -0,3 0,9 1,5 1,5 1,6 1,7

Almanya 0,4 1,6 1,5 1,5 1,6 1,7

YükselenPiyasalarveGelişmekteOlanEkonomiler 5,0 4,6 4,0 4,0 4,5 4,3

SahraAltıAfrika 5,2 5,0 3,8 3,5 4,3 4,0

YükselenveGelişmekteOlanAvrupa 2,9 2,8 3,0 3,4 3,0 3,1

BağımsızDevletlerTopluluğu 2,2 1,0 -2,7 -2,8 0,5 0,0

Rusya 1,3 0,6 -3,8 -3,7 -0,6 -1,0

GelişmekteOlanAsya 7,0 6,8 6,5 6,6 6,4 6,3

Çin 7,7 7,3 6,8 6,9 6,3 6,3

Hindistan 6,9 7,3 7,3 7,3 7,5 7,5

LatinAmerikaveKarayipler 2,9 1,3 -0,3 -0,3 0,8 -0,3

Brezilya 2,7 0,1 -3,0 -3,8 -1,0 -3,5

OrtaDoğuveKuzeyAfrika 2,3 2,7 2,5 2,5 3,9 3,6

DünyaTicaretHacmi 3,3 3,3 3,2 2,6 4,1 3,4

MalveHizmetİthalatı



TüketiciFiyatları(YıllıkOrtalama,Yüzde)

Dünya 3,9 3,5 3,3 - 3,4 -


ABD 1,5 1,6 0,1 - 1,1 -

AvroBölgesi 1,3 0,4 0,2 - 1,0 -


İşsizlikOranı(Yüzde)

GelişmişEkonomiler 7,9 7,3 6,8 - 6,5 -

ABD 7,3 6,2 5,3 - 4,9 -

AvroBölgesi 12,0 11,6 11,0 - 10,5 -

GenelDevletBütçeDengesi/GSYH(Yüzde)

ABD -4,7 -4,1 -3,8 - -3,6 -

AvroBölgesi -2,9 -2,4 -2,0 - 1,7 -

GenelDevletBrütBorçStoku/GSYH(Yüzde)

ABD 104,8 104,8 104,9 - 106,0 -

AvroBölgesi 93,1 94,2 93,7 - 92,8 -

OrtalamaPetrolFiyatları(ABDdoları/Varil) 104,1 96,2 51,6 50,9 50,4 42,0

LIBOR,AltıAylıkABDdoları(Yüzde) 0,4 0,3 0,4 0,5 1,2 1,2

Kaynak:IMFDünyaEkonomikGörünümRaporu,Ekim2015(1)IMFDünyaEkonomikGörünümRaporu,Ocak2016güncellemesi

Sayfa : 4

2008küreselkrizininbankacılıkvekamuborçkrizinedönüştüğüAvroBölgesindedüşükbüyüme,düşük istihdam,düşüktalep,deflasyonriski,artankamuborçları,işsizlikvefinansalkırılganlıkbaşlıcasorunalanlarıolmayadevametmektedir.AvroBölgesindebüyümekırılganveülkelerarasıheterojenbiryapısergilemeklebirlikteekonomiktoparlanmadevametmektedir.AvrupaMerkezBankası(AMB)tarafındanuygulanmayakonantedbirlerinvepolitikalarınolumluetkilerialınmayabaşlanmıştır.2014yılındayüzde0,9oranındabüyüyenAvroBölgesindekiekonomikaktivite,2015yılının ilk üç çeyreğinde büyük ekonomiler öncülüğünde ılımlı bir şekilde artmayadevam etmiştir. Bölgenin en büyük ekonomisi olan Almanya’da aktivitenin güçlüseyretmesine ek olarak sorunlu Avro Bölgesi ülkelerinden İrlanda, İspanya vePortekiz’in de toparlanmaya devam etmesi, Avro Bölgesine yönelik ılımlı büyümebeklentilerini artırmıştır. Avro Bölgesinin 2015 yılında yüzde 1,5 oranında, 2016yılında yüzde 1,7 oranında büyüyeceği öngörülmektedir. Kurtarma paketlerinin veyapılan anlaşmanın ardından Yunanistan’a ilişkin endişeler birmiktar hafiflemeklebirlikteAvroBölgesindeYunanistankaynaklıkrizihtimalidevametmektedir.AMB,3Aralık2015tarihindebüyümeyiveenflasyonudesteklemekamacıylaparapolitikasıfaizini10bazpuanazaltaraknegatifyüzde0,3’eindirmiştir.Varlıkalımprogramınınkapsamınıdagenişletmişvesüresini2017yılıMartayınakadaruzatmıştır.

Fed’in para politikasını normalleştirme süreci nedeniyle küresel finansalpiyasalarda yaşanan dalgalanma 2015 yılında da sürmektedir. Gelişmekte olanekonomilerindışfinansmanmaliyetlerininyükselmesininyanındaemtiafiyatlarınındüşükseyretmesi,LatinAmerikaülkeleribaştaolmaküzerebirçokgelişmekteolanekonomidebüyümeyiolumsuzyöndeetkilemiştir.2015yılınınilkaylarındanitibarenÇin,RusyaveBrezilyabaştaolmaküzerebirçokgelişmekteolanülkefinansalistikrarınsağlanması adına birbiri ardına faiz değişikliğine gitmiştir. Fed’in para politikası,özellikleyüksekcariaçıksorunuyaşayangelişmekteolanekonomilerdegerekcariaçığın finansmanı sorununu, gerekse de dolar cinsinden borçları artıracak olmasınedeniyle mevcut ekonomik durumun daha da kötüleşmesine yol açabilecektir.Ayrıca,artan jeopolitik risklerinyanındaÇinekonomisininyavaşlamasıbaştauzakdoğuülkeleri olmaküzerebirçokgelişmekteolanülkeninbüyümesinideolumsuzyönde etkilemektedir. Küresel büyümeye uzun süredir önemli katkı veren Çin’de,2014yılındayüzde7,3olanbüyümenin2015ve2016yıllarındasırasıylayüzde6,9veyüzde6,3’egerileyeceğitahminedilmektedir.Bugelişmelerçerçevesindegelişmekteolanekonomilerinbüyümetahminleri2015yılıiçinyüzde4ve2016yılıiçinyüzde4,3olarakbelirlenmiştir.

Dünya ticaret hacminin, 2015 yılında gelişmiş ekonomilerdeki toparlanmave ivmelenen toplam talep sayesinde bir miktar artması, ancak gelişmekte olanekonomilerdekiyavaşlamanedeniyleartışınsınırlıkalmasıbeklenmektedir.2015ve2016 yıllarındadünya ticaret hacmi artışı sırasıyla yüzde2,6 ve yüzde3,4 olaraktahminedilmektedir.

Gelişmiş ekonomilerde kaydedilen ılımlı toparlanmaya karşılık ABD dışındakigelişmiş ekonomilerde yeterli düzeyde istihdam sağlanamamıştır. ABD’de 2014yılındayüzde6,2seviyesindegerçekleşenişsizlikoranı,2015yılıEkimayındayüzde5’egerileyerek2008yılındanbuyanaendüşükdüzeyeinmiştir.AvroBölgesindeise2014yılındayüzde11,6olanişsizlikoranıkademeliolarakgerilemesinekarşınhalayüksekseviyelerdedir.

Sayfa : 5

Küreseldüzeydeenflasyon,özelliklegelişmekteolanekonomilerdekizayıftalepve düşük emtia fiyatları nedeniyle düşük seyretmektedir. 2013 yılında yüzde 0,6oranındagerileyendünyamalvehizmetticaretifiyatları2014yılındadayüzde1,8oranındagerilemiştir.2013yılındayüzde3,9olandünya tüketici enflasyonu2014yılındayüzde3,5’einmiştir.Küreselenflasyonoranının2015yılındayüzde3,3,2016yılındaiseyüzde3,4oranındagerçekleşmesibeklenmektedir.

ÇinekonomisindedevamedenyavaşlamaeğilimineticesindeazalanemtiatalebiveABDkaynaklıpetrolarzındakiartış,küreselekonomideenerjiveendüstriyelmetalfiyatlarındagerilemeyeyolaçmıştır.2014yılıTemmuzayında113dolarseviyesindeolanortalamaBrentpetrolvarilfiyatı,zayıftalepvearzyönlügelişmelersonucuhızlıbirdüşmeeğiliminegirmişve2015yılıOcakayındasonaltıyılınendüşükseviyesinegerilemiştir. 2015 yılının ikinci çeyreğinde petrol fiyatları birmiktar artmış, ancak2015yılıüçüncüçeyreğindeküreselaktiviteninbeklenendenzayıfgerçekleşmesiveartanpetrolarzınedeniylepetrolfiyatlarındakigerilemedevametmiştir.2014yılında96,2dolarolanortalamapetrol varil fiyatı 2015yılı için50,9dolarolarak tahminedilmektedir.Zayıf talepvearzyönlüolumlugelişmelerneticesindepetrolfiyatlarıartanjeopolitikrisklervebelirsizliklererağmendüşüşeğiliminisürdürmektedir.Ortavadedebueğilimindevametmesibeklenmeklebirlikte,jeopolitikbelirsizliklerpetrolfiyatlarındageçicifiyatartışınayolaçabilecektir.

BaştaJaponya,AvroBölgesiveABDolmaküzeregelişmişekonomilerdekiyüksekkamu borç sorununun önümüzdeki dönemde de devam etmesi beklenmektedir.Yeterliorandabüyüyememe,deflasyonistrisklervedüşükenflasyonkamuborçlarınınazalmasını engelleyen dinamiklerdir. ABD dolarının güçlenme eğilimi gelişmekteolan ekonomilerin dolar cinsindenmali yükümlülüklerini artırmaktadır. Kamumaligörünümünde önümüzdeki dönemde belirgin bir iyileşmeyi sınırlandırıcı olumsuzdinamiklere karşın büyümeyi sınırlandırıcı etkisi olan mali konsolidasyon ihtiyacıbaskısıgöreceazalmıştır.

Özetle; küresel ekonomi 2008 krizinden bu yana toparlanma eğilimindedir.Ancakbu toparlanmaülkelerarasında farklılaşmakta, ılımlıvedengesizbiryapıdadevametmektedir.Fed’in2015yılıAralıkayıitibarıylafaizartışlarınabaşlaması,Çinekonomisininyavaşlaması,emtiafiyatlarındakidüşüş,artanfinansaldalgalanmalar,azalan küresel talep ve ticaret, zayıf sermaye girişleri ve zayıflayan gelişmekteolan ülke paraları özellikle gelişmekte olan ekonomiler için aşağı yönlü riskleriartırmaktadır. Bu gelişmelere ek olarak, 2016 yılında ABD’de yapılacak başkanlıkseçimleri,BirleşikKrallık’tayapılacakAB’dençıkışreferandumugibipolitikbelirsizliklerveartanjeopolitikrisklerönümüzdekidönemeilişkinküreselbüyümebeklentilerinisınırlandırmaktadır.

Küreselekonomiksorunlarınçözümündeveuluslararasıpolitikaeşgüdümününsağlanmasında en önemli platformlardan biri sayılan G-20 platformunun DönemBaşkanlığını2015yılındaTürkiyedevralmıştır.İstihdamyaratan,güçlü,sürdürülebilirve dengeli büyümenin sağlanmasına yönelik 2014 yılında oluşturulan çerçevekapsamında Türkiye Dönem Başkanlığının öncelikleri küresel toparlanmanıngüçlendirilmesi ve potansiyelinin artırılması, dayanıklılığın artırılması vesürdürülebilirliğindesteklenmesiolarakbelirlenmiştir.15-16Kasım2015tarihlerindeAntalya’da yapılan G-20 Liderler Zirvesinde büyümenin güçlü ve kapsayıcı olmasıkonusunda son derece kararlı olunduğu vurgulanmıştır. Geçmiş taahhütlerinuygulanması, büyümenin güçlü bir destekçisi olarak yatırımların artırılması vebüyümenin nimetlerinin herkesçe paylaşılabilmesi için eylemlerde kapsayıcılığın

Sayfa : 6

desteklenmesiolmaküzereüçsacayağıetrafındakapsamlıbirgündembelirlenmiştir.G-20platformunun,sadeceüyeülkeleriçindeğil,gelişmekteolanülkelerdahiltümdünyaiçinönemlibirimkanolduğu,G-20’ninortakhedefinin“güçlü,sürdürülebilirve dengeli, kapsayıcı bir küresel büyümeyi temin etmek” olduğu vurgulanmıştır.Ayrıca küresel ekonominingerçek vepotansiyel büyümesini yükseltmek, istihdamoluşumunu desteklemek, dayanıklılığı güçlendirmek, kalkınmayı teşvik etmek vepolitikalarınkapsayıcılığınıartırmakiçinküreselişbirliğinindevamedeceğineyönelikvurguyapılmıştır.

Gelişmekteolanekonomilereyönelensermayeakımlarınıngidereksıkılaştığıveartanriskpriminedeniylefinansmanmaliyetlerininarttığıbukonjonktürde,Türkiye’nincari açığınıdüşürmesi,enflasyonumakuldüzeylere indirmesi,maliyepolitikasındaihtiyatlıduruşunusürdürmesi,sanayiüretimkapasitesiniartıracakveüretimkalitesinigeliştirecek yapısal reformlara hız kazandırması yoluyla makroekonomik temellerigüçlendirmesiönemarzetmektedir.

1.2. TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER VE HEDEFLER

2014 yılı büyüme hızı piyasa beklentilerinin biraz üzerinde yüzde 2,9 olarakgerçekleşmiştir.Tarımvehizmetlersektörlerindebüyümehızlarıbeklentilerinaltındakalırken,sanayisektörününbüyümehızıbeklentileribirmiktaraşmıştır.İhracat,2014yılında,biröncekiyıldakiolumsuzseyrinardındanyenidenbüyümenintemeldinamiğiolmuş ve net ihracatın büyümeye katkısı 1,8 puan olarak gerçekleşmiştir. Altınticaretihariçtutularakhesaplanannetihracatınbüyümeyekatkısında2013yılındaki1,8 puanlık daralma kaydedilmiş, 2014 yılında ise altın ticaretinde normalleşmeeğilimininortayaçıkmasınedeniyletersibireğilimlesözkonusukatkı1,5puanolarakhesaplanmıştır2.

GSYHartışhızı2015yılınınilkçeyreğindeyüzde2,5,ikinciçeyreğindeyüzde3,8veüçüncüçeyreğindeyüzde4olarakgerçekleşmiş,böyleceTürkiyeekonomisi2015 yılının ilk üç çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3,4oranında büyüme kaydetmiştir. Yılın ilk üç çeyreğinde; yurt dışında Fed kararları,Çin ekonomisinde duraksama, AB ekonomilerinde canlanmanın sınırlı kalması,Yunanistanborçkrizininyansımaları,gelişmekteolanülkelerdensermayeçıkışı,yurtiçindeisegenelseçimleringetirdiğibelirsizlikortamınavesiyasigelişmelererağmenbüyümehızıyükselmiştir.

Bitkisel üretimdeki artışın yanı sıra özellikle yılın ilk üç çeyreğinde hizmetlerkatma değerinde kaydedilen artış büyümeyi desteklemiştir. Talep yönünden iseözel ve kamu kesimi tüketim harcamalarındaki artışlar ile özel kesim yatırımharcamalarındakiartışbüyümenintemelkaynaklarıolmuştur.Özelkesimvekamukesimitüketimharcamalarıilküççeyrektesırasıylayüzde4,5veyüzde5,9oranındaartmış,büyümeyekatkılarıdasırasıyla2,9puanve0,6puanolmuştur.Özelkesiminyatırım harcamaları ise ilk üç çeyrekte yüzde 4,3 oranında artarken, büyümeye0,8puankatkıdabulunmuştur.2015yılındayaşanan iktisadivesiyasibelirsizliklernedeniyleihracattakaydedilengerilemeninetkisiylenetihracatınbüyümeyekatkısı2015yılınınilküççeyreğindenegatif0,7puanolarakkaydedilmiştir.

2015 yılının son çeyreğinde sanayi üretiminin takvim etkisi nedeniyle ivmekazanmasıbeklenmektedir.Yurtiçitalepkaynaklıbüyümeninyılınsonçeyreğindede

2 Kalkınma Bakanlığı tarafından hesaplanmıştır.

Sayfa : 7

süreceğiöngörülmektedir.Bugelişmelervebeklentileraltında2015yılındaGSYH’nınyüzde4oranındaartacağıtahminedilmektedir.

Üretimfaktörlerininbüyümeyekatkısı incelendiğinde,2014yılındayüzde2,9oranındagerçekleşenbüyümehızınaenbüyükkatkıyıoldukçayüksekorandaartışsergileyenistihdamınsağladığıgörülmektedir.Öteyandan,toplamfaktörverimliliğiisesözkonusuyıldabüyümeyiönemliölçüdenegatifyöndeetkilemiştir.Dolayısıyla,2014 yılında büyüme öngörüler çerçevesinde tamamen istihdam ve sermayestokundaki artıştan kaynaklanmıştır. 2015 yılında ise toplam faktör verimliliğinindüşükdüzeydedeolsabüyümeyepozitifkatkısağlamasıve istihdamınbüyümeyekatkısının genel eğilimine doğru gerilemesi beklenmektedir.OVP dönemi boyuncabüyümede sağlanacakhızlanmanın, sermaye stoku ve toplam faktör verimliliğininkatkısıylagerçekleşmesibeklenmektedir.

TÜİKHanehalkıİşgücüAnketinegöre2014yılındabiröncekiyılagöre,toplamistihdam1.332binkişi,tarım-dışıistihdamise1.066binkişiartmıştır.Ancak,işgücünekatılmaoranının,biröncekiyılagöre,2,2puanartmasınındaetkisiyleişsizlikoranı0,9puanartarak2014yılındayüzde9,9’ayükselmiştir.Aynıyıldatarımdışıişsizlikoranıyüzde12’ye,gençnüfustaişsizlikoranıiseyüzde17,9’ayükselmiştir.

Mevsimseletkilerdenarındırılmışverileregöreişsizlikoranı,2015yılınınNisandöneminde yurtiçi talep ve üretimdenispi canlanmayla birlikte yüzde 9,9’a kadargerilemiştir.2015yılınınüçüncüçeyreğindeişsizlikoranıyüzde10,4,işgücünekatılmaoranıdayüzde51,3olarakyatayseyretmiştir.Aynıdönemdetarımdışıistihdamda,özelliklehizmetlersektörükaynaklıbirartışeğilimigözlenmiştir.Mevsimseletkilerdenarındırılmışistihdamoranıiseyılınüçüncüçeyreğindeyüzde46olarakgerçekleşmiştir.

Toplam istihdam,mevsimsel etkilerden arındırılmış verilere göre Ekim2014-Ekim2015döneminde869binkişiartışkaydetmiştir.Budönemdeistihdam;tarımda102binkişi,hizmetsektöründe(inşaatdâhil)710binkişi,sanayisektöründeise57binkişiartışgöstermiş. İstihdamdakibuartışlarlabirlikte,Ekim2015döneminde,tarımdışıişsizlikoranıyüzde12,6,gençnüfusunişsizlikoranıiseyüzde19,3olarakgerçekleşmiştir.

2014 yılında yurtiçi piyasalardaki durgun seyir, ekonominin ılımlı bir patikaizlemesi ve kurlardaki yükseliş eğilimi nedeniyle dış ticaret açığı 84,6milyar ABDdolarına gerilemiştir. Bu temel gelişme sonucunda 2013 yılında 64,7 milyar ABDdolarıolarakgerçekleşencariişlemleraçığı,2014yılında46,5milyarABDdolarınagerilemiştir.Altınticaretihariçtutulduğundaisecariişlemleraçığıaynıyıllaritibarıyla,sırasıyla52,9milyarABDdolarından42,6milyarABDdolarınagerilemiştir.

2015yılınınOcak-Kasımdönemindeihracat,küreselekonomidekitalepyönlüivmelenmeningerçekleşmemesi vebaşlıca ticaretortaklarındapetrol fiyatlarındakidüşmenin getirdiği gelir etkisi ve sınırlı büyüme nedeniyle daralma kaydetmiştir.İthalattakiazalmadauluslararasıenerjifiyatlarındakigerilemevedövizkurlarındakidalgalanma etkili olmuştur. Söz konusu dönemde, jeopolitik gelişmeler ve dıştalebinzayıfkalmasınedeniyleseyahatgelirleri(net)yüzde11,6oranındaazalmakaydetmiştir.Bugelişmelersonucunda,2015yılıKasımayıitibarıylayıllıklandırılmışolarakdışticaretaçığı49,5milyarABDdoları,cariaçıkise34,7milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.

Ekonomik aktivitedeki dengeli patikanın devam etmesi ve küresel makrobelirsizliklerinriskalmaeğiliminibaskılamasınedeniyle2015yılıdışticaretaçığının

Sayfa : 8

63,1 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Özellikle altınihracatındakiyükselmeeğiliminedeniylealtınveenerjihariçdışticaretaçığının2014yılındaki31,9milyarABDdolarıseviyesinden2015yılında33,9milyarABDdolarınayükselmesiöngörülmektedir.Dış ticaretaçığındakibugelişmelerneticesinde2014yılındayüzde5,8olarakgerçekleşencari işlemleraçığınınGSYH’yaoranının,2015yılısonundayüzde4,4’egerilemesibeklenmektedir.Altınticaretihariçtutulduğundaise,cariişlemleraçığınınGSYH’yaoranınınbiröncekiyılagöre0,3puanseviyesindeiyileşmekaydetmesiveyüzde5oranındagerçekleşmesitahminedilmektedir.

2014 yılında özel tüketimdeki yavaşlama nedeniyle bir önceki yıla göre 1,9puanartarakyüzde11,9’ayükselenözelkesimtasarruforanının,2015yılındayurtiçitalep kaynaklı büyüme nedeniyle yüzde 11,2’ye gerilemesi beklenmektedir. Kamukesimi tasarruf oranı ise, 2014 yılında kamu harcanabilir gelirindeki reel artışınbüyümehızınınaltındakalmasınınetkisiyle,0,3puangerileyerekyüzde3,1olarakgerçekleşmiştir.2015yılındaisekamuharcanabilirgelirindeönemlimiktardakiartışakarşınkamutüketimininsınırlıkalmasınedeniylekamutasarrufununbiröncekiyılagöre1,3puanartarakyüzde4,4’eulaşmasıbeklenmektedir.Böylece, toplamyurtiçitasarruforanının2015yılında,biröncekiyılagöre0,6puanartarakyüzde15,6olacağıtahminedilmektedir.

2014yılındaTÜFEyıllıkartışhızı;TürkLirasındayaşanandeğerkayıplarının,fiyatlamadavranışındagözlenenbozulmanın,kuraklıknedeniyleyılgenelindeyüksekseyreden gıda fiyatlarının ve yönetilen fiyatlarda gerçekleştirilen düzenlemelerinetkisiylebiröncekiyılagöre0,8puanartarakyüzde8,2olarakgerçekleşmiştir.Yılınsonçeyreğinde,hampetrolfiyatlarındakaydedilenbelirgindüşüşiseTÜFEyıllıkartışhızınındahadaivmelenmesineengelolmuştur.

TÜFEyıllıkartışhızı2015yılınınilkçeyreğinde;işlenmemişgıdafiyatlarındakiolumsuzgörünümerağmentemelmalgrubundakibazetkisinedeniyleyavaşlayarakMartayıitibarıylayüzde7,6olarakgerçekleşmiştir.2015yılınınikinciçeyreğindeiseyıllıkenflasyontemelmalveenerjigruplarındakiyükselişerağmengıdafiyatlarındakaydedilendüzeltmeyledüşmüşveTÜFEyıllıkartışhızıHaziranayıitibarıylayüzde7,2’ye gerilemiştir. 2015 yılının üçüncü çeyreğinde TÜFE yıllık artış hızı, petrolfiyatlarının enflasyon üzerinde aşağı yönlü baskısına rağmen gıda fiyatlarındakiolumsuzseyirveTürkLirasındayaşanandeğerkayıplarınedeniyleivmelenerekEylülayıitibarıylayüzde7,9’ayükselmiştir.2015yılınınsonçeyreğindeTÜFEyıllıkartışhızı,TürkLirasındakideğerkayıplarınınsürmesiveenerjigrubundakibazetkisikaynaklıartışnedeniyleAralıkayındayüzde8,8’eyükselmiştir.Bugelişmede,gıdafiyatlarındakaydedilenyüksekoranlıartışdaetkiliolmuştur.

2015yılının ilk ikiayındaTCMB,çekirdekenflasyongöstergelerindekiolumlugörünüm nedeniyle politika faizinde ölçülü indirimler gerçekleştirmiştir. Ancak,finansal piyasalarda yaşanan dalgalanma ve gıda fiyatlarındaki olumsuz görünümenflasyonailişkinbeklentileriolumsuzyöndeetkilemişvepolitikafaizinindahadüşükseviyelereindirilmesineengelolmuştur.Öteyandan,2015yılınınikinciyarısındadışfinansalpiyasalardakibelirsizliklerveyurtiçindeyaşanansiyasigelişmelernedeniyleTürk Lirasında değer kayıpları gerçekleşmiştir. TCMB, Türk Lirasının oynaklığındayaşananbuartışa karşıTürkLirası cinsi fonlamanınmaliyetini artırıcı vepiyasayadövizlikiditesisağlayıcıadımlaratmıştır.

TCMB,18Ağustos2015tarihindekiduyurusundaönümüzdekidönemdeküreseldüzeydeparapolitikalarındayaşanmasınıbeklediğinormalleşmesürecindeatacağıadımlara yönelik açıklamalarda bulunmuştur. Bu doğrultuda, TCMB para politikasıuygulamasında sadeleştirmeye gideceğini açıklarken; piyasadaki döviz likiditesini

Sayfa : 9

dengelemek,bankacılıksektörününpasifvadesiniuzatmakvearacılıkmaliyetlerinidüşürmekamaçlarınayöneliktedbirleruygulayacağınıbelirtmiştir.

2014yılındayüzde0,6düzeyindegerçekleşenkamukesimiborçlanmagereğininGSYH’ya oranının 2015 yılında sıfırlanacağı ve kamu kesimi genel dengesinin 0,8milyarTLfazlavereceği,programtanımlıkamukesimi faizdışı fazlasınınGSYH’yaoranınıniseyüzde0,8olacağıtahminedilmektedir.

Kamukesimininenönemlibileşeniolanmerkeziyönetimbütçesi2014yılındaGSYH’ya oranla yüzde 1,3 oranında açık vermiştir. Merkezi yönetim bütçesindeGSYH’ya oran olarak yüzde 1,1 düzeyinde programlanan bütçe açığının 2015 yılısonunda yüzde 1,2 düzeyinde; program tanımlı faiz dışı fazlanın ise yüzde 0,4düzeyindeolmasıbeklenmektedir.

Genel yönetim borç stoku önemli ölçüde kontrol altında tutulmaktadır. Bukapsamda,2014yılındayüzde33,5olarakgerçekleşenABtanımlıgenelyönetimborçstokununGSYH’yaoranının,2015yılısonundayüzde32,6seviyesindegerçekleşeceğitahminedilmektedir.

1.2.1. BÜYÜME VE İSTİHDAM

1.2.1.1. GSYH ve Sektörel Büyüme Hızları

a) Mevcut Durum

2013yılındayurtiçitalepartışıylaivmekazanarakbeklentivetahminlerinüzerindeyüzde4,2olarakgerçekleşenbüyüme,2014yılındabirmiktarhızkeserekyüzde2,9oranındagerçekleşmiştir. Bu dönemde sanayi sektörünün katma değeri yüzde 3,8 ve hizmetlersektörünün katma değeri yüzde 3,9 oranında artmıştır. Sanayi sektörü büyümesinde,imalatsanayiindekatmadeğerinyüzde3,7oranındaartmasıbelirleyiciolurken,hizmetlersektöründekaydedilenkatmadeğerartışında ise;finansvesigorta faaliyetleri,mesleki,bilimselveteknikfaaliyetlerilekültür,sanatveeğlencesektörlerininkatmadeğerlerindekisırasıylayüzde7,yüzde10,8veyüzde6,9oranındakiartışlaretkiliolmuştur.2014yılındatarımsektörükatmadeğeriiseyüzde2,1oranındaazalmıştır.

TABLO I: 2- Katma Değer Artış Hızları ve Sektörlerin GSYH İçindeki Payları2014 2015 Yıllık

I II III IV I II III 2013 2014 2015(1) 2016(2)

(Sabit Fiyatlarla, Yüzde Değişme)

Tarım 3,7 -2,7 -5,1 1,3 3,6 7,3 11,1 3,5 -2,1 7,4 3,0

Sanayi 6,5 3,3 3,0 2,7 1,1 4,5 1,4 3,4 3,8 3,4 4,1

Hizmetler(3) 6,0 3,8 3,3 2,7 3,5 3,9 4,7 5,7 3,9 4,6 5,0

GSYH 5,1 2,4 1,8 2,7 2,5 3,8 4,0 4,2 2,9 4,0 4,5

(Cari Fiyatlarla, Yüzde Pay) (4)

Tarım 4,1 6,6 13,2 7,5 4,4 7,3 14,2 8,3 8,0 8,4 8,3

Sanayi 23,1 23,0 20,6 21,6 22,2 22,7 19,8 21,6 22,0 21,7 21,8

Hizmetler 72,8 70,4 66,2 70,9 73,4 70,0 66,0 70,1 70,0 69,9 69,9

GSYH 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Kaynak:KalkınmaBakanlığı,TÜİK(1)GerçekleşmeTahmini,(2)Program,(3)İnşaatdahil,(4)Dolaylıölçülenmaliaracılıkhizmetlerivevergi-sübvansiyonkalemlerisektörelağırlıklaragöredağıtılarakGSYHiçindekipaylarıeldeedilmiştir.

Sayfa : 10

TAB

LO I

: 3-

Tem

el E

kono

mik

Büy

üklü

kler

2008

2009

2010

20

1120

1220

13

2014

2015

(1)

2016

(2)

BÜ

YÜ

ME

VE

İSTİ

HD

AM

(Y

üzde

Değ

işm

e)ToplamTüketim

-0,2

-0,7

5,9

7,5

0,3

5,2

1,9

5,0

4,0

Kamu

3,3

3,8

1,6

5,7

6,4

6,9

3,8

4,7

4,6

Özel

-0,6

-1,1

6,3

7,7

-0,3

5,0

1,7

5,1

3,9

ToplamSabitSermayeYatırımı

-5,6

-19,5

30,5

17,0

-2,4

4,7

-1,3

5,4

6,4

Kamu

5,8

-1,2

19,1

-3,1

10,4

20,6

-6,5

9,3

0,4

Özel

-7,8

-23,6

33,8

22,2

-5,0

0,9

0,1

4,4

8,0

StokDeğişimi(3)

0,3

-2,3

2,5

-0,2

-1,5

1,6

0,0

-0,5

-0,3

ToplamMalveHizmetİhracatı

2,7

-5,0

3,4

7,9

16,3

-0,2

6,8

-1,1

11,3

ToplamMalveHizmetİthalatı

-4,1

-14,3

20,7

10,7

-0,4

9,0

-0,2

1,5

9,9

GSYH

0,7

-4,8

9,2

8,8

2,1

4,2

2,9

4,0

4,5

GSYH(MilyonTL,CariFiyatlarla)

950534

952559

1098799

1297713

1416798

1567289

1747362

1962637

2206828

GSYH(MilyarABDDoları,CariFiyatlarla)

742,1

616,7

731,6

774,0

786,3

823,0

799,0

721,9

735,6

KişiBaşıMilliGelir(GSYH,ABDDoları)

10444

8561

10003

10428

10459

10822

10390

9286

9364

KişiBaşıMilliGelir(SAGP,GSYH,ABDDoları)

15 0

2114491

16012

17692

18437

19156

19610

20298

21240

Nüfus(YılOrtası,BinKişi)

71 0

5272039

73142

74224

75176

76055

76903

77738

78559

İşgücüneKatılmaOranı(Yüzde)

44,9

45,7

46,5

47,4

47,6

48,3

50,5

51,3

51,7

İstihdamDüzeyi(BinKişi)

20604

20615

21858

23266

23937

24601

25933

26655

27292

İşsizlikOranı(Yüzde)

10,0

13,1

11,1

9,1

8,4

9,0

9,9

10,2

10,2

DIŞ

TİC

AR

ET (

Mily

ar A

BD

Dol

arı)

İhracat(FOB)

132,0

102,

1113,9

134,9

152,

5151,8

157,6

143,9

155,

5İthalat(CIF)(4)

202,

0140,9

185,5

240,8

236,5

251,

7242,2

207,

121

0,7

DışTicaretDengesi

-69,9

-38,8

-71,

7-105,9

-84,1

-99,9

-84,6

-63,1

-55,

2CariİşlemlerDengesi/GSYH(Yüzde)

-5,4

-1,9

-6,2

-9,7

-6,2

-7,9

-5,8

-4,4

-3,9

DışTicaretHacmi/GSYH(Yüzde)

45,0

39,4

40,9

48,5

49,5

49,0

50,0

48,6

49,8

KA

MU

FİN

AN

SMA

NI

(GSY

H’y

a O

ran,

Yüz

de)

GenelDevletGelirleri

32,9

34,6

35,5

36,4

37,8

39,9

39,6

40,7

41,0

GenelDevletHarcamaları

34,6

40,1

38,5

36,8

38,8

40,6

40,2

40,7

41,6

GenelDevletBorçlanmaGereği

1,6

5,5

3,0

0,4

1,0

0,7

0,6

0,0

0,7

GenelDevletFaizHarcamaları

5,4

5,7

4,5

3,4

3,5

3,3

3,0

2,8

2,6

ProgramTanımlıGenelDevletFaizDışıFazlası

1,5

-1,7

0,0

1,8

0,7

0,8

0,6

0,8

0,2

KamuKesimiBorçlanmaGereği(5)

1,6

5,0

2,4

0,1

1,0

0,5

0,6

0,0

0,3

ProgramTanımlıKamuKesimiFaizDışıFazlası(5)

1,6

-1,1

0,8

1,9

0,8

1,0

0,6

0,8

0,6

ABTanımlıGenelDevletNominalBorçStoku

40,0

46,0

42,3

39,1

36,2

36,1

33,5

32,6

31,7

FİY

ATL

AR

(Y

üzde

Değ

işm

e)GSYHDeflatörü

12,0

5,3

5,7

8,6

6,9

6,2

8,3

8,0

7,6

TÜFEYılSonu

10,1

6,5

6,4

10,5

6,2

7,4

8,2

8,8

7,5

Kaynak:KalkınmaBakanlığı,

(1)Gerçekleşmetahmini,

(2)Program,

(3)Büyümeyekatkıolarakverilmektedir,

(4)Parasalolmayanaltınithalatıdâhildir,

(5)GeneldevletveKİT’lerikapsamaktadır.

Sayfa : 11 T

AB

LO I

: 4-

Fer

t B

aşın

a G

SYH

Yıll

ar

Yıl

Ort

ası

Nüf

usu

(1)

(Bin

Kiş

i)

(Car

i Fiy

atla

rla)

(199

8 Y

ılı F

iyat

ları

yla)

Satı

n A

lma

Güc

ü P

arit

esi

(SA

GP

) (A

BD

Dol

arı/

TL)

(3)

SAG

PG

öre

Fert

Baş

ına

GSY

H(A

BD

Dol

arı)

(4)

GSY

H (

1)(M

ilyon

TL)

Fert

Baş

ına

GSY

H

GSY

H (

1)(M

ilyon

TL)

Fert

Baş

ına

GSY

H

TL

(1

)A

BD

Dol

arı

(1)

TL (1)

A

BD

Dol

arı

(2)

1998

62464

70203

1124

4338

70203

1124

4338

0,13

8568

1999

63364

104596

1651

3907

67841

1 07

14132

0,20

8171

2000

64269

166658

2593

4129

72436

1 12

74350

0,28

9174

2001

65166

240224

3686

3019

68309

1048

4046

0,43

8621

2002

66003

350476

5310

3492

72 5

201099

4241

0,61

8667

2003

66795

454781

6809

4565

76338

1143

4411

0,77

8807

2004

67599

559033

8270

5 77

583486

1235

4767

0,81

10165

2005

68435

648932

9482

7036

90500

1322

5104

0,83

11394

2006

69295

758391

10944

7597

96738

1396

5388

0,85

12897

2007

70158

843178

12018

9247

101

255

1443

5 57

10,86

13895

2008

71 0

52950534

13378

10444

101922

1434

5537

0,89

15 0

212009

72039

952559

13223

8561

97003

1347

5197

0,91

14491

2010

73142

1098799

15023

10003

105886

1448

5588

0,94

16012

2011

74224

1297713

17484

10428

115

175

1 55

25989

0,99

17692

2012

75176

1416798

18846

10459

117625

1565

6039

1,03

18437

2013

76055

1567289

20607

10822

122556

1611

6220

1,08

19156

2014

76903

1747362

22 7

2210390

126128

1640

6330

1,16

19610

2015(5)

77738

1962637

25247

9286

131173

1687

6513

1,24

20298

2016(6)

78559

2206828

28091

9364

137076

1745

6735

1,32

21240

Kaynak:KalkınmaBakanlığı,TÜİK,OECD

(1)1998-2014TÜİKverileridir.

(2)TÜİKtarafındanaçıklanansabitfiyatlaTLcinsindenkişibaşınamilligelir1998yılıiçinzımnenhesaplanandövizkurunabölünerekserieldeedilmektedir.

(3)OECDtarafındanGSYHiçinhesaplanansatınalmagücüparitesidir.TablodaOECDtarafından9haneliolarakverilenkatsayı2haneliolarakgösterilmiştir.SözkonusukatsayılarOECDtarafındangeriyedönükolarakheryılrevizeedilmektedir.2015-2016KalkınmaBakanlığı

tahminidir.

(4)SAGPhesaplamasındaOECD’nin9hanelikatsayısıkullanılmasınedeniyletablodaverilenSAGPkatsayısıkullanılarakSAGP’yegörefertbaşınamilligelirenetolarakulaşılamaz.1998-2014TÜİKverileridir.

(5)GerçekleşmeTahmini

(6)Program

Sayfa : 12

2015yılınınilküççeyreğindeGSYHartışhızıyüzde3,4oranındakaydedilmiştir.Budönemdebüyüme,tarım,sanayivehizmetlersektörlerindesırasıylayüzde8,9,yüzde2,4veyüzde4,1oranındakikatmadeğerartışlarındankaynaklanmıştır.

2015 yılının son çeyreğine ilişkin olarak reel sektörde bazı öncü göstergelerekonomikaktivitedecanlılığınbulunduğunaişaretetmektedir.Nitekim2015yılınınilküççeyreğindetakvimetkisindenarındırılmışsanayiüretimiyüzde2,8artarken,EkimveKasımaylarındatakvimetkisindenarındırılmışsanayiüretimendeksininbiröncekiyılınaynıdöneminegöreartışhızıyüzde4,1olarakgerçekleşmiştir.3

b) 2016 Yılı Hedefleri

2015yılında tarımsalüretimdeolumluhavakoşulları vebazetkisinedeniyleciddi artış beklenirken ekonomik aktivitede yılın son çeyreğinde canlılığın devametmesi sonucunda yılın tamamındaGSYH’nın yüzde 4,0 oranında artacağı tahminedilmektedir.2016yılındaiseGSYHartışhızıyüzde4,5olarakhedeflenmektedir.

GRAFİK: 1- Sektörel Büyüme Hızları (SabitFiyatlarla,YüzdeDeğişme)

- 28 -

28

2015 yılının ilk üç çeyreğinde GSYH artış hızı yüzde 3,4 oranında kaydedilmiştir. Bu dönemde büyüme, tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinde sırasıyla yüzde 8,9, yüzde 2,4 ve yüzde 4,1 oranındaki katma değer artışlarından kaynaklanmıştır.

2015 yılının son çeyreğine ilişkin olarak reel sektörde bazı öncü göstergeler ekonomik aktivitede canlılığın bulunduğuna işaret etmektedir. Nitekim 2015 yılının ilk üç çeyreğinde takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi yüzde 2,8 artarken, Ekim ve Kasım aylarında takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksinin bir önceki yılın aynı dönemine göre artış hızı yüzde 4,1 olarak gerçekleşmiştir.3


2015 yılında tarımsal üretimde olumlu hava koşulları ve baz etkisi nedeniyle ciddi artış beklenirken ekonomik aktivitede yılın ikinci yarısında sınırlı canlılığın devam etmesi sonucunda yılın tamamında GSYH’nin yüzde 4,0 oranında artacağı tahmin edilmektedir. 2016 yılında ise GSYH artış hızı yüzde 4,5 olarak hedeflenmektedir.

GRAFİK: 1- Sektörel Büyüme Hızları (Sabit Fiyatlarla, Yüzde Değişme)

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TÜİK(1) Gerçekleşme Tahmini(2) Program

Tarım sektörü katma değerinin reel olarak 2015 yılında yüzde 7,4 oranında artacağı, 2016 yılında ise yüzde 3 oranında artış göstereceği öngörülmektedir. Sanayi sektörü katma değerinin ise söz konusu yıllarda sırasıyla yüzde 3,4 ve yüzde 4,1 oranında artması beklenmektedir. Diğer taraftan hizmetler sektörü katma değerinin söz konusu yıllarda sırasıyla yüzde 4,6 ve yüzde 5 oranında artacağı tahmin edilmektedir.

3 2014 yılında Ekim ayında bulunan Kurban Bayramı tatilinin, 2015 yılında Eylül ayına kayması sebebiyle yılın üçüncü çeyreğinde önemli bir iş günü kaybı meydana gelirken, son çeyreğinde iş günü kazancı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle arındırılmamış sanayi üretim endeksi üçüncü çeyrekteki Eylül ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre oldukça zayıf, son çeyrekteki Ekim ayında ise oldukça güçlü bir görünüm sergilemiştir. Dolayısıyla, sanayi üretiminin gidişatı hakkında sağlıklı bir yorum yapılabilmesi için TÜİK tarafından açıklanan takvim etkisinden arındırılmış endekslerin büyüme oranlarından faydalanılmıştır.

4,22,9

4,0 4,5

-2

0

2

4

6

8

10

2013 2014 2015(1) 2016(2)

Tarım Sanayi Hizmetler GSYH

Kaynak:KalkınmaBakanlığı,TÜİK(1)GerçekleşmeTahmini(2)Program

Tarımsektörükatmadeğerininreelolarak2015yılındayüzde7,4oranındaartacağı,2016 yılında ise yüzde 3 oranında artış göstereceği öngörülmektedir. Sanayi sektörükatmadeğerininisesözkonusuyıllardasırasıylayüzde3,4veyüzde4,1oranındaartmasıbeklenmektedir.Diğer taraftan hizmetler sektörü katmadeğerinin söz konusu yıllardasırasıylayüzde4,6veyüzde5oranındaartacağıtahminedilmektedir.

32014yılındaEkimayındabulunanKurbanBayramıtatilinin,2015yılındaEylülayınakaymasısebebiyleyılınüçüncüçeyreğindeönemlibirişgünükaybımeydanagelirken,sonçeyreğindeişgünükazancıortayaçıkmıştır.Bunedenlearındırılmamışsanayiüretimendeksiüçüncüçeyrek-tekiEylülayındabiröncekiyılınaynıdöneminegöreoldukçazayıf,sonçeyrektekiEkimayındaise oldukça güçlü bir görünüm sergilemiştir. Dolayısıyla, sanayi üretiminin gidişatı hakkındasağlıklı bir yorumyapılabilmesi için TÜİK tarafından açıklanan takvimetkisinden arındırılmışendeksinbüyümeoranlarındanfaydalanılmıştır.

Sayfa : 13

1.2.1.2. İstihdam

a) Mevcut Durum

2014yılındaistihdam,2013yılınagöre1.332binkişiartarak25.933kişiolurken,işgücünekatılmaoranı2,2puanartarakyüzde50,5olarakgerçekleşmiştir.Böyleceişsizlikoranıyüzde9’danyüzde9,9’ayükselmiştir.

TABLO I: 5- Yıllar İtibarıyla Yurt İçi İşgücü Piyasasında Gelişmeler(15+Yaş,BinKişi)

2009 2010 2011 2012 2013 2014

ÇalışmaÇağındakiNüfus 51833 52904 53985 54961 55982 56986

İşgücü 23710 24594 25594 26141 27046 28786

İstihdam 20 615 21 858 23 266 23 937 24 601 25 933Tarım 4752 5084 5412 5301 5204 5470

Sanayi 4179 4615 4842 4903 5 101 5316

Hizmetler* 11684 12159 13012 13733 14296 15147

İnşaat 1305 1434 1680 1 717 1768 1912

TarımDışıİstihdam 15863 16774 17854 18636 19397 20463

İşsiz 3095 2737 2328 2204 2445 2853

İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde) 45,7 46,5 47,4 47,6 48,3 50,5İstihdamOranı(Yüzde) 39,8 41,3 43,1 43,6 43,9 45,5

İşsizlik Oranı (Yüzde) 13,1 11,1 9,1 8,4 9,0 9,9TarımDışıİşsizlikOranı(Yüzde) 16,0 13,7 11,3 10,3 10,9 12,0

GençNüfustaİşsizlikOranı(Yüzde) 22,9 19,9 16,8 15,8 17,1 17,9

Kaynak:TÜİK,HanehalkıİşgücüAnketiSonuçları*İnşaatdâhil

2014 yılında bir önceki yıla göre sanayi ve hizmetler sektörleri istihdamındasırasıyla yüzde 4,2 ve yüzde 6 oranlarında artış kaydedilirken, tarım sektöründeistihdam yüzde 5,1 oranında artmıştır. 2014 yılında toplam istihdam içerisindetarım sektörünün payı yüzde 21,1, sanayi sektörününki yüzde 20,5 ve hizmetlersektörününkiyüzde58,4olmuştur.

TABLO I: 6- İstihdam Edilenlerin İşteki Çalışma Durumuna Göre Dağılımı (Yüzde)

2009 2010 2011 2012 2013 2014

ÜcretliveYevmiyeli 60,0 60,9 61,7 62,9 64,1 66,0

KendiHesabınaÇalışan 20,8 20,1 19,4 18,9 18,7 17,3

İşveren 5,7 5,3 5,2 5,0 4,6 4,5

ÜcretsizAileİşçisi 13,5 13,6 13,7 13,2 12,6 12,2

Toplam 100 100 100 100 100 100

Kaynak:TÜİK,HanehalkıİşgücüAnketiSonuçları

2010yılından itibaren toplam istihdam içerisindeücretliveyevmiyelininpayıartarken,kendihesabınaçalışan,işverenveücretsizaileişçilerininpaylarınınazaldığıgözlenmektedir.

Sayfa : 14

TABLO I: 7- Yurt İçi İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler (1)(15+Yaş,BinKişi)

2014 2015ÇalışmaÇağındakiNüfus 57249 58134İşgücü 29181 30003İstihdam 26 138 26 856Tarım 5404 5473Sanayi 5353 5363Hizmetler 15381 16019İnşaat 2 005 2049İşsiz 3043 3147İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde) 51,0 51,6İstihdamOranı(Yüzde) 45,7 46,2İşsizlik Oranı (Yüzde) 10,4 10,5TarımDışıİşsizlikOranı(Yüzde) 12,5 12,6GençNüfustaİşsizlikOranı(Yüzde) 19,7 19,3

Kaynak:TÜİK,HanehalkıİşgücüAnketiSonuçları(1)Ekimdönemiitibarıyladır

2015yılınınEkimdöneminde(Eylül-Ekim-Kasım)2014yılınınaynıdöneminegöre,işgücüarzı(sivilişgücü)822binkişiartarken,işgücütalebi(sivilistihdam)718binkişiartmıştır.Bunagöreişsizsayısıaynıdönemitibarıyla104binkişiartmış,işsizlikoranıbiröncekiyılınaynıdöneminegöre0,1puanartarakyüzde10,5olarakgerçekleşmiştir.

Tarımdışıişsizlikoranıdabiröncekiyılınaynıdöneminegöre0,1puanartarakyüzde12,6seviyesindegerçekleşirken,gençnüfustaişsizlikoranı0,4puanazalışlayüzde19,3’egerilemiştir.İstihdamtarımda69binkişi,tarımdışısektörlerde649binkişiartışkaydetmiştir.Sanayisektöründeistihdam10binkişi,hizmetler(inşaatdâhil)sektöründe638binkişiartmıştır.

TABLO I: 8- Temel İşgücü Piyasası Göstergeleri(15+Yaş,BinKişi)

2015(1) 2016(2)ÇalışmaÇağıNüfus 57866 58728İşgücü 29694 30388İstihdam 26 655 27 292

TarımDışıİstihdam 21 157 21876İşsiz 3039 3097İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde) 51,3 51,7İstihdamOranı(Yüzde) 46,1 46,5İşsizlik Oranı (Yüzde) 10,2 10,2

TarımDışıİşsizlikOranı(Yüzde) 12,3 12,1Kaynak:KalkınmaBakanlığı(1)GerçekleşmeTahmini(2)Program

2015 yılında, istihdamın bir önceki yıla göre 722 bin kişi artacağı, işgücünekatılmaoranının iseyüzde51,3olacağı tahminedilmektedir.Buçerçevede işsizlikoranınınyüzde10,2oranındagerçekleşeceğiöngörülmektedir.

Sayfa : 15


2016yılında,öngörülenbüyümeveyatırımartışlarınabağlıolarakistihdamınbiröncekiyılagöre637binkişiartacağı, işsizlikoranının iseyüzde10,2oranındagerçekleşeceğiöngörülmektedir.İşgücünekatılmaoranının2016yılısonundayüzde51,7olmasıhedeflenmektedir.

1.2.1.3. Ekonominin Genel Dengesi

a) Mevcut Durum

2014 yılında kaydedilen yüzde 2,9 oranındaki katma değer artışının temelkaynağınetmalvehizmetihracatıolmuştur.Budönemdecariaçığıkısmayaveyurtiçitalebikontrolaltınaalmayayönelikolarakalınanmakroihtiyatitedbirlerinetkisiyleiçtaleptekiartışsınırlıkalırkendıştalebinsürüklediğibirbüyümeyapısıgözlenmiştir.Netihracatınbüyümeyekatkısıyüzde1,8puanolmuştur.Yurtiçitalebinvetoplamtüketiminbüyümeyekatkılarıbiröncekiyılagöreazalmışvesırasıylapozitif1,1ve1,5puanolarakgerçekleşmiştir.2014yılındaözeltüketimharcamalarıreelartışhızı,toplamharcanabilirgelirartışınınaltındakalırken,kamutüketimharcamalarıreelartışhızıbuoranıaşmıştır.

2014 yılında özel tüketim harcamaları yüzde 1,7 oranında artarken, kamutüketiminde artış yüzde 3,8 olarak gerçekleşmiştir. Böylece, GSYH içerisinde özeltüketiminpayıcarifiyatlarlabiröncekiyılagöre1,8puanazalarakyüzde72oranındagerçekleşmiştir. Kamu kesimi tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı ise aynıdönemde0,2puanartışlayüzde12olarakkaydedilmiştir.

2014 yılının genelinde özel kesim inşaat yatırımlarındaki yükselişin olumluetkisinerağmen,yıllıkolaraközelsektörsabitsermayeyatırımharcamalarındareelbirartışkaydedilememiştir.Bugelişmedemakineteçhizatyatırımlarınınreelolarakyüzde3,8oranındagerilemesiroloynamıştır.Özelsektörsabitsermayeyatırımlarındakaydedilen bu zayıf performans, özel kesim sabit sermaye yatırımlarının GSYHiçerisindekipayınınyavaşbirşekildeartmasınanedenolmuştur.Böylece,biröncekiyıla göre özel kesim yatırım harcamalarının GSYH içindeki payı sadece 0,2 puanartışla15,8seviyesindegerçekleşmiştir.

Kamuyatırımharcamaları2014yılındareelolarakyüzde6,5oranındagerilemiştir.Bununlabirlikte,aynıdönemdecarifiyatlarlakamusabitsermayeyatırımlarınınGSYHiçerisindekipayıyüzde4,6oranıileuzunyıllarortalamasınınüzerindegerçekleşmiştir.Kamuyatırımlarıulaştırmaveeğitimsektörlerindeyoğunlaşmıştır.

2014yılındareelmalvehizmetihracatıyüzde6,8oranındaartışkaydederken,reelmalvehizmetithalatıyüzde0,2oranındaazalmıştır.

2015yılınınilküççeyreğindetoplamtüketimharcamalarıbiröncekiyılınaynıdönemine göre yüzde 4,7 oranında artmıştır. Bu gelişmede özellikle özel tüketimharcamalarındaki eğitim, ulaştırma ve sağlık alt tüketim kalemlerinde yapılanharcamalarda reel olarak kaydedilen yüksek artışlar etkili olmuştur. Bu dönemde,özel kesim sabit sermaye yatırım harcamalarında yüzde 4,3 artış kaydedilirken,kamukesimi sabit sermayeyatırımharcamaları yüzde1,9gerilemiştir. Yılın ilk üççeyreğindeyüzde3,3oranındagerçekleşensabitsermayeyatırımharcamalarındakiartıştamakineteçhizatyatırımlarıönplanaçıkmıştır.Yılınilküççeyreğinde,toplamnihaiyurtiçitalepiseyüzde4,3artışkaydetmiştir.

2015yılınınilküççeyreğindeticaretortaklarındayavaşekonomikbüyüme,komşuülkelerdekisiyasiveekonomiksorunlarnedeniylereelmalvehizmetihracatındagerilemekaydedilmiştir. Bu dönemde,mal ve hizmet ihracatta reel yüzde 1 oranında gerileme

Sayfa : 16

gözlenirken, mal ve hizmet ithalatı reel olarak yüzde 1,4 artmıştır. Böylece, net malvehizmetihracatınınbüyümeyekatkısı2015yılınınilküççeyreğindenegatif0,7puanolmuştur.

2015yılındayurtiçitalepkaynaklıbirekonomikbüyümebeklenmektedir.Yılıntamamındanetmalvehizmetihracatınegatif0,7puankatkıvermesiöngörülmektedir.

2015yılındaözeltüketimharcamalarınınsabitfiyatlarlayüzde5,1,kamutüketimharcamalarınıniseyüzde4,7oranındaartması,böylecetoplamtüketimharcamalarınınyılın tamamındasabitfiyatlarlayüzde5oranındayükselmesibeklenmektedir.Aynıdönemde,kamuveözelkesimsabitsermayeyatırımlarınınsırasıyla,yüzde9,3 ileyüzde 4,4 oranlarında artması beklenmektedir. Buna göre, toplam sabit sermayeyatırımlarında2015yılındayüzde5,4oranındaartışöngörülmektedir.2015yılındabüyümeye özel kesim nihai talep unsurlarının toplamda yüzde 4,3 puan, kamukesimi nihai talep unsurlarının ise yüzde 0,9 puan katkı yapması beklenmektedir.BubeklentileraltındasabitfiyatlarlaGSYH’nın2015yılındayüzde4oranındaartışgöstererekbiröncekiyılınüzerindegerçekleşeceğitahminedilmektedir.

GRAFİK: 2- GSYH Büyümesine Katkılar

- 32 -

32

hizmet ithalatı reel olarak yüzde 1,4 artmıştır. Böylece, net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısı 2015 yılının ilk üç çeyreğinde negatif 0,7 puan olmuştur.

2015 yılında talep kaynaklı bir ekonomik büyüme beklenmektedir. Yılın tamamında net mal ve hizmet ihracatı negatif 0,7 puan katkı vermesi öngörülmektedir.

2015 yılında özel tüketim harcamalarının sabit fiyatlarla yüzde 5,1, kamu tüketim harcamalarının ise yüzde 4,7 oranında artması, böylece toplam tüketim harcamalarının yılın tamamında sabit fiyatlarla yüzde 5 oranında yükselmesi beklenmektedir. Aynı dönemde, kamu ve özel kesim sabit sermaye yatırımlarının sırasıyla, yüzde 9,3 ile yüzde 4,4 oranlarında artması beklenmektedir. Buna göre, toplam sabit sermaye yatırımlarında 2015 yılında yüzde 5,4 oranında artış öngörülmektedir. 2015 yılında büyümeye özel kesim nihai talep unsurlarının toplamda yüzde 4,3 puan, kamu kesimi nihai talep unsurlarının ise yüzde 0,9 puan katkı yapması beklenmektedir. Bu beklentiler altında sabit fiyatlarla GSYH’nın 2015 yılında yüzde 4 oranında artış göstererek bir önceki yılın üzerinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

GRAFİK: 2- GSYH Büyümesine Katkılar

(1) Gerçekleşme Tahmini(2) Program

Cari fiyatlarla özel harcanabilir gelirin GSYH’ya oranının 2015 yılında bir önceki yıla göre 1,5 puan azalarak yüzde 82,4’e gerilemesi öngörülmektedir. 2014 yılında yüzde 11,9 olarak gerçekleşen özel kesim tasarruf oranının ise, özel tüketimde öngörülen hızlanma nedeniyle, 2015 yılında yüzde 11,2’ye gerilemesi beklenmektedir. Kamu kesimi tasarruf oranının ise, 2015 yılında kamu harcanabilir gelirinde öngörülen reel artışın GSYH büyümesinin üzerinde kalmasının etkisiyle, bir önceki yıla göre 1,3 puan artarak yüzde 4,4 olarak gerçekleşmesi öngörülmektedir. Bu beklentiler altında, toplam yurt içi tasarruf oranının bir önceki yıla göre 0,6 puan artarak 2015 yılında yüzde 15,6 olacağı tahmin edilmektedir.

2012 2013 2014 2015 (1) 2016 (2)Net İhracat 4,0 -2,6 1,8 -0,7 0,2

Yatırım -2,1 2,7 -0,4 0,8 1,2

Tüketim 0,3 4,0 1,5 3,9 3,1

GSYH 2,1 4,2 2,9 4,0 4,5

-8,0-6,0-4,0-2,00,02,04,06,08,0

10,012,014,0

(1)GerçekleşmeTahmini(2)Program

CarifiyatlarlaözelharcanabilirgelirinGSYH’yaoranının2015yılındabiröncekiyılagöre1,5puanazalarakyüzde82,4’egerilemesiöngörülmektedir.2014yılındayüzde 11,9 olarak gerçekleşen özel kesim tasarruf oranının ise, özel tüketimdeöngörülenhızlanmanedeniyle,2015yılındayüzde11,2’yegerilemesibeklenmektedir.Kamukesimitasarruforanınınise,2015yılındakamuharcanabilirgelirindeöngörülenreelartışınGSYHbüyümesininüzerindekalmasınınetkisiyle,biröncekiyılagöre1,3puanartarakyüzde4,4olarakgerçekleşmesiöngörülmektedir.Bubeklentileraltında,toplamyurtiçitasarruforanınınbiröncekiyılagöre0,6puanartarak2015yılındayüzde15,6olacağıtahminedilmektedir.

2,2 2,8 1,2

Sayfa : 17TA

BLO

I:

9- E

kono

min

in G

enel

Den

gesi

20

1420

15 (

1)20

16 (

2)20

1420

15 (

1)20

16 (

2)

(Car

i Fiy

atla

rla,

Mily

on T

L)(G

SYH

İçi

ndek

i Pay

lar,

Yüz

de)

Topl

am T

üket

im1

467

129

1 63

2 60

41

813

000

84,0

83,2

82,2

Kamu

208938

236107

270802

12,0

12,0

12,3

Özel

1258191

1396497

1542198

72,0

71,2

69,9

Topl

am Y

atır

ım 3

57 9

11 3

89 8

77 4

47 7

1720

,519

,920

,3Kamu

76506

95424

99448

4,4

4,9

4,5

Özel

281404

294452

348269

16,1

15,0

15,8

Sab

it S

erm

aye

Yat

ırım

ı 3

56 6

48 4

05 8

27 4

63 9

9320

,420

,721

,0Kamu

80433

93637

100954

4,6

4,8

4,6

Özel

276215

312190

363039

15,8

15,9

16,5

Sto

k D

eğiş

mes

i 1

262

- 15

950

- 16

276

0,1

-0,8

-0,7

Kamu

-3927

1787

-1506

-0,2

0,1

-0,1

Özel

5189

-17737

-14770

0,3

-0,9

-0,7

Topl

am Y

urt

İçi T

alep

(To

plam

Kay

nakl

ar)

1 82

5 03

92

022

480

2 26

0 71

710

4,4

103,

010

2,4

Net

Mal

ve

Hiz

met

İhr

acat

ı-

77 6

77-

59 8

43-

53 8

88-4

,4-3

,0-2

,4MalveHizmetİhracatı

484676

548476

626449

27,7

27,9

28,4


562353

608319

680337

32,2

31,0

30,8

GA

YR

İ SA

Fİ Y

UR

T İÇ

İ H

ASI

LA (

GSY

H)

1 74

7 36

21

962

637

2 20

6 82

910

0,0

100,

010

0,0

NetFaktörGelirleri

-20475

-26889

-33615

-1,2

-1,4

-1,5

NetDışÂlemCariTransferleri

2416

2641

3368

0,1

0,1

0,2

GA

YR

İ SA

Fİ M

İLLİ

HA

RC

AN

AB

İLİR

GEL

İR (

GSM

HG

) 1

729

303

1 93

8 39

02

176

581

99,0

98,8

98,6

KA

MU

HA

RC

AN

AB

İLİR

GEL

İRİ

263

418

321

997

345

651

15,1

16,4

15,7

KamuTüketimi

208938

236107

270802

12,0

12,0

12,3

KamuTasarrufu

54480

85891

74849

3,1

4,4

3,4

KamuYatırımı

76506

95424

99448

4,4

4,9

4,5

KamuTasarruf-YatırımFarkı

-22026

-9534

-24599

-1,3

-0,5

-1,1

ÖZE

L H

AR

CA

NA

BİL

İR G

ELİR

1 46

5 88

51

616

393

1 83

0 93

083

,982

,483

,0ÖzelTüketim

1258191

1396497

1542198

72,0

71,2

69,9

ÖzelTasarruf

207694

219896

288733

11,9

11,2

13,1

ÖzelYatırım

281404

294452

348269

16,1

15,0

15,8

ÖzelTasarruf-YatırımFarkı

-73710

-74556

-59536

-4,2

-3,8

-2,7

Bilg

i İçi

n:To

plam

Yur

t İç

i Tas

arru

flar

262

174

305

787

363

581

15,0

15,6

16,5

Kaynak:KalkınmaBakanlığı

(1)GerçekleşmeTahmini,

(2)Program

(3)Toplamtasarruf-yatırımfarkıilecariaçıkarasındakifark,m

illigelirhesaplamalarındaihracatveithalatağırlıklıdövizkurukullanılmasındankaynaklanmaktadır.

Sayfa : 18

TAB

LO I

: 10

- Ek

onom

inin

Gen

el D

enge

si

2014

2015

(2)

2016

(3)

2014

2015

(2)

2016

(3)

(1

998

Yılı

Fiy

atla

rıyl

a, M

ilyon

TL)

(Yüz

de D

eğiş

me)

Top

lam

Tük

etim

96 8

6510

1 75

510

5 79

11,

95,

04,

0Kamu

10320

10809

11309

3,8

4,7

4,6

Özel

86545

90946

94482

1,7

5,1

3,9

Top

lam

Yat

ırım

30 7

4631

780

33 4

19-1

,53,

45,

2Kamu

6137

7069

6915

-9,4

15,2

-2,2

Özel

24610

24711

26503

0,7

0,4

7,3

Sab

it S

erm

aye

Yat

ırım

ı 30

652

32 3

1234

376

-1,3

5,4

6,4

Kamu

6372

6967

6995

-6,5

9,3

0,4

Özel

24280

25345

27381

0,1

4,4

8,0

Sto

k D

eğiş

mes

i (1)

94-5

32-9

570,

0-0

,5-0

,3Kamu

-235

102

-80

-0,2

0,3

-0,1

Özel

329

-633

-878

0,1

-0,8

-0,2

Top

lam

Yur

t İç

i Tal

ep (

Topl

am K

ayna

klar

)12

7 61

113

3 53

513

9 21

01,

14,

64,

2 N

et M

al v

e H

izm

et İ

hrac

atı (

1)-1

483

-2 3

62-2

134

1,8

-0,7

0,2

MalveHizmetİhracatı

34111

33749

37562

6,8

-1,1

11,3


35594

36111

39696

-0,2

1,5

9,9

GA

YR

İ SA

Fİ Y

UR

T İÇ

İ H

ASI

LA (

GSY

H)

126

128

131

173

137

076

2,9

4,0

4,5

NetFaktörGelirleri

-1 5

07-1679

-2037

3,0

11,4

21,3

NetDışAlemCariTransferleri

153

157

196

-18,2

2,6

25,3

GA

YR

İ SA

Fİ M

İLLİ

HA

RC

AN

AB

İLİR

GEL

İR (

GSM

HG

) 12

4 77

412

9 65

013

5 23

52,

93,

94,

3 K

AM

U H

AR

CA

NA

BİL

İR G

ELİR

İ19

006

21 5

3721

476

2,0

13,3

-0,3

KamuTüketimi

10320

10809

11309

3,8

4,7

4,6

KamuTasarrufu

8686

10728

10167

0,0

23,5

-5,2

KamuYatırımı

6137

7069

6915

-9,4

15,2

-2,2

KamuTasarruf-YatırımFarkı

2 55

03659

3252

ÖZE

L H

AR

CA

NA

BİL

İR G

ELİR

105

768

108

113

113

759

3,0

2,2

5,2

ÖzelTüketim

86545

90946

94482

1,7

5,1

3,9

ÖzelTasarruf

19223

17168

19277

9,7

-10,

712,3

ÖzelYatırım

24610

24711

26503

0,7

0,4

7,3

ÖzelTasarruf-YatırımFarkı

-5387

-7544

-7226


(1)YüzdedeğişimleriGSYHbüyümesinekatkılarıgöstermektedir.


(3)Program

Sayfa : 19

Bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında 2015 yılında, GSYH’ya oran olarak, özelkesimintasarrufveyatırımlarındaazalma;kamukesiminintasarrufveyatırımlarındaiseartışbeklenmektedir.


2016 yılında GSYH’nın yüzde 4,5 büyümesi hedeflenmektedir. Bu dönemdeekonomikbüyümeninbiröncekiyıldaolduğugibiyineyurtiçitalepkaynaklıolmasıbeklenmektedir.

Buyıldaözelkesimtüketimharcamalarındayüzde3,9,kamukesimi tüketimharcamalarında ise yüzde 4,6 oranında artış olacağı öngörülmüştür. 2016 yılında,özelkesimsabitsermayeyatırımlarınınyüzde8oranında,kamukesimisabitsermayeyatırımlarınıniseyüzde0,4oranındaartacağıtahminedilmektedir.

2016yılıGSYHbüyümesine;özeltüketimin2,7puan,kamutüketiminin0,4puan,özelkesimsabitsermayeyatırımlarınınise1,6puankatkıyapmasıbeklenmektedir.Aynı dönemde, GSYH büyümesine stok değişiminin katkısının negatif 0,2 puanolacağı,netmalvehizmetihracatınınisebüyümeyekatkısınıniseyenidenpozitifedönerek0,2puanolacağıtahminedilmektedir.

KamuharcanabilirgelirininGSYH’yaoranının2016yılındabiröncekiyılagöre0,7puanazalarakyüzde15,7olarakgerçekleşeceğitahminedilmektedir.2016yılındakamutasarruflarınınGSYH’yaoranının1puanazalarakyüzde3,4’egerilemesi,kamuyatırımlarının GSYH içindeki payının ise bir önceki yıla göre 0,4 puan gerileyerekyüzde4,5olmasıneticesinde,kamutasarrufyatırımfarkınınGSYH’yaoranınınnegatifyüzde1,1olarakgerçekleşmesibeklenmektedir.

ÖzeltasarruflarınGSYH’yaoranının2016yılındabiröncekiyılagöre1,9puanartarakyüzde13,1’e,özelyatırımlarında0,8puanartarakyüzde15,8’eyükselmesihedeflenmektedir. Bunun sonucunda özel kesim tasarruf yatırım farkının GSYH’yaoranınınnegatifyüzde2,7oranındagerçekleşeceğiöngörülmektedir.

ToplamtasarruflarınGSYH’yaoranınınbugelişmelerneticesindebiröncekiyılagöre0,9puanartarakyüzde16,5,toplamtasarruf-yatırımaçığınınGSYH’yaoranınıniseyüzde3,8olmasıbeklenmektedir.

1.2.2. YATIRIMLAR

1.2.2.1. Yatırımların Sektörel Dağılımı

a) Mevcut Durum

Kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının 2015 yılında reel olarak yüzde9,3 oranında artması beklenmektedir. Bu dönemde, kamu kesimi sabit sermayeyatırımlarının yüzde 60,3’ünün merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki idareler,yüzde26,3’ününmahalli idareler,yüzde10,6’sının işletmeciKİT’ler,yüzde0,1’ininözelleştirmekapsamındakikuruluşlar,yüzde2,7’sinindönersermayelikuruluşlarvesosyalgüvenlikkuruluşlarıtarafındangerçekleştirileceğitahminedilmektedir.

Sayfa : 20

TAB

LO I

: 11

- K

amu

Sabi

t Se

rmay

e Y

atır

ımla

rı (

2014

)(CariFiyatlarla,MilyonTL)

Sekt

örle

rM

erke

ziY

önet

im

(1)

İşle

tmec

i K

İT’le

r

Öze

lleş.

Kap

sam

. K

urul

uş.

İlle

rB

anka

sı

Dön

er

Serm

aye

+ S

GK

ALT

TOP

LAM

Yüz

deP

ayM

ahal

liİd

arel

erTO

PLA

MK

AM

UY

üzde

Pay

Tarım

5414

175

2 0

223

5813

10,5

679

6492

8,6

Madencilik

191

1 07

0 0

0 0

1260

2,3

21262

1,7

İmalat

94

383

28

04

508

0,9

59

567

0,8

Enerji

2413

1789

0 0

04202

7,6

22

4223

5,6

Ulaştırma

15647

5004

0 0

80

20731

37,6

7803

28534

37,8

Turizm

232

0 0

03

236

0,4

118

354

0,5

Konut

329

3 0

0 0

332

0,6

441

773

1,0

Eğitim

10328

0 0

0126

10454

18,9

1315

11769

15,6

Sağlık

2904

0 0

01059

3963

7,2

235

4198

5,6

DiğerHizmetler

7432

2 0

2232

7669

13,9

9669

17338

23,0

Topl

am44

983

8 42

5 3

0 2

1 72

655

167

100,

020

341

75 5

0910

0,0

Yüz

de D

ağılı

m81

,515

,30,

10,

03,

110

0,0

Yüz

de D

ağılı

m59

,611

,20,

00,

02,

373

,126

,910

0,0


(1)YatırımİşçiliğiHariç

Sayfa : 21 T

AB

LO I

: 12

- K

amu

Sabi

t Se

rmay

e Y

atır

ımla

rı (

2015

) (1


Sekt

örle

rM

erke

ziY

önet

im

(2)

İşle

tmec

i K

İT’le

r

Öze

lleş.

Kap

sam

. K

urul

uş.

İlle

rB

anka

sı

Dön

er

Serm

aye

+ S

GK

ALT

TOP

LAM

Yüz

deP

ayM

ahal

liİd

arel

erTO

PLA

MK

AM

UY

üzde

Pay

Tarım

6790

225

2 0

236

7253

11,2

773

8026

9,1

Madencilik

189

1658

0 0

01847

2,8

11848

2,1

İmalat

121

430

38

06

596

0,9

20

616

0,7

Enerji

1811

2664

50

0 0

4525

7,0

25

4550

5,2

Ulaştırma

20290

4357

1 0

66

24714

38,0

8802

33516

38,0

Turizm

532

016

0 5

553

0,9

134

688

0,8

Konut

254

1 0

0 0

254

0,4

402

656

0,7

Eğitim

10372

0 0

0131

10503

16,2

756

11260

12,8

Sağlık

3271

0 0

01621

4892

7,5

268

5159

5,9

DiğerHizmetler

9479

16

013

318

9825

15,1

11996

21822

24,8

Topl

am53

109

9 35

0 1

07 1

32

383

64 9

6210

0,0

23 1

7988

141

100,

0

Yüz

de D

ağılı

m81

,814

,40,

20,

03,

710

0,0

Yüz

de D

ağılı

m60

,310

,60,

10,

02,

773

,726

,310

0,0




Sayfa : 22

TAB

LO I

: 13

- K

amu

Sabi

t Se

rmay

e Y

atır

ımla

rı (

2016

) (1


Sekt

örle

rM

erke

ziY

önet

im (

2)

İşle

tmec

i K

İT’le

r

Öze

lleş.

Kap

sam

. K

urul

uş.

İlle

rB

anka

sı

Dön

er

Serm

aye

+ S

GK

ALT

TOP

LAM

Yüz

deP

ayM

ahal

liİd

arel

erTO

PLA

MK

AM

UY

üzde

Pay

Tarım

7394

254

2 0

251

7900

12,2

996

8896

9,4

Madencilik

241

1240

0 0

01481

2,3

11482

1,6

İmalat

89

818

49

08

963

1,5

21

984

1,0

Enerji

1819

3002

50

0 0

4871

7,5

33

4904

5,2

Ulaştırma

13196

6554

4 0

120

19873

30,6

13262

33135

35,0

Turizm

479

06

0 5

490

0,8

173

663

0,7

Konut

426

1 0

0 0

427

0,7

414

841

0,9

Eğitim

11558

0 0

0139

11697

18,0

877

12574

13,3

Sağlık

3861

0 0

01467

5328

8,2

303

5632

5,9

DiğerHizmetler

11498

15

0 0

384

11898

18,3

13776

25673

27,1

Topl

am50

559

11 8

84 1

10 0

2 37

464

928

100,

029

857

94 7

8510

0,0

Yüz

de D

ağılı

m77

,918

,30,

20,

03,

710

0,0

Yüz

de D

ağılı

m53

,312

,50,

10,

02,

568

,531

,510

0,0


(1)Program


Sayfa : 23TA

BLO

I:

14-

Sabi

t Se

rmay

e Y

atır

ımla

rını

n Se

ktör

el D

ağılı

mı (

1)(CariFiyatlarla,MilyonTL)

2014

2015

(2)

2016

(3)

Kam

uÖ

zel

Topl

amK

amu

Öze

lTo

plam

Kam

uÖ

zel

Topl

am

Tarım

7084

5 01

212097

8631

5565

14196

9575

6288

15863

Madencilik

1283

9027

10310

1876

10148

12024

1513

11793

13305

İmalat

577

105

111

105689

643

117760

118403

1 01

5138874

139889

Enerji

4488

8875

13363

4825

10049

14873

5 21

211569

16782

Ulaştırma

30246

40867

71113

35482

48045

83527

35343

53764

89107

Turizm

379

22089

22468

798

24343

25141

787

27241

28028

Konut

809

50453

51262

766

57508

58274

965

69303

70268

Eğitim

12899

9657

22556

12359

10811

23169

13807

12563

26370

Sağlık

4516

12833

17349

5 50

114462

19963

6016

16479

22495

DiğerHizmetler

18151

12291

30443

22747

13500

36247

26722

15165

41887

TOP

LAM

80 4

3327

6 21

535

6 64

893

628

312

190

405

818

100

954

363

039

463

993


(1)Merkeziyönetimbütçesindeyatırımişçiliğidâhildir.


(3)Program

Sayfa : 24

2015 yılında cari fiyatlarla kamu kesimi sabit sermaye yatırımları içindeulaştırma,eğitim,tarımvesağlıkyatırımlarıağırlıkkazanmıştır.

2015 yılında özel kesim sabit sermaye yatırımlarının reel olarak yüzde 4,4oranında artması öngörülmektedir. Bu dönemde, cari fiyatlarla özel kesim sabitsermayeyatırımlarıiçindeimalatsanayi,ulaştırma,konut,turzimveeğitimyatırımlarıağırlığınıkorumaktadır.

TABLO I: 15- Sabit Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (1)(CariFiyatlarla,YüzdeDağılım)

2014 2015 (2) 2016 (3)

Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam

Tarım 8,8 1,8 3,4 9,2 1,8 3,5 9,5 1,7 3,4

Madencilik 1,6 3,3 2,9 2,0 3,3 3,0 1,5 3,2 2,9

İmalat 0,7 38,1 29,6 0,7 37,7 29,2 1,0 38,3 30,1

Enerji 5,6 3,2 3,7 5,2 3,2 3,7 5,2 3,2 3,6

Ulaştırma 37,6 14,8 19,9 37,9 15,4 20,6 35,0 14,8 19,2

Turizm 0,5 8,0 6,3 0,9 7,8 6,2 0,8 7,5 6,0

Konut 1,0 18,3 14,4 0,8 18,4 14,4 1,0 19,1 15,1

Eğitim 16,0 3,5 6,3 13,2 3,5 5,7 13,7 3,5 5,7

Sağlık 5,6 4,6 4,9 5,9 4,6 4,9 6,0 4,5 4,8

DiğerHizmetler 22,6 4,4 8,5 24,3 4,3 8,9 26,5 4,2 9,0

TOPLAM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Kaynak:KalkınmaBakanlığı(1)Merkeziyönetimbütçesindeyatırımişçiliğidâhildir.(2)GerçekleşmeTahmini(3)Program


Kamukesimi sabit sermayeyatırımlarının2016yılında reel olarak yüzde0,4oranındaartacağıöngörülmektedir.Budönemde, cari fiyatlarla kamukesimi sabitsermaye yatırımlarının yüzde 53,3’ünün merkezi yönetim bütçesi kapsamındakiidareler, yüzde 31,5’inin mahalli idareler, yüzde 12,5’inin işletmeci KİT’ler, yüzde0,1’inin özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar, yüzde 2,5’inin döner sermayelikuruluşlar ve sosyal güvenlik kuruluşları tarafından gerçekleştirileceği tahminedilmektedir.

2016 yılında cari fiyatlarla kamu kesimi sabit sermaye yatırımları ulaştırma,eğitim,sağlıkvetarımyatırımlarındayoğunlaşmaktadır.

2016yılındaözelkesimsabitsermayeyatırımlarınınreelolarakyüzde8artış

Sayfa : 25

göstereceğitahminedilmektedir.2016yılındaözelkesimsabitsermayeyatırımlarınınimalatsanayii,ulaştırma,konutvesağlıksektörlerindeyoğunlaşmasıbeklenmektedir.

1.2.2.2. Kamu Yatırım Uygulamaları

a) Mevcut Durum

Ülkemizde yaşamkalitesinin yükseltilmesi, rekabet gücümüzünartırılması vesürdürülebilir büyümenin sağlanması amacıyla gerekli sosyal ve fiziki altyapınıngeliştirilmesi, çevrenin korunması, AB kriterlerine uyumun sağlanması, gelişmişülkelerleülkemizarasındakigelişmişlikfarklarıileülkemizdekibölgelerarasıvebölgeiçi gelişmişlik farklarının azaltılması için önemli miktarlarda kamu yatırımı ihtiyacıbulunmaktadır.

2006-2015 döneminde genel devlet kapsamındaki kamu sabit sermayeyatırımlarının (KSSY) GSYH içindeki payının ortalamaları dikkate alındığında,ülkemizde,2006-2015döneminde,2013yılıhariç,AvroBölgesidışındaki9ABüyesiülkeortalamasından,bazıyıllardaise28ABüyesiülkeortalamasındanveABD’dendahaazorandaKSSYgerçekleştirildiğigörülmektedir.Sözkonusuülkeleringelişmişlikseviyeleri,yüzölçümleri,nüfuslarıvemevcutaltyapılarıdikkatealındığında,ülkemizdedahafazlakamuyatırımıyapılmasıgereğiortayaçıkmaktadır.

2015yılıkamuyatırımuygulamalarında;sektörel,bölgeselveprojebazındaki önceliklerdikkatealınarakekonomikvesosyalaltyapıyıgeliştirecekyatırımlaraağırlıkverilmiştir.

2015 yılında,mahalli idare yatırımları ve yatırım işçilik giderleri hariç olmaküzere;toplamtutarı477,3milyarTL,2014yılısonukümülatifharcaması211,2milyarTLve2015yılıbaşlangıçödeneği53,5milyarTLolan2.915kamuyatırımprojesiyürütülmüştür.

2015YılıYatırımProgramındayeralan2.915projenin14,2milyarTLtutarındaki774adediyıliçindebaşlanıpbitirilmesiprogramlananyıllıkprojelerdenoluşmaktadır.Ayrıca2015yılındatoplamprojetutarı7,3milyarTL,2015yılıödeneği1,1milyarTLolan235yeniçokyıllıprojeyatırımprogramınadâhiledilmiştir.

2015YılıYatırımProgramındaki2.915projeiçinyapılan65,0milyarTLtutarındakiharcamaiçindeyüzde38,0oranındakipaylaulaştırma-haberleşmesektörüilksırayıalmış,bunuyüzde16,2oranıileeğitim,yüzde11,2’yletarım,yüzde7,5paylasağlıkveyüzde7,0paylaenerjisektörleriizlemiştir.2015yılıkamuyatırımtahsisleriiçindemadencilik, imalat, turizm ve konut sektörlerinin toplam payı yüzde 5,0 olurken,diğerkamuhizmetlerininpayıyüzde15,1olmuştur.

Sayfa : 26

TABLO I: 16- Genel Devlet Sabit Sermaye Yatırımlarının GSYH İçindeki Payı(Yüzde)

Ü l k e l e r 2006-2010 2011 2012 2013 2014 2015

Avro Bölgesi Ortalaması 3,9 3,5 3,4 3,2 3,3 3,4

Belçika 2,1 2,4 2,5 2,4 2,4 2,4

Almanya 2,1 2,3 2,3 2,2 2,2 2,1

Estonya 5,7 4,9 6,2 5,5 5,0 5,6

İrlanda 4,1 2,4 2,1 1,8 2,0 2,0

Yunanistan 5,1 2,4 2,5 3,4 3,9 4,0

İspanya 4,7 3,7 2,5 2,2 2,1 2,3

Fransa 4,0 4,0 4,1 4,0 3,7 3,5

İtalya 3,0 2,8 2,6 2,4 2,2 2,2

Letonya 5,1 5,0 4,9 4,4 4,4 4,3

Litvanya 4,9 4,7 4,0 3,7 3,5 3,9

Lüksemburg 4,0 4,2 4,1 3,5 3,5 3,9

Malta 3,0 2,8 3,2 2,8 3,8 3,9

Hollanda 4,0 4,0 3,7 3,6 3,5 3,3

Avusturya 3,1 3,0 2,9 3,0 3,0 3,0

Portekiz 3,9 3,5 2,5 2,2 2,0 2,1

Slovenya 4,7 4,1 4,1 4,4 5,2 5,6

Slovakya 3,5 3,7 3,0 3,1 3,6 4,3

Finlandiya 3,6 3,8 4,0 4,1 4,1 3,9

Avro Bölgesi Dışı AB Ort. 4,5 4,1 4,0 4,0 4,3 4,4

Bulgaristan 4,9 3,4 3,4 4,1 5,2 5,4

ÇekCumhuriyeti 4,9 4,5 4,2 3,7 4,2 5,2

Danimarka 3,1 3,3 3,9 3,7 3,9 3,7

Hırvatistan 5,2 3,5 3,5 3,7 3,7 3,6

Macaristan 4,0 3,4 3,7 4,4 5,5 5,3

Polonya 4,8 5,8 4,7 4,1 4,5 4,4

Romanya 6,0 5,4 4,8 4,5 4,3 4,9

İsveç 4,3 4,4 4,6 4,5 4,5 4,4

BirleşikKrallık 3,0 3,0 2,8 2,6 2,7 2,7

AB Ortalaması 4,1 3,7 3,6 3,4 3,6 3,7

ABD 4,0 3,9 3,6 3,3 3,2 3,4

Japonya 3,2 3,1 3,1 3,5 3,7 3,6

Türkiye 3,2 3,3 3,5 4,2 3,8 4,0

Kaynak:AvrupaKomisyonuEkonomikTahminlerRaporu,Sonbahar2015;KalkınmaBakanlığı

Sayfa : 27

TABLO I: 17- Türkiye’de Kamu Yatırımları (2004-2015) (1)

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

ProjeSayısı(Adet) 3555 2627 2 525 2 710 2759 2332 2425 2534 2622 2737 2753 2915

ToplamProjeTutarı(CariFiyatlarla,MilyarTL)

196,1 206,7 200,4 209,3 219 245,8 273,4 303,7 362,0 399,5 438,5 477,3

CariYılÖncesiKümülatifHarcama(CariFiyatlarla,MilyarTL)

86,8 84,0 86,5 93,5 102,4 110,9 118,4 140,6 162,9 183,6 182,9 211,2

ToplamProgramÖdenek(CariFiyatlarla,MilyarTL)

12,0 16,2 17,5 17,1 17,1 21,5 27,8 31,3 38,2 45,6 47,5 53,5

YatırımProgramınaAlınanÇokYıllıkYeniProjeSayısı(Adet)

149 137 155 161 180 279 241 196 212 265 237 235

ToplamProgramÖdenek/ToplamProjeTutarı(Yüzde)

6,1 7,8 8,7 8,2 7,8 8,7 10,1 10,3 10,5 11,4 10,8 11,2

YatırımStokununOrtalamaTamamlanmaSüresi(Yıl)(2)

8,1 6,6 5,5 5,8 5,8 5,3 4,6 4,2 4,2 3,7 4,4 4,0

(1)Mahalliidareyatırımları,kamulaştırmaharcamalarıveyatırımprogramındatoplamdışıtutulanyatırımlarhariçtir.(2) Mevcut stokun, ilgili yıldaki program ödenek seviyesiyle tamamlanması için gereken ilave süreyigöstermektedir.

2015YılıYatırımProgramınagöre,mevcutprojestokununtamamlanabilmesiiçin2016vesonrasındagerekenilaveharcamatutarı212,6milyarTL’dir.Budurumda,2015yılıödeneklerinintamamınınharcanacağı,kamuyatırımlarıiçinsonrakiyıllardada 2015 yılı düzeyinde ödenek ayrılacağı ve Programa yeni proje alınmayacağıvarsayımıyla,mevcutstokuntamamenbitirilebilmesiiçin2015yılısonrasında4yıllıkbirsüregerekmektedir.

2015 yılında tahsis edilen 53,5milyar TL yatırım ödeneğinin yüzde 74,8’inekarşılıkgelen40milyarTL tutarındakimerkeziyönetimbütçesiyatırımlarındanenbüyükpayı yüzde25’leeğitimsektörüalmış,bu sektörüyüzde20,9’laulaştırma-haberleşmesektörü,yüzde15,8’letarımsektörütakipetmiştir.Genelidare,güvenlik,adalet, içme suyu, çevre, teknolojik araştırma gibi alt sektörlerin yer aldığı diğerkamuhizmetlerisektörününpayıiseyüzde24,8’dir.

2.915projeiçintahsisedilen53,5milyarTLtutarındakiödeneğinyüzde6,4’üolan 3,4 milyar TL’nin dış proje kredisiyle karşılanması öngörülmüştür. 2015 YılıYatırımProgramındayeralan,kısmenveyatamamendışprojekredisiylekarşılanmasıöngörülen44projenintoplamtutarıise49,3milyarTL’dir.

Ülkemizde, rasyonelleştirme çalışmalarıyla iyileştirmelere rağmen, sistematikproje döngüsü yaklaşımının ve kamu kuruluşlarının proje hazırlama, uygulama,izlemevedeğerlendirmekapasiteleriningeliştirilmesiihtiyacıbulunmaktadır.Ayrıca,ülkemizinbirçokalandayeniyatırımihtiyacınınyanısıra,mevcutsermayestokunundahaetkinkullanılmasınavekorunmasınayönelik idame-yenileme,bakım-onarım,rehabilitasyonvemodernizasyonihtiyacıbulunmaktadır.


ProgramdönemisonundakamusabitsermayeyatırımlarınınGSYHiçerisindekipayınınyüzde4,2,sermayegiderlerininMerkeziYönetimBütçesiiçerisindekipayınıniseyüzde8,1olmasıhedeflenmektedir.

Sayfa : 28

1.2.2.3. Kamu Özel İşbirliği Uygulamaları

a) Mevcut Durum

Ülkemizde,Yap-İşlet-Devret(YİD),Yap-İşlet(Yİ),Yap-Kirala-Devret(YKD)veİşletmeHakkıDevri(İHD)olmaküzere4temelKamuÖzelİşbirliği(KÖİ)modeliuygulanmaktadır.Bumodellerleyapılabilecekprojelerinsektörelkapsamıoldukçagenişolup,hâlihazırdakarayolu,havaalanı,liman,yatlimanıveturizmtesisi,gümrüktesisivegümrükkapısı,kentselaltyapı,sağlıktesisiveenerjitesisiprojeleriyürütülmektedir.

2015 yılı Kasım ayı itibarıyla 198 KÖİ projesi için uygulama sözleşmesiimzalanmıştır.76projeyleilksıradayeralanenerjisektörünü,karayolu(33),liman(22),havaalanı(18),sağlık(17)veyatlimanı(15)projeleritakipetmektedir.Mevcutdurumda,164proje işletmeyealınmışolup,34projeninyürütülmesinedevamedilmektedir. İHDmodeli ile yürütülenler hariç olmak üzere, uygulama sözleşmesi imzalanan projelerintoplamyatırımbüyüklüğü2015yılıfiyatlarıyla47,9milyardolaraulaşmaktadır.

2015yılındaMaliyeBakanlığıtarafındanGenelYönetimMuhasebeYönetmeliğinedayanılarak hazırlanan “Kamu Özel İşbirliği Uygulamalarının Muhasebe İşlemleri”tebliği 08.07.2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. KÖİprojelerinin,uzunyıllarayayılanyüksektutarlardamaliyükoluşturmapotansiyelidikkatealınarakprojesüreçlerininstratejikbiryaklaşımlaelealınmasıkamukaynaklarınınetkinveverimlibirşekildekullanılmasınakatkısağlayacaktır.


KÖİ mevzuatında önemli düzenlemeler yapılmış olmakla birlikte, bütün KÖİmodellerini kapsayacak bir çerçeve yasa ihtiyacı devam etmektedir. Bu doğrultuda,Aralık sonu itibarıyla Kanun Taslağı çalışmalarının tamamlanması hedeflenmektedir.ProjehazırlıksürecindeniteliklietütlereveprojelerinbütçeyeolanyüklerinianalizedençalışmalaradayalıolarakKÖİ’ningelenekselyöntemleregöredahaavantajlıolmasınaveilgiliriskvesorumluluklarınkamuileözelkesimarasındadengelibirşekildedağılmasınadikkatedilecektir.Buamaçla,gerekyatırımcıkuruluşlardagereksediğerilgilikuruluşlardakapasite geliştirilmesine vemevcut sistemin iyileştirilmesine yönelik çalışmalara önemverilecektir.

1.2.3. ÖDEMELER DENGESİ

1.2.3.1. Cari İşlemler Hesabı

a) Mevcut Durum

2014yılındaihracat,gerekküreselolumsuzluklargerekseticaretortaklarındakitoparlanmanıngerçekleşmemesinerağmenbiröncekiyılagöreyüzde3,8oranındaartış kaydetmiş ve 157,6 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Gelişmişekonomilerin para politikalarındaki belirsizlikler neticesinde kurlarda görülendalgalanma ve yurtiçi ekonomik aktivitedeki durgunluk nedeniyle bir önceki yılagöreyüzde3,8oranındagerilemekaydedenithalat242,2milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir. Bu gelişmelere bağlı olarak cari işlemler açığı 46,5 milyar ABDdolarına gerilemiş ve GSYH’ya oran olarak yüzde 5,8 seviyesinde gerçekleşmiştir.Altınticaretihariçtutulduğundaise,cariaçık42,6milyarABDdolarınaveGSYH’yaoran olarak yüzde 5,3’e gerilemiştir. Ekonomideki ılımlı patikanın devam etmesi,uluslararasıemtiaveenerjifiyatlarındakiazalma,altınihracatındakitoparlanmavedövizkurundakiyukarıyönlüeğilimnedeniyle2015yılıKasımayındayıllıklandırılmışcariaçık34,7milyarABDdolarıseviyesindegerçekleşmiştir.

Sayfa : 29

TABLO I: 18- Türkiye’nin Dış Ticareti ve Dış Ticareti Etkileyen Faktörler(YüzdeDeğişim)

2013 2014 2015 (1) 2016 (2)

İhracat(fob,MilyarABDDoları) 151,8 157,6 143,9 155,5

-AltınHariçİhracat(MilyarABDDoları) 148,5 154,4 136,4 152,5

İthalat(cif,MilyarABDDoları) 251,7 242,2 207,1 210,7

-AltınHariçİthalat(MilyarABDDoları) 236,5 235,1 203,7 207,2

İhracat(Nominal) -0,4 3,8 -8,7 8,0

İthalat(Nominal) 6,4 -3,8 -14,5 1,8

İhracatFiyatları 0,1 -1,4 -9,3 -5,1

İthalatFiyatları -1,6 -2,9 -15,5 -8,7

İhracat(Reel) -0,5 5,3 0,7 13,8

İthalat(Reel) 8,2 -0,9 0,9 11,4

MamulFiyatları -1,1 -0,6 -4,1 -0,7

YakıtDışıBaşlıcaEmtiaFiyatları -1,2 -4,0 -17,4 -9,5

HamPetrolBrentVarilFiyatı (ABDDoları) 109,4 97,5 52,5 39,7

GSYHBüyümeHızı 4,2 2,9 4,0 4,5

SanayiBüyümesi 3,4 3,8 3,4 4,1

YurtİçiNihaiTalepBüyümesi 5,1 1,1 5,1 4,6

DünyaBüyümeHızı 3,3 3,4 3,1 3,4

DünyaMalveHizmetTicareti 3,3 3,4 2,6 3,4

AvroBölgesiBüyümeHızı -0,3 0,9 1,5 1,7

Kaynak:TÜİK,KalkınmaBakanlığı,IMFEkim2015veOcak2016tahminleri

(1)GerçekleşmeTahmini,(2)Program

Dış Ticaret Dengesi

Ödemeler dengesinde gösterildiği şekliyle dış ticaret açığı 2014 yılında 63,6milyarABDdolarolarakgerçekleşmiştir.Dış ticaret açığı, 2015yılınınOcak-Kasımdöneminde,biröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde25oranındaazalarak57milyarABDdolarıseviyesinegerilemiştir.2014yılıKasımayındayüzde61,1olanihracatınithalatıkarşılamaoranı2015yılıKasımayındayüzde73,5seviyesineyükselmiştir.Bu gelişmede mevcut yılda ekonomik aktivitenin ılımlı seyretmesi, uluslararasıenerjifiyatlarındakigerilemevekurlardayaşananyükselmeeğilimietkiliolmuştur.Aynı dönemler itibarıyla altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 67,3seviyesinden yüzde 73,9 seviyesine yükselmiştir. 2015 yılında dış ticaret açığının,ödemeler dengesinde gösterildiği şekliyle, 45,9 milyar ABD doları seviyesindegerçekleşmesibeklenmektedir.

İhracat

2014yılında157,6milyarABDdolarıolarakgerçekleşen ihracat,2015yılınınOcak-Kasım döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 8,4 oranındaazalışkaydederek,132,2milyarABDdolarıseviyesindegerçekleşmiştir.Sözkonusugerilemedeküreselekonomidebeklenentoparlanmanıngerçekleşmemesiveyakıncoğrafibölgedeyaşanansiyasigelişmeleretkiliolmuştur.

Sayfa : 30

TABLO I: 19- Ülke ve Fasıllara Göre İhracat (MilyarABDDoları)

Yıllık Ocak – Kasım

2013 2014 2014 2015

TOPLAM İHRACAT 151,8 157,6 144,3 132,2

Avrupa Birliği Ülkeleri (AB-28) 63,0 68,5 63,2 58,6

Diğer 88,8 89,1 81,2 73,6

Seçilmiş Ülke Grupları

OECDÜlkeleri 68,7 76,7 70,6 69,3

KaradenizEkonomikİşbirliğiTeşkilatı 20,4 19,7 18,1 13,4

EkonomikİşbirliğiTeşkilatı 11,9 11,7 10,5 8,7

BağımsızDevletlerTopluluğu 16,9 15,6 14,4 9,8

TürkCumhuriyetleri 6,9 7,1 6,5 4,9

İslamİşbirliğiTeşkilatı 49,4 48,6 44,0 39,2

En Yüksek İhracat Yapılan Ülkeler (1)

Almanya 13,7 15,1 14,0 12,3

Irak 11,9 10,9 9,8 8,1

İngiltere 8,8 9,9 9,1 9,8

İtalya 6,7 7,1 6,6 6,3

Fransa 6,4 6,5 5,9 5,3

ABD 5,6 6,3 5,6 5,8

En Yüksek İhracat Yapılan Fasıllar (1)

87.Karataşıtlarıvebunlarınaksamveparçaları 17,0 18,1 16,5 15,8

84.Makineler,mekanikcihazlar,kazanlarveaksam,parçalar 13,0 13,6 12,4 11,3

61.Örmegiyimeşyası 9,2 10,0 9,3 8,2

85.Elektriklimakinevecihazlar 9,5 9,7 8,8 7,5

72.Demirveçelik 9,9 9,2 8,4 6,1

71.İnciler,kıymetlitaşvemetaller 7,0 7,7 7,2 10,9

Kaynak:TÜİK(1)Sıralama2014yılıverilerinegöreyapılmıştır.

YakınçevreülkelerdeyaşanansiyasiveekonomikolumsuzsürecindevametmesivetemelgelirkalemienerjiolanülkelerintaleplerindekiyavaşlamakarşısındaAB’yeyönelimartmışvedışticarettekipayıkorunmuştur.ToplamihracattaAB’ninpayı2015yılınınOcak-Kasımdöneminde,biröncekiyılınaynıdöneminegöre0,9puanartmışveyüzde44,4olarakgerçekleşmiştir.BudönemlerdeYakınveOrtaDoğuülkelerineyapılanihracatınpayıise0,5puanazalarakyüzde21,6seviyesinegerilemiştir.

Fasıllara göre ihracatta, 2015 yılının Ocak-Kasım döneminde motorlu karataşıtlarıvebunlarınaksamveparçalarıihracatı,biröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde4,2oranındakiazalışarağmenilksıradayeralmıştır.Aynıdönemleritibarıylakazanlar,makinelervebunlarınkasamparçalarıihracatıileelektriklimakinevecihazlarıihracatında sırasıyla yüzde9,5 ve yüzde14oranındagerilemekaydedilmiştir. Sözkonusudönemlerkapsamındainciler,kıymetlitaşvemetallerihracatıise3,7milyarABDdolarıtutarındaartışkaydetmişve10,9milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.

2015 yılının tamamında ihracatın (TÜİK) yüzde 8,7 oranında gerilemekaydederek143,9milyarABDdolarıseviyesindegerçekleşmesitahminedilmektedir.Sözkonusuyıldaihracatfiyatlarınınyüzde9,3oranındaazalışkaydetmesibeklenirkenreelihracatınyüzde0,7oranındaartacağıtahminedilmektedir.

Sayfa : 31

TABLO I: 20- İhracatın Sektörel Dağılımı (1) (Milyar ABD Doları) (Yüzde Pay) (Yüzde Değişim)

Yıllık Ocak-Kasım Yıllık Ocak-Kasım Yıllık Ocak-Kasım

2013 2014 2014 2015 2013 2014 2014 2015 14/13 15/14

TOPLAM İHRACAT 151,8 157,6 144,3 132,2 100,0 100,0 100,0 100,0 3,8 -8,4

TarımveOrman. 5,7 6,0 5,3 5,1 3,7 3,8 3,7 3,8 6,7 -3,8

Balıkçılık 0,3 0,3 0,3 0,3 0,2 0,2 0,2 0,3 34,2 8,8

Mad.veTaşOcak. 3,9 3,4 3,1 2,6 2,6 2,2 2,2 2,0 -12,2 -18,1

İmalat Sanayii 141,4 147,1 134,9 123,7 93,1 93,3 93,5 93,6 4,0 -8,3

Diğer 0,7 0,8 0,7 0,5 0,4 0,5 0,5 0,4 17,6 -31,2

Kaynak:TÜİK(1)ISICRev.3’egöredir.

İthalat

2014 yılında ithalat, kurlardaki yükselme ve ekonomik aktivitedeki temkinliseyirnedeniyleyüzde3,8oranındaazalmakaydetmişve242,2milyarABDdolarıseviyesinde gerçekleşmiştir. 2015 yılının Ocak-Kasım döneminde ise ithalat, birönceki yıldaki gerileme eğilimini arttırarak devamettirmiş ve bir önceki yılın aynıdöneminegöreyüzde14,1oranındaazalarak189,2milyarABDdolarıseviyesindegerçekleşmiştir.Sözkonusudönemdepetrolfiyatlarındakigerilemeninetkisiyleenerjiithalatında yüzde 31 oranında azalış kaydedilmiştir. Aynı dönemler itibarıyla altınhariçithalatiseyüzde13oranındaazalışkaydetmiştir.

2015yılındaithalatın(TÜİK)biröncekiyılagöreyüzde14,5oranındaazalarak207,1 milyar ABD doları olması beklenmektedir. Altın hariç tutulduğunda iseithalatınyüzde13,4oranındaazalarak203,7milyarABDdolarıolarakgerçekleşmesitahminedilmektedir.2015yılındaithalatfiyatlarınınyüzde15,5oranındaazalacağıbeklenirkenreelithalatınyüzde0,9oranındaartışkaydedeceğiöngörülmektedir.

TABLO I: 21- İthalatın Geniş Ekonomik Gruplara (BEC) Göre Dağılımı

(Milyar ABD Doları) (Yüzde Pay) (Yüzde Değişme)

Yıllık Ocak-Kasım Yıllık Ocak-Kasım Yıllık Ocak-Kasım

2013 2014 2014 2015 2013 2014 2014 2015 14/13 15/14TOPLAM İTHALAT 251,7 242,2 220,4 189,2 100,0 100,0 100,0 100,0 -3,8 -14,1SermayeMalları 36,8 36,0 32,2 31,6 14,6 14,9 14,6 16,7 -2,1 -1,8AraMalları 183,8 176,7 161,7 131,2 73,0 73,0 73,3 69,3 -3,9 -18,9TüketimMalları 30,4 29,0 26,1 26,0 12,1 12,0 11,9 13,8 -4,6 -0,4Diğer 0,7 0,5 0,4 0,4 0,3 0,2 0,2 0,2 -31,6 -1,1Altınİthalatı 15,1 7,1 6,5 3,1 6,0 2,9 2,9 1,6 -53,0 -52,2AltınHariçİthalat 236,5 235,1 213,9 186,1 94,0 97,1 97,7 98,4 -0,6 -13,0

Kaynak:TÜİK

Hizmetler Dengesi, Birincil ve İkincil Gelir Dengesi

2014 yılında 29,6 milyar ABD dolarına ulaşan seyahat gelirleri, 2015 yılınınOcak-Kasımdönemindebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde8,8oranındaazalışkaydetmişve25,7milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.Seyahatgelirlerinin,2015yılında27milyarABDdolarınaulaşacağıtahminedilmektedir.2014yılında25,2milyar

Sayfa : 32

ABD doları olarak gerçekleşen hizmetler dengesi fazlası, 2015 yılının Ocak-Kasımdöneminde,biröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde3,7oranındaazalışkaydetmişve23,6milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.Hizmetlerfazlasındakigerilemedegerekçevreülkelerdekisiyasigelişmeleringerekseturizmortaklarımızdakiekonomikolumsuzlukların etkili olduğu söylenebilmektedir. 2015 yılında hizmetler dengesifazlasının23,2milyarABDdolarıolmasıbeklenmektedir.

TABLO I: 22- Cari İşlemler Dengesi(MilyarABDDoları)

2013 2014 2015 (1) 2016 (2)

CARİ İŞLEMLER HESABI -64,7 -46,5 -31,7 -28,6DIŞ TİCARET DENGESİ -79,9 -63,6 -45,9 -41,9İhracat 158,2 165,5 145,0 157,0

İhracat(FOB) 151,8 157,6 143,9 155,5

-Altınİhracatı 3,3 3,2 7,5 3,0

BavulTicaretiveUyarlama 6,4 7,9 1,1 1,5

İthalat 226,6 225,4 195,1 198,4

İthalat(CIF) 251,7 242,2 207,1 210,7

-Altınİthalatı 15,1 7,1 3,4 3,5

NavlunveSigortaveUyarlama -25,1 -16,8 -12,0 -12,2

HİZMETLER DENGESİ 22,8 25,2 23,2 23,3Gelir 46,6 50,4 47,0 46,6

Gider 23,8 25,2 23,8 23,3

Seyahat 23,2 24,5 21,7 21,9

Gelir 28,0 29,6 27,0 27,0

Gider 4,8 5,1 5,3 5,1

BİRİNCİL GELİR DENGESİ -9,0 -9,2 -10,0 -11,1Gelir 4,5 4,3 4,2 4,5

Gider 13,5 13,5 14,2 15,5

YatırımGeliriDengesi -8,7 -8,3 -9,1 -10,1

DoğrudanYatırımlar -3,4 -2,3 -3,2 -4,2

PortföyYatırımları -1,3 -2,0 -2,4 -2,4

DiğerYatırımlar -4,0 -4,0 -3,5 -3,6

FaizGeliri 1,8 1,7 1,8 1,9

FaizGideri 5,8 5,7 5,3 5,4

UzunVade 4,6 4,4 4,0 4,4

İKİNCİL GELİR DENGESİ 1,4 1,1 1,0 1,1

Kaynak:KalkınmaBakanlığı,TCMB(1)GerçekleşmeTahmini(2)Program

2014 yılında, portföy yatırımları giderlerindeki artışın etkisiyle bir önceki yılagöreyüzde2,5oranındaartarak9,2milyarABDdoları olarakgerçekleşenbirincilgelir dengesindeki açık, 2015 yılınınOcak-Kasım döneminde, bir önceki yılın aynıdöneminegöreyüzde14,7oranındaartışkaydetmişve9,6milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.Sözkonusudönemdedoğrudanyatırımlardakârtransferi3,4milyarABDdolarınayükselmiş,faizgideriisebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde9,7oranındaazalarak4,5milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.Birincilgelirdengesiaçığının2015yılında10milyarABDdolarıolarakgerçekleşmesibeklenirken,ikincilgelirdengesin1milyarABDdolarıolarakgerçekleşmesitahminedilmektedir.

Sayfa : 33

Dış ticaret, hizmetler, birincil ve ikincil gelir dengelerindeki gelişmeler vetahminleregöre,2015yılındacariaçığın31,7milyarABDdolarıolmasıbeklenmektedir.


2016 yılında ihracatın yüzde 8 oranında artarak 155,5milyar ABD dolarına,ithalatın ise yüzde 1,8 oranında artarak 210,7 milyar ABD dolarına ulaşması veböylecedışticaretaçığının55,2milyarABDdolarıolmasıöngörülmektedir.

İhracat ve ithalat fiyatlarının 2016 yılında, sırasıyla yüzde 5,1 ve yüzde 8,7oranındaazalacağıbeklenmektedir.2016yılındareelolarakihracatveithalatınise,sırasıyla,yüzde13,8veyüzde11,4oranındaartacağıtahminedilmektedir.

2016yılındaseyahatgelirlerinin27milyarABDdolarıseviyesindegerçekleşmesi,hizmetlerdengesininise23,3milyarABDdolarıfazlavereceğitahminedilmektedir.2016yılındabirincilgelirdengesinde11,1milyarABDdolarıaçıköngörülürken,ikincilgelirdengesinde1,1milyarABDdolarıfazlabeklenmektedir.

Sözkonusuvarsayımlaraltındacariişlemleraçığının2016yılında28,6milyarABD doları seviyesinde gerçekleşeceği öngörülmektedir. 2016 yılında cari işlemleraçığının GSYH’ya oranının, bir önceki yılki yüzde 4,4 seviyesinden yüzde 3,9seviyesinegerileyeceğitahminedilmektedir.Altınhariçtutulduğundaisecariaçığın2016yılında28,1milyarABDdolarına,GSYH’yaoranının iseyüzde3,8seviyesinegerilemesibeklenmektedir.

1.2.3.2. Sermaye ve Finans Hesapları

a) Mevcut Durum

IIF(InstituteofInternationalFinance)verilerinegöre,2013yılında1.273milyarABD doları olarak gerçekleşen gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye girişleri,2014yılında1.032milyarABDdolarınagerilemiştir.Önümüzdeki yıllardasermayegirişlerindekiazalmanındevametmesibeklenmektedir.SözkonusueğilimebenzerolarakTürkiye’ye2013yılında71,9milyarABDdolarıolarakgerçekleşenrezervhariçsermayegirişi,2014yılında42,8milyarABDdolarınagerilemiştir.

Gelişmekte olan ülkeler ve yükselen piyasa ekonomilerine yönelik doğrudanyabancısermayegirişleri,2013yılında578,8milyarABDdolarıseviyesinden2014yılında585,6milyarABDdolarınayükselmiştir.Sözkonusubüyüklüğün2015yılında534,8milyarABDdolarıolarakgerçekleşmesibeklenmektedir.2013yılında8,8milyarABDdolarıolanTürkiye’yenetdoğrudanyatırımgirişi,2014yılında5,7milyarABDdolarınagerilemiştir.2015yılınınilkonbiraylıkdönemindeisenetdoğrudanyatırımgirişi,biröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde91,2oranındaartarak9,2milyarABDdolarıseviyesindegerçekleşmiştir.SözkonusugelişmedeyurtdışıyerleşiklerinTürkiye’deyaptıklarıdoğrudanyabancı sermayeyatırımlarının2milyarABDdolarıseviyesindeartışkaydetmesietkiliolmuştur.

2014yılındaTürkiye’yeyönelikportföyyatırımgirişleri20,1milyarABDdolarıtutarındagerçekleşmiştir. Söz konusuyılda,Devlet İçBorçlanmaSenetleri (DİBS)yatırımlarında 370 milyon ABD doları net giriş olurken, Hazine tarafından yurtdışındaihraçedilentahvilleryoluyla4,2milyarABDdolarıtutarındanetborçlanmagerçekleştirilmiştir.Ayrıca,bankalarvediğer sektörler2014yılındayurtdışı tahvilihraçlarıyoluylasırasıyla10,4milyarABDdolarıve3,3milyarABDdolarıtutarındasermayegirişisağlamıştır.2015yılınınOcak-Kasımdönemindeise,Fedkararlarıbaştaolmaküzereküreseldüzeydeparapolitikasındakibelirsizliknedeniylegelişmekteolan

Sayfa : 34

ülkelerden gelişmiş ekonomilere yönelen sermaye hareketlerinin etkisi nedeniyle,Türkiye’ye yönelik net portföy yatırımlarında 14,8 milyar ABD doları seviyesindeçıkış gerçekleşmiştir. Aynı dönemler itibarıyla, DİBS’ten 6,6 milyar ABD doları vehissesenetlerinden2milyarABDdolarıseviyesindesermayeçıkışıgerçekleşirken;Hazinenin yurt dışı tahvil ihracında250milyonABDdoları vebankaların yurt dışıtahvilihraçlarında65milyonABDdolarıtutarındasermayegirişigerçekleşmiştir.

Diğer yatırımlar kaleminde 2014 yılında özellikle bankaların kısa vadeli kredikullanımındakivekısavadeliticarikredikullanımındakiazalışınetkisiyle,netsermayegirişi16,9milyarABDdolarınagerilemiştir.2014yılınınOcak-Kasımdöneminde16,6milyar ABD doları olan diğer yatırımlardaki net sermaye girişi, 2015 yılının aynıdönemindediğersektörlerdeuzunvadelinetkredikullanımındakiartışınkompozisyondeğişimini etkilemesiyle birlikte 16,3 milyar ABD doları olarak kaydedilmiştir. Dışticaretteki daralmanın kredilerin vade kompozisyonunu etkilemesine rağmen yılgenelindeseviyesininfarklılaşmadığısöylenebilmektedir.

TABLO I: 23- Sermaye ve Finans Hesabı (MilyarABDDoları)

Ocak-Kasım

2013 2014 2014 2015

Cari İşlemler Dengesi -64,7 -46,5 -39,6 -27,8

Türlerine Göre Sermaye Hareketleri (rezerv hariç) (1) 71,9 42,8 40,4 10,8

DoğrudanYatırımlar(net) 8,8 5,7 4,8 9,2

PortföyYatırımları(net) 24,0 20,1 19,0 14,8

YabancılarınHisseSenediAlımları 0,8 2,6 2,6 -2,0

YabancılarınDİBSAlımları 4,1 0,4 0,0 -6,6

DiğerYatırımlar(net) 39,1 16,9 16,6 16,3

Kullanıcıya Göre Sermaye Hareketleri (1) (2) 71,9 42,7 40,3 10,8

KamuKesimi 5,7 1,6 1,6 -7,8

ÖzelKesim 57,3 35,4 33,9 9,3

Bankalar 42,5 24,8 23,6 -3,6

Bankadışı 14,8 10,6 10,3 12,9

Doğrudan Yatırımlar (net) 8,8 5,7 4,8 9,2

Rezerv Varlıklar 9,9 -0,5 5,2 -5,2

Net Hata Noksan 2,8 3,7 4,5 11,9

Kaynak:TCMB(1)Eksiişaretiçıkışıgöstermektedir.(2) Doğrudanyatırımlargirişindekamuözelayrımınetolarakyapılamadığındanveborçoluşturanbirkalem

olarakkabuledilmediğindenkullanıcıyagöresermayehareketlerikısmındahesaplamayadâhiledilmeyipayrı olarak verilmiştir. Ayrıca sermayehesabı altında yer alangöçmen transferleri ve üretilmeyen vefinansalolmayanvarlıklarkalemleridehesaplamayadâhiledilmemiştir.

2015 yılının Ocak-Kasım döneminde sermaye çıkışı kaydedilmesinde kamukesimindeDİBS’tekisatışeğilimietkiliolurken;özelkesimdeisebankacılıkkesimininyurtdışınaolanyükümlülüklerindekiazalışetkiliolmuştur.

Sayfa : 35

1.2.3.3. Dış Borç Stoku

a) Mevcut Durum

2014yılında,biröncekiyılagöreyüzde3,5oranındaartarak402,5milyarABDdolarıolan toplamdışborç stoku,2015yılınınüçüncüçeyreği sonu itibarıyla406milyarABDdolarınayükselmiştir.

DışborçstokununGSYH’yaoranı2014yılındayüzde50,4olarakgerçekleşmiştir.Diğertaraftan,2014yılındayüzde33olarakgerçekleşenkısavadelidışborçlarıntoplamdışborçstokuiçindekipayı,2015yılıüçüncüçeyreğisonundayüzde29,8’egerilemiştir.

TABLO I: 24- Dış Borç Stokuna Ait Bazı Göstergeler(MilyarABDDoları)

2012 2013 2014 2015 (1)

Toplam Dış Borç Stoku 339,0 389,1 402,5 406,0

Vadesine Göre

KısaVadeliDışBorçlar 100,2 130,4 132,8 120,8

Kamu 11,0 17,6 17,9 15,4

TCMB 1,0 0,8 0,3 0,2

Özel 88,1 112,0 114,6 105,3

FinansalKuruluşlar 59,2 77,0 80,0 71,3

FinansalOlmayanKuruluşlar 28,9 35,0 34,6 34,0

UzunVadeliDışBorçlar 238,8 258,6 269,7 285,2

Kamu 93,0 98,3 99,8 99,4

TCMB 6,1 4,4 2,1 1,3

Özel 139,8 155,9 167,7 184,4

FinansalKuruluşlar 57,1 73,1 85,0 100,0

FinansalOlmayanKuruluşlar 82,7 82,8 82,7 82,3

Borçluya Göre

KamuKesimiDışBorçStoku 104,0 115,9 117,7 114,8

TCMBDışBorçStoku 7,1 5,2 2,5 1,6

ÖzelSektörDışBorçStoku 227,9 267,9 282,3 289,6

Yüzde Oranlar

KısaVadeliDışBorçlar/ToplamDışBorçStoku 29,6 33,5 33,0 29,8

KamuDışBorçStoku/ToplamDışBorçStoku 30,7 29,8 29,2 28,3

TCMBRezervler(net)/KısaVadeliDışBorçlar 118,9 100,5 95,9 99,0

ToplamDışBorçStoku/GSYH 43,1 47,3 50,4 -

Kaynak:HazineMüsteşarlığıNot:Yuvarlamalarnedeniylehesaplamalarnetsonuçlarıvermeyebilir.(1)ÜçüncüÇeyrekSonuİtibarıyla

Sayfa : 36

1.2.4. ENFLASYON ve PARA-KUR POLİTİKASI

1.2.4.1. Enflasyon

a) Mevcut Durum

2015yılındaTÜFEyıllıkartışhızı;TürkLirasındayaşanandeğerkayıplarının,fiyatlamadavranışındagözlenenbozulmanın,kuraklıknedeniyleyılgenelindeyüksekseyredengıdafiyatlarınınetkisiylebiröncekiyılagöre0,6puanartarakyüzde8,8olarak gerçekleşmiştir. Yılın son çeyreğinde, ham petrol fiyatlarında kaydedilenbelirgindüşüşiseTÜFEyıllıkartışhızınındahadaivmelenmesineengelolmuştur.

GRAFİK: 3- Fiyat GelişmeleriTÜFE ve Özel Kapsamlı TÜFE

Göstergesi I (ÖKTG-I)(Yıllık Yüzde Değişim)

ÜFE ve İmalat Sanayii Fiyatları(Yıllık Yüzde Değişim)

-

53

Kaynak: TÜİK

TÜFE yıllık artış hızı 2015 yılının ilk çeyreğinde; işlenmemiş gıda fiyatlarındaki olumsuz görünüme rağmen temel mal grubundaki baz etkisi nedeniyle yavaşlayarak Mart ayı itibarıyla yüzde 7,6 olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılının ikinci çeyreğinde ise yıllık enflasyon temel mal ve enerji gruplarındaki yükselişe rağmen gıda fiyatlarında kaydedilen düzeltmeyle düşmüş ve TÜFE yıllık artış hızı Haziran ayı itibarıyla yüzde 7,2’ye gerilemiştir. 2015 yılının üçüncü çeyreğinde TÜFE yıllık artış hızı, petrol fiyatlarının enflasyon üzerindeki düşürücü etkisine rağmen gıda fiyatlarındaki olumsuz seyir ve Türk lirasında yaşanan değer kayıpları nedeniyle ivmelenerek Eylül ayı itibarıyla yüzde 7,9’a yükselmiştir. 2015 yılının son çeyreğinde TÜFE yıllık artış hızı, Türk lirasındaki değer kayıplarının sürmesi ve enerji grubundaki baz etkisi kaynaklı artış nedeniyle Aralık ayında yüzde 8,8’e yükselmiştir. Bu gelişmede, gıda fiyatlarında kaydedilen yüksek oranlı artış da etkili olmuştur.

GRAFİK: 4- Mal ve Hizmet Fiyatları (Yıllık Yüzde Değişim)

Kaynak: TCMB

Temel mal grubu fiyatlarının 2015 yılındaki seyrinde döviz kuru gelişmeleri belirleyici olmuştur. Yılın ilk dört ayında gerileyen temel mal grubu yıllık enflasyonu Mayıs ve Haziran aylarında yükselmeye başlamış ve bu yukarı yönlü eğilim yıl sonuna kadar devam etmiştir. Böylece 2015 yılı Aralık ayı itibariyle temel mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 10,2 olarak gerçekleşmiştir. Hizmet grubu fiyatlarında ise maliyet unsurlarındaki gelişmeler ve fiyatlama davranışlarındaki bozulma sonucu yüzde 8’in üzerinde bir katılık gözlenmiş ve 2015 yılı Aralık ayında yıllık artış hızı yüzde 8,9 olarak kaydedilmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden ÖKTG-H ve ÖKTG-I endeksleri yıllık

2

4

6

8

10

12 TÜFE ÖKTG-I

0

4

8

12

16Yİ ÜFE İmalat Sanayi

3

4

5

6

7

8

9

10

0

2

4

6

8

10

12Temel Mal Hizmet (Sağ Eksen)

-

53

Kaynak: TÜİK



Kaynak: TCMB


2

4

6

8

10

12 TÜFE ÖKTG-I

0

4

8

12


3

4

5

6

7

8

9

10

0

2

4

6

8

10


Kaynak:TÜİK

TÜFEyıllıkartışhızı2015yılınınilkçeyreğinde;işlenmemişgıdafiyatlarındakiolumsuzgörünümerağmentemelmalgrubundakibazetkisinedeniyleyavaşlayarakMartayıitibarıylayüzde7,6olarakgerçekleşmiştir.2015yılınınikinciçeyreğindeiseyıllıkenflasyontemelmalveenerjigruplarındakiyükselişerağmengıdafiyatlarındakaydedilendüzeltmeyledüşmüşveTÜFEyıllıkartışhızıHaziranayıitibarıylayüzde7,2’ye gerilemiştir. 2015 yılının üçüncü çeyreğinde TÜFE yıllık artış hızı, petrolfiyatlarınınenflasyonüzerindekidüşürücüetkisinerağmengıdafiyatlarındakiolumsuzseyir ve Türk Lirasında yaşanan değer kayıpları nedeniyle ivmelenerek Eylül ayıitibarıylayüzde7,9’ayükselmiştir.2015yılınınsonçeyreğindeTÜFEyıllıkartışhızı,TürkLirasındakideğerkayıplarınınsürmesiveenerjigrubundakibazetkisikaynaklıartışnedeniyleAralıkayındayüzde8,8’eyükselmiştir.Bugelişmede,gıdafiyatlarındakaydedilenyüksekoranlıartışdaetkiliolmuştur.

Sayfa : 37


-

53

Kaynak: TÜİK



Kaynak: TCMB


2

4

6

8

10

12 TÜFE ÖKTG-I

0

4

8

12


3

4

5

6

7

8

9

10

0

2

4

6

8

10


Kaynak:TCMB

Temel mal grubu fiyatlarının 2015 yılındaki seyrinde döviz kuru gelişmeleribelirleyiciolmuştur.YılınilkdörtayındagerileyentemelmalgrubuyıllıkenflasyonuMayısveHaziranaylarındayükselmeyebaşlamışvebuyukarıyönlüeğilimyılsonunakadardevametmiştir.Böylece2015yılıAralıkayı itibariyle temelmalgrubuyıllıkenflasyonuyüzde10,2olarakgerçekleşmiştir.Hizmetgrubufiyatlarındaisemaliyetunsurlarındakigelişmelervefiyatlamadavranışlarındakibozulmasonucuyüzde8’inüzerindebirkatılıkgözlenmişve2015yılıAralıkayındayıllıkartışhızıyüzde8,9olarakkaydedilmiştir. Bugelişmelere paralel olarak özel kapsamlı TÜFEgöstergelerindenÖKTG-HveÖKTG-Iendeksleriyıllıkartışhızı2015yılıAralıkayı itibarıylasırasıylayüzde9,3veyüzde9,5olarakgerçekleşmiştir.

2014yılındayüzde6,4olarakkaydedilenYİ-ÜFEyıllıkartışhızı,2015yılınınilkçeyreğindebazetkisinedeniyleyüzde3,4’egerilemiştir.YılınikinciçeyreğindenitibarenTürkLirasındayaşanandeğerkayıplarınınetkisiyleivmelenmeyebaşlayanYİ-ÜFEyıllıkartışhızı2015yılınınüçüncüçeyreğindeyüzde6,9olarakgerçekleşmiştir.2015yılınınsonçeyreğindekibaştapetrololmaküzereuluslararasıemtiafiyatlarındayaşanan düşüş nedeniyle Yİ-ÜFE yıllık artış hızı Aralık ayında yüzde 5,71 olarakgerçekleşmiştir.

1.2.4.2. Para ve Kur Politikası

a) Mevcut Durum

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) fiyat istikrarını sağlamak vesürdürmektemelamacıdoğrultusundaenflasyonhedeflemesirejimiçerçevesindeparapolitikasıuygulamalarınısürdürmektedir.2015yılı içinenflasyonhedefiHükümetlebirlikte yüzde 5 olarak belirlenmiştir. TCMB’nin hesap verme yükümlülüğüne esasteşkiledecekolanbelirsizlikaralığıise±2puanolarakilanedilmiştir.

Sayfa : 38

GRAFİK: 5- Yıllık Enflasyon ve Hedef

- 54 -

54

artış hızı 2015 yılı Aralık ayı itibarıyla sırasıyla yüzde 9,3 ve yüzde 9,5 olarak gerçekleşmiştir.

2014 yılında yüzde 6,4 olarak kaydedilen Yİ-ÜFE yıllık artış hızı, 2015 yılının ilk çeyreğinde baz etkisi nedeniyle yüzde 3,4’e gerilemiştir. Yılın ikinci çeyreğinden itibaren Türk Lirasında yaşanan değer kayıplarının etkisiyle ivmelenmeye başlayan Yİ-ÜFE yıllık artış hızı 2015 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 6,9 olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılının son çeyreğindeki başta petrol olmak üzere uluslararası emtia fiyatlarında yaşanan düşüş nedeniyle Yİ-ÜFE yıllık artış hızı Aralık ayında yüzde 5,71 olarak gerçeklemiştir. İmalat sanayii fiyatları artış hızı özellikle yılın ilk çeyreğinde düşük seyretmiş ve Nisan ayından itibaren artmaya başlamıştır. Bu çerçevede son dönem yurt içi üretici fiyat gelişmeleri, ilk üç çeyrekte belirgin olan tüketici fiyatları üzerindeki maliyet yönlü baskıların, yılın son çeyreğinde hafiflediği görülmüştür.

1.2.4.2. Para ve Kur Politikası

a) Mevcut Durum

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek temel amacı doğrultusunda enflasyon hedeflemesi rejimi çerçevesinde para politikası uygulamalarını sürdürmektedir. 2015 yılı için enflasyon hedefi Hükümetle birlikte yüzde 5 olarak belirlenmiştir. TCMB’nin hesap verme yükümlülüğüne esas teşkil edecek olan belirsizlik aralığı ise ±2 puan olarak ilan edilmiştir.

GRAFİK: 5 Yıllık Enflasyon ve Hedef

Kaynak: TCMB, TÜİK

2015 yılının ilk iki ayında TCMB, çekirdek enflasyon göstergelerindeki olumlu görünüm nedeniyle politika faizinde ölçülü indirimler gerçekleştirmiştir. Ancak, finansal piyasalarda yaşanan dalgalanma ve gıda fiyatlarındaki olumsuz görünüm enflasyona ilişkin beklentileri olumsuz yönde etkilemiş ve politika faizinin daha düşük seviyelere indirilmesine engel olmuştur. Öte yandan, 2015 yılının ikinci yarısında dış finansal piyasalardaki belirsizlikler ve yurt içinde yaşanan siyasi gelişmeler nedeniyle Türk Lirasında değer kayıpları gerçekleşmiştir. TCMB, Türk Lirasının oynaklığında yaşanan bu artışa karşı olarak Türk Lirası cinsi fonlamanın maliyetini artırıcı ve piyasaya döviz likiditesi sağlayıcı adımlar atmıştır.

0

2

4

6

8

10

12

14

%

Yıllık Enflasyon Hedefle Uyumlu Patika Belirsizlik Aralığı

Kaynak:TCMB,TÜİK

2015yılının ilk ikiayındaTCMB,çekirdekenflasyongöstergelerindekiolumlugörünüm nedeniyle politika faizinde ölçülü indirimler gerçekleştirmiştir. Ancak,finansal piyasalarda yaşanan dalgalanma ve gıda fiyatlarındaki olumsuz görünümenflasyonailişkinbeklentileriolumsuzyöndeetkilemişvepolitikafaizinindahadüşükseviyelereindirilmesineengelolmuştur.Öteyandan,2015yılınınikinciyarısındadışfinansalpiyasalardakibelirsizliklerveyurtiçindeyaşanansiyasigelişmelernedeniyleTürk Lirasında değer kayıpları gerçekleşmiştir. TCMB, Türk Lirasının oynaklığındayaşanan bu artışa karşı olarak Türk Lirası cinsi fonlamanın maliyetini artırıcı vepiyasayadövizlikiditesisağlayıcıadımlaratmıştır.

TCMB,18Ağustos2015tarihindekiduyurusundaönümüzdekidönemdeküreseldüzeydeparapolitikalarındayaşanmasınıbeklediğinormalleşmesürecindeatacağıadımlara yönelik açıklamalarda bulunmuştur. Bu doğrultuda, TCMB para politikasıuygulamasında sadeleştirmeye gideceğini açıklarken; piyasadaki döviz likiditesinidengelemek,bankacılıksektörününpasifvadesiniuzatmakvearacılıkmaliyetlerinidüşürmekamaçlarınayöneliktedbirleruygulayacağınıbelirtmiştir.

GRAFİK: 6- Merkez Bankası Faiz Oranları

TCMBFaizOranları TCMBOrtalamaFonlamaFaizi

-

55

TCMB, 18 Ağustos 2015 tarihindeki duyurusunda önümüzdeki dönemde küresel düzeyde para politikalarında yaşanmasını beklediği normalleşme sürecinde atacağı adımlara yönelik açıklamalarda bulunmuştur. Bu doğrultuda, TCMB para politikası uygulamasında sadeleştirmeye gideceğini açıklarken; piyasadaki döviz likiditesini dengelemek, bankacılık sektörünün pasif vadesini uzatmak ve aracılık maliyetlerini düşürmek amaçlarına yönelik tedbirler uygulayacağını belirtmiştir.


TCMB Faiz Oranları TCMB Ortalama Fonlama Faizi

TCMB, ihracat reeskont kredisi uygulamasının ihracatın desteklenmesinde ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesinde katkısını göz önünde bulundurarak, 2015 yılı Ocak ayında mevcut kredi limitini 2 milyar ABD doları artırarak 17 milyar ABD dolarına çıkarmıştır. İhracat reeskont kredileri yoluyla; Merkez Bankası döviz rezervlerine 2014 yılında 13 milyar ABD doları, 2015 yılında ise 15,2 milyar ABD doları katkı sağlanmıştır.

TABLO I: 24- Merkez Bankası Döviz Müdahale ve İhaleleri (Milyon ABD Doları)

Yıl

İhracat Reeskont Kredileri

Döviz Alım İhaleleri

Döviz Satım İhaleleri

Döviz Alım Müdahaleleri

Döviz Satım Müdahaleleri

Enerji İthalatçısı KİT’lere

Döviz Satışı

Toplam Net Döviz Alımları

2002 25 795 - 16 12 - 824

2003 34 5 652 - 4 229 - - 9 915

2004 27 4 104 - 1 283 9 - 5 405

2005 25 7 442 - 14 565 - - 22 032

2006 4 4 296 1 000 5 441 2 105 - 6 636

2007 2 9 906 - - - - 9 908

2008 5 7 584 100 - - - 7 489

2009 1 040 4 314 900 - - - 4 454

2010 1 104 14 865 - - - - 15 969

2

4

6

8

10

12TCMB Faiz Koridoru BİST Rep

0

20

40

60

80

100

120 Toplam Bakiye (Milyar TL)

Ortalama Fonlama Maliyeti (Sağ Eksen)

-

55

TCMB, 18 Ağustos 2015 tarihindeki duyurusunda önümüzdeki dönemde küresel düzeyde para politikalarında yaşanmasını beklediği normalleşme sürecinde atacağı adımlara yönelik açıklamalarda bulunmuştur. Bu doğrultuda, TCMB para politikası uygulamasında sadeleştirmeye gideceğini açıklarken; piyasadaki döviz likiditesini dengelemek, bankacılık sektörünün pasif vadesini uzatmak ve aracılık maliyetlerini düşürmek amaçlarına yönelik tedbirler uygulayacağını belirtmiştir.


TCMB Faiz Oranları TCMB Ortalama Fonlama Faizi

TCMB, ihracat reeskont kredisi uygulamasının ihracatın desteklenmesinde ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesinde katkısını göz önünde bulundurarak, 2015 yılı Ocak ayında mevcut kredi limitini 2 milyar ABD doları artırarak 17 milyar ABD dolarına çıkarmıştır. İhracat reeskont kredileri yoluyla; Merkez Bankası döviz rezervlerine 2014 yılında 13 milyar ABD doları, 2015 yılında ise 15,2 milyar ABD doları katkı sağlanmıştır.

TABLO I: 24- Merkez Bankası Döviz Müdahale ve İhaleleri (Milyon ABD Doları)

Yıl

İhracat Reeskont Kredileri






Döviz Satışı


2002 25 795 - 16 12 - 824

2003 34 5 652 - 4 229 - - 9 915

2004 27 4 104 - 1 283 9 - 5 405

2005 25 7 442 - 14 565 - - 22 032

2006 4 4 296 1 000 5 441 2 105 - 6 636

2007 2 9 906 - - - - 9 908

2008 5 7 584 100 - - - 7 489

2009 1 040 4 314 900 - - - 4 454

2010 1 104 14 865 - - - - 15 969

2

4

6

8

10

12TCMB Faiz Koridoru BİST Rep

0

20

40

60

80

100

120 Toplam Bakiye (Milyar TL)

Ortalama Fonlama Maliyeti (Sağ Eksen)

TCMB, ihracat reeskont kredisi uygulamasının ihracatındesteklenmesindevedövizrezervleriningüçlendirilmesindekatkısınıgözönündebulundurarak,2015yılıOcakayındamevcutkredilimitini2milyarABDdolarıartırarak17milyarABDdolarınaçıkarmıştır.İhracatreeskontkredileriyoluyla;MerkezBankasıdövizrezervlerine2014yılında13milyarABDdoları,2015yılındaise15,2milyarABDdolarıkatkısağlanmıştır.

Sayfa : 39

TABLO I: 25- Merkez Bankası Döviz Müdahale ve İhaleleri (MilyonABDDoları)

Yılİhracat

Reeskont Kredileri






Döviz Satışı


2002 25 795 - 16 12 - 824

2003 34 5652 - 4229 - - 9915

2004 27 4104 - 1283 9 - 5405

2005 25 7442 - 14565 - - 22032

2006 4 4296 1 000 5441 2 105 - 6636

2007 2 9906 - - - - 9908

2008 5 7584 100 - - - 7489

2009 1040 4314 900 - - - 4454

2010 1104 14865 - - - - 15969

2011 1920 6450 11 210 - 2390 - -5230

2012 8295 - 1450 - 1006 - -5839

2013 12664 - 17610 - - - -4949

2014 12999 - 10439 - 3151 1321 -1912

2015 15182 - 12346 - - 10 505 -7669

Kaynak:TCMB

Merkez Bankasının altın hariç brüt döviz rezervi 2015 yılında 15,1 milyarABD doları azalışla 01 Ocak 2016 tarihi itibarıyla 92,9 milyar ABD doları olarakgerçekleşmiştir. Rezervlerdeki azalışı etkileyen kalemlerin başında 6,2milyar ABDdoları ileHazineMüsteşarlığı’naait işlemlerinnetetkisi (özelleştirmegelirleri, netkrediödemeleri,diğerödemeler)ve7,7milyarABDdolarıileağırlıklıolarakMerkezBankası tarafındanyapılandöviz satışları, ihracat reeskontkredilerveyükümlülüktaraflıdiğerdeğişimlerinnetetkisigelmektedir.Sonyıllardaetkinleştirilenvelimitleriönemli miktarda artırılan ihracat reeskont kredileri uygulaması döviz rezervlerine15,2milyarABDdolarıkatkıdabulunurken,MerkezBankası2015yılındatoplamda22,9milyarABDdolarıtutarındadövizsatımıgerçekleştirmiştir.

2015yılındaMerkezBankasınetdışvarlıklarıABDdolarıcinsindenazalırkenTLcinsindenartışkaydetmiştir.Sözkonusudönemdenetdışvarlıklarkalemiyaklaşık28,3milyarTLartarak316,9milyarTLolarakgerçekleşmiştir.Aynıdönemde,netiçvarlıklarkalemide15,9milyarTLazalarak-33,5milyarTLolmuştur.MerkezBankasınıntemelyükümlülükkalemlerindenolanemisyonhacmiyüzde14,4oranındaartarak103MilyarTL’yeyükselmiştir.AynıdönemdeAçıkPiyasaİşlemlerikalemi%107artışgöstererek95,4MilyarTL’yeulaşmıştır.BugelişmelersonucundaMerkezBankasıParası,2014yılısonunda74,2milyarTLiken2015yılısonunda49,1milyarTLolarakgerçekleşmiştir.

M1,M2veM3paraarzları,Eylül2015itibarıyla2014yılısonunagöresırasıylayüzde23,8,yüzde17,4veyüzde15,9oranlarındaartmıştır.M1paraarzındakiartışta,TLcinsindenvadesizmevduatlardakiartışetkiliolmuştur.M2paraarzındakaydedilenartışta ise M1 para arzındaki ve vadeli TL mevduatlarındaki yükseliş belirleyiciolmuştur.

Sayfa : 40

TABLO I: 26- Parasal Büyüklükler ve Merkez Bankası Bilançosu Seçilmiş Kalemleri2014 2015

Aralık Mart Haziran Eylül Aralık

(Milyon TL)

Para Arzları

M1 251992 261936 285907 322379 311999

M2 1018546 1071698 1129259 1219087 1195803

M3 1063151 1119729 1174749 1263157 1231810

(Milyon TL)

Net Dış Varlıklar 288641 309164 315875 359517 316949

Net İç Varlıklar -17 520 -29463 -26136 -37361 -33446

DİBSPortföyü 9217 9437 8033 8544 8957

Değerleme Hesabı -22857 -30930 -32033 -42185 -32652

Merkez Bankası Parası (A+B) 74150 62338 61289 55453 49069

A. Rezerv Para 107 221 106151 113533 130249 122350

Emisyon 85118 90526 96033 109738 103042

BankalarMevduatı 21595 15084 16913 19855 18799

B.Diğer Merkez Bankası Parası -33071 -43813 -52244 -74796 -73281

Açık Piyasa İşlemleri -46422 -60782 -79337 -89096 -95449

KamuMevduatı 13351 16969 27093 14300 22168

(Milyon ABD Doları)

Net Döviz Pozisyonu 39532 35170 32546 30145 28380

NetDışVarlıklar 124473 118445 117588 118135 109008

NetRezervler 106502 100883 100479 101312 92547

KMDTHveSDMH(-) 2 521 2140 2004 1574 1341

İçDövizYükümlülükleri 84942 83275 85043 87636 80628

DövizOlarakTakipEdilenKamuMevduatı 3056 1464 3198 1963 1296

BankalarınDövizMevduatı 81885 81811 81845 85673 79332

Kaynak:TCMBNot:Altkalemlerintamamıgösterilmediğiiçintoplamlartutmayabilir.VerilerayınsonCumagünüitibarıyladır.


Para politikası, finansal istikrarı da gözetecek şekilde enflasyon hedeflemesiçerçevesindeyürütülecektir.Bukapsamda,MerkezBankasıtarafından2016yılıiçinenflasyonhedefiyüzde5olarakaçıklanmıştır.Enflasyonun2016yılısonundayüzde7,5oranındagerçekleşeceğitahminedilmektedir.

1.2.5. MALİ PİYASALAR

a) Mevcut Durum

2014yılısonuitibarıylafinanssektörününtoplamaktifbüyüklüğü,biröncekiyılagöreTLbazındayüzde15,5oranındaartarak2,2trilyonTL;ABDdolarıbazındayüzde6oranındaartarak960milyarABDdolarıseviyesindegerçekleşmiştir.2013yılındayüzde122,9olanfinanssektörününaktifbüyüklüğününGSYH’yaoranı,2014yılındayüzde127,4’eyükselmiştir.

Sayfa : 41TA

BLO

I:

27-

Fina

nsal

Sek

tör

Kur

uluş

ları

na D

air

Baz

ı Gös

terg

eler

A

ktif

Büy

üklü

k (1

) A

ktif

Büy

üklü

k (1

)Se

ktör

Pay

ı G

SYH

‘ya

Ora

n K

urul

uş S

ayıs

ı(M

ilyar

TL)

(Mily

ar A

BD

Dol

arı)

(Yüz

de)

(Yüz

de)

20

1320

1420

15(2

)20

1320

1420

15(2

)20

1320

1420

15(2

)20

1320

1420

15(2

)20

1320

1420

15(2

)

Ban

kala

r1

732,

41

994,

32

223,

281

4,4

859,

983

3,0

89,9

89,6

89,9

110,

511

4,1

121,

249

5152

MevduatBankaları

1566,2

1805,4

2 01

0,5

736,

377

8,5

753,

781,3

81,1

81,3

99,9

103,3

109,6

3234

34

KalkınmaveYatırımBankaları

70,1

84,6

97,1

33,0

36,5

36,2

3,6

3,8

3,9

4,5

4,8

5,3

1313

13

KatılımBankaları

96,1

104,3

115,

545

,044

,943

,15,

04,7

4,7

6,1

6,0

6,3

44

5

Sigo

rta

ve E

mek

lilik

64,3

81,0

88,6

30,1

34,9

33,0

3,3

3,6

3,6

4,1

4,6

4,8

6767

-

HayatDışı

24,3

28,2

30,7

11,4

12,2

11,4

1,3

1,3

1,2

1,6

1,6

1,7

3940

-

Hayat-Emeklilik

38,1

50,8

55,7

17,9

21,9

20,7

2,0

2,3

2,3

2,4

2,9

3,0

2625

-

Reasürans

1,8

2,0

2,2

0,9

0,9

0,8

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

22

-

Fina

nsal

Kir

alam

a Şi

rket

leri

28,5

32,6

37,9

13,3

14,0

14,1

1,5

1,5

1,5

1,8

1,9

2,1

3330

29

Fakt

orin

g Şi

rket

leri

21,8

26,5

27,5

10,2

11,4

10,3

1,1

1,2

1,1

1,4

1,5

1,5

7677

73

Fina

nsm

an Ş

irke

tler

i16

,020

,323

,17,

58,

78,

60,

80,

90,

91,

01,

21,

313

1213

Var

lık Y

önet

im Ş

irke

tler

i1,

9-

- 0,

90,

00,

00,

10,

00,

00,

10,

00,

011

- -

Yet

kili

Müe

sses

eler

1,1

1,3

- 0,

50,

6-

0,1

0,1

0,0

0,1

0,1

0,0

750

745

-

Ara

cı K

urum

lar

11,4

14,0

14,9

5,3

6,0

5,6

0,6

0,6

0,6

0,7

0,8

0,8

100

9796

Yat

ırım

Ort

aklık

ları

(3)

19,1

22,4

22,8

9,0

9,7

8,5

1,0

1,0

0,9

1,2

1,3

1,2

4946

46

GayrimenkulYatırımOrtaklıkları

18,6

22,0

22,3

8,7

9,5

8,3

1,0

1,0

0,9

1,2

1,3

1,2

3031

31

Men

kul K

ıym

et Y

atır

ım F

onla

rı30

,133

,332

,814

,114

,412

,21,

61,

51,

31,

91,

91,

852

248

237

4

Atipi

1,8

1,9

1,6

0,9

0,8

0,6

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

136

133

115

Btipi

28,2

31,4

31,2

13,2

13,6

11,6

1,5

1,4

1,3

1,8

1,8

1,7

386

349

259

Yab

ancı

Yat

ırım

Fon

ları

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

4141

42

Topl

am1

926,

52

225,

72

470,

990

5,3

959,

792

5,2

100,

010

0,0

100,

012

2,9

127,

413

4,7

920(

4)86

2(4)

-

Kaynak:BDDK,SPK,HazineMüsteşarlığı,TSPB,EmeklilikGözetimMerkezi

(1)Gayrimenkulyatırımortaklıkları,menkulkıymetyatırımfonları,yabancıyatırımfonlarıiçinportföydeğerikullanılmıştır.

(2)Haziranayıitibarıyladır.

(3)Girişimsermayesiyatırımortaklıklarınınportföytablosuhazırlamayükümlülüğübulunmadığındanverilergirişimsermayesiyatırımortaklıklarınınnetaktifdeğeriniiçermemektedir.

(4)Yetkilimüessesehariçkuruluşsayısıverilmektedir.

Sayfa : 42

Bankacılık

Türkbankacılıksektörü2015yılındabüyümesinisürdürmüştür.Yapılanstrestestleri, bankacılık sektörünün güçlü sermaye yapısı vemevcut risklilik düzeyiyleşiddetlimakroekonomikşoklarakarşıdayanıklıolduğunugöstermiştir.

2015yılıEylülayıitibarıylafaaliyetgösteren52adetbankanın34’ümevduatbankası, 13’ü kalkınma ve yatırım bankası ve 5’i katılım bankasıdır. Söz konusudönemdeTürkbankacılıksektörününaktifbüyüklüğübiröncekiyılınaynıdöneminegöreTLbazındayüzde24,2oranındaartarak2,4trilyonTL;ABDdolarıbazındaiseyüzde6,5oranındaazalarak795milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.

2014 yılında Türkiye’de kurulu iki yabancı mevduat bankasına faaliyet izniverilmiştir.2015yılıEylülayıitibarıylaisebiradetkamusermayelikatılımbankasınafaaliyetiznivebiradetkamusermayelikatılımbankasınakuruluşizniverilirken,biradetözelsermayelikatılımbankasınıntemettühariçortaklıkhaklarıileyönetimvedenetimiTMSF’yedevredilmiştir.

TABLO I: 28- Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri (1)

Eylül

2013 2014 2014 2015

Temel Büyüklükler

AktifBüyüklüğü(MilyarTL) 1732 1994 1930 2396

AktifBüyüklüğü(MilyarABDDoları) 814 860 850 795

Krediler(MilyarTL) 1047 1241 1187 1482

Mevduat(MilyarTL) 946 1053 1 020 1269

BankaSayısı 49 51 51 52

ŞubeSayısı 11986 12 210 12231 12329

PersonelSayısı(Binkişi) 214 217 216 218

Performans

NetDönemKârı(MilyonTL) 24664 24610 18659 18755

VergiÖncesiAktifKârlılığı(Yüzde) 2,0 1,7 1,3 1,1

VergiSonrasıÖzkaynakKârlılığı(Yüzde) 14,2 12,3 9,4 7,0

Kredi/Mevduat(Yüzde) 110,7 117,9 116,4 116,7

Mevduat/ToplamAktifler(Yüzde) 54,6 52,8 52,9 53,0

Kredi/ToplamAktifler(Yüzde) 60,5 62,2 61,5 61,8

Riskler

SermayeYeterliliğiRasyosu(Yüzde) 15,3 16,3 15,9 14,6

YabancıParaNetGenelPozisyonu(MilyonTL) -1245 -6013 -5287 -3741

TahsiliGecikmişAlacaklar(TGA)(Brüt)/BrütKrediler(Yüzde) 2,7 2,8 2,9 2,9

TGA(Net)/Krediler(Yüzde) 0,7 0,8 0,8 0,8

MenkulDeğerlerCüzdanı/ToplamAktifler(Yüzde) 16,6 15,1 15,4 13,4

Kaynak:BDDK(1) Katılım bankalarını da içeren bankacılık sektörü verileri kullanılmış olup mevduat kalemine katılımbankalarınezdindekiözelcarihesaplarvekatılımhesaplarıdadâhiledilmiştir.

Sayfa : 43

2015yılıEylülayıitibarıylasektördekibankalarınaktifpaylarısermayesahipliğiaçısındandeğerlendirildiğinde,yerliözelsermayelibankalarınpayıazalırkenkamubankalarının ve yabancı sermayeli bankaların paylarında artış görülmektedir.Sektörün toplam aktifleri içerisinde kamu bankalarının payı yüzde 31,6, yerliözel sermayeli bankaların payı yüzde 48,8 ve yabancı sermayeli bankaların payıyüzde 19,6 olarak gerçekleşmiştir. Sektördeki bankalar fonksiyonları itibarıyladeğerlendirildiğinde2015yılıEylülayıitibarıylabiröncekiyılınaynıdöneminegöremevduatbankalarınınağırlığıdevamederken,katılımbankalarınınpayınınazaldığıvekalkınmaveyatırımbankalarınınpayınınisearttığıgözlenmektedir.Bunagöre,mevduatbankalarınınpayıyüzde90,4,katılımbankalarınınpayıyüzde5,1,kalkınmaveyatırımbankalarınınpayıyüzde4,5olmuştur.

Cariaçığıkontrolaltındatutmak,kaynaklarıtüketimyerineüretkenyatırımlarayönlendirmek ve finansal sistemdeki riskleri azaltmak amacıyla 2013 yılı sonundatüketicikredileriartışınısınırlamayayönelikalınanmakroihtiyatitedbirlerinetkileri2015yılındagörülmeyedevametmiştir.Nitekimtüketicikredilerinintoplamkredileriçindekipayıazalmaeğiliminisürdürmüşvesonbiryıllıkdönemde3,5puanlıkdüşüşle2015yılıEylülayıitibarıylayüzde25,7’yegerilemiştir.Sözkonusudönemdetüketicikredilerininyıllıkartışhızıyüzde9,7ikenbuoranKOBİkredilerindeyüzde21,2,ticarikredilerdeiseyüzde31olmuştur.

Ağırlıklı olarak kamu borçlanma senetlerinden oluşan menkul kıymetlerportföyünün toplam aktifler içindeki payı, Basel II düzenlemelerinin yürürlüğegirmesiylebankaların yabancı paramenkul değerlerini azaltmak istemesi vedahakârlı olan kredilere ağırlık vermesinin etkisiyle düşüş eğilimini sürdürmüştür. Sözkonusupay,2015yılıEylülayıitibarıylabankacılıksektörününgeneliiçinyüzde13,4seviyesindegerçekleşmiştir.

Bankacılıksektörününenönemlifonkaynağıdurumundakimevduatın,toplampasifler içerisindekipayı2015yılındaönemlibirdeğişimgöstermemişve2015yılıEylülayı itibarıylayüzde53olarakgerçekleşmiştir.Bununlabirlikte,TL’dekideğerkaybının da etkisiyle yabancı para cinsindenmevduatın toplammevduat içindekipayı2015yılıEylülayıitibarıylabiröncekiyılınaynıdöneminegöre5,6puanartarakyüzde 44,6’ya yükselmiştir. Kur etkisinin bankalara olan yabancı para cinsindenborçları artırması nedeniyle bankalara borçlar kaleminin pasifler içerisindeki payıaynıdönemdebiröncekiyılınaynıdöneminegöre1,1puanartarakyüzde15,7’yeyükselmiştir.Bankalarınrepoişlemlerindensağladığıfonlarıntoplamyükümlülükleriçindekipayı2015yılındaazalışeğiliminegirerek2015yılıEylülayıitibarıylayüzde6,3olarakgerçekleşmiştir.Sektörünpasifvadesininuzamasınakatkısağlayanmenkulkıymetihraçlarınınbankalarınfonkaynaklarıiçindekipayı,2011-2014dönemindekiartış trendinin sonrasında 2015 yılında ortalama yüzde 4,5 oranında yatay seyirizlemiştir.

BaselIIkurallarınagöreyüzde8olan,BDDKuygulamasınagöreiseyüzde12olarakbelirlenensermayeyeterlilikrasyosu(SYR),2015yılıEylülayıitibarıylageçenyılınaynıdöneminegöre1,3puandüşerekyüzde14,6olarakgerçekleşmiştir.Sözkonusurasyofonksiyonelgruplaritibarıylamevduatbankalarıiçinyüzde14,1,katılımbankalarıiçinyüzde14,3,kalkınmaveyatırımbankalarıiçinyüzde27,1seviyesindegerçekleşmiştir.BankalarsahiplikdurumlarınagöreayrımatabitutulduğundaSYR,özelbankalar,kamubankalarıveyabancısermayelibankalariçinsırasıylayüzde13,6,yüzde16veyüzde14,7’dir.SYR’dekisüregelendüşüşte,bankacılıksektörüneyönelikdüzenlemelerinvesondönemlerdekikurartışınınetkisiolduğudeğerlendirilmektedir.

Sayfa : 44

Basel standartlarına tam uyumun sağlanması amacıyla, özellikle AvrupaBirliği Düzenleme Tutarlılığı Değerlendirme Programı (RCAP) raporunda yer alanhususlardikkatealınarakbankacılıksektörüneyönelikmevcutdüzenlemelergözdengeçirilmiştir.Sözkonusugözdengeçirmeçalışmalarıkapsamında;baştaözkaynaklar,sermayeyeterliliğininölçülmesivedeğerlendirilmesi, içsistemlerve içselsermayeyeterliliği değerlendirme süreci ve kredi riski azaltım teknikleri olmak üzere çoksayıdayenidüzenlemevedüzenlemedeğişikliği taslağıhazırlanmıştır.Sözkonusutaslaklar2015yılıTemmuzayında,bunlaraparalelolarakhazırlanan iyiuygulamarehberleriiseEkimayıiçerisindekamuoyununbilgisinesunulmuştur.

Bankalarcafinansal tüketicilerdentahsiledilenücretvekomisyonlarayönelikolarak son yıllarda kamuoyunun gündeminde önemli yer tutan şikâyetlere çözümbulmak amacıyla hazırlanan Finansal Tüketicilerden Faiz Dışında Alınacak Ücret,Komisyon ve Masraflara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 03/10/2014tarihliResmiGazetedeyayımlanarakyürürlüğegirmiştir.Yönetmelikletemelolarakfinansaltüketicilerdentahsiledilebilecekücret,komisyonvebenzerimasrafkalemlerisınırlandırılmış,yenibirücrettesisedilebilmesiBDDK’nınizninetabikılınmış,ücrettalep edilebilecek her ürün ve hizmet için finansal tüketicinin ayrı ayrı onayınınalınmasızorunluhalegetirilmiştir.

22/10/2014tarihliResmiGazetedeyayımlananyönetmelikdeğişikliğiyle,2014yılı Şubat ayındauygulamayagirmiş bulunankuyumharcamaları üzerindeki kredikartına taksit yasağı, kayıtdışılık,haksız rekabet ve ticarethacmindedaralmagibiolasıolumsuzetkilerigözönünealınarakkaldırılmış,bahsekonuişlemlerindörtaylıktaksitsınırlamasınatabiolmasıhükmebağlanmıştır.

İstanbul’unfaizsizfinansalanındabirmerkezolmapotansiyelinigüçlendirmekamacıylaOnuncu Kalkınma Planı (2014-2018) kapsamında yer alan İFMÖncelikliDönüşüm Programı altında “Katılım Bankacılığı ve Faizsiz Finans SistemininGeliştirilmesi” başlıklı bir bileşen yer almıştır. Söz konusu bileşene ilişkin olarakyürütülmesiöngörüleneylemler,

•Faizsizfinanssistemineyönelikmevcutalgınıniyileştirilmesi,

• Faizsiz finans alanına ilişkin insan kaynağının geliştirilmesi ve literatürünzenginleştirilmesi,

•Faizsizfinanssistemininkurumsalyapısınınvehukukialtyapısınıngeliştirilmesi,

•Faizsizfinansürünvehizmetçeşitliliğininartırılması

politikalarıaltındayeralmaktaolupYüksekPlanlamaKurulunun2015/3sayılıKararı ile bu bileşen altındaki toplam 31 eylemin hayata geçirilmesine yönelikçalışmalarabaşlanmıştır.

Sermaye Piyasası

2015 yılı Ekim ayı itibarıyla, 2014 yılı sonuna göre Borsa İstanbul’da işlemgörenşirketsayısı2adetazalarak423olarakgerçekleşmiştir.AynıdönemdeBorsaİstanbul’da işlem gören şirketlerin halka açık kısmının piyasa değeri yüzde 2,8oranında azalarak 240,2 milyar TL’ye gerilemiştir. Şirketlerin piyasa değerindekigerilemeye paralel olarak piyasa kapitalizasyonunun GSYH’ya oranı ise 2015 yılıEylül ayında 2014 yılı sonuna göre 6,2 puan azalarak yüzde 29,7 seviyesindegerçekleşmiştir. 2014 yılı sonunda yüzde 63,8 seviyesinde olan Borsa İstanbulşirketlerininpiyasadeğeribazındahalkaaçıkhisselerindekiyabancıpayıise2015yılıEkimayındayüzde65,3seviyesineyükselmiştir.

Sayfa : 45

TABLO I: 29- Sermaye Piyasalarına İlişkin Göstergeler 2012 2013 2014 2015-10

KurulKaydındakiŞirketler(Adet) 600 608 582 524

BorsaİstanbulŞirketleri(Adet) 404 424 425 423

BorsaDışıKurulKaydındakiŞirketler(Adet) 196 184 157 101

PiyasaDeğeri(HalkaAçıkKısım,MilyonTL) 212296 194093 247173 240199

YabancıPayı(HalkaAçıkKısım,Yüzde) 65,8 62,5 63,8 65,3

PiyasaKapitalizasyonu(MilyonTL) 552897 505914 627365 598688

PiyasaKapitalizasyonu/GSYH(Yüzde)(1) 39,0 32,3 35,9 29,7

AracıKuruluşlar(Adet) 141 141 140 140

AracıKurumlar(Adet) 100 100 97 96

Bankalar(Adet) 41 41 43 44

MenkulKıymetYatırımFonları(Adet) 592 522 482 394

PortföyDeğeri(MilyonTL) 30688 30083 33315 39231

BireyselEmeklilikFonları(Adet) 176 237 246 248


YabancıYatırımFonları(Adet) 41 41 41 42


MenkulKıymetYatırımOrtaklıkları(Adet) 18 13 9 9

NetAktifDeğer(MilyonTL) 721 492 449 441

GayrimenkulYatırımOrtaklıkları(Adet) 25 30 31 31


GirişimSermayesiYatırımOrtaklıkları(Adet) 5 6 6 6

PortföyYönetimŞirketleri(Adet) 35 40 40 47

YönettikleriPortföyBüyüklüğü(MilyonTL) 56369 64919 81867 99074

BağımsızDenetimŞirketleri(Adet) 92 93 92 95

GayrimenkulDeğerlemeŞirketleri(Adet) 123 128 130 132

DerecelendirmeKuruluşları(Adet) 10 10 10 10

Hisse Senedi Hariç Özel Sektör Menkul Kıymetleri(MilyonTL)

29772 38873 47743 48739

Kaynak:SPK,TÜİK (1)2015yılıverileriEylülayıitibarıyladır.

2015 yılı Ekim ayı itibarıyla 2014 yılı sonuna göre menkul kıymet yatırımfonlarınınportföydeğeriyüzde17,8oranındaartışla39,2milyarTL’yeyükselmiştir.Aynıdönemdeportföyyönetimşirketlerininyönettikleriportföybüyüklüğüyüzde21oranındaartışla99,1milyarTL’yeulaşmıştır.

2015 yılında bireysel emeklilik fonlarının portföy değerinde geçmiş yıllardagörülenartışeğilimidevametmişveEkimayıitibarıyla2014yılısonunagöreyüzde22,3oranındaartışla46,2milyarTL’yeyükselmiştir.Sonyıllardaönemliölçüdeartangayrimenkul yatırım ortaklıklarının portföy değeri ise 2015 yılı Ekim ayı itibarıyla2014yılı sonunagöreyüzde6,7oranındaazalarak20,5milyarTL’yegerilemiştir.Menkulkıymetyatırımortaklıklarınetaktifdeğeriveyabancıyatırımfonlarıportföydeğerlerindesonyıllardagörülenazalışeğilimi ise2015yılıEkimayı itibarıyladadevametmiştir.

Sayfa : 46

2010yılındanitibarenhızlıbirartışgösterenhissesenedihariçözelsektörmenkulkıymetstokunda2015yılıEkimayıitibarıylasınırlıdaolsaartışgerçekleşmiştir.2014yılısonunda47,7milyarTLseviyesindeolanbustok,2015yılıEkimayıitibarıyla48,7milyarTLseviyesineyükselmiştir.Bustokunenbüyükbölümübankabonosuveözelsektörtahvillerindenoluşmaktadır.

TABLO I: 30- Sermaye Piyasası Hacmi(MilyonTL)

Ekim

2013 2014 2014 2015 Borçlanma Araçları Piyasası

KesinAlım-SatımPazarıİşlemHacmi 404223 319951 265076 209588

Repo-TersRepoPazarıİşlemHacmi 3128647 2795342 2306228 2510565

Pay PiyasasıİşlemHacmi(1) 816858 872931 692049 841568

BirincilHalkaArzHasılatToplamı 1375 714 130 67

Takasbank Borsa Para Piyasası

İşlemHacmi 233997 234764 178185 180849

Ödünç Pay Senedi PiyasasıİşlemHacmi 3023 6296 4727 4739

Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası

AltınTLİşlemHacmi 2326 1699 1245 932

AltınDolarİşlemHacmi(MilyonABDDoları) 18350 8761 5718 7872

AltınEuroİşlemHacmi(MilyonEuro) 73 15 15 2

AltınİşlemHacmi(Ton) 438 239 154 216

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (2)İşlemHacmi 559120 435722 357070 472494

İşlemHacmi(BinAdet) 53173 59452 49489 73623

DönemSonuAçıkPozisyon(Adet) 427501 552406 640839 1095751

Kaynak:BorsaİstanbulA.Ş.,VOB,Takasbank(1)GelişenİşletmelerPiyasasıveSerbestİşlemPlatformuişlemhacimlerinideiçermektedir.(2)2013yılıverilerihemTemmuzayınakadarolanVOBverilerinihemdeBorsaİstanbulbünyesindeyeralanVadeliİşlemveOpsiyonPiyasasıverileriniiçermektedir.2014ve2015yılıverileriBorsaİstanbulverileridir.

2015yılınınilkonayında2014yılınınaynıdöneminegöreborçlanmaaraçlarıpiyasasında kesin alım-satım pazarı işlem hacmi yüzde 20,9 oranında azalırken,repo-tersrepopazarıişlemhacmiyüzde8,9oranındaartmıştır.Aynıdönemdepaypiyasasıişlemhacmiiseyüzde21,6ileönemlibirartışkaydetmiştir.

Sermayepiyasasınınderinliğiniartıranbirincilhalkaarztutarı2015yılınınilkonayındabiröncekiyılınaynıdöneminegöregerilemiştir.2014Ocak-Ekimdöneminde130milyonTL,2014yılının tamamında ise714milyonTLolanbirincil halkaarzhasılattoplamı,2015yılıOcak-Ekimdöneminde67milyonTLolarakgerçekleşmiştir.

2015yılınınilkonayındaTakasbankBorsaParaPiyasasıişlemhacmibiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde1,5oranındaartarak180,8milyarTL’yeyükselmiştir.Takasbank’ın merkezi karşı taraf olarak hizmet vermeye başlaması, işleme konupayların çeşitlendirilmesine ilişkin çalışmalar ve komisyon oranlarının azaltılmasıgibifaktörlerindeetkisiyle2014yılındabiröncekiyılagöreikikatınüzerindeartışgösterenÖdünçPaySenediPiyasasıişlemhacmi,2015yılınınilkonayındageçenyılınaynıdönemindekiseviyesinikorumuştur.

Sayfa : 47

İşlemhacmininçokbüyükbirbölümüaltınpiyasasındagerçekleşenKıymetliMadenlerveKıymetliTaşlarPiyasasındaaltınTLişlemhacmiyüzde25,2oranındagerilerken,altındolarişlemhacmiyüzde37,7oranındaartmıştır.BudönemdealtınTL işlemhacmi0,9milyarTL,altındolar işlemhacmi ise7,9milyardolarolarakgerçekleşmiştir. Ton bazında altının toplam işlem hacmi ise aynı dönemde 154tondan216tonayükselmiştir.

2014 yılının ilk on ayında Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası(VİOP)işlemhacmibiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde32,3oranındaartarak472,5milyarTL’yeyükselmiştir.

2014yılıEkimayından itibarensermayepiyasasıdüzenlemelerikapsamındagerçekleşenönemligelişmeleraşağıdasıralanmaktadır:

• 19/10/2014tarihindeBorsaİstanbulA.Ş.BorsacılıkFaaliyetlerineİlişkinEsaslarYönetmeliğiyayımlanmıştır.

• 19/10/2014tarihindeBorsaİstanbulA.Ş.KıymetliMadenlerveKıymetliTaşlarileİlgiliBorsacılıkFaaliyetlerineİlişkinEsaslarYönetmeliğiyayımlanmıştır.

• 14/11/2014 tarihindeBorsa İstanbulAnonimŞirketi’ninHazineMülkiyetindeBulunanPaylarınınHalkaArzEdilmesineDairKararınyürürlüğekonulmasınailişkin2014/6747sayılıBakanlarKuruluKararıyayımlanmıştır.

• 20/11/2014 tarihli Resmi Gazetede 6570 sayılı İstanbul Tahkim MerkeziKanunu yayımlanmıştır.Uyuşmazlıkların tahkimveya alternatif uyuşmazlık çözümyöntemleriyle çözülebilmesini amaçlayan Kanunun İFM Projesine önemli ölçüdekatkı sağlaması beklenmektedir. Söz konusu Kanun 2015 yılı başından itibarenyürürlüğegirmiştir.

• 27/02/2015tarihindeYatırımcıTazminMerkeziYönetmeliğiyayımlanmıştır.

• 07/04/2015tarihindeyayımlanan6637sayılıBazıKanunveKanunHükmündeKararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 8. maddesiyle nakdisermayeartırımınakurumlarvergisibakımındanavantajsağlanmıştır.30/06/2015tarihinde yayımlanan 2015/7910 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla ise 6637 sayılıKanunlabelirlenenkurumlarvergisimatrahındanindirimoranıbazıkriterleregörefarklılaştırılmıştır.

Bugelişmelerinyanısıra,kurumsalyatırımcıtabanınıngenişletilmesiamacınayönelik olarak Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu’nda 9 Ocak 2015tarihi itibarıyla işlem yapılmaya başlanmıştır. 2015 yılında ayrıca, Borsa İstanbulbünyesindeişlemgörenhissesenetleriveözelsektörborçlanmaaraçlarınayönelikpiyasayapıcılığısistemihayatageçirilmiştir.

2015 yılında Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören kira sertifikalarınınçeşitlendirilmesi amacıyla çalışmalar yürütülmüştür. Bu kapsamda, HazineMüsteşarlığı ve TCMB gibi kurumlarının üyesi veya ortağı olduğu uluslararasıkuruluş niteliğindeki yabancı ortaklıkların Türkiye’de sermayepiyasası aracı satışıgerçekleştirmelerininveyayurtdışındadahaönce ihraçettiklerisermayepiyasasıaraçlarının Borsa İstanbul’da işlem görebilmesini teşvik etmek amacıyla 22Ocak2015tarihinde“YabancıSermayePiyasasıAraçlarıveDepoSertifikalarıileYabancıYatırımFonuPaylarıTebliğindeDeğişiklikYapılmasınaDairTebliğ”yayımlanmıştır.Bunun yanında, Borsa İstanbul tarafından 9 Şubat 2015 tarihinden itibaren

Sayfa : 48

uluslararası finansal kuruluşlar ile merkez bankaları ve hükümetler tarafındanihraçedilenkirasertifikalarıiçinkotasyonücretlerialınmamaktadır.Ayrıca,merkeziyurtdışındabulunanortaklıklartarafındankirasertifikalarıihracıveyaçiftekotasyonuiçinödenecekkotasyonücretleri ileyurtiçiyerleşikşirketlertarafındanyurtdışındaihraçedilenkirasertifikalarınınçiftekotasyonuiçinödenecekkotasyonücretlerindeyüzde50indirimegidilmiştir.

Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik

2014yılısonuitibarıylaTürkiye’desigortacılıkvebireyselemekliliksektörlerindetoplam 63 şirket aktif olarak faaliyet göstermektedir. Aktif olan şirketlerden 38’ihayatdışı,19’uhayatveemeklilik,5’ihayatve1’idereasüransalanındafaaliyetgöstermektedir.Bunlaraekolaraksektörde,ruhsatsahibiolmaklabirliktefaaliyettebulunmayanveyafaaliyetidurdurulmuş2hayatdışı,1hayatsigortave1reasüransşirketibulunmaktadır.

Sigortacılıksektöründe2014yılında,direktprimüretimibiröncekiyılagörenominalolarakyüzde6,9oranındaartarak25,4milyarTLseviyesineulaşmıştır.2013yılındakaydedilenyüzde14,7oranındakireelartışınardından,reelbazdadirektprimüretimi,2014yılındayüzde1,5oranındaazalmıştır.Sözkonusuazalıştareelprimüretimiaçısındanhayatsigortalarındayaşananyüzde11,2oranındakigerilemeetkiliolmuş,öteyandanhayatdışısigortareelprimüretimindeyüzde0,1oranındaartışkaydedilmiştir.

Sigortalılığıngelişmişliğinedairbirgöstergeolansigortaşirketleri tarafındansigortalılara verilen teminat tutarı, 2014 yılında yüzde 21,8 oranında artışla 76,5trilyonTL’yeyükselerekGSYH’nın44katınaulaşmıştır.

Yabancı sermayenin sigortacılık sektörüne olan ilgisi, sektörün gelişmepotansiyelininyüksekolmasınedeniyledevametmektedir.Sigortacılık sektöründetoplamödenmişsermaye içindeyabancısermayeninpayı2014yılısonu itibarıylayüzde71,7olarakgerçekleşmiştir.2014yılısonuitibarıyla,sektördeyeralan63adetşirketin39’undayabancıortaklarınpayıyüzde50’ninüzerindedir.

Sayfa : 49

TABLO I: 31- Sigortacılık Sektörüne Ait Bazı Büyüklükler

2012 2013 2014 2015 (1)

Aktif Toplamı (Milyon TL) 52 599 64 264 81 019 88 597

HayatDışıŞirketler 18949 24301 28217 30657

Hayat/Emeklilik 31886 38115 50798 55718

ReasüransŞirketleri 1764 1847 2004 2 222

Sermayede Yabancı Payı (Yüzde) 68,9 71,9 71,7 72,0

HayatDışıŞirketler 66,3 73,2 74,3 74,0

Hayat/EmeklilikŞirketleri 74,1 69,0 65,1 66,0

Direkt Prim Üretimi (Milyon TL) 19 474 23 720 25 358 15 240

HayatDışıŞirketler 16796 20370 22130 12869

Hayat/Emeklilik 2678 3350 3228 2371

Performans (Milyon TL)

NetDönemKârı -123 1 252 1400 185

HayatDışıŞirketler -658 767 729 -284

Hayat/EmeklilikŞirketleri 436 462 659 428

ReasüransŞirketleri 98 23 11 41

NetKâr/ToplamAktif(Yüzde) -0,2 1,9 1,7 0,2

NetKâr/ÖzSermaye(Yüzde) -1,3 11,0 10,6 1,5

Teknik Göstergeler (Yüzde)

KonservasyonOranı(2)



TeknikKârlılık

HayatDışıŞirketler -3,5 4,1 4,7 1,2


DirektPrimArtışHızı


Hayat/EmeklilikŞirketleri 1,6 25,1 -3,6 1,2

Kaynak:HazineMüsteşarlığı(1)Haziranayıitibarıyladır.(2)BölüşmeliTreteleresasalınarakhesaplanmıştır.

Sigortacılık sektöründe 2014 yılında 1,4milyar TL kâr kaydedilmiştir. Hayatdışı sigorta şirketlerinin 729milyon TL’lik kârında kara araçları (kasko), kaza ileyangın vedoğal afetler branşlarında kaydedilen teknik kâr önemli rol oynamıştır.2014yılındahayatveemeklilikşirketleri659milyonTLvesektördefaaliyetgösterentekreasüransşirketide11milyonTLkâreldeetmiştir.

Sayfa : 50

TABLO I: 32- Bireysel Emeklilik Sistemi Göstergeleri

Katılımcı Sayısı KatılımcılarınFon Tutarı (1)

YatırımaYönlenen Tutar

Devlet Katkısı

Emekli Sayısı

KişiYıllık Artış

(Yüzde)

Milyon TL

Yıllık Artış

(Yüzde)

MilyonTL

Yıllık Artış

(Yüzde)

Milyon TL Kişi

2009 1987940 13,9 9097 42,8 6870 30,0 - 1898

2010 2281478 14,8 12 012 32,0 9221 34,2 - 2848

2011 2641843 15,8 14330 19,3 12029 30,4 - 3838

2012 3128130 18,4 20346 42,0 15741 30,9 - 5404

2013 4153055 32,8 25146 23,6 21456 36,3 1 152 7 577

2014 5092871 22,6 34793 38,4 27843 29,8 3019 15350

2015 (2) 6004152 17,9 42625 22,5 36170 29,9 4802 27387

Kaynak:EmeklilikGözetimMerkezi(1)2013yılıitibarıyladevletkatkısıhariçkatılımcılarınfontutarınıgöstermektedir.(2)25Aralık2015itibarıyladır.

2013yılıbaşındanitibarenyürürlüğegirendevletkatkısıuygulamasıylabirlikte,bireyselemeklilik sistemi toplam fonbüyüklüğü2014yılı sonundabiröncekiyılagöreyüzde38,4artışladevletkatkısıhariçolarak34,8milyarTL’ye,katılımcısayısıiseyüzde22,6artışla5milyon93binkişiyeulaşmıştır.2015yılındasistemegiren911binyenikatılımcıylabirlikte toplamkatılımcı sayısı6milyon4binkişiolarakgerçekleşmiştir.Sözkonusuyılınsonundatoplamfonbüyüklüğübiröncekiyılagöreyüzde22,5oranındaartışladevletkatkısıhariçolarak42,6milyarTL’yeulaşmıştır.Bireysel emeklilik sisteminden emekli olarak ayrılan kişilere, düzenli bir emeklilikgelirisağlamaküzereyıllıkgelirsigortasıürünlerininsunulmasıiçingereklimevzuatçalışmaları2015yılıiçerisindetamamlanmıştır.

BDDK Gözetimindeki Banka Dışı Finansal Kuruluşlar

2015 yılı Eylül ayı itibarıyla, 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring veFinansmanŞirketleriKanunukapsamındaTürkiye’defaaliyetgösterenşirketsayısı,finansal kiralama ve faktoring şirketi sayılarındaki azalmaya bağlı olarak 122’den112’yegerilemiştir.

ŞirketsayısındakiazalmayarağmensektörgenelindeBDDKgözetimindekibankadışıfinansalkuruluşlarınşubevepersonelsayılarıiletoplamaktiflerindekibüyümeeğilimidevametmiştir.2015yılıEylülayıitibarıylabiröncekiyılınaynıdöneminegörefinansalkiralamavefaktoringşirketlerininşubesayısındaartışyaşanırkenfinansmanşirketlerinin şube sayısındagerilemegörülmüştür. Söz konusudönemde, diğer ikialt sektörünaksine, faktoringsektöründeazalanşirketsayısınınetkisiylepersonelsayısındaazalmaolmuştur.

Sayfa : 51

TABLO I: 33- BDDK Gözetimindeki Banka Dışı Finansal Kuruluşların Temel Göstergeleri

Eylül 2013 2014 2014 2015Finansal Kiralama Şirketleri ŞirketSayısı 33 30 32 29ŞubeSayısı 115 138 134 143PersonelSayısı(Kişi) 1390 1464 1458 1485AktifBüyüklüğü(MilyonTL) 28470 32578 31874 41967NetDönemKârı(MilyonTL) 451 526 474 634Faktoring ŞirketleriŞirketSayısı 76 77 77 70ŞubeSayısı 319 370 356 382PersonelSayısı(Kişi) 4650 4997 4901 4854AktifBüyüklük(MilyonTL) 21790 26515 24960 26306NetDönemKârı(MilyonTL) 498 616 563 411Finansman ŞirketleriŞirketSayısı 13 12 13 13ŞubeSayısı 4 3 3 2PersonelSayısı(Kişi) 784 767 777 823AktifBüyüklüğü(MilyonTL) 15956 20283 18044 25493NetDönemKârı(MilyonTL) 177 214 119 343

Kaynak:BDDK

Finansalkiralama,faktoringvefinansmanşirketlerininaktifbüyüklükleri,2015yılıEylülayıitibarıylabiröncekiyılınaynıdöneminegöresırasıylayüzde31,7,yüzde5,4veyüzde41,3oranındaartışgöstermiştir.Aynıdönemdenetdönemkârlılığının,finansalkiralamavefinansmanşirketleri içinyükseldiği,faktoringşirketleri için isegerilediğigözlenmektedir.Sözkonusudönemdenetdönemkârı,finansalkiralamaşirketlerindeyüzde33,8vefinansmanşirketlerindeyüzde188,2oranındaartarken,faktoringşirketlerindeyüzde27oranındaazalmıştır.

04/02/2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelikle, 6361 sayılıFinansalKiralama,FaktoringveFinansmanŞirketleriKanunuçerçevesindefaktoringişlemlerindeuygulanacakusulveesaslarbelirlenerekfaktoringişlemlerineilişkinyenihükümlerihdasedilmiş,dahaönceyayımlanmışfaktoringişlemlerineilişkingenelgeveaçıklamalaryürürlüktenkaldırılmıştır.

1.3. KAMU MALİYESİNDE GELİŞMELER VE HEDEFLER

1.3.1. GENEL DEVLET

a) Mevcut Durum

Merkezi yönetim bütçesi, mahalli idareler, sosyal güvenlik kuruluşları, genelsağlık sigortası, fonlar, döner sermayeli işletmeler ve İşsizlik Sigortası FonundanoluşangeneldevletinharcamavegelirlerininGSYHiçerisindekipayındakiartışeğilimi2013yılınakadardevametmiş,2014yılındaisebiröncekiyılagöregelirlerde0,3;harcamalardaise0,5puangerilemeolmuştur.Böylece,2014yılındaGSYH’yaoranlagenel devlet gelirleri yüzde 39,6; genel devlet harcamaları ise yüzde 40,2 olarakgerçekleşmiştir. 2013 yılında GSYH’ya oranla yüzde 0,7 olarak gerçekleşen geneldevletaçığı,2014yılındayüzde0,6’yagerilemiş,faizgiderleriise0,3puanazalarakyüzde3düzeyindegerçekleşmiştir.

Sayfa : 52

2014 yılında genel devlet harcamalarının bir önceki yıla göre azalışındatemel olarak kamu yatırımlarındaki ve cari transferlerdeki azalışın etkili olduğugörülmektedir.Gelirperformansıiseönemlibirgelirkaynağıteşkiledenbazımaktuvergileringüncellenmemesive2013yılındaBOTAŞveTEDAŞ’tangeçmişyıllarvergiyükümlülüklerineilişkinyapılantahsilatlarınoluşturduğubazetkisinedeniyleolumsuzetkilenmiştir.

2013 yılında GSYH’ya oranla yüzde 0,5 olarak gerçekleşen kamu kesimiborçlanmagereği,2014yılındayüzde0,6düzeyindegerçekleşmiştir.Kamukesimiprogramtanımlıfazlasıise2014yılında0,5puanazalarakGSYH’yaoranolarakyüzde0,6düzeyinegerilemiştir.

2015 yılında genel devlet gelir ve harcamalarının GSYH’ya oran olarak birönceki yılagöre sırasıylayüzde1,1veyüzde0,5puanartması veher ikisinindeyüzde40,7düzeyindegerçekleşmesiylegeneldevletinfazlavermesibeklenmektedir.GSYH’yaoranolarakfaizdışıharcamaların0,7puanartışlayüzde37,9’ayükselmesi;faiz giderlerinin ise yüzde 2,8’e gerilemesi beklenmektedir. Genel devlet faiz dışıharcamalarındaki yükselişte, cari transferlerdeki sosyal amaçlı harcamalar ileyatırımlarda gerçekleşen reel artış belirleyici olmuştur. Genel devlet gelirlerindekiartışta ise gelir vergisi, KDV ve ÖTV gelirlerindeki yüksek performans ile sosyalgüvenlikprimitahsilatındakiartışbelirleyiciolmuştur.

2015yılıkamukesimidengesininbiröncekiyılseviyesinegöreGSYH’yaoranla0,7puaniyileşmegöstererek0,8milyarTLfazlavermesi;programtanımlıkamukesimifaizdışıfazlasınınGSYH’yaoranınınisebiröncekiyılagöre0,2puanartarakyüzde0,8 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Kamu kesimi genel dengesindekiiyileşmetemelolarakkonjonktüredayalıgelişmeleringelirüzerindekiolumluetkisineilaveolarakbazıgeçiciniteliktekigelirtahsilatlarındankaynaklanmaktadır.

Ekonomininpotansiyelseviyesindeolmasıvarsayımıaltındagelirveharcamaseviyelerinin nasıl şekillendiğini gösteren yapısal genel devlet açığının potansiyelGSYH’yaoranının2015yılındabiröncekiyılagöre0,3puangerileyerekyüzde1,5seviyesindeolması,faizdışıyapısalgeneldevletfazlasınıniseyapısalgeneldevletaçığındakigelişmeyeparalelolarak2015yılında0,2puanartarakyüzde1,3seviyesineyükselmesibeklenmektedir.

TABLO I: 34- Genel Devlet Yapısal Denge Analizi Genel Devlet Dengesi Faiz Gideri Hariç Genel Devlet Dengesi

Denge (1) Denge (2) Yapısal (3) Denge (1) Denge (2) Yapısal (3)

(Cari Fiyatlarla, Milyon TL)2014 -10631 -34634 -31716 41062 17060 19977

2015 147 -28468 -29024 55231 26615 26059

2016 -14901 -37887 -40053 43466 20480 18315

(GSYH’ya Oran, Yüzde)2014 -0,61 -1,98 -1,80 2,35 0,98 1,14

2015 0,01 -1,45 -1,47 2,81 1,36 1,32

2016 -0,68 -1,72 -1,81 1,97 0,93 0,83

Kaynak:KalkınmaBakanlığıNot:YapısaldengeninGSYH’yaoranındapotansiyelGSYHkullanılmıştır.(1)Geneldevletdengesi(2)Vergiyapılandırması,2Bgelirleri,özelleştirmevebirdefalıkgidervegelirlerhariçgeneldevletdengesi(3)Geneldevletdengesindenbirdefalıkgelirlerinvekonjonktüreletkilerinarındırılmasısonucueldeedilmişolandengedir.

Sayfa : 53

2014yılındayüzde18,4seviyesindeolansosyalharcamalarınGSYH’yaoranının2015 yılında yüzde 18,8 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Söz konusugelişmede,baştaemekliaylığıödemeleriolmaküzeresosyalkorumaharcamalarınınGSYH’yaoranındakiartışetkiliolmuştur.

TABLO I: 35- Sosyal Harcamaların Gelişimi(GSYH’yaOran,Yüzde)

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015(1) 2016(2)

EĞİTİM 3,9 4,0 4,0 4,2 4,4 4,6 4,6 4,8 SAĞLIK 5,0 4,6 4,4 4,4 4,4 4,4 4,3 4,3 SOSYAL KORUMA 8,4 8,5 8,5 9,0 9,3 9,4 9,8 10,7EmekliAylıklarıveDiğerHarcamalar 7,5 7,6 7,5 7,9 8,2 8,3 8,6 9,4

SosyalYardımvePrimsizÖdemeler 0,7 0,7 0,9 0,9 1,0 0,9 1,1 1,1

DoğrudanGelirDesteğiÖdemeleri 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1

TOPLAM 17,3 17,1 16,8 17,6 18,1 18,4 18,8 19,8

Kaynak:KalkınmaBakanlığı(1)Gerçekleşmetahmini(2)Program


BaştaasgariücrettespitsüreciolmaküzerehükümetinsosyalpolitikatercihlerinebağlıolarakgeneldevletharcamavegelirlerininGSYH’yaoranının2016yılındabiröncekiyılınüzerindegerçekleşmesiöngörülmektedir.BukapsamdaGSYH’yaoranla2016yılındageneldevletharcamalarında0,9puan;geneldevletgelirlerindeise0,3puanartışolmasıbeklenmektedir.Böyleliklegeneldevletaçığının0,7puandüzeyindegerçekleşeceğitahminedilmektedir.

2016 yılında genel devlet harcamalarınınGSYH’ya oranının yüzde 41,6, faiz dışıharcamalarıniseyüzde39olarakgerçekleşmesiöngörülmektedir.Faizdışıharcamalardakibiröncekiyılagöre1,1puanlıkartışcariharcamalariletransferlerdenkaynaklanmaktadır.

2016yılındageneldevletgelirlerininGSYH’yaoranınınbiröncekiyılgerçekleşmetahminine göre 0,3 puan artış göstermesi öngörülmektedir. Bu kapsamda, faktörgelirlerinde ve vergi dışı gelirlerde düşüş öngörülürken dolaylı vergiler ile sosyalgüvenlikprimlerindekigelirartışıylabuazalışıntelafiedileceğibeklenmektedir.

Sözkonusugelişmelerneticesinde,geneldevletfaizdışıfazlasınınbiröncekiyılakıyasla0,8puanazalarakGSYH’yaoranolarakyüzde2düzeyindegerçekleşmesi;faizödemeleriveözelleştirmegelirlerihariçgeneldevletdengesininiseyüzde1,3oranındafazlavermesibeklenmektedir.

2016yılındakamukesimiborçlanmagereğininGSYH’yaoranolarakyüzde0,3seviyesindegerçekleşmesi;programtanımlıkamukesimifaizdışıfazlasınıniseyüzde0,8olan2015yılıseviyesindenyüzde0,6seviyesinegerilemesiöngörülmektedir.

Özelliklesosyalgüvenlikkuruluşlarıvemerkeziyönetimbütçeharcamalarındakigelişmelerinetkisiyle,2016yılında,yapısalgeneldevletaçığınınpotansiyelGSYH’yaoranınınbiröncekiyılagöre0,3puanartarakyüzde1,8,faizdışıfazlanınise0,5puanazalarakyüzde0,8olmasıbeklenmektedir.

Bubağlamda,ABtanımlıgenelyönetimborçstokununGSYH’yaoranla2016yılındayüzde31,7düzeyinegerilemesibeklenmektedir.

Sayfa : 54

TAB

LO I

: 36

- G

enel

Dev

let

Topl

am G

elir

ve

Har

cam

alar

ı (1)

(Car

i Fiy

atla

rla,

Mily

on T

L)(G

SYH

’ya

Ora

n, Y

üzde

)

20

1220

1320

1420

15 (

2)20

16 (

3)20

1220

1320

1420

15 (

2)20

16 (

3)

Vergiler

285695

334445

361940

419095

471668

20,16

21,34

20,7

121,35

21,37

-Vasıtasız

85730

92602

105982

119034

135694

6,05

5,91

6,07

6,06

6,15

-Vasıtalı

190133

231110

243672

285394

320324

13,42

14,75

13,95

14,54

14,52

-Servet

9832

10733

12285

14667

15650

0,69

0,68

0,70

0,75

0,71

VergiDışıNormalGelirler

30186

29520

38941

43661

38605

2,13

1,88

2,23

2,22

1,75

FaktörGelirleri

80885

90781

99361

112784

121162

5,71

5,79

5,69

5,75

5,49

SosyalFonlar

132564

157967

178900

211388

257779

9,36

10,08

10,24

10,7

711,68

TOP

LAM

529

329

612

713

679

142

786

928

889

213

37,3

639

,09

38,8

740

,10

40,2

9

-ÖzelleştirmeGelirleri

6447

12636

12094

11 7

0014600

0,46

0,81

0,69

0,60

0,66

TOP

LAM

GEL

İR53

5 77

662

5 35

069

1 23

679

8 62

890

3 81

337

,82

39,9

039

,56

40,6

940

,96

CariHarcamalar

247774

281603

314569

355926

407010

17,49

17,97

18,00

18,14

18,44

YatırımHarcamaları

49811

65775

66916

78894

83033

3,52

4,20

3,83

4,02

3,76

-SabitSermaye

49330

66097

67053

78683

82790

3,48

4,22

3,84

4,01

3,75

-StokDeğişmesi

482

-322

-137

211

243

0,03

-0,0

2-0

,01

0,01

0,01

TransferHarcamaları

252808

289643

320382

363661

428672

17,84

18,48

18,34

18,53

19,42

-CariTransferler

240443

272044

295827

340133

414141

16,97

17,36

16,93

17,33

18,77

-SermayeTransferleri

12365

17598

24555

23528

14531

0,87

1,12

1,41

1,20

0,66

TOP

LAM

HA

RC

AM

A55

0 39

463

7 02

170

1 86

779

8 48

191

8 71

538

,85

40,6

440

,17

40,6

841

,63

FAİZ

DIŞ

I H

AR

CA

MA

LAR

500

443

585

428

650

174

743

397

860

347

35,3

237

,35

37,2

137

,88

38,9

9

BO

RÇ

LAN

MA

GER

EĞİ

14 6

1811

672

10 6

31-1

4714

901

1,03

0,74

0,61

-0,0

10,

68

FAİZ

DIŞ

I B

OR

ÇLA

NM

A G

EREĞ

İ-3

5 33

3-3

9 92

1-4

1 06

2-5

5 23

1-4

3 46

6-2

,49

-2,5

5-2

,35

-2,8

1-1

,97

FAİZ

GİD

. ve

ÖZE

L. G

EL. H

AR

İÇ B

OR

Ç. G

ER.

-28

887

-27

285

-28

968

-43

531

-28

866

-2,0

4-1

,74

-1,6

6-2

,22

-1,3

1


Not:(-)işaretfazlayıgöstermektedir.

(1)Geneldevlet;merkeziyönetimbütçesi,m

ahalliidareler,dönersermayelikuruluşlar,İşsizlikSigortasıFonu,sosyalgüvenlikkuruluşları,genelsağlıksigortasıvefonları

kapsamaktadır.

(2)Gerçekleşmetahmini

(3)Program

Sayfa : 55TA

BLO

I:

37-

Kam

u K

esim

i Bor

çlan

ma

Ger

eği (

KK

BG

)

2012

2013

2014

2015

(1)

2016

(2)

(Car

i Fiy

atla

rla,

Mily

on T

L)MerkeziYönetimBütçesi

29412

18543

23370

22606

29688

KİT

-739

-4526

176

-653

-7841

İşletmeciKİT

-695

-1473

5994

-450

-8324

ÖzelleştirmeKapsamındakiKuruluşlar

-45

-3052

-5818

-204

483

Mahalliİdareler

-220

2293

-1 2

00-7

22-1

272

DönerSermaye

-550

-1872

-842

-500

-383

SosyalGüvenlikKuruluşları

91-709

-1 1

55613

0İşsizlikSigortasıFonu

-7641

-9189

-11041

-11681

-12197

Fonlar

-6473

2607

1 50

0-10463

-934

TOP

LAM

KK

BG

13879

7146

10807

-800

7060

Topl

am K

KB

G (

Faiz

Gid

erle

ri H

ariç

) -36423

-44685

-41222

-56329

-52023

Topl

am K

KB

G (

Öze

lleşt

irm

e G

elir

leri

Har

iç)

20325

19782

22902

10900

21660

Topl

am K

KB

G (

Faiz

Gid

erle

ri v

e Ö

zelle

ştir

me

Gel

irle

ri H

ariç

) -29976

-32048

-29128

-44629

-37423

(GSY

H’y

a O

ran,

Yüz

de)

MerkeziYönetimBütçesi

2,08

1,18

1,34

1,15

1,35

KİT

-0,0

5-0,29

0,01

-0,03

-0,36

İşletmeciKİT

-0,0

5-0,09

0,34

-0,0

2-0,38

ÖzelleştirmeKapsamındakiKuruluşlar

0,00

-0,19

-0,33

-0,0

10,

02Mahalliİdareler

-0,0

20,

15-0

,07

-0,04

-0,06

DönerSermaye

-0,04

-0,1

2-0

,05

-0,03

-0,0

2SosyalGüvenlikKuruluşları

0,01

-0,0

5-0

,07

0,03

0,00

İşsizlikSigortasıFonu

-0,54

-0,59

-0,63

-0,60

-0,5

5Fonlar

-0,46

0,17

0,09

-0,53

-0,04

TOP

LAM

KK

BG

0,98

0,46

0,62

-0,04

0,32

Topl

am K

KB

G (

Faiz

Gid

erle

ri H

ariç

) -2

,57

-2,85

-2,36

-2,87

-2,36

Topl

am K

KB

G (

Öze

lleşt

irm

e G

elir

leri

Har

iç)

1,43

1,26

1,31

0,56

0,98

Topl

am K

KB

G (

Faiz

Gid

erle

ri v

e Ö

zelle

ştir

me

Gel

irle

ri H

ariç

) -2

,12

-2,04

-1,67

-2,2

7-1

,70




(2)Program

TAB

LO I

: 36

- G

enel

Dev

let

Topl

am G

elir

ve

Har

cam

alar

ı (1)

(Car

i Fiy

atla

rla,

Mily

on T

L)(G

SYH

’ya

Ora

n, Y

üzde

)

20

1220

1320

1420

15 (

2)20

16 (

3)20

1220

1320

1420

15 (

2)20

16 (

3)

Vergiler

285695

334445

361940

419095

471668

20,16

21,34

20,7

121,35

21,37

-Vasıtasız

85730

92602

105982

119034

135694

6,05

5,91

6,07

6,06

6,15

-Vasıtalı

190133

231110

243672

285394

320324

13,42

14,75

13,95

14,54

14,52

-Servet

9832

10733

12285

14667

15650

0,69

0,68

0,70

0,75

0,71

VergiDışıNormalGelirler

30186

29520

38941

43661

38605

2,13

1,88

2,23

2,22

1,75

FaktörGelirleri

80885

90781

99361

112784

121162

5,71

5,79

5,69

5,75

5,49

SosyalFonlar

132564

157967

178900

211388

257779

9,36

10,08

10,24

10,7

711,68

TOP

LAM

529

329

612

713

679

142

786

928

889

213

37,3

639

,09

38,8

740

,10

40,2

9

-ÖzelleştirmeGelirleri

6447

12636

12094

11 7

0014600

0,46

0,81

0,69

0,60

0,66

TOP

LAM

GEL

İR53

5 77

662

5 35

069

1 23

679

8 62

890

3 81

337

,82

39,9

039

,56

40,6

940

,96

CariHarcamalar

247774

281603

314569

355926

407010

17,49

17,97

18,00

18,14

18,44

YatırımHarcamaları

49811

65775

66916

78894

83033

3,52

4,20

3,83

4,02

3,76

-SabitSermaye

49330

66097

67053

78683

82790

3,48

4,22

3,84

4,01

3,75

-StokDeğişmesi

482

-322

-137

211

243

0,03

-0,0

2-0

,01

0,01

0,01

TransferHarcamaları

252808

289643

320382

363661

428672

17,84

18,48

18,34

18,53

19,42

-CariTransferler

240443

272044

295827

340133

414141

16,97

17,36

16,93

17,33

18,77

-SermayeTransferleri

12365

17598

24555

23528

14531

0,87

1,12

1,41

1,20

0,66

TOP

LAM

HA

RC

AM

A55

0 39

463

7 02

170

1 86

779

8 48

191

8 71

538

,85

40,6

440

,17

40,6

841

,63

FAİZ

DIŞ

I H

AR

CA

MA

LAR

500

443

585

428

650

174

743

397

860

347

35,3

237

,35

37,2

137

,88

38,9

9

BO

RÇ

LAN

MA

GER

EĞİ

14 6

1811

672

10 6

31-1

4714

901

1,03

0,74

0,61

-0,0

10,

68

FAİZ

DIŞ

I B

OR

ÇLA

NM

A G

EREĞ

İ-3

5 33

3-3

9 92

1-4

1 06

2-5

5 23

1-4

3 46

6-2

,49

-2,5

5-2

,35

-2,8

1-1

,97

FAİZ

GİD

. ve

ÖZE

L. G

EL. H

AR

İÇ B

OR

Ç. G

ER.

-28

887

-27

285

-28

968

-43

531

-28

866

-2,0

4-1

,74

-1,6

6-2

,22

-1,3

1



(1)Geneldevlet;merkeziyönetimbütçesi,m

ahalliidareler,dönersermayelikuruluşlar,İşsizlikSigortasıFonu,sosyalgüvenlikkuruluşları,genelsağlıksigortasıvefonları

kapsamaktadır.


(3)Program

Sayfa : 56

TAB

LO I

: 38

- 20

14 Y

ılı K

amu

Kes

imi G

enel

Den

gesi

(CariFiyatlarla,MilyonTL)

KİT

Mer

kezi

Y

önet

im

Büt

çesi

Mah

alli

İdar

eler

Fonl

arİş

sizl

ik

Sigo

rtas

ıSo

syal

G

üven

likD

öner

Se

rmay

e

GEN

ELD

EVLE

T

TOP

LAM

Iİş

letm

eci

Öze

lleş.

K

apsa

mı

TOP

LAM

TOP

LAM

KA

MU

1.Vergiler

300035

43053

6800

00

-77

349811

-987

-1-988

348823

a.Vasıtasız

87332

12078

6800

00

-77

106133

-987

-1-988

105145

b.Vasıtalı

212703

30975

00

00

243678

00

0243678

2.VergiDışıNormalGelirler

29357

8747

1 77

70

0-429

39453

-7 0

750

-7 0

7532377

3.FaktörGelirleri

31019

11292

-21

6357

3772

1936

54355

1922

-505

1417

55 7

724.SosyalFonlar

00

02446

-23640

0-21194

00

0-21194

5.CariTransferler

-168842

-4359

-4380

2238

21229

0-154114

1754

01754

-152361

I. K

AM

U H

AR

CA

NA

BİL

İR G

ELİR

İ19

1 56

858

733

4 17

611

041

1 36

11

431

268

310

-4 3

87-5

06-4

892

263

418

II. C

AR

İ G

İDER

LER

-165

175

-40

246

-3 5

160

00

-208

938

00

0-2

08 9

38II

I. K

AM

U T

ASA

RR

UFU

26 3

9218

487

660

11 0

411

361

1 43

159

373

-4 3

87-5

06-4

892

54 4

80IV

. YA

TIR

IMLA

R-4

9 90

8-2

0 34

60

0-2

06-1

233

-71

692

-5 3

7756

3-4

815

-76

506

a.SabitSermaye

-49908

-20344

00

-206

-1 5

21-71978

-8425

-30

-8455

-80433

b.StokDeğişmesi

0-2

00

0288

286

3048

593

3641

3927

V. T

ASA

RR

UF-

YA

TIR

IM F

AR

KI

-23

515

-1 8

5966

011

041

1 15

519

8-1

2 31

9-9

764

57-9

707

-22

026

VI.

SER

MA

YE

TRA

NSF

ERLE

Rİ

146

3 07

0-2

160

00

781

1 83

74

603

6 20

810

811

12 6

471.ServetVergileri

7258

5 02

70

00

012285

00

012285

2.DiğerTransferler

-4260

-2417

-2 1

200

00

-8797

5918

6116

12034

3237

3.Kamulaş.veSabitDeğerArt.

-2852

460

-40

00

781

-1651

-1316

92-1223

-2874

VII

. KA

SA-B

AN

KA

/BO

RÇ

LAN

MA

23 3

70-1

212

1 50

0-1

1 04

1-1

155

-979

10 4

825

161

-6 2

65-1

104

9 37

91.Kasa-BankaDeğişimi

0-1773

1531

00

-602

-844

3399

83408

2564

2.DışBorçlanma(net)

8076

412

00

00

8487

-1946

-135

-2081

6406

-DışBorçÖdemesi

-12569

-257

00

00

-12827

-5499

-135

-5634

-18460

-DışBorçKullanımı

20645

669

00

00

21314

3552

03553

24867

3.İçBorç/Alacak(net)

15294

161

-30

-11041

-1 1

55-240

2988

4541

-5692

-1 1

501837

4.StokDeğişimFonu

0-1

20

00

-137

-149

-833

-447

-1280

-1429

BO

RÇ

LAN

MA

GER

EĞİ

23 3

70-1

200

1 50

0-1

1 04

1-1

155

-842

10 6

315

994

-5 8

1817

610

807


Not:Genelsağlıksigortasıhesapları,sosyalgüvenlikdengesiiçerisindeyeralmaktadır.

Sayfa : 57TA

BLO

I:

39-

2015

Yılı

Kam

u K

esim

i Gen

el D

enge

si (

1)(CariFiyatlarla,MilyonTL)

KİT

Mer

kezi

Y

önet

im

Büt

çesi

Mah

alli

İdar

eler

Fonl

arİş

sizl

ik

Sigo

rtas

ıSo

syal

G

üven

likD

öner

Se

rmay

e

GEN

ELD

EVLE

T

TOP

LAM

Iİş

letm

eci

Öze

lleş.

K

apsa

mı

TOP

LAM

TOP

LAM

KA

MU

1.Vergiler

345844

51195

7606

00

-49

404596

-1470

0-1470

403125

a.Vasıtasız

96873

14767

7606

00

-49

119196

-1470

0-1470

117726

b.Vasıtalı

248972

36428

00

00

285400

00

0285400


29851

8850

5744

00

-457

43989

-1576

0-1576

42413

3.FaktörGelirleri

34771

12238

257

7395

5124

1999

61784

7448

-129

7319

69104

4.SosyalFonlar

00

01566

-17843

0-16277

00

0-16277

5.CariTransferler

-183125

-5634

-4855

2719

12286

0-178610

2242

02242

-176368

I. K

AM

U H

AR

CA

NA

BİL

İR G

ELİR

İ22

7 34

166

648

8 75

211

681

-433

1 49

431

5 48

36

644

-129

6 51

532

1 99

7II

. CA

Rİ

GİD

ERLE

R-1

86 0

36-4

6 30

1-3

770

00

0-2

36 1

070

00

-236

107

III.

KA

MU

TA

SAR

RU

FU41

305

20 3

474

982

11 6

81-4

331

494

79 3

766

644

-129

6 51

585

891

IV. Y

ATI

RIM

LAR

-58

605

-23

197

00

-180

-2 3

07-8

4 29

0-1

1 55

241

8-1

1 13

4-9

5 42

4a.SabitSermaye

-58605

-23191

00

-180

-2203

-84180

-9350

-107

-9457

-93637

b.StokDeğişmesi

0-6

00

0-1

05-1

10-2

202

526

-1677

-1787

V. T

ASA

RR

UF-

YA

TIR

IM F

AR

KI

-17

300

-2 8

504

982

11 6

81-6

13-8

14-4

914

-4 9

0928

9-4

619

-9 5

34V

I. S

ERM

AY

E TR

AN

SFER

LER

İ-5

306

3 58

15

481

00

1 40

55

162

5 71

213

35

845

11 0

071.ServetVergileri

8254

6413

00

00

14667

00

014667

2.DiğerTransferler

-10558

-2991

5481

00

0-8068

5760

835843

-2224


-3002

159

00

01405

-1437

-48

501

-1436

VII

. KA

SA-B

AN

KA

/BO

RÇ

LAN

MA

22 6

06-7

31-1

0 46

3-1

1 68

161

3-5

91-2

48-8

03-4

23-1

226

-1 4


0-1434

-10513

00

-530

-12477

-387

4-384

-12861


500

289

-10

00

789

1630

761706

2494

-DışBorçÖdemesi

-12

100

-326

-10

00

-12426

-2737

-9-2746

-15

172


12600

615

00

00

13215

4367

854452

17667


22106

423

50-11681

613

3011541

-1692

-283

-1975

9566

4.StokDeğişimFonu

0-9

00

0-91

-100

-353

-219

-573

-673

BO

RÇ

LAN

MA

GER

EĞİ

22 6

06-7

22-1

0 46

3-1

1 68

161

3-5

00-1

47-4

50-2

04-6

53-8

00




Sayfa : 58

TAB

LO I

: 40

- 20

16 Y

ılı K

amu

Kes

imi G

enel

Den

gesi

(1)

(CariFiyatlarla,MilyonTL)

KİT

Mer

kezi

Y

önet

im

Büt

çesi

Mah

alli

İdar

eler

Fonl

arİş

sizl

ik

Sigo

rtas

ıSo

syal

G

üven

likD

öner

Se

rmay

e

GEN

ELD

EVLE

T

TOP

LAM

Iİş

letm

eci

Öze

lleş.

K

apsa

mı

TOP

LAM

TOP

LAM

KA

MU

1.Vergiler

389073

58459

8722

00

-55

456199

-3380

0-3380

452819

a.Vasıtasız

110285

16917

8722

00

-55

135869

-3380

0-3380

132489

b.Vasıtalı

278788

41542

00

00

320330

00

0320330


32128

9982

1896

00

-513

43492

-2 2

710

-2 2

7141221

3.FaktörGelirleri

33811

14238

314

8566

6370

1781

65080

17420

-22

17397

82477

4.SosyalFonlar

00

0114

-17399

0-17285

00

0-17285

5.CariTransferler

-218909

-6449

-5024

3518

11309

0-2

15 5

551972

11973

-213581

I. K

AM

U H

AR

CA

NA

BİL

İR G

ELİR

İ23

6 10

476

231

5 90

712

197

280

1 21

233

1 93

113

741

-21

13 7

1934

5 65

1II

. CA

Rİ

GİD

ERLE

R-2

13 4

42-5

3 12

1-4

239

00

0-2

70 8

020

00

-270

802

III.

KA

MU

TA

SAR

RU

FU22

661

23 1

101

669

12 1

9728

01

212

61 1

2913

741

-21

13 7

1974

849

IV. Y

ATI

RIM

LAR

-56

729

-29

864

00

-280

-2 1

76-8

9 04

9-1

0 25

1-1

49-1

0 39

9-9

9 44

8a.SabitSermaye

-56729

-29857

00

-280

-2094

-88960

-11884

-110

-11994

-100954

b.StokDeğişmesi

0-7

00

0-82

-89

1634

-39

1595

1506

V. T

ASA

RR

UF-

YA

TIR

IM F

AR

KI

-34

068

-6 7

541

669

12 1

970

-964

-27

920

3 49

0-1

703

320

-24

599

VI.

SER

MA

YE

TRA

NSF

ERLE

Rİ

4 37

98

039

-734

00

1 48

713

172

5 51

123

5 53

418

706

1.ServetVergileri

9064

6586

00

00

15650

00

015650

2.DiğerTransferler

-3510

1589

-734

00

0-2656

6251

616312

3657


-1174

-136

00

01487

177

-740

-38

-778

-601

VII

. KA

SA-B

AN

KA

/BO

RÇ

LAN

MA

29 6

88-1

285

-934

-12

197

0-5

2414

748

-9 0

0114

7-8

854

5 89


0-1

520

-990

00

-602

-3111

421

-4417

-2694


050

1-1

00

050

0-844

48-796

-296

-DışBorçÖdemesi

0-350

-10

00

-350

-3505

-3-3508

-3858


0850

00

00

850

2661

512

712

3562


29688

-253

56-12197

0218

17513

-7902

439

-7463

10 0

504.StokDeğişimFonu

0-13

00

0-140

-153

-677

-336

-1013

-1166

BO

RÇ

LAN

MA

GER

EĞİ

29 6

88-1

272

-934

-12

197

0-3

8314

901

-8 3

2448

3-7

841

7 06

0



(1)Program

Sayfa : 59

1.3.1.1. Merkezi Yönetim Bütçesi

a) Mevcut Durum

Yılsonugerçekleşmesonuçlarınagöre,472,9milyarTLolarakprogramlanan2015 yılı merkezi yönetim bütçesi harcamaları bu tutarın 33 milyar TL üzerineçıkarak506milyarTL;bütçegelirleriise452milyarTLolanbaşlangıçtahminlerinin31,4milyarTLüzerineçıkarak483,4milyarTLolarakgerçekleşmiştir.Buçerçevede,yılı bütçesinde 21 milyar TL olarak öngörülen açık yılsonunda 22,6 milyar TL,bütçeaçığınınGSYH’yaoranıiseyüzde1,2olarakgerçekleşmiştir.Yüzde1,1olaraköngörülenmerkeziyönetimbütçesiprogramtanımlı faizdışı fazlası iseyüzde0,4seviyesinegerilemiştir.

2015 yılında bütçe gelirlerinin başlangıç bütçesinde öngörülenin üzerindeolmasındahemvergigelirlerininhemdevergidışıgelirlerinkatkısıbulunmaktadır.Bu çerçevede, bütçe tahminine göre, vergi gelirleri 18milyar TL’lik artışla 407,5milyar TL, vergi dışı gelirler ise 13,4 milyar TL’lik artışla 75,9 milyar TL olarakgerçekleşmiştir.GSYH’yaoranolarak,hemvergigelirlerihemdevergidışıgelirlerbütçetahminlerinin0,7puanüzerineçıkmışvesırasıylayüzde20,8veyüzde3,9olmuştur.Böylece,2014yılındaGSYH’yaoranolarakyüzde24,3olanbütçegelirleri2015yılındayüzde24,6seviyesineyükselmiştir.

Gelirvergisitahsilatı2015yılıbütçehedefinin3,4milyarTLüzerineçıkarak85,8milyarTLdüzeyindeveGSYH’yaoranolarakyüzde4,4seviyesindegerçekleşmiştir.Bugelişmede,kamukesimiücretleriileasgariücretartışoranlarıvefaizoranlarınınbütçeöngörülerindendahayüksekseviyedegerçekleşmesietkiliolmuştur.

Kurumlarvergisitahsilatıbütçetahmininin2,7milyarTLaltındakalarak33,4milyar TL olmuş, GSYH’ya oran olarak ise hedefin 0,2 puan altında yüzde 1,7düzeyindegerçekleşmiştir.Kurvefaizoranlarındakigelişmelerilebeyanadayanankurumlarvergisitahsilatıkapsamındayapılaniadelerinsözkonusugelişmeüzerindeetkiliolduğugörülmektedir.

DâhildealınanKDVtahsilatı2015yılıbütçetahmininin2,2milyarTLüzerineçıkarak46,4milyarTLolmuş,GSYH’yaoranolarak isebütçe tahmininegöre0,1puanlıkartışlayüzde2,4düzeyindegerçekleşmiştir.Bugelişmede,mobililetişimde4.5Gteknolojisifrekansihalesindeneldeedilenyaklaşık2milyarTLtutarındakiKDVgeliriileyılınbaşındabazımallarayönelikÖTVartışlarınınKDVgeliretkisibelirleyiciolmuştur.

Petrol ve doğalgaz ürünlerinden elde edilenÖTV tahsilatı, bütçe tahmininin3,1milyarTLüzerineçıkarak50,8milyarTLveGSYH’yaoranolarakbütçehedefinin0,1 puan üzerinde yüzde 2,6 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum temel olarakakaryakıt ürünleri tüketiminin öngörülenden daha yüksek düzeyde artmasındankaynaklanmıştır.

MotorlutaşıtlardaneldeedilenÖTVtahsilatı,bütçetahmininin4,2milyarTLüzerineçıkarak17milyarTLolarakgerçekleşmiştir.Sözkonusugelişmede,motorlutaşıt satışlarının öngörülenin oldukça üzerinde artması etkili olmuştur. Böylece,GSYH’ya oran olarak bütçe tahmininin 0,2 puan üzerine çıkılarak yüzde 0,9’aulaşılmıştır.

TütünmamullerindeneldeedilenÖTV tahsilatı, bütçe tahmininin3,5milyarTLüzerineçıkarak27milyarTLolmuş,GSYH’yaoranolarakise0,2puanlıkartışla

Sayfa : 60

yüzde1,4seviyesindegerçekleşmiştir.Sözkonusuartışüzerindekitemeletken,2015yılıbütçehazırlıkçalışmalarıdönemindeöngörülmemişolmaklabirlikteyılınbaşındayapılanvergidüzenlemeleriçerçevesindesigaradakimaktuvergi tutarının5kuruşartırılmışolmasıdır.

Gümrük vergilerinden elde edilen tahsilat, bütçe tahmininin 1,3 milyar TLüzerineçıkarak8,3milyarTL’yeulaşmış,GSYH’yaoranolarakise0,1puanlıkartışlayüzde 0,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Mayıs ve Haziran aylarında belirli mallarayönelik getirilen ilave gümrük vergisi uygulamasının bu gelişmede etkili olduğugörülmektedir.İthaldealınanKDVtahsilatıisebütçetahmininin0,7milyarTLaltındakalmışveGSYH’yaoranlayüzde3,8seviyesindegerçekleşmiştir.

Harçlardan elde edilen gelir, özellikle tapu harçları tahsilatında görülen artışdolayısıylabütçetahmininin1,3milyarTLüzerineçıkarak17milyarTLseviyesindegerçekleşmiştir.Buçerçevede,harçgelirleriGSYH’yaoranolarakbütçetahmininin0,1puanüzerineçıkarakyüzde0,9seviyesindegerçekleşmiştir.

2015yılındavergidışıgelirler,bütçehedefinin13,4milyarTLüzerineçıkarak75,9milyarTLolarakgerçekleşmiştir.GSYH’yaoranolarakisebütçetahmininegöre0,7 puan yukarıda ve yüzde 3,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmede temelolarak,teşebbüsvemülkiyetgelirleriiçindeyeralanvebütçeçalışmalarıdönemindeöngörülmeyen5,8milyarTLtutarındakiMerkezBankasındaneldeedilentemettügeliriile4,6milyarTL’lik4.5Gteknolojisifrekansihalesigelirininetkiliolduğugörülmektedir.

2015yılıbütçesinde8,7milyarTLolaraköngörülenözelleştirmegelirlerihedefin2,6milyarTLaltındakalarak6,1milyarTLolmuştur.

2015yılında,GSYH’yaoranolarakbiröncekiyılakıyasla,merkeziyönetimbütçesifaizdışıharcamaları0,3puanartmışvefaizgiderleriise0,2puanazalmıştır.Böylece,toplamharcamalarınGSYH’yaoranıyüzde25,8düzeyindegerçekleşmiştir.Faizdışıharcamalar, son yıllarda olduğu gibi, nominal olarak yılı bütçesinde öngörüleninüzerindegerçekleşmiştir.Bukapsamda,2015yılıbütçesinde418,9milyarTLolaraködenekleştirilenfaizdışıharcamalar453milyarTLolarakgerçekleşmiştir.Sözkonusugelişmetemelolarak,personelvemalhizmetalımgiderlerindekiartışlarileulaştırmasektörüneyapılanyatırımvetransferlerdekiilavelerdenkaynaklanmaktadır.

2015 yılı bütçesinde 140,2 milyar TL olarak öngörülen sosyal güvenlikkuruluşlarınadevletprimigiderleridâhilpersonelgiderleri146,1milyarTLolarakgerçekleşmiştir.Toplusözleşmedebelirlendiğiüzere,2015yılındakamupersonelininmaaşları Ocak ve Temmuz aylarında yüzde 3 oranında artırılmıştır. Ayrıca,personel giderlerinde kaydedilen artışta, Temmuz ayında yüzde 1,76 oranındaenflasyon farkı verilmesi, yılı bütçesinde öngörülenin üzerinde kamu personelalımı yapılması, öğretmen atamalarının bütçede öngörülen Eylül ayı yerine Şubatayındagerçekleştirilmesi,akademikpersonel,askeripersonelilehakimvesavcılarınözlük haklarında iyileştirmeler yapılmasının yanında öğretmenlere takviye kurslarıuygulamasıkapsamındaekderssaatücretlerinin ikikatınaçıkarılmasıveekderssınırınınhaftalık40saateçıkarılmasıgibigelişmelerinetkisiolmuştur.

2015 yılı bütçesinde 41,2 milyar TL olarak öngörülen mal ve hizmet alımgiderleri 45,4milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bugelişmede,Başbakanlık, AFAD,AdaletBakanlığı,İşYurtlarıKurumuveMilliEğitimBakanlığıbaştaolmaküzerekamukurumlarınınilaveihtiyaçlarıbelirleyiciolmuştur.

Sayfa : 61

2015yılıbütçesinde176,4milyarTLolaraköngörülencaritransferleryılsonunda182,8milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişme üzerinde, gelir performansınınprogramlanan seviyeden daha olumlu olması sebebiyle gelirden ayrılan paylarınyüksek gerçekleşmesi, AFAD ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafındanyürütülen işler için yapılan ilave harcamalar ile sosyal güvenlik sistemine yapılantransferlerbelirleyiciolmuştur.

2015yılıbütçesinde41milyarTLolaraköngörülensermayegiderleriyılsonunda56,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, Ulaştırma, Denizcilik veHaberleşme Bakanlığına, Sağlık Bakanlığına, Emniyet Genel Müdürlüğüne, İçişleriBakanlığı,Başbakanlıkvediğerkamukurumvekuruluşlarınailavekaynaksağlanmasıetkiliolmuştur.

2015yılısermayetransferleribaşlangıçödeneğinin3,7milyarTLüzerinde10,5milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, SODES harcamalarında tasarrufedilen0,2milyarTLtutarakarşılık,ilözelidarelerine,KKTC’yesutaşımaprojesine,TÜBİTAK’aAr-Gelisansalımıveafetaltyapıhasarlarıiçinekkaynaksağlanmasıetkiliolmuştur.

2015 yılı bütçesinde 10,5 milyar TL olarak öngörülen borç verme kalemiyılsonunda11,3milyarTLolarakgerçekleşmiştir.Bugelişmede,KİT’lere0,9milyarTLilavekaynakaktarılmasıileöğrenimveharçkredisiödemelerindekaydedilen0,2milyarTLtutarındakiartışetkiliolmuştur.

Borçlanma politikası; öngörülebilirlik, sürdürülebilirlik, şeffaflık ve hesapverebilirlik ilkeleri çerçevesinde, piyasa koşulları ile maliyet ve risk unsurları gözönünde tutularak belirlenen stratejik ölçütlere uygun olarak borç stokunun çeşitliriskfaktörlerinekarşıdayanıklılığınıartıracakşekildeyürütülmektedir.Bukapsamda2015yılında;borçlanmanınağırlıklıolarakTLcinsindenvesabitfaizlienstrümanlarlagerçekleştirilmesi;ortalamavadeuzatılarakvadesine12aydanazkalmışsenetlerinpayınındüşürülmesi;güçlünakitrezervitutulmasıvegelecek12aydafaiziyenilenecekborcunpayınınazaltılmasıamaçlanmıştır.

Bu çerçevede, 2015 yılında iç borçlanmanın ağırlıklı olarak sabit getirilienstrümanlarla,özellikle5ve10yılvadelisenetlerle,yapılmasınadevamedilmiştir.Ayrıca,yurtiçitasarruflarınartırılmasıveyatırımcıtabanınıngenişletilmesihedefleridoğrultusundayurtiçipiyasalardadüzenlikirasertifikasıihraçlarınadevamedilmiştir.2015yılında90,4milyarTLiçborçlanmagerçekleştirilmiştir.İçborçlanmanınyüzde67,6’sısabitkuponlu,yüzde15,4’üTÜFE’yeendeksli,yüzde6,9’ukuponsuz,yüzde6,4’üdeğişkenfaizlitahvilveyüzde3,7’sikirasertifikasıihraçlarıylagerçekleştirilmiştir.2014yılısonunda68,5ayseviyesindeolannakitborçlanmanınortalamavadesi2015yılı sonunda 71,8 ay olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, TL cinsi sabit faizli içborçlanmanınortalamamaliyetiyüzde9,5seviyesindegerçekleşmiştir.

2015 yılı Hazine Finansman Programında, 2015 yıl genelinde toplam 11,8milyarTLdışfinansmaneldeedilmesihedeflenmişolup7,5milyarTLdışfinansmangerçekleştirilmiştir. Söz konusu tutarın 7,3 milyar TL’si uluslararası piyasalardangelenekseleurobondihracıilesağlanmıştır.

Sayfa : 62

TABLO I: 41- Merkezi Yönetim Brüt Borç Stokundaki Gelişmeler (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) (GSYH’ya Oran, Yüzde)

2012 2013 2014 2015(1) 2012 2013 2014 2015(1)

Brüt Borç Stoku 532 199 585 839 612 132 677 615 37,6 37,4 35,0 34,5

İç Borç Stoku 386 542 403 007 414 649 440 124 27,3 25,7 23,7 22,4

Tahvil 382858 403007 414649 440124 27,0 25,7 23,7 22,4

Bono 3684 0 0 0 0,3 0,0 0,0 0,0

Dış Borç Stoku 145 657 182 832 197 483 237 491 10,3 11,7 11,3 12,1

Kredi 54372 64050 62580 70466 3,8 4,1 3,6 3,6

UluslararasıKur. 31593 39296 39896 46574 2,2 2,5 2,3 2,4

HükümetKur. 10589 11046 11 025 12649 0,7 0,7 0,6 0,6

Diğer 12189 13708 11659 11243 0,9 0,9 0,7 0,6

Tahvil 91286 118782 134903 167025 6,4 7,6 7,7 8,5

Kaynak:HazineMüsteşarlığı(1)Geçici


2016yılındamerkeziyönetimbütçegelirlerinin540,8milyarTL,harcamalarının570,5 milyar TL ve merkezi yönetim bütçe açığının 29,7 milyar TL olmasıprogramlanmıştır.Sözkonusubüyüklükler,kamukesimiborçlanmagereğininkontrolaltındatutulmasınailişkinOrtaVadeliProgramkamumaliyesigenelstratejisineparalelolarakbelirlenmiştir.Bukapsamda,GSYH’yaoranolarak2016yılında,merkeziyönetimbütçe gelirlerinin yüzde 24,5, bütçe harcamalarının yüzde 25,9 düzeyinde olmasıöngörülmektedir.Böylece,2015yılındaGSYH’yaoranlayüzde1,2olarakgerçekleşenbütçeaçığının2016yılındayüzde1,3olarakgerçekleşmesi;programtanımlıfaizdışıfazlanıniseyüzde0,1seviyesindeoluşmasıhedeflenmektedir.

2016yılındamerkeziyönetimbütçegelirlerininGSYH’yaoranının,2015yılıseviyesinin0,1 puan altında kalarak yüzde 24,5 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Buçerçevede,2015yılınagöre,GSYH’yaoranolarakvergidışıgelirlerin0,2puanazalmasıbeklenirken,vergigelirlerininaynıdüzeydekalacağıöngörülmektedir.

2016yılındaÖTVtahsilatınınGSYH’yaoranının,2015yılı seviyesinin0,1puanaltındayüzde5,3seviyesindegerçekleşmesibeklenmektedir.Budurumtemelolarak,GSYH’yaoranolarak,petrolvedoğalgazürünleriilemotorlutaşıtlarÖTVtahsilatındabeklenenazalıştankaynaklanmaktadır.

İthalde alınan KDV tahsilatının GSYH’ya oranının, 2015 yılına göre 0,1 puanartarakyüzde3,9seviyesindegerçekleşmesibeklenmektedir.2016yılındaBOTAŞ’ınstok borcuna mahsuben 5,5 milyar TL ödeme yapacağı, doğacak cari dönemyükümlülükleriniisetamolarakyerinegetireceğivarsayılmıştır.

Merkeziyönetimbütçesivergidışıgelirlerinin81,7milyarTLileGSYH’yaoranolarak2015yılıseviyesinin0,2puanaltındayüzde3,7düzeyindeolmasıbeklenmektedir.Vergi dışı gelirler kapsamında, 4.5G teknolojisi frekans ihalesinden 4,3 milyar TL,özelleştirmegeliriolarakda10,8milyarTLgelireldeedilmesiöngörülmektedir.

2016yılındafaizdışıharcamalarınGSYH’yaoranolarakbiröncekiyılagöre0,2puanartarakyüzde23,3seviyesineyükselmesi,faizödemelerininiseyüzde0,2puan

Sayfa : 63

azalarak yüzde 2,5 seviyesine gerilemesi beklenmektedir. Bu çerçevede, merkeziyönetimbütçeharcamalarınınGSYH’yaoranınınyüzde25,9seviyesindegerçekleşeceğiöngörülmektedir.

2016yılıpersonelgiderleriödeneğininbelirlenmesinde,genelmaaşveücretartışoranınıntoplusözleşmelerdeöngörüldüğüüzereOcakveTemmuzaylarında,sırasıyla,yüzde6veyüzde5olarakuygulanacağıdikkatealınmış,Ocakayındangeçerliolmaküzereyüzde0,9enflasyonfarkıödemesihesaplaradahiledilmiştir.Ayrıca,2016yılıiçerisindeakademik personelmaaş artışı için 1,4milyar TL, öğretim elemanı akademik faaliyetödeneğiuygulamasıkapsamında0,8milyarTLveMilliEğitimBakanlığıtakviyekurslarıiçin2,1milyarTLilavebütçeharcamasıyapılacağıöngörülmektedir.Kamugörevlileriileyapılantoplusözleşmeneticesindemaaşartışoranıharicindekiunsurlarınyaklaşık2milyarTLilaveharcamayayolaçacağıöngörülmüştür.Yine,erkenatamalarilemuhtelifkadrovepozisyonlardakikamugörevlilerindeyapılacakiyileştirmeleriçin3,6milyarTLödeneköngörülmüştür.Buçerçevede,2016yılındakamusosyalgüvenlikkurumlarınadevletprimigiderlerivepersonelgiderlerinikarşılamayedeködeneğinide içerecekşekilde toplampersonelgiderlerinin2016yılındaöncekiyılagöre0,4puanartarakGSYH’yaoranlayüzde7,9olmasıbeklenmektedir.

Cari nitelikli giderlerde tasarruf, verimsiz harcama programlarının tasfiyesi ilemevcut programların etkinliğinin artırılması hedefiyle uyumlu bir şekilde, 2016 yılındamal ve hizmet alım giderlerinin GSYH’ya oranla 2015 yılsonu gerçekleşme tahmininegöre0,2puangerileyerekyüzde2,1seviyesindeolacağıöngörülmektedir.Buçerçevede,savunmavegüvenlikgiderlerindereelartışöngörülmemekte;kırtasiyevebüromalzemesialımları,temizlikhizmetleri,temsil,tanıtmavepersoneltaşımasıhizmetlerindetasarrufedilmesihedeflenmektedir.Bununlabirlikte,2016yılıiçerisindeözelokuldesteğiprogramıkapsamında1,3milyarTLharcamayapılacağıtahminedilmektedir.

Caritransferlerin2016yılındaGSYH’yaoranolaraköncekiyılagöre0,6puanartarakyüzde9,9’ayükselmesiöngörülmektedir.2016yılındasağlık,emeklilikvesosyalyardımgiderlerine102,3milyarTL,sosyalamaçlıtransferlerkalemine11,7milyarTL,tarımsalamaçlıtransferlere11,6milyarTL,vergilerdenpayolarakiseyerelyönetimlerevefonlara63milyarTLkaynakayrılmıştır.Bukapsamda,dahaöncebedelliaskerlikgelirlerindenkarşılanan sosyal ödemelerin bütçe kapsamına alınmasıyla 0,5 milyar TL, 2015 yılıiçerisindeyapılankanunidüzenlemeneticesindedoğumyardımı,yaşlılıkaylığıgibisosyalödemelerdeyapılaniyileştirmeleriçin1,2milyarTL,AntalyaEXPOiçin0,6milyarTLilaveödeneköngörülmüştür.

2016yılısermayegiderlerinin51,8milyarTLileGSYH’yaoranlayüzde2,3seviyesindeolmasıprogramlanmıştır.

SermayetransferlerininGSYH’yaoranının,2016yılında2015yılınagöre0,2puanazalarakyüzde0,3düzeyindegerçekleşeceğiöngörülmektedir.Bukapsamda;KÖYDESiçin0,4milyarTL,SUKAPiçin0,6milyarTL,SODESiçin0,2milyarTL,kalkınmaajanslarıiçin0,5milyarTLveTÜBİTAKAr-Geprojeleriiçin1,2milyarTLkaynakayrılmıştır.

2016yılıborçvermekalemininGSYH’yaoranla2015yılıylaaynıseviyede,yüzde0,6 düzeyinde olması öngörülmektedir. 12,9 milyar TL olarak belirlenen borç vermeödeneğinin6,3milyarTL’siniKİT’lereyapılansermayetransferleri,4,7milyarTL’siniiseöğrenimveharçkredilerioluşturmaktadır.Ayrıca,AsyaAltyapıYatırımBankasınasermayekatkıpayıilktaksitiolaraködenmeküzere0,3milyarTLödeneköngörülmüştür.

Sayfa : 64TA

BLO

I:

42-

Mer

kezi

Yön

etim

Büt

çesi

Büy

üklü

kler

i(C

ari F

iyat

larl

a, M

ilyon

TL)

(Yüz

de D

eğiş

im)

(Yüz

de D

ağılı

m)

(GSY

H’y

a O

ran,

Yüz

de)

2014

2015

(1)

2016

(2)

20

15 (

1)20

16 (

2)

2014

2015

(1)

2016

(2)

2014

2015

(1)

2016

(2)

HA

RC

AM

ALA

R44

8 75

250

5 99

257

0 50

7

12,8

12,8

10

0,0

100,

010

0,0

25,7

25,8

25,9

01-PersonelGiderleri

110370

125046

147826

13,3

18,2

24,6

24,7

25,9

6,3

6,4

6,7

02-SGKDevletPrimiGiderleri

18929

21042

24895

11

,218,3

4,2

4,2

4,4

1,1

1,1

1,1

03-MalveHizmetAlımGiderleri

40801

45444

46891

11,4

3,2

9,1

9,0

8,2

2,3

2,3

2,1

04-FaizGiderleri

49913

53006

56000

6,2

5,6

11

,110

,59,8

2,9

2,7

2,5

05-CariTransferler

162282

182787

217674

12,6

19,1

36,2

36,1

38,2

9,3

9,3

9,9

06-SermayeGiderleri

48201

56875

51789

18,0

-8,9

10

,711

,29,1

2,8

2,9

2,3

07-SermayeTransferleri

7 70

710460

7 52

2

35,7

-28,1

1,

72,

11,3

0,4

0,5

0,3

08-BorçVerme

10 5

5011333

12939

7,4

14,2

2,4

2,2

2,3

0,6

0,6

0,6

09-YedekÖdenekler

00

4972

0,0

0,0

0,9

0,0

0,0

0,2

GEL

İRLE

R42

5 38

348

3 38

654

0 81

9

13,6

11,9

10

0,0

100,

010

0,0

24,3

24,6

24,5

1 -

Gen

el B

ütçe

408

676

464

785

528

317

13

,713

,7

96,1

96,2

97,7

23,4

23,7

23,9

01-VergiGelirleri

352514

407475

459150

15,6

12,7

82,9

84,3

84,9

20,2

20,8

20,8

02-VergiDışıGelirler

45332

47169

54509

4,1

15,6

10

,79,8

10,1

2,6

2,4

2,5

03-SermayeGelirleri

9549

7932

12 2

02

-16,9

53,8

2,

21,6

2,3

0,5

0,4

0,6

04-AlınanBağışveYardımlar

1281

2208

2457

72,4

11,2

0,3

0,5

0,5

0,1

0,1

0,1

2 -

Öze

l Büt

. İda

. ve

Düz

. Den

. Kur

.16

707

18 6

0212

501

11

,3-3

2,8

3,

93,

82,

31,

00,

90,

6

BÜ

TÇE

DEN

GES

İ-2

3 37

0-2

2 60

6-2

9 68

8-3

,331

,4-1

,3-1

,2-1

,3

Bilg

i İçi

n:

FaizDışıHarcamalar

398839

452987

514507

13,6

13,6

22,8

23,1

23,3

FaizDışıBütçeDengesi

26544

30400

26312

14,5

-13,4

1,5

1,5

1,2

ProgramTanımlıFaizDışıBütçeDengesi

8057

8385

1263

4,1

-84,9

0,5

0,4

0,1

Not:Düzenleyicivedenetleyicikurumlarıngelirfazlaları,genelbütçevergidışıgelirlerindendüşülmüştür.


(2)Program

Sayfa : 65

1.3.1.2. Mahalli İdareler

a) Mevcut Durum

Mahalliidarelerdengesi;ilözelidareleri,belediyeler,büyükşehirbelediyelerinebağlıidareler,belediyelerinoluşturduğubirliklerveİllerBankasıhesaplarınıkapsamaktadır.

2014yılında,mahalliidaregelirleri,6360sayılıKanunlamahalliidareleringenelbütçevergipayındayapılanartışınetkisiylebiröncekiyılagöreyüzde11,1oranındaartarak68,1milyarTLolarakgerçekleşmiştir.Mahalliidareharcamalarıise,2014yılındayapılanyerel seçim öncesi artan borçlanma gereğinin tasarruf ihtiyacını artırmasıyla, yatırımharcamalarınınvecarigiderlerinreelolarakdüşmesisonucusadeceyüzde5,2oranındaartarak66,9milyarTLolmuştur.Böylece,2013yılındaGSYH’nınyüzde0,15’idüzeyindeaçıkverenmahalliidarelerdengesi,2014yılındaGSYH’nınyüzde0,07’siseviyesindefazlavermiştir.

2015yılında,genel bütçe vergi gelirlerindeki reel artış ve2014yılına kıyaslaüçaylıkbazetkisinindeortadankalkmasıylareelartışınısürdürengenelbütçevergipayınınetkisiyle mahalli idare gelirlerinin GSYH’ya oranla yüzde 4,01 seviyesine yükseleceği,diğertaraftan,artankaynaklarveyenibüyükşehiralanlarındaortayaçıkacakharcamaihtiyacısonucumahalliidareharcamalarının,GSYH’yaoranolarakyüzde3,97seviyesineyükseleceğitahminedilmektedir.Böylece,mahalliidarelerdengesindeyerelseçimsonrasıortayaçıkanolumlueğilimin2015yılındadadevamedeceğivemahalliidarelerdengesininGSYH’nınyüzde0,04’üseviyesindefazlavereceğibeklenmektedir.

TABLO I: 43-Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Mahalli İdarelere Ayrılan Paylar

2013 2014 2015(1) 2016(2)

(Cari Fiyatlarla, Milyon TL)

Belediyeler 17253 20495 24215 27549

BüyükşehirBelediyeleri 11437 15968 19880 22859

İlÖzelİdareleri 3709 2324 2028 2296

TOPLAM 32 399 38 787 46 123 52 704

(GSYH’ya Oran, Yüzde)

Belediyeler 1,10 1,17 1,23 1,25

BüyükşehirBelediyeleri 0,73 0,91 1,01 1,04

İlÖzelİdareleri 0,24 0,13 0,10 0,10

TOPLAM 2,07 2,22 2,35 2,39

(1)Gerçekleşmetahmini(2)Program

Sayfa : 66


2016yılında,mahalliidaregelirlerinin90,9milyarTL,harcamalarınınise89,6milyar TL olarak gerçekleşmesi ve mahalli idare dengesinin 1,3 milyar TL fazlavermesiöngörülmektedir.

Merkezi yönetim bütçesinden aktarılan payların artırılması ile idarikonsolidasyonla öngörülen tasarrufun olumlu etkisi ve planlanan varlık satışınarağmen,büyükşehir statüsündekibelediyelerdeözelliklealangenişlemesi kaynaklıyeniden yapılanmanın ve kent içi ulaşım sektöründeki yatırım ihtiyacının ortayaçıkaracağı muhtemel mali yükün 2016 yılından itibaren bütçe dengeleri üzerindedahafazlahissedileceğibeklenmektedir.

TABLO I: 44- Mahalli İdareler Gelir ve Harcamaları (1)2013 2014 2015(2) 2016(3)

(Cari Fiyatlarla, Milyon TL)GELİRLER 61 328 68 120 78 696 90 8551.Vergiler 40530 48080 57608 650452.VergiDışıNorm.Gelir 7165 8747 8850 99823.FaktörGelirleri(Net) 12370 11292 12238 142384.SermayeTransferi(Net) 1263 0 0 1589HARCAMALAR 63 621 66 920 77 973 89 5831.CariGiderler 38379 40246 46301 531212.YatırımHarcamaları 22627 20358 23206 29877a.SabitSermaye 22624 20344 23191 29857b.StokDeğişimi 3 14 15 203.CariTransferler 3891 4359 5634 64494.KamulaştırmaveSabitDeğerArtışı -1 275 -460 -159 1365.SermayeTransferi(Net) 0 2417 2991 0GELİR-GİDER FARKI -2 293 1 200 722 1 272

(GSYH’ya Oran, Yüzde)GELİRLER 3,92 3,90 4,01 4,121.Vergiler 2,59 2,75 2,94 2,952.VergiDışıNorm.Gelir 0,46 0,50 0,45 0,453.FaktörGelirleri(Net) 0,79 0,65 0,62 0,654.SermayeTransferi(Net) 0,08 0,00 0,00 0,07HARCAMALAR 4,06 3,83 3,97 4,061.CariGiderler 2,45 2,30 2,36 2,412.YatırımHarcamaları 1,45 1,17 1,18 1,35a.SabitSermaye 1,45 1,16 1,18 1,35b.StokDeğişimi 0,00 0,00 0,00 0,003.CariTransferler 0,25 0,25 0,29 0,294.KamulaştırmaveSabitDeğerArtışı -0,08 -0,03 -0,01 0,015.SermayeTransferi(Net) 0,00 0,14 0,15 0,00GELİR-GİDER FARKI -0,15 0,07 0,04 0,06(1)İlözelidareleri,belediyeler,İllerBankası,belediyelerinoluşturduğubirliklervebüyükşehirbelediyelerinebağlıidarelerikapsamaktadır.(2)Gerçekleşmetahmini(3)Program

Sayfa : 67

1.3.1.3. Döner Sermayeli İşletmeler

a) Mevcut Durum

Döner sermayeli işletmeler tanımı içinde yer alan kurumlar iki gruptatoplanmaktadır.Birincigrupta,merkeziyönetimbütçesikapsamındakiidarelerebağlıolarak faaliyetgösteren işletmeleryeralmaktadır. İkincigrupta isebu işletmelerindışındakalanvekendiözelbütçeleriolanTürkiyeRadyoTelevizyonKurumu,MilliPiyangoİdaresiveAtatürkOrmanÇiftliğiMüdürlüğübulunmaktadır.

GSYH’yaoranolarak,2014yılındayüzde0,05düzeyindeolandönersermayeliişletmelerin gelir-gider farkının 2015 yılında yüzde 0,03 düzeyinde gerçekleşmesibeklenmektedir.Dönersermayeliişletmelerindönemkârı2014yılındaGSYH’nınyüzde0,05’i düzeyinde gerçekleşmiş olup bu oranın 2015 yılında yüzde 0,04 düzeyindegerçekleşeceğitahminedilmektedir.


2016yılındaGSYH’yaoranolarak,dönersermayeliişletmeleringelir-giderfarkınınyüzde0,02,dönemkârınıniseyüzde0,03civarındagerçekleşmesihedeflenmektedir.

TABLO I: 45- Döner Sermayeli İşletmeler Finansman Dengesi 2013 2014 2015 (1) 2016 (2)

(Cari Fiyatlarla, Milyon TL)A. Gelirler 38 596 43 066 48 332 53 846-İşletmeGelirleri 38110 42442 47760 53413-KurumBünyesindeKalanFonlar 486 624 572 433-BütçeTransferleri 0 0 0 0B. Giderler 36 724 42 224 47 832 53 463-İşletmeGiderleri 36586 41130 46333 52066-YatırımHarcamaları 1415 1 521 2203 2094-StokArtışı -324 - 151 196 222-SabitKıymetArtışı -1417 -781 -1405 -1487-DolaysızVergiler 38 77 49 55-FonlaraTransferler 426 429 457 513C. Gelir-Gider Farkı 1 872 842 500 383 (GSYH’ya Oran, Yüzde)A. Gelirler 2,46 2,46 2,46 2,44-İşletmeGelirleri 2,43 2,43 2,43 2,42-KurumBünyesindeKalanFonlar 0,03 0,04 0,03 0,02-BütçeTransferleri 0,00 0,00 0,00 0,00B. Giderler 2,34 2,42 2,44 2,42-İşletmeGiderleri 2,33 2,35 2,36 2,36-YatırımHarcamaları 0,09 0,09 0,11 0,09-StokArtışı -0,02 -0,01 0,01 0,01-SabitKıymetArtışı -0,09 -0,04 -0,07 -0,07-DolaysızVergiler 0,00 0,00 0,00 0,00-FonlaraTransferler 0,03 0,02 0,02 0,02C. Gelir-Gider Farkı 0,12 0,05 0,03 0,02 Bilgiİçin:DönemKârı/GSYH(Yüzde) 0,06 0,05 0,04 0,03

Kaynak:KalkınmaBakanlığı(1)GerçekleşmeTahmini(2)Program

Sayfa : 68

1.3.1.4. Sosyal Güvenlik Kuruluşları

a) Mevcut Durum

Sosyal güvenlik kuruluşları kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK),TürkiyeİşKurumu(İŞKUR)veİşsizlikSigortasıFonuyeralmaktadır.Sosyalgüvenlikkuruluşları gelir-gider dengesine, İŞKUR’un sadece yatırımı dâhil edilmekte olupİşsizlikSigortasıFonudengesiayrıbirtablodagösterilmektedir.

TABLO I: 46- Sosyal Güvenlik Kuruluşları Gelir-Gider Dengesi

2013 2014 2015 (1) 2016 (2)


A. Gelirler 158 381 178 762 212 588 257 321

-PrimTahsilatları 120350 136993 159784 196623

B. Giderler 178 056 198 835 225 487 268 630

-SigortaÖdemeleri 120397 136553 155 157 190476

-SağlıkGiderleri 49938 54603 59608 66067

-YatırımHarcamaları(3) 182 206 180 280

C. Gelir-Gider Farkı -19 675 -20 074 -12 899 -11 309

D. Bütçe Transferleri 20 385 21 229 12 286 11 309

-BütçeTransferleri(4) 71793 77294 80083 102282

E. Finansman Açığı - 709 -1 155 613 0

(GSYH’ya Oran, Yüzde)

A. Gelirler 10,11 10,23 10,83 11,66

-PrimTahsilatları 7,68 7,84 8,14 8,91

B. Giderler 11,36 11,38 11,49 12,17

-SigortaÖdemeleri 7,68 7,81 7,91 8,63

-SağlıkGiderleri 3,19 3,12 3,04 2,99

-YatırımHarcamaları(3) 0,01 0,01 0,01 0,01

C. Gelir-Gider Farkı -1,26 -1,15 -0,66 -0,51

D. Bütçe Transferleri 1,30 1,21 0,63 0,51

-BütçeTransferleri(4) 4,58 4,42 4,08 4,63

E. Finansman Açığı -0,05 -0,07 0,03 0,00

Kaynak:KalkınmaBakanlığı(1) GerçekleşmeTahmini(2) Program(3) İŞKUR’unsadeceyatırımharcamasıdahilolupgelir-giderfarkınındeğişmemesiamacıylatoplamgelire

yatırımbedelikadareklemeyapılmıştır.(4) Faturalı ödemeler, ek karşılıklar, devlet katkısı, emeklilere yapılan ek ödeme, prim teşviklerinden

kaynaklanantransferlerveprimödemegücüolmayanlarınGSSprimleridâhiledilmiştir.

2015yılında,yapılandırmagelirlerindekiartış veasgariücretinyüksekoranlıartırılmasıneticesindebiröncekiyılagöreGSYH’yaoranolarakprimtahsilatlarınınartmasıbeklenmektedir.Primgelirlerindekiartışınyanı sıradevlet katkısı vediğergelirlerdegörülenartışlarınneticesindeSGK’nıntoplamgelirlerininGSYH’yaoranındada artış öngörülmektedir. 2015 yılında GSYH’ya oran olarak toplam giderlerde

Sayfa : 69

yaşanması beklenen artışta özellikle sigorta ödemelerindeki artış etkili olmuştur.Bunun sonucunda, 2015 yılında sosyal güvenlik kuruluşlarına yönelik bütçetransferlerininGSYH’yaoranınınbir önceki yılagöre0,3puanazalarak yüzde4,1seviyesinegerilemesibeklenmektedir.

2015 yılında bütçeden sosyal güvenlik kuruluşlarına faturalı ödemeler,ek karşılıklar, devlet katkısı, emeklilere yapılan ek ödeme, prim teşviklerindenkaynaklanantransferlerileprimödemegücüolmayanlarınGSSprimleridâhilolmaküzere80,1milyarTLtransferyapılacağıtahminedilmektedir.

İşçi,esnafveçiftçiemekliaylıkları,2015yılıOcakayındayüzde2,33,Temmuzayındaiseyüzde4,76oranındaartırılmıştır.Memurmaaşlarıvememuremekliaylıklarıise,2015yılıOcakayındayüzde3,Temmuzayındayüzde1,76’lıkenflasyonfarkınaekolarakyüzde3oranındaartırılmıştır.

Sosyal güvenlik prim gelirlerini etkileyen en temel parametrelerden biriolanasgariücret,2015yılıOcakayındayüzde5,95oranındaartışlabrüt1.201,5TL’ye,2015yılıTemmuzayındaiseyüzde5,99oranındaartışlabrüt1.273,5TL’yeyükseltilmiştir.AyrıcaAsgariÜcretTespitKomisyonu’nun31/12/2015 tarihliResmiGazetedeyayımlanan2015/1sayılıKararıylaasgariücretyüzde29oranındaartırılarak2016yılıiçinbrüt1.647TLolarakbelirlenmiştir.

23/04/2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6645 sayılı Kanunla sosyalgüvenlik sistemini ilgilendiren bazı düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu Kanunla,yaşlılıkaylığıalmaktaikençalışmayadevamedenDevredilenBağ-Kursigortalılarındankesilen sosyal güvenlik destek primi oranı yüzde 15’ten yüzde 10’a indirilmiştir.AyrıcaDevredilenSSKveDevredilenBağ-Kursigortalılarındanyaşlılıkaylığıalmaktaolan ve Temmuz ayında yapılan artışla beraber yaşlılık aylığı 1.000 TL’nin altındakalansigortalılarınaylıklarına100TLartışyapılmış,1.000TLile1.100TLarasındakalanların yaşlılık aylığı da 1.100 TL’ye yükseltilmiştir. Yine aynı Kanunla, kendiadınavehesabınabağımsızçalışanlarlatarımdakendiadınavehesabınabağımsızçalışanlardan,12ayvedahafazlasüreyeilişkinprimborcubulunanların,borçlarınıbuKanununyürürlüğegirdiğitarihtenitibarenüçayiçindeödememeleriveyailgilikanunlar uyarınca yapılandırmamaları hâlinde, sigortalılıklarının askıya alınmasıdüzenlenmiştir.

01/01/2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6655 sayılı Kanunla birlikteDevredilen SSK ve Devredilen Bağ-Kur sigortalılarından yaşlılık aylığı almaktaolanlarınaylıklarına100TLseyyanenartışyapılmıştır.

23/08/2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan kamu görevlileri ile yapılantoplusözleşmehükümlerinegörememurmaaşlarının2016yılıOcakayındayüzde6, Temmuz ayında yüzde 5, 2017 yılının Ocak ayında yüzde 3, Temmuz ayındaiseyüzde4oranındaartırılması,ayrıcaoluşmasıhalindeenflasyonfarkıödenmesikararlaştırılmıştır.Sözkonusutoplusözleşmeyegörememuremekliaylıklarına2016yılındangeçerli olmaküzere100TL seyyanenartış yapılması kararlaştırılmış olup2015/8057 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla bu artışın yürürlük tarihi 01/09/2015olarakdeğiştirilmiştir.

Hizmet akdiyle çalışanlar için prim teşvikleri kapsamında merkezi yönetimbütçesindenSGK’ya2014yılında8,8milyarTLtransferyapılmışolup,2015yılında9,9milyarTLtransferyapılmasıbeklenmektedir.

Sayfa : 70

2014yılındaSGKilaçvetedaviharcamaları,sırasıyla17,4ve36,3milyarTL’yeulaşmıştır.2015yılındaise,SGKilaçvetedaviharcamalarınınsırasıyla19,1ve39,5milyarTLolarakgerçekleşmesibeklenmektedir.

10/07/2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararıyla,beşerivetıbbiürünlerinfiyatlandırılmasındakullanılanAvrokurununbiröncekiyılıngünlükAvrodövizsatışkurugerçekleşmeleriesasalınarakhesaplananyıllıkortalamaAvrodeğerininyüzde70olarakbelirlenenuyarlamakatsayısıylaçarpılmasısuretiylebelirlenmesiöngörülmüştür.

01/10/2015 tarihli Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar KuruluKararıyla,DevredilenBağ-KursigortalılarıilegenelsağlıksigortalılarındanolupprimborçlarınedeniylesağlıkhizmetlerindenfaydalanamayanTürkvatandaşlarıilebunlarınbakmaklayükümlüolduğukişilere,SağlıkBakanlığıvebağlıkuruluşlarınaaitsağlıktesisleri ile devlet üniversitelerinin sağlık uygulama ve araştırma merkezlerindekisağlık hizmetlerinden 31 Aralık 2015 tarihine kadar yararlanma imkanı getirilmiş,17/12/2015tarihliResmiGazetedeyayımlananBakanlarKuruluKararıylayararlanmaimkanı30Haziran2016tarihinekadaruzatılmıştır.

04/04/2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararıyla,aktifişgücüprogramlarıvetoplumyararınaprogramlardakullanılabilenkaynaklarınİşsizlikSigortasıFonununbiröncekiyılprimgelirlerineoranının2015yılıiçinyüzde30’danyüzde42’yeçıkarılmasıöngörülmüştür.04/10/2015 tarihliResmiGazetedeyayımlananBakanlarKuruluKararıyladasözkonusuoran2015ve2016yıllarıiçinyüzde50’yeçıkarılmıştır.

2015yılındaGSYH’yaoranolarakİşsizlikSigortasıFonuprimgelirlerininyüzde0,42, faiz gelirlerinin yüzde 0,35, Fona yapılan devlet katkısının ise yüzde 0,14seviyesindegerçekleşmesibeklenmektedir.Buçerçevede,FonuntoplamgelirlerininGSYH’nınyüzde0,93’üseviyesindegerçekleşeceğitahminedilmektedir.

Fonun 2015 yılı toplam giderlerinin 6,6milyar TL’lik tutarla GSYH’nın yüzde0,34’üneulaşmasıbeklenmektedir.2015yılındaaylıkortalama316binkişi işsizliködeneği almış olup 2015 yılı işsizlik ödeneği giderlerinin 2,2milyar TL düzeyindegerçekleşeceğitahminedilmektedir.

2015 yılında toplam Fon varlığının 93,1milyar TL’lik tutarlaGSYH’nın yüzde4,7’sineulaşacağıtahminedilmektedir.

Sayfa : 71

TABLO I: 47- İşsizlik Sigortası Fonu Gelir-Gider Dengesi (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) (GSYH’ya Oran, Yüzde)

2013 2014 2015 (1) 2016 (2) 2013 2014 2015 (1) 2016 (2)

A. Gelirler 12 734 15 308 18 273 22 636 0,81 0,88 0,93 1,03

-PrimGelirleri 5804 6713 8158 10553 0,37 0,38 0,42 0,48

-DevletKatkısı 1935 2238 2719 3518 0,12 0,13 0,14 0,16

-FaizGelirleri 4800 6158 6908 8053 0,31 0,35 0,35 0,36

B. Giderler 3 545 4 266 6 592 10 439 0,23 0,24 0,34 0,47

-SigortaGiderleri(3) 1293 1685 2216 3213 0,08 0,10 0,11 0,15

-MYB’yeTransferler(4) 76 0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00

-DiğerGiderler 2 177 2582 4376 7226 0,14 0,15 0,22 0,33

C. Gelir-Gider Farkı 9 189 11 041 11 681 12 197 0,59 0,63 0,60 0,55

D. Toplam Fon Varlığı 70 357 81 399 93 080 105 277 4,49 4,66 4,74 4,77

Kaynak:KalkınmaBakanlığı(1) GerçekleşmeTahmini(2) Program(3) İşsizliködeneği,kısaçalışmaödeneğiveücretgarantifonugiderleridâhiledilmiştir.(4) İşsizlikSigortası FonundanGAPkapsamındaki yatırımlaröncelikli olmaküzereekonomikkalkınmavesosyalgelişmeyeyönelikaltyapıyatırımlarınınfinansmanıiçinmerkeziyönetimbütçesineyapılacaktransferrakamıbukalemdegösterilmektedir.


Brüt asgari ücretin2016yılıOcakayındayüzde29oranındaartırılması (netasgariücret1.301TLolacakşekilde),DevredilenSSKveDevredilenBağ-KuremekliaylıklarınıniseöncekialtıaylıkenflasyontahmininegöreOcakveTemmuzaylarındasırasıylayaklaşıkyüzde3,9veyüzde4,1oranındaartırılmasıöngörülmüştür.Ayrıca,DevredilenSSKveDevredilenBağ-Kuremekliaylıklarına2016yılıOcakayındailave100TLseyyanenartışyapılmasıöngörülmüştür.

Kamugörevlileriyleyapılantoplusözleşmehükümlerinegörememurmaaşlarıvememur emekli aylıklarının 2016 yılının Ocak ayında yüzde 6, Temmuz ayındayüzde5oranındaartırılması,ayrıca2016yılıOcakayındayaklaşıkyüzde0,9oranındaenflasyonfarkıverilmesiöngörülmüştür.

Asgariücretartışındankaynaklıişverenmaliyetartışınınhafifletilmesiamacıyla2016 yılına ilişkin olarak teşvik uygulaması öngörülmüşolup, söz konusu teşvikinyıllıkmaliyetinin11,4milyarTLolacağı,bunun9,5milyarTL’sinin2016yılı içindeödeneceğiöngörülmüştür.

Yaşlılık aylığı almakta iken çalışmaya devam eden Devredilen Bağ-Kursigortalılarından kesilen sosyal güvenlik destek priminin kaldırılacağı, lise veyaüniversitemezunugençleringenelsağlıksigortasıgiderlerininikiyılsüreylegelirtestiyapılmaksızınveprimalınmaksızınDevlet tarafındankarşılanacağı,bölgesel teşvikkapsamındabazıillerdeuygulanmaktaolanyüzdealtıoranındakiişverensigortaprimiindirimindeesasalınanonişçiçalıştırmazorunluluğununkaldırılacağıvarsayılmıştır.

Sayfa : 72

2016yılında sosyalgüvenlik kuruluşlarının toplamgelirlerinin257milyarTL,toplam giderlerinin 269 milyar TL ve gelir-gider açığının 11,3 milyar TL olmasıöngörülmüştür.GSYH’yaoranolarak,gelirlerinyüzde11,7,giderlerinyüzde12,2veaçığınyüzde0,5olmasıhedeflenmiştir.

2016 yılında SGK’ya faturalı ödemeler, ek karşılıklar, emeklilere yapılan eködeme,devletkatkısı,primteşviklerindenkaynaklanantransferler ileprimödemegücüolmayanlarınGSSprimidedahilolmaküzeretoplam102,3milyarTLtutarındaveGSYH’nınyüzde4,63’üoranındabütçetransferiyapılmasıöngörülmektedir.

2016yılındaİşsizlikSigortasıFonununprimgelirininGSYH’nınyüzde0,48’i,faizgelirininGSYH’nınyüzde0,36’sı,FonayapılandevletkatkısınıniseGSYH’nınyüzde0,16’sıoranındagerçekleşmesihedeflenmektedir.ÖzellikleaktifişgücüprogramlarınaayrılankaynaklardakiartışınetkisiyleFonuntoplamgiderlerininGSYH’nınyüzde0,47’sioranınayükselmesibeklenmektedir.Böylece,2016yılındatoplamFonvarlığının105milyarTLileGSYH’nınyüzde4,8’ineulaşmasıhedeflenmektedir.

1.3.1.5. Fonlar

a) Mevcut Durum

Fondengesikapsamı,bütçeiçiDesteklemeveFiyatİstikrarFonuilebütçedışıSosyalYardımlaşmaveDayanışmayıTeşvikFonu,SavunmaSanayiiDesteklemeFonuveÖzelleştirmeFonundanmeydanagelmektedir.

Fonlarıngelirlerinin2015yılında19,1milyarTL,giderlerininise8,6milyarTLolarakgerçekleşmesibeklenmektedir.Böylece,fonsistemifinansmanfazlasının10,5milyarTLolmasıöngörülmektedir.

2015 yılında özelleştirme uygulamaları sonucundaÖzelleştirme Fonuna 11,7milyarTLnakitgirişibeklenmektedir.


2016yılındaÖzelleştirmeFonunun10,1milyarTLtutarındaözelleştirmegelirieldeetmesibeklenmektedir.

2016yılındafongelirlerinin10,9milyarTL,fongiderlerinin10milyarTL,fonsistemifinansmanfazlasının0,9milyarTLolmasıhedeflenmiştir.

Sayfa : 73

TABLO I: 48- Fon Gelir ve Giderleri (1)


2013 2014 2015 (2) 2016 (3)

A. Fon Gelirleri 7 384 8 577 19 088 10 931

-VergiGelirleri 5947 6800 7606 8722

-VergiDışıNormalGelirler 1426 1 777 5744 1896

-FaktörGelirleri(Net) 11 0 257 314

-CariTransferler(Net) 0 0 0 0

-SermayeTransferleri(Net) 0 0 5481 0

B. Fon Giderleri 9 990 10 077 8 625 9 997

-CariGiderler 2418 3516 3770 4239

-FaktörGiderleri(Net) 0 21 0 0

-SabitSermayeYatırımları 0 0 0 0

-CariTransferler(Net) 3422 4380 4855 5024

-SermayeTransferleri(Net) 4151 2160 0 734

C. Gelir-Gider Farkı -2 607 -1 500 10 463 934

D. Finansman 2 607 1 500 -10 463 - 934

-DışBorçKullanımı 0 0 0 0

-DışBorçÖdemesi -5 0 -1 -1

-İçBorç-Alacakİlişkisi(Net) -45 -30 50 56

-Kasa-BankaDeğişimi 2656 1531 -10513 -990

Bilgiİçin:

-ÖzelleştirmeGelirleri 10677 11871 11 700 10 100

Kaynak:KalkınmaBakanlığı(1)İşsizlikSigortasıFonuhariçtir.(2)GerçekleşmeTahmini(3)Program

1.3.2. KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ

a) Mevcut Durum

2015yılı sonu itibarıyla233sayılıKHKkapsamında faaliyetgösteren17KİTileözelleştirmeprogramındabulunanveyüzde50’denfazlakamupayıolanTEDAŞ,TEMSAN,TDİ,TÜRKŞEKER,SümerHoldingA.Ş.vettaGayrimenkulA.Ş.KİTdengesikapsamındaizlenmektedir.Kamununmalvehizmetüretimindekipayınınazaltılmasıyönünde izlenenekonomipolitikalarıneticesindeyıllar itibarıylaKİT’lerin sayısı veekonomiiçerisindekipayıazalmıştır.KİT’lerinürettiğikatmadeğerinGSYH’yeoranının2000yılındakiyüzde3,5seviyesinden,2015yılındayüzde0,9seviyesinegerilediğitahminedilmektedir.Bunaparalelolarak2000yılısonunda435binolanKİT’lerdeistihdamedilenpersonelsayısı,2015yılında120binedüşmüştür.

Sayfa : 74

TABLO I: 49- 233 Sayılı KHK’ya Tabi İşletmeci KİT Finansman Dengesi

2014 2015 (1) 2016 (2)


A. GELİRLER 135106 131126 111568 I.İşletmeGelirleri 121482 115815 96486

1.MalveHizmetSatışHasılatı 111103 104835 87733 2.DiğerGelirler 10379 10981 8752

II.KurumBünyesindeKalanFonlar 4849 4719 4558 1.Amortismanlar 4400 4148 4413 2.KarşılıklarveKurFarkları 449 571 145

III.BütçeTransferleri 8775 10592 10523 B. GİDERLER 141100 130677 103243 I.İşletmeGiderleri 124409 113086 83625

1.MalveHizmetSatışMaliyeti 108962 95862 69043 2.DiğerGiderler 15447 17224 14581

II.YatırımHarcamaları 8425 9350 11884 III.StokArtışı -2 215 2 555 -957 IV.SabitKıymetArtışı 1316 48 740 V.DolaysızVergiler 2197 1709 3721 VI.TemettüÖdemeleri 5865 1338 1931 VII.İştiraklereSermayeTransferi 1103 2590 2300 C. GELİR-GİDER FARKI -5994 450 8324 D. FİNANSMAN 5994 -450 -8324 I.KasaBankaDeğişimi 3399 -387 421 II.İçBorçlanma(Net) 4541 -1692 -7902 III.DışBorçlanma(Net) -1946 1630 -844

(GSYH’ye Oranlar, Yüzde)A. GELİRLER 7,73 6,68 5,06 I.İşletmeGelirleri 6,95 5,90 4,37

1.MalveHizmetSatışHasılatı 6,36 5,34 3,98 2.DiğerGelirler 0,59 0,56 0,40

II.KurumBünyesindeKalanFonlar 0,28 0,24 0,21 1.Amortismanlar 0,25 0,21 0,20 2.KarşılıklarveKurFarkları 0,03 0,03 0,01

III.BütçeTransferleri 0,50 0,54 0,48 B. GİDERLER 8,08 6,66 4,68 I.İşletmeGiderleri 7,12 5,76 3,79

1.MalveHizmetSatışMaliyeti 6,24 4,88 3,13 2.DiğerGiderler 0,88 0,88 0,66

II.YatırımHarcamaları 0,48 0,48 0,54 III.StokArtışı -0,13 0,13 -0,04 IV.SabitKıymetArtışı 0,08 0,00 0,03 V.DolaysızVergiler 0,13 0,09 0,17 VI.TemettüÖdemeleri 0,34 0,07 0,09 VII.İştiraklereSermayeTransferi 0,06 0,13 0,10 C. GELİR-GİDER FARKI -0,34 0,02 0,38 D. FİNANSMAN 0,34 -0,02 -0,38 I.KasaBankaDeğişimi 0,19 -0,02 0,02 II.İçBorçlanma(Net) 0,26 -0,09 -0,36 III.DışBorçlanma(Net) -0,11 0,08 -0,04


Sayfa : 75

TABLO I: 50- Özelleştirme Kapsamındaki KİT Finansman Dengesi

2014 2015 (1) 2016 (2) (Cari Fiyatlarla, Milyon TL)

A. GELİRLER 9848 4261 4093I.İşletmeGelirleri 3437 3893 3734

1.MalveHizmetSatışHasılatı 3138 3615 34492.DiğerGelirler 298 278 285

II.KurumBünyesindeKalanFonlar 296 285 2971.Amortismanlar 274 281 2942.KarşılıklarveKurFarkları 22 3 3

III.BütçeveFonTransferleri 6116 84 62B. GİDERLER 4030 4058 4576I.İşletmeGiderleri 4237 4307 4054

1.MalveHizmetSatışMaliyeti 2957 3357 30312.DiğerGiderler 1280 950 1023

II.YatırımHarcamaları 30 107 110III.StokArtışı -146 -306 375IV.SabitKıymetArtışı -92 - 50 38V.DolaysızVergiler 1 0 0VI.TemettüÖdemeleri 0 0 0VII.İştiraklereSermayeTransferi 0 0 0C. GELİR-GİDER FARKI 5818 204 -483D. FİNANSMAN -5818 -204 483I.KasaBankaDeğişimi 8 4 -4II.İçBorçlanma(Net) -5692 -283 439III.DışBorçlanma(Net) -135 76 48

(GSYH’ye Oranlar, Yüzde)A. GELİRLER 0,56 0,22 0,19I.İşletmeGelirleri 0,20 0,20 0,17

1.MalveHizmetSatışHasılatı 0,18 0,18 0,162.DiğerGelirler 0,02 0,01 0,01

II.KurumBünyesindeKalanFonlar 0,02 0,01 0,011.Amortismanlar 0,02 0,01 0,012.KarşılıklarveKurFarkları 0,00 0,00 0,00

III.BütçeveFonTransferleri 0,35 0,00 0,00B. GİDERLER 0,23 0,21 0,21I.İşletmeGiderleri 0,24 0,22 0,18

1.MalveHizmetSatışMaliyeti 0,17 0,17 0,142.DiğerGiderler 0,07 0,05 0,05

II.YatırımHarcamaları 0,00 0,01 0,00III.StokArtışı -0,01 -0,02 0,02IV.SabitKıymetArtışı -0,01 0,00 0,00V.DolaysızVergiler 0,00 0,00 0,00VI.TemettüÖdemeleri 0,00 0,00 0,00VII.İştiraklereSermayeTransferi 0,00 0,00 0,00C. GELİR-GİDER FARKI 0,33 0,01 -0,02D. FİNANSMAN -0,33 -0,01 0,02I.KasaBankaDeğişimi 0,00 0,00 0,00II.İçBorçlanma(Net) -0,33 -0,01 0,02III.DışBorçlanma(Net) -0,01 0,00 0,00


Sayfa : 76

TAB

LO I

: 51

- K

İT’le

r H

akkı

nda

Öze

t B

ilgile

r

Öze

lleşt

irm

e K

apsa

mın

daki

Kur

uluş

lar

Har

iç T

opla

mÖ

zelle

ştir

me

Kap

sam

ında

ki K

urul

uşla

r D

âhil

Topl

am

2014

2015

(1)

2016

(2)

2014

2015

(1)

2016

(2)

ToplamPersonelSayısı

109173

107

552

105479

121960

119845

117297

-MemurveSözleşmeliPersonel

47335

47967

47972

50309

50689

50632

-İşçi

61839

59585

57 5

0771652

69156

66665

ToplamPersonelHarcamaları(3)

7 22

17599

7941

8180

8600

8950

-MemurveSözleşmeliPersonel

2737

2933

3214

2910

3127

3416

-İşçi

4484

4666

4727

5 27

05473

5534

MalveHizmetSatışHasılatı(3)

111103

104835

87733

114241

108450

91182

GörevZararıTahakkukları(3)

1802

1901

2004

1802

1901

2004

İşletmeFaaliyetKâr–Zararı(3)

-1760

5046

15203

-2214

4633

14911

FaizÖdemeleri(3)

266

406

654

336

446

715

DönemKâr–Zararı(3)

-1 1

254630

14866

-1926

4217

14546

FaktörGelirleri(3)

1922

7448

17420

1417

7319

17397

TemettüÖdemeleri(3)

5865

1338

1931

5865

1338

1931

SabitSermayeYatırımları(3)

8425

9350

11884

8455

9457

11994

BütçeveFonTransferleri(3)

8775

10592

10523

14891

10675

10585

BorçlanmaGereği*(3)

5994

-450

-8324

176

-653

-7841

BorçlanmaGereği*(3)(4)

14769

10142

2199

15067

10 0

222744

BorçlanmaGereği*(3)(5)

6461

-132

-8351

607

-322

-7878

BorçlanmaGereği*/GSYH(Yüzde)

0,34

-0,0

2-0,38

0,01

-0,03

-0,36

BorçlanmaGereği*(4)/GSYH(Yüzde)

0,85

0,52

0,10

0,86

0,51

0,12

BorçlanmaGereği*(5)/GSYH(Yüzde)

0,37

-0,0

1-0,38

0,03

-0,0

2-0,36

PersonelHarcamaları/Hasılat(Yüzde)

6,50

7,25

9,05

7,16

7,93

9,82

FaizÖdemeleri/Hasılat(Yüzde)

0,24

0,39

0,75

0,29

0,41

0,78


(*)(-)işaretifinansmanfazlasınıgöstermektedir.


(2)Program

(3)CariFiyatlarla,MilyonTL

(4)BütçeveÖzelleştirmeFonutransferlerihariçtir.

(5)Faizgelirvegiderihariçtir.

Sayfa : 77

ÖzelleştirmeportföyündeizlenenkuruluşlardâhilKİT’ler,2014yılındaGSYH’ninbinde0,1’i oranındafinansmanaçığı vermiştir.PetrolfiyatlarındakidüşüşünenerjiKİT’lerininmaliyetleriüzerindekiolumluetkisinerağmenTMO’nunyüksekmiktardaalımyapmasınedeniyleKİTsistemininürettiğifinansmanfazlasıartışısınırlıdüzeydekalmıştır. KİT’lerin 2015 yılında GSYH’nin binde 0,3’ü oranında finansman fazlasıverdiğitahminedilmektedir.

Özelleştirme portföyünde izlenen kuruluşlar dâhil KİT’lerin 2015 yılında 4,2milyarTLdönemkârıve322milyonTLfaizdışıfazlaoluşturduğutahminedilmektedir.Sözkonusukuruluşlaranakitolarak8,4milyarTLsermayetransferi,2,2milyarTLgörevzararıödemesiyapılmıştır.Bukuruluşlarınyatırımharcamasının9,5milyarTLolarakgerçekleştiğitahminedilmektedir.

StratejikyönetimanlayışıgereğistratejikplanhazırlamaklayükümlüKİT’lerden16’sının stratejik planı, Kalkınma Bakanlığı tarafından onaylanmış ve uygulamayabaşlanmıştır. Stratejik planların yıllık dilimleri olan performans programları ileperformans değerlendirme raporları vasıtasıyla stratejik planlarda öngörülenhedefleringerçekleşmedüzeyleritakipedilmektedir.

Petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle BOTAŞ’ın doğal gaz alım maliyetiazalmıştır.Elektriküretimindeyakıtolarakdoğalgazkullananelektriksantrallerininmaliyetlerindeki düşüş, EÜAŞ’ın elektrik üretim ve TETAŞ’ın toptan elektrik alımmaliyetlerini azaltmıştır. Satış gelirleri petrol fiyatlarına duyarlı olan TPAO, petrolfiyatlarındakidüşüştenolumsuzetkilenmiştir.

TMO, 2015-2016 alım döneminde satış fiyatlarını alım fiyatlarıyla birlikteaçıklamıştır.Bukapsamda,yüzde12,5-12,9oranındaproteiniçerenAnadolukırmızısert buğday alım fiyatı 862 TL/ton, satış fiyatı 960 TL/ton; aynı protein oranınasahipmakarnalıkbuğdayalımfiyatı976TL/ton,satışfiyatıise1.080TL/tonolarakaçıklanmıştır.

Kuraklıkvedonolaylarınedeniyle2014yılınıdönemzararıylakapatanTİGEM’inolumluiklimşartlarınındaetkisiyle2015yılındakâreldeetmesibeklenmektedir.

Düşükfiyatlardanyapılanithalatınveyurt içisatışfiyatlarındagörülenartışınetkisiyleEtveSütKurumunun2015yılınıdönemkârıylakapatmasıbeklenmektedir.

Özelleştirme programındaki TÜRKŞEKER’in fabrikalarının üretim maliyetleriarasındakibüyükfarklılıkdikkatealınarak,verimlilikilkesidoğrultusundafaaliyetlerinisürdürebilecekfabrikalarıntespitedilmesiveŞirketinyenidenyapılandırılmasıihtiyacıdevametmektedir.

Kamu iktisadi kuruluşuyken 6461 sayılı Kanunla iktisadi devlet teşekkülühaline getirilen TCDD’nin elektrifikasyon, sinyalizasyon ve yüksek hızlı trenyatırımlarının ve istihdam giderlerinin finansmanı, Bütçeden yapılan sermayetransferleriyle karşılanmaktadır. Kuruluşa 2014 yılında 4,9 milyar TL sermayetransferiyapılırken,2015yılındaburakamın5,3milyarTLolmasıbeklenmektedir.2014 yılındaKuruluşun yatırımharcaması, KİT’lerin toplam yatırımlarının yüzde45,5’inekarşılıkgelirken,2015yılındabuoranınyüzde34,4olarakgerçekleşmesibeklenmektedir.

Havayolutaşımacılığındavergivekatkıpaylarındaindirimgibidüzenlemelerlepazarayenitaşıyıcılarıngirmesisonucutaleptevehavatrafiğindeyüksekhızlıbüyümeyaşanmıştır. 2014 yılında DHMİ’nin işlettiği 47 havalimanından 38’inin gelirleri

Sayfa : 78

giderlerinikarşılamamasınarağmenKuruluşkarlılığınıdevamettirmişve2015yılındaHazineye773milyonTLtemettüvehasılatpayıödemiştir.

15/06/2015tarihlive15/2015sayılıÖzelleştirmeYüksekKurulu(ÖYK)KararıylaTEMSAN Genel Müdürlüğü ile TPAO’ya bağlı TP Petrol Dağıtım A.Ş. özelleştirmekapsamveprogramınaalınmıştır.

Satış ve devir işlemi tamamlanan özelleştirme uygulamalarının toplam tutarı2014 yılında 6,3milyar ABD doları iken, 2015 yılında 2milyar ABD doları olarakgerçekleşmiştir.2015sonuitibarıylaihalesitamamlanmışoluponayveyasözleşmeimzaaşamasındabulunanözelleştirmeuygulamalarınıntoplamtutarıise2,1milyarABDdolarıdır.

EÜAŞ’a ait bazı akarsu santralleri ile TDİ’ye ait Fenerbahçe-Kalamış YatLimanınınÖYK onayları alınmış olup devir sözleşmeleri imza aşamasındadır. İhalesüreci tamamlanmış olan bazı hidroelektrik santraller ve bunlara ait taşınmazlarınözelleştirilmesi onay aşamasında olup bir kısım santralin ihale süreci ise devametmektedir.Milli Piyango İdaresine ait şansoyunları lisanshakkınındevrine ilişkinyapılan ihale, ihaleyi kazanan şirketlerin yükümlülüklerini yerine getirmemesinedeniyleiptaledilmiştir.

AliağaKombineÇevrimveGazTürbinleriSantraliileBursaDoğalgazSantralivebusantrallertarafındankullanılantaşınmazlarınvarlıksatışıyöntemiyleözelleştirilmesiamacıylaihaleyeçıkılmıştır.


KİT’lerin açık, şeffaf ve hesap verebilir bir yapıda çalışmalarını sağlayacak,uluslararasıkurumsalyönetimilkeleriileuyumluolacakşekildemevzuatdüzenlemesiyapılacaktır.

2016yılındaözelleştirmeportföyünde izlenenkuruluşlardâhil KİT sistemininfinansmanfazlasınınGSYH’yeoranıyüzde0,36olarakprogramlanmıştır.Buhedefeulaşılabilmesi; Genel Yatırım ve Finansman Programında öngörülen politikalarıngerçekleştirilmesi,tarımKİT’lerindealımmiktarvefiyatlarınınöngörüleninüstündestokartışınayolaçmayacakşekildetespitedilmesi,yatırımharcamalarınınbelirlenenseviyedekalmasıveBütçedenyapılacaktransferleringerçekleştirilmesiylemümkünolabilecektir.

EÜAŞ’aaitelektriküretimsantrallerininözelleştirmeçalışmalarısürdürülecektir.

TMO’nun2milyontonbuğdayve500bintonmısır,TÜRKŞEKER’in9,2milyontonşekerpancarısatınalmasıöngörülmüştür.ÇAYKURtarafından670bintonyaşçayyaprağıalımıve140bintonişlenmişçaysatışıprogramlanmıştır.

Sayfa : 79

İKİNCİ BÖLÜM

2016 YILI PROGRAMININ MAKROEKONOMİK AMACI

2016-2018 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programın temel stratejileriçerçevesinde makroekonomik istikrarın korunduğu, cari açığın kademeli olarakdüşürüldüğübirortamda;küreselekonomidekitoparlanmaeğilimininetkisiylebirliktesürdürülebilirveyüksekbüyümeortamınageçişinsağlanması2016YılıProgramınıntemelamacıdır.Bununlaberaber,enflasyonlamücadeleyikararlılıklasürdürmek,yurtiçitasarruflarıartırmak,ekonomininverimlilikdüzeyiniyükseltereközelyatırımkaynaklıbirbüyümeyapısınıözendirmek,kamumalidengelerinigözetmekvefinansalistikrarıgüçlendirmek Program döneminde temel makroekonomik öncelikler olacaktır. Buamaçlaraulaşılmasıiçinyapısalreformlaradevamedilecekvebuçerçevede,OnuncuKalkınmaPlanındayeralanöncelikli dönüşümprogramları kapsamındahazırlananeylemplanlarınınuygulamasıkararlılıklasürdürülecektir,uygulamaaçıklanantakvimçerçevesinde etkin bir şekilde takip edilecektir. Ayrıca 10 Aralık 2015 tarihindekamuoyuylapaylaşılan64.Hükümet2016YılıEylemPlanıilebirinciyılınkapsamlıveayrıntılıyapısalreformpaketiuygulamayakonulmuştur.

2.2. 2016 YILI PROGRAMININ HEDEFLERİ VE POLİTİKALARI

2.2.1. NİTELİKLİ İNSAN, GÜÇLÜ TOPLUM

2.2.1.1. Eğitim

a) Mevcut Durum

Eğitimhizmetlerinindahanitelikli,dahayaygınvekolayulaşılabilirsunulmasıkonusunda önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu kapsamda beşeri ve fiziki altyapıiyileştirilmiş,okullaşmaoranlarındaartışsağlanmışvederslikbaşınadüşenöğrencisayısı önemli ölçüde azaltılmıştır. Kız çocukları ile yoksul öğrencilerin eğitimdedevamlılığını sağlamak ve taşımalı eğitimi güçlendirmek için çeşitli faaliyetleryürütülmüş,öğretmenlerinhizmetiçieğitimlerineağırlıkverilmiştir.Bugelişmelerlebirlikteeğitimeerişiminartırılmasıveeğitiminkalitesininiyileştirilmesiihtiyacıdevametmektedir.

Eğitime erişim kapsamında, okul öncesi eğitimde 2014-2015 öğretimyılı verilerine göre, okullaşma oranı (4-5 yaş grubu) yüzde 46,83’tür. Ailelerinsosyoekonomikkoşullarındankaynaklananeşitsizliğingiderilmesindeönemlikatkısıolanveeğitiminilerikademelerindekibaşarıyaolumluetkisininolduğubilinenokulöncesieğitimdefarkındalığınartırılmasıihtiyacıöneminikorumaktadır.İmkânlarıkısıtlıhanevebölgelerinerişiminidestekleyecekönlemlerinalınmasıgerekmektedir.Buyaşgrubundakinetokullaşmaoranınınendüşükolduğuilyüzde29,8’leHakkâriikenenyüksekolduğuilyüzde72,5’leTunceli’dir.Okulöncesieğitiminfırsateşitliğinitemelalacak biçimde olanakları kısıtlı hane ve bölgeler desteklenerek yaygınlaştırılmasıöneminikorumaktadır.

İlköğretimegeçkayıtlar,devamsızlıkoranlarınınyüksekliği,bitirmedenayrılanlarilebaştakızlarolmaküzerekırsalkesimdekiçocuklarıneğitimeerişimindekisorunlar,okullaşmaoranınınistenilendüzeydeartmasınıengelleyenbaşlıcafaktörlerdir.2013-2014öğretimdönemisonundailköğretimdenmezunolanlarıniçindekızlarınoranı,Türkiyegenelindeyüzde48,5olupcinsiyetlerarasıfarkyıllaritibarıylaazalmıştır.

Sayfa : 80

TABLO II: 1- Eğitim Kademeleri İtibarıyla Okullaşma Oranları

2012-2013 2013-2014 2014-2015

Öğrenci Sayısı (Bin)

BrütOkullaşma

Oranı(Yüzde)


Brüt Okullaşma

Oranı(Yüzde)


Brüt Okullaşma

Oranı(Yüzde)

OkulÖncesiEğitim(1) 1 077 44,0 1059 43,5 1156 46,8

İlköğretim(2) 11160 107,6 11053 107,0 10 712 103,9

Ortaöğretim(2) 4995 96,8 5420 103,3 5691 107,4

a)GenelLise 2 725 52,8 2906 55,4 2902 54,8

b)MeslekiveTeknikEğitim 2269 43,9 2513 47,9 2788 52,6

YükseköğretimToplam(3) 4677 92,1 4997 97,1 5642 109,6

Örgün 2420 47,6 2606 50,1 2793 53,7

YaygınEğitim(4) 8071 - 8491 - 9908 -

Kaynak:MilliEğitimBakanlığı,YÖK(1)Öğrencisayısı,okulöncesiöğretimdekitümöğrencilerikapsamaktadır.Okullaşmaoranı4-5yaşgrubuiçinilkokulaerkenbaşlamayaşıdikkatealınarakaylıkçağnüfusuverilerikullanılmaksuretiylehesaplanmıştır.(2)Okulaerkenbaşlamayaşıdikkatealınarakaylıkçağnüfusuverilerikullanılmaksuretiylehesaplanmıştır.Açıkortaokulveaçıkliseöğrencileridâhildir.(3) Üniversiteler ve diğer eğitim kurumları dâhil, lisansüstü öğrenciler hariçtir. 18-21 yaş grubu içinhesaplanmıştır.(4)Yaygıneğitimkurumlarınaaitöğrencisayısıbilgileribiröncekiöğretimyılısonuitibarıylaverilmiştir.

Ortaöğretimdeisebrütokullaşmaoranısononyıldayüzde81’denyüzde107,4’eulaşmış olup net okullaşma oranı ise 2014-2015 öğretim yılı verilerine göre ülkegenelindeyüzde79,4’tür.Brütokullaşmaoranıilenetokullaşmaoranıarasındakifark,çağnüfusudışındakiöğrencipayınınyüksekliğindenkaynaklanmaktadır.Okullaşmaoranlarıaçısındanbölgeselfarklılıklardaöneminikorumayadevametmektedir.2014-2015öğretimyılıverilerinegöre,brütokullaşmaoranınınendüşükolduğuilyüzde69,7ileAğrı’dır.Türkiyegenelindeilköğretimdenortaöğretimegeçişoranıyüzde94,8olmaklaberaberzorunlueğitimsüresinin12yılaçıkarılmasısonucundailköğretimdenortaöğretimegeçişlerdevedolayısıylaortaöğretimdenetokullaşmaoranındaartışınsürmesibeklenmektedir.

EğitiminçıktılarınıvedolayısıylasisteminperformansınıdeğerlendirenPISAgibiuluslararasıaraştırmalardaeldeedilenpuanlardakısmiiyileşmesağlanmıştır.Ancak,bu kapsamda öğrenme ortamlarının niteliğinin eşitlik ve hakkaniyet çerçevesindeartırılması, öğretmen yetiştirme ve geliştirme sisteminin yeniden yapılandırılması,izleme ve değerlendirme faaliyetlerinde etkinlik sağlanması, müfredatın bilgi veiletişimteknolojileriyleuyumununsağlanması,derslikbaşınadüşenöğrencisayısınınazaltılması ve ilköğretimde ikili eğitimden tam gün eğitime geçilmesi ihtiyaçlarıdevametmektedir.

Sayfa : 81

TABLO II: 2- Eğitim Kademelerine Göre Öğrenci/Derslik ve Öğrenci/Öğretmen Sayıları

2012-2013 2013-2014 2014-2015

İlköğretimÖğrenci/DerslikSayısı 30 29 27

Öğrenci/ÖğretmenSayısı 20 19 18

OrtaöğretimÖğrenci/DerslikSayısı 31 29 28


Genel LiseÖğrenci/DerslikSayısı 28 29 26


Mesleki ve Teknik Lise

Öğrenci/DerslikSayısı 34 29 29


Kaynak:MilliEğitimBakanlığı

Öğretmenlereyönelikhizmet içieğitiminsüresiveniteliğininyetersizliği veperformanslarınınyeterincedeğerlendirilmemesieğitiminkalitesiniolumsuzyöndeetkilemektedir. Öğretmen yetiştiren fakülteler ile okullar arasındaki etkileşimingüçlendirilmesi, öğretmen yetiştirme ve geliştirme sisteminin yeterlilikleriesas alan bir şekilde yeniden yapılandırılması ile kariyer gelişim ve performansdeğerlendirme sisteminin oluşturulması gerekmektedir. Deneyimli öğretmenlerinfırsat eşitliği çerçevesinde dezavantajlı bölgelerde görev yapmalarını özendiricitedbirlerinalınmasıihtiyacıönemarzetmektedir.Sonyıllardaöğretmensayısındakiartış oranı öğrenci sayısındaki artış oranına göre daha fazla olmakla birlikteöğretmenbaşınadüşenöğrenci sayısı eğitimin tümkademelerindeOECDveABülkeortalamalarınagöreyüksektir.Ayrıcaöğretmenlerinülkegenelinedağılımındabölgelerarasıfarklarveöğretmenlerinyerdeğiştirmesıklığıöneminikorumaktadır.Ülkegenelindeilkokullardaöğretmenbaşınadüşenöğrencisayısı18,ortaokullarda17’dir. İlkokullarda öğretmen başına düşen öğrenci sayısının en yüksek olduğuŞırnak’tabusayı31,ortaokullardaöğretmenbaşınaöğrencisayısınınenyüksekolduğuŞanlıurfa’daise23’tür.

İlköğretimdetamgüneğitimegeçmeyönündekiçalışmalaradevamedilmekteolup 2014-2015 öğretim dönemi itibarıyla tam gün eğitimde okuyan ilkokulöğrencilerinin oranı yüzde 46, ortaokul öğrencilerinin oranı ise yüzde 53’tür.Ortaöğretimde ise bu oran 2013-2014 dönemine kıyasla 5,2 puan artarak yüzde81,7 seviyesine ulaşmıştır. İlköğretimde ikili eğitim oranının en yüksek olduğuil olan Adana’da bu oran yüzde 72,3’tür. Birleştirilmiş sınıf uygulaması sadeceilkokullardauygulanmaktaolupbusınıflardaöğrenimgörenöğrencilerinoranıülkegenelindeyüzde3,4’tür.Öteyandan2014-2015öğretimdönemindeülkegenelindeilköğretimdekiöğrencilerinyüzde1,9’usınıftekrarıyapmaktadır.

Sononyılda,hayırseverlerinyaptırdığıdersliklerdedâhilolmaküzere234binyeni derslik yapılmış olup derslik başına düşen öğrenci sayısında önemli düzeydeiyileşmesağlanmıştır.Zorunlueğitimin12yılaçıkarılmasıveeğitimebaşlamayaşınınerkeneçekilmesiylebaştaortaöğretimkademesindeolmaküzereokullaşanöğrencisayısındavedolayısıyladerslik ihtiyacındaartışyaşanmıştır.Bukapsamda,eğitimeayrılankamukaynaklarınınartırılmasısonucundayıllıkortalamaderslikyapımınınikikat artması beklenmektedir. Türkiyegenelinde ilköğretimdederslik başınadüşenöğrenci sayısı 27’ye düşmekle birlikte, özellikle göç alan büyük şehirler ile Doğu

Sayfa : 82

ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki illerin çoğunda bu sayının yüksek olduğugörülmektedir.Sözkonususorunbuillerinkentmerkezlerindedahabelirgindir.Ayrıcamesleki ve teknik eğitime olan talebin artması ile birlikte bu kademedeki derslikihtiyacıdaartmaktadır.Türkiyegenelindemeslekiveteknikeğitimdederslikbaşınadüşenöğrencisayısı29olupbusayınınenyüksekolduğuil46’ylaHakkâri’dir.

Eleştirel düşünme becerileri ve demokratik katılımın özellikle eğitimin temelkademelerinde geliştirilmesi; bilişim okuryazarlığı ve bireylerin en az bir yabancıdiliiyiderecedebilmeleriihtiyacıbulunmaktadır.Bukapsamdaeğitimveöğretimdefırsat eşitliğini sağlamak ve okullardaki bilişim teknolojisini iyileştirmek amacıylauygulamayageçirilenFırsatları ArtırmaveTeknolojiyi İyileştirmeHareketi (FATİH)Projesinin ülke geneline yaygınlaştırılması çalışmaları sürdürülmektedir. Bilgi veiletişimteknolojilerininkullanımınavemüfredataentegrasyonunailişkinnitelvenicelgöstergelergeliştirilereketkideğerlendirmesiyapılmasıihtiyacıdevametmektedir.

Özel sektörün, eğitimin finansmanında payının artırılması için mevzuatdeğişikliğine gidilmiş ve her eğitim kademesi için özel okullarda öğrenim görenöğrencilere yıllık değişenmiktarlarda eğitim ve öğretim desteği verilmesine 2014yılındabaşlanılmıştır.

Meslekiveteknikeğitimkurumlarındaöğrenimgörenöğrencilerinortaöğretimiçindekipayısononyıldayüzde36,2’denyüzde48,9’aulaşmıştır.Buoran2014-2015yılıöğretimdönemindekiyenikayıtlaritibarıylayüzde61’eulaşmıştır.

MeslekiveteknikeğitiminişgücüpiyasasıihtiyaçlarıdoğrultusundaverilmesinihedefleyenTürkiyeMeslekiveTeknikEğitimStratejiBelgesiveEylemPlanı(2014-2018)ileTürkiyeHayatBoyuÖğrenmeStratejiBelgesiveEylemPlanı(2014-2018)uygulamayakonulmuştur.

Öğrenci,öğretmenveokul ilişkisiningüçlendirilmesivebaşarıdeğerlendirmesürecinin yıl içine yayılarak sınav kaygısının azaltılması amacıyla Temel EğitimdenOrtaöğretimeGeçişSınavı(TEOG)uygulanmayadevamedilmektedir.

Ulusal Yeterlilik Sisteminin oluşturulması çabaları çerçevesinde işgücüpiyasasının ihtiyaçlarını göz önüne alarak meslek standartlarını geliştirme veöğrencilerideğerlendirereksertifikalandırmaişlemlerinedevamedilmiştir.Yayımlananulusalmeslekstandartlarınınsayısındakihızlıartışaparalelolaraksınav,akreditasyonvebelgelendirmefaaliyetlerinedehızverilmesigerekmektedir.

Eğitimin temel kademelerinde sağlanan olumlu gelişmelere paralel olarakyükseköğretimde de 2000’li yılların ortalarından itibaren iki önemli eğilimgörülmektedir. Bunlardan ilki, üniversite sayısında yaşanan artıştır. Bu kapsamda,2006 yılından itibaren 56 devlet üniversitesi ve 52 vakıf üniversitesi kurulmuştur.Böylece,ülkemizdeüniversitelerbütün illereyaygınlaştırılmışolup109’udevletve76’sı vakıf olmaküzere toplamüniversite sayısı 185’eulaşmıştır.Diğer eğilim ise,örgünyükseköğretimkontenjanındameydanagelenartıştır.Bunagöre,2006yılında423.882 olan örgün yükseköğretim kontenjanı yüzde 94 oranında artarak 2015yılında823.739’aulaşmıştır.2014yılındaÖğrenciSeçmeveYerleştirmeSistemine(ÖSYS)başvurusayısıilkdefa2milyonunüzerineçıkmıştır.

Sayfa : 83

TABLO II: 3- Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemine (ÖSYS) Başvuran Adayların Öğrenim Durumuna Göre Profili (2006-2015)

ÖğrenimDurumu 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

SonSınıfDüzeyinde 720671 801232 287132 582617 689964 768854 780737 800038 839998 891090

ÖncekiYıllardaYerleşmemiş 695894 693322 913344 514398 470523 518241 562921 606266 635164 630635

ÜniversiteÖğrencisi 220978 242264 377720 310249 365536 398487 395832 374875 437766 403640

ÜniversiteMezunu 40840 39623 68104 44021 62525 74285 94363 89591 121647 156391

Diğer 0 0 76 65 76 131 61626 53780 51540 44914

Toplam 1678383 1776441 1646376 1451350 1588624 1759998 1895479 1924550 2086115 2126670

Kaynak:ÖSYM

Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemine başvuran adaylar öğrenimdurumunagöreincelendiğinde,yüzde41,9’ununortaöğretimsonsınıfdüzeyindekiöğrencilerden,gerikalankısmınıniseöncekiyıllardayerleşememiş,biryükseköğretimprogramınayerleşmişyadabirprogramdanmezunolmuşkişilerdenmeydanageldiğigörülmektedir. 2006 yılına kıyasla 2015 yılında ÖSYS’ye başvuranların sayısındatoplamdayüzde27düzeyindebirartışolmasına rağmenüniversiteöğrencisiolupbaşvuranların sayısında yaklaşık bir katlık, üniversite mezunu olup başvuranlarınsayısındaiseyaklaşıküçkatlıkbirartışyaşanmıştır.Bugelişmeninsonucuolarak2015yılındaÖSYS’yebaşvuranherdörtadaydanbiriyükseköğretimsistemiiçerisindeyeralmışyadayeralmaktadır.

Yükseköğretime olan talebi karşılamaya yönelik son yıllarda gerçekleştirilenniceliksel büyümeye rağmen ÖSYS’ye başvuran aday sayısında yaşanan artış vebaşvurular içerisindeki üniversite öğrencisi ile mezunlarının payı yükseköğretiminniteliğinin artırılması gereğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda ortaöğretimkademesindeki mesleki rehberlik hizmetlerinin iyileştirilmesi, kontenjan artışpolitikasının gözden geçirilmesi ve yükseköğretim ile işgücü piyasası arasındakiilişkiningüçlendirilmesiönemlikonubaşlıklarıolaraköneçıkmaktadır.

YÖK başta olmak üzere yükseköğretim yönetim sisteminin yenidenyapılandırılamaması ve bunabağlı olarak üniversitelerin idari vemali özerkliklerininsağlanamamasıkaliteyiolumsuzyöndeetkilemektedir.Kalitedeğerlendirmevehesapverebilirliksistemininişlerlikkazanamaması,üniversiteleringeliryaratmakapasitelerinindüşük olması, öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayılarının yüksek olması vefiziki altyapı yetersizlikleri kaliteyi etkileyen diğer önemli sorunlar olarak karşımızaçıkmaktadır.KaliteyietkileyensorunlaröneminikorumaklabirlikteTürküniversitelerisonyıllardadünyaüniversitelerisıralamalarındakendineyerbulmayabaşlamıştır.

Sayfa : 84

TABLO II: 4- 2014-2015 Eğitim Öğretim Döneminde Yükseköğretimde Öğretim Elemanı ve Öğretim Üyesi Başına Düşen Öğrenci Sayısı

Öğretim Üyesi BaşınaDüşen Öğrenci Sayısı

Öğretim Elemanı BaşınaDüşen Öğrenci Sayısı

Önlisans 287,2 50,7

Lisans 29,4 15,0

Toplam 41,2 19,4

Kaynak:YÖK

Son dönemde yükseköğretim kontenjanlarının artırılması ve öğrenci affı gibinedenlerleöğrencisayısınınhızlaartmasısonucunda,hâlihazırdaOECDortalamasınınüstündeolanöğretimüyesibaşınadüşenöğrencisayısıdahadayükselmiştir.

Öğretimüyeveelemanlarınınüniversitelervebölgelerarasındadengesizdağılımıyükseköğretiminbirdiğersorunudur.2014-2015eğitim-öğretimdönemindeörgünöğretimdekiöğrencilerinyüzde7,3’üvakıfüniversitelerindeöğrenimgörmekteykenöğretim elemanlarının yüzde 14,4’ü, öğretim üyelerinin ise yüzde 16,2’si buüniversitelerdegörevyapmaktadır.Lisansveön lisansprogramlarınakayıtlıörgüneğitimdeki öğrencilerin yüzde 28,7’si üç büyük ilde yer alırken öğretim üyelerininyüzde42,5’ibuillerdegörevyapmaktadır.Bununsonucunda,ülkegenelindeöğretimüyesibaşına41,2öğrencidüşerkenüçbüyükildebusayı27,6’dır.

TABLO II: 5- 2014-2015 Eğitim Öğretim Döneminde Yükseköğretimde Örgün Öğrenci, Öğretim Üyesi ve Elemanlarının Dağılımı

Öğrenciler Öğretim Üyeleri Öğretim Elemanları

Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde

Ankara 205998 7,4 9161 13,4 18778 12,6

İstanbul 461139 16,5 15232 22,2 27830 18,6

İzmir 137011 4,9 4717 6,9 9485 6,3

ÜçİlToplamı 804 148 28,8 29 110 42,5 56 093 37,5

Diğerİller 1989575 71,2 39233 57,5 92810 62,5

Genel Toplam 2 793 723 100 68 342 100 148 903 100

Kaynak:YÖKNot:Öğrencisayısıkapsamında,diğereğitimkurumlarıdâhil,lisansüstüöğrencilerveaçıköğretimöğrencilerihariçtir.

Yenikurulanüniversitelerlebirlikte,fizikimekan ihtiyaçlarındaartışmeydanagelmiştir. Yükseköğretim kurumlarında ilave kapalı alanlar yaratılması gereğibulunmaklabirliktemevcutkapalıalanlarındadahaverimlişekildekullanılmasıönemarzetmektedir.

Artanüniversitesayısıveörgünyükseköğretimkontenjanlarınaparalelolarakyurt ihtiyacı artmaktadır. 2015-2016 eğitim öğretim döneminde yükseköğretimdüzeyindeki yurt kapasitesi 887.542’dir. Bu kapasitenin 420.953’ü 2015 yılı Eylülsonu itibarıylaYurt-Kur yurtlarından,112.252’si üniversite yurtlarından,354.337’side özel yurtlardan oluşmaktadır. Yurt-Kur yurtlarında başvuru yapılabilecek boşyatak kapasitesi 2015 yılı Eylül sonu itibarıyla 165.087 iken başvuran sayısı

Sayfa : 85

344.169olmuşvetalebikarşılamaoranıyüzde48olarakgerçekleşmiştir.Yurt-Kuryurtlarınınözelliklemaliyetvegüvenlikaçısındanöncelikliolaraktercihedilmesiveyurtların kalite standartlarının yüksek olması sonucunda yurtlardaki doluluk oranıyüzde 100’e ulaşmıştır. Önümüzdeki dönemde yükseköğretimdeki genişlemeyleberaber öğrencilerin barınma ve burs/kredi ihtiyaçlarının artacağı göz önündebulundurulduğundafinansmankaynaklarınınçeşitlendirilmesivebunabağlıolarakYurt-Kur’unkurumsalkapasitesiningeliştirilmesineihtiyaçduyulmaktadır.

Küreselleşmesürecindebireylerinfarklıülkelerdeyaşama,çalışmaveöğrenimfırsatlarını elde etmesi ve bilgi ekonomisi sürecinde küresel bilgi paylaşımınınönem kazanmasıyla birlikte uluslararasılaşma, yükseköğretimde önemli bir eğilimhaline gelmiştir. Bu eğilime paralel olarak dünyadaki toplam uluslararası öğrencisayısı yaklaşık 4,5 milyona ulaşmış olup Türkiye’nin bu öğrencilerden aldığı payyüzde 0,9’dur. Yükseköğretimde uluslararasılaşmaboyutu konusunda farkındalığınartırılması,Türkiye’ninbualandakiulusalpolitikaeksikliğiningiderilmesivedünyadakiuluslararasıöğrencilerdendahafazlapayalaraköğrenciçekenbirülkekonumunagelmesiamacıylafarklıbursprogramlarıTürkiyeBurslarıadıaltındabirleştirilmişolupbaşvurusayısı2015-2016öğretimdönemiiçin155bineulaşmıştır.

2013yılıverilerinegöre,eğitimdekalmabeklentisiOECD’de17,AB-21’de17ikenTürkiye’de17yıldır.2014yılıverilerinegöreyetişkinnüfusta(25-64yaş)ortaöğretimve daha üst seviyede eğitim düzeyine sahip olanların oranı Türkiye’de yüzde 36iken bu oranOECD ortalamasında ise yüzde 76’dır. Ortaöğretimin zorunlu eğitimkapsamına alınması ve yükseköğretime erişimde sağlanan gelişmeler sonucundanüfusuneğitimdüzeyininartmasıöngörülmektedir.

b) Amaç ve Hedefler

Düşünme, algılama ve problem çözme yeteneği gelişmiş, özgüven vesorumluluk duygusu ile girişimcilik ve yenilikçilik özelliklerine sahip, demokratikdeğerlerivemillikültürüözümsemiş,farklıkültürleriyorumlayabilen,paylaşımaveiletişimeaçık,sanatveestetikduygularıgüçlü,bilimselgelişmelereaçık, teknolojikullanımına ve üretimine yatkın, bilgi toplumu gereklerini haiz, üretken vemutlubireylerin yetişmesi eğitim sisteminin temel amacıdır. Eğitim sisteminde bireylerinkişilik ve kabiliyetlerini geliştiren, fırsat eşitliğine dayalı, kaliteyi yükselten birdönüşümprogramıuygulanacaktır.Eğitimyönetimi,öğretmenyetiştirmesüreçleri,müfredat,eğitimortamvearaçlarıbudönüşümsürecinidestekleyecekşekildehayatboyuöğrenmeyaklaşımıçerçevesindegüçlendirilecektir.

Toplumunveekonomininihtiyaçlarınaduyarlı,paydaşlarıylaetkileşimiçerisindeolan, ürettiği bilgiyi ürüne, teknolojiye ve hizmete dönüştüren, akademik, idarivemali açıdanözerk üniversitemodeli çerçevesinde küresel ölçekte rekabetçi biryükseköğretimsistemineulaşılmasıhedeflenmektedir.

Sayfa : 86

c) Politika ve Tedbirler

Politika/TedbirSorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar

Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Öğrencilerin sosyal, zihinsel, duygusal ve fiziksel gelişimine katkı sağlayan okulöncesi eğitim, imkânları kısıtlı hane ve bölgelerin erişimini destekleyecek şekilde yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.146) Tedbir1.Okulöncesieğitimkurumlarıveöğrencisayısıartırılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı

AralıkSonu

36-60aylıkçocuklarileilkokulakayıtolmamış60-72aylıkçocuklarınokulöncesieğitimekazandırılmasıamacıylaçocukbaşınadoğrudandestekveçeşitlibağışkampanyalarıilebölgelerarasındakifarklardadikkatealınarakgereklifizikialtyapısağlanacaktır.ToplumTemelliErkenÇocuklukEğitimiMerkezlerikademeliolarakyaygınlaştırılacaktır.

İlk ve orta öğretimde başta engelliler ve kız çocukları olmak üzere tüm çocukların okula erişimi sağlanacak, sınıf tekrarı ve okul terki azaltılacaktır. (Kalkınma Planı p.147)Kalabalık ve birleştirilmiş sınıf ile ikili eğitim uygulamaları azaltılacak, öğrenci pansiyonları yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.155)Tedbir2.Zorunlueğitimedevametmeyençocuklareğitimekazandırılacak,kademelerarasıgeçişoranlarıartırılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,İçişleriBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TÜİK,Mahalliİdareler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Öğrenciizlememodülüyletemeleğitimöğrencilerinineğitimedevamdurumlarıtakipedilecektir.Erkenönlemeyaklaşımıiçerisindegeliştirilecekmüdahalelerleöğrencilerinriskdurumlarınaçözümüretilecektir.Devamveerişimkonusundaildurumraporlarıhazırlanarakanalizedilecektir.Özelliklekızçocuklarıiçinpansiyonyapımınaağırlıkverilecektir.Sınıftekrarınınazaltılmasıiçinyetiştiricisınıfvb.uygulamalaryaygınlaştırılacaktır.

Tedbir3.Okulöncesi,ilköğretimveortaöğretimdeyerleşimyerleriitibarıylafizikialtyapıvedonanımdağılımınındengeliolmasınayönelikortavadelibiryatırımplanıhazırlanacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,Mahalliİdareler

AralıkSonu

DerslikbaşınadüşenöğrencisayısıveokullaşmaoranlarıaçısındanTürkiyeortalamasınıngerisindeolanillerin,Türkiyeortalamasınayaklaştırılmasıamacıylakaynakkullanımınayönverecekbeşyıllıkortavadeliyatırımplanıhazırlanacaktır.Buplankapsamındayatırımödeneklerinindağılımındaillerarasındaönceliklendirmeyapılacaktır.

Tedbir4.MilliEğitimBakanlığıpansiyonuygulamasınınetkinliğianalizedilecektir.

MaliyeBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı,KalkınmaBakanlığı

AralıkSonu

İhtiyaçsahibivebaşarılıöğrencilerinöncelikliveetkinolarakfaydalanacağıbirpansiyonhizmetiuygulamasıhedefiçerçevesindeöğrenciseçimkriterveusullerinidekapsayacakbirdeğerlendirmeyapılacaktır.

Sayfa : 87

Okul türlerinin azaltıldığı, programlar arası esnek geçişlerin olduğu, öğrencilerin ruhsal ve fiziksel gelişimleri ile becerilerini artırmaya yönelik sportif, sanatsal ve kültürel aktivitelerin daha fazla yer aldığı, bilgi ve iletişim teknolojilerine entegre olmuş bir müfredatın bulunduğu, sınav odaklı olmayan, bireysel farklılıkları gözeten bir dönüşüm programı uygulanacaktır. (Kalkınma Planı p.145)

Tedbir5.İlkveortaöğretimdekiözellikleözeleğitimegereksinimduyanengelliveözelyetenekliöğrencileriçinyönlendirmefaaliyetlerivesosyalaktivitelerartırılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),İŞKUR,TOBB,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Özeleğitimverenokul/kurumsayısıartırılacaktır.Öğrencilerinruhsalvefizikselgelişimleriilebecerileriniartırmayayöneliksportif,sanatsalvekültürelaktivitelerekatılımıartırılacaktır.Ayrıcamesleklerintanıtımıamacıylaişyerigezileri,kendialanındauzmankişilerinokullardaöğrencileribilgilendirmesivekariyergünlerietkinliklerigeliştirilecektir.Okulbinalarıkolayerişilebilir,yeterlioyun,sporvekültürelfaaliyetalanlarınasahipfonksiyonelmekânlarolarakinşaedilecektir.

Tedbir6.Mevsimliktarımişçileriylegöçerveyarıgöçerlerinçocuklarınınokullaşmasınayöneliktedbirleralınacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı

AralıkSonu

ÖğrencilerinokuladevamveerişimlerininsağlanmasıiçinOkulaDevamıİzlemeveDestekSistemietkinşekildekullanılaraköğrencilersüreklitakipedilecektir.ÖğrencilerineğitimedevamlılığıamacıylaYatılıBölgeOkullarınınkapasitelerindenvetaşımalıeğitimolanaklarındanfaydalanılacak,şartlınakiltransferigibiözendiricitedbirleruygulanacaktır.

Tedbir7.İçerikveişlevselliğinönplanaalındığı,çağınşartlarıylauyumlumüfredatlarınhazırlanmasıvegüncellemelerinyapılmasısağlanacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),TÜBİTAK,YÖK,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

Temelbecerileri,yenilikçiliğivearaştırmacılığıesasalanmüfredatprogramlarıgeliştirilecekveülkegenelineyaygınlaştırılacaktır.Mevcutöğretimverehberlikprogramlarınıniçerikleriyenilenecekveyeniderslerinöğretimprogramlarıhazırlanacaktır.İlkveortaöğretimdekiderslerinöğretimprogramlarınıdeğerlendirmeçalışmalarıyürütülecektir.

Tedbir8.Bireylerinenazbiryabancıdiliyazılıvesözlüiletişimkurabilecekşekildeiyiderecedeöğrenmesinisağlamaküzereeğitimyöntemlerigeliştirilecekvemüfredattagereklidüzenlemeleryapılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),Üniversiteler

AralıkSonu

Bireylerindilyeterlilikleriniartırmakiçinilkokuldanitibareneğitimingenelindeyabancıdilderslerineağırlıkverilecekşekildemüfredatgüncellenecek,yabancıdilleentegreedilmişöğrenmeyöntemlerineağırlıkverilecektir.Bukapsamdameslekieğitimveöğretimkurumlarındaeğitimgörenöğrencilerinhareketliliğisağlanarakistihdamedilebilirlikleriartırılacaktır.Eğiticilerinbukonudakiyeterlilikleridegeliştirilecektir.

Sayfa : 88

Öğretmenlik mesleği daha cazip hale getirilecek; öğretmen yetiştiren fakülteler ile okullar arasındaki etkileşim güçlendirilecek; öğretmen yetiştirme ve geliştirme sistemi, öğretmen ve öğrenci yeterliliklerini esas alan, kişisel ve mesleki gelişimi sürekli teşvik eden, kariyer gelişimi ve performansa dayanan bir yapıda düzenlenecektir. (Kalkınma Planı p.152)Tedbir9.ÖğretmenStratejiBelgesihazırlanarakuygulamayakonacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,DevletPersonelBaşkanlığı,YÖK,Üniversiteler,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Hazırlanacakstratejibelgesindeöğretmenlikmesleği,mesleğeseçileceköğrencilerinniteliklerindenmeslekiçiyetiştirmesistemlerineuzananbütüncülbiryaklaşımçerçevesindeelealınacaktır.Öğretmenlikmesleğininsaygınlığınıartırmayayöneliktedbirleredestratejibelgesikapsamındayerverilecektir.

Tedbir10.ÖğretmenAkademisikurulacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,DevletPersonelBaşkanlığı,YÖK,Üniversiteler,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

MilliEğitimBakanlığınabağlıtümkurumlardaçalışanadayöğretmen,öğretmenveyöneticilerinhayatboyuöğrenmeyaklaşımıçerçevesinde,mesleğebaşlamadanöncekisüreçlerdedahilolmaküzeremeslekyaşamlarıboyuncaihtiyaçduyacaklarıeğitimlerihazırlamakvesunmaklagörevliakademistatüsündebirkurumihdasıiçingerekliyasalaltyapıçalışmalarıtamamlanacaktır.

Tedbir11.Eğitimfakülteleriyenidenyapılandırılacaktır.

YÖK(S),MilliEğitimBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,Üniversiteler

AralıkSonu

Eğitimfakülteleri;bölüm,anabilimdalıileöğretmenlikgenelvealanyeterlilikleriarasındailişkikuracakşekildeyenidenyapılandırılacakvebukapsamdamüfredatıdayenilenecektir.Ayrıca,eğitimfakültesiöğrenciveyamezunlarıiçineğitimfakültesidışındakifakültelerdeçiftanadalveyayandalyapmaimkânısağlanacakşekildedüzenlemeleryapılacaktır.

Tedbir12.KamuPersonelSeçmeSınavındakiöğretmenlikalanbilgisiuygulamasınınkapsamıgenişletilecektir.

MilliEğitimBakanlığı(S),DevletPersonelBaşkanlığı,YÖK,ÖSYM

AralıkSonu

Dahanitelikliöğretmenadaylarınınmesleğekabulüamacıyla2013yılında15branşiçinbaşlatılanöğretmenlikalanbilgisisınavıuygulamasıdiğeröğretmenlikbranşlarınıkapsayacakşekildegenişletilecektir.

Tedbir13.Deneyimliöğretmenlerindezavantajlıbölgelerdeveokullardauzunsüreliçalışmasınınözendirilmesiamacıylaöğretmenlikmesleğininkariyerbasamaklarıyenidenbelirlenecek,farklılaştırılmışücretmodeliuygulanacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,DevletPersonelBaşkanlığı,Üniversiteler

AralıkSonu

Öğretmenlikmesleğininkariyerbasamaklarıyenidenbelirlenecek,deneyimlivenitelikliöğretmenlerindezavantajlıbölgelerdeveokullardauzunsüreliçalışmasınıteminenfarklılaştırılmışücretmodeliuygulanacaktır.

Sayfa : 89

Tedbir14.Öğretmenlereveokulyöneticilerineyönelikhizmetiçieğitimlerinsayısıveetkinliğiartırılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,Üniversiteler,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları

AralıkSonu

Yenilenenmüfredatlarauygunolacakşekildeyönetici,öğretmenvediğerpersonelinyeterlilikalanlarınıesasalanvesorumluluğunaverilecekgörevlerienuygunşekliyleyapmasınısağlayacakbilgivebeceriyikazandıranetkinbirhizmetiçieğitimsistemikurulacakvedüzenlenenseminervekurslarınniteliğiartırılacaktır.Bumodelintasarımındaeğitimihtiyacınınbelirlenmesi,eğitimveöğretimdönemidışındakizamanlarınetkinkullanımı,eğitimlereaitetkianalizlerininyapılması,öğretmenveöğrenciyeterliliklerinindeğerlendirilmesitemelilkelerolacaktır.

Örgün ve yaygın eğitim kurumlarında bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı geliştirilecek, öğrenci ve öğretmenlerin bu teknolojileri kullanma yetkinlikleri artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.157)Tedbir15.Teknolojinineğitimeentegrasyonukonusundanitelvenicelgöstergelergeliştirilereketkideğerlendirmesiyapılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),TÜBİTAK,YÖK,Üniversiteler

AralıkSonu

Ulusaldüzeydeizlemevedeğerlendirmesistemlerigeliştirilecektir.Bukapsamdabeklenensonuçlarveverimlilikartışıiçindüzenlideğerlendirmeleryapılacak,potansiyeleksikliklererkentespitedilecektir.Herokuliçinaltyapıdanöğretmeneğitimlerinekadargirdiveçıktılarıiçerenokulkarnelerininoluşturulmasıylaizlemevedeğerlendirmemekanizmalarıkurulmasıvetoplumunkullanımınagenişölçüdebilgisunulmasısağlanacaktır.

Eğitimde alternatif finansman modelleri geliştirilecek, özel sektörün eğitim kurumu açması, özel kesim ve meslek örgütlerinin mesleki eğitim sürecine idari ve mali yönden aktif katılımı özendirilecektir. (Kalkınma Planı p.156)Tedbir16.Özelokullarıneğitimhizmetlerisunumundakipayıartırılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Özelokullardaöğrenimgörenöğrencileredevlettarafındansağlananöğrencibaşınaeğitim-öğretimdesteğininçeşitlendirilmesineyönelikçalışmalaryapılarakeğitiminyaygınlaştırılmasındamerkeziidareninyanısıramahalliidarelerin,gönüllükuruluşlarınveözelsektörünkatkısıartırılacaktır.

Tedbir17.Öğrencibaşınaeğitimöğretimdesteğininetkideğerlendirmesiyapılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,Mahalliİdareler,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Devlettarafındansağlananeğitimöğretimdesteğineilişkinenvanterçıkarılarakverilendesteğinherbireğitimkademesiiçinetkideğerlendirmesiyapılacaktır.

Sayfa : 90

Tedbir18.EğitimhizmetlerininsunumundaMilliEğitimBakanlığıbünyesindekiil,ilçeveokulyönetimlerininyetkivesorumluluklarıartırılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,Mahalliidareler

AralıkSonu

MilliEğitimBakanlığıbünyesindekiil,ilçeveokulyönetimlerininmaliveidarikonulardayetkivesorumluluklarıartırılarakverimlilikilkeleriçerçevesinde,öncedenbelirlenmişperformansgöstergeleriyleölçülebilirbiryapıoluşturulacaktır.Gereklidenetimvekontrolmekanizmalarıtasarlanarakrekabetçibirortamsağlanacaktır.Okulidarelerininbütçelemesüreçlerindeyetkivesorumluluklarıartırılacaktır.

Tedbir19.Türkiye’deEğitiminFinansmanıveEğitimHarcamalarıBilgiYönetimSisteminin(TEFBİS)etkinşekildekullanımısağlanacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TÜİK

AralıkSonu

Eğitimharcamaları,öğrencimaliyetleri,eğitimkurumlarınaveöğrencilereyapılanyardımlargibiihtiyaçduyulanistatistikibilgilerilehanehalkıeğitimharcamalarısistematikolaraktespitedilecekveyayınlanacaktır.Okullararasındakiimkânfarklılıklarınınazaltılmasıiçinokullarıntoplambütçelerininöğrencisayısıvemerkeziyönetimbütçesidışındakigelirlerdedikkatealınarakyenidendüzenlenmesisağlanacaktır.

Tedbir20.MilliEğitimKaliteÇerçevesietkinbirşekildeuygulanacakveEğitimKaliteEndeksihazırlanacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),YÖK,Üniversiteler,MeslekiYeterlilikKurumu,TÜRKAK,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

MilliEğitimKaliteÇerçevesininetkinbirşekildeuygulanmasıiçingerekliidaridüzenlemeleryapılacakveokul,ilçeveildüzeyindekaliteraporlarınınüretilmesiiçingerekliteknikaltyapıçalışmalarıtamamlanacaktır.Buçalışmalarkapsamındaokullarınakademik,sosyalvekültürelperformanslarınıölçmeküzereEğitimKaliteEndeksigeliştirilecekveokuldüzeyindeüretileceksonuçlarkamuoyuilepaylaşılacaktır.

Tedbir21.Okulveeğitimkurumlarınınhizmetstandartlarıbelirlenecek,rehberlikvedenetimideiçerenbirperformansyönetimsistemikurulacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,TÜBİTAK

AralıkSonu

Rehberlikvedenetimfaaliyetleriçokluverikaynaklarınınalgılanmalarınadayalıvee-Denetimdestekliyürütülecektir.Okullaraveeğitimkurumlarınayönelikrehberlikvedenetimfaaliyetleriyaygınlaştırılacak,okulvekurumlarınperformanslarıizlenecektir.

Tedbir22.Eğitimsisteminingeliştirilmesiamacıylakazanımlarınizlenilebileceğibirsistemoluşturularaköğrencilereğitimsüreciiçerisindevesonrasındaizlenecektir.

MilliEğitimBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,YÖK,İŞKUR,MeslekiYeterlilikKurumu,İşçi,İşverenveMeslekKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Eğitimsistemindeöğrencilerinakademikkazanımlarıizlenerek,izlemesüreciçıktılarıkamuoyuilepaylaşılacakveöğretimprogramlarınayansıtılacaktır.e-Mezunportalırevizeedilerekdahaişlevselhalegetirilecektir.

Sayfa : 91

Eğitim sistemi ile işgücü piyasası arasındaki uyum; hayat boyu öğrenme perspektifinden hareketle iş yaşamının gerektirdiği beceri ve yetkinliklerin kazandırılması, girişimcilik kültürünün benimsenmesi, mesleki ve teknik eğitimde okul-işletme ilişkisinin orta ve uzun vadeli sektör projeksiyonlarını dikkate alacak biçimde güçlendirilmesi yoluyla artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.158)Tedbir23.Hayatboyuöğrenmeperspektifindekolayerişilebiliröğrenmeortamlarıoluşturulacaktır.


AralıkSonu

Bireylereeğitimdeyatayvedikeyhareketlilikfırsatlarısağlanacakvezorunlueğitimsonrasındakiöğrenmefırsatlarıçeşitlendirilecektir.Bukapsamda,mesleklisesiveüniversiteöğrencilerinineğitimlerininbirparçasıolanstajsürecininetkinliğiniartırıcıtedbirleralınacaktır.Bilgiveiletişimteknolojilerindenyararlanılarakuzaktaneğitimuygulamalarıyaygınlaştırılacaktır.

Tedbir24.Meslekiveteknikeğitim,meslekyüksekokullarınıdaiçerecekşekildeyenidenyapılandırılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Meslekiveteknikortaöğretimkurumlarıilemeslekyüksekokullarınıntamamınıkapsayanbiretkinlikanaliziyapılacak,buanalizkapsamındaokullarınmakine-teçhizataltyapıdurumlarıdâhilolmaküzeremevcutdurumutespitedilecekveTürkiyeiçinyenibirmeslekiveteknikeğitimyönetimmodelitasarlanacaktır.

Tedbir25.Ortaöğretimveyükseköğretimkademelerindekimeslekiveteknikeğitimdeaçılacakeğitimkurumlarıveuygulanacakprogramlarişgücüpiyasasıihtiyaçanalizleridikkatealınarakbelirlenecektir.

MilliEğitimBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,YÖK, İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Meslekiveteknikeğitimbölümveprogramlarıişgücüpiyasasıihtiyaçanalizisonuçlarınauygunolarakaçılacakveilistihdamvemeslekieğitimkurullarınaraporlanacaktır.İlistihdamvemeslekieğitimkurullarınınveişgücüpiyasasıihtiyaçanalizlerininetkinliğininartırılmasıyönündealanaraştırmasıyapılacaktır.

Tedbir26.Özelmeslekiveteknikortaöğretimkurumlarınasağlanandesteğinkapsamıgenişletilecektir.

MilliEğitimBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı

HaziranSonu

Organizesanayibölgelerindekuruluözelmeslekiveteknikortaöğretimkurumlarınasağlananöğrencibaşınadestekuygulaması,organizesanayibölgeleridışındayeralanözelmeslekiveteknikortaöğretimkurumlarınadayaygınlaştırılacaktır.

Tedbir27.Çıraklıkeğitimininaltyapısıgüçlendirilecektir.

MilliEğitimBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,İŞKUR,MeslekiYeterlilikKurumu,Üniversiteler,İşçi,İşverenveMeslekKuruluşları

AralıkSonu

Çıraklıkeğitimininaltyapısınıgüçlendirmekamacınayönelikolarakbaşlatılanöncekiöğrenmelerintanınmasıveuzaktaneğitimuygulamalarıyaygınlaştırılacaktır.Zorunlueğitimileçıraklıkeğitimininbirliktesürdürülebilmesiiçingerekliteknikaltyapıçalışmalarıbaşlatılacaktır.

Sayfa : 92

Ulusal Yeterlilik Çerçevesi oluşturularak eğitim ve öğretim programları ulusal meslek standartlarına göre güncellenecek, önceki öğrenmelerin tanınmasını içeren, öğrenci hareketliliğini destekleyen ulusal ve uluslararası geçerliliğe sahip diploma ve sertifikasyon sistemi geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.159)

Tedbir28.UlusalYeterlilikÇerçevesiyükseköğretimveyaygıneğitimsürecinideiçinealacakşekildegenişletilecektir.

MeslekiYeterlikKurumu(S),AvrupaBirliğiBakanlığı,BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,YÖK,İŞKURİşçi,İşverenveMeslekKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

ABtarafındanbenimsenenyeterlilikesaslarıylauyumluolacakşekildetasarlananveilk,ortaveyükseköğretimileözelöğretimdâhil,tümteknikvemeslekîeğitim/öğretimprogramlarıileörgün,yaygınveilgilikurumlarınizninedayalıprogramlarlakazandırılanyeterlilikesaslarınıiçerenUlusalYeterlilikÇerçevesihazırlanacaktır.

Tedbir29.İşgücüpiyasasınınihtiyaçduyduğumeslekstandartlarıveyeterliliklerihazırlanacakvehayatageçirilecektir.

MeslekiYeterlikKurumu(S),MilliEğitimBakanlığı,YÖK,TÜRKAK,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Ulusalmeslekstandardıveyeterliliklerininhazırlanmasısürdürülecek,akreditasyonvebelgelendirmefaaliyetlerinedehızverilmesisağlanacaktır.Belgelendirmekuruluşlarıyetkilendirilecektir.Eğitimveöğretimkuruluşlarınınakreditasyonunabaşlanacaktır.

Tedbir30.Eğitiminedevamedenöğrencileriçinpasaportharcıuygulamasıkaldırılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı,GençlikveSporBakanlığı,YÖK

HaziranSonu

Öğrencihareketliliğinidesteklemekamacıylaöğrencileriçinpasaportharcıuygulamasınasonverilecektir.

Yükseköğretim sistemi, hesap verebilirlik temelinde özerklik, performans odaklılık, ihtisaslaşma ve çeşitlilik ilkeleri çerçevesinde kalite odaklı rekabetçi bir yapıya dönüştürülecektir. (Kalkınma Planı p.161)Tedbir31.ÖzerkliğivekaliteyiodağınaalanbirYükseköğretimKanunuhazırlanacaktır.


AralıkSonu

Üniversiteyönetimi,özerklikvehesapverebilirliktemelindeyenidenörgütlendirilecek,öğretimkalitesinivearaştırmakapasitesiniartıran,girişimciliği,yeniliği,toplumsalveekonomikfaydayıverekabetiodağınaalanyenibirYükseköğretimÇerçeveKanunuhazırlanacaktır.

Sayfa : 93

Tedbir32.YükseköğretimKaliteKurulukurulmasınayönelikyasaldüzenlemeyapılacaktır

MilliEğitimBakanlığı(S),Başbakanlık,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,YÖK,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

AvrupaYükseköğretimAlanınauyumsağlamahedefidoğrultusundayükseköğretimkurumlarındakalitedeğerlendirmevegüvencesiçalışmalarıileakreditasyonçalışmalarınıyürütmeküzere,yükseköğretimsistemininplanlanmasındansorumlukurumdanbağımsızveözerkbirkalitegüvencekurulununkurulmasınayönelikyasaldüzenlemeyapılacaktır.

Tedbir33.Öğretimelemanıaçığı,yurtgenelinedengelidağılımgözetilerekazaltılacaktır.

YÖK(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TÜBİTAK,Üniversiteler

AralıkSonu

Yenikurulanüniversitelerdeöğretimüyesiaçığınınyarattığıolumsuzluklarıgidermekamacıylauzaktaneğitimimkânlarıdakullanılarakgelişmişüniversitelerinöğretimelemanıvealtyapısındanyararlanılacaktır.Öğretimgörevlisi,okutmanveuzmansayısınıartırmaksuretiyleyeniüniversitelerdekiöğretimelemanıaçığıazaltılacaktır.Kısmizamanlıdersvermeözendirilecektir.

Tedbir34.Üniversiteyatırımkarardesteksistemikurulacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,YÖK,Üniversiteler

AralıkSonu

Üniversitelerinsahipolduklarıkapalımekânlarınfonksiyonbazındaenvanteriçıkarılacaktır.Derslikmekânlarıbaştaolmaküzerekapalımekânlarınverimlilikanaliziyapılacaktır.Buçalışmalarınçıktılarınıngirdiolarakkullanıldığıbiryatırımkarardesteksistemikurulacaktır.Bukapsamdakiprojeçalışmalarıtamamlanacaktır.

Tedbir35.Yükseköğretimegeçişsınavlarınınyıldabirdenfazlakereyapılabilmesiiçingereklialtyapıçalışmalarıtamamlanacaktır.

YÖK(S),MilliEğitimBakanlığı,ÖSYM

AralıkSonu

Öğrencilerinüzerindekisınavbaskısınıazaltmakamacıylayükseköğretimegeçişsınavlarınınyıldabirdenfazlakereyapılmasıiçingerekliteknikaltyapıçalışmalarıtamamlanacaktır.

Yükseköğretim kurumları çeşitlendirilecek ve yükseköğretim sistemi uluslararası öğrenciler ve öğretim üyeleri için çekim merkezi haline getirilecektir. (Kalkınma Planı p.165)Tedbir36.Özelüniversitelerinkurulmasınaimkânverenmevzuatdüzenlemesihazırlıklarınabaşlanacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,YÖK

AralıkSonu

ÖzelüniversitelerinkurulmasınaveyurtdışındakiüniversitelerinTürkiye’defaaliyetgöstermelerineimkântanıyanmevzuatdüzenlemesihazırlıklarıbaşlatılacaktır.

Sayfa : 94

Tedbir37.YükseköğretimSistemiUluslararasılaşmaStratejiBelgesihazırlanacaktır.

YÖK(S),KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,YurtdışıTürklerveAkrabaTopluluklarBaşkanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

PlandönemisonundaTürkiye’ninuluslararasıöğrencihavuzundanaldığıpayınyüzde1,5’eyükseltilmesihedefininhayatageçirilmesineyönelikyolharitasıniteliğitaşıyan,YükseköğretimSistemiUluslararasılaşmaStratejiBelgesihazırlanacaktır.

Tedbir38.Yükseköğretimdeöğrenciveöğretimelemanıdeğişimivehareketliliğiniartırmayayönelikuluslararasıprogramlaryaygınlaştırılacaktır.

YÖK(S),MilliEğitimBakanlığı,YurtdışıTürklerveAkrabaTopluluklarBaşkanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Yabancıöğrencivebiliminsanlarınınülkemizdekieğitimveöğretimfaaliyetlerinekatılımınıartırmayayönelikolarakmevcutdeğişimprogramlarınınkapsamıgenişletilecekveyenideğişimprogramlarıtasarlanacaktır.

Yükseköğretim kurumlarının sanayi ile işbirliği içerisinde teknoloji üretimine önem veren, çıktı odaklı bir yapıya dönüştürülmesi teşvik edilecek ve girişimci faaliyetler ile gelir kaynakları çeşitlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.164)Tedbir39.Üniversitelerinsanayiileişbirliğininartırılmasıhedefidoğrultusundauzmanlaşmaalanlarıtespitedilecektir.

YÖK(S),KalkınmaBakanlığı,TÜBİTAK,Üniversiteler,İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileMeslekÖrgütleri,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Üniversitelerinsahipolduklarıaraştırmaaltyapısı,öğretimüyesiprofilivebulunduklarıbölgedekisanayikuruluşlarınınpotansiyelidikkatealınarakuzmanlaşmaalanlarıtespitedilecektir.Bubağlamda,akademikpersonelveyatırımpolitikalarıteşvikedicibiçimdekullanılacaktır.

Sayfa : 95

2.2.1.2. Sağlık

a) Mevcut Durum

Sağlıkta Dönüşüm Programı çerçevesinde hizmet kalitesinde ve sağlıkhizmetlerineerişimdeönemliilerlemelerkaydedilmiştir.Bukapsamda;ailehekimliği,anneveçocuksağlığı,hastanevehastayataksayıları, sağlıkpersoneli,koruyucusağlık,kurumsalyapılanma,bulaşıcıhastalıklarlamücadelevehastahaklarıbaştaolmaküzerepekçokalandagelişmelersağlanmıştır.

Temelsağlıkgöstergelerindeönemli iyileşmelerkaydedilmiş,bebekölümhızıveanneölümoranıhızladüşürülmüşvedoğuştabeklenenyaşamsüresiyükselmiştir.Ancak, fiziki altyapı ve sağlık personelinin kent-kır ve bölgeler arası dağılımındakifarklılıklar ile sağlık hizmetlerinin finansmanının sürdürülebilirliğine ilişkin sorunlaröneminikorumaktadır.Kişibaşıhekimmüracaatsayısı2002yılında3,2 iken2014yılında 8,3’e, sağlık personeli sayısı 378 binden 760 bin kişiye, aşılama oranı iseyüzde 77’den yüzde 96’ya ulaşmıştır. Bu iyileşmeler memnuniyet oranlarına dayansımış ve sağlık hizmetlerinden duyulanmemnuniyet oranı 2014 yılında yüzde71,2olarakgerçekleşmiştir.

TABLO II: 6- Sağlık Alanında Gelişmeler

2006 2007 2012 2013 2014

10BinKişiyeDüşenYatakSayısı 25,1 25,2 26,5 26,4 26,6

100BinKişiyeDüşenHekimSayısı 151 154 172 174 175

100BinKişiyeDüşenHemşireSayısı 119 134 178 182 183

FizikiAltyapınınDengeliDağılımOranı(1) - 2,69 1,82 1,70 1,69

SağlıkPersonelininDengeliDağılımOranı(2) 3,4 3,1 2,2 2,21 2,21

HekimBaşınaDüşenHemşireSayısı 0,79 0,87 1,04 1,04 1,05

BebekÖlümOranı(Binde) 16,5 13,9 7,4 7,8 7,6

AnneÖlümOranı(YüzBinCanlıDoğumda) 28,5 21,2 15,4 15,9 15,2

Kaynak:SağlıkBakanlığı2014İstatistikYıllığıveTÜİKverileridir.(1) İBBSDüzey1’egöre10binkişiyedüşenyataksayısıenyüksekveendüşükolanbölgelereaitrakamların

oranıdır.(2) İBBSDüzey 1’e göre 10 bin kişiye düşen toplam hekim sayıları üzerinden, en yüksek ve en düşük

bölgelereaitrakamlarınoranıdır.

Bebekölümoranı,2014yılındabincanlıdoğumda7,6olarakgerçekleşmiştir.İBBS-1düzeyinde2014yılındabebekölümhızıDoğuMarmaraBölgesindebincanlıdoğumda5,4iken,GüneydoğuAnadoluBölgesindeise11,6olmuştur.Buoran,2013yılındaOECD’deortalamabincanlıdoğumda4,1,2012yılıitibarıylaAB-28’deisebincanlıdoğumda3,9’tür.Bebekölümhızı,gelirseviyesiveannenineğitimdüzeyiyleorantılıolarakazalmaktadır.

Sayfa : 96

GRAFİK: 7- Bebek Ölüm Hızı (1.000 Canlı Doğumda) ve Anne Ölüm Oranı (100.000 Canlı Doğumda)

-

111

GRAFİK: 7- Bebek Ölüm Hızı (1.000 Canlı Doğumda) ve Anne Ölüm Oranı (100.000 Canlı Doğumda)

Kaynak: Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 2014

Anne ve bebek sağlığı açısından önemli olan doğum öncesi bakım alma ve doğumun bir sağlık kuruluşunda yapılma oranlarında iyileşmeler görülmektedir. 2003 ve 2014 yılları arasında doğum öncesi bakım alma oranı yüzde 81’den yüzde 97’ye, doğumun sağlık kuruluşunda yapılma oranı ise yüzde 78’den yüzde 98’e yükselmiştir. Ancak sezaryen ile yapılan doğumların oranı AB, OECD ve dünya ortalamasının üzerindedir. 2003 yılında yüzde 21 olan sezaryenle yapılan doğum oranı, 2010 yılında yüzde 45,5’e, 2013 yılında yüzde 50,4’e, 2014 yılında yüzde 51,1’e yükselmiştir. Bu oran 2012 yılı itibarıyla AB-28’de yüzde 26,3, 2013 yılı itibarıyla OECD ülkelerinde ise ortalama ise yüzde 27,6 olarak gerçekleşmiştir.

TÜİK Ölüm Nedeni İstatistiklerine göre 2014 yılında gerçekleşen ölümlerin yüzde 40,4’ü dolaşım sistemi hastalıklarından, yüzde 20,7’si iyi ve kötü huylu tümörlerden, yüzde 10,7’si solunum yolu hastalıklarından, yüzde 5,1’i ise beslenme, endokrin ve metabolizmayla ilgili hastalıklardan kaynaklıdır. Söz konusu oranlara göre ülkemizde ölümlerin önemli bir kısmı bulaşıcı olmayan hastalıklar kaynaklıdır. Kalp-damar hastalıkları ve kanser başta olmak üzere bulaşıcı olmayan hastalıklara neden olan temel faktörler tütün kullanımı, fiziksel aktivite eksikliği, aşırı alkol kullanımı ve düzensiz beslenmedir. Ülkemizde yaşlı nüfus oranının giderek artacağı da dikkate alındığında bulaşıcı olmayan hastalıklara yönelik sağlığın geliştirilmesi kapsamındaki sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi önem arz etmektedir.

Sağlık hizmet altyapısında son yıllarda özellikle hem yatak kapasitesi hem de mevcut hasta odalarının içerisinde banyosu ve tuvaleti bulunan en fazla ikişer kişilik nitelikli odalara dönüştürülmesi açısından iyileşmeler görülmektedir. 2014 yılında yatak

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014Bebek Ölüm Hızı 31,5 29 26 21,4 16,5 13,9 12,1 10,2 7,8 7,7 7,4 7,8 7,6Anne Ölüm Oranı 64 61 50,2 39,3 28,5 21,2 19,4 18,4 16,4 15,5 15,4 15,9 15,2

0

10

20

30

40

50

60

70

Kaynak:SağlıkİstatistikleriYıllığı,2014

Anne ve bebek sağlığı açısından önemli olan doğum öncesi bakım alma vedoğumunbirsağlıkkuruluşundayapılmaoranlarındaiyileşmelergörülmektedir.2003ve2014yıllarıarasındadoğumöncesibakımalmaoranıyüzde81’denyüzde97’ye,doğumunsağlıkkuruluşundayapılmaoranıiseyüzde78’denyüzde98’eyükselmiştir.Ancak sezaryen ile yapılan doğumların oranı AB, OECD ve dünya ortalamasınınüzerindedir.2003yılındayüzde21olansezaryenleyapılandoğumoranı,2010yılındayüzde45,5’e,2013yılındayüzde50,4’e,2014yılındayüzde51,1’eyükselmiştir.Buoran2012yılıitibarıylaAB-28’deyüzde26,3,2013yılıitibarıylaOECDülkelerindeiseortalamaiseyüzde27,6olarakgerçekleşmiştir.

TÜİK Ölüm Nedeni İstatistiklerine göre 2014 yılında gerçekleşen ölümlerinyüzde 40,4’ü dolaşım sistemi hastalıklarından, yüzde 20,7’si iyi ve kötü huylutümörlerden,yüzde10,7’sisolunumyoluhastalıklarından,yüzde5,1’iisebeslenme,endokrinvemetabolizmaylailgilihastalıklardankaynaklıdır.Sözkonusuoranlaragöreülkemizdeölümlerinönemlibirkısmıbulaşıcıolmayanhastalıklarkaynaklıdır.Kalp-damarhastalıklarıvekanserbaştaolmaküzerebulaşıcıolmayanhastalıklaranedenolantemelfaktörlertütünkullanımı,fizikselaktiviteeksikliği,aşırıalkolkullanımıvedüzensiz beslenmedir. Ülkemizde yaşlı nüfus oranının giderek artacağı da dikkatealındığındabulaşıcıolmayanhastalıklarayöneliksağlığıngeliştirilmesikapsamındakisağlıkhizmetleriningüçlendirilmesiönemarzetmektedir.

Sağlıkhizmetaltyapısındasonyıllardaözelliklehemyatakkapasitesihemdemevcuthastaodalarınıniçerisindebanyosuvetuvaletibulunanenfazlaikişerkişiliknitelikli odalara dönüştürülmesi açısından iyileşmeler görülmektedir. 2014 yılındayatak kapasitesinin yüzde 59,8’i Sağlık Bakanlığına, yüzde 17,7’si üniversitelere,yüzde19,6’sıözelsektöreveyüzde2,9’udiğerkuruluşlaraaittir.Nitelikliyataksayısı2002-2014yıllarıarasındaSağlıkBakanlığınaaithastanelerde6.839’dan50.587’ye,üniversitelerde 6.402’den 18.651’e ve özel sektörde ise 5.693’ten 29.283’eyükselmiştir. Bu dönüşüm neticesinde nitelikli yatak sayısının tüm yataklara oranı2002yılındayüzde11iken2014yılındayüzde48olmuştur.

Sayfa : 97

TABLO II: 7- Yıllar İtibarıyla Toplam Hasta Yatağı Sayısı ve Doluluk Oranları

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 OECD AB-28YatakSayısı(Bin) 183,1 188,6 200,2 194,5 200,2 202,0 206,8 - -

10.000kişiyeDüşenYatakSayısı

25,6 26,0 27,2 26,0 26,5 26,4 26,6 48(1) 52,8(1)

YatakDolulukOranı(Yüzde) 65,7 65,5 63,8 65,6 65,1 66,0 68,7 77(1) 76,6(2)

Kaynak:SağlıkBakanlığı,DSÖ,OECD1)2013yılıverisidir.2)2012yılıverisidir.

Sağlık hizmetlerine olan talep her yıl artmakta olup 2007-2014 dönemindehastanelereyapılantoplammüracaatsayısıyüzde59,2artarken,özelsektördebuartışyüzde195,4olarakgerçekleşmiştir.Özelsektörüntoplammüracaatiçerisindekipayı 2007 yılında yüzde9,8 iken2014 yılında yüzde18,2’ye yükselmiştir. Toplammüracaat sayısının artışında sağlık altyapısının iyileştirilmesi ve hizmete erişiminkolaylaştırılmasıetkiliolmuştur.

TABLO II: 8- Yıllara ve Sektörlere Göre Toplam Hastane Müracaat Sayısı ve Dağılımı

(Bin)

2003 2007 2010 2011 2012 2013 2014

SağlıkBakanlığı 113849 209630 235173 254343 260974 277485 292100

Üniversite 9637 15 025 20099 24437 27080 29986 32144

Özel 6158 24486 47412 59069 66582 71341 72333

Toplam 129644 249141 302984 337850 354636 378812 396577

(Yüzde)

SağlıkBakanlığı 87,8 84,1 77,6 75,3 73,6 73,3 73,7

Üniversite 7,4 6,0 6,6 7,2 7,6 7,9 8,1

Özel 4,7 9,8 15,7 17,5 18,8 18,8 18,2

Kaynak:SağlıkBakanlığıİstatistikYıllıkları2011ve2014Not:MilliSavunmaBakanlığıHastaneleridâhildeğildir.

TABLO II: 9- Sağlık Kuruluşlarının Durumu ve Hizmet Değerlendirmeleri, 2014

KurumYatak Sayısı

Müracaat Sayısı(Bin)

Yatan Hasta Sayısı(Bin)

Ameliyat Sayısı(Bin)

Ameliyat Sayısının Müracaat Sayısına

Oranı (Yüzde)

Ameliyat Sayısının

Yatak Sayısına

Oranı

Yatak Doluluk Oranı

(Yüzde)

Hastanın Ortalama

Kalış Günü

Yatak Devir Hızı (Hasta)

SağlıkBak. 123690 292100 7396 2445 0,8 19,8 71,1 4,3 59,8

Üniversiteler 36670 32144 1738 766 2,4 20,9 76,7 5,9 47,4

ÖzelHastaneler 40509 72333 3900 1588 2,2 39,2 56,1 2,4 83,9

Kaynak:SağlıkBakanlığıİstatistikYıllığı,2014Not:MilliSavunmaBakanlığıHastaneleridâhildeğildir.

Sayfa : 98

2014 yılında toplam yatak kapasitesinin yüzde 19,6’sına, uzman hekimsayısının yüzde 23,3’üne sahip olan özel sektör, tüm ameliyatların yüzde 33,1’inigerçekleştirirken, toplam yatak kapasitesinin yüzde 17,7’sine ve uzman hekimsayısının (asistan hekimler dâhil) yüzde 29’una sahip olan üniversite hastaneleriyapılanameliyatlarınyüzde16’sınıgerçekleştirmiştir.

Hemmüracaatsayılarınınhemdehastadevirhızlarınınüniversitelerdedahadüşükolduğugörülmektedir.Üniversitehastanelerindehastalarınortalamakalışsüreleri5,9güniken,özelsektörhastanelerinde2,4gün,SağlıkBakanlığıhastanelerindeise4,3gündür.Kronikhastalarınuzunsüreliyatışlarıvedahakarmaşıkameliyatlarınçoğununüniversitehastanelerindeyapılmasıbundaetkiliolabilmektedir.

Üniversite hastanelerinin eğitim ve araştırma faaliyetleri ile sağlık hizmetsunumundakirollerinetbirşekildetanımlanarakhemhastanelerinmalisürdürülebilirliğinitemin edecek hem de nitelikli tıp eğitimi ve yenilikçi araştırmaların yapılmasınısağlayacakyapısalreformlarınhayatageçirilmesineyönelikihtiyaçsürmektedir.

Yatak kapasitesindeki ve dağılımındaki iyileşmelere rağmen ülke genelindekidağılımsorunlarıdevametmektedir.2014yılıverilerinegöreİBBS-1düzeyinde,onbinkişiyedüşenyataksayısıGüneydoğuAnadoluBölgesinde20,5ikenBatıAnadoluBölgesinde 34,6’dır. Yatakların ve sağlık tesislerinin bölgeler arasında dengesizdağılımı,sağlıkpersonelinindedengesizdağılımınayolaçanfaktörlerdenbiridir.

Kamukaynaklarına ilaveolarak sağlık yatırımlarınınkamuözel işbirliği (KÖİ)yöntemiyle de gerçekleştirilmesi amacıyla yasal düzenleme yapılmış ve bu yollabaştabüyükşehirlerdeolmaküzereyaklaşık35binyatakkapasitesinesahiphastaneyapımıiçinsüreçbaşlatılmıştır.

2014yılı itibarıyla toplamhekim sayısı 135.616,diş hekimi sayısı 22.996vehemşiresayısı142.432’dir.Yüzbinkişiyedüşenhekimsayısı175vehemşiresayısı183 iken AB-28’de bu sayılar sırasıyla 347 ve 850, OECD ortalamasında ise 330ve 910’dur. Sağlık personeli ülke ortalaması, AB ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)ortalamasınıngerisindeolupözelliklehemşireaçığıdahabelirgindir.

Hekim açığını azaltmak amacıyla 2007-2008 döneminde 5.253 olan tıpfakültesikontenjanıyüzde137oranındaartırılarak2014-2015döneminde12.449’ayükseltilmiştir.Aynıdönemdehemşirekontenjanıiseyüzde167artırılarak5.824’ten15.573’eçıkarılmıştır.

Hemşireler temel olarak halk sağlığında ve klinik hizmetlerde görevalabildiklerinden, hemşire sayısının artırılması uzun vadede sağlık hizmetlerindekaliteyiartırıcıvemaliyetleridüşürücüetkiyesahipolacaktır.AB-28’de2,45,OECDortalamasındaise2,76olandoktorbaşınahemşireoranıülkemizde1,05’tir.Hemşirevehekimsayısındamevcutdurumdauluslararasımukayeseleregöreülkemizdesağlıkinsankaynağıhenüzhedeflenennoktadaolmamaklabirliktemevcutkontenjanlarla10yıl içerisindeTürkiye’de100bin kişiyedüşenhekimsayısıOECDortalamasınayakınsayacak;ABDveJaponyailebenzerseviyeyeulaşacaktır.

2009yılındatoplamsağlıkharcamalarınınGSYH’yaoranı6,1ikenbuoran2014yılında yüzde 5,4 olarak gerçekleşmiştir. Yaşlanan nüfus, sağlık teknolojilerindekigelişmelervedahakalitelisağlıkhizmetitalebigibisebeplerlesağlıkharcamalarınınartabileceğiöngörülmektedir.

İnsansağlığınayönelikgelenekselve tamamlayıcı tıpuygulamayöntemlerinibelirlemek,buyöntemleriuygulayacakkişilerineğitimiveyetkilendirilmeleri ilebu

Sayfa : 99

yöntemlerinuygulanacağısağlıkkuruluşlarınınçalışmausulveesaslarınıdüzenlemekamacıyla Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği yayımlanarakyürürlüğegirmiştir.Buyönetmeliklehangiuygulamaların,netipbirsüreçlegelenekselve tamamlayıcı tıp kapsamında değerlendirileceği, ruhsatlandırma ve denetimeilişkin temel kurallar belirlenmiştir. Diğer yandan, bu kapsamda değerlendirilecekuygulamalarınherbirisineilişkinaltmevzuatçalışmalarıdevametmektedir.

Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Programı kapsamında, 7 Şubat 2015 tarihliBaşbakanlık Genelgesiyle, ülkemize yurt dışından gelecek hastalar ile ülkemizdekonaklayanvesağlıkhizmetineihtiyaçduyanturistlerin,kamuveözelsağlıkkurumve kuruluşlarında alacakları sağlık hizmetleri ve güvenli bir şekilde transferlerininsağlanmasına yönelik tedbirlerin alınması, sağlık turizmi tanıtım ve stratejisiningeliştirilmesi, hizmet kriterlerinin belirlenmesi, akreditasyonlara veri oluşturacakasgari hizmet sunum standartlarının tespiti, teşviklerin akreditasyon ile ilişkisininkurulması,yabancıhastalariçinuygulanacakfiyatlistesininoluşturulmasıveyapılacakdenetimlereilişkinusulveesaslarınbelirlenmesikonularındaönerilerdebulunmakvebu kapsamdaki iş ve işlemleri koordine etmek üzere Sağlık Turizmi KoordinasyonKuruluoluşturulmuştur.

Giderek yaygınlaşmakta olan madde bağımlılığı, sosyal bir sorun olmasınınyanında ciddi bir sağlık tehdidi oluşturmaktadır. Diğer yandan, tedavi merkezisayısınınyetersizolmasıtedaviyeerişimizorlaştırmakta,sosyaldesteksistemleriverehabilitasyonfaaliyetlerininyetersizliğidebağımlıkişilerintedavisırasıvesonrasındatoplumakazandırılmasındasorunlaryaşanmasınanedenolmaktadır.2014yılında3olanÇocukveErgenMaddeBağımlılığıMerkezi(ÇEMATEM)sayısı2015yılında5’e,29 olanAlkol -MaddeBağımlılığı Araştırma, Tedavi ve EğitimMerkezi (AMATEM)sayısı33’evebukurumlardakitoplamyataksayısı765’ten781’eyükseltilmişolmaklabirliktesözkonusutesislerinsayıvenitelikolarakartırılmasınayönelikihtiyaçdevametmektedir.

Akılcıilaçkullanımınıdestekleyecekfaaliyetlerinyürütülmesiiçinkoordinasyonve işbirliğinin sağlanması, farkındalık oluşturulması amacıyla hazırlananAkılcı İlaçKullanımı Ulusal Eylem Planı kapsamında başta akılcı antibiyotik kullanımı olmaküzeregereksizilaçkullanımınınazaltılmasınayönelikfaaliyetlersürdürülmektedir.Bukapsamda,OECDülkelerinde2013yılıitibarıylaortalama20,4,aynıyıldaTürkiye’deise39,5olan1.000KişiBaşınaDüşenGünlükAntibiyotikTüketimMiktarının(DID,DefinedInhabitantDose)36’yadüşürülmesihedeflenmektedir.


Vatandaşlarımızınyaşamkalitesivesüresininyükseltilmesiileekonomik,sosyalvekültürelhayatabilinçli,aktifvesağlıklıbirşekildekatılımlarınınsağlanmasıtemelamaçtır. Bu amaç doğrultusunda veriye ve kanıta dayalı politikalarla desteklenen,erişilebilir,nitelikli,maliyetetkinvesürdürülebilirbirsağlıkhizmetsunumuesastır.

Buamacaulaşmakiçinönceliklekoruyucusağlıkhizmetleriningüçlendirilmesi;birinci basamak sağlık hizmetlerinin etkinleştirilmesi; altyapı ve sağlık personeliihtiyacının karşılanması ve ülke genelindeki dağılımlarının dengelenmesi; sağlıkhizmetlerinineşitlikvehakkaniyetilkesiyle,hastahaklarınasaygılı,erişilebilir,etkinvekalitelibiryapıyakavuşturulması;akılcıilaçkullanımmekanizmalarınınoluşturulmasıhedeflenmektedir.

Sayfa : 100


Politika/Tedbir Sorumlu/ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Vatandaşlarımızın yaşam kalitesi ve süresinin yükseltilmesi ile ekonomik, sosyal ve kültürel hayata bilinçli, aktif ve sağlıklı bir şekilde katılımlarının sağlanması temel amaçtır. Bu amaç doğrultusunda veriye ve kanıta dayalı politikalarla desteklenen, erişilebilir, nitelikli, maliyet etkin ve sürdürülebilir bir sağlık hizmet sunumu esastır. (Kalkınma Planı p.172)Tedbir40.SağlıkBakanlığıveüniversitehastanelerindeperformansadayalıeködeme(PDEÖ)sisteminesağlıkhizmetininkalitesiveetkinliğineilişkingöstergelereklenecektir.

SağlıkBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SGK,Üniversiteler

AralıkSonu

KamudaçalışanhekimlerintamamınınPDEÖsistemindekiperformansınicelgöstergelerletanımlanmaktaolupyapılanişlem/hizmetbaşınatanımlanmışpuanlarlaölçülmektedir.Sisteme,verilenhizmetinetkinliğininvehizmeteilişkinalgınınölçülebileceğinitelkriterlerindeeklenmesiiçinSağlıkBakanlığınaBağlıSağlıkKurumveKuruluşlarındaGörevliPersoneleDönerSermayeGelirlerindenEkÖdemeYapılmasınaDairYönetmeliktedeğişiklikyapılacaktır.

Tedbir41.Sağlıkhizmetsunumununetkinliğinivehastamemnuniyetiniartırmayayönelikolarakhizmetbütünlüğünüsağlayacakdüzenlemeleryapılacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı

AralıkSonu

663SayılıSağlıkBakanlığıveBağlıKuruluşlarınınTeşkilatveGörevleriHakkındaKanunHükmündeKararnameileoluşturulankurumsalyapınınişleyişi,uygulamadayaşanansorunlardikkatealınarak,hizmetsunumununetkinliğiniartıracakbiçimdegözdengeçirilecektir.BukapsamdaAileHekimliği,112Acil,HastaneveEvdeSağlıkhizmetlerientegrasyonusağlanacaktır.

Tedbir42.Belirlenenplazmaürünleriileaşılarınyurtiçindeüretimiiçinmodelhazırlıklarıtamamlanacakveihalesürecinegeçilecektir.

SağlıkBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SGK,Kızılay

HaziranSonu

SağlıkBakanlığıncabelirlenecekplazmaürünlerinin,belirlibirsüreboyuncaalımınıntaahhütedilmesikarşılığındaözelsektörtarafındanyurtiçindeüretilmesisağlanacaktır.Buürünlerinyurtiçindeüretimi,kamukontrolvedenetimindeveülkeyebilgiveteknolojitransferisağlayacakbiçimdetasarlanacakmodelçerçevesindegerçekleştirilecektir.BelirliaşılarınTürkiye’deüretimininözelsektörtarafındanyapılabilmesiiçinbaşlatılankamualımprogramlarıyeniaşıprogramlarıilesürdürülecektir.

Sayfa : 101

Sağlıklı hayat tarzı teşvik edilecek ve daha erişilebilir, uygun, etkili ve etkin bir sağlık hizmeti sunulacaktır. (Kalkınma Planı p.174) Tedbir43.Bulaşıcıolmayanhastalıklarkonusundatoplumsalfarkındalıkartırılacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),TümKamuKurumveKuruluşlar,Üniversiteler

AralıkSonu

2011yılındayapılanTürkiyeKronikHastalıklarveRiskFaktörleriSıklığıÇalışması2016yılındatekraryapılacaktır.Toplumsalfarkındalığıartırmakiçinkampanyalarsürdürülecektir.Astım,KOAH,kalpvedamarhastalıklarıveböbrekhastalıklarıileilgilihalkavesağlıkpersonelineyönelikbilgilendirmemateryalihazırlanacakvedağıtılacaktır.

Tedbir44.Çalışanlarınsağlığıvegüvenliğiniiyileştirmek,çalışanlarımeslekhastalıklarındankorumakamacıylaişyerihekimliğiveişgüvenliğihizmetlerisunansağlıkkuruluşlarınınsayısıveetkinliğiartırılacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,Üniversiteler,SGK

AralıkSonu

Mevcutdurumda50olan,hemişyerihekimliğihemdeişsağlığıvegüvenliğihizmetisunulantoplumsağlığımerkezi(TSM)sayısı85’eyükseltilecektir.Mevcutdurumdayüzbinde13olanmeslekhastalığıöntanıtespitsıklığıyüzbinde18’eçıkarılacaktır.

Tedbir45.Acilsağlıkhizmetsunumukapsamvekapasiteolarakgüçlendirilecektir.

SağlıkBakanlığı(S),UlaştırmaBakanlığı,Belediyeler,SahilGüvenlik

AralıkSonu

Acilsağlıkistasyonlarınitelikvenicelikaçısındaniyileştirilecek,kara,denizvehavaambulanshizmetlerigüçlendirilecektir.

Tedbir46.EvdeSağlıkUygulamasıyaygınlaştırılacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,SosyalGüvenlikKurumu,Mahalliİdareler

AralıkSonu

SağlıkBakanlığı,AileveSosyalPolitikalarBakanlığıilemahallîidarelerişbirliğiyle12ildepilotolarakyürütülenBütünleşikEvdeSağlıkUygulamasıyaygınlaştırılacaktır.Evdebakımhizmetleriniyürütecekhastayakınıveyayardımcıpersoneltemelbakımhizmetlerikonusundaeğitilecektir.

Sağlık hizmet sunumunda klinik müdahalelerin etkililiğini, hasta ve sağlık çalışanlarının güvenliği ve memnuniyetini dikkate alan yaklaşımlar geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.175) Tedbir47.KankullanımınailişkinbütünsüreçlerinkontrolatınaalınmasıvekayıtlarınıntutulmasıamacıylaHemovijilansSistemioluşturulacakveülkegenelineyayılacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),TürkKızılayı,Üniversiteler,ÖzelSağlıkHizmetSunucuları

Aralık Sonu

Hemovijilanstaslakrehberitamamlanarakyayımlanacaktır.HemovijilansbildirimlerininyapılacağıKanHizmetleriYönetimSistemininetkinbiçimdekullanılabilmesiamacıyla,81İldekitransfizyonmerkezlerindenbelirlenecekhemovijilanssorumlularıvekamu-özelsağlıkkuruluşlarındakikanvekanbileşenikullananklinisyenlereeğitimverilecektir.

Sayfa : 102

Tedbir48.e-NabızSistemininkullanımıyaygınlaştırılacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),GençlikveSporBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SGK,Üniversiteler,ÖzelSağlıkHizmetSunucuları,STK’lar

AralıkSonu

Vatandaşlarınkişiselsağlıkkayıtlarınaelektronikortamdaheryerdenerişilebileceğie-Nabızsistemininbilinirliğininartırılmasıamacıylagörselveyazılıtanıtımaraçlarıkullanılacaktır.Kamu,özelsektörvesiviltoplumörgütleriileişbirliğiyapılaraksistemindahafazlavatandaştarafındankullanılmasısağlanacaktır.Mevcutdurumdayaklaşık1,4milyonolane-Nabızsisteminikullananvatandaşsayısı3milyonayükseltilecektir.

Akılcı ilaç kullanımı için sağlık personelinin ve halkın bilinçlendirilmesi sağlanacak, ilaç ve tıbbi cihazların kalitesi, kullanımı ve bunlara yönelik harcamaların etkinliği kontrol edilecektir. (Kalkınma Planı p.177)Tedbir49.Akılcıilaçkullanımınınözellikleantibiyotiklerdeyaygınlaştırılmasıamacıylabilinçlendirme,müfredatgeliştirmefaaliyetleriyürütülecek,izlemedeğerlendirmesistemigeliştirilecektir.

SGK(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SağlıkBakanlığı,YÖK,Üniversiteler,ÖzelSağlıkKuruluşları

Aralık Sonu

Baştahekimlerolmaküzeresağlıkçalışanlarınınvevatandaşlarınfarkındalığınıartırmayayönelikçalışmalaryapılacaktır.Sağlıkeğitimimüfredatlarınaakılcıilaçkullanımıeğitimlerinindahiledilmesiyönündeçalışmalaryapılacak,SGKveribankasıdakullanılarakakılcıilaçkullanımıdavranışlarınıteşviketmeveizleme-değerlendirmeyeyönelikbirsistemgeliştirilecektir.

e-Reçete’ninyaygınlaşmasıylaberaberizleme,değerlendirmevegeribildirimsisteminintümhekimlerikapsamasınayönelikçalışmalaradevamedilecektir.2011yılında42,3,mevcutdurumda39,5olan1.000kişibaşınadüşengünlükantibiyotiktüketimmiktarı36’yadüşürülecektir.

Tamamlayıcı tıp kapsamındaki tedavi, bitkisel ürün ve hizmet sunucularıyla ilgili kalite ve güvenliğin sağlanması amacıyla standartlar belirlenecek ve bu alan denetim altına alınacaktır. Tamamlayıcı tıbbın, tıp eğitimine ve sağlık uygulamalarına entegrasyonu sağlanacak, bu alanda yapılacak bilimsel araştırmalar desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.180)Tedbir50.Kanıtadayalıgelenekselvetamamlayıcıtıpuygulamalarınailişkinhizmetstandartlarıbelirlenecektir.

SağlıkBakanlığı(S),Üniversiteler,YÖK,ÖzelSağlıkKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

GelenekselveTamamlayıcıTıpUygulamalarıYönetmeliğiyayımlanmışolupyönetmelikkapsamınagirenuygulamalarailişkinfizikivebeşerişartlarileeğitimgerekliliklerinivedenetimşartlarınıiçerenhizmetstandartlarıbelirlenecektir.

Sayfa : 103

Tedbir51.Gelenekselvetamamlayıcıtıbbın,tıpeğitimineentegrasyonunailişkinçalışmalaryürütülecektir.

SağlıkBakanlığı(S),Üniversiteler,YÖK,ÖzelSağlıkKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

Tamamlayıcıtıbbailişkinderslerintıpfakültesieğitimmüfredatlarınaeklenmesineyönelikçalışmalaryürütülecektir.Seçilecekpilottıpfakültelerindesözkonusuderslerverilmeyebaşlanacaktır.

Veri ve kanıta dayalı sağlık politikalarını geliştirmek amacıyla uluslararası karşılaştırmalara imkân verecek standart ve kalitede verilerin üretilmesi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.182)Tedbir52.Birincibasamaksağlıkhizmetlerindeizlemevedeğerlendirmesistemlerigeliştirilecektir.

SağlıkBakanlığı(S),

MilliEğitimBakanlığı,SGK

AralıkSonu

2015yılında16olanHalkSağlığıBilgiSisteminin(HSBS)modülsayısı30’açıkarılacaktır.DiğerveriaktarımsistemlerininHSBS’yeentegrasyonugerçekleştirilecektir.

Tedbir53.Sağlıkverisetleriyenidenyapılandırılacakveuluslararasımukayeseyeimkanverenbiryapıoluşturulacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),SGK,YÖK

Aralık Sonu

Karşılanamayan,kapsameksikliği/tanımfarklılığıolangöstergelertanımlanacakvebelirlenengöstergelerinuluslararasıstandartlardatoplanmasıiçinkurumsalkapasitegeliştirilecektir.Mevcuttümsağlıkverisetlerinin(SAĞLIKNET,MEDULAvs.)uluslararasımukayeselereuygunhalegetirilmesiiçinkurumlararasıişbirliğivekoordinasyonmekanizmasıkurulacaktır.

Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı Tedbir54.Sağlıkturizmineilişkingereklimevzuatdüzenlemelerivegüncellemeleriyapılacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,STK’lar

Aralık Sonu

SağlıkturizmindehizmetverecekolankurumvekuruluşlarınyetkilendirmesiveakreditasyonunailişkinşartlarınortayakonulmasıamacıylaSağlıkTurizmiKoordinasyonKuruluöncülüğündeilgilimevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

Tedbir55.Sağlıkturizmipotansiyeliyükseksağlıktesislerindekiuluslararasıhastabirimlerininkapasitelerigeliştirilecektir.


EkonomiBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,STK’lar

Aralık Sonu

SağlıkBakanlığıbünyesindekiuluslararasıhastabirimiolanhastanesayısı32’den50’yeyükseltilecektir.Personelinyabancıdilbecerilerinigeliştirmeyeyönelikçalışmalarkapsamındahizmetiçieğitimvekurslardüzenlenecektir.Uluslararasıhastabirimlerindeçalışanhastanepersonelineyönelikbireğitimprogramıdüzenlenecektir.

Sayfa : 104

Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı Tedbir56.Obezitevediyabetinönlenmesineyönelikfarkındalıkartırılacakveokulçağıçocuklarınayöneliksağlıklıbeslenmeprogramlarıyürütülecektir.

SağlıkBakanlığı(S),Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı

Aralık Sonu

1.432olanbeslenmedostuokulsayısı1.575’eyükseltilecek,obezitevediyabeteilişkin150.000vatandaşadahaeğitimverilecek,OkulSütüProgramısürdürülecektir. Eğitimmateryallerigeliştirilecek,yazılıbasınvegörselmedyaaracılığıylafarkındalığıarttırıcı,sağlıklıbeslenmevefizikselaktiviteyeteşvikedicikampanyalardüzenlenecektir.

Tedbir57.Tütün,alkolvediğerbağımlılıkyapıcımaddelerinkullanımınınazaltılmasıvepasifetkileniminönlenmesisağlanacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SGK

AralıkSonu

Tütün,alkolvediğerbağımlılıkyapıcımaddelerinzararlarıileilgiliözelliklegençlereyönelikgörselveişitselmateryallerledesteklenmiş,eğitimmodülleriveprogramlarhazırlanacak,konferans,panelvesempozyumlardüzenlenecek,bilinçlendirmefaaliyetlerindemedyaaraçlarıdahaaktifşekildekullanılacaktır.

Tedbir58.Uyuşturucumaddebağımlılarınayöneliktedaviverehabilitasyonhizmetlerigüçlendirilecektir.


AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,İçişleriBakanlığı,STK’lar

AralıkSonu

Maddebağımlılığınıntedavisinisağlayankurumlarınetkinliğiartırılacak,SağlıkBakanlığıbünyesindeMaddeBağımlılığıDanışmaHattıkurulacak,ÇEMATEM’lerkapasitevesayıolarakartırılacak,uyuşturucumaddekullanımınınzararlarıvebunlardankorunmaylailgiliokullardarehberlikprogramlarıuygulanacaktır.

Tedbir59.Ruhsağlığıhizmetlerinitelikvenicelikaçısındangeliştirilecektir.

SağlıkBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,MilliEğitimBakanlığıveSTK

AralıkSonu

Mevcutdurumda76ildeuygulanan,0-6YaşÇocuğunPsikososyalGelişiminiDesteklemeProgramı(ÇPGD)tümyurdayaygınlaştırılacakvebukapsamda100adetpersoneleeğiticieğitimiverilecektir.Mevcutdurumda100olantoplumruhsağlığımerkezlerinin(TRSM)sayısı136’yayükseltilecekve100adetpersoneleTRSMeğitimiverilecektir. Mevcutdurumda2olançocukizlemmerkezleri(ÇİM)sayısı30’ayükseltilecek,ayrıca150personeleteorikvepratikeğitimlerverilecektir.

Sayfa : 105

Tedbir60.Meme,serviks,kolorektalkansertaramalarıyaygınlaştırılacakvekanserhastalığınınizlenmesiveyönetimiiçinkanserkayıtsistemigeliştirilecektir.

SağlıkBakanlığı(S),SGK,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

Vatandaşlarıntaramalarakatılmalarıiçinfarkındalığıartıracakkampanyalardüzenlenecekvekansertaramalarınınailehekimliğineentegrasyonusağlanacaktır.Kanserkayıtsistemiiçinuygunyazılımaltyapısıoluşturulacaktır.Pasifkanserkayıtçılığıyapılanillerdeaktifkanserkayıtçılığınageçilecek,kanserkayıtlarınıntoplanmasıkonusundasağlıkpersonelindefarkındalıkyaratılacaktır.Memekanserindeyüzde14,7,servikskanserindeyüzde37,7,kolorektalkanserlerdeyüzde9,9olantaramaoranları2016yılısonundasırasıylayüzde45,yüzde50veyüzde40’ayükseltilecektir.

2.2.1.3. Adalet

a) Mevcut Durum

2014 ve 2015 yıllarında adalet hizmetleri ve yargıyı doğrudan ilgilendirenbazımevzuatvedüzenlemeleryapılmıştır.Bubağlamda;29/11/2014 tarihliResmiGazetede yayımlanan 6570 sayılı Kanunla yabancılık unsuru taşıyanlar da dâhilolmaküzereuyuşmazlıklarıntahkimveyaalternatifuyuşmazlıkçözümyöntemleriyleçözülmesinisağlamaküzereİstanbulTahkimMerkezikurulmuşveMerkezinteşkilatvefaaliyetlerineilişkinusulveesaslardüzenlenmiştir.

12/12/2014 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6572 sayılı Kanunla, çeşitlikanunlarda değişiklik yapılarak noterlik ve noterlik işlemleri konusunda günümüzgereksinimlerine uygun düzenlemeler yapılmış; Danıştay’da dava dairesi sayısı14’ten15’e,birolanidaridairesayısıikiyeçıkarılaraktoplamdairesayısı15’ten17’yeartırılmıştır. Yine bu Kanunla Yargıtay’da 38 olan daire sayısı, 23 hukuk, 23 cezaolmaküzere46’yaçıkarılmıştır.AynıKanunla,AdaletBakanlığınınyurtdışıteşkilatıkurulmuştur.

AdaletBakanlığıncahazırlananYargıReformuStratejisiNisan2015 tarihindeyayımlanmıştır. Bu Stratejiyle adalet hizmetlerinin bağımsız ve tarafsız bir şekildeyürütülmesi, yargılamaların makul sürede sonuçlandırılması, daha hızlı ve güvenverenbiradaletsistemiamaçlanmıştır.YargıdaetkinliğinartırılmasıamacıylaStratejiBelgesinde10amaç,68hedefve197stratejiöngörülmüştür.

22/08/2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Açık Ceza İnfaz KurumlarınaAyrılmaYönetmeliğindeDeğişiklik YapılmasınaDair Yönetmelik ile açık ceza infazkurumlarınageçebilmekiçinaranancezanınbeştebiriniçekmevekoşullusalıverilmetarihinealtıyılveyadahaazsürekalmakoşulu,cezanınondabiriniçekmevekoşullusalıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalma şeklinde değiştirilmiş, açıkkurumagönderilenlerin18yaşınıdoldurmadanönceişlediğidiğersuçlarıncezalarınındaaçıkkurumlardainfazedileceğihükmebağlanmıştır.

Sayfa : 106

22/08/2015tarihliResmiGazetedeyayımlananDenetimliSerbestlikHizmetleriYönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile adli para cezasınıödememesi nedeniyle haklarında kamuya yararlı bir işte çalıştırılma kararı verilenhükümlülereyönelikolarakdenetimliserbestliğinkolaylaştırılmasıyönündebiradımatılmıştır.

07/11/2015 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Adalet Bakanlığı Kararıile Bölge Adliye ve Bölge İdare Mahkemelerinin 20/07/2016 tarihinde faaliyetegeçirileceğikararlaştırılmıştır.

Ticari ve iş uyuşmazlıklarının alternatif çözümünde önemli bir işleve sahipolacakolanİstanbulTahkimMerkeziAralık2015tarihiitibarıylafaaliyetegeçmiştir.

Türkiye’de 2016 yılı Ocak ayı itibarıyla hâkim ve Cumhuriyet savcısı sayısı14.557,mahkemelerdeçalışanadaletpersonelisayısıise59.128’dir.HâkimsayısıilediğeradaletpersonelisayısıgenelolarakABüyesiülkelerdekiortalamanınaltındakalmaktadır.

TABLO II: 10- 100.000 Kişiye Düşen Hâkim Sayısı ile Mahkemede Çalışan Adalet Personeli Yüzdesi (2012)

Ülkeler Hâkim Mahkemede Çalışan Adalet Personeli

Almanya 24,7 66,9

Fransa 10,7 33,2

Hollanda 14,4 37,3

İsviçre 15,8 53,6

Portekiz 19,2 58,3

İtalya 10,6 40,5

Türkiye 10,7 32,2

Kaynak:AvrupaEtkinYargıKomisyonu(CEPEJ).AvrupaYargıSistemleriRaporu,2014.

Ülkemizdeadlîyardımakamubütçesindenkişibaşınaayrılanpay2010yılında1,1 Avro olup bumiktar 2012 yılında 1,2 Avroya yükselmesine rağmen çoğu ABülkelerinekıyasladüşükkalmaktadır.

TABLO II: 11- Adli Yardıma Kişi Başına Kamu Bütçesinden Ayrılan Pay (2012)

Ülkeler Kişi Başına Ayrılan Ortalama Miktar (Avro)

İngiltere 41,6

Fransa 5,6

Hollanda 28,8

İspanya 0,8

Portekiz 5,3

İtalya 2,6

Türkiye 1,2

Kaynak:AvrupaEtkinYargıKomisyonu(CEPEJ).AvrupaYargıSistemleriRaporu,2014.

Sayfa : 107

Öteyandan,sondönemdecezainfazkurumlarıiletutukevlerininsayısındavekapasitesinde iyileştirmeler sağlanmıştır. Küçük olan ve etkin kullanılamayan cezainfazkurumlarıvetutukevlerikapatılırkenmoderncezainfazkurumlarıvetutukevleriinşaedilerektoplamkapasiteyükseltilmiştir.2016yılıOcakayıitibarıylacezainfazkurumlarıvetutukevleritoplamı355,toplamkapasite173.030kişiolmuş,bukurumvetutukevlerinde25.390tutuklu,152.970hükümlüolmaküzere178.360hükümlüvetutuklubulunmaktadır.

Adalet hizmetlerinin etkili ve verimli olarak sunulabilmesi içinmodern adliyebinalarınınyapılmasıveyenilenmesi çalışmalarınadevamedilmiştir.2014ve2015yıllarında 10’ar adet adalet hizmet binası inşaatı tamamlanmıştır. Adalet hizmetbinalarından 32’sinin inşaatı devam etmektedir. Diğer yandan 2016 yılı Ocak ayıitibarıyla bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçirilmesine yönelik olarak yedibölge adliye mahkemesi hizmet binasının inşaatı tamamlanmış, yedisinin inşaatıdevametmekteolupbiriiseihaleaşamasındadır.

Adlisüreçvehizmetlerielektronikortamataşıyanveöncelikleyargıorganlarıarasında bilgi ağını oluşturan e-adalet sisteminin kurulması için UYAP BilişimSisteminindonanımveyazılımaltyapısıtamamlanmışolupsistemingeliştirilmesinedevam edilmektedir. UYAP e-tebligat altyapısı oluşturularak hizmete sunulmuş veülkegenelindeaktifolarakkullanılmayabaşlanmıştır.İfadevesavunmaalınmasıileduruşmalarda video kaydı alınması ve video konferans yönteminin kullanılmasınıhedefleyenSesveGörüntüBilişimSistemi(SEGBİS)projesidevametmektedir.2016yılıOcakayı itibarıyla2.870duruşmasalonundasistemçalışmaktaolup235cezainfazkurumuna520kurulumyapılmıştır.SEGBİSönümüzdekisüreçtebütünadaletteşkilatınayaygınlaştırılacaktır.

Bu gelişmelere rağmen, koruyucu ve önleyici hukuk, adalete erişim,yargısaletik ilkeler,bilirkişilik, insankaynakları,fizikive teknikaltyapıkonularındayargı hizmetlerinin daha etkili ve verimli sunulabilmesi için çalışmalar yapılmasıgerekmektedir.

b) Temel Amaç ve Hedefler

Evrensel hukuk normları, kişisel verilerin mahremiyetinin korunması, hukukdevleti vehukukunüstünlüğününgerekleri çerçevesindeyargılamasürecininhızlı,adil,etkin,güvenliveisabetlişekildeişlemesiadaletsisteminintemelamacıdır.Adliveidariyargıdaistinafmahkemelerininfaaliyetegeçirilerektemyizmahkemelerininalt derece mahkemeleri üzerinde yalnızca hukukilik denetimi yapması ve adaletveyargınınyapısı ve işleyişindeekonomiketkinliğingözetilmesi esastır. Finansvebilişim başta olmak üzere, yargılama hizmetlerinde uzmanlaşmanın geliştirilerekmakulsüredeyargılamaveisabetlikararoranınınartırılmasıtemelhedeftir.Avrupaörneklerinebenzerşekildeyüksekmahkemeüyeliğimakulsürelerlesınırlandırılacakveyüksekyargımensuplarınıntarafsızlık,dürüstlükvehesapverebilirliğinisağlamakamacıyla TBMM Başkanlığına mal bildiriminde bulunması sağlanacaktır. Noterliksistemiçağdaşbiryapıyakavuşturulacaktır.

Sayfa : 108


Politika/Tedbir Sorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre

Yapılacak İşlem ve Açıklama

Yargıya ulaşılabilirliği kolaylaştırmak amacıyla savunma hakkı ve adli yardım güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.189)

Tedbir61.Hukukkliniklerikonusundagereklimevzuatdeğişikliğigerçekleştirilerekhukukkliniğiyöntemlerigeliştirilecekveuygulanacaktır.

AdaletBakanlığı(S),TürkiyeBarolarBirliği,Barolar,HukukFakülteleriİlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Hukukkliniklerikonusundagereklimevzuatdeğişikliğigerçekleştirilerek,kliniklerinhayatageçirilebilmesiiçingereklialtyapıoluşturulacaktır.

Tedbir62.Adliyardımmüessesesineyönelikkanuntaslağıhazırlanacaktır.

AdaletBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,TürkiyeBarolarBirliği

AralıkSonu

Adliyardımsistemininsadeleştirilereketkinleştirilmesivesistemeerişiminkolaylaştırılmasıamacıylakonuyasistematikşekildeyaklaşanbirkanuntaslağıhazırlanacaktır.

Tedbir63.Yargıdaadlizamanyönetiminintümadliyelerdeuygulanmasısağlanacaktır.

AdaletBakanlığı(S),HSYK

AralıkSonu

Farklıdavatürleri(hukuk,ceza,idari)ilecezasoruşturmasınınidealyargılamavesoruşturmasüreleribelirlenecekvebusürelereyargılamavesoruşturmasüreçlerindeuyulmasısağlanacaktır.

Tedbir64.HukukiYardım(Himaye)Sigortasısistemininaltyapısıoluşturulacaktır.

AdaletBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

Vatandaşlarınkarşılaştıklarıhukukisorunlarıdaharahatçözebilmeleriiçinsigortaedilenhukukirisksayısıartırılacak,birçokgelişmişülkedeuygulananhukukiyardımHukukiYardım(Himaye)Sigortasısisteminegeçişsağlanacaktır.

Koruyucu ve önleyici hukuk yaklaşımı yaygınlaştırılacaktır. Hukuk uyuşmazlıklarında basitleştirilmiş bir yargılama usulü uygulanacaktır. Aynı uyuşmazlık konusunda doğacak kolektif menfaatlerin korunmasına hizmet edecek grup davaları sistemi getirilecektir. (Kalkınma Planı p.190)

Tedbir65.Ortakmenfaatlerinkorunmasınahizmetedecekgrupdavalarıkonusundakanuntaslağıhazırlanacaktır.

AdaletBakanlığı(S) AralıkSonu

6100sayılıHukukMuhakemeleriKanunuile2577sayılıİdariYargılamaUsulüKanunundadeğişikliköngören,aynıuyuşmazlıktandoğacakortakmenfaatlerinkorunmasınahizmetedecekgrupdavalarısistemioluşturulmasınayönelikkanuntaslağıhazırlanacaktır.

Sayfa : 109

Tedbir66.İşmahkemelerininyapısıveişleyişigözdengeçirilecektir.

AdaletBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı

HaziranSonu

İşçiveişverenlerinuyuşmazlıklarınındahahızlıçözülmesiveçalışmabarışınıngüçlenmesidoğrultusundaişmahkemelerininişyükünüazaltacak,davasürelerinikısaltacak,uygulamadaduraksamayanedenolankonularıaçıklığakavuşturacakveişuyuşmazlıklarındazorunluarabuluculuğuvediğeralternatifuyuşmazlıkçözümyöntemleriniöngörenbirkanuntaslağıhazırlanacaktır.

Bilirkişilik kurumu gözden geçirilerek etkin işleyen bir sistem oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.192)

Tedbir67.Bilirkişilikmüessesiyenidenelealınarakmüstakilbirkanuntasarısıhazırlanacaktır.

AdaletBakanlığı(S),İlgiliKurumveKuruluşlar

HaziranSonu

Bilirkişilikkonusundagenişkatılımlıvesorunlarıntespitineyönelikbirçalışmayürütülerekihtiyaçduyulandüzenlemeleryapılacaktır.Bukapsamdahâkimlerinyargıyetkisinibilirkişilerlepaylaşmasınıönleyecek,hâkiminmeslekibilgisiyleçözümlenebilecekkonulardabilirkişiraporualınmasınıengelleyecekdüzenlemeyapılacak;bilirkişiuzmanlıkalanlarıbelirlenerekbilirkişilikmüessesindeakreditasyonsistemigeliştirilecektir.Bilirkişilerinseçimivegörevlendirilmesineyönelikstandartlarbelirlenecekvesertifilandırmasisteminegeçilecektir.

Tedbir68.AdliTıpKurumununkapasitesiartırılacakvebilirkişigörüşüiçinkurumagelendosyalarınmakulsüredesonuçlandırılmasısağlanacaktır.

AdaletBakanlığı(S),AdliTıpKurumuBaşkanlığı,Üniversiteler

AralıkSonu

2659sayılıAdliTıpKurumuKanunundadeğişikliğegidilerekAdliTıpİhtisasDairelerininveKurumunülkegenelindekibirimlerininsayısıartırılacak,insankaynaklarıveteknolojikapasitesigeliştirilecektir.

Tedbir69.AdliVeriBankasıoluşturulacaktır.


YargıalanındayapılacakçalışmalardaihtiyaçduyulantümverilerintoplanmasınıveanalizedilmesinisağlamaküzereadaletistatistikleribilimselbirbakışaçısıylaelealınacakveAdliVeriBankasıoluşturulacaktır.

Sayfa : 110

İcra sisteminin mahkemeye bağımlılığı azaltılacaktır. (Kalkınma Planı p.193)

Tedbir70.İcrasistemininmahkemeyebağımlılığınıazaltacakdoğrultudayasaldüzenlemehazırlanacaktır.


AdaletBakanlığıncayenibirİcraveİflasKanunuhazırlamaküzereoluşturulanBilimKomisyonu,icrasistemininmahkemeyebağımlılığınınazaltılmasıyönündehükümlereyerverenkanuntaslağıhazırlıklarınıtamamlayacaktır.

Hukukun tüm dallarında alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına ağırlık verilecektir. (Kalkınma Planı p.194)

Tedbir71.İdariuyuşmazlıklardaişyüküazaltılacakveidariyargınındahahızlıçalışmasısağlanacaktır.

AdaletBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı

AralıkSonu

İdariyargıda“grupdava”müessesesigetirilecek,idariyargıyatabidavalardayargılamaöncesiuyuşmazlıkçözümyöntemlerigeliştirilecekvetekhakimtarafındanbakılandavalarınkapsamıgenişletilecektir.Kamukurumvekuruluşlarınıntarafolduğuadliuyuşmazlıklarilebazıidariuyuşmazlıklardasulhyoluzorunluhalegetirilereketkinleştirilecektir.

Yargı mensuplarının mesleki ahlak ve davranış kuralları uluslararası ölçütlere göre belirlenerek hayata geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.195)

Tedbir72.Yargımensuplarınınmeslekiahlakvedavranışkurallarıkonusundabirdüzenlemeyapılacaktır.

AdaletBakanlığı(S),HSYK

AralıkSonu

HâkimveCumhuriyetsavcılarınınuymalarıgerekenetikvedavranışkurallarınıbelirleyenbirdüzenlemehazırlanacaktır.

Sayfa : 111

Adalet hizmetlerinin etkinleştirilmesi ve adalete erişimin artırılması için adalet ve yargı hizmetlerinde bilişim teknolojilerinin kullanımı yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.196)

Tedbir73.UYAPBilişimSisteminingeliştirilmesiiçinaltyapıgüncellemeleriyapılacak,SEGBİSkurulumlarıyaygınlaştırılacaktır.

AdaletBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı

AralıkSonu

UYAPBilişimSisteminingeliştirilmesineyönelikyazılımvedonanımaltyapısındagerekligüncellemeleryapılacaktır.Sistemine-devletuygulamaları,kurumlarlaentegrasyonvee-yazışmaçalışmalarısürdürülecek;yargıbirimlerincee-tebligatyapılabilmesi,raporlamaveistatistikaltyapılarınayönelikçalışmalaryürütülecektir.UYAPileyabancıülkelerinadaletsistemlerininbütünleştirilmesineyönelikçalışmalaradevamedilecektir.SEGBİSSistemMerkeziilesavcılık,mahkemelervecezainfazkurumlarınaSEGBİSkurulumlarıtamamlanacakveSEGBİSmerkezikayıtsistemininpilotuygulamasınınsonucunagöreyaygınlaştırılmasısağlanacaktır.

2.2.1.4. Güvenlik

a) Mevcut Durum

2015yılındagüvenlikalanındaçeşitliyasalve idaridüzenlemeleryapılmışveönemligelişmelersağlanmıştır.

03/02/2015tarihliResmiGazetedeyayımlanan6586sayılıMilliMayınFaaliyetMerkeziKurulmasınaİlişkinKanunİleBazıKanunlardaDeğişiklikYapılmasınaDairKanunlaTürkiyeCumhuriyetisınırlarıdâhilindegerçekleştirilecekinsaniamaçlımayınve/veyapatlamamışmühimmattemizliğineyönelikfaaliyetleriyürütmeküzereMilliSavunmaBakanınabağlıMilliMayınFaaliyetMerkezikurulmuştur.

06/02/2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararıyla,Kararaeklilistedeyeralanmaddeler,2313sayılıUyuşturucuMaddelerinMurakabesiHakkındaKanunhükümlerine tabi tutularakuyuşturucuylamücadeledeönemlibiradımatılmıştır.

04/04/2015 tarihli Resmi Gazetede 6638 sayılı Polis Vazife ve SalâhiyetKanunu,JandarmaTeşkilat,GörevveYetkileriKanunuileBazıKanunlardaDeğişiklikYapılmasınaDairKanunyayımlanmıştır.Bukanunla terörbaştaolmaküzeresuçlamücadeledegüvenlikgüçlerininvekollukmakamlarınıngörevveyetkileriartırılarakgüvenlik hizmetlerinin etkinleştirilmesinde önemli bir adım atılmıştır. Ayrıca,uyuşturucumaddelerlemücadelekapsamındamaddekapsamıgenişletilmişvecezamiktarlarıartırılmıştır.

15/04/2015tarihliResmiGazetedeyayımlanan6639sayılıKanunla,05/11/2008tarihlive5809sayılıElektronikHaberleşmeKanunununAnayasaMahkemesinceiptaledilen 51.maddesi düzenlenerek kişisel verilerin işlenmesi ve gizliliğin korunmasıilkeleritespitedilmiştir.

Sayfa : 112

24/04/2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu KararıylaNükleerMaddelerinFizikselKorunmasıSözleşmesindeDeğişiklikonaylanmışvesözkonususözleşmedeğişikliğiiçhukukunbirparçasıhalinegelmiştir.

31/08/2015 tarihliResmiGazetedeyayımlananTerörleMücadeleKanunununKapsamına Giren Suçların Faillerinin Yakalanmasına Yardımcı Olanlara VerilecekÖdülHakkındaYönetmelik ilesözkonusuKanununkapsamındauygulanacakparaödülününmiktar,usulveesaslarıbelirlenmiştir.

MOBESESistemi,2016yılıOcakayıitibarıylatümilmerkezlerindeve263ilçedekurulmuşolup103ilçedesisteminkurulumudevametmektedir.

Birden fazla olan acil çağrı numaralarının, Avrupa ülkelerinde olduğu gibitek numara (112) altında toplanması için İçişleri Bakanlığının koordinatörlüğündeyürütülenAcilÇağrıMerkezleriProjesi2016yılıOcakayıitibarıyla22ildetamamlanarakfaaliyetegeçmiştir.Projeninkademeliolarakülkegenelineyaygınlaştırılmasıamacıylahizmet binası yapımı tamamlanan 3 ilde yazılım ve donanım altyapısı kurulumçalışmalarıdevametmekte,21ildeiseinşaatçalışmalarısürdürülmektedir.

Bugelişmelererağmengüvenlikhizmetlerisunankuruluşlararasındakiişbirliğive koordinasyonun artırılması, güvenlik birimlerinin mevzuat, organizasyon vepersonelsorunlarınınçözülmesi,toplumdesteklikollukyaklaşımınınetkinleştirilmesi,ulusal bilgi güvenliğinin yeterli düzeye çıkarılması, önleyici ve koruyucu güvenlikhizmetlerinin yaygınlaştırılması ve hizmet sunumunda risk yönetimine geçilmesiihtiyacıdevametmektedir.


Toplumsaldüzeninkorunmasıvevatandaşlarımızınkanunlarlagüvencealtınaalınanhakveözgürlüklerinintesisivegüçlendirilmesiilebütünkesimleriçingüvenlibirişveyatırımortamınıntamolarakyaşamageçirilebilmesiiçindahauygunveetkinbirgüvenlikhizmetitemelamaçtır.Uyuşturucumaddelerileuyuşturucubağımlılığınakarşıetkinbirmücadeleverilecektir.Sibergüvenliğideiçinealacakşekildegüvenlikhizmetlerinegenişkapsamlıyaklaşılmasısağlanacaktır.


Politika/Tedbir Sorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar


Güvenlik birimlerine ilişkin mevzuat iyileştirilecek ve organizasyon sorunları giderilecek; hizmet sunumunda kurumlar arasında daha etkin bir koordinasyon sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.208)

Tedbir74.Güvenlikbirimlerineilişkinmevzuatveorganizasyonsorunlarıgiderilecektir.

İçişleriBakanlığı(S),Başbakanlık,MilliGüvenlikKurulu,KamuDüzeniveGüvenliğiMüsteşarlığı,MİTMüsteşarlığı,EmniyetGenelMüdürlüğü,JandarmaGenelKomutanlığı,SahilGüvenlikKomutanlığı

AralıkSonu

GüvenlikbirimlerineilişkinmevzuatıniyileştirilmesiveorganizasyonsorunlarınıngiderilmesiamacıylaİçişleriBakanlığıbünyesindeilgilikuruluşlarınkatılımıylabirkomisyonkurulacakvesözkonusukomisyonilgilimevzuattaslaklarınıhazırlayacaktır.

Sayfa : 113

Tedbir75.Özelgüvenlikhizmetlerininkurumsallaşmasıyönündedüzenlemeyapılacakvebilgisistemifaaliyetegeçirilecektir.

İçişleriBakanlığı(S),EmniyetGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

Özelgüvenliksektörününihtiyaçlarınauygun,AvrupaBirliğinormlarıylauyumlumevzuatçalışmalarıyapılacakveÖzelGüvenlikBilgiSistemiOtomasyonProjesifaaliyetegeçirilecektir.

Tedbir76.KarasınırlarındakigüvenliğinartırılmasıamacıylaEntegreSınırGüvenlikSistemininkurulmasıyönündehazırlıkçalışmalarıtamamlanacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),Başbakanlık,GenelkurmayBaşkanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,MilliSavunmaBakanlığı,Valilikler

AralıkSonu

EntegreSınırGüvenlikSistemikonusundakurumlararasındamutabakatsağlanaraksisteminkurulmasınayönelikplanlamavehazırlıkçalışmalarıtamamlanacaktır.

Güvenlik hizmetleri alanındaki personel nitelik ve nicelik bakımından iyileştirilecek, profesyonelleşme artırılacak, personelin fiziki ve teknolojik donamını geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.209)

Tedbir77.Jandarmabirimlerindeprofesyonelkadrooranıartırılacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),GenelkurmayBaşkanlığı,JandarmaGenelKomutanlığı

AralıkSonu

Mevcutdurumdajandarmabirimlerindeyaklaşıkyüzde41olanprofesyonelleşmeoranı2016yılısonunakadarplanlanan12binUzmanErbaşalımıileyüzde51’eyükseltilecektir.

Tedbir78.Profesyonelsınırkolluğuteşkilatıkurulacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),MilliSavunmaBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı

AralıkSonu

AvrupaBirliğiuyumkriterleriçerçevesindeçokbaşlıbiryapıyasahipolansınırmuhafazasıtekçatıaltındabirleştirilecek,İçişleriBakanlığınabağlısilahlısınırgüvenliğiteşkilatınınkurulmasısağlanacaktır.

Tedbir79.Kriminalhizmetlerdehukukiveteknolojikaltyapıgeliştirilecektir.

EmniyetGenelMüdürlüğü(S),JandarmaGenelKomutanlığı

AralıkSonu

Yenikriminallaboratuvarbinalarıyapılacakveakreditasyonçalışmalarıbütünkriminallaboratuvarlardayaygınlaştırılacaktır.Kriminalpolislaboratuvarlarınınhukuksalaltyapısıtamamlanacakveüniversitelerleprotokolyapılarakadlibilimlerteknolojilerininüretilmesisağlanacaktır.

Sayfa : 114

Vatandaşların kamu düzeni ve güvenliğine duyarlılıklarını artıracak uygulamalarla toplum destekli kolluk yaklaşımı güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.210)

Tedbir80.Terörlemücadeleçerçevesindefarklıkamukurumlarıncayürütülensosyalprojelerinbirbilgihavuzundatoplanarakkoordinasyonusağlanacaktır.

KamuDüzeniveGüvenliğiMüsteşarlığı(S),KalkınmaBakanlığı,AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,GençlikveSporBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı

AralıkSonu

Terörlemücadeledehalkınduyarlılığınıartırmak,devlet-milletkaynaşmasınıgüçlendirmek,halkınterörlemücadelededevleteolandesteğiniartırmakamacıylafarklıkamukurumlarıncayürütülensosyalprojelerinbirbilgihavuzundatoplanmasıiçinkılavuzhazırlanacakveprojebilgihavuzuhayatageçirilecektir.

Tedbir81.Sağlıkveeğitimpersonelineyönelikşiddetiönlemekiçincaydırıcıönlemleralınacaktır.

SağlıkBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,İçişleriBakanlığı,EmniyetGenelMüdürlüğü,JandarmaGenelKomutanlığı,TürkiyeBelediyelerBirliği,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Sağlıkçalışanlarınayönelikşiddetuygulamalarınıengelleyicivecaydırıcıönlemleralınacaktır.Eğitimveöğretimhizmetisunanpersonelinşiddetemaruzkalmalarınıengelleyicivecaydırıcımahiyettefarkındalıkoluşturulacak,disiplinuygulamalarıgeliştirilecekveokulailebirlikleriileişbirliğihalindeyerelveulusaltemeldegereklitedbirleralınacaktır.

2.2.1.5. Temel Hak ve Özgürlükler

a) Mevcut Durum

Temelhakveözgürlükleringüçlendirilmesivegeliştirilmesidoğrultusunda2015yılındaönemli adımlar atılmıştır. Bubağlamda12Eylül 2010 tarihli ReferandumlaAnayasaya konulan Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yöntemiyle AnayasaMahkemesi; ifade özgürlüğünün,mülkiyet hakkının, adil yargılanmahakkının, suçvecezadakanunilikilkesininkorunmasıvegeliştirilmesi,haksızyeretutuklanmanınönlenmesigibitemelhakveözgürlüklerinkorunmasıvegüçlendirilmesidoğrultusundaönemlikararlarvermiştir.

Yeni Anayasa çalışmaları yapmak üzere TBMM’de grubu bulunan siyasalpartilerdeneşittemsiledayalıbiruzlaşmakomisyonununkurulmasıkararlaştırılmıştır.

Türkiye İnsan Hakları Kurumunun daha işlevsel bir yapıya kavuşmasınısağlayabilmek ve ayrımcılıkla daha etkin bir şekilde mücadele edebilmek üzereTürkiyeİnsanHaklarıveEşitlikKurumuKanunuTasarısıhazırlanmıştır.

Milli Eğitim Bakanlığınca, ilkokulların 4. sınıfında 2015-2016 eğitim-öğretimyılındanitibarenbaşlamaküzerehaftadaikisaatzorunluİnsanHakları,YurttaşlıkveDemokrasidersininokutulmasıkararlaştırılmıştır.

AvrupaİnsanHaklarıMahkemesininülkemizvediğerülkelerhakkındaverdiğikararlar ileMahkeme’nin içtihatveri tabanıHUDOC’tayayımlanannotların,AdaletBakanlığı İnsan Hakları Daire Başkanlığı tarafından Türkçeye tercüme edilerekyayımlanmasınadevamedilmiştir.

Sayfa : 115


Çoğulcu ve özgürlükçü bir demokrasi anlayışıyla bireylerin ve toplumdakifarklı kesimlerin bütün yönleriyle kendilerini özgürce ifade ettiği, bireylerin insanhaklarıkonusundayeterlibilinçdüzeyineulaştığı,tüminançlaraveyaşamtarzlarınasaygıyıilkekabuledenbirtoplumsalzemininoluşturulmasıtemelamaçtır.Evrenseltemel hak ve hürriyetlere ulaşabilme doğrultusunda uluslararası sözleşmelerin içhukukayansıtılmasınadevamedilecekveözgürlükçüdemokratikdüzenmantığıylabağdaşmayan şerhler kaldırılacaktır. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu,KamuDenetçiliğiKurumuveTürkiyeİnsanhaklarıKurumununetkinliğiartırılacaktır.Cinsiyet,yaş, ırk,dil,renk,felsefiinanç,din,mezhep,sağlıkdurumu,gelir,uyruk,etnikköken,göçmenlik, siyasi tercihayrımıyapmayan,bütünvatandaşların temelhaklarınıveözgürlüklerinigüvencealtınaalananlayışgüçlendirilecektir.Devletsırrıveyagizlilikunsurlarısomutlaştırılarakkişihakvehürriyetlerininihlaliönlenecektir.


Politika / Tedbir

Sorumlu/İşbirliğiYapılacak Kuruluşlar Süre


Temel haklar ve özgürlükler evrensel ölçüt ve uygulamalar ışığında geliştirilmeye devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.231)

Tedbir82.Temelhakveözgürlükleringeliştirilmesivedemokratikhukukdevletiningerekleridoğrultusundamevzuattaslaklarıhazırlanacaktır.

AdaletBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,İçişleriBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,KamuDenetçiliğiKurumu,TürkiyeİnsanHaklarıKurumu

AralıkSonu

Temelhakveözgürlüklerigüçlendirmeyeyönelikvedemokratikhukukdevletiningerekleridoğrultusundamevzuattagereklidüzenlemeleriyapmaküzerebirçalışmagrubuoluşturulacaktır.

Tedbir83.Gelenekselirfanmerkezleriilecemevlerinehukukistatütanınacaktır.

Başbakanlık(S),AdaletBakanlığı,İçişleriBakanlığı,MaliyeBakanlığı,DiyanetİşleriBaşkanlığı,İlgiliSTK’lar

MartSonu

Gelenekselirfanmerkezleriilecemevlerinehukukistatütanıyacakvebumekânlarınihtiyaçlarınıkarşılayacakşekildegereklimevzuatdüzenlemesiyapılacaktır.

Tedbir84.Romankökenlivatandaşlarınsorunlarınınçözümüneyönelikdahaönceatılmışadımlardeğerlendirilerekyeniçalışmalarbaşlatılacaktır.

Başbakanlık(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,TOKİBaşkanlığı,İlgiliSTK’lar

MartSonu

Romankökenlivatandaşlarınbaştaeğitim,istihdamveiskânsorunlarıolmaküzeretümsorunlarınınçözümünehızverilecekvehertürlüayrımcılıkzeminininortadankaldırılmasınayönelikbirçalışmabaşlatılacaktır.

Tedbir85.YenibirSeçimKanunuhazırlanacaktır.


Çağdaşgereksinimlerışığındaveülkeseçimbarajınıazaltacakyenibirseçimkanunuhazırlanacaktır.

Sayfa : 116

Tedbir86.YenibirSiyasiPartilerKanunuhazırlanacaktır.


Siyasipartiözgürlüğünügüvencealtınaalacak,partiiçidemokrasiyigüçlendirecek,katılımkanallarınıgenişletecekveçoğulcunitelikleresahipyenibirSiyasiPartilerKanunuhazırlanacaktır.

2.2.1.6. Sivil Toplum Kuruluşları

a) Mevcut Durum

Üçüncü sektör olarak değerlendirilen sivil toplum kuruluşları (STK) kamukaynaklarıdışındailavekaynakyaratmapotansiyelleriveiyiyönetişiminbirunsuruolarakşeffaflığınartırılarakdevlet, toplum,birey ilişkilerinindemokratikbirşekildedüzenlenmesindekalkınmasüreçlerineetkilerigiderekartmaktadır.

Ülkemizde2015yılıKasımayıitibarıyla108.421faaldernekve2015Ağustosayıitibarıyla4.968yenivakıfbulunmaktadır.ÜlkemizdeSTK’larınnitelikselyapılarınıyansıtanistatistikverileribulunmamaktadır.Bunedenle,BirleşmişMilletler(BM)SivilToplumKuruluşlarıUluslararasıSınıflaması(ICNPO) ileuyumlubirSTKveri tabanıoluşturulmasıiçinçalışmalardevametmektedir.

STK’larayönelikönemliidariveyasaldüzenlemeleryapılarakörgütlenmehakveözgürlüğünedaha fazla imkânsağlayanbirortamoluşturulmuş;dernekvevakıflarıilgilendirenmevzuat iyileştirilmiş; kamu kesimi ile STK’lar arasında daha yapıcı birişbirliğiningeliştirilmesineve işlevselleştirilmesineyönelikçalışmalarsürdürülmüştür.Ülkemizdesivil toplumkuruluşlarınayönelikkapsayıcıkurumsalveyasaldüzenlemebulunmaması nedeniyle sivil topluma yönelik, uygulama ve düzenlemeler farklıkurumlarcayürütülmektedir.

Kamu–sivil toplum ilişkisinin yapılanmasında, sivil toplumun kendi yapısaleksiklikleri(malikaynak,eğitim,toplumsalalışkanlıklar,katılımeksikliği,kendifonlarınıyaratma,diğerSTK’larlailişkilerinzayıflığı)gibietkenlerdeolumsuzbirroloynamaktadır.Gerçek ve tüzel kişiler tarafından yürütülen yardım toplama faaliyetlerinin etkin veverimli bir şekilde yürütülmesi amacıyla 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu’ndadeğişiklikyapılmasınayönelikçalışmalarsürdürülmektedir.

Siviltoplumadairyasal,maliveoperasyonelaltyapıyıyönetebilecekbiryapınınİçişleriBakanlığıbünyesindetesisineihtiyaçduyulmaktadır.STK’larakamuyararıvevergimuafiyetiyoluylavergiselayrıcalıklartanınmakta, ilgilimevzuatçerçevesindekamusaldesteklersağlanmaktavekamu-STKişbirliklerikurulabilmektedir.Ülkemizdesondönemlerdesosyalgirişimciliğingelişmesi,özelsektörüngiderekartanorandaSTK’ların çalışmalarına ve çeşitli kamu-STK işbirliği projelerine destek vermesi bualandaönemlikatkılarsağlamaktadır.

STK’larınfinansalkaynaklarıbüyükölçüdeözelbağışlarilesponsorlukyoluylatanınanvergiselayrıcalıklarvediğerkonulardakiteşviklerdenibaretolup,budurumSTK’larınçoğunukamuhibelerinebağımlıkılmaktadır.Buçerçevede,kaynakmiktarıve çeşitliliğinin artırılması, kamu-STK işbirliğinin geliştirilmesi ile kaynak tahsisineyönelikuygulamalarınobjektifveşeffafhalegetirilmesi ihtiyacıdevametmektedir.Nitelik,sürdürülebilirlik,kurumsallaşma,kendi içindedemokratikleşme,şeffaflıkve

Sayfa : 117

hesapverebilirlik,finansman,ortakçalışmalaryürütebilmekültürü,destekaraçlarınınetkinleştirilmesi,teknik, idarivekurumsalkapasiteülkemizdekiSTK’larınçeşitliliği,yaygınlığıveverimliliğiaçısındangeliştirilmesigereklialanlardır.


Güçlü, çeşitli, çoğulcu, sürdürülebilir bir sivil toplum için uygun bir ortamoluşturularaksosyalveekonomikkalkınmasüreçlerine toplumuntümkesimlerinindahaetkinkatılımınınsağlanması temelamaçtır.BukapsamdaSTK’larınkurumsalkapasiteleri ile yasal çerçeve ve idari yapılanma, sivil toplum-kamu-özel sektörişbirliğigeliştirilecek,sosyaldiyalogortamısağlanacaktır.


Politika/Tedbir

Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Çoğulcu ve katılımcı demokratik siyasal süreç çerçevesinde STK’ların ve ilgili toplum kesimlerinin görüş ve önerilerinin alınmasına yönelik mekanizmalar güçlendirilecek; Ekonomik ve Sosyal Konseyin uyum yasası çıkarılarak etkili çalışması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.233)

Tedbir87.ÜlkemizdekimevcutsosyaldiyalogmekanizmalarınınetkinliğiniartırmayayönelikolarakESKyenidenyapılandırılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,KamuGörevlileriSendikalarıKonfederasyonları,MeslekKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

Anayasadakideğişikliklerdoğrultusunda,ESK’nınyasalvefonksiyonelaltyapısınıgüçlendirecekbirincilveikincilmevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.BukapsamdaESK’nınyapısı,geniştoplumkesimleriniiçerecekvekamununağırlığıazaltılacakşekildegözdengeçirilecektir.

Ulusal öncelikler ve kamu yararı doğrultusunda faaliyet gösteren STK’lar öncelikli olarak desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.241)

Tedbir88.Kamu–STKişbirliğimodellerigeliştirilecektir.

İçişleriBakanlığı(S),Başbakanlık,MaliyeBakanlığı,AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,VakıflarGenelMüdürlüğü,

AralıkSonu

STK’larınkurumsalkapasiteleriniartırmayavefaaliyetlerinidesteklemeyeyönelikuygulamalardevamettirilecektir.Kamukurumları-STKortaklıklarıveSTK’larınuluslararasıetkinlikleridesteklenecektir.

Yerelde Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Programı

Tedbir89.Siviltoplumkuruluşlarınailişkinbilgisistemioluşturulacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,VakıflarGenelMüdürlüğü,TÜİK

AralıkSonu

ICNPOileuyumlubirSTKveritabanıtamamlanacaktır.Elektronikaltyapınıngüçlendirilereke-uygulamalarınrevizeedilmesivemodernizasyonununsağlanmasıamacıylae-arşivveDERBİSrevizeedilecektir.

Sayfa : 118

STK’ların kurumsal kapasitelerini güçlendirmek, sürdürülebilirliklerini ve hesap verebilirliklerini sağlamak amacıyla kapsayıcı yasal ve kurumsal düzenleme yapılacaktır. (Kalkınma Planı p.240)

Tedbir90.STK’larayönelikçerçevemevzuathazırlanacaktır.

Başbakanlık(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,VakıflarGenelMüdürlüğü,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

BütüncülvedemokratikbiryaklaşımlaSTK’larınhukukistatüleri,kurumsalyapıları,faaliyetleri,kamukurumlarıylailişkileri,finansalkaynaklarıgibialanlarayönelikyasalveidaridüzenlemeleryapılacaktır.

Tedbir91.Siviltoplumaaktifkatılımıgüvencealtınaalacakbirçalışmayapılacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),Başbakanlık,AdaletBakanlığı,AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,MaliyeBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,VakıflarGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

Siviltoplumaaktifkatılımınönündekiulusalmevzuattankaynaklananyasalengellerintespitedilmesivebuengellerinortadankaldırılmasıiçinönerilersunulmasısağlanacaktır.

2.2.1.7. Aile ve Kadın

a) Mevcut Durum

Beşeri sermayenin güçlendirilmesi için iş ve yaşama ilişkin bilgi, beceri veyetenekleri yüksek, sağlıklı bireylerin yetişmesi önem arz etmektedir. Toplumunçekirdeğini oluşturan, bireyleri ve toplumu bir arada tutan aile kurumu güçlütoplumuntemelidir.Bukapsamda,aileeğitimprogramlarıbaşlatılmış,ailelereyönelikdanışmanlıkhizmetleriyaygınlaştırılmış,yoksulaileleriçinsosyalyardımlarartırılmış,sosyalyardımvehizmetlerdeailetemellibiryaklaşımageçilmişveailesorunlarınıntespitiamacıylayürütülenailevesosyalyapıtemalıaraştırmalarınsayısıartırılmıştır.

Aile kurumu, sanayileşme ve kentleşmeyle birlikte ortaya çıkan toplumsalsorunların küreselleşmeyle daha da büyümesi ve çeşitlenmesi karşısında büyüktehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Toplumsal hayatta karşılaşılan sorunlar; aileparçalanmaları, göç, boşanmalardaki artış, aile eğitimindeki yetersizlikler vetoplumdanziyadebireyinönemininönplanaçıkarılmasıgibietkenlerebağlıolarakortayaçıkmaktadır.

Ailenin bütünlüğünün korunmasına, güçlendirilmesine ve sosyal refahınınartırılmasına yönelik aile eğitim programları yaygınlaştırılarak devam etmektedir.SosyalHizmetMerkezlerindesunulanhizmetlerleailebireylerininekonomikvesosyalyaşamakatılımlarınınartırılmasıamaçlanmaktadır.

Kültüreldeğişiminhızlanması,ailekavramınınöneminidahadaartırmaktadır.Ekonomik gelişmenin sosyal kalkınmayla tamamlanabilmesi için aile kurumunungüçlendirilmesi, statüsünün geliştirilmesi ve aile üyelerinin yaşam standartlarınınyükseltilmesiniamaçlayanpolitikalartemelönceliklerhalinegelmiştir.Özellikleailedestekhizmetisunansosyalhizmetmerkezigibikurumvekuruluşlarınetkinliğininartırılmasıvekoordinasyonununsağlanmasınayönelikihtiyaçdevametmektedir.

Değişen yaşam koşullarında stres, rol çatışması, aile formunun değişmesi,gelenekselrollerdenmodernilişkikalıplarınageçiş,sosyo-ekonomikdurumhertüryapıdaki aileyi derinden etkilemektedir. Bu faktörler, ailelerin toplumda meydanagelebileceksosyal,psikolojik,ekonomikveçevreseletkilerekarşıhazırlıklıolmalarınıve desteklenmelerini gerektirmektedir. Ailelere daha kaliteli ve yeterli hizmet

Sayfa : 119

vermek ve destek sağlamaküzere sunulan eğitim çalışmalarının yanı sıra afet veacil durumlarda ailelere sunulacak psiko-sosyal destek hizmetlerine yönelik eğiticieğitimleriverilmesiönemarzetmektedir.

Dünyada kalkınmayı desteklemek için kadınların güçlendirilmesi ve kadınayapılanyatırımlarınartırılması görüşü, küresel ölçekte toplumsal cinsiyet eşitliğineyönelikçalışmalarınsonyıllardagiderekönemkazanmasınısağlamıştır.Buçerçevede,BinyılKalkınmaHedefleriarasındayeralantoplumsalcinsiyeteşitliğininsağlanmasıkonusu,BirleşmişMilletler tarafındanEylül2015’teaçıklanan2030yılı içinküreselsürdürülebilirkalkınmahedefleriarasındadayeralmaktadır.

Söz konusu küresel gelişmeler ışığında, ülkemizde kadınların toplumsalkonumlarınıngüçlendirilmesiveeşitfırsatlardanyararlanmalarıiçinekonomik,sosyalve kültürel etkinlik alanlarının genişletilmesine, kalkınma sürecine, iş hayatına vekararalmamekanizmalarınadahafazlakatılımlarınınsağlanmasınavekadınakarşışiddetin önlenmesine dair çalışmalara devam edilmektedir. Bu kapsamda, 2012-2017yıllarınıkapsayanKadınlarınEkonomikFırsatlaraErişimininArtırılmasıProjesiçerçevesinde,Türkiye’deÇocukBakımveErkenÇocuklukEğitimHizmetlerininArzveTalebiAraştırmasıyapılmıştır.Araştırmasonuçlarıbazalınarak,kadınlarınişgücüpiyasasındadahaaktifbirşekildeyeralmalarınısağlamayayönelikkaliteliveerişilebilirerken çocukluk eğitimi ve bakım hizmetleri alternatif modellerinin geliştirilmesigerekmektedir.Ayrıca,Türkiye’deKadınaYönelikŞiddetAraştırmasıtamamlanmışvesonuçları2015yılındakamuoyuylapaylaşılmıştır.Araştırmasonuçlarınagöreşiddetolgusuülkemizdeyaygınlığınıkorumaktavebukonuyaözelönemverilmesiihtiyacısürmektedir.2020yılınakadargeçerliolacakToplumsalCinsiyetEşitliğiUlusalEylemPlanıhazırlıkçalışmalarınadevamedilmektedir.


Toplumsalcinsiyeteşitliğibağlamında,kadınlarınsosyal,kültürelveekonomikyaşamdaki rolünün güçlendirilmesi, aile kurumunun statüsünün geliştirilmesi vesosyal refahının artırılması sağlanarak toplumsal bütünleşmenin kuvvetlendirilmesitemelamaçtır.

Ailerefahınınkorunmasıveaileyardımlarınıngeliştirilmesine;ailelere,sosyal,ekonomik ve hukuki problemlerinde rehberlik yapılması amacıyla verilen ailedanışmanlıkhizmetinindahakapsamlı,etkinveyaygınhalegetirilmesine;bualandahizmetsunmaküzerealternatifmodelleringeliştirilmesiyleevliliköncesieğitim,ailedanışmanlığıveaileeğitimihizmetstandartlarınınoluşturulmasınayönelikçalışmalaretkinhalegetirilecektir.

Toplumsalcinsiyeteşitliğinisağlamayayönelikpolitikaveprogramlarınhayatageçirilmesi, kadınların işgücüne katılımlarının artırılması, sosyal güvencelerininsağlanmasıileişveaileyaşamınınuyumlaştırılmasınayönelikmodelleringeliştirilmesi,kararalmamekanizmalarındakadınlarınaktifolarakyeralmalarıvekadınayönelikşiddetinazaltılmasısağlanacaktır.

Sayfa : 120


Politika / Tedbir


Aile yardımlarının geliştirilmesi, aile danışmanlık ve eğitim hizmetlerinin kapsamlı, standart, etkin ve yaygın hale getirilmesi, evlilik öncesi eğitimin yaygınlaştırılması, sosyal yardım ve hizmetlerin aile temelli sunulması temin edilecektir. (Kalkınma Planı p.250)

Tedbir92.SosyalHizmetMerkezleri(SHM)ileaileeğitimprogramlarınınveevliliköncesieğitimprogramlarınınulaştığıkişisayısıartırılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,İçişleriBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,MilliSavunmaBakanlığı,SağlıkBakanlığı,DiyanetİşleriBaşkanlığı

AralıkSonu

AileEğitimProgramının(AEP)yaygınlaştırılmasıçalışmalarıdevamedecektir.AEPkapsamında,SHM’lervepaydaşkurumlararacılığıyla100binkişiyeulaşılacaktır.EvlilikÖncesiEğitimProgramlarıkapsamında100binkişiyehizmetverilecektir.Kızçocuklarınınzorlaevlendirilmelerininönlenmesiiçinözellikleaileyeyönelikeğitimhizmetlerininyaygınlığıveetkinliğiartırılacaktır.

Tedbir93.Afetveacildurumlardaailelerinpsikolojikolarakdesteklenmesinevegüçlendirilmesineyönelikçalışmalaryürütülecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SağlıkBakanlığı

AralıkSonu

AfetveAcilDurumMüdahaleHizmetleriYönetmeliğiveTürkiyeAfetMüdahalePlanı(TAMP)gereğinceafetolaylarındaveyaacildurumlardagörevalacakolanmeslekelemanlarınapsiko-sosyalmüdahalekonusundaformatöreğitimiverilecektir.

Kadınların karar alma mekanizmalarında daha fazla yer almaları, istihdamının artırılması, eğitim ve beceri düzeylerinin yükseltilmesi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.251)

Tedbir94.KadınlarınekonomikvesosyalyaşamdakifırsatlardaneşitolarakyararlanabilmesineyönelikolarakToplumsalCinsiyetEşitliğiUlusalEylemPlanıyenilenecekveilgilialanlarayönelikçalışmalaryürütülecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

KadınlarınekonomikvesosyalyaşamdakifırsatlardaneşitolarakyararlanabilmesineyönelikolarakhazırlananToplumsalCinsiyetEşitliğiUlusalEylemPlanıgüncellemeçalışmalarıtamamlanacakvebukapsamdakifaaliyetlersürdürülecektir.2012-2017yıllarınıkapsayanKadınlarınEkonomikFırsatlaraErişimininArtırılmasıProjesikapsamında,kadıngirişimciliğine,kadınkooperatifçiliğinindesteklenmesineveçocukbakımhizmetlerineyönelikfaaliyetlersürdürülecektir.

Sayfa : 121

Sosyal ve ekonomik politikalar, ailenin korunması ve güçlendirilmesine katkı yapacak şekilde birbirini tamamlayıcı ve destekleyici bir anlayışla tasarlanacaktır. (Kalkınma Planı p.252)

Tedbir95.Aileyeyönelikkoruyucuveönleyicihizmetlergeliştirilerekaileninbütünlüğününkorunmasıvegüçlendirilmesisağlanacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İlgiliKurumveKuruluşlar,STK’lar

AralıkSonu

AilelerinkuşaklararasıçatışmanınyarattığısorunlarlabaşedebilmesineyönelikAEPkapsamındaKuşaklarArasıİletişimeğitimmodülügeliştirilecektir.Aileeğitimlerininverilmesinedevamedilecektir.Sokaktayaşayan,çalışan,çalıştırılanveriskaltındaolduğutespitedilençocuklarilekorumaaltındaolupmaddebağımlılığıtedavisitamamlanançocuklarveailelerineyönelikpsikolojikvesosyaldestekprogramlarıuygulanacaktır.

Görsel, işitsel ve sosyal medyanın ve internetin aile üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik tedbirler alınacak, aile içi iletişim ve etkileşim konularında eğitim programları yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.253)

Tedbir96.Görselveişitselmedyakullanılarakaile,evlilik,aileiçiiletişimveetkileşimkonularındaeğitimprogramlarıyaygınlaştırılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

İnternetinaileüzerindekiolumsuzetkileriniazaltmakveteknolojininbilinçliveduyarlıkullanımınısağlamakaçısındanAEPkapsamındamedyaokuryazarlığımodülühazırlanmaktadır.Bumodülleaileleredijitalokuryazarlıkveinternetokuryazarlığıkonularındaduyarlılıkkazandırılacaktır.AyrıcaAEPkapsamındaaileveinternetmodülügeliştirilmişolupsözkonusumodülüntanıtılmasıveyaygınlaştırılmasısağlanacaktır.

Tedbir97.Görsel,işitselvesosyalmedyanınaileüzerindekiolumsuzetkileriniazaltmayayöneliktedbirleralınacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KültürveTurizmBakanlığı,GençlikveSporBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,RTÜK

AralıkSonu

Görsel,işitselvesosyalmedyanınhaber,magazin,filmvebenzeritümyapımlarınıngelenekselailedeğerlerimizeuygunolmasınayöneliktedbiralınacak;olumsuzyayınlarıcaydıracaketkindüzenlemeleryapılacaktır.

Sayfa : 122

Boşanmaların azaltılması amacıyla aile danışmanlığı ve uzlaştırma mekanizmaları geliştirilecektir. Tek ebeveynli ailelerin karşılaştıkları sorunların çözümüne yönelik izleme ve rehberlik hizmetleri yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.254)

Tedbir98.Evliliköncesieğitim,ailedanışmanlığıveaileeğitimihizmetstandartlarıoluşturulacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,İçişleriBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,DiyanetİşleriBaşkanlığı,MeslekiYeterlilikKurumu,YÖK

AralıkSonu

AileEğitimProgramlarıkapsamındaoluşturulanEvlilikÖncesiEğitimProgramıçerçevesindeailelereyönelikbilgilendirmevebilinçlendirmeçalışmalarıyapılacaktır.AileMahkemeleriveBarolarlayakınişbirliğiyapılarakboşanmalarınazaltılmasıamacıylaboşanmasüreciyaşayançiftlereyönelikAileveBoşanmaSüreciDanışmanlığıhizmetisunulacaktır.AileDanışmanlığıtemeleğitimialankişisayısı280’den450’yeveBoşanmaSüreciDanışmanlığıtemeleğitimialankişisayısı150’den250’yeçıkarılacaktır.

Aile ve iş yaşamının uyumlaştırılmasına yönelik güvenceli esnek çalışma, kreş ve çocuk bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması ve erişilebilir kılınması ile ebeveyn izni gibi alternatif modeller uygulanacaktır. (Kalkınma Planı p.255)

Tedbir99.Ekonomikyoksunlukiçindeolanailelerinçocuklarındanözelkreşvegündüzbakımevleriileözelçocukkulüplerindenyararlananlarınsayısıartırılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler,Üniversiteler,STK’lar,ÖzelKreşveGündüzBakımevleriileÇocukKulüpleri

AralıkSonu

Gereklimevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.AileveSosyalPolitikalarBakanlığıİlMüdürlüklerince,ücretsizbakımhizmetinintanıtımıveyaygınlaştırılmasınayönelikkamukuruluşlarıvemahalliidarelerleişbirliğiiçindeyapılançalışmalaradevamedilecektir.

Kadına yönelik şiddetin ve ayrımcılığın ortadan kaldırılabilmesi amacıyla özellikle erken çocukluktan başlayarak örgün ve yaygın eğitim yoluyla toplumsal bilinç düzeyi yükseltilecektir. (Kalkınma Planı p.256)

Tedbir100.Kadınayönelikşiddetinazaltılmasıiçintoplumsalbilinçdüzeyininyükseltilmesiveverilenhizmetlerinetkinlikvekalitesininartırılmasıdoğrultusundaçalışmalaryapılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

1Ağustos2014tarihindeyürürlüğegirenİstanbulSözleşmesi’nden(KadınlaraYönelikŞiddetveAileİçiŞiddetinÖnlenmesiveBunlarlaMücadeleyeİlişkinAvrupaKonseyiSözleşmesi)kaynaklananyükümlülüklerdegözönündebulundurularak,6284sayılıAileninKorunmasıveKadınaKarşıŞiddetinÖnlenmesineDairKanununetkinliğininartırılmasıamacıylarevizyonçalışmalarıyapılacaktır.ŞiddetÖnlemeveİzlemeMerkezlerinde(ŞÖNİM),erkeklerdefarkındalıkvezihniyetdönüşümüneyönelikçalışmalaryapılacaktır.ŞÖNİM’lerinkuruluş,işleyişveyürüteceğiişlemlereilişkinusulveesaslarilepersoneliningörev,yetkivesorumluluklarınıbelirlemeyiamaçlayanikincilmevzuatçıkarılacaktır.

Sayfa : 123

2.2.1.8. Çocuk ve Gençlik

a) Mevcut Durum

2014yılıverilerinegöreTürkiye’deçocuksayısı(18yaşaltı)22.838binvegençsayısı (15-24yaşgrubu)12.782binolup toplamnüfusunsırasıylayüzde29,4’ünüveyüzde16,5’inioluşturmaktadır.2014yılındaABortalamasındaçocuklarıntoplamnüfusiçindekioranıyaklaşıkyüzde16,8,gençlerintoplamnüfusaoranıiseyüzde11,3’tür.SözkonusuoranlarlaTürkiye,ABülkeleriiçindeçocukvegençnüfusunenfazlaolduğuülkedir.

Riskaltındakiçocukvegençlereyönelikolarakönleyici,koruyucuvedestekleyiciuygulamaların geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması ihtiyacı devam etmektedir. BukapsamdaGüvenliHayatveGüvenliGelecekiçinÇocukveGençlerSosyalKorumaveDestekProgramı(ÇOGEP)ülkegenelindeuygulanmayadevametmektedir.Ayrıca34ildeuygulananSosyalDestekProgramı(SODES)kapsamındadadezavantajlı çocukvegençlereyönelikfaaliyetleryürütülmektedir.Kurumbakımındakiçocuklarınkurumsonrasındakihayatlarınıdestekleyiciolarakistihdamdakolaylık,evlenmeyardımıgibiuygulamalar sürmekle birlikte kurumlardaki çocukların yaşam becerilerini geliştiriciuygulamalaraekolarakkurumbakımındansonrakarşılaştıklarısorunlarınçözümündeyardımcı, yönlendirici olacak şekildepsiko-sosyaldestekhizmetleri verilmesi ihtiyacısürmektedir.

Uygulananpolitikalarınveyürütülenprojelerinbaşarısınarağmençocuk işçiliğisorunu önemini korumaktadır. 2012 Yılı Çocuk İşgücü Anketi sonuçlarına göreekonomik faaliyette çalışan 6-17 yaş grubundaki çocukların istihdam oranı yüzde5,9’durveçalışançocuklarınyüzde50,2’siokuladevametmemektedir.Çocukişçiliğininen kötü biçimlerinin önlenmesine yönelik faaliyetlerde programbazlı bir yaklaşımınbenimsenmesi gerekmektedir. Kültürel ve sanatsal faaliyetlerde çalışan çocuklarayönelikolarak4857sayılıİşKanununun71.maddesindeyapılandeğişiklik23/04/2015tarihli ve 29335 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır. Söz konusu değişiklikleçocuklarınsanat,kültürvereklamfaaliyetlerindeçalıştırılmasıİşKanununaçocuklarınçalışmayaşıbakımından istisnaolarakeklenmişvebu faaliyetlerdeçalışmasaatleridüzenlenmiştir.Sözkonusudüzenlemeyeilişkinikincilmevzuatçalışmalarıisedevametmektedir. Çocukların yaygın olarak istihdam edildikleri küçük işletmeler, tarımve sokakta yürütülen işlerle ev hizmetlerinin İş Kanunu kapsamı dışında olması, işyerlerininetkinolarakdenetlenememesiilecezaimüeyyidelerinyetersizliğinedeniylebualanlardaçalışançocuklaryeterincekorunamamaktadır.

Diğeryandanbizzatçalışmayanancakmevsimliktarımişlerinedeniyleaileleriylebirlikte göç eden çocukların eğitim, sağlık ve barınma koşullarının iyileştirilmesineyönelikfaaliyetleringeliştirilerekyaygınlaştırılmasıönemarzetmektedir.

Yoksul ailelerde yaşayan çocuklar birçok sosyal olanaktan yoksun olarakyetişmekte, eğitim hayatından uzaklaşma, şiddete yönelme, çalışma ve sokaktayaşama gibi birçok riske maruz kalabilmektedir. Çocuklarda yoksulluk oranı 2013verilerinegöreyüzde32’dir.YoksulluğunnesillerarasıtransferiniazaltmayavefırsateşitliğiniartırmayayönelikolarakAileveSosyalPolitikalarBakanlığıtarafındaneğitimmateryali,öğleyemeği,okulsütü,ücretsizderskitabı,şartlıeğitimvesağlık,öğrencitaşımave iaşeyardımları ileengelliöğrencilerinücretsiz taşınmasıgibiuygulamalarsürdürülmektedir. Bu bağlamda şartlı sağlık ve eğitim yardımlarından 2015 yılında3.151.195çocuğunyararlandığıtahminedilmektedir.

Suça sürüklenmiş çocukların yargılanma ve rehabilitasyon süreçlerininiyileştirilmesine ve Çocuk Koruma Kanununun emrettiği uygulama ve tedbirleringerçekleştirilebilmesine yönelik ihtiyaçlar devam etmektedir. Bu çocuklara yönelik

Sayfa : 124

koruyucuvedestekleyicitedbirlerinuygulanması,güçlendirilmesivebunlarınizlenmesineyönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Diğer yandan çocuk koruma sisteminin çocukmağdurolmadanriskitespitederek ihtiyaçduyulandestekhizmetlerineulaşılmasınısağlayan,koruyucuveönleyicimüdahaleleriiçerenbiryapıyakavuşturulması,hizmetsunan kuruluşların kapasitelerinin artırılması, aralarındaki işbirliği ve eşgüdümüngüçlendirilmesiihtiyacıdevametmektedir.

6518sayılıKanunlasuçasürüklenmesi,suçmağduruolmasıveyasokaktasosyaltehlikelerle karşı karşıya kalması sebebiyle haklarında bakım tedbiri veya korunmakararıverilençocuklarayöneliksosyalhizmetkuruluşlarıtekçatıaltındabirleştirilerekÇocukDestekMerkezleri(ÇODEM)olarakyapılandırılmıştır.

Mevcutistatistikleregöresuçasürüklenmeriskialtındakiçocuksayısı2013yılınakadarartanbirseyirgöstermektedir.2013yılındaaçılmıştümdavalariçindekiçocuksanıksayısı182.308iken2014yılında179.807olmuştur.2015yılıKasımayıitibarıylacezainfazkurumlarındaveeğitimevlerinde2.075tutuklu,320hükümlüolmaküzeretoplam2.395çocukbulunmaktadır.Suçgruplarınabakıldığında iseen fazla işlenensuçtürününhırsızlıkolduğu,bunuyağmavegaspıntakipettiğigörülmektedir.Çocukmahkemelerinde toplam yargılama süreleri 2004 yılında 357 gün iken 2014 yılında240günedüşmüştür.Çocukistismarınedeniyleaçılandavasayısı2013yılında17.948,2014yılında18.104’tür.

Maddebağımlılığınınçocukvegençlerarasındagiderekyaygınlaşmasıveönemlibir sorunhalinegelmesiüzerinebualandaki çalışmalarhızlandırılmıştır.YayımlananUyuşturucu ile Mücadele konulu Başbakanlık Genelgesi (2014/19) doğrultusunda,Uyuşturucu ile Mücadele Kurulları kurulmuş, 1. Uyuşturucu ile Mücadele ŞurasıgerçekleştirilmişveStratejiBelgesi ileAcilEylemPlanıkabuledilmiştir.2011yılındaTUBİMtarafındanülkeörneklemindeyapılanTürkiye’deGenelNüfustaTütün,AlkolveMaddeKullanımınaYönelikTutumveDavranışAraştırmasıileTürkiye’deOkullardaTütün,AlkolveMaddeKullanımınaYönelikTutumveDavranışAraştırmasısonuçlarınagöreesrardâhilherhangibiruyuşturucumaddeyienazbirkezdeneyenler(yaşamboyumaddekullanımıprevalansı)15-16yaşgrubundayüzde1,5olarakbelirlenmiştir.

Son dönemde yaşanan gelişmeler sonucu ülkemizdeki göçmen çocuk vegençlerinsayısıartmış,bugrubayöneliksağlık,eğitim,sosyalyardım,sosyalhizmet,istihdam, güvenlik ve beceri kazandırma gibi alanlarda hizmetlerin çeşitlendirilmesiveartırılmasıihtiyacıortayaçıkmıştır.Bukapsamdasorumlubirkişininetkinbakımınaalınmadığısürece,kanunenyadaörfveadetgereğikendisindensorumlubiryetişkininrefakatibulunmaksızınTürkiye’yegelenveyaTürkiye’yegirişyaptıktansonrarefakatsizkalan çocuklara yönelik olarakAile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından ihtisaskuruluşları oluşturulmuş, sunulacak hizmetlere ilişkin usul ve esasları belirleyenyönergehazırlanmıştır.

Çocuk ve gençlere yönelik okul içi ve dışı serbest zaman etkinliklerinin sonderece sınırlı olması, çocuk yetiştirilmesi ve gelişiminin sadece okulda geçirilenzamanlasınırlandırılmasıçocuklarıngelişimiaçısındanönemlibirsorundur.Buhususengelliçocuklaraçısındandahadasıkıntılıolup,engelliçocuklarıntoplumsalyaşamakatılımlarıiçinatılanadımlaroldukçasınırlıdır.Çocukvegençleringelişimini,öğretimvemeslekibeceriedinmeninötesindedeğerlendirenpolitikaveuygulamalaraihtiyaçduyulmaktadır.

Günümüzde bilgilenme, eğitim, işlem yürütme, haberleşme ve eğlencefonksiyonlarıyla hayatın özellikle de çocukların ve gençlerin vazgeçilmez bir parçasıhaline gelen bilgisayar, telefon, tablet ve internet kullanımı konusunda olumlu veolumsuzyanlargözetilerekdüzenlemeleryapılmasıihtiyacıbulunmaktadır.

Sayfa : 125

Gençlerin işgücüne katılımınındüşüklüğü, eğitimden işgücüpiyasasınageçişteyaşadığı sıkıntılar, işsizlik oranlarının yüksekolması ve temel becerilerindeki eksikliksorunuöneminikorumaktadır.Gençlerdehemgenelişsizlikhemdetarımdışıişsizlikoranı, yetişkinlerdeki işsizlik oranının yaklaşık iki katıdır. Ayrıca genç nüfus içindekadınlarınişgücünekatılımveistihdamoranlarıerkeklerinkinekıyasladahadüşüktür.

2014 yılıOECD verilerine göre, ülkemizde gençlerin (15-29 yaş grubu) yüzde37,2’sieğitimde,yüzde31,2’si istihdamdadır.Neeğitimdenedeistihdamdaolanveişsizgençlerinoranı iseyüzde31,6’sıolup,buoranyaklaşıkyüzde15,5olanOECDveABortalamalarınınyaklaşık ikikatıdır.Cinsiyetayrımındabakıldığındabuoranlar;erkeklerdeOECD’deyüzde13,2ülkemizdeyüzde17,2ikenkadınlardaOECD’deyüzde17,9 ülkemizde yüzde 46’dır. Gerek genel gerekse cinsiyet ayrımındaki veriler bualandapolitikavehizmetgeliştirilmesiihtiyacınıortayakoymaktadır.

Gençlerin toplumsal hayata aktif katılımlarını ve sağlıklı bireyler olarakyetişmelerini sağlayacak, özgüven ve toplumsal aidiyet duygularını güçlendirecekşekildehizmetlerin sunulması veçeşitlendirilmesigerekmektedir.Buamaçlapolitikavehizmetleringeliştirilmesi,yürütülmesiveilgilikurumlararasıeşgüdümünartırılmasıihtiyacıdevametmektedir.

UlusalGençlikveSporPolitikasıBelgesininuygulanmasınıntakibivegüncellemeçalışmalarınayönelikpolitikavehedeflerindeğerlendirildiğiGençlikPolitikalarıÇalıştayı2015yılıNisanayındadüzenlenmiştir.TürkiyeUlusalGençlikKonseyininkurulmasınailişkin 02/08/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış olan 6495 sayılı Kanunkapsamındaikincilmevzuatçalışmalarınıntamamlanmasıihtiyacıdevametmektedir.

Gençlikmerkezlerivekamplarıilehareketlilikprogramlarıyaygınlaştırılmış,artanüniversite sayısınaparalel olarakgençlere yönelik burs, kredi vebarınma imkânlarıiyileştirilmiştir. 2015 yılı Eylül ayı itibarıyla Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı 205gençlikmerkezinin1.201.447gençüyesibulunmaktadır.Gençlikmerkezlerininfizikialtyapıvesosyalfaaliyetleraçısındanengelligençveçocuklariçindahaerişilebilirhalegetirilmesineihtiyaçbulunmaktadır.

Gençlerinsosyalvekültürelgelişimleri,bilgivebecerileriniartırmalarıvevizyonkazanmalarıaçısındanönemlibiraraçolanhareketlilikprogramlarınınçeşitlendirilmesi,kapsamolarakgenişletilmesivebaştaözelpolitikageliştirilmesigerekengençleriçinolmak üzere daha erişilebilir hale getirilmesi önemini korumaktadır. Bu kapsamdaAvrupaBirliğiEğitimveGençlikProgramlarıBaşkanlığıncabaştagençlerolmaküzerevatandaşların hareketliliğini Avrupa çapında geliştirmeye yönelik olarak yürütülenHayatboyuÖğrenmeveGençlikprogramlarından2004-2013yıllarıarasında400.000’inüzerindevatandaşımızyararlanmıştır.2014-2020yıllarınıkapsayanErasmus+Programıçerçevesindeise2014ve2015yıllarındakabuledilenprojelerle100.000’inüzerindevatandaşımızın faydalanması öngörülmektedir. Ayrıca YÖK tarafından yürütülmekteolanFarabiveMevlanaDeğişimProgramlarıkapsamındaöğrencilerveöğretimüyeleriüniversitelerarasıveuluslararasıdeğişimimkânlarındanyararlanmayadevametmektedir.

Sosyo-ekonomik ve bölgesel eşitsizlikler, eğitime erişim sorunları, yoksulluk,toplumsal cinsiyet eşitsizliği, çocuk yaşta evlilikler, çocuk işçiliği, suça sürüklenme,çocuğayönelikşiddetvecinselistismar,aileyapısındakiçözülmeler,aidiyetvedayanışmaduygusunun zayıflaması, internet bağımlılığı, sigara, alkol ve uyuşturucu gibi zararlıalışkanlıklarçocuklarvegençleriçinönemliriskfaktörleriolmayadevametmektedir.


Çocuklarınüstünyararıgözetilerekiyiolmahallerinindesteklenmesi,temelhakveözgürlüklerindenyararlanmalarıilepotansiyellerinigeliştirmeyevegerçekleştirmeyeyönelikfırsatveimkânlarınartırılması,baştaeğitim,sağlık,adaletvesosyalhizmetler

Sayfa : 126

olmak üzere temel kamu hizmetlerine erişimlerinin artırılması; gençlerin ise bilgitoplumunun gerekleriyle donanmış, ülke kalkınmasında aktif, yaşam becerilerigüçlü,özgüvensahibi,insanivemillideğerlerihaiz,girişimcivekatılımcıolmalarınınsağlanmasıvegençleresunulanhizmetlerinkalitesininyükseltilmesitemelamaçtır.

Çocuklarınyoksulluktankaynaklananyoksunluklarınıngiderilmesi,erkençocuklukgelişiminin desteklenmesi, kız çocuklarının okullaşma ve okula devam oranlarınınyükseltilmesi; eğitimde ve istihdamda olmayan gençlerin ekonomik ve toplumsalhayatakatılımlarınınartırılmasıhedeflenmektedir.


Politika/Tedbir


Çocukların iyi olma hallerini ve refahlarını destekleyici bütüncül modeller geliştirilerek daha iyi eğitim ve sağlık hizmeti almaları sağlanacak, temel becerileri geliştirilecek, özellikle zor şartlar altındaki ve risk grubundaki çocukların yaşam kalitesi yükseltilecek, toplumla bütünleşmeleri sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.265)

Tedbir101.Çocuğasaygıkültürüneveçocukhaklarınayönelikbilinçveduyarlılığınartırılmasıfaaliyetleriçoğaltılacakveçeşitlendirilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SağlıkBakanlığı,Mahalliİdareler,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Çocuğasaygıkültürütemelindeçocuklariçinveçocuklarlabirlikteçalışantümmeslekgruplarınayönelikçocukhaklarınailişkineğitimleredevamedilecektir.Çocukhaklarınıtanıtmayayönelikçalıştay,forum,konferansvb.toplantıveetkinlikleryapılacak,bilinçlendiricikamuoyukampanyalarıdüzenlenecek,görselveyazılımateryallerilekamuspotlarınınkullanımınadevamedilecektir.

Tedbir102.Erkençocuklukdönemindegelişimlerinigüçlendirmeküzereçocuklarınkreş,okulöncesigibihizmetlereerişimimkânlarıartırılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı,Mahalliİdareler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Erkençocuklukdönemieğitiminingeliştirilmesineyönelikalternatifmodelveteşvikmekanizmalarınayönelikçalışmalaradevamedilecektir.Gelirdüzeyidüşükailelerinçocuklarınınkreşvegündüzbakımevihizmetlerindenyararlanmaimkânlarıartırılacak,korumavebakımaltındabulunanbütünçocuklarınerkençocuklukdönemindeeğitimalmalarısağlanacaktır.

Tedbir103.Korumavebakımaltındakiçocuklarıneğitimseviyeleriniyükseltmeyevesosyalvebireyselgelişimlerinehızkazandırmayayönelikçalışmalarartırılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KültürveTurizmBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,GençlikveSporBakanlığı,Mahalliİdareler,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Sosyalhizmetkuruluşlarındabakımvekorumaaltındaolançocuklarınsportif,sanatsalvekültürelprogramveetkinliklereulusalveuluslararasıdüzeydekatılımlarıartırılacak;çocuklarbaşarıdurumlarıveilgilerinegöre,özelöğretimkurumlarından,takviyekurslarındanvemeslekedindirmeyeyönelikeğitimlerdenyararlandırılacaktır.Kuruluşlardauygulananpsiko-sosyaldestekvegelişimprogramlarıgeliştirilecekveyaygınlaştırılacaktır.

Sayfa : 127

Tedbir104.Korumaaltındakiçocuklarınkurumbakımındansonrakisüreçtesosyalhayatauyumlarıdesteklenecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,İlgiliSTK’lar.

AralıkSonu

Kurumbakımındanayrılançocuklarınhayatınıngerikalanındakarşılaştıklarısorunlarlailgilidanışmanlıkverehberlikhizmetlerigeliştirilecektir.

Tedbir105.Çocuğayönelikihmalveistismarıönleyecekmekanizmalargeliştirilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Okuldışındakiortamlardaçocuğayönelikşiddetinönlenmesiveazaltılmasıiçinailelereveçocuklarayönelikeğitimlerverilecek,ÇocuğaYönelikŞiddetEylemPlanınınetkinbirşekildeuygulanmasısağlanacak,bukonulardarehberöğretmenlerehizmetiçieğitimseminerleriverilecekverehberöğretmenlerinöğrencilere,ailelerevebütünöğretmenlereulaşmasısağlanacaktır.

Çocuk koruma ve adalet sistemleri koordineli olarak, önleyici mekanizma ve uygulamalara sahip, risk takibi ve erken uyarı sistemini içeren bir yapıya kavuşturulacak, altyapı ve personel ihtiyaçları giderilecek, bu alandaki hizmetlerin kalitesi artırılacak, korunmaya muhtaç çocuklara yönelik hizmetler çocukların sosyal ve kişisel gelişimlerini destekleyecek bir yapıda sunulacaktır. (Kalkınma Planı p.266)

Tedbir106.Çocuklarayönelikpsikolojikdestekprogramlarıyaygınlaştırılacak,bakımhizmetleriihtisaslaştırılacakvesayılarıartırılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SağlıkBakanlığı,EmniyetGenelMüdürlüğü,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Suçmağduru,suçasürüklenenvesokaktariskaltındabulunançocuklarayönelikçocukdestekmerkezleriyaygınlaştırılacak,mevcutveyeniaçılacakkuruluşlardaihtisaslaşmasağlanacakvehizmetmodelvestandartlarıoluşturulacak,psikolojikdestekprogramlarıyaygınlaştırılacaktır.

Tedbir107.Çocukadaletsistemindeçocuklarayöneliktedbirveuygulamalargeliştirilecekveçeşitlendirilecektir.

AdaletBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Çocuklarhakkındaadlimercilertarafındanalınankoruyucuvedestekleyiciniteliktekitedbirlerinuygulanmasındaetkinlikarttırılacak,suçveyauyuşmazlığınyargıyaintikalindenöncealternatifyöntemlerleçözülmesineyönelikuygulamalargeliştirilecekveadlisüreçlerdeçocuklarınolumsuzetkilenmesiniönleyeceközelönlemleralınacaktır.Koruyucuvedestekleyicitedbirlerinuygulanmasındagörevlipersoneleğitimleriyaygınlaştırılacak;toplumuçocukkorumamekanizmasıkonusundabilinçlendirecekkampanyalardüzenlenecektir.

Sayfa : 128

Sokakta, ağır ve tehlikeli işlerde, aile işleri dışında ücret karşılığı gezici ve geçici tarım işlerinde çalışma gibi çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri önlenecektir. (Kalkınma Planı p.267)

Tedbir108.Çocukişçiliğininönlenmesineyönelikmevzuatçalışmalarıtamamlanacakvekonuylailgiliprojelerçeşitlendirilereksayısıartırılacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SağlıkBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,TÜİK,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Sokaktayaşadığı,çalıştırıldığıtespitedilençocuklarilegezicivegeçicitarımişçisiailelerinçocuklarınıneğitimsistemiilebağlantısıgüçlendirilecektir.Çocuklarınkültür,sanatvereklamfaaliyetlerindeçalışmalarınayönelikikincilmevzuatçalışmalarıtamamlanacaktır.ZamanaBağlıPolitikaveProgramÇerçevesigüncellenecektir.ÇocukİşçiliğininÖnlenmesindeYerelKaynaklarınEtkinleştirilmesiProjesininpilotuygulaması12ildesürdürülecektir.

Gençlerin sosyal hayatta ve karar alma mekanizmalarında daha aktif rol almaları sağlanacak, hareketlilik programları özellikle dezavantajlı gençlerin katılımını artıracak biçimde genişletilip çeşitlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.268)

Tedbir109.Eğitimdeveişgücüpiyasasındaolmayangençlereyönelikçalışmalaryürütülecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Eğitimveişgücüpiyasasındayeralmayanpasifkonumdakigençlerinprofilinitespitetmeyeyönelikaraştırmalaryapılacak,sonuçlarınabağlıolaraksözkonusunüfusuaktifhalegetirmeyeyönelikprogramlaryürütülecektir.

Tedbir110.TürkiyeUlusalGençlikKonseyininaktifhalegetirilmesineyönelikçalışmalartamamlanacaktır.

GençlikveSporBakanlığı(S),Üniversiteler,Mahalliİdareler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

TürkiyeUlusalGençlikKonseyineyönelikikincilmevzuatçalışmalarıtamamlanacakveKonseyeişlevselbiryapıkazandırılacaktır.

Tedbir111.Gençlerinkişiselvesosyalgelişiminekatkısağlayacakprogramlarınsayısıvekalitesiartırılacaktır.

GençlikveSporBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı,YÖK,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Gençlerinkişiselvesosyalgelişiminekatkısağlamakamacıyladüzenleneneğitimfaaliyetlerinin,rehberlikhizmetlerininvegençlikalanındayapılanincelemevearaştırmalarınsayısıvekalitesiartırılacaktır.

Tedbir112.GENÇDESprogramıhayatageçirilecektir.

KültürveTurizmBakanlığı(S),GençlikveSporBakanlığı,KalkınmaBakanlığı

MartSonu

Gençlerinkısafilm,ilkfilm,kitap,dergivb.sanatsalfaaliyetleriylesportiffaaliyetlerineprojebazlıkarşılıksızdestekverilecektir.

Gençlerin şiddete ve zararlı alışkanlıklara yönelmelerini önlemek üzere spor, kültür, sanat gibi alanlarda gelişimlerini destekleyici programların uygulanmasına devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.269)

Tedbir113.Gençlikmerkezlerindevekamplarındasunulanhizmetlerinkalitesigeliştirilecektir.

GençlikveSporBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Üniversiteler,SporFederasyonları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Gençlikmerkezlerivegençlikkamplarınınfizikişartlarıiyileştirilecek,fizikialtyapıvesosyalfaaliyetleraçısındanengelligençveçocuklariçindahaerişilebilirhalegetirilecek,faaliyetlergençlerintercihleridoğrultusundaçeşitlendirilecektir.

Sayfa : 129

Tedbir114.UyuşturucuylaMücadeleAcilEylemPlanıkapsamındaönlemeyevetedavisonrasınayönelikçalışmalaryürütülecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),GençlikveSporBakanlığı,İçişleriBakanlığı,SağlıkBakanlığı,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Gençlerinsosyal,sanatsalvekültürelfaaliyetlerekatılmavesporyapmaolanaklarıartırılacak,uyuşturucumaddelerinzararlarıvekorunmayöntemleriileilgiliolarakfarklıalanlardauygulanmaküzererehberlikprogramlarıhazırlanacaktır.

Tedbir115.Çocuklarınvegençlerininternetkullanımınıdahagüvenlivebilinçlihalegetirerekkullanıcıgüvenliğiniartırıcıprogramlargeliştirilecek,özelliklegençlerininterneteerişimimkânlarıartırılacaktır.

GençlikveSporBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,ASPB,KalkınmaBakanlığı,MEB,MaliyeBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,BTK

AralıkSonu

Teknolojiileinternetinçocuklarınvegençleringelişimiüzerindekiolumsuzetkileridegözönündebulundurularak,bukesimlerinaktifvesosyalhayattanuzaklaşmasınasebepolmayacakvegüvenlibirşekildebuimkanvehizmetlereerişimleriniartırıcımekanizmalargeliştirilecekvemevcutyapılardadayenidüzenlemeleregidilecektir.

2.2.1.9. Sosyal Koruma

a) Mevcut Durum

Ülkemizdesatınalmagücüparitesinegörekişibaşıgünlükharcaması4,3ABDdolarının altındaki nüfusunoranı 2013 yılında yüzde2,1 ikenbuoran2014 yılındayüzde1,62’yedüşmüştür.Mutlakyoksullukoranlarında2002yılındanbuyanaönemlioranda düşüş sağlanmıştır. Diğer taraftan, eşdeğer hane halkı kullanılabilir gelirimedyandeğerininyüzde60’ınınaltındagelirleyaşayannüfusuntoplamnüfusaoranıolarakhesaplanangöreliyoksullukoranı,2006yılındakiyüzde25,4düzeyinden2014yılındayüzde21,8’egerilemiştir.Göreliyoksullukoranındaiyileşmeolmaklabirlikte,buoran2013yılındayüzde16,6olanAB-28ortalamasınınüzerindedir.

TABLO II: 12- Gelir Gruplarının Toplam Gelirden Aldıkları Paylar, Gini Katsayısı ve Yoksulluk Oranları

(Yüzde)

2006 2010 2011 2012 2013 2014

BirinciYüzde20(Enyoksul) 5,8 6,5 6,5 6,5 6,6 6,5

İkinciYüzde20 10,5 11,1 11,0 11,0 10,9 11,0

ÜçüncüYüzde20 15,2 15,6 15,5 15,6 15,4 15,6

DördüncüYüzde20 22,1 21,9 21,9 22,0 21,8 22,2

BeşinciYüzde20(Enzengin) 46,5 44,9 45,2 45,0 45,2 44,7

Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

GiniKatsayısı 0,40 0,38 0,38 0,38 0,38 0,38Kişi Başı Günlük 4,3 ABD Dolarının AltındakiNüfusOranı(yüzde) 13,3 3,7 2,8 2,3 2,1 1,6

GöreliYoksulluk(yüzde)(1) 25,4 23,8 22,9 22,7 22,4 21,8

Kaynak:TÜİKGelirveYaşamKoşullarıAraştırmalarıveHanehalkıBütçeAraştırmaları(1)Göreliyoksullukhesaplanırkeneşdeğerhanehalkıkullanılabilirgelirimedyandeğerininyüzde60’ıyoksulluksınırıolarakalınmıştır.

Sayfa : 130

2006-2010dönemindeGinikatsayısı0,40’tan0,38’egerilemiştir.Ancak,2010-2014dönemindebukatsayı0,38seviyesindekalmıştır.Enzenginyüzde20’likgrubunyıllıkkullanılabilirgelirdenaldığıpayınenyoksulyüzde20’likgrubunaldığıpayaoranıise aynı dönemde yaklaşık olarak 6,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2015 yılı İnsaniGelişmeRaporunda,gelir,eğitimvesağlıkgöstergelerinidikkatealanİnsaniGelişmeEndeksi sıralamasında ülkemiz 2009-2014 döneminde 16 basamak yükselmiş ve2015yılındaki0,761endeksdeğeriyle188ülkearasında72.sıradaveyüksekinsanigelişmişlikkategorisindeyeralmıştır.

Sosyal transferlerin büyük bir bölümünün primli sistem kapsamındakitransferlerdenoluşmasındanveyoksul kesiminprimsiz transferlerdenyeterli ölçüdeyararlanamamasından dolayı sosyal transferlerin yoksulluk üzerindeki etkisi sınırlıolmuştur.Ancakyoksulluğunnesillerarasıaktarımınıengellemekiçin,özellikleeğitimalanındakisosyalyardımlaraönemverilmişvesononyıldatoplamsosyalyardımlarınGSYHiçindekipayıartırılmıştır.Diğertaraftangöç,kentleşme,aileyapısındameydanagelendeğişim,nüfusartışıveişsizlikgibinedenlerlesosyalhizmetveyardımlaraolanihtiyaçdevametmektedir.BukapsamdaAileveSosyalPolitikalarBakanlığı (ASPB),MilliEğitimBakanlığı,VakıflarGenelMüdürlüğü,YURTKURvebelediyelergibikuruluşlartarafından 2014 yılında yapılan kamu sosyal yardım harcamalarının GSYH’ya oranıyüzde1,24olarakgerçekleşmiştir.

TABLO II: 13- Sosyal Yardım Hizmeti Veren Kamu Kuruluşlarının Sosyal Yardım Harcamaları

Kurum Yardım Türü2011 2012 2013 2014

Yararlanıcı Sayısı (4)

Gider(Bin TL)


Gider(Bin TL)


Gider(Bin TL)


Gider(Bin TL)

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı

YaşlıveÖzürlüAylığı(1) 1337989 2795433 1228355 2911191 - 3325704 - 3602741

SosyalveEkonomikDestek(ÇocuklarıMuhtaçAileler)

41778 140736 49464 199161 62256 263117 80281 342371

EvdeBakım 352859 2271343 398335 2944114 425928 3497476 450036 3982549

SYDV’ler(Fon)TarafındanVerilenTümSosyalYardımlar

3722018 2622412 2264315 3099582 - 4068887 - 4351800

GenelSağlıkSigortasıPrimleri - - 7467871 4072864 9111923 5725413 9368920 6132726

SağlıkBakanlığı

YeşilKartUygulaması(2) 8928943 5164328 - - - - - -

VakıflarGenelMüdürlüğü

MuhtaçAylığı(yetimveözürlüler) 3520 14681 3513 15780 3524 17042 3598 20815

İmaretHizmetleri 20 215 20716 20 215 22831 20 215 21592 20 215 23386

Burs(ilkveortaöğretimdekimuhtaçöğrenciler)

10 000 2930 15 000 7183 15 000 8100 15 000 8100

MEBBurs(ilkveortaöğretimdekimuhtaçöğrenciler)

234188 266186 254128 371159 257286 371206 285639 338837

YURTKUR

Burs(yükseköğretimdekimuhtaçöğrenciler)(3)

320912 804125 377151 1036934 420962 1205540 385500 1140029

TKİ-TTK KömürYardımı - 667142 2082620 642996 2106015 755199 2159190 733932

Belediyeler TümSosyalYardımlar - 543685 - 721997 - 805000 - 939592

TOPLAM - 15313717 - 16045792 - 20064276 - 21616878

TOPLAM/GSYH (Yüzde) - 1,18 - 1,13 - 1,28 - 1,24

Kaynak:AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(1)2011yılısonunakadarSGKtarafından2022sayılıKanunkapsamındaverilmekteolanözürlüveyaşlıaylıkları2012yılındaAileveSosyalPolitikalarBakanlığınadevredilmiştir.(2)Kişisayısı,YeşilKartıaktifolankişisayısınıgöstermektedir.2012yılındaGenelSağlıkSigortasısisteminegeçildiğiiçin2011yılısonuitibarıylaYeşilKartuygulamasısonaermiştir.(3)Üniversitelerinkendibütçelerindenöğrencilerineverdikleriyardımlarburakamadâhildeğildir.(4)SYDV’ler(Fon)tarafındanverilentümsosyalyardımlarileTKİ-TTKkömüryardımındayararlanıcısayısıhanesayısını,diğeryardımprogramlarındaisekişisayısınıifadeetmektedir.

Sayfa : 131

Kamu sosyal yardım harcamalarındaki önemli artışa paralel olarak sosyalyardım sisteminde etkinliğin artırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir. SosyalyardımsistemindegerçekihtiyaçsahiplerineetkinveyeterlihizmetsunulmasıhedefidoğrultusundayürütülenPuanlamaFormülüProjesi tamamlanaraksosyalhizmetveyardımlardanyararlanacakkişivegruplarıntespitindenesnelölçütleroluşturulmuştur.PuanlamaFormülübütünSosyalYardımlaşmaveDayanışmaVakıflarında(SYDV’ler)dolaylıkarardesteksistemiolarakkullanılmayabaşlanmıştır.Puanlamaformülüayrıcasosyalyardımalanhaneleredahaönceyapılanyardımların,hanedekikişilerinmerkeziveri tabanı sorgularının ve benzer puanlı hanelere verilen muhtaçlık kararlarınındağılımlarının tekbir sistemüzerindengörülmesini sağlamaktadır.BütünleşikSosyalYardım Hizmetleri Projesi kapsamında oluşturulan veri tabanındaki verilerin sosyalyardımfaaliyetiyürütendiğerkamukurumvekuruluşları,mahalliidarelerveTürkiyeKızılayDerneğiilekarşılıklıolarakpaylaşılmasıhususunda2015yılındaKonyaBüyükşehirBelediyesiilepilotuygulamabaşlatılmıştır.

2015yılındaSYDV’lerceyürütülenyardımprogramlarıçeşitlendirilereköksüzveyetimler ile vatani görevini yerine getiren askerlerin sosyal güvencesi bulunmayançocuklarına yönelik yeni yardım programları hayata geçirilmiştir. Yaklaşık 31 binçocuğunfaydalandığıbuprogramlarkapsamında10milyonTLyardımyapılmıştır.2015yılındabaşlatılanbirdiğersosyaldestekprogramıdoğumyardımıuygulamasıdır.Buprogramkapsamında342.729 anneye148milyonTL ödeme yapılmıştır.ÜlkemizdebulunanyabancıuyrukluşahıslarıntemelihtiyaçlarınınkarşılanmasıamacıylaAileveSosyal Politikalar Bakanlığı tarafından çeşitli yardımlar yapılmaktadır. Bu kapsamda2015yılıEkimayısonuitibarıyla193.293kişiiçin13.186.418TLkaynakkullanılmıştır.

Sosyal yardımalan çalışabilir durumdaki yoksul kesimin, yoksulluktan kalıcı birşekildekurtulabilmesiiçinişgücüpiyasasıylabağlantılarınınkurulmasıvegüçlendirilmesiamacıyla bu kesimin İŞKUR kayıtları Bütünleşik Sosyal Yardım Sistemi üzerindenyapılmaktadır.Buçerçevede2012yılından2015yılıEkimayısonunakadarSYDV’lerebaşvuranvesistemüzerindenİŞKUR’ayönlendirilenkişilerdenyaklaşık493binkişininİŞKUR’akaydıyapılmış,241biniişbaşvurusunayönlendirilmiş,62biniişeyerleştirilmiş,102bini işgücüyetiştirmekurslarınabaşvurmuşvebaşvuranlardanyaklaşık32binikurslarakatılmıştır.

Sosyal hizmet ve yardımlara olan ihtiyacın artmasına paralel olarak Aile veSosyalPolitikalarBakanlığınabağlısosyalhizmetsunanbirimlerinsayılarındadaartışgörülmektedir.

Sosyal sorunların ortaya çıkmadan önce engellenmesi ve bu sorunlarla etkinbirmücadeleninsağlanmasınayönelikolaraksosyalhizmetveyardımlardakoruyucuve önleyici hizmetlere önem verilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda Aile ve SosyalPolitikalarBakanlığı, sosyalyardımvehizmetalanındaailenin ihtiyaçlarınabütüncülolarakyaklaşan,ailevebireylerearzodaklıhizmetsunanAileSosyalDestekProgramı(ASDEP)modelinioluşturmaküzereçalışmalarınadevametmektedir.

6518sayılıKanunlaAileveSosyalPolitikalarBakanlığınıntaşrateşkilatındayeralansosyalhizmetkuruluşlarını,BakanlarKurulukararıylabelirlenecekesaslarçerçevesindeil özel idareleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına devredebileceğihüküm altına alınmıştır. Kuruluşların devri konusunda; devralacak kuruluşların bualandakikapasitesiningüçlendirilmesi,sosyalhizmetalanındahizmetstandartlarınıntamolarakoluşturulması,sözkonusuhizmetlerin izlenmesivedenetimine ilişkinbirsisteminkurulmasıihtiyacıbulunmaktadır.Ayrıcapersonelindevri,hizmetinfinansmanyöntemi,devralacakkuruluşlarileAileveSosyalPolitikalarBakanlığıarasındakiişbirliğivekoordinasyongibihususlardamevzuathazırlanmasıgerekmektedir.

Sayfa : 132

TABLO II: 14- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına Bağlı Sosyal Hizmet Kuruluş Sayıları ve Kapasiteleri

Kuruluş Türleri2011 2012 2013 2014 2015 (Eylül)

Sayı Kapasite Sayı Kapasite Sayı Kapasite Sayı Kapasite Sayı Kapasite

ÇocukYuvası(0-12Yaş)(1) 96 7998 58 4861 21 1706 10 490 7 370

ÇocukEvi(0-18Yaş)(2) 413 2456 649 3814 906 5286 1 015 5068 1

027 5297

YetiştirmeYurdu(13-18Yaş)(3) 114 6868 80 5106 42 2650 20 651 13 468

ÇocukYuvasıveKızYetiştirmeYurdu(0-18Yaş)

- - 32 3468 9 954 7 366 6 294

BakımveSosyalRehabilitasyonMerkezi/KorumaveBakımRehabilitasyonMerkezi

36 905 44 1166 53 1504 62 1144 60 1085

Huzurevi 99 9608 105 11682 115 12241 125 12993 130 13282

EngelliBakımveRehabilitasyonMerkezi(4)

90 5807 92 5881 135 6293 176 6682195 6950

ToplumMerkezi 96 - 94 - 62 - - - - -

AileDanışmaMerkezi 48 - 51 - 24 - - - - -

SosyalHizmetMerkezi - - - - 123 - 149 - 166 -

KadınKonukEviveİlkKabulBirimi 51 1 125 69 1676 115 2851 120 2585 122 2605

ŞÖNİM(ŞiddetönlemeveİzlemeMerkezi)

- - 4 - 14 - 14 - 36 -

Kaynak:AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(1)0-12yaşlarındakiçocuklarayöneliksevgievleriburakamadâhildir.(2)Çocukevleriayrıbirkuruluşstatüsündeolmayıpmüstakilapartmandairelerindenibarettir.(3)13-18yaşlarındakiçocuklarayöneliksevgievleriburakamadâhildir.(4)Umutevlerivegündüzlükuruluşlardâhiledilmiştir.

Yoksulluk, ebeveyn kaybı, boşanma, aile kurumunun çözülmesi gibi sosyal veekonomiknedenlerdendolayıkorunmayamuhtaçdurumadüşençocuklarasunulanbakım hizmetleri önemini korumaktadır. 2015 yılı Eylül ayı itibarıyla Aile ve SosyalPolitikalar Bakanlığına bağlı yatılı kuruluşlarda kalan çocuk sayısı 12.337, sosyal veekonomikdestek hizmetlerinden yararlanan çocuk sayısı ise 80.183’tür. Korunmayamuhtaççocuklarasunulanbakımhizmetlerikapsamındakoğuştipibakımmodelindensevgi evi ve çocuk evi modeline geçiş hızla devam etmektedir. Ancak söz konusuhizmet modelinde hizmet standartlarının oluşturulması ve denetimi konusundaeksiklikler bulunmaktadır. Hâlihazırda 33 adet koğuş tipi kurumda 1.282 çocuk, 84adetsevgievinde4.673çocukve1.027adetçocukevindede5.297çocukkalmaktadır.Korunmayamuhtaç çocukların başta kendi aileleri yanında bakım olmak üzere aileyanındabakımınailişkinbütüngöstergelerdeolumlugelişmelergörülmesinerağmensözkonusuhizmetlerinetkinleştirilmesiveçeşitlendirilmesiihtiyacıbulunmaktadır.

Sayfa : 133

TABLO II: 15- Sosyal Hizmet Sunan Kamu Kuruluşlarının Sosyal Hizmet Harcamaları

(BinTL)

Harcama Yapılan Kesim Kuruluş 2012 2013 2014 2015 (Eylül)

Çocuk-Genç ASPB 708825 845173 857362 846344

Yaşlı ASPB 253964 250408 238936 192825

Engelli

KurumBakımı ASPB 218685 247627 237617 201462

ÖzelKuruluştaBakım ASPB 128956 189252 202 250 202650

ÖzelEğitim MEB 1263384 1407051 1606000 1362478

Toplum-Aile-Kadın ASPB 67046 67831 108362 93458

Toplam 2 640 860 3 007 342 3 250 527 2 899 217

Kaynak:AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(ASPB),MilliEğitimBakanlığı(MEB)

6518sayılıKanunlakorumalı işyerlerinde istihdamedilenengellilereödenecekücretlervebuişyerlerinesağlanacakvergiindirimlerineilişkindüzenlemelergetirilmiştir.Ancakbuhususlardaikincilmevzuatçalışmasıyapılmasıihtiyacıdevametmektedir.

Fizikimekânlarınengellilerinerişilebilirliğineuygundurumagetirilmesivetümillerde engelsiz yaşam çevrelerinin oluşturulmasına yönelik olarak doğru ve örnekerişilebilirdüzenlemelerinyapılmasıveülkegenelineyaygınlaştırılmasıilebukonudailgilikurumvekuruluşlaraeğitimverilmesiniamaçlayanErişilebilirlikDestekProgramına(ERDEP)2012yılındanbuyana24,9milyonTLkaynakayrılmıştır.

2015yılıEylülayıitibarıyla,özeleğitimhizmetialanyaklaşık305binengelliçocukiçin1.362binTLödemeyapılmıştır.İhtiyacıolanengellileresunulanbakımhizmetlerikapsamında2015yılıEylülayıitibarıyla10.754kişiözelbakımmerkezlerinden,466.427kişideevdebakımhizmetindenyararlanmıştır.2015yılıEylülayıitibarıylaengellilereevdebakımhizmetiverenkişileretoplam3,35milyonTLödemeyapılmıştır.

Artan yaşlı nüfusun ihtiyaç duyduğu sosyal hizmetlerin yaygınlaştırılmasıgerekmektedir. Nitekim yaşlılara yönelik hizmetlerin sunulduğu kuruluşların sayısı,buhizmetlerden faydalanankişi sayısı vebukapsamdayapılanharcamalargiderekartmaktadır. Yaşlıların kendi çevrelerindenuzaklaşmadanevlerindedesteklenmesineyönelikhizmetlerinçeşitlendirilmesiveyaygınlaştırılmasıihtiyacıdevametmektedir.

Beşerisermayeningeliştirilmesivetoplumsalbütünleşmeninsağlanmasıamacıyla9ilde2008yılındabaşlatılanSosyalDestekProgramı(SODES)2015yılında34ildeuygulanmıştır.2008-2015dönemindevaliliklerinkoordinasyonundayereldüzeydehazırlananveuygulanan7.977SODESprojesinetoplam975milyonTLkaynaktahsisedilmiştir.


Yoksullukvesosyaldışlanmariskialtındabulunankesimlerinfırsatlaraerişimlerininkolaylaştırılmasıyoluylaekonomikvesosyalhayatakatılımlarınınartırılmasıveyaşamkalitelerinin yükseltilmesi, gelir dağılımının iyileştirilmesi ve yoksulluğun azaltılmasıtemel amaçtır. Bu kapsamda sosyal hizmet ve yardım alanında ailenin ihtiyaçlarınabütünselolarakyaklaşanarzodaklıveistihdambağlantılıbirsistemkurulmasıesastır.

Sosyalkorumasistemisosyal,ekonomikveyerelşartlardikkatealınarak,nüfusuntümünükapsayan,etkin,dezavantajlıkesimleritoplumlabütünleştiren,toplumunherkesiminesorumlulukverereksosyaldışlanmaveyoksulluk riskinienaza indirenbiryapıyakavuşturulacaktır.

Sayfa : 134


Politikalar/Tedbirler


Vergi ve sosyal transferlerin gelir dağılımı eşitsizliğini ve yoksulluğu azaltıcı etkisi artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.278)

Tedbir116.Gelirdağılımınıiyileştirmeyiveyoksulluğuazaltmayıhedefleyensosyaltransferlerinetkinliğininartırılmasınayönelikmevzuathazırlıklarıtamamlanacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Farklımevzuatlaradayanılarakyürütülmelerinedeniylehedeflememekanizmaları,yararlanmakoşulları,değerlendirmekriterlerifarklılaşansosyalyardımlar;haneodaklıbiryaklaşımla,çalışabilirdurumdakikişileriişgücüpiyasasınakazandıracakyapıdavebütünleştirilmişbirmevzuatiledüzenlenecektir.

Tedbir117.PuanlamaFormülügöstergeleriveBütünleşikSosyalYardımBilgiSistemiverilerikullanılaraksosyaluyumanalizleriyapılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

Büyükşehirlerdenbaşlamaküzereyoksullukvesosyaldışlanmagibisorunlarınyoğunlaştığıalanlar,PuanlamaFormülügöstergeleriveBütünleşikSosyalYardımBilgiSistemiverilerikullanılaraktespitedilecekvemahallebazlısosyaluyumanalizleriyapılacaktır.2015yılında6ildetamamlanansosyaluyumanaliziçalışmalarına2016yılında6büyükşehirde(İstanbul,Bursa,Denizli,Hatay,TrabzonveVan)devamedilecektir.

Yoksulluğun nesiller arası aktarımının önlenmesi amacıyla başta eğitim olmak üzere temel kamu hizmetlerine erişimde fırsat eşitliği daha da güçlendirilecek; yoksullukla mücadelede sivil toplumun katılımı artırılacak ve yerel yönetimlerin rolü güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.279)

Tedbir118.Siviltoplumunsosyalhizmetveyardımlarakatılımınayöneliktanıtımfaaliyetleriartırılacak,siviltoplumunvevatandaşlarıngönüllüolarakkatkısağlamalarıteşvikedilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,RTÜK,Mahalliİdareler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

KoruyucuailehizmetleribaştaolmaküzereAileveSosyalPolitikalarBakanlığıtarafındansunulansosyalhizmetlerintanıtımıyapılacakvebuhizmetleringeliştirilmesindegönüllülüğünöneminivurgulayankamuspotugibibilgilendiricivetanıtıcıfaaliyetleryürütülecektir.Sosyalyardımalanındaisesiviltoplumunvevatandaşlarınvakıflarınfongelirlerinegönüllüolarakkatkısağlamalarıteşvikedilecektir.

Sayfa : 135

Tedbir119.Mahalliidarelerinsosyalyardımfaaliyetlerinikamusosyalyardımkuruluşlarıylaişbirliğihalindeyürütmelerisağlanacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,Mahalliİdareler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

MahalliidarelerinAileveSosyalPolitikalarBakanlığıbünyesindeoluşturulanBütünleşikSosyalYardımHizmetleriSisteminedâhiledilereksistemezorunluverigirişiyapmalarıvesistemdenbilgialabilmelerisağlanacaktır.

Tedbir120.Yoksulailelerebelirliölçütlerleinterneteerişimimkânısağlanacaktır.

AileSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,BTK

MartSonu

Yoksulailelerininterneteerişimlerininartırılmasınayönelikdesteklememekanizmalarıgeliştirilecektir.

Sosyal hizmet ve yardımlar alanında bütüncül hizmet sunulmasını sağlamaya yönelik Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) modeli uygulanacaktır. (Kalkınma Planı p.280)

Tedbir121.SosyalyardımvehizmetalanındaihtiyacaenuygundestekvehizmetinverileceğiASDEPmodelininuygulanmasınabaşlanacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

ASDEP’lehalenfarklıkamukurumvekuruluşlarıtarafındanverilmekteolansosyalhizmetveyardımların,ailelerinyadabireylerinbaşvuruyapmalarınagerekolmadanarzodaklıbiryaklaşımlasunulmasısağlanacaktır.Ayrıca,AileveSosyalPolitikalarBakanlığıtarafındansunulansosyalhizmetleredairtümverilerinortakbirveritabanındatoplanmasısuretiylebütüncülbirsistemoluşturmayıhedefleyenveçalışmalarınabaşlananAileBilgiSistemi,ASDEP’inuygulanmasınıdestekleyecektir.

Sosyal yardım-istihdam bağlantısı güçlendirilerek yoksul kesimin istihdam edilebilirliğinin artırılması ve üretken duruma geçirilmesine yönelik programlara devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.281)

Tedbir122.Çalışabilirdurumdakiyoksulkişilerin,sosyalyardımlardanyararlanabilmesiiçinİŞKUR’akayıtlarınınzorunluhalegetirilmesisağlanacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Sosyalyardımlarailişkinyapılacakyeniyasaldüzenlemedeçalışabilirdurumdakiyoksulkişilerinişgücünekatılımınıartırmayayönelikolarakbukişilerinsosyalyardımlardanyararlanabilmesi,İŞKUR’akayıtyaptırmaşartınabağlanacaktır.

Sayfa : 136

Sosyal hizmet ve yardım alanında nitelikli personel eksikliği giderilecek, aile yanında bakımı destekleyen modeller geliştirilecek, kurum bakımı hizmetlerinin standart ve niteliği iyileştirilecektir. (Kalkınma Planı p.282)

Tedbir123.Sosyalhizmetleralanındapersonelvearaelemanyetiştirenprogramlarınvemezunlarınınsayısıveniteliğiartırılacaktır.

YÖK(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,MaliyeBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,DevletPersonelBaşkanlığı,İŞKUR,Üniversiteler

AralıkSonu

Sosyalhizmetalanındaihtiyaçduyulanniteliklibakımelemanıyetiştirilmesihususundameslekieğitimlereağırlıkverilmesi,sosyalçalışmacıyetiştirilmesihususundaiseüniversitelerdeaçılanyenibölümlerinöğretimgörevlisivefizikimekânihtiyaçlarınıngiderilmesisağlanacaktır.

Tedbir124.Sosyalhizmetalanındakurumbakımıhizmetlerineilişkinstandartlargeliştirilecekvebuhizmetlerinniteliğiiyileştirilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),SağlıkBakanlığı,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Kurumbakımhizmetlerindenyararlananlaraniteliklihizmetsunulmasıvedenetimyapılabilmesiiçinstandartlaroluşturulacaktır.Psiko-sosyalDestekveGelişimProgramıtümkuruluşlardahayatageçirilecektir.

Tedbir125.Sosyalhizmetkuruluşlarınındevrikonusundaanalizlervepilotuygulamalargerçekleştirilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,Mahalliİdareler

AralıkSonu

06/02/2014tarihlive6518sayılıKanunçerçevesindesosyalhizmetkuruluşlarınındevrinin,sosyalhizmetsunumundaetkinliğivekaliteyiartırabilecekniteliktevesorunsuzbirşekildegerçekleştirilebilmesiiçin;devralacakkuruluşlarınbualandakikapasitesi,hizmetstandartları,izlemevedeğerlendirme,denetim,personelindevrigibihususlardaanalizlervepilotuygulamagerçekleştirilecektir.

Korunmaya muhtaç çocuklara yönelik öncelikle aile yanında bakım olmak üzere koruyucu aile ve evlat edinme gibi alternatif modeller yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.283)

Tedbir126.Korunmayamuhtaççocuklariçinalternatifbakımmodellerininuygulanmasıyaygınlaştırılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KamuKurumveKuruluşları,İlÖzelİdareleri,Belediyeler

AralıkSonu

Korunmayamuhtaççocuklarınkendiaileleriyanındabakılmalarınaöncelikverilecek,bununmümkünolmamasıhalindeisekoruyucuaileveevlatedinmegibiaileyanındabakımmodelleriteşvikedilecektir.Ayrıcakoğuştipikuruluşbakımmodelindençocukevivesevgievimodellerinegeçişyönündekiçalışmalaradevamedilecektir.

Sayfa : 137

Engellilere yönelik eğitim, istihdam ve bakım hizmetlerinin etkinliği ve denetimi artırılacak, bu kapsamda kaynaklar daha verimli kullanılacak ve fiziksel çevre şartları engellilere uygun hale getirilecektir. (Kalkınma Planı p.284)

Tedbir127.Engellilereyönelikokulöncesidanışmanlıkverehberlikhizmetlerigeliştirilecekveözeleğitimverehabilitasyonmerkezlerietkinbirbiçimdedenetlenecektir.

MilliEğitimBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı

AralıkSonu

Engellilerinokulabaşlamadanönce,almalarıgerekeneğitimkonusundaverilenrehberlikvedanışmanlıkhizmetlerigeliştirilecektir.Engellilerehizmetverenözeleğitimverehabilitasyonmerkezlerinindenetimineağırlıkverilecektir.Engellieğitimdesteğiharcamalarıgözdengeçirilecek,farklıuygulamayapılarıgeliştirilecektir.

Tedbir128.Engellilereyönelikişimkânlarıgeliştirilecekvebualandakidanışmanlıkhizmetleriyaygınlaştırılacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı

AralıkSonu

Engellileriçinçalışmaortamınınözelolarakdüzenlendiğikorumalıişyerlerineilişkinmevzuatçalışmalarıtamamlanarakkorumalıişyerlerininişleviartırılacakveengellilerekolayerişilebilirmeslekieğitimvedanışmanlıkhizmetlerisunulacaktır.

Kamudaistihdamedilenengellisayısıtahsisedilenkontenjankapsamındaartırılacaktır.

Tedbir129.Engellilereyönelikbakımvedestekhizmetlerininetkinliği,yaygınlığıvedenetimiartırılacak,bakımverehabilitasyonkuruluşlarınınfizikişartlarıiyileştirilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),Mahalliİdareler

AralıkSonu

Evtipisosyalhizmetbirimleriileilgilimevzuatçalışmalarıtamamlanacak,evtipikuruluşsayısıartırılacakveevdedestekhizmetiyaygınlaştırılarakbuhizmetlerindenetimiartırılacaktır.

Tedbir130.Engellilerinekonomikvesosyalhayatakatılımlarınınartırılmasıiçinsosyalvefizikiçevreşartlarınıniyileştirilmesineyönelikçalışmalarhızlandırılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler

AralıkSonu

FizikiçevreşartlarınınengellilereuygunhalegetirilmesikonusundakiçalışmalarahızverilmesiveoluşturulanErişilebilirlikEylemPlanıkapsamındakifaaliyetlerinhayatageçirilmesisağlanacaktır.

Sayfa : 138

Yaşlıların kendi çevrelerinden uzaklaşmadan evlerinde bakımını sağlamaya yönelik hizmetler çeşitlendirilerek yaygınlaştırılacak ve yaşlılara yönelik kurumsal bakım hizmetlerinin sayı ve niteliği artırılacaktır. (Kalkınma Planı p. 285)

Tedbir131.Yaşlılarayönelikbakımvedestekhizmetlerininetkinlik,yaygınlıkvedenetimiartırılacak,kuruluşlarınfizikişartlarıiyileştirilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),SağlıkBakanlığı,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Yalnızyaşayanyaşlılarbaştaolmaküzere,günlükihtiyaçlarınınkarşılanabilmesiiçinyaşlılaraevlerindesağlık,temizlik,günlükbakım,alışverişgibikonulardadestekverilmesineyönelikYaşlıDestekProgramı(YADES)uygulanmayabaşlanacaktır.Yaşlılarayönelikyatılıvegündüzlübakımhizmetlerininsunulduğukuruluşlarınsayısıveniteliğiartırılacaktır.Ayrıcayerelyönetimlerinvesiviltoplumkuruluşlarınınbukonudakirollerigüçlendirilecektir.

Tedbir132.2022sayılıkanunkapsamındayaşlılarayapılanyardımlardanyararlanabilmekoşullarındafaydalanıcılarlehinedüzenlemeyapılacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

MartSonu

2022sayılıkanunkapsamında65yaşınıdoldurmuşmuhtaçdurumdakiyaşlılarayapılanödemelerdeyaşlılarınikametdurumlarınabakılmaksızınyardımyapılmasısağlanacaktır.

2.2.1.10. Kültür ve Sanat

a) Mevcut Durum

Kültür ve sanat alanında edebiyat, yayın sektörü, sinema, tiyatro gibi birçokalanda önemli gelişmeler yaşanmıştır. Yeni edebiyat destek mekanizmalarınınoluşturulması, sahne sanatları ve sinema sektörüne verilen desteklerdeki artış bukapsamdakigelişmelerarasındasayılabilir.Ayrıcaortaktarihigeçmişimizolanülkelereyönelikkültürelgirişimlerartmış,birçokülkedeYunusEmreKültürMerkezleriaçılmışveyeniprojelerlekültürelilişkilerüzerindendostlukbağlarınıngüçlendirilmesineyönelikadımlaratılmıştır.Bunlarınyanısıraokumakültürününgeliştirilmesineyönelikprojelergeliştirilerekuygulamayakonmuştur.

Türk kültür, sanat ve edebiyatının yurt dışında tanıtılması ve Türkçenin yazıdili birikiminin dünya dillerine kazandırılması amacıyla, Kültür ve Turizm Bakanlığıtarafından 2005 yılından bu yana yürütülen Türk Edebiyatının Dışa Açılımı (TEDA)Projesi kapsamında desteklenen eser sayısı 2015 yılı itibarıyla 1.929’a, yayınlananesersayısıise1.475’eulaşmıştır.Projekapsamında2005yılındanbugüneyaklaşık13milyonTLkaynaktahsisedilmiştir.BununyanısıraTürkedebiyatınıngelişiminekatkısağlayacaközgünedebiyateserlerininnitelikvenicelikolarakçoğalmasıamacıyla2014yılındaEdebiyatEserlerininDesteklenmesi(EDA)projesibaşlatılmıştır.Bukapsamda,2014 yılı başvuruları neticesinde 35 esere toplam 430.000 TL ve 2015 yılında ilkaşamada28esere402.000TLdestekverilmiştir.Diğeryandan2015yılıitibarıylaISBNverilenyayınsayısı56.414, ISSNverilensüreliyayınsayısı ise928olmuştur.Son5yıldaISBNverilenesersayısındakiartıştrendi,ülkemizdekiyayıncılıkvebilgiüretimifaaliyetleriningelişimiaçısındanönemlibirgöstergedir.

Sayfa : 139

GRAFİK: 8- ISBN ve ISSN Verilen Yayın Sayısı 2010-2015

- 154 -

154

2.2.1.10. Kültür ve Sanat

a) Mevcut Durum

Kültür ve sanat alanında edebiyat, yayın sektörü, sinema, tiyatro gibi birçok alanda önemli gelişmeler yaşanmıştır. Yeni edebiyat destek mekanizmalarının oluşturulması, sahne sanatları ve sinema sektörüne verilen desteklerdeki artış bu kapsamdaki gelişmeler arasında sayılabilir. Ayrıca ortak tarihi geçmişimiz olan ülkelere yönelik kültürel girişimler artmış, birçok ülkede Yunus Emre Kültür Merkezleri açılmış ve yeni projelerle kültürel ilişkiler üzerinden dostluk bağlarının güçlendirilmesine yönelik adımlar atılmıştır. Bunların yanı sıra okuma kültürünün geliştirilmesine yönelik projeler geliştirilerek uygulamaya konmuştur.

Türk kültür, sanat ve edebiyatının yurt dışında tanıtılması ve Türkçenin yazı dili birikiminin dünya dillerine kazandırılması amacıyla, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2005 yılından bu yana yürütülen Türk Edebiyatının Dışa Açılımı (TEDA) Projesi kapsamında desteklenen eser sayısı 2015 yılı itibarıyla 1.929’a, yayınlanan eser sayısı ise 1.475’e ulaşmıştır. Proje kapsamında 2005 yılından bugüne yaklaşık 13 milyon TL kaynak tahsis edilmiştir. Bunun yanı sıra Türk edebiyatının gelişimine katkı sağlayacak özgün edebiyat eserlerinin nitelik ve nicelik olarak çoğalması amacıyla 2014 yılında Edebiyat Eserlerinin Desteklenmesi (EDA) projesi başlatılmıştır. Bu kapsamda, 2014 yılı başvuruları neticesinde 35 esere toplam 430.000 TL ve 2015 yılında ilk aşamada 28 esere 402.000 TL destek verilmiştir. Diğer yandan 2015 yılı itibarıyla ISBN verilen yayın sayısı 56.414, ISSN verilen süreli yayın sayısı ise 928 olmuştur. Son 5 yılda ISBN verilen eser sayısındaki artış trendi, ülkemizdeki yayıncılık ve bilgi üretimi faaliyetlerinin gelişimi açısından önemli bir göstergedir.

Tablo-X: ISBN ve ISSN Verilen Yayın Sayısı 2009-2014

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı

35767

43096 42626

4735250.752

56414

690710

741721

818

928

650

700

750

800

850

900

950

1000

20000

30000

40000

50000

60000

2010 2011 2012 2013 2014 2015

ISSN

ISBN

ISBN ve ISSN VERİLEN YAYIN SAYISI

ISBN ISSN

Kaynak:KültürveTurizmBakanlığı

Ortaktarihigeçmişimizolanülkelerbaştaolmaküzeredünyaülkeleriylekültürelilişkilerimizingeliştirilmesineyönelikönemliadımlaratılmıştır.2009yılındafaaliyetlerinebaşlayan Yunus Emre Enstitüsü 2015 yılı itibarıyla 34 ülkede 42 kültürmerkeziylehizmetvermektedir.BumerkezlerdeTürkçeöğretimininyanısıra,TürkMüziği,TürkMutfağıveklasiksanatlarımızayönelikkurslarverilmekteolupayrıcakonferans,sergi,filmgösterimlerivb.faaliyetlerleTürkkültürvesanatıtanıtılmaktadır.BununyanısıraTİKA’nın koordinasyonunda faaliyet gösterecek olan Yurt Dışındaki Kültür VarlıklarıEşgüdümveYönlendirmeKuruluoluşturulmuşveyurtdışındakikültürelmirasımızınkorunmasına yönelik faaliyetlerin daha koordineli yürütülmesi için bir eylem planıhazırlanmıştır.

Sinemasektöründeyaşananolumlugelişmelersonyıllardaartarakdevametmiştir.Bu gelişim sürecine sektörleşme dinamiklerini destekleyen politikalar ve sektöreyapılandesteklerönemlikatkısağlamıştır.Gereksinemavegereksediziyapımlarındagözlegörülürbirbaşarısağlayansektör,Türkiye’ninekonomikdinamizminevegelişimeğilimineönemlibirkatkısağlayacakdüzeyeulaşmıştır.

Ulusalsinemaeserlerininizleyiciilebuluşturulması,niteliklieserüretimininteşvikedilmesivesinemaalanındakiulusalkültürmirasımızıngelecekkuşaklaraaktarılmasınısağlamakamacıyla,2005yılındanbuyana381uzunmetrajfilmprojesine110milyonTLdestekaktarılmıştır.2015yılındaisesinemasektörüneaktarılandestekler44milyonTL’yiaşmıştır.Sektöreaktarılandesteklereparalelolarakgösterimegirenyerlifilmveizleyicisayısındadabüyükartışyaşanmıştır.2014yılında108’iyerliolmaküzeretoplam357yenifilmizleyiciilebuluşmuştur.Toplamseyircisayısı61,4milyonugeçmiş,gişegelirleride655milyonTL’yiaşmıştır.Ülkemizsinemasıyüzde58’likyerlifilmizlemeoranıileöncekiyıllardaeldeettiğiAvrupa’dakibirincilikkonumunusürdürmüştür.2015yılıKasımayıitibarıyla119’uyerliolmaküzeretoplam362yenifilmgösterimegirmiş,seyircisayısı49milyonuaşmış,vizyongelirleri548milyonTL’yeulaşmıştır.Bunlarınyanısıra2014yılısonuitibariyledüzenlifilmgösterimiyapılansinemakompleksisayısı460,sinemasalonusayısı2.287olmuştur.

Sayfa : 140

TABLO II: 16- Sinema Sektörüne İlişkin Gelişmeler

Vizyona Giren Yerli Film Sayısı

Vizyona Giren

Toplam Film Sayısı

Yerli Film Seyirci Sayısı(Bin)

Toplam Seyirci Sayısı(Bin)

Yerli Film Hasılat

(Bin TL)

Toplam Hasılat(Bin TL)

Sinema Sektörüne

Verilen Destek

(Bin TL)

2005 27 221 11000(1) 27000(1) 69000 176000 94542012 61 282 20487 44000(1) 179000 421000 197242013 85 321 29040 50405 270 000 504000 193552014 108 357 33500 61400 356000 654000 387232015(2) 119 362 26184 49366 270 000 548000 44234

Kaynak:KültürveTurizmBakanlığı,SinemaGenelMüdürlüğü(1)Yaklaşıkseyircisayılarıdır.(2)2015YılıKasımayınakadarolanverilerdir.

Sonyıllardafilmüretimindeveizleyicisayılarındaeldeedilensayısalartışınyanısıra,nitelikliyapımlarındaortayaçıkmasıveuluslararasıfestivallerdeödülleralınmayabaşlanması, Türk sinemasının bir marka olma yolunda önemli adımlar attığınıngöstergesiolarakdeğerlendirilebilir.Filmlerimiz,sonyıllardauluslararasıarenadaeldeettiğibaşarılarlaülkemizvesinemamızın tanıtımınaönemlikatkı sağlamaklabirlikteTürkSinemasınınmarkaolmapotansiyelinigerçekleştirebilmesiiçinyenistratejilereveödül-destekmekanizmalarınaihtiyaçduyulmaktadır.

Sahnesanatlarınayönelikdesteklersonyıllardaartarakdevametmektedir.Bukapsamda,2015yılındaözeltiyatrolaraverilendestekmiktarı4.590binTLolmuştur.Aynısezondadestekverilenözeltiyatrosayısıdaartarak178’den235’eyükselmiştir.Bunoktadadikkatçekendiğerbirhusus,yenigirişimlerinprojelerineöncelikverilmesive desteklerin İstanbul ve diğer büyükşehirlerle sınırlı kalmayıp küçük kentleredoğruyaygınlaşmasıdır.Buçerçevede18profesyonel,4çocukoyunu,7amatörve1gelenekselkategorideolmaküzeretoplam30özeltiyatroyailkkezdestekverilmiştir.Tiyatrosayısıveverilendesteklerinartışınaparalelolarakseyircisayılarındadaartışgözlenmektedir. 2012yılı itibarıyla tiyatro sayısı 600’ü seyirci sayısı ise5,5milyonuaşmıştır.Bununlabirlikte,özeltiyatrolaraverilendestekmiktarınınartırılması,destekmekanizmasınınmümkünolduğuncaşeffafvenesnelkriterleregöreişlemesiiledevlettiyatrolarıtarafındansahneyekonanyerlioyunlarınsayısınınartırılmasıihtiyacıdevametmektedir.Buihtiyacıgidermek,yeniveözgünyerlioyunüretimikonusundabiraçılımsağlamaküzereilkdefa2014yılındadevlettiyatrolarıtarafındanyerlioyunyazarlarınıteşvikuygulamasıbaşlatılmıştır.Önümüzdekiyıllardabuteşviklerleyeniyazarlarınveoyunlarınsayısındaartışbeklenmektedir.

TABLO II: 17- Kültürel Altyapı Unsurları

Müze ve Ören Yeri

Özel Müze Sayısı

Tiyatro Sayısı

Sinema Salonu Sayısı

Halk ve Çocuk

Kütüphanesi

Kültür Merkezi

(1)

2015 328 217 * * 1130 105

2014 326 192 2287 611 1121 98

2013 321 163 2102 678 1118 92

2012 320 172 1998 606 1112 89

Kaynak:KültürveTurizmBakanlığı,TÜİK(1)KültürveTurizmBakanlığıncainşaedilenkültürmerkezlerinigöstermektedir.*SinemaveTiyatroSalonusayılarınailişkinengüncelveri2014yılınaaittir.

Sayfa : 141

Sinema, sahne sanatları ve diğer ilgili alanlarda yaşanan gelişmelere rağmenkültürelvesanatsalfaaliyetlerekatılımınbiryaşamalışkanlığıolarakgeliştirilmesi ileözellikleçocuklarvegençlereokumakültürününkazandırılmasınayönelikpolitikalaraihtiyaçduyulmaktadır.TürkiyeAileYapısıAraştırması2011 (TAYA) sonuçlarınagöreTürkiye genelinde bireylerin yüzde 41’i hiç kitap okumamaktadır. Ara sıra kitapokuduğunu belirtenlerin oranı ise yüzde 44’tür. Eğitim seviyesi arttıkça okumaoranlarının artması beklenen bir sonuç olmakla birlikte üniversite ve lisansüstümezunlarınınyüzde8’denfazlasınınhiçkitapokumadığınıbelirtmesidikkatçekicidir.Benzerşekildesinemavetiyatroyagitmeoranlarınındadüşükolduğugözlenmektedir.Türkiyegenelindebireylerinyüzde70’ihiçsinemavetiyatroyagitmezken,yüzde26’sıarasıragitmektedir.Sıksıkgittiğinisöyleyenlerinoranıiseyalnızcayüzde4’tür.YineTAYA2011sonuçlarınagörebireylerinyüzde93’ütelevizyonizlediğinibelirtmekteveyüzde78’igünde2-6saattelevizyonizlemektedir.Buoranlarınyaşgrupları,öğrenimdurumuveyasosyo-ekonomikstatügruplarınagörebelirginfarklılıklargöstermediğigözönünde tutulacakolursa,bireylerinkültürelaktivitelerekatılımıkonusundayenipolitikalargeliştirilmesineihtiyaçduyulduğugörülmektedir.

TABLO II: 18- Temel Kültürel Aktiviteler (Yüzde)

Kitap Okumak

Gazete Okumak

Sinema ve Tiyatroya Gitmek

Spor Karşılaşmalarını

İzlemekTv İzlemek

Sık sık 14,7 25,6 4,2 5,793

Ara sıra 44,3 44,7 25,6 18,1

Hiç 40,9 29,7 70,2 76,2 7

Kaynak:TürkiyeAileYapısıAraştırması,2011

Okuma kültürünün geliştirilmesi bağlamında son yıllarda önemli gelişmeleryaşanmaktadır.KültürveTurizmBakanlığı’nın2012yılındabaşlattığıHalkveÇocukKütüphanelerinin Rehabilitasyonu Projesi bu gelişmelerden biri olup yenilenenkütüphanelerin okuyucu, üye ve materyal kullanma sayılarının katlanarak arttığıgözlenmektedir.BununyanısıraMilliEğitimBakanlığıtarafındanokullardaoluşturulanZenginleştirilmişKütüphanelerokumakültürübakımındandiğerbirönemligelişmedir.Buolumlugelişmelererağmen,okumakültürününyaygınlaştırılmasınınçokbileşenliveaktörlübirtasarımlamümkünkılınabileceğidikkatealınarak,MilliEğitimBakanlığıbaştaolmaküzereilgilikurumveSTK’larlaişbirliğihalindebirOkumaKültürüEylemPlanıoluşturulmasınavetitizlikleuygulanmasınaihtiyaçbulunmaktadır.

5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu kültür alanındakamu-özelsektörişbirliğiadınaönemlibiraçılımsağlamışolmaklabirlikte,bualandasponsorluk uygulaması, henüz istenen seviyeye ulaşamamıştır. Kültürel hayatıncanlandırılmasıvekültürelfaaliyetlerinülkeninbütününeyaygınlaştırılmasıamacıyla,yerelniteliktekikültürhizmetlerininyerelyönetimleredevredilmesivekültüralanındakamu-özel sektör işbirliğinin güçlendirilerek geliştirilmesi önem arz etmektedir. Bubağlamdadevletinkültürvesanatalanındakihizmetsunumurolününkısıtlanarak,bualanıdüzenleyenvedestekleyenyönününgüçlendirilmesiönemligörülmektedir.

Uluslararasıkültüristatistiklerindeveraporlarında,ülkemizeaitilgiligöstergeler,verieksikliğinedeniylesunulamamaktadır.Bukonudakieksikliğigidermekvepolitikayapıcılaraanaliz imkânıverecekverileri teminetmekamacıyla,kültüralanına ilişkintoplanan istatistiklerin yöntem ve kapsam itibarıyla gözden geçirilerek gerekligüncellemelerinyapılmasıönemarzetmektedir.

Toplumsal diyaloğun, dayanışmanın ve hoşgörü kültürünün tesis edilmesi,günümüztoplumununenönemliihtiyaçlarındandır.Ancakilişkilerinfizikiortamlardan

Sayfa : 142

sosyalağlarakaydığıbirdünyadabunuteminetmekgiderekzorlaşmaktadır.Bukonuda,ilgilikamukurumlarının,STK’ların,akademisyenveaydınlarınkatılımlarınınsağlanacağıçokpaydaşlıbirKültürStratejisiveEylemPlanıhazırlanmasıihtiyacıbulunmaktadır.

Yoğungöç ve çarpık kentleşmenin oluşturduğu sorunlar, toplumsal bütünlüğüve uyumu zedeleyici ortamlar oluşturmaktadır. Bu kapsamda, yerel yönetimlerve STK’ların toplumsal dayanışma, yardımlaşma ve bir arada yaşama kültürünügeliştirecekfaaliyetlereağırlıkvermelerigerekmektedir.Kültürümüzdeönemliyerteşkileden vakıflar, geçmişte toplumsal kalkınmaya çokgüçlü etki yaparken, günümüzdebu fonksiyonu yeterince ifa edememektedir. Genel anlamıyla STK’ların, özelde isevakıfların,kültürelvesosyalpolitikalaralanındakatmadeğeroluşturmapotansiyellerioldukça yüksektir. Bu bağlamda vakıfların toplumsal kalkınmaya daha fazla katkıvermelerinisağlayacakönlemleralınmasındafaydamülahazaedilmektedir.

Kültürel altyapının güçlendirilmesi, kültürel etkinliklerin yaygınlaştırılması; dünyaülkeleri ve özellikle Türk Cumhuriyetleri, soydaş ve akraba toplulukları ile kültürelilişkilerimizingeliştirilmesi;yurtiçiveyurtdışındabulunankültürvarlıklarımızınenvanterininçıkarılmasıverestorasyonusektörelönceliklerimizolaraköneminikorumaktadır.


Kültürelzenginlikveçeşitliliğinkorunupgeliştirilerekgeleceknesillereaktarılması,kültürvesanatfaaliyetlerininyaygınlaştırılmasıilemillikültürveortakdeğerleretrafındatoplumsalbütünlüğünvedayanışmanıngüçlendirilmesitemelamaçtır.


Politika/TedbirlerSorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Kültürel ve sanatsal faaliyetlere katılımın bir yaşam alışkanlığı olarak gelişmesi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.295)

Tedbir133.Kültürelfaaliyetlerekatılımveayrılanzamanaraştırmasıgüncellenecektir.

TÜİK(S),KültürveTurizmBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,Üniversiteler

AralıkSonu

Uluslararasıçalışmalarauygunolacakşekilde,toplumunkültürvesanatfaaliyetlerinekatılımınıveokumaalışkanlığınıölçmeyeyönelikolarakenson2006yılındayapılanaraştırmagüncellenecektir.

Yurt içi ve yurt dışındaki kültür mirasımız, toplumun kültür, tarih ve estetik bilincini geliştirecek, kültür turizmine katkı sağlayacak ve afet riskini dikkate alacak şekilde korunacaktır. (Kalkınma Planı p.304)

Tedbir134.Yurtiçiveyurtdışındakültürelmirasımızıkorumayayönelikrestorasyonfaaliyetlerininsayısıartırılacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı,TİKA,TÜBA,DiyanetİşleriBaşkanlığı,DevletArşivleriGenelMüdürlüğü,VakıflarGenelMüdürlüğü,TürkiyeYazmaEserlerKurumuBaşkanlığı,Üniversiteler,YerelYönetimler,YunusEmreVakfı,STK’lar

AralıkSonu

Yurtiçindekiveyurtdışındakitarihieserlerimizvekültürelmirasımızınaslınauygunolarakkorunmasısağlanacaktır.TarihidokununbütüncülolarakkorunmasıvetarihifarkındalığınarttırılmasıamacıylaSur-uSultaniveYıldızSarayıgibitematikprojelereağırlıkverilecektir.

Sayfa : 143

Tedbir135.Yazmaeserlerinkorunması,incelenmesineyönelikfaaliyetlerartırılacaktır.

YazmaEserlerBaşkanlığı(S),TÜBA,VakıflarGenelMüdürlüğü,DiyanetİşleriBaşkanlığı,TürkTarihKurumu

AralıkSonu

Yazmaeserlerinrestorasyonu,tıpkıbasımıvetranskripsiyonuyapılacak,dijitalortamaaktarmaçalışmalarınadevamedilecektir.Yazmaeserlerden100temelTürkBilimKlasiğinintıpkıbasımı,transkripsiyonu,başkadillerdeolanlarınıntercümesiyapılacakvemuhtevasınailişkinaraştırmalaryürütülecektir.

Tedbir136.Yazmaeserlerintoplumunistifadesinesunulmasınayönelikfaaliyetlerartırılacakveçeşitlendirilecektir.

YazmaEserlerBaşkanlığı(S),TÜBA,VakıflarGenelMüdürlüğü,DiyanetİşleriBaşkanlığı,TürkTarihKurumu

AralıkSonu

SüleymaniyeYazmaEserKütüphanesibaştaolmaküzereülkemizdeyazmaeserbulundurankütüphanelerdekielyazmasıkitapvebelgelerindijitalortamaaktarılarakinternetüzerindenbirportalaracılığıylaücretsizolarakaraştırmacılarlailgililerinkullanımınaaçılmasısağlanacaktır.Dijitalortamaaktarmaçalışmalarındayazmaeserlerinaraştırmaçalışmalarıaçısındanenuygunformlardadijitalizeedilmesihususudikkatealınacaktır.

Tedbir137.RestorasyonTeknikleriAraştırmaveUygulamaMerkezikuruluşçalışmalarıtamamlanacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,VakıflarGenelMüdürlüğü,TürkiyeBelediyelerBirliği

AralıkSonu

TarihieserlerinrestorasyonuygulamalarınınniteliğiniartırmakvebualanınkalitestandartlarınınoluşturulmasıamacıylaRestorasyonTeknikleriAraştırmaveUygulamaMerkezikurulacaktır.

Tedbir138.MilliArşivKanunuçıkarılacaktır.

Başbakanlık(S),KültürveTurizmBakanlığı,DışişleriBakanlığı,TürkTarihKurumu,YazmaEserlerBaşkanlığı

AralıkSonu

Mevcutarşivlerinaraştırmacılarınveilgilerininhizmetinedahaetkinbirşekildesunulmasınısağlayacakyenibirçerçevekanunhazırlıklarıtamamlanacaktır.

Tedbir139.KültürEnvanterininçıkarılmasıvedijitalleştirilmesitamamlanacaktır.

VakıflarGenelMüdürlüğü(S),KültürveTurizmBakanlığı,DışişleriBakanlığı,TİKA,TürkTarihKurumu,

AralıkSonu

TaşınmazUlusalEnvanterSistemi(TUES)veMüzelerUlusalEnvanterSistemi(MUES)projesihayatageçirilecektir.HalkKültürüAraştırmalarıarşividijitalortamaaktarılacak,arşivdefizikimekândüzenlemesiyapılacaktır.Afetriskineduyarlıkültürmirasıtespitedilecekveöncelikliolarakkorumaaltınaalınacaktır.Yurtdışındakikültürmirasımızailişkinenvanterçalışmalarısürdürülecek,TürkTarihKurumu,VakıflarGenelMüdürlüğügibifarklıkurumlarınenvanterlerininortakbirveritabanındabirleştirmeçalışmalarıtamamlanacaktır.

Sayfa : 144

Türk sinemasının dünyada tanınan bir marka haline gelmesini sağlayacak yapımlar yaygınlaştırılacak ve sektörün ihracata katkısı artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.302)

Tedbir140.Sinema-filmendüstrisineyönelikstratejibelgesihazırlanacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,TRT,ÖzelSektör,MeslekOdaları,Üniversiteler,YÖK

AralıkSonu

Sinema,belgesel,dizi-filmalanındakigelişmenindesteklenmesiiçinaltyapıunsurlarınınkurulması,eğitimgibikonularıbütüncülolarakelealanbirstratejibelgesihazırlanacaktır.

Tarihimizin önemli şahsiyetleri, olayları, masal kahramanları ve kültürel zenginlik unsurlarımız belgesel, dizi ve çizgi filmlere dönüştürülecektir. (Kalkınma Planı p.300)

Tedbir141.Çocuklarayönelikanimasyon,çizgifilmvebilgisayaroyunugibiyapımlarınkültürelunsurlarımızıvetarihiolaylarıiçermeleriveçocuklarınsorumlubireylerolarakyetişmelerinekatkısağlamalarıteşvikedilecektir.

KültürveTurizmBakanlığı(S),ASPB,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TRT,RTÜK,Üniversiteler,TürkTarihKurumu,TürkDilKurumu

AralıkSonu

Çizgifilm,belgeselvefilmgibiyapımlarıniçeriklerindetarihiolaylara,şahsiyetlerevemillikültüröğelerimizedahafazlayerverilecektir.Ayrıcabuyapımlarınçocuklarınzihinsel,bedenselvedilbecerilerinidestekleyecekşekildehazırlanmasısağlanacaktır.Çocuklarınsevebileceklerivesorumlubirerbireyolarakyetişmelerinisağlayacakiçeriğesahipbilgisayaroyunlarınınveanimasyonlarınüretilmesiteşvikedilecektir

Tedbir142.Tarihimizveortakkültüreldeğerlerimizaçısındanönemtaşıyanolaylar,şahsiyetlervemekanlarailişkinfilm,dizi,belgeselgibiyapımlarınsayısıartırılacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,VakıflarGn.Md.lüğü,TRT,TürkTarihKurumu,TürkDilKurumu,TİKA,YunusEmreEnstitüsü,Üniversiteler,ÖzelSektör

AralıkSonu

İlgilikurumlarvesektörtemsilcileriylegerçekleştirilecektoplantılarlatarihivekültürelaçıdanönemli,ortakkimlikduygusunubesleyen,olaylar,şahsiyetlervemekanlarailişkinnitelikliyapımlarınortayaçıkmasıvebuyapımlarıntümkültürelhinterlandımızaulaştırılmasınayönelikstratejigeliştirilecekvedestekmekanizmalarıbelirlenecektir.

Görsel, işitsel ve sahne sanatları başta olmak üzere kültürel ve sanatsal faaliyetlerin gelişiminde ve sunumunda mahalli idarelerin, özel ve sivil girişimlerin rolü artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.299)

Tedbir143.Kültüreltesisvefaaliyetlerkademeliolarakyerelyönetimleredevredilecektir.

KültürveTurizmBakanlığı(S),Mahalliİdareler,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

Bakanlıkbünyesindekikültürmerkezlerininyerelyönetimlerileüniversiteleredevredilmelerisağlanacaktır.

Sayfa : 145

Tedbir144.Sahnesanatlarıalanındaözelgirişimlereverilecekdesteklereyönelikobjektifgöstergelergeliştirilecekvebukapsamdadesteklerartırılacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,Mahalliİdareler,STK’lar

AralıkSonu

Özeltiyatrolaraverilendesteklereyönelikobjektifgöstergeleriçerenbirmekanizmageliştirilecekvebukapsamdadesteklerartırılacaktır.

Tedbir145.Türkçesahnesanatlarıoyunrepertuarızenginleştirilecektir.

DevletTiyatrolarıGenelMüdürlüğü(S),DevletOperaveBalesiGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

SahnesanatlarınıngelişimiiçinTürkçetelifeserlerinnitelikvenicelikolarakzenginleşmesisağlanacaktır.DevletTiyatrolarıGenelMüdürlüğütarafındanTürkçeTelifEserDestekProjesihayatageçirilecektir.

Okuma kültürü yaygınlaştırılacak, çocukların erken yaşlarda kültür ve sanat eğitimi almaları sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.308)

Tedbir146.İlköğretimokullarınınfizikiyapısındakütüphanelereyönelikdüzenlemeleryapılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),KültürveTurizmBakanlığı,Mahalliİdareler,STK’lar

AralıkSonu

İlköğretimokullarında100adetZ-Kütüphanekurulacaktır.BukonudayerelyönetimlerveSTK’larlaişbirliğiyapılacaktır.

Tedbir147.Çocukkütüphaneleriöncelikliolmaküzere100adethalkkütüphanesininrehabilitasyonutamamlanacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı,Mahalliİdareler,STK’lar

AralıkSonu

Çocukkütüphaneleriöncelikliolmaküzere100adethalkkütüphanesininrehabilitasyonutamamlanacaktır.

Türkçe’deki bozulma ve yabancılaşmanın önüne geçmek amacıyla bilim, eğitim, öğretim ve yayın kuruluşları başta olmak üzere, hayatın tüm alanlarında Türkçe’nin doğru ve etkin kullanımı sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.306)

Tedbir148.Türkçe’ninetimolojiksözlüğühazırlanmasınayönelikçalışmalarabaşlanacaktır.

TürkDilKurumu(S) AralıkSonu

TürkDilKurumutarafındanoluşturulanetimolojiksözlükhazırlanmasınayönelikheyetçalışmalarınabaşlayacaktır.ProjedeçalışacakekibeyapılacaködemelereilişkinTDKmevzuatınyapılmasıgerekenikincilmevzuatdüzenlemelerihazırlanacaktır.TÜBAtarafındanyürütülen“Tietze-TarihiveEtimolojikTürkiyeTürkçesiLugati”projesininilkbölümütamamlanacaktır.

Sayfa : 146

Türkçe’nin dünyada tanınan ve daha fazla konuşulan bir dil olmasına yönelik çalışmalar desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.307)

Tedbir149.TürkkültürünüvedilinitanıtmakveyaygınlaştırmakamacıylafaaliyetgösterenkurumveSTK’laraverilendesteklerartırılacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,TürkDilKurumu,TİKA,YunusEmreEnstitüsü,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

YunusEmreVakfıtarafındanaçılanenstitülerinsayısınınarttırılmasıvefaaliyetlerininçeşitlendirilmesiiçinmalidesteksağlanacaktır.UzaktanTürkçeÖğretimiMüfredatıProjesitamamlanacaktır.Seyahat,turizm,ticaretgibifarklıalanlarayönelikTürkçeöğretimmateryalihazırlanacaktır.

Ortak tarihi geçmişimiz olan ülkeler başta olmak üzere dünya ülkeleriyle kültürel ilişkilerimiz geliştirilecek, kültür endüstrisinin milli gelir, ihracat ve ülke tanıtımına katkısı artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.296)

Tedbir150.Yakıncoğrafyamızdakiülkelerbaştaolmaküzere,ortaktarihigeçmişimizolanülkelereyönelikfaaliyetlerinkapsamıgeliştirilecektir.

KültürveTurizmBakanlığı(S),YurtdışıTürklerveAkrabaTopluluklarıBaşkanlığı,DevletTiyatrolarıGenelMüdürlüğü,DevletOperaveBalesiGenelMüdürlüğü,TİKA,TRT,YunusEmreVakfı

AralıkSonu

YurtDışındakiKültürVarlıklarıEşgüdümveYönlendirmeKuruluncahazırlananStratejiveEylemPlanınınkapsamı,somutolmayankültürmirasıöğelerinideiçerecekşekildegeliştirilecektir.YunusEmreKültürMerkezlerinde,gelenekselelsanatlarımızıneğitimininverilmesineyönelikprojeleryaygınlaştırılacaktır.

Tedbir151.Kültüristatistiklerininuluslararasıstandartlarauyumluhalegetirilmesiçalışmalarınabaşlanacaktır.

TÜİK(S),KültürveTurizmBakanlığı,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

Kültüristatistiklerininyöntem,kapsamveiçerikitibarıylagözdengeçirilmesiveuluslararasıstandartlaragöregüncellemelerininyapılmasınayöneliketüd-projeçalışmalarınabaşlanacaktır.

2.2.1.11. İstihdam ve Çalışma Hayatı

a) Mevcut Durum

İstihdam ve çalışma hayatının geliştirilmesine yönelik alınan tedbirlerin veGSYH’desonyıllardadevamedenartışeğilimininolumluetkilerininişgücüpiyasasınayansımalarısonucuekonomininistihdamyaratmakapasitesi2014yılındadasürmüştür.Hanehalkı İşgücü Anketi’nde Şubat 2014 döneminden itibaren bazı düzenlemeleryapılmıştır. Buna göre işgücü göstergelerinde yeni bir seri elde edilmiş olup, TÜİKtarafındantemelişgücügöstergelerineilişkinzamanserileri2005yılıOcakayınakadarrevizeedilmiştir.Buverileregöre2014yılındabiröncekiyılagöreişgücüyüzde6,4,istihdamyüzde5,4veişsizsayısıyüzde16,7oranındaartmıştır.2006-2014dönemindebüyümenin istihdam esnekliği yıllık ortalama 0,84 olarak gerçekleşmiştir. Bununlabirlikte,sondokuzyılda6,3milyonistihdamyaratılmıştır.

Türkiye OECD ülkeleri arasında 2009-2014 yılları döneminde işsizlik oranınıEstonya’dansonraenfazlaazaltanülkeolarakönplanaçıkmaktadır.Yeniseriişgücüverileriincelendiğinde2013yılındayüzde9olanişsizlikoranı2014yılındayüzde9,9’açıkmıştır. Yeni seri çerçevesinde hesaplanan işsizlik oranı 2015 yılı Ekim ayında biröncekiyılınaynıayınagöre0,1puanartarakyüzde10,5olarakgerçekleşmiştir.2013yılındayüzde10,9olantarımdışıişsizlikoranı2014yılındayüzde12’ye,gençişsizliği

Sayfa : 147

oranıdaaynıdönemdeyüzde17,1’denyüzde17,9’açıkmıştır.2015yılıEkimdönemiitibarıylabuoranlarsırasıylayüzde12,6veyüzde19,3olmuştur.Bununlabirlikte,2014yılındabiröncekiyılagöreişgücünedâhilolmayannüfusyüzde2,5azalmıştır.

Ülkemizdekadınlarınişgücünekatılmaveistihdamoranları,sonyıllardayaşananönemli gelişmelere rağmen AB ortalamasına göre düşüktür. İşgücü verilerinin yeniserisicinsiyetayrımındageriyedoğruçekilmediğindenülkemizeait2014yılıverileriöncekiyıllarlakarşılaştırılabilirdeğildir.2014yılındakadın işgücünekatılmaoranıvekadınistihdamoranısırasıylayüzde30,3veyüzde26,7olarakgerçekleşmiştir.AB’deise2014yılındabiröncekiyılagörekadınişgücünekatılmaoranıyüzde51,2’denyüzde51,3’eyükselmiştir.Kadınistidamoranıisesözkonusudönemdeyüzde64,5’ten,yüzde64,4’egerilemiştir.

TABLO II: 19- Temel İstihdam ve İşgücü Göstergeleri (15+Yaş,Yüzde)

Türkiye (1) AB-282012 2013 2014 2012 2013 2014

İşgücüneKatılmaOranı(İKO)(2) 47,6 48,3 50,5 57,6 57,6 57,6

İKO(Kadın) 29,5 30,8 30,3 51,0 51,2 51,3

İKO(Erkek) 71,0 71,5 71,3 64,7 64,5 64,4

İstihdam Oranı (2) 43,6 43,9 45,5 51,6 51,4 51,7

İstihdamOranı(Kadın) 26,3 27,1 26,7 45,6 45,6 46,0

İstihdamOranı(Erkek) 65,0 65,2 64,8 58,0 57,6 57,9

İşsizlik Oranı (2) 8,4 9,0 9,9 10,4 10,8 10,2

İşsizlikOranı(Kadın) 10,8 11,9 11,9 10,5 10,9 10,3

İşsizlikOranı(Erkek) 8,5 8,7 9,0 10,4 10,8 10,1

Genç İşsizliği Oranı (15-24) (2) 15,8 17,1 17,9 22,9 23,4 21,4

Tarım Dışı İşsizlik Oranı (2) 10,3 10,9 12,0 - - -

Kaynak:TÜİK,Eurostat,OECD(1)Kadın-erkekayrımırevizeedilmediğinden,buverileriçinrevizeedilmemişişgücügöstergelerikullanılmıştır.(2)Yeniseriyegörerevizeedilmişişgücügöstergelerikullanılmıştır.

Sektörelayrımdaistihdamincelendiğindeenfazlaişyaratansektörünhizmetlerolduğugözeçarpmaktadır.2014yılındahizmetlersektörününistihdamiçerisindekipayıyüzde51olarakgerçekleşirken,tarım,sanayiveinşaatsektörlerininpaylarıisesırasıylayüzde21,1,yüzde20,5veyüzde7,4olmuştur.

TABLO II: 20- İstihdamın Sektörel Dağılımı

(Yüzde)

2012 (1) 2013 (1) 2014

Tarım 22,1 21,2 21,1

Sanayi 20,5 20,7 20,5

Hizmetler 50,2 50,9 51,0

İnşaat 7,2 7,2 7,4

Kaynak:TÜİK,NACERev.2(1)Yeniseriyegörerevizeedilmişişgücügöstergelerikullanılmıştır.

Sayfa : 148

Ülkemizde işgücüverimliliği, sondönemdeartışgöstermekleberaber,özelliklemesleki eğitim kalitesinin düşüklüğü, hizmet içi eğitim ve yaşam boyu eğitimfaaliyetlerinin yetersizliği, sermaye birikimi ve teknolojik yenilenme süreçlerindekieksiklikler gibi nedenlerle, AB ülkelerine göre daha düşüktür. ILO verilerinde,çalışılansaatbaşınasatınalmagücüparitesinegöreGSYHolarakhesaplananişgücüverimliliği,ülkemizde,2002-2014yıllarıarasında,10ABDdolarından26,4ABDdolarınayükselmiştir.Ancakburakam,2014yılıiçin,Fransa’da59,İspanya’da51,6,İtalya’da47,6,İngiltere’de46veAlmanya’da48,4ABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.Ayrıca2014yılındaülkemizbukapsamda60ülkearasında41.sıradayeralmaktadır.

Ortalamanetmemurmaaşlarınominalolarak2015yılındayüzde7,6oranındaartarkenortalamakamu işçiücretlerinominalolarakyüzde12,3oranındaartmıştır.Reelolarakise,2015yılındamemurmaaşlarınınyüzde2,2,kamuişçiücretleriyüzde6,6oranındaartışgöstermiştir.2014yılındaortalamaözelkesimnetişçiücretlerininnominal olarak yüzde 10,3 reel olarak ise yüzde 1,3 oranında artacağı tahminedilmektedir. Söz konusu ücretler 2013 yılında nominal olarak yüzde 6,9 oranındaartmış,reelolarakiseyüzde0,5oranındaazalmıştır.

2015yılındaortalamaaylıkbrütasgariücretbiröncekiyılagörereelolarakyüzde6,6oranındaartmışve1.237,5TLolmuştur.2015yılındaortalamaaylıknetasgariücretnominalolarakyüzde12,2oranındaartmışolup,buücretreelolarakyüzde4,2oranındaartışgöstermiştir.2016yılındaortalamaaylıknetasgariücretinbiröncekiyılagörenominalolarakyüzde29oranındaartmasıve1.301TLolmasıkararlaştırılmıştır.

2015 yılında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleyici ve teşvik edici yasaldüzenlemelerhayatageçirilmiştir.Budoğrultuda04/04/2015tarihindeyürürlüğegiren6645 sayılı Kanun ile iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarının özlük hakları, yetkileri veyükümlülüklerigenişletilmiş,bukapsamdakicezalarcaydırıcışekildeartırılmış,tehlikeliveçoktehlikeliişkollarındaçalışanlardanilgilimeslekieğitimveyüksekokuleğitiminesahip olmayanlara mesleki yeterlilik belgesi alma şartı getirilmiş, maden işçileriningünlükçalışmasüresiençokyedibuçuksaathaftalıkçalışmasüresiençok37,5saatolarakbelirlenmiştir.Aynıkanunileücretlilereuygulananasgarigeçimindirimitutarımükellefinüçüncüçocuğuiçinyüzde5oranındanyüzde10oranınaçıkarılarakücretlilerüzerindekivergiyüküazaltılmıştır.

İşgücü piyasasının geliştirilmesi, işsizliğin azaltılması ve nitelikli istihdamınartırılması amacıyla hazırlanan Ulusal İstihdam Stratejisi kapsamında işgücüpiyasasındaesneklikvegüvenceninsağlanmasıyönündeçalışmalardevametmektedir.Budoğrultudakıdemtazminatıfonuoluşturulmasınavealt işverenlikuygulamasınınçalışanlaraçısındansosyalveekonomikhakkayıplarınıönleyecekşekildeiyileştirilmesineyönelikçalışmalardevametmektedir.

Engellilerin istihdamı konusunda uygulanan zorunlu kota sisteminin özelsektördeveözellikledekamusektöründedahaetkinbir şekildehayatageçirilmesiihtiyacı bulunmaktadır. 2015 yılı Kasım ayı itibarıyla kamuda çalışan toplam engellimemursayısı40.656olupaçıkkontenjansayısı23.553’dür.EngelliistihdamınınteşvikikapsamındaHazineMüsteşarlığıtarafındansosyalsigortaprimiişverenpayıkarşılananengellisigortalısayısı2015yılıAğustosayıitibarıyla71.712’dir.

Sayfa : 149

TABLO II: 21- İşgücü Maliyetlerinde ve Net Ele Geçen Ücretlerdeki Gelişmeler

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

İŞGÜCÜ MALİYETİ (1)

Reel İşgücü Maliyeti Endeksi (1994=100)

İşçi(3)

Kamu 104,4 111,9 105,2 111,9 110,3 105,7 106,7 111,5 110,1 117,4

Özel 114,0 118,3 113,1 120,8 119,3 112,1 118,5 121,7 121,8 -

Memur 140,2 148,4 147,0 164,7 162,4 163,7 174,5 179,2 180,7 184,6

AsgariÜcret(4) 180,7 183,6 177,1 190,6 192,5 190,0 192,1 201,3 203,0 216,4

Bir Önceki Yıla Göre Reel Yüzde Değişim

İşçi(3)

Kamu -2,8 7,2 -6,0 6,4 -1,5 -4,2 1,0 4,5 -1,3 6,6

Özel -0,8 3,8 -4,4 6,8 -1,2 -6,0 5,7 2,7 0,1 -

Memur 4,2 5,8 -0,9 12,0 -1,4 0,8 6,6 2,7 0,9 2,2

AsgariÜcret(4) -0,6 1,6 -3,6 7,6 1,0 -1,3 1,1 4,8 0,9 6,6

NET ELE GEÇEN ÜCRETLER (2)

Reel Net Ele Geçen Ücret Endeksi (1994=100)

İşçi(3)

Kamu 88,3 91,1 90,3 88,4 86,7 88,2 87,0 87,8 87,4 91,3

Özel 97,0 99,4 96,9 99,1 99,4 97,5 99,3 98,7 100,1 -

Memur 122,9 127,7 136,0 147,2 145,1 154,3 161,1 160,8 162,5 156,7

AsgariÜcret 163,9 162,8 176,6 181,2 182,7 188,1 193,2 196,6 199,0 207,5

Bir Önceki Yıla Göre Reel Yüzde Değişim

İşçi(3)

Kamu -2,7 3,1 -0,8 -2,1 -2,0 1,8 -1,4 1,0 -0,5 4,4

Özel -0,7 2,5 -2,5 2,3 0,3 -2,0 1,9 -0,5 1,3 -

Memur 6,2 3,9 6,5 8,2 -1,4 6,3 4,5 -0,2 1,1 -3,6

AsgariÜcret -0,9 -0,7 8,5 2,6 0,9 3,0 2,7 1,8 1,2 4,2

Kaynak:MaliyeBakanlığı,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TİSKveKamuİşverenSendikaları(1)ReelhesaplamalardaYİ-ÜFE(2003=100)bazlıendekskullanılmıştır.(2)ReelhesaplamalardaTÜFE(2003=100)bazlıendekskullanılmıştır.(3)TİSKveKamuİşverenSendikalarıverilerindenhesaplanmıştır.2014yılıözelkesimişçiücretleritahmindir.(4)Yıllıkortalamalaresasalınmıştır.Not:2008yılındanitibarennetelegeçenücretlerebekârçalışaniçinasgarigeçimindirimidâhildir.

Nitelik düzeyi düşük ve işgücü piyasasına girişte zorluk yaşayan bireylerinniteliklerinin artırılmasını, iş yaratmayı, kamu istihdam hizmetlerini ve işgücününeğitiminiiçerenaktifişgücüpolitikalarınaayrılankaynaklarsonyıllardaönemliölçüdeartırılmıştır. İŞKUR’unaktif işgücüprogramlarıkapsamındayaptığıharcamalar,2014yılında2011yılınagöre3kattanfazlaartmıştır.2015yılıEylülayıitibarıylasözkonusuharcamalaryaklaşık1,9milyonTL’yeulaşmıştır.

Sayfa : 150

TABLO II: 22- İŞKUR Tarafından Düzenlenen Aktif İşgücü Programlarına Yapılan Harcama ve Yararlanan Kişi Sayısı

Yıllar

Mesleki Eğitim

Kursları (Kişi)

Toplum Yararına

Programlar (Kişi)

İşbaşı Eğitim

Programı(Kişi)

Girişimcilik Eğitim

Programı(Kişi)

Toplam (Kişi)

Harcama (Bin TL)

2007 22834 - - - 22834 29672

2008 31788 139 - - 31927 355112009 167081 45467 1285 19 213852 3063662010 156584 42066 4671 8306 211627 3926442011 145393 64085 16393 24145 250016 4085972012 215399 191998 31773 25475 464645 11028642013 131249 197182 63660 25166 417257 9842002014 109666 216108 59456 31648 416878 12973022015(1) 139471 334022 125516 33228 632237 1889295

Kaynak:İŞKUR(1)Ocak-Eylül2015verileridir.

İŞKUR’unişgücüyetiştirmeprogramlarıvemeslekirehabilitasyonfaaliyetlerinden2014yılındatoplam38.252kursta416.878kişive2015Eylülayıitibarıylada62.422kursta632.237kişifaydalanmıştır.

AktifişgücüprogramlarınınöncelikliyürütücüsüolanİŞKUR’unbuhizmetleridahaetkinveverimliolarakyürütebilmesineyönelikolarak3.823işvemeslekdanışmanıistihdamedilmiştir.Buçerçevede,İŞKUR’unişeyerleştirmeoranı2015yılındabiröncekiyılagöre4,1puanartarakyüzde33,7’yeyükselmiştir.Bunakarşın,İŞKUR’unniteliklielemansayısınınartırılmasınınyanısıra işvemeslekdanışmanlarınınperformanslarıtakipedilerekfizikiçalışmakoşullarınıniyileştirilmesiihtiyacıdevametmektedir.

Ülkemizde, aktif işgücü programları altında aracılık hizmetleri özel istihdambüroları tarafındanda verilmektedir. 2015yılı Kasımayı itibarıyla faaliyetinedevamedenözel istihdambürosusayısı445olup,2014yılının ilküçayında3.816kişibubürolararacılığıylaistihdamedilmiştir.

OECD ülkelerinde 15-65 yaş grubu yetişkinlerin becerilerinin ölçülmesineyönelik yapılmakta olan Uluslararası Yetişkin Becerilerinin Ölçülmesi Programı(PIAAC)kapsamında,pilotanketbölümü2013yılında,sahaçalışmasıise2015yılındatamamlanmışolup,analizçalışmasının2016yılındatamamlanmasıöngörülmektedir.

İstihdamveeğitimarasındakibağınyeterincekurulamamasıvemeslekieğitiminişgücü piyasası ihtiyaçları doğrultusunda istenilen ölçüde verilememesi, insan gücüniteliğiileişgücüpiyasasınıntalebiarasındadengesizliklereyolaçmaktaveeşzamanlıolarak hem işsizliğe hemde boş iş pozisyonlarına neden olmaktadır. Bu çerçevedeeğitimsistemindeyeralanlarınvesistemdışınaçıkmışolanlarınbilgivebecerilerininişpiyasasınauygunolarakgeliştirilmesiönemarzetmektedir.

2012yılıitibarıyla15-29yaşgrubugençnüfusiçerisindeistihdamdaveeğitimdeyeralmayanlarınoranıülkemizdeyüzde29,2veOECD’deyüzde15,4ikenbuoranlar2013yılında sırasıyla yüzde31,2 ve yüzde15,5olarakgerçekleşmiştir. Söz konusuoran2013yılındaTürkiye’dekadınlariçinyüzde45,2,erkeklerdeiseyüzde17,6olup,kadınlardaeğitimve istihdamındışındaolmadurumununerkekleregöredahakalıcıolduğugörülmektedir.

Sayfa : 151

2014yılında işgücününyüzde60’ı, istihdamınyüzde60,4’üve işsizlerinyüzde55,7’silisealtıeğitimseviyesindekilerdenveokur-yazarolmayanlardanoluşmaktadır.Mevcutişgücününniteliğiveverimliliğinindüşükolmasınedeniyleişgücüarzvetalebiarasındayaşananuyumsuzlukişgücüpiyasasınınetkinliğiniazaltanönemlibirfaktördür.

TABLO II: 23- 2014 Yılında İşgücünün Eğitim Düzeyi (Yüzde)

İşgücü İstihdam İşsiz İKO İstihdamOranı

İşsizlikOranı

Okur-yazarOlmayanlar 4,1 4,2 2,6 19,1 17,9 6,3

LiseAltıEğitimliler 55,9 56,2 53,1 47,8 43,3 9,4

Lise 10,3 10,1 12,4 53,5 47,1 11,9

MeslekiveTeknikLise 9,9 9,8 10,6 65,0 58,1 10,6

Yükseköğretim 19,8 19,6 21,2 79,2 70,7 10,6

Toplam 100 100 100 - - -Kaynak:TÜİK

İŞKURtarafındanyürütülmekteolanİşbaşıEğitimProgramları(İEP),gençlerinmesleki deneyim kazanmalarını ve daha önce edindikleri teorik bilgileri uygulamayaparak pekiştirmelerini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda, 2015 yılı Nisanayında yürürlüğe giren 6645 sayılı Kanun ile İEP’leri tamamlayan 18-29 yaş arasıgençlerinmevcutsigortalısayısınailaveolarakişealınmalarıhalinde,işverensigortaprimlerinin en fazla 48 aya kadar İşsizlik Sigortası Fonundan ödenmesine olanaktanınmıştır. Böylelikle, gençlerin İEP katılım belgesini aldıktan sonra aynı işkolundaistihdamınınteşvikedilmesihedeflenmiştir.

Ülke genelinde işgücü piyasasında önemli gelişmeler yaşanmakla birlikte,baştagençlervekadınlardaolmaküzereişgücünekatılımınveistihdamınartırılması,işsizliğinazaltılması,işkazalarınınvekayıtdışıistihdamınönlenmesi,işgücüniteliğininyükseltilmesi,eğitimileistihdamvesosyalyardımlarileistihdamarasındakiilişkilerinzayıflığı ve kırılgan istihdamın azaltılması hususları önemini korumaktadır. İşgücüpiyasasındaetkinliğinartırılmasıamacıylagüvenceliesnekçalışma,kıdemtazminatı,altişverenlik,özelistihdambürolarıaracılığıylageçiciişilişkisikurulması,aktifvepasifişgücüprogramlarıgibialanlardasosyaldiyalogmekanizmalarıgüçlendirilerekilerlemekaydedilmesiihtiyacıdevametmektedir.

Eğitimlebirlikteözellikleyabancıdil, iletişim,problemçözme,ekipçalışmasınayatkınlık,eleştirelveanalitikdüşünme,bilgiveiletişimteknolojilerinikullanabilmegibitemelbecerileristihdamedilebilirlikaçısındanöneminikorumaktadır.

2007yılındanitibarenİŞKURtarafındanyapılanişgücüpiyasasıihtiyaçanalizleritemelinde, aktif işgücü programlarının piyasanın ihtiyaçlarına göre tasarlanması veuygulanmasıihtiyacısürmektedir.AyrıcabaştaToplumYararınaProgramlarolmaküzereİŞKUR tarafından yürütülen aktif işgücü programlarının etkilerinin değerlendirilmesigerekliliğidevametmektedir.


Toplumun tümkesimlerine insanayaraşır iş fırsatlarının sunulduğu, işgücününniteliğinin yükseltilip etkin kullanıldığı, toplumsal cinsiyet eşitliği ile işçi sağlığı vegüvenliği şartlarının iyileştirildiği, güvenceli esneklik yaklaşımının benimsendiği birişgücüpiyasasınınoluşturulmasıtemelamaçtır.

Sayfa : 152

Esneklik ilegüvencearasındakidengeninsağlandığı,verimliliğiesasalanücretsistemininoluşturulduğu,teknolojikgelişmevedeğişimeuyumsağlayabilecekistihdamolanaklarıylaherkese cinsiyet eşitliğinedayalı hakve fırsatların sunulduğuetkinbirişgücüpiyasasıoluşturulacaktır.

Öncelik/TedbirSorumlu / İşbirliğiYapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Bölgesel, yerel ve sektörel işgücü dinamikleri dikkate alınarak, başta kadın ve gençler olmak üzere tüm kesimler için nitelikli istihdam imkânları geliştirilmeye devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.314) Tedbir152.UlusalGençİstihdamıStratejiBelgesihazırlanacakvegençişsizliğiniazaltmayayöneliktedbirleralınacaktır.

İŞKUR(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,GençlikveSporBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SGK,YÖK,KOSGEB,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,MeslekKuruluşları

AralıkSonu

Stratejikapsamında,baştastajveişbaşıeğitimprogramlarıolmaküzeregençlerinişgücüpiyasasındadeneyimkazanmalarınısağlayıcıprogramlaryaygınlaştırılarakbuprogramlarınetkinliğiartırılacaktır.Bukapsamda,üniversiteöğrencilerinin,krediveburslarıkesilmeden,kısmîsüreliçalışmayoluylaistihdamakatılabilmelerinisağlayacakdüzenlemeleryapılacaktır.Üniversitelervemeslekkuruluşlarıileişbirliğiiçindegençleriçinişkurmavegeliştirmemerkezlerikurulacaktır.İlkkezişgücüpiyasasınagirecekilekendiişinikuracakgençlereyönelikteşviklerverilecektir.

Tedbir153.Kadınlarınişgücüneveistihdamakatılımlarıartırılacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,İŞKUR,SGK,KOSGEB,YerelYönetimler,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,MeslekKuruluşları

AralıkSonu

İşgücüpiyasasınagirişlerininkolaylaştırılmasıamacıylakadınlariçinesnekçalışmabiçimleriyaygınlaştırılacaktır.Kadınlaraişkurmaalanındaverilenmeslekibilgi,rehberlikvedanışmanlıkhizmetlerigeliştirilecektir.Kadınlarınçalışmahayatınakatılımınıartırmakamacıylaevdebakım,bakımevivekreşhizmetlerininerişilebilirliğiartırılacaktır.Çalışankadınlarındoğumabağlıizinhaklarıiyileştirilecektir.

İşgücü Piyasasının Etkinleştirilmesi Programı

Tedbir154.İstihdamıteşvikdüzenlemelerininsadeveetkinbiryapıyakavuşturulmasısağlanacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,SGK

AralıkSonu

Çeşitlidüzenlemelerlefarklısüreveoranlardauygulananistihdamteşviklerinin,dahaanlaşılırvebütüncülbirbiçimdeuygulanmasınavebuteşviklerdenyararlanmanınkolaylaştırılmasınaolanaksağlayacakbasit,anlaşılırbirdüzenlemeyapılacaktır.Ayrıca,işletmelerinbualandakifarkındalığıartırılarakteşviklerdenyaygınbirbiçimdefaydalanmalarıiçinbilgilendirmefaaliyetleriyürütülecektir.

Sayfa : 153

Kayıt dışı istihdamla etkin mücadele edilecek, bu kapsamda elde edilen kazanımlar işgücü maliyetlerinin azaltılmasında kullanılacaktır. (Kalkınma Planı p.316)Tedbir155.İşçilerinçalışmakoşullarınıniyileştirilmesivekayıtdışılıklamücadelekapsamındaönleyiciteftişyaklaşımıyaygınlaştırılacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SağlıkBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,SosyalGüvenlikKurumu,KamuİhaleKurumu,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,MeslekKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

İlgilitümsosyaltaraflarıkapsayan,eğitimvebilgilendirmeyeağırlıkveren,çözümodaklı,riskesaslı,işkolu/sektörvealanesaslıteftişleryapılmasısuretiylebaşlatılmışolanprogramlıteftişleryaygınlaştırılacaktır.Yapılanteftişlerdekayıtdışınınvefazlaçalışmasaatlerininönünegeçilmesineağırlıkverilecektir.

Mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetleri başta olmak üzere aktif işgücü politikaları etki analizlerine dayandırılarak yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.317) Tedbir156.Meslekiveteknikeğitimveyükseköğretimmezunlarınınişgücüpiyasasındakidurumununizlenmesineyöneliksistematikvegüncellenebilirbirmodeltasarlanacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,İŞKUR,YÖKKalkınmaAjansları,TOBB,MeslekKuruluşları

AralıkSonu

Eğitimbölümleriveprogramlarınınkalitesinindeğerlendirilmesiveyenidenyapılandırılmasıylaöğrencilerinkariyertercihlerineışıktutulması,eğitimlekazandırılanyeterliliklerinişhayatıylauyumunundeğerlendirilmesi,sistemingüçlüvezayıfyanlarınınbelirlenmesiiçin,veriteminetmekveanalizedayalıpolitikaoluşturmakamacıylaaraştırmalaryapılacakvebirmodeltasarlanacaktır.

Tedbir157.Aktifişgücüprogramlarıizlemevedeğerlendirmesistemioluşturulacaktır.

İŞKUR(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,MYK,KOSGEB,KalkınmaAjansları,YerelYönetimler,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,Üniversiteler,MeslekKuruluşları

AralıkSonu

Aktifişgücüprogramlarınınamaçlarınaulaşıpulaşmadığınıvebuprogramlarayapılanharcamalarınetkinliğidüzenlibirşekildeizlenecek,programtürüveilbazındaizlemeyeimkânverençalışmalartamamlanacaktır.Uygulanacakolanaktifişgücüprogramlarısözkonusuizlemevedeğerlendirmeçalışmalarınınsonuçlarıdikkatealınaraktasarlanacaktır.

Temel ve Mesleki Becerileri Geliştirme Programı

Tedbir158.İşgücüpiyasasındatalepedilentemelbecerilerilegençlerinsahipolduğuyetkinliklerbelirlenerekülkemizdekibeceriaçığıtespitedilecektir.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,TÜİK,YÖK,İŞKUR,MYK,KalkınmaAjansları,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,MeslekKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

İşgücüpiyasasındakibeceridüzeyinintespitineyönelikUluslararasıYetişkinBecerilerininÖlçülmesiProgramı(PIAAC)vebenzeriçalışmalaryapılarakişgücününbeceridüzeyibelirlenecektir.Ayrıcaişverenlerinişgücüpiyasasındantalepettikleribecerilertespitedilipbiröncekiaraştırmalarlakıyaslanarakbeceriaçığıortayakonulacaktır.

Sayfa : 154

Sosyal taraflarla diyalog içerisinde tüm işçiler açısından erişilebilirliğin sağlanacağı, bireysel hesaba dayanan bir kıdem tazminatı sistemi oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.320)

Tedbir159.Kıdemtazminatısistemindeyaşanansorunlarınçözümüamacıylailgilisosyaltaraflarlaistişareiçindegereklimevzuatdüzenlemesiyapılacaktır.


MartSonu

Kıdemtazminatısistemindeyaşanansorunlarınçözümüamacıylamevcutdurumtespitivemevzuatçalışmasıyapılacaktır.BukapsamdagerekÜçlüDanışmaKurulundagereksediğersosyaldiyalogmekanizmalarıçerçevesindemevzuatçalışmasınınsonuçlandırılmasısağlanacaktır.

Alt işverenlik uygulaması işçi haklarını dikkate alacak şekilde gözden geçirilecektir. (Kalkınma Planı p. 321)Tedbir160.Altişverenlikleilgilimevzuatçalışmalarıtamamlanacakvebualandakidenetimleretkinleştirilecektir.


AralıkSonu

Asılişveren-altişverenilişkisindeişverenveişçikesimlerininyaşadığısorunlarınçözümüneyönelikolarakilgilimevzuattadeğişiklikyapılacakvebualandakidenetimleretkinleştirilecektir.

AB normları çerçevesinde özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi uygulamaları yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.322)Tedbir161.Özelistihdambürolarıaracılığıylageçiciişilişkisikurulabilmesiiçingereklimevzuatdeğişikliğiyapılacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,DevletPersonelBaşkanlığı,İŞKUR,MYK,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,ÖzelİstihdamBüroları,MeslekKuruluşları

MartSonu

Özelistihdambürolarıaracılığıylageçiciişilişkisikurulabilmesiiçingereklimevzuatdeğişikliğiyapılacaktır.Sosyaltaraflardangörüşalmasürecinintamamlanmasınıtakibengörüşlerdoğrultusundamevzuatçalışmasınayönverilecektir.

Sayfa : 155

Çalışma hayatında iş sağlığı ve güvenliği kültürü geliştirilecek, denetim ve teşvik uygulamaları ile iş sağlığı ve güvenliği standartlarına uyum artırılacak ve bu alanda yeterli sayı ve nitelikte uzman personel yetiştirilecektir. (Kalkınma Planı p.323)

Tedbir162.İşçisağlığıvegüvenliğikültürününyaygınlaştırılmasınayönelikikincilmevzuatçalışmalarısonuçlandırılacakvebualandakibilinçlendirmefaaliyetleriyaygınlaştırılacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,DevletPersonelBaşkanlığı,KOSGEB,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,MeslekKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

6331sayılıİşSağlığıveGüvenliğiKanunu’nunuygulanmasınayönelikikincilmevzuatçalışmalarıtamamlanacak,toplumdaişçisağlığıvegüvenliğikültürününyaygınlaştırılmasınayönelikbilinçlendirmefaaliyetleriveprojeleryürütülecek,ilgilidenetimçalışmalarıgüçlendirilecektir.

2.2.1.12. Sosyal Güvenlik

a) Mevcut Durum

2014yılıöncesionyıllıkdönemdeortalamaolarakyüzde77düzeyindeolansosyalsigortakapsamındakinüfusoranı,kayıtdışıistihdamlamücadeleçalışmalarınınyoğunlaştırılmasınındaetkisiyle2013yılındayüzde81,5,2014yılındaiseyüzde83,3’eyükselmiştir.Buçerçevede,fiilidenetimlerinyanısırabaştakamukurumlarıarasındaolmaküzereveripaylaşımı,bilgiteknolojilerindenyararlanılmasıvetoplumsalbilincinartırılmasınayönelikfaaliyetleredevamedilmektedir.

2012 yılındabaşlatılanGenel Sağlık Sigortası (GSS)mevcut durum itibarıylanüfusuntamamınayakınınıkapsarhalegelmiştir.11/09/2014tarihliResmiGazetedeyayımlanan6552sayılıKanundoğrultusundagelirtestinehiçbaşvurmamışkişilerealtıayakadargelirtestinebaşvurmahakkıgetirilmiş,böylecebukişileresağlıksigortasıprimlerinitescilbaşlangıçtarihindenitibarengelirtestisonucunagöreödemeimkânısağlanarakmağduriyetleriningiderilmesiamaçlanmıştır.

Sağlık bütçesinde kaynak etkinliğinin sağlanması amacına yönelik çalışmalarartırılmıştır. Özellikle hasta ve işlemin takibinin yapılması, suistimallerin önlenmesi,gereksizvemükerrertetkiklerinönünegeçilmesineyönelikçalışmalarhızkazanmıştır.

Sağlık hizmetleri için yapılan usulsüz ve yersiz ödemelerin azaltılması,hizmetsunumetkinliğininartırılmasıamacıylabaştabiyometrikyöntemlerlekimlikdoğrulaması çalışması olmaküzere,bilgi ve iletişim teknolojilerinin vealtyapısınındaha etkin kullanımına yönelik çalışmalar hız kazanmıştır. Biyometrik KimlikDoğrulamaSistemi2015yılınınMayısayındanitibarentümözelhastanelerdezorunluhalegetirilmiştir.

Sigorta işlemlerinin otomasyonla yapılması kapsamında çeşitlimeslek mensuplarının tescil-terk-emeklilik işlemlerinin elektronik ortamdagerçekleştirilebilmesine yönelik çalışmalar yürütülmekte olup SGK tarafından tamotomasyonageçişkapsamındafaaliyetleredevamedilmektedir.

Sosyalsigortasisteminingelirlerigiderlerinikarşılayamamaktavesistemaçıkvermeyedevametmektedir.Sistemdegerçekleştirilenreformlararağmengeçmişteuygulanan erken emeklilik, yüksek aylık bağlama oranlarından kaynaklananyükümlülüklerindevametmesivesağlıkharcamalarınıngiderekartmasıaçığınbaşlıcanedenlerini oluşturmaktadır. Finansman açığını kapatmak için sisteme bütçedenyapılan transfer tutarının GSYH’ye oranı; sosyal sigorta primlerine devlet katkısı,

Sayfa : 156

eködemeler, faturalı ödemeler, ekkarşılıklar, sosyal sigortaprimleriyle ilgili teşviktutarlarıve2011yılındanitibarenödemegücüolmayanlarınGSSprimlerihariçolmaküzere2013yılındayüzde1,30’dan2014yılındayüzde1,21’edüşmüştür.

Sosyalsigortasistemininfinansalsürdürülebilirliğininönemligöstergelerindenbiri olan aktif/pasif oranı 2013 yılı sonu itibarıyla 1,75 iken 2014 yılında artarak1,78olarakgerçekleşmiştir.2013yılındayüzde36,7olankayıtdışı istihdamoranı2014yılındaazalarakyüzde35’edüşmeklebirlikte,sözkonusuhusussosyalsigortasistemigelirleriniolumsuzyöndeetkilemeyedevametmektedir.İlaveolarakprimlerinkişilerin gerçek kazançları yerine asgari ücret üzerinden yatırılması da sistemgelirlerininolmasıgerekendüzeyinaltındagerçekleşmesinenedenolmaktadır.2014yılındayüzde8olan65yaşüzerinüfusuntoplamnüfusaoranının2023yılındayüzde10,2’yeyükselmesivenüfusungiderekyaşlanmasıbeklenmektedir.65yaşüzerindekinüfusunçalışmaçağındakinüfusaoranıincelendiğindeise2014yılındayüzde11,8olanbuoranın2023yılındayüzde14,9’ayükseleceği tahminedilmektedir.Bununyanı sıra, doğurganlığındüşük seyretmesi vedoğumdabeklenenyaşamsüresiningiderekartmasıgibiçeşitlinedenlerleTürkiye’dekinüfusyapısındaönemlibirdeğişimbeklenmektedir. Bu gelişmelerin sonucunda yaşlı bağımlı nüfus oranındaki artışın,aktif-pasif oranı üzerinde bir baskı ve beraberinde emeklilik sigortası giderleriniyükselticibiretkioluşturmasıbeklenmektedir.Diğertaraftanyaşlanannüfusunyanısırasağlıkteknolojilerindeki ilerlemelerinvehanehalkıgelirlerindekiartışın,sağlıkharcamalarındayükselmeyenedenolmasıvedolayısıylasağlıksigortasıgiderleriniartırmasıbeklenmektedir.

İşgücüne katılım oranının düşüklüğü, istihdam içinde kayıt dışı istihdamınpayınıngöreliyüksekliği,kayıtlıistihdamedilençalışanlarınprimlerininönemliölçüdeasgariücretüzerindenyatırılması,sosyalyardımvesigortasistemlerininverimliliğiniolumsuz etkilemeye devam etmektedir. Son yıllarda kadınların kayıt dışı istihdamoranlarındahernekadargerilemegörülmüşolsada,2014yılıitibarıylasözkonusuoranyüzde48,4olarakgerçekleşmiştir.Dolayısıylaözelliklekadınlarınkayıtlıistihdamınınsağlanmasına yönelik düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda SGK evhizmetlerinde çalışan çocuk bakıcılarının kayıtlı olarak istihdamını teşvik edecekşekildefinansaldesteksağlanmasınıhedefleyenbirpilotprojebaşlatmıştır.

Sayfa : 157

TABLO II: 24- Sosyal Sigorta Programlarının Kapsadığı Nüfus

2012 2013 2014

I. Kamu Çalışanlarının Sigortalı Sayıları 10 342 989 10 846 318 11 147 192

1.AktifSigortalılar1 2662608 2823400 2910148,00

2.AylıkAlanlar(kişi) 1886681 1923921 1958401,00

3.Bağımlılar2 5793700 6098997 6278643,00

4.AktifSigortalı/PasifSigortalı(1)/(2) 1,41 1,47 1,49

5.BağımlılıkOranı(3+2)/(1) 2,88 2,88 2,84II. Hizmet Akdi İle Çalışanların Sigortalı Sayıları 36 708 477 36 850 362 38 565 188

1.AktifSigortalılar3 11974220 12519100 13268419,00

2.KısmiSüreliÇalışanSigortalılar 160783 223521 292474,00

3.TarımdakiAktifSigortalılar 85717 62988 46996,00

4.AylıkAlanlar(kişi) 6026431 6260444 6509713,00

5.Bağımlılar2 18461326 17784309 18447586,00

6.AktifSigortalı/PasifSigortalı(1+2+3)/(4) 2,03 2,05 2,09

7.BağımlılıkOranı(5+4)/(3+2+1) 2,00 1,88 1,83

III. Bağımsız Çalışanların Sigortalı Sayıları 15 184 919 14 411 759 14 610 481

1.AktifSigortalılar4 1910505 1832463 1963165

2.İsteğeBağlıAktifSigortalılar 195557 166333 116204

3.TarımdakiAktifSigortalılar 1056852 928454 864468

4.AylıkAlanlar(kişi) 2469307 2422898 2452887

5.Bağımlılar2 9552698 9061611 9213757

6.AktifSigortalı/PasifSigortalı(1+2+3)/(4) 1,28 1,21 1,20

7.BağımlılıkOranı(5+4)/(3+2+1) 3,80 3,92 3,96

IV. Özel Sandıklar Toplamı 356 040 367 205 377 800

1.AktifSigortalılar 122655 130825 136482

2.AylıkAlanlar 86103 87213 88359

3.Bağımlılar2 147282 149167 152959

4.AktifSigortalı/PasifSigortalı(1)/(2) 1,42 1,50 1,54

5.BağımlılıkOranı(3+2)/(1) 1,90 1,81 1,77

V. Genel Toplam 62 592 426 62 475 644 64 700 661

1.AktifSigortalılar 16669988 17305788 18278214

2.İsteğeBağlıAktifSigortalılar 195557 166333 116204

3.TarımdakiAktifSigortalılar 1142569 991442 911464

4.KısmiSüreliÇalışanSigortalılar 160783 223521 292474

5.AylıkAlanlar 10468522 10694476 11009360

6.Bağımlılar2 33955007 33094084 34092945

7.AktifSigortalı/PasifSigortalı(1+2+3+4)/(5) 1,74 1,75 1,78

8.BağımlılıkOranı(5+6)/(1+2+3+4) 2,45 2,34 2,30

VI. Genel Nüfus Toplamı 75 627 384 76 667 864 77 695 904

VIII. Sigortalı Nüfus Oranı (Yüzde) 82,80 81,49 83,27

Kaynak:SGK(1) Aktif sigortalı sayıları Nisan 2009 tarihinden itibaren kesenekleri Kuruma bildirilen kişi sayıları olarakverilmeyebaşlanmıştır.(2)Bağımlılarınhesaplanmasındayenikatsayılardikkatealınarakverilergeçmişeyönelikolarakrevizeedilmiştir.(3)Zorunlusigortaveyurtdışıtopluluksigortasınıkapsamaktadır.(4)Muhtarlıkvezorunlusigortayıkapsamaktadır.

Sayfa : 158

Sigorta sisteminde finansal sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi amacıyla 5510sayılıKanunlaaylıkbağlamaoranlarıdüşürülmüştür.Bunedenle,bireylerinemeklilikdöneminde de hayat standartlarını koruyabilmeleri için primlerin gerçek ücretlerüzerindenbildirilmesi,çalışmahayatındadahauzunsürelerdekalmanınteşvikedilmesivebireyseltasarruflarınartırılmasıkonularıönemarzetmektedir.

Kişileri gerçek gelirleri üzerinden prim ödemeye teşvik eden, kayıtlı istihdamıönceleyen,sosyalyardımveistihdamarasındakiilişkiyigeliştirenbütünleşikpolitikalaraduyulanihtiyaçöneminikorumaktadır.

Geriödemekapsamındaolmayansağlıkhizmetlerininsağlanmasındatamamlayıcısağlıksigortasımodelleriningeliştirilmesiiledevletkatkısıteşvikigetirilentamamlayıcıemeklilikkapsamındakinüfusunartırılmasınayönelikihtiyaçdevametmektedir.


Sosyal güvenlik sisteminin nüfusun tamamını kapsayan, adil, kaliteli ve maliaçıdansürdürülebilirbiryapıyakavuşturulmasıtemelamaçtır.

Çalışanları sosyal sigorta çatısı altında toplayan, kayıt dışı istihdamlamücadele konusunda etkin denetim-koordinasyon mekanizmasına sahip bir sistemhedeflenmektedir.


Politika / Tedbir

Sorumlu /İşbirliğiYapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Sosyal güvenlikte hak ve prim geliri kayıplarına yol açan kayıt dışılıkla etkin mücadele kapsamında, denetime, koordinasyona, bilişim altyapısına ve bilinçlendirme faaliyetlerine önem verilecektir. (Kalkınma Planı p.328)

Tedbir163.SGKdenetimmekanizmalarıgüçlendirilereksosyalsigortasistemigelirlerindekikayıpvekaçaklarazaltılacaktır.

SGK(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SağlıkBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,İŞKUR

AralıkSonu

Kayıtdışıistihdamıönlemeyeyönelikkurumvekuruluşlarlayapılanveripaylaşımıçalışmalarınınkapsamıgenişletilecektir.Riskodaklıdenetimyaygınlaştırılacak,ücretieksikbildirilenkalifiyemesleklerdekikişilerintespitineyönelikçalışmalaryürütülecektir.

Sosyal güvenlik mevzuatı sade ve anlaşılır bir yapıya kavuşturulacak, kişileri sistemden uzaklaştıran bürokratik formaliteler azaltılacaktır. (Kalkınma Planı p.329)

Tedbir164.Sosyalgüvenlikmevzuatınınsadeleştirilmesineyönelikmevzuatdüzenlemesiçalışmalarıbaşlatılacaktır.

SGK(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

Bireylerinsosyalgüvenliğeilişkinhakveyükümlülüklerinidoğrudanmevzuatabaşvurarakanlayabilmelerinikolaylaştırmakadına,öncelikliolarakbelirlenecekkonulardanbaşlamaküzeremevzuatsadeleştirmesineyönelikçalışmalarbaşlatılacaktır.

Sayfa : 159

Aktif-pasif oranını ve aktüeryal dengeyi iyileştirmek amacıyla emekli aylığı hesaplamalarında kullanılan parametreler, kişilerin çalışma hayatında daha uzun süre kalmasını teşvik edecek şekilde düzenlenecektir. (Kalkınma Planı p.331)

Tedbir165.Emekliaylığıhesaplamalarındakullanılanparametrelerçalışmahayatındauzunsürelerdekalmayıteşvikedecekşekildegüncellenecektir.

SGK(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

Aktüeryaldengeyiiyileştirmekamacıylaaylıkbağlamaoranları,çalışmasüresiuzadıkçadahayüksekemekliaylığıbağlanmasınısağlayacakşekildedüzenlenecektir.

Tıbbi ve ekonomik değerlendirme çalışmalarını dikkate alan bir geri ödeme sistemi oluşturulacak geri ödeme kapsamında olmayan sağlık hizmetlerinin sağlanması için tamamlayıcı sağlık sigortacılığı teşvik edilecektir. (Kalkınma Planı p.332)

Tedbir166.TanıİlişkiliGruplara(TİG)dayalıgeriödemeyöntemininyaygınlaştırılmasıkapsamındapilotçalışmalarabaşlanacaktır.

SGK(S),SağlıkBakanlığı,TÜBİTAK,Üniversiteler

AralıkSonu

SGKbünyesindeTİG’eyönelikgeriödemealtyapısıoluşturulacak,pilotçalışmayapılacakhastanelerdengelecekolanTİGverilerininmevcutödemeyöntemiylekarşılaştırmalıçalışmasıyapılacaktır.

2.2.1.13. Spor

a) Mevcut Durum

Türkiye’delisanslısporcu,sporkulübüveantrenörsayılarındakiartışeğilimi2015yılındadadevametmiştir.2014yılıEylülayında5,5milyonolanlisanslısporcusayısı(SGM,TFF,MEBtoplamı)2015yılıEylülayısonuitibarıyla5,9milyona,12.981olansporkulübüsayısı,13.576’ya,174.803olanantrenörsayısıise192.880’eyükselmiştir.

2015yılındaengellilerinsporakatılımınıartırmakamacıylaözelprojelerhayatageçirilmiştir. Bu kapsamda engelli otobüsleri temin edilmiş; iki bine yakın antrenör,engelli sporcularla çalışabilmek için formasyon eğitiminden geçirilmiş ve engellilereyönelikyazsporokullarına2014yılında5.500kişikatılmışken,2015yılında6.301kişikatılmıştır.

Spor alanında kaydedilen gelişmelere rağmen, fiziki ve beşeri altyapınıngüçlendirilerek ülke genelinde dengeli dağılımının sağlanması, spor eğitimininiyileştirilmesi,spordaetiğingeliştirilmesi,başarılısporcularınyetiştirilmesivesporunbiryaşamtarzıolarakbenimsetilerekgenişkitlelereyaygınlaştırılmasıihtiyacıdevametmektedir.Mahalliidarelerinsporalanındakietkinliklerininartırılması,sporkulüplerivefederasyonlarınınkapasiteleriningüçlendirilmesi,spordakişiddetvedopingolaylarınınönlenmesivesporfinansmanınınçeşitlendirilerekartırılmasıgerekmektedir.

Sporun toplumun her kesimine yaygınlaştırılması açısından spor tesislerininbölgeler ve branşlar bazında dengeli dağılımlarının sağlanması, tesislerin etkinkullanılması için tedbirler alınması ve farklı sporbranşlarının kamuoyuna tanıtılmasıgerekmektedir.

Sayfa : 160

Vatandaşları spor yapmaya teşvik etmek amacıyla geliştirilen projelerin etkideğerlendirmesinin yapılabilmesi için halkın spor yapma alışkanlıklarını ölçen,uluslararasıstandartlarauygunsahaçalışmalarınındüzenliolarakyapılmasınaihtiyaçduyulmaktadır.


Sağlıklıvehareketlibiryaşamıngereğiolaraktoplumdasporyapmakültürününyerleştirilmesi,sporhizmetlerininkalitesiveçeşitliliğiartırılaraksporungenişkitlelereyaygınlaştırılmasıvebaşarılısporcularyetiştirilmesitemelamaçtır.

Toplumuntümkesimlerindesporyapmakültürügeliştirilecek,kamuyaaitsportesislerininetkinkullanılmasınayönelikkalıcıdüzenlemelerhayatageçirilecektir.

Uluslararası düzeyde başarılı sporcular yetiştirebilmek için sporcu seçme veyönlendirme sistemleri geliştirilecek, uygun fiziksel altyapı oluşturulacak ve yeterlidonanımasahipantrenördesteğisağlanacaktır.

Okul öncesi, ilk ve ortaöğretimde verilen spor eğitiminin çeşitlendirilmesi,okullarda uygun spor alanlarının oluşturulması ve antrenör desteğinin artırılmasıhedeflenmektedir.

Spor tesislerinin yapımı ve işletiminde başta kamu-özel işbirliği modeli olmaküzerealternatiffinansmanveişletmemodellerinihayatageçirmeyeyönelikçalışmalaryapılacaktır.


Politika/ TedbirSorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Vatandaşların fiziksel hareketliliğini teşvik edecek programlar geliştirilecek, uygun rekreasyon alanları oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.338)

Tedbir167.Halkınsporaolanilgisiniartıracakprojevekampanyalarhayatageçirilecektir.

GençlikveSporBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,RTÜK,TRT,BasınKuruluşları,Mahalliİdareler,Üniversiteler,SporFederasyonları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Halkınsporailgisiniartıracakprojelerdesteklenecek,sportesislerineerişimimkânlarıiyileştirilecek,kişilerinaktifolaraksporyapmasınıteşvikedecekkampanyalardüzenlenecektir.Medyada,sporyapmayıteşvikedicivefarklısporbranşlarınıtanıtıcıprogramlarayerverilmesisağlanacaktır.

Tedbir168.Halkınsporyapmaalışkanlıklarınıvehareketlilikdüzeyiniölçeceksahaçalışmalarıyapılacaktır.

GençlikveSporBakanlığı(S),TÜİK,Üniversiteler

AralıkSonu

Uluslararasıçalışmalarauygunolacakşekilde,halkınsporyapmavehareketlilikalışkanlığınıölçensahaçalışmasıgeliştirilecekvedüzenliaralıklarlauygulanacaktır.

Sayfa : 161

Tedbir169.Engellivatandaşlarınsportiffaaliyetlerekatılımlarınıteşvikedecekprojelergeliştirilecektir.

GençlikveSporBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,Mahalliİdareler,SporFederasyonları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Engellisporcuların,sportesislerineerişimleriiçinillerdeengelliotobüsleriteminedilecekvetesislerengellivatandaşlarınkullanımınaelverişlihalegetirilecektir.

Erken çocukluk eğitiminden başlamak üzere tüm eğitim kademelerinde spor eğitimi içerik ve uygulama olarak iyileştirilecektir. (Kalkınma Planı p.339)

Tedbir170.İlkveortaöğretimkademelerindeverilensporeğitimiiyileştirilecektir.

MilliEğitimBakanlığı(S),GençlikveSporBakanlığı,SporFederasyonları,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Sporeğitimiokulöncesindenbaşlayarakilkveortaöğretimkademelerindeyaygınlaştıracak,çocuklarınfarklısporbranşlarıylauğraşmasısağlanacaktır.Okullaraantrenördesteğiverilecek,uygunsporalanlarınınoluşturulmasısağlanacaktır.

Tedbir171.Sporalanındaeğitimverenyükseköğretimkurumlarınıneğitimkalitesiartırılacaktır.

YÖK(S),GençlikveSporBakanlığı,Üniversiteler,SporFederasyonları

AralıkSonu

Sporalanındaeğitimverenyüksekokullardanuygunnitelikleritaşıyanlarfakülteyedönüştürülecekveuzaktaneğitimuygulamalarıyaygınlaştırılacaktır.

Kamuya ait tüm spor tesislerinin bütün vatandaşların kullanımına açık olması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.341)

Tedbir172.Kamuyaaittümsportesislerivatandaşlarınkullanımınaaçılacaktır.

GençlikveSporBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı,Üniversiteler,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Farklıkamukurumvekuruluşlarınavemahalliidarelereaitsportesislerininenvanterivekullanımimkânları,halkınrahatçaerişebileceğivekullanabileceğişekildeinternetortamındapaylaşılacaktır.

Başarılı sporcu yetiştirmek amacıyla elit sporcu seçme, yönlendirme ve normlandırma sistemleri geliştirilecek, gerekli fiziki ve beşeri altyapı imkânları oluşturulacak, Olimpik Sporcu Kamp Eğitim Merkezleri kurulacaktır. (Kalkınma Planı p.342)

Tedbir173.Elitsporcuseçme,yönlendirmevenormlandırmasistemlerigeliştirilecektir.

GençlikveSporBakanlığı(S),MilliEğitimBakanlığı,SporFederasyonları,Üniversiteler

AralıkSonu

Sporalanındayeteneklibireylerinerkenyaştatespitedilebilmesivegerekliyönlendirmeninyapılabilmesiamacıylaelitsporcuseçme,yönlendirmevenormlandırmasistemlerigeliştirilecektir.

Tedbir174.Başarılısporcularasağlananimkânlarartırılacaktır.

GençlikveSporBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,YÖK,Üniversiteler,SporFederasyonları

AralıkSonu

Sporcueğitimmerkezlerialtyapıveeğitimciaçısındandesteklenecek,yeterlisayıvekalitedeolimpiyathazırlıkmerkezioluşturulacaktır.Sporeğitmenlerinineğitimibirsistemdâhilindeyenidendüzenlenecektir.

Sayfa : 162

Sporcu sağlığı merkezleri, hizmet kalitesi ve çeşitliliği artırılarak yaygınlaştırılacak, spor hekimi ihtiyacının giderilmesine yönelik tedbirler alınacaktır. (Kalkınma Planı p.343)

Tedbir175.Sporcusağlığımerkezlerininhizmetkapasitesinitelikvenicelikolarakiyileştirilecektir.

GençlikveSporBakanlığı(S),SağlıkBakanlığı,YÖK,Üniversiteler,SporFederasyonları

AralıkSonu

Sporcusağlığımerkezlerikonusundabölgeleritibarıylamevcutdurumveihtiyaçtespitiçalışmasıyapılacak,ihtiyacagöreyenimerkezlerinkurulmasısağlanacaktır.Sporcusağlığımerkezlerihizmetkalitesiveçeşitliliğiaçısındançağıngereklerineuyumluşekildegüçlendirilecektir.

Tedbir176.Sporhekimiihtiyacıtespitedilerekyeterlisayıdauzmanhekiminyetiştirilmesisağlanacaktır.

GençlikveSporBakanlığı(S),SağlıkBakanlığı,YÖK,Üniversiteler

AralıkSonu

Sportifbaşarınıneldeedilmesindekritikönemesahipolansporcusağlığınınsağlanmasınayönelikhizmetlerinniteliğininartırılmasıamacıylasporhekimiyetiştirilmesineağırlıkverilecekvebukapsamdaihtiyaçduyulansporhekimsayısıtespitedilerekbirplanlamadahilindeyetiştirilmesiiçingereklialtyapıçalışmalarıtamamlanacaktır.

Sayfa : 163

2.2.1.14. Nüfus Dinamikleri

a) Mevcut Durum

AdreseDayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre 2014 yılı sonunda77,7 milyon olan ülkemiz nüfusunun, 2015 yılı sonunda 78,2 milyona ulaşmasıbeklenmektedir.Uzunsüredirazalmaeğilimindeolantoplamdoğurganlıkhızı2000’liyıllarınortalarından itibarenyenileme seviyesi civarındadurağanlaşmış,doğurganlıkyanlısıpolitikalarındasonucunda2011yılındansonraisebirartışeğilimigöstermiştir.2011yılında2,04çocuğakadardüşentoplamdoğurganlıkhızı2014yılında2,17’yeyükselereknüfusunkendiniyenilemeseviyesiolan2,10’unüzerineçıkmıştır.Ortalamaevlenmeyaşınınyükselmesivedoğumlarınertelenmesibusürecintemelnedeniolarakgörülmektedir.2008yılıTürkiyeNüfusveSağlıkAraştırmasına(TNSA)göredoğurganlıkhızınınenyüksekolduğuyaşgrubu20-24’ten25-29’ayükselmişve2013yılıTNSA’yagöre isebudurumdahadabelirginleşmiştir.2008yılıTNSA’yagöreortalama idealçocuksayısı2,5 iken,2013yılıTNSAönsonuçlarınagörebusayı2,8’eyükselmiştir.TNSAsonuçlarınagöreeğitimvegelirseviyesininyüksekolduğutoplumkesimlerindedoğurganlıkseviyesidahadüşükseviyelerdegerçekleşmektedir.

Uzun vadede doğurganlık hızındaki düşüşün durağanlaşması, kısa vadedeisebir artış eğiliminin yaşanması vedoğurganlık yanlısı nüfus ve aile politikalarınınuygulamaya geçirilmesiyle Onuncu Kalkınma Planında yer alan toplam doğurganlıkhızındakiyenilemeseviyesininkorunmasıhedefineulaşılmasıbeklenmektedir.

TABLO II: 25- Demografik Göstergeler

2011 2014

Toplamdoğurganlıkhızı(kadınbaşına) 2,04 2,17

Doğuştabeklenenyaşamsüresi(yıl) 76,6 78,0

Erkek 74,4 75,3

Kadın 78,9 80,7

Nüfusartışhızı(Binde) 13,5 13,3

Nüfus(bin) 74 724 77 696

Kaynak:2011ve2014yılıTÜİKNüfusProjeksiyonlarıveADNKSverileridir.

Doğuştabeklenenhayatsüresininuzamasısonucundayaşlınüfusuntoplamnüfusiçerisindekipayıartmaktadır.2014yılısonuitibarıylayaşlınüfus(65+yaş)6.193binkişiolupbunüfusuntoplamnüfusiçindekipayıyüzde8’eulaşmıştır.Doğuştabeklenenyaşamsüresi2013-2014itibarıylaerkeklerde75,3yıl,kadınlarda80,7yılolmaküzereortalama78yılaulaşarakPlanhedefleriniaşmıştır.Yaşlınüfusunartmasıylaçalışmaçağınüfusununbakmaklayükümlüolduğunüfusgelecekteartacakveüretkennüfusunpayıazalacaktır.Projeksiyonlaragöreyaşlınüfusuntoplamnüfusiçindekioranı2023yılındayüzde10,2’ye,2050yılındaiseyüzde20,8’eulaşacağıtahminedilmektedir.Buçerçevededoğurganlıkhızınınkorunmasıveyaşlanannüfusayöneliketkinveuygunzamanlı politikaların geliştirilmesi ihtiyacı devam etmektedir. Bu politikaların veriyedayalıbir şekildegerçekleştirilebilmesi içinulusaldüzeydevekapsayıcı,uluslararasıçalışmalarlabütünleşikbiryaşlılıkaraştırmasıihtiyacıbulunmaktadır.

Kadının eğitim, gelir ve istihdam düzeyinde beklenen artışlar sonucundauzun vadede doğurganlığın azalması beklenmektedir. TÜİK uzun dönem nüfusprojeksiyonlarına göre, tedbir alınmaması halinde, bu hızın 2050 yılına kadar 1,65

Sayfa : 164

çocuk seviyelerine kadar gerileyeceği tahmin edilmektedir. Bu kapsamda aile veiş yaşamının uyumlaştırılması, eğitimin kalitesinin artırılması ve fırsat eşitliğininiyileştirilmesi, okul öncesi eğitim ve bakım ihtiyacının karşılanması, fiziki, sosyal vekültürelanlamdaçocukdostuortamlarınhazırlanmasıkonularındatedbirleralınmasıönemarzetmektedir.Buçerçevede,2015yılındayapılanhukukidüzenlemeleriledahaöncesadecememurlariçinsağlanandoğumyardımımiktarıartırılarak,uygulamanınkapsamı herkesin faydalanabileceği şekilde genişletilmiştir. Özel sektörde çalışanbabalariçin5gündoğumiznigetirilmiştir.Evlenenleredesteksağlamakamacıylabirbirikimaracıolarakçeyizhesabıoluşturulmuşveşartlarınsağlanmasıhalindebiriktirilentutarın yüzde 20’sine kadar devlet katkısı sağlanması imkânı getirilmiştir. Aile ve işyaşamınıuyumlaştırmakamacıylaçalışankadınlarındoğumabağlı izinvehaklarındaönemliiyileştirmeleryapanKanunTasarısıTBMM’yesevkedilmiştir.BuKanunTasarısıiledoğumyapankadınlaraanalıkiznisonrasındabirincidoğumdaikiay,ikincidoğumdadörtay,sonrakidoğumlardaaltıaysüreyleücretliolarakyarımgünçalışmaimkanı,yeniçocuğuolanmemurannevebabalariçinçocuğunilkokulabaşlamayaşınakadarmalivesosyalhaklardandayarımfaydalanmasıkoşuluylayarımgünçalışmahakkı,doğumnedeniylekullanılanaylıksız izinsürelerininkademevederece ilerlemesindedeğerlendirilmesiimkanlarıgetirilmektedir.

TÜİK tarafından nüfus kayıt verileri kullanılarak hazırlanan uzun vadeli nüfusprojeksiyonları ve ülkemiz için ilk defa üretilen hayat tabloları nüfus alanında veriihtiyacını karşılamada önemli katkı sağlamakla birlikte, bu alanda veriye dayalıpolitikalarıngeliştirilmesi,bupolitikalarınizlenmesivedeğerlendirilmesiamacıylanüfuskayıt sisteminin geliştirilmesi ihtiyacı devam etmektedir. Nüfus yapımızda gelecekteyaşanacakdeğişimlerindahaiyianalizedilmesiiçinuzunvadelinüfusprojeksiyonlarınıngüncellenmesiönemligörülmektedir.

Ekonomik gelişmeler, uluslararası kalkınma işbirliği yapısı içindeki değişenrolümüz,yürütülendışaaçılmapolitikaları;ülkemizingöçalanveverenülkekonumunugüçlendirmekte, ülkemize yönelen nüfusun profilini de değiştirmektedir. Ülkemizeyönelik yabancı işgücü göçünde önemli bir artış kaydedilmekte olup 2014 yılındaÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığıtarafından15.845’iuzatmaolmaküzeretoplam52.304 çalışma izni verilmiştir. Çalışma izni alanların yüzde 37,7’si yükseköğretimmezunudur.Diğertaraftan14.678yabancıya,eviçiçocukveyaşlıbakımıiçinçalışmaizniverilmiştir.Mevsimlikvekayıtdışıçalışanlardikkatealındığındaülkemizdekiyabancıçalışan sayısının daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Yurt dışındaki yerleşikvatandaşlarımızınsayısıisediğerülkevatandaşıolanlarlabirlikte6milyonaulaşmıştır.

2014 yılında yürürlüğe giren 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası KorumaKanunuylayabancılarınçalışabilmeleriiçinverilençalışmaizinleriikametizniolarakdakabuledilmektedir.BuKanundakideğişikliğebağlıolarak,yabancıistihdampolitikasınınbelirlenmesi ve çalışma izinlerinin düzenlenmesi gibi hususları kapsayan ilave birmevzuat düzenlemesi ihtiyacı bulunmaktadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyabancıların çalışma izinleri ile ilgili süreçlerde basitleştirmeyi de içeren mevzuatçalışmalarınısonaşamayagetirmiştir.

Türkiye, son dönemlerde uluslararası öğrenciler için önemli bir aday ülkekonumundadır. Bu kapsamda uluslararası öğrencilere sağlanan Türkiye Burslarıiçin2011yılındabaşvurusayısı8bin iken;2015yılında95bineulaşmıştırve4867uluslararası öğrenci üniversitelerimize yerleştirilmiştir. Ülkemizdeki uluslararasıyükseköğretimöğrencisisayısı50biniaşmıştır.

Sayfa : 165

2011yılındaSuriye’debaşlayanvegiderekşiddetiartan içkarışıklıknedeniyleyaklaşık7,7milyonkişieviniterketmiş,3milyonuaşkınSuriyelidekomşuülkeleresığınmak zorunda kalmıştır. Türkiye 2,54milyon Suriyeli sığınmacıya geçici korumastatüsü sağlamış ve kayıt altına almıştır. Ülkemiz, 2016 yılı Ocak ayı itibarıyla, 10ilde kurulan 25 adet barınmamerkezinde 268 bin Suriye vatandaşına ev sahipliğiyapmaktadır.Ancakülkemizinsağlamışolduğu8milyarABDdolarıaşaninsaniyardımarağmenhaleneğitim, istihdam,altyapı, sosyaluyumvebenzerialanlarda ihtiyaçlardevametmektedir.Bukapsamda,GeçiciKorumaYönetmeliğiyayımlanmışolupdiğerikincilmevzuatdüzenlemesiçalışmalarısürdürülmektedir.

AkdenizveEgeDenizindekaçakgöçmenleri taşıyangemilerinbatmasısonucuyaşanan trajik olaylar ve Suriyelilerin Avrupa Birliği ülkelerine ulaşma gayretleri,AvrupaBirliğivegelişmişülkeleridüzensizgöçveSuriyekrizikonularınıgündemlerinealmayazorlamıştır.Bukapsamda,ABKomisyonu,Türkiye’ningöçkrizisürecindesarfettiğiçabayaortakolmaamacıylaTürkiyeileişbirliğiçalışmalarıbaşlatmıştır.Düzensizgöçlemücadelede,Türkiyetümsınırlarında,özellikledeEgeDenizindebüyükgayretgöstermektedir. Geçmiş yıllara kıyasla, denizlerimizdemeydana gelen düzensiz göçolaylarısayısındaartışlarkaydedilmektedir.SahilGüvenlikKomutanlığı istatistiklerinegöre;2014yılındadüzensizgöçolayısayısı574,yakalanandüzensizgöçmensayısı14.961, hayatını kaybeden göçmen sayısı 69 ve yakalanan organizatör sayısı 106iken,2015yılındadüzensizgöçolayısayısı2.430,yakalanandüzensizgöçmensayısı91.611, hayatını kaybeden göçmen sayısı 279 ve yakalanan organizatör sayısı 190olarakgerçekleşmiştir.

Birleşmiş Milletler nezdinde göç politikalarının tartışılması ve göç-kalkınmailişkisiningüçlendirilmesiyönündeçalışmalaryürütmeküzere2006yılındaoluşturulanKüreselGöçveKalkınmaForumuna,ülkemiz18aylıksüreboyuncabaşkanlıketmegöreviniyerinegetirmişve2015yılındaİstanbul’dagerçekleştirilenzirveileyenidönembaşkanlığıBangladeş’edevredilmiştir.

2015 yılında BirleşmişMilletler tarafından kabul edilen sürdürülebilir kalkınmahedefleri ilegöç ilkdefauluslararasıkalkınmagündeminealınmıştır. İnsanonurunayaraşır,düzenlivegüvenligöç;ülkelerinkapsayıcıbüyümesinepozitifkatkısağlayanveeşitsizliklerinazaltılmasındaönemlibirrolesahipolanbirpolitikaaracıolarakkabuledilmiştir.

Göç alanında güvenilir bir veri sisteminin oluşturulması, yurt dışında yaşayanvatandaşlarımızın ekonomik ve sosyal statülerinin güçlendirilmesi ve ülkemizleilişkilerinin geliştirilmesi, göç ve uluslararası koruma alanında hukuki ve kurumsalyapılanma eksikliklerinin tamamlanması, uluslararası korumadan faydalananlar içinsağlık,barınmaveeğitimsorunlarınıngiderilmesiihtiyacıdevametmektedir.


Sahipolduğumuzgençnüfusunyarattığıdemografikfırsatpenceresindenazamiderecedefaydalanılması,toplamdoğurganlıkhızındakidüşüşlerinönlenereküretkenvedinamiknüfusyapısınınkorunması,nüfusunyaşamkalitesininyükseltilmesiveülkemizekonomisinidestekleyeceketkinbirgöçyönetimininoluşturulmasıtemelamaçtır.

Başta AB ülkelerinde olmak üzere yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızınekonomikvesosyalstatüleriningüçlendirilmesi ileülkemizle ilişkileriningeliştirilmesihedeflenmektedir.

Sayfa : 166


Politika/TedbirSorumlu/ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Genç ve dinamik nüfus yapısının korunması ve doğurganlıktaki hızlı düşüşün önüne geçilebilmesi için kadınlara yönelik iş ve aile yaşamını uyumlaştırıcı nitelikte uygulamalar ile çalışanlar için doğuma bağlı izin ve haklar geliştirilecek, kreşler teşvik edilecek, esnek çalışma imkânları sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.351)Tedbir177.Doğumabağlıizinvehaklarıngeliştirilmesiiçinmevzuatdüzenlemeleritamamlanacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SGK

HaziranSonu

Doğumabağlıolarakfaydalanılananalık,babalık,refakatizinleriveücretsizizinler,kadınlarınistihdamınıazaltmayacakşekildeiyileştirilecektir.Doğumsonrasıişedönüşleringarantialtınaalınmasıvedoğumnedeniyleişyerindekadınayapılacakhertürlüayrımcılığınönlenmesiamacıylahukukidüzenlemeleryapılacaktır.

Tedbir178.Ebeveynlereyönelikdoğumlabağlantılıolarakesnekçalışmaimkânlarıgeliştirilmesineyönelikmevzuatçalışmalarıtamamlanacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,DevletPersonelBaşkanlığı

HaziranSonu

Ebeveynleriçindoğumabağlıolarakuzaktan,kısmiveyayarızamanlıçalışmagibialternatifmodellergeliştirilerek,kamuveözelsektörçalışanlarınabuçalışmamodellerindenfaydalanmaimkânısunulacaktır.İşverenlerinözelistihdambürolarıaracılığıylageçicipersonelistihdametmelerineimkânsağlanarakişgücükaybınınönünegeçilecektir.

Tedbir179.Çocukdostusosyalvekültürelbirortamınoluşturulmasınayönelikdestekprogramlarıhazırlanacaktır.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KültürveTurizmBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,RTÜK,YerelYönetimler

AralıkSonu

EvliliklerinveçocuksahipliğininteşvikedilmesiamacıylaTVprogramveyayınlarıteşvikedilecekveözelsektörileSTK’larınilgilifaaliyetleridesteklenecektir.Kamuspotlarıveeğitimmüfredatındayapılacakdüzenlemelerilebualanlardakamuoyufarkındalığıartırılacaktır.Çocukdostueğitimvekültürortamlarıyaygınlaştırılacaktır.

Tedbir180.Çocuklarınkurumsalbakımhizmetlerindenfaydalanabilmeleriniteşvikedecekmekanizmalargeliştirilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,MaliyeBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

Kreşlerinyaygınlaşmasıvebuhizmetinuygunücretlerlesunulabilmesiamacıylaözelsektöreyönelikteşviklergeliştirilecek,erkençocuklukdönemibakımhizmetlerineerişimiartırabilecekalternatifmodellergeliştirilecektir.

Sayfa : 167

Artan yaşlı nüfusun aktif bir hayat sürmesi, sağlıklı ve güvenli yaşam şartlarına erişimi sağlanacak, toplumda kuşaklar arası dayanışma güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.352)Tedbir181.Ulusaldüzeydevekapsayıcıbiryaşlılıkaraştırmasıgerçekleştirilecektir.

AileveSosyalPolitikalarBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,Üniversiteler

AralıkSonu

VeriyedayalıpolitikalarıngeliştirilmesiveuygulanmasıiçinmevcutYaşlanmaUlusalEylemPlanıUygulamaProgramıetkinleştirilecekvekapsayıcı,uluslararasıçalışmalarlabütünleşikbiryaşlılıkaraştırmasıgerçekleştirilecektir.

Nüfusa ilişkin kayıt sistemleri; doğum, ölüm, iç ve dış göçe ilişkin verilerin güncel olarak takip edilmesine imkân verecek şekilde geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.353)Tedbir182.TÜİKrevizyonpolitikasıçerçevesindeuzunvadelinüfusprojeksiyonlarıgüncellenecektir.

TÜİK(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SağlıkBakanlığı,SGK,Üniversiteler

AralıkSonu

Nüfusyapımızdagelecekteyaşanacakdeğişimlerindahaiyianalizedilmesivepolitikageliştirmesüreçlerindeetkinliğinsağlanmasıiçinuzunvadelinüfusprojeksiyonlarıgüncellenecektir.

Ülkenin ekonomik ve sosyal yapısını destekleyecek şekilde seçici bir yaklaşımla nitelikli yabancı işgücü artırılacak ve yabancı kaçak işçi sayısı azaltılacaktır. (Kalkınma Planı p. 354), Nitelikli İnsan Gücü Çekim Merkezi ProgramıTedbir183.Türkiye’ninekonomikvesosyalyapısınıdestekleyecekşekildenitelikliinsangücüneihtiyaçduyulanalanlarbelirlenecek,yurtdışındaçalışannitelikliinsangücününTürkiye’yekatkısısağlanacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı,DışişleriBakanlığı,GöçİdaresiGenelMüdürlüğü,YurtdışıTürklerveAkrabaTopluluklarBaşkanlığı,TÜBİTAK,Üniversiteler

AralıkSonu

Ülkemizdeihtiyaçduyulanalanlardayurtdışındayaşayanvatandaşlarımızınvenitelikliyabancılarınülkemizekatkılarınınartırılmasıiçinönceliklebirenvanterçalışmasıgerçekleştirilecek;gerekliyasaldüzenlemeleryapılacak;organizasyonlardüzenlenecek;üniversite,sanayi,kamuvearaştırmamerkezleriarasındakiişbirliğigeliştirilerekuygunortamvekoşullaroluşturulacakveülkemizinaraştırmaortamınıntemsilciliklerimizaracılığıylatanıtımısağlanacaktır.

Tedbir184.Kayıtdışıyabancıişgücüistihdamınınönlenebilmesiamacıyladenetimfaaliyetleriiletoplumunilgilikesimlerineyönelikbilgilendirmevebilinçlendirmefaaliyetleriartırılacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,MaliyeBakanlığı,GöçİdaresiGenelMüdürlüğü,SGK,YurtdışıTürklerveAkrabaTopluluklarBaşkanlığı

AralıkSonu

Sosyalgüvenliktehakveprimgelirikayıplarınayolaçankayıtdışılıklaetkinmücadelekapsamında,denetime,koordinasyona,bilişimaltyapısınavebilinçlendirmefaaliyetlerineönemverilecektir.Kayıtdışıyabancıistihdamlamücadelekapsamındakamukurumvekuruluşlarındanistihdamailişkinyenibilgiveverilerinalınmasısuretiyleçaprazdenetimfaaliyetlerininkapsamıgenişletilereketkinliğininartırılmasısağlanacaktır.

Sayfa : 168

Tedbir185.NitelikliinsangücüiçinTurkuazKartsistemigeliştirilecektir.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,EkonomiBakanlığı,GöçİdaresiGenelMüdürlüğü,YÖK,MeslekKuruluşları

HaziranSonu

Eğitim,tecrübe,ücret,dilbilgisigibiunsurlardikkatealınarakbirpuanlamasistemiçerçevesindenitelikliinsangücüiçinözelbirçalışmaiznisürecitasarlanacaktır.Buçerçevedebelirlikriterlerisağlayankişileriçindenemesüresisonrasında,genişsüreliikametizniniöngörenTurkuazKartverilecektir.Türkiye’deişkurmapotansiyeliolankişilerinülkemizegetirebilecekleribelirlibirfinansmiktarıdikkatealınarakaynıimkânlardanyararlanmalarısağlanacaktır.

Yurt dışındaki vatandaşlarımızın sorunlarının çözümüne yönelik faaliyetler çeşitlendirilecek ve ülkemizle bağları güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.355)Tedbir186.Yurtdışındakivatandaşlarımızınsorunlarınınçözümüneyönelikfaaliyetlerçeşitlendirilecekveülkemizlebağlarıgüçlendirilecektir.

YurtdışıTürklerveAkrabaTopluluklarBaşkanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,DışişleriBakanlığı,GençlikveSporBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SağlıkBakanlığı,TİKA,YunusEmreEnstitüsü,YÖK

AralıkSonu

Yurtdışındayaşayanvatandaşlarımızın,eğitimveçalışmahayatıbaştaolmaküzerebulunduklarıülkelerdekarşılaştıklarısorunlaradairbualanlardakiyasaldüzenlemelerhakkındarehberlikvedanışmanlıkhizmetisunulacaktır.VatandaşlarımızınTürkçeöğrenimiimkânlarındandahaiyiyararlanmalarınısağlamakiçineğitimmateryallerigeliştirilecektir.YurtdışındakiGençlereYönelikSporEtkinlileriProgramıdüzenlenecektir.

Ülkemize yurt dışından gelen göçmen, uluslararası korumaya muhtaç olanlar, kaçak işçiler ve transit geçiş yapanlara ilişkin etkin bir izleme ve takip sistemi oluşturulacak ve uluslararası koruma statüsü tanınan kişilerin ülkeye uyumu desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.356)Tedbir187.GöçalanındakipolitikavestratejilerGöçPolitikasıKurulutarafındanhazırlanıponaylanaraketkinbirgöçyönetimininoluşturulmasısağlanacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),AvrupaBirliği,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,DışişleriBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,YurtdışıTürklerveAkrabaTopluluklarıBaşkanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

YabancılarveUluslararasıKorumaKanunundayeralanGöçPolitikasıKuruluyıliçerisindeezazbirkeztoplanarak,ülkemizdeyasalolarakikametedenveuluslararasıkorumakapsamındaolanyabancılaradairtümuygulamalarıdeğerlendirecekvegerekliişveişlemlerhakkındapolitikavestratejilerbelirleyecektir.GöçalanındaoluşturulacakstratejikbelgelerveeylemplanlarıKurultarafındanhazırlanacakveonaylanacaktır.

Sayfa : 169

Tedbir188.Düzenlivedüzensizgöçkapsamındaolanlarileuluslararasıkorumayaihtiyaçduyanyabancılariçinetkinişleyenbirgöçizlemevetakipsistemioluşturulacaktır.

GöçİdaresiGenelMüdürlüğü(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,DışişleriBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SağlıkBakanlığı,SahilGüvenlikKomutanlığı,YÖK,İŞKUR,TÜİK

AralıkSonu

Ülkemizdeyasalolarakikametedengöçmenlerveyabancılariçineğitim,sağlık,istihdam,kültürvedileğitimigibikonulardadanışmanlıkhizmetlerisağlanacaktır.GeçicikorumaaltındabulunanSuriyelilerinkayıtaltınaalınmasürecitamamlanarak,belirleneceksürelerdekayıtaltındaolankişilerinbilgilerigüncellenecektir.Buaşamadatespitedilecektemelihtiyaçlarıngiderilmesisağlanacaktır.

Tedbir189.İnsanticaretimağduruolanveyaolduğuyönündekuvvetlişüpheduyulankişilermağdurdestekhizmetlerindenyararlandırılacaktır.

GöçİdaresiGenelMüdürlüğü(S),DışişleriBakanlığı,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

İnsanticaretimağdurlarınınfaydalanabileceğihizmetlereilişkinetkilibirrehberliksistemioluşturulacaktır.AvrupaBirliğidesteğiyleİnsanTicaretiMağdurlarınınKorunmasıProjesiyürütülecektir.Kabulvebarınmamerkezleritamamlanacaktır.Merkezvetaşrateşkilatındakipersonelemültecihukukuvestatübelirlemeseminerleriverilecektir.SığınmaevleriniişletenSTK’larileişbirliğiprotokolleriimzalanacaktır.

2.2.1.15. Kamuda Stratejik Yönetim

a) Mevcut Durum

Kamu idareleri tarafından orta vadeli amaç ve hedeflerin somutlaştırılarakfaaliyetlerin bu amaç ve hedefler doğrultusunda belirlendiği, bütçelendirildiği,uygulandığı ve performansının ölçüldüğü stratejik yönetim döngüsünün temelaraçlarındanbiriolanstratejikplanlar,performansprogramlarıvefaaliyetraporlarınınhazırlanmasındaönemliilerlemelersağlanmıştır.

Stratejik plan hazırlamakla yükümlü merkezi yönetim kapsamındaki kamuidareleri, sosyal güvenlik kurumları, nüfusu 50 bin ve üzerinde olan 243 belediye,51 il özel idaresi ve 14 KİT’te stratejik plan, performans programları hazırlanarakuygulamayakonulmuşvesonuçlarfaaliyetraporlarıylaizlenmiştir.Yenikurulankamuidarelerivedevletüniversitelerinindesözkonusubelgelereyönelikhazırlıkçalışmalarıdevametmektedir.

2015 yılında Kalkınma Bakanlığı tarafından 12’si devlet üniversitelerine, 8’imerkezikamuidarelerineve5’ikamuiktisaditeşebbüslerineaitolmaküzeretoplam25adetstratejikplanüstpolitikadokümanlarınavestratejikplanlamaileilgilimevzuattayeralanusulveesaslarauygunluk;misyon,vizyon,amaçvehedeflerinbirbirleri ilebağlantılarıvekavramsaltutarlılık,diğeridarelerinstratejikplanlarıileuyumvetutarlılıkhususlarıaçısından incelenerekbu idareleredeğerlendirmeraporlarıaracılığıylageribildirimdebulunulmuştur.

Sayfa : 170

Stratejikplanlamakonusundaeldeedilendeneyimlervekamuidareleriarasındakifarklılıklargözönündebulundurularakmerkezikamuidareleri,üniversiteler,belediyelervekamuiktisaditeşebbüsleri içinayrıayrıkılavuzverehbertaslaklarıhazırlanmıştır.KamuidareleriiçinortakhususlarıiçerenMerkeziKamuİdareleriiçinStratejikPlanlamaKılavuzu Taslağı ilgili kamu kurumlarının görüşüne açılmıştır. Ayrıca uygulamadakarşılaşılan sorunları gidermek için stratejik planlamada kullanılacak yöntem vetekniklereilişkinrehbertamamlanmaaşamasındadır.

MerkezikamuidarelerininstratejikplanlamasüreçlerinidahaetkinveetkilihalegetirmeyiamaçlayanStratejikYönetimdeKapasiteGeliştirmeProjesi2015yılıTemmuzayı sonu itibarıyla tamamlanmış olup Proje çerçevesinde seminer ve çalıştaylar ilekamu idarelerineyönelik1.300adam/güneğitimverilmiştir.8adetülke,1adetdekarşılaştırmalıülkeraporuhazırlanmıştır.Ayrıca,stratejikplanlamasürecindeençokihtiyaçduyulanalanlardanbiriolanizlemevedeğerlendirmesistematiğiningeliştirilmesiamacıyla,taslakizlemevedeğerlendirmerehberihazırlanmıştır.Projeninpilotidareleredestekvermebileşenikapsamında;10 idare ilebirlikteçalışılmış;stratejikplanlamasüreçlerineyönelikdestekverehberlikfaaliyetleriyürütülmüştür.

Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, idarelerce belirlenen hedef vegöstergeler ile ilgili olarak faaliyet sonuçlarının ölçülmesini amaçlayan performansdenetimi kapsamında Sayıştay tarafından 2015 yılı itibarıyla 288 adet denetimgerçekleştirilmiştir.

Taşrada stratejik yönetim süreçlerinin iyileştirilmesi çalışması kapsamında,stratejikplanlarıntaşrateşkilatlarıncadahauygulanabilirolmasınayönelikNiğdeilindepilotöncesiçalışmalaryürütülmüştür.


Kamuda stratejik yönetiminuygulamaetkinliğininartırılması, hesapverebilirlikanlayışınınplanlamadanizlemevedeğerlendirmeyekadaryönetimdöngüsününtümaşamalarında hayata geçirilmesi temel amaçtır. Ayrıca kamu idarelerinde stratejikdüşünmeboyutunungüçlendirilerekkaynakkullanımındastratejikplanlarıtemelalanbiryaklaşımınbenimsenmesininsağlanmasıhedeflenmektedir.

Bu çerçevede, kamu idarelerinin hizmetine sunulacak kılavuz ve rehberlervasıtasıylastratejikplanların,riskleridikkatealanbirbiçimdesonuçodaklıhazırlanmasıveeylemplanlarıylauygulanabilirliğiningüçlendirilmesihedeflenmektedir.

Stratejikyönetiminyönetselboyutunungözardıedilmemesiiçin;idarelerdegenelliklemali yönetim uzmanları aracılığıyla uygulanmaya çalışılan sürece stratejik yönetimuzmanlığınındâhiledilmesiylestratejikyönetimkapasitesininartırılmasıhedeflenmektedir.

Sayfa : 171


Politika/ TedbirSorumlu /İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Kamuda stratejik yönetim sürecinin tüm aşamalarının uyum ve bütünlük içerisinde yürütülmesi için yönlendirmeden sorumlu kurumlar arasındaki koordinasyon güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.363)Tedbir190.KamuMaliYönetimiveKontrolKanunugüncellenecektir.

MaliyeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,Sayıştay,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

KamuMaliYönetimiveKontrolKanunu,ABMüktesebatıveuluslararasınormlarileuygulamadagözlemleneneksikliklerçerçevesindegüncellenecektir.

Tedbir191.Kamuhizmetlerininadil,etkili,verimli,süratlivekalitelisunumunusağlayacakşekildemerkezîbirimlerdahadinamikveetkinbiryapıyadönüştürülecek,kurumlararasıyetkimükerrerliklerikaldırılacak,bürokrasiyiazaltacakvekurumsalperformansıartıracakdüzenlemeleryapılacaktır.

Başbakanlık(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşlar

HaziranSonu

Kamuhizmetlerininyararlanıcılaradahaadil,süratli,kaliteli,enyakınyerdenveendüşükmaliyetlesunulabilmesiiçinmerkezîidarebirimleridahadinamikveetkiliçalışanbiryapıyakavuşturulacak;bubirimlerarasındakiyetkimükerrerlikleriönlenecek;yetkidevriyoluylahizmetlerdahaaltkademelerdetamamlanabilirhalegetirilecek;gereksizbürokrasiüretentümsüreçlerayıklanarakenazbürokrasivekırtasiyeilehizmetlerintamamlanabilmesisağlanacaktır.

Tedbir192.Kamudastratejikyönetimsürecinintümaşamalarınınuyumvebütünlükiçerisindeyürütülmesiiçinyönlendirmedensorumlukurumlararasındakikoordinasyonungüçlendirilmesineyönelikmevzuatdüzenlemesiyapılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,Sayıştay

AralıkSonu

Kamudastratejikyönetimsürecindeyönlendirmedensorumlukurumlararasındakikoordinasyonungüçlendirilmesinisağlayacakgörevvesorumluluklarıbelirginleştirmeyeyönelikmevzuatdüzenlemesiyapılacaktır.

Kamu idarelerinde strateji geliştirme birimleri nitelik ve nicelik yönünden güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.375)Tedbir193.Kamuidarelerindestratejikyönetimeilişkinidarivebeşerikapasiteyigeliştirmeyeyönelikeğitimprogramlarıdüzenlenecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,SayıştayBaşkanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

KalkınmaBakanlığıtarafındankamuidarelerindestratejikyönetimeilişkinidarivebeşerikapasiteningeliştirilmesiamacıylastratejikyönetiminfarklıbileşenleriniiçereneğitimprogramlarıdüzenlenecektir.

Sayfa : 172

Stratejik yönetime ilişkin mevzuat, kılavuz ve rehberler uygulama tecrübeleri de dikkate alınarak bütüncül bir anlayışla gözden geçirilecek ve güncellenecektir. (Kalkınma Planı p.376)Tedbir194.Merkezikamuidareleri,üniversiteler,mahalliidarelerveKİT’lerözelindefarklılaştırılankılavuzverehberlertamamlanacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,MaliyeBakanlığı,YÖK

HaziranSonu

KamuİdareleriİçinStratejikPlanlamaKılavuzununMerkezikamuidareleri,üniversiteler,mahalliidarelerveKİT’leregörefarklılaştırılmışiçerikteyenilenmesiçalışmalarıtamamlanarakuygulamayakonulacaktır.

2.2.1.16. Kamuda İnsan Kaynakları

a) Mevcut Durum

Kamu kesiminde etkili bir insan kaynağı geliştirme politikası uygulanması vekamu personel sisteminde şeffaf, anlaşılır ve yeknesak kurallara dayanan meslekiyeterliliği, performansı vehizmetingerekleriniesasalanbirdüzenlemeyegidilmesi,kamudaetkinlikveverimliliğiönemliölçüdeartıracaktır.Buçerçevede,kamuhizmetleriile personel sayı ve yapısının analiz edilmesi,mevcut insan kaynaklarının etkin birşekildekullanılmasıveniteliğininartırılmasıilehizmet-personel-ücretilişkisininsağlıklıbirşekildekurulmasıihtiyacıöneminikorumaktadır.

Kamupersonelininyeterlihizmetiçieğitimetabitutulamaması,işlerinietkinveverimlibirşekildeyürütecekbilgivebeceriyekavuşmalarınıengellemektedir.Sayısıveiçeriğiyetersizolanhizmetiçieğitimprogramları,belirlibir insankaynağıgeliştirmepolitikası çerçevesinde yürütülememektedir. Kamudaverimlilik kültürünügeliştirmekiçinhizmetiçieğitimprogramlarınınyenibiranlayışdoğrultusundaelealınmaihtiyacıbulunmaktadır.BukapsamdaDevletPersonelBaşkanlığıtarafındanKamuYönetimindePersonelVerimliliğiisimlibirprojeyürürlüğekonulmuştur.

Personeldeğerlendirmesisteminingözdengeçirilerek,personelinperformansınınölçülmesinde nesnel ve açık standartların geliştirilmesi önem arz etmektedir. Sicilsisteminikaldırarakyerinepersonelbilgisisteminigetiren6111sayılıKanun,kurumlarapersonelin başarı ve verimliliğini ölçebilmeleri için değerlendirme ölçütleri belirlemeimkânısağlamıştır.DevletPersonelBaşkanlığıbuamaçlakurumlararehberliketmeküzerePerformansDeğerlendirmeKılavuzuhazırlamaktadır.

Görevdeyükselmekonusununmevzuattaaçıkveyeterlibirşekildetanımlanmamışolması,kamupersonelininkurumvekuruluşlararasındadengesizdağılımı,personelveücretdüzeyininhizmetgerekleriileuyumsuzluğukamupersonelsistemindegözeçarpandiğersorunlardır.6111sayılıKanunlakamusektöründeesnekçalışmayaimkântanıyan bazı düzenlemeler yapılmış olup söz konusu düzenlemelerin uygulamayaaktarılmasına yönelik Devlet Personel Başkanlığı tarafından bir model geliştirmesiamacıyla“DevletMemurlarınınÇalışmaYerleriveÇalışmaSaatlerininEsnekleştirilmesi”projesiuygulamayakonulmuştur.

Kamudaistihdamedilenpersonelinsayısı2015yılıKasımayıitibarıyla3.339.086olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu personelin yüzde 85,9’u kadrolu, yüzde 3,2’sisözleşmeliveyüzde10,8’iiseişçivediğerpersoneldenoluşmaktadır.

Kamu personeli kayıt sisteminin tek bir veri tabanında toplanması amacınayönelikaltyapıçalışmalarıDevletPersonelBaşkanlığıncatamamlanmışolupuygulama

Sayfa : 173

verigirişinehenüzaçılmamıştır.Ancakkamudaçalışanlarailişkinkadrobilgileri,yurtdışıeğitimegönderilenlereilişkinbilgiler,engelliistihdamınadairverilergibiprojeyebağlıuygulamalarfarklısistemlerüzerindenkullanımaaçılmıştır.


Kamusektöründe,işealımdanemekliliğekadarbütünsüreçlerdehizmetkalitesivepersonelverimliliğininyükseltilmesitemelamaçtır.

Hizmetiçieğitimuygulamalarınınyaygınlaştırılmasısuretiylekamupersonelininbilgivebeceridüzeyininartırılması,kamuinsankaynaklarısüreçlerindeliyakatintemelalınması,uygunkurumlardanbaşlanarakesnekçalışmabiçimlerininyaygınlaştırılmasıveişlevselbirperformansdeğerlendirmesisteminingeliştirilmesihedeflenmektedir.


Politika/ Tedbir

Sorumlu/ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Kamu sektöründe hizmet kalitesi ve personel verimliliğini yükseltecek bir insan kaynağı yönetim modeli oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.381)Tedbir195.Kamupersonelrejimireformuyapılacaktır.

Başbakanlık(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,DevletPersonelBaşkanlığı

AralıkSonu

Kamuyönetiminindahadinamikveetkinbirhalegetirilmesi,verimliliğin,hesapverebilirliğin,şeffaflığınveetkinliğinartırılmasıamacıylayenibirpersonelrejimioluşturulacaktır.

Kamu sektöründe işe alım ve terfi süreci liyakat, şeffaflık, nesnellik, kurallılık temelinde iyileştirilecek, çalışanların niteliklerine uygun kariyer planlaması yapılacaktır. (Kalkınma Planı p.382)Tedbir196.Kamukurumvekuruluşlarıiçinbirinsankaynaklarıyönetimmodeli,kariyermeslekleriiçindebirkariyerplanlamasımodeligeliştirilecektir.

DevletPersonelBaşkanlığı(S),MaliyeBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MemurSendikaveKonfederasyonları

AralıkSonu

Tümkamukurumvekuruluşlarındapersonelsistemi,işealımdanemekliliksonrasınakadarkisüreçlerikapsayanbirinsankaynaklarıyönetimianlayışıylaelealınmasıamacıylabirmodelgeliştirilecektir.Kariyermesleklerineyöneliketkinbirkariyerplanlamasıoluşturulmasıamacıylabirmodelhazırlanacakveiyiuygulamalaryaygınlaştırılacaktır.

Kamu personelinin verimliliğinin artırılması amacıyla etkin bir performans sistemi oluşturulacak ve hizmet, personel, ücret ilişkisi daha sağlıklı hale getirilecektir. (Kalkınma Planı p.384)Tedbir197.KamudaperformansıdadikkatealanbirdeğerlendirmesistemiteşkiletmekamacıylaPerformansDeğerlendirmeKılavuzuhazırlanacaktır.

DevletPersonelBaşkanlığı(S),BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TODAİE,MemurSendikaveKonfederasyonları

AralıkSonu

Kaldırılansicilsistemininyerineetkinlikveverimlilikanalizinideiçerenyenibirsistemoluşturulacak,verimlilikvebaşarıödüllendirilecek,kamudaperformansıdadikkatealanbirdeğerlendirmesistemiteşkiletmekamacıylaPerformansDeğerlendirmeKılavuzuhazırlanacaktır.

Sayfa : 174

Kamu personel sisteminde uygun iş ve kuruluşlardan başlanarak esnek çalışma modeli geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.385)Tedbir198.Kamupersonelsistemindeesnekçalışmamodeligeliştirilecekveuygungörülenkuruluşlardauygulanacaktır.

DevletPersonelBaşkanlığı(S),Başbakanlık,ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,MemurSendikaveKonfederasyonları

AralıkSonu

KamupersonelininesnekçalışmamodellerineuygunistihdamıileilgiliolarakDevletPersonelBaşkanlığıtarafındanbirprojeuygulamayakonulmuştur.BuçerçevedekonuyailişkinusulveesaslarhazırlanarakBakanlarKurulunasunulacak,uygunişvekuruluşlardaesnekçalışmauygulamalarıbaşlatılacakvediğerkamukuruluşlarındadayaygınlaştırılmasınayönelikplanlamayapılacaktır.

Kamu personelinin sayı, nitelik gibi temel özelliklerini içeren dijital veri tabanı oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.386)Tedbir199.Kamupersonelibilgisistemioluşturulacaktır.

DevletPersonelBaşkanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TODAİE,DiğerKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Kamukurumvekuruluşlarındaetkilibirinsankaynaklarıplanlamasıyapabilmekvekamupersonelineilişkinihtiyaçduyulanizlemeleri,değerlendirmelerivegörevlendirmelerisağlıklıbirşeklideyürütebilmekamacıylaDevletPersonelBaşkanlığıbünyesindeoluşturulmaktaolankamupersonelibilgisistemitamamlanacaktır.

Hizmet içi eğitim uygulaması, akredite edilmiş program ve kuruluşlar aracılığıyla kamu çalışanlarının mesleki ve temel becerilerini artıran, uzaktan eğitim sistemleri de kullanılmak suretiyle kolayca erişilebilen bir yapıya dönüştürülecektir. (Kalkınma Planı p.387)Tedbir200.Kamupersonelineyönelikhizmetiçieğitimlerinetkinlikveerişilebilirlikdüzeyinintespitiamacıylaaraştırmayapılacaktır.

DevletPersonelBaşkanlığı(S),TODAİE

AralıkSonu

Kamuçalışanlarınınverimliliğiniartırmakveinsankaynaklarındaverimlilikkültürüoluşturmakamacıylapersonel,yöneticivehizmetaçısındanverimliliğeetkiedenfaktörlerintespitineilişkinaraştırmayapılacaktır.

2.2.1.17. Kamu Hizmetlerinde e-Devlet Uygulamaları

a) Mevcut Durum

e-Devlet,kamuhizmetsunumundakaliteveetkinliğiartıranönemlibiraraçtır.Bu kapsamda, vatandaşların ve iş dünyasının ihtiyaçları doğrultusunda bir e-devletyapısının oluşturulması ve e-devlet hizmetlerinin kullanımının artırılması için çeşitliçalışmalaryürütülmektedir.

Buyaklaşımçerçevesinde;2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanındae-devlet hizmetlerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik olarak KamuHizmetlerindeKullanıcıOdaklılıkveEtkinlikeksenineyerverilmiş,bualanailişkin2018yılıhedefleritanımlanmıştır.Buhedeflereulaşmakiçinhayatageçirilmesigerekenvee-devlethizmetlerininetkinsunumundakritikönemarzeden,kullanıcıodaklıe-devlethizmetsunumurehberininoluşturulması,kurumsalbilişimstratejilerininhazırlanması,

Sayfa : 175

kamubilişimpersoneli istihdamınındüzenlenmesi, kamudabulutbilişimaltyapısınınoluşturulmasıvekamuverisininkullanılmasıgibieylemlertasarlanmıştır.

Bilim Teknoloji Yüksek Kurulunun (BTYK) 25’inci toplantısında alınan kararlarçerçevesinde;e-devleteyönelikyenibirorganizasyonmodelioluşturulması,e-devletuygulamaları hizmet alımları için firma belgelendirme sistemi kurulması, ulusalveri merkezi oluşturulması ve kamu kurumlarının ihtiyaç duyduğu paket programçözümlerinin toplu alım yöntemiyle tedarik edilmesi konularında çalışmalara devamedilmektedir. Bu kapsamda, e-Devlet Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul veEsaslarHakkındaYönetmelikTaslağıhazırlanmıştır.Ayrıca,2016-2019Ulusale-DevletStratejisiveEylemPlanıTaslağıUlaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığıtarafındanhazırlanarakpaydaşlarıngörüşlerinesunulmuştur.

2015yılındakamukurumlarınınsunmuşolduklarıhizmetlerden;yenişirketkaydıveticaretsiciliişlemlerininelektronikortamdagerçekleştirilmesineimkântanıyanMerkeziSicilKayıtSistemi(MERSİS)Projesindetümticaretsicilmüdürlüklerindekiticaretsicilikayıtlarınınelektronikortamaaktarılmasıçalışmalarıtamamlanarakyaklaşık3milyonişletmenin tamamı sisteme dâhil edilmiş olup işletmeler dışındaki diğer ekonomikbirimlerin sisteme kaydedilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. MekânsalAdresKayıtSistemi(MAKS)Projesi tamamlanmışolup,coğrafiadresverilerinin ilgiliidareleradınaMAKSverimodelineuygunolaraküretilmesiiçinMAKSVeriÜretimiveYaygınlaştırmasıProjesibaşlatılmıştır.T.C.KimlikKartıProjesi’ndekartdağıtımınailişkinhazırlıklar2015yılındadasürdürülmüştür.Kamukurumlarıarasındakiresmiyazışmalarınelektronikortamdayürütülmesiniamaçlayane-YazışmaProjesikapsamındakurumlarınkayıtlı elektronik posta sistemi entegrasyonu çalışmalarına devam edilmiş, hukukialtyapıtamamlanmıştır.Teklifleringönderilmesi,değerlendirilmesivetebligatişlemlerihariç,açıkihaleusulüileyapılanmalalımihaleleriElektronikKamuAlımlarıPlatformu(EKAP)üzerindengerçekleştirilmektedir.

UlusalSiberGüvenlikStratejisive2013-2014EylemPlanınınuygulamasüresininsonaermesisebebiyleUlaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığıkoordinasyonunda2015-2017 dönemini kapsayan yeni bir eylem planı hazırlanması çalışmalarınabaşlanmıştır.

Ülkemizde,2015yılıKasımayı itibarıylakamukurumlarınaait18.616 internetsitesibulunmaktadır.İlköğretimveortaöğretimkurumlarınaaitinternetsitelerininMilliEğitimBakanlığıbünyesindetoplanmasıvekapatılanbelediyelereaitinternetsitelerininyayındankaldırılmasınedeniylekamukurumlarınaaitinternetsitesisayısındabiröncekiyılagöreönemlibirazalmagörülmüştür.

Elektronik kamu hizmetlerinin tek noktadan, çoklu kanallardan ve bütünleşikbir yapıda vatandaşa ulaştırılmasını amaçlayan e-Devlet Kapısına yeni hizmetlerindâhil edilmesinedevamedilmiştir. 2015yılı Ekimayı itibarıyla201kamukurumvekuruluşunun 1.337 hizmeti e-Devlet Kapısına entegre edilmiştir. 2014 yılı Eylül ayısonunda19,1milyonolankayıtlıkullanıcısayısı2015yılıKasımayıitibarıyla25milyonaulaşmıştır. 15-18 yaş arası öğrencilere e-devlet şifresi dağıtılması, Emniyet GenelMüdürlüğü’nünaraçplakasınayazılancezasorgulamaveSosyalGüvenlikKurumununşahısödemelerisorgulamaişlemlerinine-DevletKapısındansunulmayabaşlanmasıbuartıştaroloynamıştır.Öteyandan,e-DevletKapısındaişitmeengellilereyönelikçağrımerkezihizmeti2015yılıiçerisindefaaliyetegeçmiştir.

TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırmasına (2015) göre, 16-74yaşarasıtoplamnüfusunyüzde28,4’ünün,internetkullananbireyleriniseyüzde

Sayfa : 176

53,2’sinin e-devlet hizmetlerini kullandığı görülmektedir. TÜİK Girişimlerde BilişimTeknolojileri Kullanım Araştırmasına (2014) göre, 2013 yılında 10 ve üzeri çalışanıbulunantümgirişimlerinyüzde81,4’ü,internetkullanangirişimleriniseyüzde88,1’ie-devlet hizmetlerini kullanmaktadır. e-Devlet hizmetlerinin girişimler tarafındankullanımındakaydadeğerbir artış gözlenirkenbireylerde isedüşüşgerçekleşmiştir.Girişimlerde e-devlet hizmetleri kullanımının bireylere nazaran daha yaygın olduğugörülmektedir. TÜİK tarafından yapılanYaşamMemnuniyeti Araştırması sonuçlarınagöreelektronikortamdasunulankamuhizmetlerindenmemnuniyetoranı2014yılındayüzde95,7olarakgerçekleşmiştir.

2015 Yılı Yatırım Programında kamu kurumlarının 266 adet bilgi ve iletişimteknolojileri(BİT)yatırımprojesi içinyaklaşık3,7milyarTLödenekayrılmıştır.2015yılıBİTyatırımödeneklerindenen fazlapayıyüzde43,84’leeğitimsektörüalmıştır.Önemlie-devletprojeleriyürütenİçişleriBakanlığı,AdaletBakanlığıveEmniyetGenelMüdürlüğügibi kurumların projelerinin yer aldığı diğer kamuhizmetleri sektörü iseyaklaşık yüzde 39’luk bir payla eğitim sektörünü takip etmektedir. FATİH Projesi’niyürütenMilliEğitimBakanlığı2015yılındaenfazlaBİTyatırımödeneğitahsisedilenkamu kurumudur. Sırasıyla İçişleri Bakanlığı, SosyalGüvenlik Kurumu, üniversiteler,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığıileAdaletBakanlığıyüksekmiktardaBİTyatırımıyapandiğerkurumlarolaraköneçıkmaktadır.

TABLO II: 26- Kamu BİT Yatırım Ödenekleri Sektörel Dağılımı(2015YılıFiyatlarıyla)

Sektör2013 2014 2015

Milyon TL Yüzde Milyon TL Yüzde Milyon TL YüzdeEğitim 1809,5 44,9 1704,7 43,6 1625,7 43,8DiğerKamuHizmetleri 1573,5 39,1 1442,7 36,9 1444,1 38,9Ulaştırma-Haberleşme 243,3 6,0 260,4 6,6 237,6 6,4Tarım 152,0 3,8 215,5 5,5 157,6 4,2İmalat 73,7 1,8 53,1 1,4 25,8 0,7Enerji 67,4 1,7 70,0 1,8 76,7 2,1Sağlık 59,4 1,5 97,0 2,5 79,9 2,2Madencilik 50,8 1,2 60,6 1,6 56,4 1,6Turizm 0 0 1,6 0,1 4,0 0,1Toplam 4 029,6 100 3 905,6 100 3 707,8 100


e-Devlet hizmet ve uygulamalarının yaygınlaşmasıyla bilgi sistemlerininidamesine yönelik harcamalar artmıştır. Kamuda sanallaştırma uygulamaları sıklıklagörülmekteyken,mobiluygulamalar,bilgigüvenliğivebulutbilişimeyönelikprojelerinsayısında artış gözlenmektedir. Bulut bilişim projelerinde tüm kurumların uymasıgereken usul, esas ve standartların belirlenmesi ve kamu bulut bilişim altyapısınınoluşturulmasıönceliklibirihtiyaçolarakortayaçıkmıştır.

Kamu kurumları çeşitli muafiyetler sebebiyle TÜRKSAT, TÜBİTAK veüniversitelerden hizmet alımına yönelmiştir. Kamu kurumlarının ihalemevzuatındanmuafolarakhizmetalımıgerçekleştirmeleri,kurumsalihtiyaçlarıntanımlanmasındaveprojeyönetimindeetkinliğinazalmasınayolaçabilmektedir.

Sayfa : 177


Yürütülene-devlet çalışmalarında,dezavantajlı kesimlerdedâhil, kullanıcılarınelektronik ortamda sunulacak kamu hizmetlerine farklı platformlardan, güvenilirşekilde ve tek noktadan erişebilecekleri, vatandaş ve iş dünyasının ihtiyaçlarınaodaklanmış, birlikte işler ve bütünleşik hizmetlerin kişisel bilgimahremiyeti ve bilgigüvenliğisağlanaraksunulacağı,katılımcı,şeffafvehesapverebilirbirdevletyapısınınoluşturulmasıtemelamaçtır.

Bukapsamda,e-devleteilişkinusulveesaslarileeylemplanı,bilgitoplumupolitikave stratejileri çerçevesinde belirlenecek ve uygulanacaktır. e-Devlet çalışmalarınınkurumlarüstüvekurumlararasıdüzeydeetkinkoordinasyoniçerisindeyürütülmesinisağlamaküzere,25’inciBTYKtoplantısındaalınan2013/102numaralıkararuyarınca,e-devletorganizasyonyapısıoluşturulacaktır.

e-Devletprojeveuygulamalarıbütünselbiryaklaşımlaelealınacak,kamuBİTyatırımprojelerikurumlararasıkoordinasyonvebilgipaylaşımınıesasalanbiranlayışla;sanallaştırma,bulutbilişim,yeşilbilişimvemobiluygulamaeğilimleridikkatealınarakyürütülecektir.

e-Devletprojeveuygulamalarındahizmetverimliliğininartırılmasıesasolacak,ortakaltyapıvehizmetler iletemelbilgisistemlerindenhenüztamamlanamayanlaraöncelik verilecek, mükerrerliklerin giderilmesi ve birlikte çalışabilirliğin sağlanmasıyönündeçalışmalaradevamedilecektir.

Kamuhizmetlerininelektronikortamda sunumundavatandaşve işdünyasınınihtiyaçlarıtemelalınacak,kamuişsüreçleribuanlayışçerçevesindebasitleştirilecekveiyileştirilecektir.e-Devlethizmetsunumundakullanıcıtalepveihtiyaçlarınınbelirlenmesivekarşılanmasındamobiluygulamalaravee-katılımaönemverilecektir.

Kamukaynağıkullanılaraküretilenkamubilgisininticariveyaticariamaçdışındakatma değer sağlayacak şekilde tekrar kullanılabilmesine yönelik usul ve esaslarbelirlenecek,gerekliteknikveidarialtyapıoluşturulacaktır.

Kamu kurumlarının e-devlet projesi hazırlama ve yönetme kapasitelerigeliştirilecek,bilgiişlembirimlerindekiinsankaynağıgüçlendirilecektir.

Sayfa : 178


Politika/TedbirSorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


e-Devlet çalışmaları etkin kamu yönetimi bakış açısıyla yürütülecek, kurumlar üstü ve kurumlar arası düzeyde güçlü bir yönetim ve koordinasyon yapısına kavuşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.402)Tedbir201.e-Devlethizmetlerininyürütülmesineilişkinusulveesaslarbelirlenecektir.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),Başbakanlık,KalkınmaBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanıçerçevesinde,e-devlethizmetlerininkapsamıveyürütülmesineilişkinusulveesaslarbelirlenecektir.

Tedbir202.e-DevletStratejisiveEylemPlanıoluşturulacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),Başbakanlık,KalkınmaBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

HaziranSonu

e-DevletStratejisiveEylemPlanıTaslağı,paydaşlarıngörüşlerialındıktansonranihaişekliverilerekyürürlüğekonulacaktır.

Tedbir203.DijitalTürkiyeProjesiyolharitasıoluşturulacakvebudoğrultudauygulamabaşlatılacaktır.

Başbakanlık(S),KalkınmaBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

DijitalTürkiyeProjesikapsamındavatandaşlarımızınkamukurumvekuruluşlarınagitmedenişveişlemlerininsanalortamdasonuçlandırılmasınısağlayacakbiraltyapınınyolharitasıoluşturulmasısağlanacakveuygulamayageçilecektir.

e-Devlet hizmet sunumunda ihtiyaç duyulan temel bilgi sistemleri tamamlanacaktır. Ortak altyapıların kurulmasına ve ortak standartların belirlenmesine devam edilecek; mahalli idareler de dâhil olmak üzere, kamuda ortak uygulamalar yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.403)Tedbir204.e-DevletKapısıüzerindensunulanhizmetlerçoğaltılacak,kullanımınartmasıiçingereklitedbirleralınacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TÜRKSAT,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Mahalliidarelertarafındansunulanhizmetlerdedâhil,kamuhizmetlerinine-DevletKapısı’naentegrasyonunadevamedilecek,e-DevletKapısıüzerindensunulanhizmetlerinkullanımınınartırılmasıiçintanıtımvebilgilendirmefaaliyetlerineağırlıkverilecektir.

Tedbir205.T.C.KimlikKartıProjesi’ninyaygınlaştırılmasıçalışmalarınadevamedilecektir.

İçişleriBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TÜBİTAK,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Kamuhizmetlerineerişimdekimlikdoğrulamaamacıylakullanılacak,temelkimlikbilgilerinivebiyometrikunsurlarıdaiçerenelektronikkimlikkartınınyaygınlaştırılmasıçalışmalarınadevamedilecektir.

Sayfa : 179

Tedbir206.MekânsalAdresKayıtSistemiVeriÜretimiveYaygınlaştırmasıProjesikapsamındaçalışmalaradevamedilecektir.

İçişleriBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Tamamlananpilotprojesonuçlarınagöre2016yılıiçerisindeMAKSverimodelineuygunolarakcoğrafiadresverisiüretiminedevamedilecektir.

Tedbir207.AçıkihaleusulüileyapılanmalalımihalelerinintümaşamalarıEKAPüzerindengerçekleştirilecektir.

KamuİhaleKurumu(S),GümrükveTicaretBakanlığı,SağlıkBakanlığı,TSE,EnerjiPiyasasıDüzenlemeKurumu

AralıkSonu

Açıkihaleusulüyleyapılanmalalımihalelerinin,teklifleringönderilmesivedeğerlendirilmesidedâhiltümaşamalarıelektronikortamaaktarılarakbuişlemlerinEKAPüzerindengerçekleştirilmesisağlanacaktır.MalalımihalelerindebirtakımbelgeleridüzenleyenTSE,EPDK,GümrükveTicaretBakanlığıgibikuruluşlarlaveripaylaşımısağlanacaktır.

Tedbir208.DoğrudanteminusulüileyapılanalımlarEKAPüzerindengerçekleştirilecektir.

KamuİhaleKurumu(S),MaliyeBakanlığı

AralıkSonu

DoğrudanteminyönteminintümaşamalarınınelektronikortamdageçekleştirilmesiiçinEKAP’tagerekliyazılımvetasarımgeliştirmelerihayatageçirilecek,ihtiyaçduyulanmevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

Tedbir209.KamuEntegreVeriMerkezininkurulmasınailişkinfizibiliteçalışmasıtamamlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),TSE,TÜBİTAK,TÜRKSAT

AralıkSonu

KamubulutbilişimaltyapısınınhayatageçirilmesindeöncüadımolarakKamuEntegreVeriMerkezininkurulmasınailişkinfizibiliteçalışmasıtamamlanacaktır.

e-Devlet hizmet sunumunda kullanıcı talep ve ihtiyaçlarının belirlenmesi ve karşılanmasında mobil uygulamalara ve e-katılıma önem verilecektir. (Kalkınma Planı p.406)Tedbir210.Kamukurumlarınınsosyalmedyakullanımınıdüzenleyenrehberhazırlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),Başbakanlık,KalkınmaBakanlığı,BasınYayınveEnformasyonGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

Kamuhizmetlerininsunumundasosyalmedyaimkânlarınındahaetkinkullanılabilmesivekamukurumlarınınsosyalmedyakullanımınınteşvikedilmesiamacıylakamukurumlarınayönelikbirrehberhazırlanacaktır.

Tedbir211.BaşbakanlıkBİMERyenidenyapılandırılacaktır.

Başbakanlık(S),TümKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

BaşbakanlıkBİMER,katılımcıyönetimmekanizmasınınbirunsuruolacakşekildeyenidenyapılandırılacaktır.

Sayfa : 180

2.2.2. YENİLİKÇİ ÜRETİM, İSTİKRARLI YÜKSEK BÜYÜME

2.2.2.1. Büyüme ve İstihdam

a) Amaç

Büyümenin istikrarlı bir şekilde devam ettirilmesi amacıyla, özel kesimyatırımlarınınekonomikbüyümeyedaha fazlakatkı yapması vemevcut kaynaklarınüretkenalanlarayönlendirilmesisağlanacaktır.Ayrıca,tüketimartışınınharcanabilirgelirartışınıngerisindekalmaksuretiyleyurt içi tasarruflarınartırılmasınadestekvermesiiçinmakroihtiyatitedbirleredevamedilecektir.Özelliklesanayisektöründeüretimdeverimliliğiartırmayayönelikpolitikalaryoluylatoplamfaktörverimliliğininbüyümeyekatkısıartırılacakveüretimfaktörleriaçısındandahadengelibirbüyümeyapısınageçişsağlanacaktır.İstikrarlıbüyümeiçinpara,finansalsektör,maliyevegelirlerpolitikalarıbirbiriyleuyumluşekildeyürütülmeyedevamedilecektir.

Sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme anlayışı çerçevesinde işgücününniteliğininarttırılması ve çalışma hayatına ilişkin kuralların etkin bir şekilde uygulanmasıyla,rekabetçibirişgücüpiyasasınınoluşturulmasınayönelikpolitikalarizlenecektir.Ayrıcaetkinvebütüncülbiristihdampolitikasıizlenerek;kadın,gençveengellilerbaştaolmaküzere,işgücünekatılmaveistihdamoranlarıartırılmayadevamedilecektir.

Teşvik mekanizması yaygınlaştırılacak, firmaların üretim süreçlerinde teknolojikullanım düzeylerinin artırılması desteklenecektir. Ayrıca, iş yapma kolaylığını artırmakamacıyla bürokratik süreçlerin hızlı ve etkili işlemesi sağlanacak, yatırımcıların maruzkaldığıdoğrudanvedolaylımaliyetleridüşürecekdüzenlemeleruygulamayageçirilecektir.

İşletmeleriniyiörneklerlebuluşturulmasıyoluyladeneyimaktarımınınsağlanmasıveişletmelerarasıetkileşimdüzeyininyükseltilmesineyönelikpolitikalaruygulanaraküretimdeverimliliğinartırılmasısağlanacaktır.

2.2.2.2. Yurt İçi Tasarruflar

a) Amaç

Türkiyeekonomisininyüksekoranlı ve sürdürülebilirbiçimdebüyümesiüretimfaktörlerinin verimli bir şekilde kullanılmasına, beşeri ve fiziki sermaye birikimininhızlandırılmasına ve teknolojik gelişmenin ivmelendirilmesine bağlıdır. Büyümeninfinansmanının sürdürülebilir kaynaklardan sağlanması ve kaynakların üretim veverimlilikpotansiyeliyüksekalanlarayönlendirilmesi,sürdürülebilirvekalıcıbüyümebakımındanelzemdir.Buçerçevede,hemmakroekonomikkırılganlıklarıazaltıcıetkisihemdehızlıbüyümeiçinyüksekdüzeydeveistikrarlıbiçimdesürdürülmesigerekenyatırımlarınfinansmanınıkolaylaştırmasınedeniyleyurtiçitasarruflarınartırılmasıönemarzetmektedir.

Ekonomide yüksek ve istikrarlı bir büyümeortamının sağlanması amacıyla engüvenilirvekalıcıfinansmankaynağıolanyurtiçitasarruflarınartırılması,artanyurtiçitasarruflarınüretkenyatırımlarayönlendirilmesiveisrafınazaltılmasıamaçlanmaktadır.Buamaçdoğrultusundayapılançalışmalarınbütünü,OnuncuKalkınmaPlanındaelealınanÖncelikliDönüşümProgramlarındanbirisiolanYurtiçiTasarruflarınArtırılmasıveİsrafınÖnlenmesiProgramıçerçevesindedekoordineedilmektedir.

Sayfa : 181

b) Politika ve Tedbirler

Politika / TedbirSorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Yurt İçi Tasarrufların Artırılması ve İsrafın Önlenmesi Programı

Tedbir212.FinansalOkuryazarlığaİlişkinUlusalStratejiveEylemPlanı,belirlenentakvimçerçevesindeuygulamayageçirilecektir.

SPK(S),HazineMüsteşarlığı,TCMB,BDDK,TMSF,TÜİK,TOBB,MilliEğitimBakanlığı,Borsaİstanbul,TürkiyeBankalarBirliği,TürkiyeSermayePiyasalarıBirliği,TSB,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği,MerkeziKayıtKuruluşu,SPL,SigortacılıkEğitimMerkezi,TürkiyeKurumsalYönetimDerneği

AralıkSonu

Finansaleğitimprogramlarınınetkinliğinindeğerlendirilmesindekullanılacakyöntemlerintespitedilmesi,heryıl“FinansalEğitimZirvesi”düzenlenmesiveçeşitlikesimlereyönelikfinansaleğitimprogramlarıyürütülmesisağlanacaktır.

Tedbir213.Konuthesabıuygulamasıbaşlatılacaktır.

HazineMüsteşarlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,BDDK,TCMB,TapuveKadastroGenelMüdürlüğü,TürkiyeBankalarBirliği,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği

MartSonu

KonutsahibiolmayanTürkvatandaşlarınınkonutedinmesivekonutharcamalarınınöncedentasurrufedilerekkarşılanmasıamacıylavatandaşlarınyurtiçindeilkvetekkonutsatınalımlarınadevletkatkısısağlanmaküzereyasalaltyapıtamamlanacaktır.

Tedbir214.4703sayılı“ÜrünlereİlişkinTeknikMevzuatınHazırlanmasıveUygulanmasınaDairKanun”unyerinegeçecek“ÜrünGüvenliğiveTeknikDüzenlemelerKanunu”çıkarılacaktır.

EkonomiBakanlığı-ÜrünGüvenliğiveDenetimiGenelMüdürlüğü(S),İlgilikamukuruluşları

HaziranSonu

BaşbakanlığasevkedilmişolantaslakileilgiliolarakBaşbakanlığıngöstereceğiistikametteişbirliğiyapılacaktır.

Tedbir215.Hayatsigortalarınailişkinvergiseldüzenlemelergözdengeçirilecektir.

MaliyeBakanlığı(S),HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

Hayatsigortalarınailişkinvergimevzuatındayeralandüzenlemelertasarruflarınartırılmasıkapsamındagözdengeçirilerekgereklidüzenlemeleryapılacaktır.

Sayfa : 182

Tedbir216.Bireyselemekliliksisteminde“otomatikkatılımsistemi”pilotçalışmasonuçlarıesasalınarakyaygınlaştırılacaktır.

HazineMüsteşarlığı(S),TürkiyeSigortaBirliği

HaziranSonu

Bireyselemeklilikteotomatikkatılımsistemineyöneliktamamlananpilotçalışmaçerçevesindesistemingeneleyaygınlaştırılmasıamaçlanacaktır.

Tedbir217.Uluslararasıyükümlülüklergözetilerek,lüksve/veyaithalatyoğunluğuyüksektüketimmallarıtespitedilerekcaydırıcıvergilendirmeyapılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı

AralıkSonu

ÖTV’yetabilistelergözdengeçirilerek,kapsamdışındabulunanlüksve/veyaithalatyoğunluğuyüksektüketimmallarıkapsamaalınacaktır.

Tedbir218.Vergisistemi,tasarruflarıözendirmederecesibakımındananalizedilecek,vergisistemindetasarruflarıözendirmeyeyönelikmevzuatçalışmalarıyapılacakvekanuntasarısıhazırlanacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığıEkonomiBakanlığı

AralıkSonu

Yapılanincelemelerneticesindeortayaçıkanönerilerçerçevesinde,vergimevzuatındatasarruflarıartırmayayönelikdeğişiklikönerilerihazırlanacaktır.

Tedbir219.Gayrimenkullerineldençıkarılmasındadeğerartışkazançlarınınvergilendirilmesineyönelikuygulamagözdengeçirilecektir.


AralıkSonu

Gayrimenkullerineldençıkarılmasıylaoluşandeğerartışkazançlarınınvergilendirilmesinde,gayrimenkullerineldetutulmasüresinigözeten,dahaetkinbirvergilendirmemekanizmasıoluşturulacaktır.

Tedbir220.Taşınmazalımlarınınfinansmanındakullandırılankredilereilişkinvergiistisnalarısosyalveekonomikamaçlardikkatealınarakgözdengeçirilecektir.


AralıkSonu

Taşınmazyatırımlarındakiartışınkontroledilebilmesiamacıylagayrimenkulkredilerineyönelikmevcutvergiavantajlarıkonutsahipliğisayısıvekredimiktarıgibikriterleregöreyenidengözdengeçirilecektir.

2.2.2.3. Ödemeler Dengesi

a) Amaç

Yerligirdiyeyönelikfarkındalığınvekapasiteninartırılarakithalataolanbağımlılığınazaltılmasıveyüksekkatmadeğerliveteknolojiyoğunürünlerinihracatınınartırılması;böylelikledışticaretaçığınınazaltılarakfinansmanınınmümkünolduğuncadoğrudanyatırımlarlakarşılanmasıesastır.

Sayfa : 183

Öncelikli Dönüşüm Programlarından İthalata Olana Bağımlılığın AzaltılmasıProgramıbaştaolmaküzerediğerdestekleyici reformpolitikalarıaracılığıyla ithalataolanbağımlılığınkalıcıolarakazaltılması;ileriteknolojikullanımınıveverimliliğihedefalanüretimyapısınageçilmesiylebirlikteihracatınteknolojiyoğunluğununarttırılmasıve hizmetler sektöründe küresel ihracattan daha fazla pay alınmasını sağlayacakaltyapınıngüçlendirilmesidışticaretpolitikasınınanaunsurlarıolacaktır.


Politika/TedbirSorumlu /İşbirliğiYapılacak Kuruluşlar Süre


İhracatçıların yeni pazarlara erişmesine yönelik mevcut imkânlar iyileştirilecektir. (Kalkınma Planı p. 478)

Tedbir221.Yenipazarlaraerişimiçindüzenlenensektörelticaretheyetisayısıveçeşidiilekatılımsağlananyurtdışıfuarsayısıartırılacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),TürkiyeİhracatçılarMeclisi(TİM),İhracatçıBirlikleriGenelSekreterlikleri

AralıkSonu

2016yılındatoplambireyselfuarsayısının3.450,yurtdışıfuarorganizasyonusayısınınise300olmasıbeklenmektedir.Ayrıca2015yılındaalımheyetisayısının140olmasıbeklenmektedir.

Tedbir222.Hizmetsektörlerindeihracatınartırılmasıveçeşitlendirilmesineyönelikolarakstratejiçalışmalarıtamamlanacaktır.

EkonomiBakanlığı(S) AralıkSonu

SektörbazlıhizmetihracatıstratejilerininoluşturulmasınıtakibenHizmetİhracatıStratejisitamamlanacaktır.

Tüketime yönelik ihraç ürünlerinde özgün tasarım faaliyetleri özendirilecek, nitelikli tasarımcı yetiştirilmesi sağlanacak, patent tescili ve uluslararası marka oluşturulması desteklenecek, tanıtım ve pazarlama konusundaki destekler ihracatçıların ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p. 480)Tedbir223.Markalıürünvehizmetlerinyatırım,üretimveihracatiçindekipayınınartırılmasısağlanacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşlarıileÖzelSektörTemsilcileri

AralıkSonu

Turqualitykapsamındadesteklenenmarkasayısı130’açıkarılacaktır.Ayrıca,MarkaDestekProgramıkapsamında70markadesteklenecektir.

Türkiye’nin geleneksel ihracat pazarlarındaki payını düşürmeden, AB-dışı ülkelere olan mal ve hizmet ihracatını artırmak için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. (Kalkınma Planı p. 481)Tedbir224.Ticaretinkolaylaştırılmasınailişkinuluslararasıyükümlülüklertamamlanacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,AvrupaBirliğiBakanlığıvediğerilgilikamukurumvekuruluşları

MartSonu

DünyaTicaretÖrgütütarafındanuygulananTicaretinKolaylaştırılmasıAnlaşması,ülkemizihracatçılarınınüçüncüülkepazarlarındaolağandışımaliyetlerlekarşılaşmamasıadınaonaylanacakvedışticareteilişkinteknikaltyapıgüçlendirilecektir.

Sayfa : 184

Tedbir225.SerbestTicaretAnlaşmaları(STA)imzalananülkesayısıartırılacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,DışişleriBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,TİKAvediğerilgilikamukurumvekuruluşları

AralıkSonu

SingapurilemüzakereleritamamlananSTA’nınyürürlüğegirmesibeklenmektedir.AyrıcaJaponya,Meksika,Peru,EkvatorveKatarilesürdürülenmüzakerelerdeönemliilerlemesağlanmasınayönelikçalışmalarsürdürülecektir.Bunailaveten,ABDveKanadaiçinbaşlatılançalışmalarınhızlandırılmasına;Tayland,Hindistan,Endonezya,VietnamveOrtaAmerikaÜlkeleriileiseSTAmüzakerelerininbaşlatılmasınayönelikgirişimlerimizdevamettirilecektir.

Tedbir226.Uluslararasıdüzeydegeçerliliğiolanhelalgıdastandartlarıhakkındaihracatçılarbilgilendirilecektir.

EkonomiBakanlığı(S),Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,DiyanetİşleriBaşkanlığı,TSEvediğerilgilikamukurumvekuruluşları

AralıkSonu

İslamülkelerineyapılanihracattahelalgıdastandardısorunununortadankaldırılmasıamacıylauluslararasıdüzeydekabulgörenhelalgıdastandartlarınınihraçmallardakullanımınınyaygınlaştırılmasıiçinTürkiye’deyerleşikuluslararasıkuruluşlarlaişbirliğiiçindeçalıştay,seminerveraporlamafaaliyetleriyapılacaktır.

Tedbir227.Hizmetihracatınakatkısağlamakamacıylateknikdanışmanlıkdesteğisağlanacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı,SağlıkBakanlığı,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Türkiye’ninsağlık,karayolu,enerji,toplukonut,demiryoluhizmetlerigibibelirlibirtecrübebirikimesahipolduğualanlarailişkinbaştayakınbölgeülkeleriolmaküzereteknikdanışmanlıkhizmetiverilmesinedairfaaliyetler,ikiliveçoktaraflıticaretgörüşmelerindeanlaşmalarkapsamındauygulamayageçirilecektir.

Yerli ürünler gibi ithal ürünlerin de sağlık, çevre, enerji verimliliğine dair teknik düzenlemelere uygunluğu sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p. 486)Tedbir228.Enerjiveyakıttasarrufunudesteklemeküzerevergimevzuatındadüzenlemeyapılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Enerjitasarrufusağlayandayanıklıtüketimmallarınındahaavantajlıvergilendirilmesisağlanacaktır.Taşıtaraçlarındaemisyonesaslıvergilemeyegeçilerekyakıttasarrufusağlayanaraçlaravergilemedeavantajsağlanacaktır.GMSİmükelleflerininısıyalıtımıveenerjitasarrufusağlayanharcamalarınınbeyanettiklerikiragelirlerindenindirimiimkânıgetirilecektir.

Sayfa : 185

İthalata Olan Bağımlılığın Azaltılması Öncelikli Dönüşüm Programı

Tedbir229.GümrükBirliği’ningüncellenmesiçalışmalarınadevamedilecektir.

EkonomiBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,AvrupaBirliğiBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,İlgiliDiğerTümBakanlıklar

HaziranSonu

SerbestTicaretAnlaşmalarıdahil,GümrükBirliği’ninişleyişindekarşılaşılangüçlükleringiderilmesisuretiylesürdürülebilirbiryapıyakavuşturulmasıvetümmalvehizmetlerilekamualımlarınıkapsayacakşekildeGümrükBirliği’ninkapsamınıngenişletilmesiamacıylamüzakereleryürütülecektir.Bukapsamda,özelkesimindekatılımıylayürütülmekteolanetkianalizivedeğerlendirmeçalışmalarıdikkatealınarak,AvrupaBirliğiileentegrasyonçalışmalarıdoğrultusundaülkemizmüzakerepozisyonuşekillendirilecektir.

Tedbir230.MTA’nınyurtdışındamadenaramafaaliyetleriyapabilmesiiçingerekliyasaldüzenlemelergerçekleştirilecektir.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),MTA

AralıkSonu

Türksanayininkullanımıamacıyla,yurtdışındamadenaramaçalışmalarınınetkinliğininartırılabilmesiiçinhukukidüzenlemelergözdengeçirilecektir.

Tedbir231.Yenilenebilirenerjikaynaklarınınüretimeyöneltilmesindekullanılanmalzemelerin;ürüngeliştirmeveAr-Gesüreçleriyleilgiliyasalaltyapıtamamlanacaktır.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,DSİ,EPDK,KOSGEB,TÜBİTAK

AralıkSonu

EnerjiSektörüAraştırma-GeliştirmeProjeleriDesteklemeProgramına(ENAR)DairYönetmeliğindayanakmaddesimahiyetindekikanunmaddesideğiştirilerekyönetmeliğeişlerlikkazandırılacakveilgilialandakiprojelerdesteklenecektir.

Tedbir232.Tedarikzincirindekiişletmelerarasındaişbirlikleriiledahafazlakatmadeğerüretimineyönelikyerlilikoranınıartırıcıkümelenmefaaliyetleridesteklenecekvesonuçlarıraporlanacaktır.

BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,EkonomiBakanlığı,KOSGEB,ilgiliSTK’lar

AralıkSonu

Yatayişbirliğinitesisedenkümelenmeverekabetöncesiişbirliğigibifaaliyetlerinözendirilerekyerlilikoranınınartırılmasıvedahafazlakatmadeğerinülkeiçindekalmasıhedeflenmektedir.

Sayfa : 186

Tedbir233.Türkiye’dekuruluveyerleşikşirketlerin,GİTESkapsamındabelirlenenürünlerdegerçekleştirecekleriyurtdışıyatırımlarıdesteklemeküzeremevzuatdüzenlemesiyapılacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),İlgiliKurumveKuruluşlar

HaziranSonu

Yurtdışınayatırımyapanfirmalaradanışmanlık/rapor/fizibiliteetüdü,faizvesiyasirisksigortasıprimödemesiolmaküzeredesteködemesiyapılmasınınöngörüldüğüveGİTESkapsamındabulunanmetalhurda,gübregirdileri,doğalkauçuk,madenlerveotomotivyansanayiürüngruplarınateşviksağlanmasınıiçerenmevzuatçalışmasıtamamlanacaktır.

Tedbir234.Elektrikliaraçlariçinilgilistandartlarısağlayanprototippilüretimitamamlanacaktır.

TÜBİTAK(S),BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Araştırmalarıhalensürdürülenelektrikliaraçlariçinilgilistandartlarauygunbataryanınprototipbazdaüretimitamamlanacak,araçiçerisineentegrasyonuvearaçtestleriyapılacaktır.

Tedbir235.Tasarımdoğrulama,dayanım,yolvearaçtestleriyapılmasıiçintestmerkezleriverüzgârtünelikurulacakvemevcuttestmerkezlerisanayininihtiyaçlarıdoğrultusundageliştirilecektir.

BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,EkonomiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TSE,TÜBİTAK,MESS,OSD,TAYSAD,İlgilidiğerSTK’lar

AralıkSonu

Motorluaraçlarilebunlarınaksamveparçalarınınküreselteknikmevzuatauygunolaraktestedilerekbelgelendirilmesiveülkemizdetasarlananaraçlarileaksamveparçalarının‘tasarımvedayanım’testlerininyapılmasıiçinmevcuttestmerkezlerigeliştirilecektir.

Tedbir236.SerbestBölgelerinyatırımalanı;statü,strateji,ölçekveyaöncelikliyatırımlaraçısındangeliştirilecektir.

EkonomiBakanlığı(S),İlgiliKurumlar

HaziranSonu

İhracatındesteklenmesiyanında,ithalatbağımlılığıbulunansektörlerdeyatırımlarınsayısınınarttırılabilmesiniteminen,3218sayılıSerbestBölgelerKanunundagereklidüzenlemeleryapılacaktır.

Tedbir237.İthalataolanbağımlılığıazaltmasıiçinDâhildeİşlemeRejimimevzuatındagereklideğişiklikleryapılacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),GümrükveTicaretBakanlığı,İhracatçıBirlikleri

AralıkSonu

İhtiyaçduyulanmevzuatdeğişikliklerininyapılmasınaistinadenyerliüreticilerinDâhildeİşlemeSistemiuygulamalarındanzarargörmesiengellenecektir.

Tedbir238.Atıkelektrikliveelektronikeşyalarıngeridönüşümüne/gerikazanımına,toplanmasınaveayrıştırılmasınayöneliktesisleriçinstandartbelirlenecektir.

TSE(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,TÜSİAD,TOBB,İlgiliKurumveKuruluşlar

HaziranSonu

YönetmeliklerinadilbirşekildeuygulanmasıvehaksızrekabetkoşullarınınoluşmamasıiçinbaşlatılanatıkelektrikliveelektronikeşyalarıişlemetesislerineyönelikTürkStandardıçalışmasıtamamlanacaktır.

Sayfa : 187

Tedbir239.Atıkelektrikliveelektronikeşyalarıngeridönüşümüne/gerikazanımına,toplanmasınaveayrıştırılmasınayöneliktesislerelisansvermevelisansyenilemeölçütleridetaylıolarakbelirlenecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),TÜSİAD,TOBB,TSE

HaziranSonu

22.05.2012tarihve28300sayılıResmiGazetedeyayımlananAtıkElektrikliveElektronikEşyaların(AEEE)KontrolüYönetmeliği’nin4’üncümaddesiileAEEEişlemetesislerininrevizyonukapsamındailgilikriterlerbelirlenmiştir.Bukonudaayrıcastandartçalışmalarıbaşlatılmışolup,TürkStandardıbelirlemeçalışmasınımüteakipsözkonusutesislerinlisanslandırılmasınailişkinmevzuatyenilenecekvedetaylandırılacaktır.

Tedbir240.Hurdaylailgiliolarakçalışanfakatçevremevzuatınauymadığıtespitedilentaraflarınsistemeentegrasyonununsağlanmasıamacıylateşvik,denetimveyaptırımsistematiğininyapılandırılmasısağlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TürkiyeBelediyelerBirliği,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Metalhurdaalanındafaaliyetgösterenfirmalariçinkayıtsistemigeliştirilecekvebukayıtsistemininkamudayeralanbilgikayıtsistemlerineentegrasyonununsağlanmasınayönelikçalışmayapılacaktır.

2.2.2.4. Enflasyon ve Para Politikası

a) Amaç

2016 yılında para politikasının temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Budoğrultuda uygulanacak enflasyon hedeflemesi rejiminde finansal istikrar dagözetilmeyedevamedilecektir.

b) Politikalar

TemelparapolitikasıaracıolarakkısavadelifaizoranlarıkullanılmasınınyanısırazorunlukarşılıkoranlarıvefaizkoridorugibibirbirinitamamlayıcıniteliktekiaraçlarileTürkLirasıvedövizcinsilikiditeuygulamalarıbirliktekullanılmayadevamedilecektir.

Enflasyon hedefleri, Hükümet ve Merkez Bankası tarafından üç yıllık vadedebelirlenmeyedevamedilecektir.

Para politikasının hesap verebilirliğini ve şeffaflığını temin etmek amacıyla,enflasyon gerçekleşmeleri, enflasyonu etkileyen unsurlar ve enflasyonun hedefleuyumluseyretmesiiçinuygulanacakparapolitikasıüçeraylıkdönemlerdeEnflasyonRaporu aracılığıyla kamuoyuna açıklanacaktır. Gerçekleşen enflasyonun yılsonundabelirsizlikaralığınındışındakalmasıdurumundaiseHükümeteaçıkmektupyazılacaktır.

Esnek ve etkin likidite yönetimine imkân veren para politikasının operasyonelçerçevesiönümüzdekidönemdedesürdürülecektir.

Dalgalıdövizkururejimiuygulamasınadevamedilecektir.

Piyasa derinliğinin kaybolmasına bağlı olarak döviz kurlarında sağlıksız fiyatoluşumlarının gözlenmesi veya aşırı oynaklık durumunda döviz satım ihaleleri

Sayfa : 188

yapılabileceğigibispekülatifdavranışlargözlenmesidurumundadapiyasayadoğrudanmüdahaleedilebilecektir.

Piyasa koşullarının elverdiği dönemlerde, rezerv biriktirme amaçlı döviz alımihaleleriöncedenilanedilenprogramdâhilindesürdürülecektir.Ayrıca,ihracatreeskontkredileriaracılığıyladarezervbiriktirilmeyedevamedilecektir.

ROM sermaye akımlarındaki oynaklıklara karşı dengeleyici olarak kullanılmayadevamedilecektir.

Para politikasında alınan kararlara ve uygulamasında kullanılan araçlara ilişkiniletişimkanallarıgüçlendirilecektir.

2.2.2.5. Mali Piyasalar

a) Amaç

Mali piyasaların büyümeyi ve reel sektörü destekleyen, yurt içi tasarruflarınartmasınakatkısağlayan,finansalürünçeşitliliğinesahip,işlemmaliyetlerinindüşükolduğu,yenilikçi,etkinveşeffafbiryapıyakavuşturulmasıamaçlanmaktadır.

İstanbul’un uluslararası bir finans merkezi haline getirilebilmesi amacıylahazırlananİFMProgramıEylemPlanıtitizlikleuygulanacaktır.


Politika/Tedbir Sorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve

Açıklamaİstanbul Uluslararası Finans Merkezi Programı

Tedbir241.KamuyuAydınlatmaPlatformu(KAP)uluslararasıstandartlarakavuşturulacaktır.

MerkeziKayıtKuruluşu(S),SPK,Borsaİstanbul,TürkiyeKurumsalYatırımcıYöneticileriDerneği,TürkiyeYatırımcıİlişkileriDerneği

HaziranSonu

KAPsistemiuluslararasıgereksinimlerçerçevesindeyenidenyapılandırılarakkamuyuaydınlatmaaçıklamalarınınİngilizceiçeriklerinindebulunduğuKAPİngilizceinternetsitesiningeliştirilmesi,sisteminABdirektiflerindeyeralanstandartlarakavuşturulmasıvehakkullanımıbildirimlerinindahagenişkapsamlışekildeSWIFTilesonkullanıcıyaulaştırılmasısağlanacaktır.

Tedbir242.BorsaİstanbulVadeliİşlemveOpsiyonPiyasası,BorçlanmaAraçlarıPiyasasıveKıymetliMadenlerveKıymetliTaşlarPiyasasınınalım-satım,gözetim,veridağıtım,riskyönetimi,takasvesaklamateknolojikaltyapısıgeliştirilecektir.

Borsaİstanbul(S),SPK,Takasbank,MerkeziKayıtKuruluşu

AralıkSonu

BorsaİstanbulVadeliİşlemveOpsiyonPiyasası,BorçlanmaAraçlarıPiyasasıileKıymetliMadenlerveKıymetliTaşlarPiyasasınınalım-satım,gözetim,veridağıtım,riskyönetimi,takasvesaklamasistemlerigeliştirilecek,detaylıanalizvetasarımçalışmalarıtamamlanacakveişlemsistemleridevreyealınacaktır.

Sayfa : 189

Tedbir243.Borsaİstanbulbünyesindekipiyasalarıngözetimteknolojikaltyapılarıkonsolideedilerekiyileştirilecektir.

Borsaİstanbul(S),SPK AralıkSonu

Piyasalararasıetkileşimidedikkatealaraktümpiyasalarıngözetiminintekbirmerkezdenyapılması,böyleceetkinliğinveverimliliğinartırılmasıhedeflenmektedir.

Tedbir244.Kıymetlimadenpiyasalarınınkatılımbankalarıncadahaetkinkullanımısağlanacaktır.

Borsaİstanbul(S),GümrükveTicaretBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SPK,Takasbank,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği

AralıkSonu

Tedbirkapsamında;a) KıymetliMadenlerÖdünç

Piyasasınınmevcutyapısıvedüzenlemeleri,katılımbankacılığıusulveesaslarıçerçevesindegözdengeçirilecekvekatılımbankalarınınbupiyasadadahaaktifroloynamasısağlanacaktır.

b) Kıymetlimadenleriçinbölgeselnitelikligümrüklüantrepokurulacaktır.

c) ÜlkemizinbölgeselanlamdaönemlibirsaklamamerkezikonumunagelmesiiçinyurtdışındafaaliyetgösterenkuruluşlarınTürkiye’debaştaaltınolmaküzerekıymetlimadenstoklayabileceklerivegerektiğindebustoklarıTürkiyeyadaçevreülkeleresunabilecekleribirsaklamamerkezikurulacaktır.

d) Platinvepaladyumunborsaüyelerinceithalindeveborsaiçialım-satımişlemlerindeKDVistisnasısağlanmasıileborsadaişlemgörenkıymetlitaşlardakiÖTV’ninkaldırılmasınailişkinçalışmalaryürütülecektir.

Sayfa : 190

Tedbir245.Faizsizfinanssistemineilişkinmevzuattaranaraksistemdeihtiyaçduyulandüzenlemelertespitedilecektir.

BDDK(S),AdaletBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,TCMB,TMSF,SPK,KamuGözetimiKurumu,Borsaİstanbul,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği

AralıkSonu

Ortakkonulardailgilibütünsektörkuruluşlarınınaynıdüzenlemeleretabikılınması,faizsizfinansailişkinihtiyaçduyulandüzenlemeleringelenekselsistemleayrıştığınoktalardaçözümaranmasıvedüzenlemeleryapılmasıamacıylaBDDKkoordinasyonundailgilipaydaşlarınyeralacağıbir“MevzuatKomitesi”oluşturulacaktır.SözkonusuKomitekapsamlıbirmevzuattaramasıyaparaksistemingeliştirilmesineimkânsağlayacakmevzuataltyapıçalışmasınıgerçekleştirecektir.

Tedbir246.Faizsizfinanskuruluşlarıtarafındanyapılanişlemlerarasındakifarklılıklarıasgaridüzeyeindirmeyeyönelikbirmekanizmageliştirilecektir.

BDDK(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,DiyanetİşleriBaşkanlığı,SPK,TCMB,TMSF,Borsaİstanbul,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği

AralıkSonu

Faizsizfinanskuruluşlarıtarafındanbenzerürünvehizmetleriçinfarklıuygulamalarınbenimsenmesisonucundaoluşankarışıklığıngiderilmesi,sektöreduyulangüveninartırılmasıvesektöründahagenişbirkitletarafındanbenimsenmesininsağlanmasıamacıylafaizsizfinansalanındastandardizasyonsağlayacakbirmekanizmageliştirilecektir.

Tedbir247.Faizsizfinanskuruluşlarınezdindekidanışmakurullarıkurumsalbiryapıyakavuşturulacaktır.

BDDK(S),HazineMüsteşarlığı,SPK,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği

AralıkSonu

Danışmakurullarınadairkonularilgilimevzuatadâhiledilereksözkonusukurullarahukukibirnitelikkazandırılacaktır.Bukapsamda;a) Mevcutuygulamalardaki

eksiklikvesorunlartespitedilecek,yurtdışıiyiuygulamalarincelenecektir.

b) Türkiye’dekifaizsizfinanskuruluşlarıiçinuygunbirdanışmakuruluyapısıbelirlenecektir.Bubağlamdadanışmakurulunun,faizsizfinanskuruluşlarınınorganizasyonyapısındakiyeri,organları,görevveyetkilerigibihususlarnetleştirilecektir.

c) Danışmakurullarınailişkinkonularınilgilimevzuatadâhiledilmesineyönelikdüzenlemeçalışmalarıyapılacaktır.

Sayfa : 191

Tedbir248.“Azalanmüşareke”ürünügeliştirilecektir.

BDDK(S),AdaletBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği

AralıkSonu

“Azalanmüşareke”ürünününkatılımbankalarıncasukukihracınakonuedilebilmesinedeniylesözkonusuürününyaygınlaşmasıhalindekatılımbankalarınınuzunvadelifontemininekatkısağlanabilecektir.Eylemkapsamında,gereklimevzuatdeğişiklikleriningerçekleştirilmesisuretiyleişlemmümkünhalegelecektir.Ayrıca,bankailemüşteriarasındamalınmülkiyetinindevriesnasındaçiftevergilendirmeveilavetapumasraflarınınönünegeçilmesiamacıylaMaliyeBakanlığıtarafındangereklidüzenlemeleryapılacaktır.

Tedbir249.Mevcutfaizsizfinansürünlerininyaygınlaştırılmasınailişkinvergiuygulamalarıgözdengeçirilecekvegereklideğişiklikleryapılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),HazineMüsteşarlığı,SPK,Takasbank,MerkeziKayıtKuruluşu,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği

AralıkSonu

Kullanımısınırlıolankirasertifikasıtürlerininihracınınartırılmasıiçinvergidüzenlemeleri(özellikledamgavediğerişlemvergileri)gözdengeçirilecektir.Katılımbankalarınınfinansalkiralamaylakonutfinansmanıyapmasındakivemurabahaişlemisırasındaortayaçıkabilecekçiftevergilendirmeproblemininçözülmesisağlanacaktır.

Tedbir250.Sermayepiyasalarındakurumsalyatırımcılarınteşvikedilmesineyönelikönerileriçerecekbirçalışmayapılacakveçalışmaçıktılarınabağlıolarakgereklimevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

HazineMüsteşarlığı(S),MaliyeBakanlığı,SPK,Borsaİstanbul,TürkiyeSigortaBirliği,TürkiyeSermayePiyasasıAracıKuruluşlarıBirliği,TürkiyeBankalarBirliği,TürkiyeKatılımBankalarıBirliği,TürkiyeKurumsalYatırımcıYöneticileriDerneği

AralıkSonu

Ülkemizdesermayepiyasalarınınfinanssektöründekipayınınvefinansalderinliğinartırılmasıiçinkurumsalyatırımcılarınvekurumsalyatırımlarınartırılmasınayönelikalınabilecektedbirleriiçerenbirçalışmayapılacakvegereklidüzenlemelergerçekleştirilecektir.

Girişim sermayesi, bireysel katılım sermayesi, kredi garanti fonu, mikro kredi uygulamaları ve sermaye piyasası imkânları geliştirilerek yeni girişim ve KOBİ’lerin finansmana erişimi kolaylaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p. 694)Tedbir251.GirişimsermayesisektörünüdesteklemeyeyönelikolaraküstfonlaraHazineMüsteşarlığıtarafındankaynaktaahhütedilmesiveaktarımyapılmasısağlanacaktır.

HazineMüsteşarlığı(S), SPK

AralıkSonu

Girişimsermayesisektörünüdesteklemekamacıylaüstfonlarakaynaktaahhütedilmesiiçinyapılanduyuruyaistinadenalınanbaşvurulardeğerlendirilmişveprotokolgörüşmelerinebaşlanmıştır.Buçerçevede,2016yılısonunakadarHazineMüsteşarlığıtarafındanbaşvurusahibiüstfonlarlamüzakerelertamamlanacakveilkaktarımyapılacaktır.

Sayfa : 192

Finans sektöründeki tüketici ve yatırımcı hakları, kurumsal yönetim ilkeleri çerçevesinde şeffaf, âdil ve teşvik edici uygulamalarla güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p. 515)Tedbir252.Bankaçözümlemesineilişkinyeniyöntemlerkullanılmasınaimkânverenmevzuatdeğişikliğiyapılmaksuretiylebankaçözümlemesüreçlerietkinleştirilecektir.

TMSF(S),BDDK AralıkSonu

KonuyailişkinTBMMAltKomisyonundagörüşülmekteolantaslağınyasalaşmasınınardındanikincildüzenlemelerleteknikveidarialtyapıoluşturulacaktır.

Tedbir253.YönetimivedenetimihalenTMSF’deolanbankalaryenidenekonomiyekazandırılacaktır.

TMSF(S),BDDK AralıkSonu

TMSFbünyesindekibankalarınsatışçalışmalarıhızlandırılacaktır.

Yatırımlara uzun vadeli finansman sağlayan kalkınma bankacılığı geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p. 517)Tedbir254.Kalkınmabankacılığıyenidenyapılandırılacaktır.

HazineMüsteşarlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,BDDK,TürkiyeKalkınmaBankası

AralıkSonu

Kalkınmabankacılığı,ortaveyüksekteknolojiliyatırımlarauzunvadelifinansmansağlayacakşekildeyapılandırılacaktır.

2.2.2.6. Maliye Politikası

a) Amaç

Maliye politikası, sürdürülebilir ve güçlü bir büyüme performansının tesisedilmesini gözetecek ve enflasyonla mücadele edilmesine yardımcı olacak şekildeyürütülecektir. Program döneminde uygulanacak harcama ve gelir politikalarıylayurtiçi tasarrufların artırılması ve cari açığın azaltılması stratejisi desteklenecek,geçmişdönemlerdeeldeedilenkazanımlarıngelecektedekorunmasıamacıylakamuaçığıkontrolaltındatutulacaktır.

Sayfa : 193




İsrafın önlenmesi, verimlilik artışı sağlanması ve harcama programlarının önceliklendirilmesi suretiyle kamu harcamaları kontrol altında tutulacaktır. Kamu harcamalarının etkinleştirilmesiyle elde edilecek tasarruf ve tahsis edilecek ilave kaynaklar; büyümeyi destekleyecek yatırım harcamalarında, teşviklerde ve Ar-Ge desteklerinde kullanılacaktır. (Kalkınma Planı p.534)Tedbir255.Sıfırtabanlıbütçelemeiçinidarikapasitegeliştirilecektir.


HaziranSonu

Kurumlarınbütçehazırlıkçalışmalarınabaşlamadanöncebütçetekliflerinisıfırtabanlıbütçelemeanlayışınauygun,detaylıanalizvehesaplamalarsonucuhazırlamalarıiçingenelgeyayınlanacak,bütçehazırlamarehberigözdengeçirilecektir.Bütçelerindetaylıanalizininyapılmasınaimkântanıyacakvebirim,miktar,fiyatgibiverilerintoplanmasınısağlayacakbirmodülgeliştirilecekvekamuharcamabilişimsistemlerineentegreedilecektir.

Tedbir256.Kamu hizmetalımlarındafayda-maliyetanalizleriyapılabilmesineyönelikaltyapıçalışmalarıtamamlanacaktır.


AralıkSonu

Fayda-maliyetanaliziraporlarınınhazırlanmasındakullanılmaküzererehberçıkarılacaktır.

Tedbir257.Kamukurumlarınıtasarrufateşviketmekamacıylacariharcamalardatasarrufsağlamayıamaçlayanprojeveişlerefinansmandesteğisağlanacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığıveİlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

CariharcamalardatasarrufsağlanmasınayönelikprojeveişteklifleriMaliyeveKalkınmaBakanlıklarıncadeğerlendirilecekvebunlaraödenektahsisedilecektir.İyiuygulamaörnekleridiğerkurumlaratanıtılacakveyaygınlaştırılacaktır.

Tedbir258.Kamuhizmetbinasıteminiihtiyacauygunvemaliyetetkinşekildeyapılacaktır.

MaliyeBakanlığıveÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,Başbakanlık,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,DMO,TOKİ

AralıkSonu

Hizmetbinalarınınkiralama,satınalmaveyayapımıylailgilikararlarınekonomiklik,hizmetstandartlarınauygunluk,enerjiverimliliğigibihususlarıdaiçerecekşekildefayda-maliyetanalizlerinedayandırılmasınıteminetmeküzeregereklihukuki-teknikaltyapıoluşturulacaktır.

Sayfa : 194

Tedbir259.TaşımalıEğitimharcamalarıgözdengeçirilerekkarşılaştırmalımaliyetanaliziyapılacakvebuharcamayailişkinfarklıuygulamayapılarıgeliştirilecektir.

MaliyeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,KİK

AralıkSonu

Etkinbirihaleveöğrencibaşıücretödememekanizmasınayönelikdeğerlendirmeçalışmasıyapılacak,hizmeteilişkinfarklıuygulamamodellerigeliştirilecektir.

Yasal düzenlemeler, kısa ve uzun dönem mali sonuçları hesap edilerek yapılacaktır. (Kalkınma Planı p.541)Tedbir260.Yasaldüzenlemelerkamumaliyesiüzerindeoluşturacaklarıkısaveortadönemliyüklerigözönündebulundurularakhazırlanacaktır.

Başbakanlık(S),MaliyeBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığıveİlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

TBMM’yesunulacakkanuntasarılarının5018sayılıKanunun14’üncümaddesindeöngörüldüğügibikısaveortadönemlimaliyüklerineilişkinanalizlerinyapılabilmesineyönelikolarakkurumlarınteknikkapasitesiartırılacaktır.Bukonudapilotkuruluşlarseçilerekteknikkapasitegeliştirilecektir.

Kamu harcamalarının program bazlı sınıflandırma çalışmaları tamamlanarak kamu hizmetlerini program yaklaşımıyla ele alan bütçe yapısına geçilecektir. (Kalkınma Planı p.542)Tedbir261.Kamuhizmetleriniprogramyaklaşımıylaelealanbütçeyapısınakademelibirşekildegeçişinaltyapısıoluşturulacaktır.

MaliyeBakanlığıveKalkınmaBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

KalkınmaBakanlığıveMaliyeBakanlığınınortakteknikçalışmalarınıntamamlanmasısonucundamutabakatavarılacaktaslaktasarımüzerindenseçilecekpilotkuruluşlarla,kamuhizmetlerininmaliyetçıktıvesonuçlarıitibarıyladahaobjektifdeğerlendirilebilmesiniteminetmekvehesapverebilirliğiartırmaküzeremevcutbütçeyapısınınetkinliğininartırılmasınayönelikçalışmalaryapılacaktır.

Kaynak tahsis sürecinin stratejik planlar ve performans esaslı bütçeleme sistemiyle ilişkisi güçlendirilerek, sürecin planlama, programlama, bütçeleme, uygulama, izleme ve değerlendirme etkinliği artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.543)Tedbir262.Kamumaliyönetimibilgisistemlerininetkinliğiartırılacaktır.


AralıkSonu

KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığıveSayıştaytarafındanişletilenbilgisistemlerininbirbirleriyleentegreveetkinşekildeişlemesinisağlamayayönelikkurumlararasıprotokolyapılacaktır.

Sayfa : 195

Vergiye gönüllü uyumun artırılması ve kayıt dışı ekonominin azaltılmasıyla sağlanacak ilave kaynaklar, işlem vergilerinin düşürülmesi başta olmak üzere üretim ve istihdamı teşvik ederek büyümeye katkı sağlayacak şekilde değerlendirilecektir. (Kalkınma Planı p. 536)Tedbir263.DamgaVergisiKanunuveHarçlarKanunugözdengeçirilerekekonomikfaaliyetlerüzerindekimaliyüklerhafifletilecektir.


AralıkSonu

Damgavergisiuygulamalarıteşvikedilmesiöngörülensektörlerinbelirliişlemlerinidekapsayacakşekildegözdengeçirilecek;HarçlarKanunundayeralannispivemaktuharçlarözelliklepasaportharçlarıbaştaolmaküzeregenelekonomikkoşullargözönündebulundurularakrevizeedilecektir.

Tedbir264.Vergiyegönüllüuyumunartırılmasınayönelikolarakmükellefleresunulanhizmetlerinmobilplatformlarüzerindendeerişilebilirliğisağlanacaktır.

GelirİdaresiBaşkanlığı(S)

AralıkSonu

Kullanıcılarınwww.gib.gov.trinternetsayfasıaracılığıylasunulangüncelhaberlere,vergitakvimine,yararlıbilgilere(Sıkçasorulansorular,rehbervebroşürler,istatistikler,bağlantılaravb.)ulaşmasınaveborçsorgulamasıyapmasınaimkânverecekmobilplatformuygulamasıgeliştirilecek;GİBMobiluygulamasındayeralacakbilgileringüncellenmesiveuygulamanıngeliştirilmesineyönelikçalışmalaryapılacaktır.

Tedbir265.Mükellefiyettürlerinegörevergilendirmeileilgilisüreçbazlıinteraktifprogramlarhazırlanarakinternetortamındankullanımasunulacaktır.

GelirİdaresiBaşkanlığı(S)

AralıkSonu

Mükellefiyettürlerinegöresüreçbazlıinteraktifprogramlarınaşamalıolarakhazırlanmasıveinternetortamıüzerindenkullanılabilirseviyeyegelmesineyönelikçalışmalaryapılacaktır.

Tedbir266.Malimevzuattayeralandönemselartışlarıbelirlibirgöstergeyebağlayantümdüzenlemelergözdengeçirilecektir.

MaliyeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,GelirİdaresiBaşkanlığı,TÜİK,TürkiyeSerbestMuhasebeciMaliMüşavirlerveYeminliMaliMüşavirlerOdalarıBirliği,TÜRMOB,VergiKonseyi

HaziranSonu

Malimevzuattayeralandönemselartışlarıbelirlibirgöstergeyebağlayandüzenlemelergözdengeçirilecekvebutürdüzenlemelerderasyonelleşmeyegidilecektir.

Vergilemenin daha adil olmasını ve mali fonksiyonunu yerine getirmesini sağlayacak şekilde vergi tabanı genişletilecektir. (Kalkınma Planı p. 537)Tedbir267.Vergiharcamalarınıntespitinevemalietkilerininölçülebilmesineilişkinçalışmayapılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),GelirİdaresiBaşkanlığı

AralıkSonu

Vergiharcamalarınındahasağlıklışekildetespitedilebilmesivemaliboyutlarınındoğruölçülebilmesineilişkinilgilikurumvekuruluşlarlaveriteminineyönelikişbirliğisağlanacaktır.

Sayfa : 196

Vergi politikası, üretim faktörlerinin etkin dağılımını sağlamaya yönelik olarak kullanılacaktır. (Kalkınma Planı p. 538)Tedbir268.KatmadeğeriyükseküretiminartırılmasıiçinAr-Ge’yeyönelikteşviklerinetkinliğiartırılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,TÜBİTAK,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,SivilToplumKuruluşları

AralıkSonu

Ar-Geteşviklerineilişkinhükümiçerenmevzuatgözdengeçirilecek;193sayılıGelirVergisiKanunu,5520sayılıKurumlarVergisiKanunu,4691sayılıTeknolojiGeliştirmeBölgeleriKanunuve5746sayılıAraştırmaveGeliştirmeFaaliyetlerininDesteklenmesiHakkındaKanunvediğerilgilidüzenlemelerdeuygulamabirliğisağlanacaktır.

Temel vergi mevzuatı; ekonomik ve sosyal politikalar çerçevesinde sade ve uyum sağlanabilir hale getirilecek şekilde yeniden yazılacaktır. (Kalkınma Planı p. 539)

Tedbir269.VergiUsulKanunumükellefhaklarınıgözetenbiranlayışlarevizeedilecektir.


AralıkSonu

Mükellefhaklarıvevergiidaresininbuhaklarkarşısındakiyükümlülüklerininkanundaayrıntılıolarakyeralmasısağlanacaktır.Vergiuygulamalarındaöngörülebilirliğinartırılmasıiçinmevzuatdeğişikliğitaslaklarınınmakulbirsüreönceilgilitaraflarlavekamuoyuylapaylaşılmasınayönelikdüzenlemeleryapılacaktır.

Tedbir270.GelirVergisisistemigözdengeçirilecektir.

MaliyeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,GelirİdaresiBaşkanlığı

AralıkSonu

GelirveKurumlarVergisikanunlarıbütüncülbiranlayışlaelealınarak;yatırım,üretim,istihdamvetasarruflarınteşvikedilmesi,vergiyegönüllüuyumunartırılması,kayıtlıekonomiyegeçişinhızlandırılması,vergitabanınıngenişletilmesi,vergiadaletininpekiştirilmesi,vergigüvenliğiningüçlendirilmesiileuygulamadaesneklikveetkinliğinartırılmasısağlanacaktır.

Sayfa : 197

Kayıt dışılıkla mücadelede, kurumlar arası koordinasyon ve veri paylaşımı artırılacaktır. Önleyici ve risk odaklı denetim anlayışı çerçevesinde idarelerin beşeri ve teknolojik altyapısı güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p. 544)Tedbir271.Sahtebelgekullananlargönüllüuyumasevkedilerek,sahtebelgekullanımınayöneliktalebinazaltılmasısağlanacaktır.


AralıkSonu

Sahtebelgedüzenleyenlervekullananlarıntespitineyönelike-yoklamaformatıoluşturulacaktır.Sahtebelgedüzenlediğitespitedilenlerinvegayrifaalmükelleflerinfaaliyetdurumlarının“terkmükellef”durumunagetirilebilmesiamacıylamevzuatçalışmasıyapılacak;“terkmükellef”olarakdüzeltilenmükelleflerdenalımyapanmükelleflerehaksızolarakindirimeveyaiadeyekonuettikleritutarlarıdüzeltmeleriiçinfırsattanınacaktır.

Tedbir272.ÖzelTüketimVergisiKanununatabimallarıntümvergilendirmesüreçlerinikapsayacakbirdenetimmodülüoluşturulacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),GümrükveTicaretBakanlığı,UlaştırmaDenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,EPDK,GİB

HaziranSonu

ÖzelTüketimVergisiKanununaeklilistelerdeyeralanmalların,imalatveithalatındannihaitüketiciyeulaşımsafhasınakadartümsüreçlerinikapsayanbirElektronikDenetimModülüoluşturulacakvepilotuygulamabaşlatılacaktır.

Tedbir273.MerkezErişimliTaşraOtomasyonSistemi(METOP)projesiilediğeridarelerinsistemlerininentegrasyonusağlanacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,İçişleriBakanlığı,EmniyetGenelMüdürlüğü,TapuveKadastroGenelMüdürlüğü,BakanlıkHukukMüşavirlikleri,YüksekYargıOrganları,GelirİdaresiBaşkanlığı

AralıkSonu

Devlethizmetlerinindahaetkinveverimlibirşekildeyerinegetirilmesiniteminen,MerkezErişimliTaşraOtomasyonSistemi(METOP)projesiileUYAP(UlusalYargıAğıProjesi),KPS(KimlikPaylaşımSistemi),TAKBİS(TapuveKadastroBilgiSistemi),POLNET,VEDOP(VergiDaireleriOtomasyonProjesi)vediğerkamukurumkuruluşlarınaaite-Devletsistemlerininentegrasyonusağlanacaktır.

Tedbir274.Vergibeyannameleriilesosyalgüvenlikbildirgeleribirleştirilecektir.

MaliyeBakanlığı(S),SosyalGüvenlikKurumu,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

MükelleflertarafındanvergidairelerineverilenbeyannamelerileSosyalGüvenlikKurumunaverilenbildirgelertekbirplatformüzerindenbirleştirilerekbeyannamesayısıazaltılacaktır.

Yerel yönetimlerin mali imkânlarını güçlendirmek için kentsel rantların değerlendirilmesi ve emlak vergisi dâhil olmak üzere yerel yönetim öz gelirleri artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.545)Tedbir275.Emlakvergisiuygulamasınailişkinsorunlarveçözümönerileritespitedilecektir.

İçişleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,MaliyeBakanlığı

AralıkSonu

İlgilitaraflarınkatılımıylaoluşturulacakteknikkomisyonvasıtasıylabelirtilensorunveçözümönerileriniiçerenbirraporhazırlanacaktır.

Sayfa : 198

Tedbir276.Yerelyönetimlerinözgelirleriartırılacakvebugelirleringenelvergisistemiyleuyumusağlanacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,GelirİdaresiBaşkanlığı

AralıkSonu

Yerelyönetimlerinözgelirleriniartırmayayönelikmevzuatveuygulamalargözdengeçirilecektir.Bukapsamdaözgelirlerinetkinliğininartırılmasıvemerkeziyönetimgelirleriyleuyumunuartırmayailişkintaslakmevzuatçalışmalarıtamamlanacaktır.

Tedbir277.Belediyealacaklarınıntahsilâtınınetkinliğiartırılacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,TürkiyeBelediyelerBirliği

AralıkSonu

Özellikleküçükölçeklibelediyelerintahakkuktakietkisizliğininazaltılmasınavedüşükalacaktahsilâtoranlarınınartırılmasınayönelikraporhazırlanacakveburapordakiönerilerdikkatealınarak,otomatiktakipsistemivebenzeridüzenlemelerhayatageçirilecektir.

Tedbir278.Kamunungayrimenkulrantlarındanpayalmasınayönelikçalışmayapılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,AdaletBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,GelirİdaresiBaşkanlığı

AralıkSonu

Yatırımlarınüretkenalanlarayönlendirilmesivetasarruflarınartırılmasıamacıyla,imarplanıdeğişikliklerivekamuyatırımlarıgibinedenlerleoluşangayrimenkulrantlarındankamununpayalmasınısağlayacakbirsistemkurgulanacaktır.

2.2.2.7. Sosyal Güvenlik Finansmanı

a) Amaç

Sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal dengesini bozucu uygulamalardankaçınılması,primgelirlerininartırılmasınayönelikolarakkayıtdışılığınazaltılması vesağlıkharcamalarınınkontrolaltınaalınmasısuretiylesosyalgüvenliksistemininuzundönemlimalisürdürülebilirliğininiyileştirilmesitemelamaçtır.




Sağlık hizmetleri ve harcamalarında sürdürülebilirlik dikkate alınarak ilaç ve tedavi harcamaları daha akılcı hale getirilecektir. (Kalkınma Planı p.558)

Tedbir279.Hastalaraaitgeçmişdönemtetkikvetahlilsonuçlarınınhekimlertarafındanortakbirveritabanıüzerindenizlenmesineyönelikolarakteknikaltyapıoluşturulacaktır.

SGK(S),SağlıkBakanlığı,Üniversiteler

AralıkSonu

Pilotuygulamalarartırılacak,uygulamasonuçlarıdikkatealınarakortakveritabanıoluşturulacakveveripaylaşımısağlanacaktır.

Sayfa : 199

Tedbir280.Geriödemekararlarınayönelikolaraksağlıkhizmetlerinin“sağlıkteknolojilerideğerlendirme(STD)yöntemleri”kullanılarakdeğerlendirilmesisağlanacaktır.

SGK(S),SağlıkBakanlığıTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumu,Üniversiteler

AralıkSonu

BelirleneceksağlıkteknolojilerindenenazbirininSTDyöntemiyledeğerlendirilmesisağlanacaktır.SGKtarafından1taneSTDraporuyayımlanacaktır.

Tedbir281.Sağlıkaraçvegereçleriilestratejikveyerliilaçlarınödeme,fiyatlandırmaveruhsatlandırmasüreçlerigözdengeçirilecektir.

SağlıkBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,TürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumu,SGK

HaziranSonu

Yerliüretimiyapılacakilaçvesağlıkaraç/gereçlerininruhsatlandırılması,fiyatlandırılmasıveödemelistesinealınmasısüreçlerihızlandırılacaktır.Tedavininsağlanmasındagerekligüvencealınmakkaydıyla,yerliüretimiteşvikedilecekyadaödemelistesindençıkarılacakithalürünlerbelirlenecektir.

Tedbir282.Gelirtestisistemivebunabağlıgenelsağlıksigortasıprimödemelerigözdengeçirilecektir.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SağlıkBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,SGK,Valilikler,Kaymakamlıklar,SosyalYardımlaşmaveDayanışmaVakıfları

AralıkSonu

Gelirtestisistemindeyaşananaksaklıklartespitedilerekgelirtestisistemivebunabağlıgenelsağlıksigortasıprimödemelerigözdengeçirilecektir.

2.2.2.8. Kamu İşletmeciliği

a) Amaç

Kamu sermayeli işletmelerin kamuyamali yük getirmeden kamu kaynaklarınıetkili,ekonomikveverimlişekildekullanmasıesastır.

KİT’lerinkârlılık,verimlilikvekurumsalyönetimilkelerineuygunolarakişletilmesitemelamaçtır.

Sayfa : 200


Politika / Tedbir Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


KİT’lerde verimliliğin, hesap verebilirliğin, karar süreçlerinde esnekliğin artırılmasını sağlayacak uluslararası kabul görmüş kurumsal yönetim ilkeleriyle ve yeni Türk Ticaret Kanunuyla uyumlu bir mevzuat düzenlemesi yapılacaktır. (Kalkınma Planı p. 571)

Tedbir283.Kamusermayelikuruluşlarayönelikyönetişimreformuyapılacaktır.

HazineMüsteşarlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,ÖzelleştirmeİdaresiBaşkanlığı

HaziranSonu

Kamusermayelikuruluşlarınaçık,şeffafvehesapverebilirbiryapıdaçalışmalarınısağlayacak,uluslararasıkurumsalyönetimilkeleriileuyumluolacakşekildemevzuatdüzenlemesiyapılacaktır.

Stratejik yönetim anlayışı yaygınlaştırılacak, KİT faaliyetlerinin stratejik planlar ve performans programlarına uyumunun artırılmasına yönelik uygulamalar gerçekleştirilecektir. KİT’lerde etkili iç denetim ve iç kontrol mekanizması kurulacak ve iç denetim birimleri etkin hale getirilecektir. Dış denetim süreçleri, hesap verebilirlik anlayışı çerçevesinde etkinleştirilecektir. (Kalkınma Planı p. 572)

Tedbir284.KamuİktisadîTeşebbüslerininStratejikPlanlarınınHazırlanmasınaYönelikUsulveEsaslarileKİTStratejikPlanlarınınİzlenmesiveDeğerlendirilmesiilePerformanslarınınÖlçülmesineDairUsulveEsaslargözdengeçirilerekyenilenecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),HazineMüsteşarlığı,KİT’ler

MartSonu

StratejikplanhazırlamaklayükümlüolanKİT’lerinhazırlıksürecindedikkatealacaklarıusulveesaslarınmahiyetinitespitedenUsulveEsaslarKİT’lerinsondönemdehazırladıklarıstratejikplanhazırlamasüreçlerindekiortayaçıkanihtiyaçvegerekliliklergözönündebulundurularakdahakapsamlıhalegetirilecektir.PerformansölçümüneilişkinUsulveEsaslarda,stratejikplanlarınyıllıkolarakizlenmesinisağlayanPerformansProgramlarınınbütçeyleolanbağlantısınıgüçlendirecekşekildeyenilenecektir.

Sayfa : 201

2.2.2.9. Yatırım Politikaları

2.2.2.9.1. Kamu Yatırımları

a) Amaç

Kamuyatırımlarınınbüyümeye,özelkesimyatırımlarınıdesteklemeye,bölgelerarası gelişmişlik farklarını azaltmaya, istihdamı ve ülke refahını artırmaya katkısınınazamiseviyeyeçıkarılmasıtemelamaçtır.

Kamuveözelkesimyatırımlarıbirbirlerinitamamlayacakşekildebütüncülbirbakışaçısıylaelealınacak,kamuyatırımları,özel sektör tarafındangerçekleştirilemeyecekekonomikvesosyalaltyapıalanlarındayoğunlaştırılacaktır.

Kamu yatırımlarında, Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) modeliyle yürütülenler dâhil,eğitim,sağlık,içmesuyuvekanalizasyon,bilim-teknoloji,bilişim,ulaştırmavesulamasektörlerineöncelikverilecektir.

GAP, DAP, KOP ve DOKAP bölgelerinde eylem planları kapsamında; özelsektör yatırımlarını destekleyecek ekonomik ve sosyal altyapı ile beşeri kaynaklarıngeliştirilmesine yönelik projelerin ve eylem planlarındaki diğer projeleringerçekleştirilmesinedevamedilecektir.

Kamuyatırımprojelerininplanlanması,uygulanması,izlenmesivedeğerlendirilmesisüreci güçlendirilecek, bu kapsamda kamu kurum ve kuruluşlarının kapasitelerigeliştirilecektir.

2016yılında,sektörelvebölgeselönceliklerinyanısıra;

• 2016yılıiçindetamamlanarakhizmetegirebilecekprojelere,

• Uygulamasındaönemlifizikigerçekleşmesağlanmışprojelere,

• Başlatılmışbulunandiğerprojelerlebağlantılıveyaeşzamanlıolarakyürütülmesivetamamlanmasıgerekenprojelere,

• Mevcutsermayestokunundahaetkinkullanılmasınavekorunmasınayönelikidame-yenileme,bakım-onarım,rehabilitasyonvemodernizasyontürüyatırımprojelerine,

• Afetrisklerininazaltılmasıveafetlerinönlenmesiileafethasarlarınıntelafisineyönelikprojelere,

• e-DönüşümTürkiyeProjesiveBilgiToplumuStratejisiyleuyumluprojelere,

• OnuncuKalkınmaPlanındabelirlenenÖncelikliDönüşümProgramlarınıneylemplanlarınınhayatageçirilmesineyönelikprojelere,ağırlıkverilecektir.

KÖİuygulamalarınailişkintemelamaç,KÖİsistemininuluslararasıstandartlarlauyumunusağlamakveetkinliğiniartırmaktır.BukapsamdaKÖİprojelerininyönetilmesiesasalınarak,kurumlararasıkoordinasyonunveişbirliğiningeliştirilmesineönemverilecektir.

Sayfa : 202


Öncelik/TedbirSorumlu / İşbirliğiYapılacak Kuruluşlar Süre


KÖİ politika uygulamalarının koordinasyonu güçlendirilecek, projelerin bütçe üzerindeki risk ve etkilerini ölçebilecek etkin bir izleme ve değerlendirme sistemi oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.595)

Tedbir285.KÖİprojelerininbütçeyleilişkisinidahakuvvetlikurmaküzereizleme-değerlendirmesistemigüçlendirilecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

MaliyeBakanlığı,KÖİprojelerindekidoğrudanvedolaylıyükümlülükleribütçesistemiiçinealacakçalışmaları,HazineMüsteşarlığı,verilentaahhütlerinsayısallaştırılarakriskanaliziyapılmasınısürdürecek,KalkınmaBakanlığı,izlemevedeğerlendirmefaaliyetlerininbütüncülolarakkoordineedilmesinisağlayacaktır.

Kamu yatırım projelerinin planlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi süreci güçlendirilecek, bu kapsamda kamu kurum ve kuruluşlarının kapasiteleri geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.596)

Tedbir286.KamuYatırımProgramıyönetimsürecininetkinliğiartırılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S)MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,Sayıştay,KamuİhaleKurumu,İçişleriBakanlığı,YatırımcıKuruluşlar

AralıkSonu

Yatırımprojelerininprogramlanması,izlenmesivedeğerlendirilmesineyönelikolarakdiğerkurumlarlabütünleşiksistemkurulmasıçalışmalarıuygulamayageçirilecek,yatırımdöngüsününaşamalarınailişkinyönlendiricikılavuzlarhazırlanacaktır.

Tedbir287.Büyükaltyapıprojelerindeortakkararalmasüreçlerigeliştirilecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,SağlıkBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

HaziranSonu

Büyükaltyapıprojeleriyürütenkurumlarınplanlamaveuygulamaaşamalarındabilgipaylaşımıveortakkararalmasüreçlerigeliştirilerekprojelerarasıçakışmalarveoluşabilicekilavemaliyetlerönlenecektir.Buamaçlarayönelikdüzenlemeleryapılacakveidarimekanizmalaroluşturulacaktır.

Tedbir288.İllerdeyatırımizlemevekoordinasyonbaşkanlıklarınıngörevvehizmetlerineilişkinstandartlarbelirlenecektir.

İçişleriBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı

MartSonu

HizmetEnvanteriYönetimSistemi(HEYS)veHizmetStandartlarıYönetimSistemi(HSYS)çalışmalarıdikkatealınarakyatırımizlemevekoordinasyonbaşkanlıklarınıngörevvehizmetlerineilişkinstandartlarbelirlenecektir.Yatırımizlemevekoordinasyonbaşkanlıklarınınbeşerikaynakihtiyacıtespitedilecek,birimlerdeniteliklielemanistihdamedilebilmesineyönelikgerekliyasalveidaridüzenlemeleryapılacaktır.

Sayfa : 203

Tedbir289.KÖİalanındafaaliyetgösterenkamukurumlarınıkapsayanbirkapasitegeliştirmeprojesibaşlatılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,SağlıkBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığıvediğerilgilikamukurumvekuruluşları

AralıkSonu

KÖİprojelerindekihazırlıkveişletmedönemleridahiltümsüreçlerindahaniteliklihalegetirilebilmesiamacıylaKÖİ’yleilgilikuruluşlarınkatılımıilekapasitegeliştirmeprojesibaşlatılacaktır.

KÖİ uygulamalarına ilişkin geleceğe yönelik yol haritası niteliğinde bir strateji belgesi hazırlanacaktır. (Kalkınma Planı p.594)

Tedbir290.KÖİprojeleriileilgilitümkurumvekuruluşlarayolgösterecek,birKÖİStratejiBelgesihazırlanacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,SağlıkBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,ÖzelleştirmeİdaresiBaşkanlığıvediğerilgilikamukurumvekuruluşlarıileSTK’lar

AralıkSonu

KÖİsisteminihukuki,finansalvekurumsalboyutlarıylaelealan,mevcutuygulamalarıvesorunalanlarınıtespitederekçözümönerilerigetirecekbirKÖİStratejiBelgesiveEylemPlanıhazırlanacaktır.

KÖİ uygulamalarına ilişkin dağınık yapıdaki KÖİ mevzuatının çerçeve bir KÖİ kanunu altında toplanması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.594)

Tedbir291.KÖİKanunTaslağıhazırlanacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,SağlıkBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,ÖzelleştirmeİdaresiBaşkanlığıvediğerilgilikamukurumvekuruluşlarıileSTK’lar

AralıkSonu

KÖİuygulamalarınıuygulananmodelvesektörleregörefarklıkanunlarladüzenleyenparçalıyapıdakimevcutKÖİmevzuatı,ilgilisüreçlerindahaaçıkverasyonelbirşekildetanımlandığıveesnekbiryapıyasahipyeniKÖİkanunualtındatoplanacaktır.

İsrafın önlenmesi, verimlilik artışı sağlanması ve harcama programlarının önceliklendirilmesi suretiyle kamu harcamaları kontrol altında tutulacaktır. Kamu harcamalarının etkinleştirilmesiyle elde edilecek tasarruf ve tahsis edilecek ilave kaynaklar; büyümeyi destekleyecek yatırım harcamalarında, teşviklerde ve Ar-Ge desteklerinde kullanılacaktır. (Kalkınma Planı p.534)

Tedbir292.KamudataşıtenvanteriçıkarılacakveTaşıtKanunuyenilenecektir.

MaliyeBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,KİK

HaziranSonu

Kamudataşıtkullanımındaisrafınönlenmesiveetkinliğinsağlanmasıamacıylayenibirtaşıtkanunuçıkarılacaktır.MaliyeBakanlığıbünyesinde“TaşıtModülü”kurularakkamudasağlıklıbirtaşıtenvanterioluşturulacaktır.Taşıtedinimindeetkinkararverebilmekiçin,satınalmavekiralamaseçeneklerininmaliyetlerikarşılaştırılaraktasarrufbilincianlayışıylaortakyöntem,usul,kritervestandartlarbelirlenecektir.

Sayfa : 204

Tedbir293.Kamukurumvekuruluşlarınaaittatilyeri,kamp,eğitimtesisigibisosyaltesislerinenvanteriçıkarılarakekonomiyekazandırılmasıhazırlıklarıyapılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),tümkamukurumvekuruluşları

HaziranSonu

Kamukurumvekuruluşlarınaaittatilyeri,kamp,eğitimtesisigibisosyaltesislerinenvanteriçıkarılarakekonomiyekazandırılmasıhazırlıklarıyapılacaktır.

Tedbir294.Hazinemülkiyetinekayıtlıtaşınmazenvanterigeliştirilecektir.

MaliyeBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,TOKİ

AralıkSonu

Kentselgelişmeiçingerekliarsaihtiyacınıkarşılamaküzere,önceliklekamuelindekiarsastokuvebukapsamdakiarsalarıngüncelmaliyetlerininbelirlenmesivetaşınmazenvanteriningeliştirilmesisağlanacaktır.

2.2.2.9.2. Özel Kesim Yatırımları

a) Mevcut Durum

Türkiyeekonomisindebüyümenintemelbelirleyicilerindenolanözelsektörsabitsermayeyatırımları2007-2014dönemindereelolarakyıllıkortalamayüzde1,6artışgöstermiştir.ÖzelsektörsabitsermayeyatırımlarınınGSYHiçindekipayı2006yılındayüzde 18,9 seviyesinde iken 2014 yılına gelindiğinde 3 puan düşüşle yüzde 15,9seviyesinekadargerilemiştir.

2014yılındayatırımlarzayıfseyrinisürdürmüş,ancaksermayestokubüyümeyepozitif katkı sağlamaya devam etmiştir. Bu yılda, büyümenin temel belirleyicisiyüksekoranlıartışsergileyenistihdamolmuştur.2015yılıilkyarısıgerçekleşmelerinebakıldığında iseözelsektöryatırımlarınınbiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde6,9 oranında artış kaydederek ivmelendiği görülmektedir. 2015 yılı ilk yarısındanitibaren yükselme eğilimi görülen özel sektör yatırımlarının yıl genelinde de aynıseyrini koruyacağı, büyümeyeönemli ölçüde katkı sağlayacağı tahminedilmektedir.Özellikleticaretekonuolansektörlerdekiyatırımartışları,ekonomigenelindeüretimkapasitesiningenişlemesi,uzundönembüyümeperformansınınartırılmasıvedengelibirbüyümeyapısınaulaşılmasıaçısındankritikönemtaşımaktadır.

2012/3305sayılıYatırımlardaDevletYardımlarıHakkındaKarar,bazıgüncellemeleryapılarak uygulanmaya devam edilmektedir. Bu çerçevede özellikle, bölge ayrımıyapılmaksızın5.Bölgeteşviklerindenyararlanabilecekolanöncelikliyatırımkonularınınkapsamınayüksekteknolojilisektörlerintamamıilemadenaramayatırımlarıeklenmişveyüksekseviyeliteşviklerinsüresiuzatılmıştır.

Düzenlenenyatırımteşvikbelgesisayısı,2015yılıOcak-Ekimdönemindebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde10,6artarak3.631olmuştur.Aynıdönemdeöngörülentoplamsabityatırımtutarıyüzde69artarak81,6milyarTL,öngörülenistihdamiseyüzde0,4artarak110.517kişiolmuştur.Sabityatırımtutarındakibuartışta,TANAPDoğalgazİletimA.Ş. tarafından alınan ve 23,2milyar TL tutarında yatırımın öngörüldüğübiradetteşvikbelgesietkiliolmuştur.Sektörleritibarıylabakıldığında,artışınbüyükoranda

Sayfa : 205

enerjisektöründenkaynaklandığıgörülmektedir.Altsektörleritibariylebakıldığındaisetekstil-giyim,kimyaveturizmsektöründekiazalmaveeğitimsektöründekiartışdikkatçekmektedir.2012yılındanitibarenuygulanmayabaşlananstratejikyatırımlarayönelikteşvikkapsamında,budönemde,sekizadetbelgedüzenlenmiştir.

TABLO II: 27- 2015 Yılı Ocak-Ekim Dönemi Yatırım Teşvik Belgelerine

İlişkin Veriler

Belge Adedi Sabit Yatırım (Milyon TL) İstihdam

Sermaye TürüYabancısermaye 185 31362 7 525 Yerlisermaye 3446 50235 102992Sektörü Enerji 600 34547 3105Hizmetler 1 251 27625 54597İmalat 1 552 16540 48669Madencilik 110 2286 2 021Tarım 118 600 2 125Destek Sınıfı Bölgesel 1847 19856 81829Büyükölçekli 14 26438 2613Genel 1762 22736 25304Stratejikyatırımlar 8 12565 771Genel Toplam 3 631 81 598 110 517Kaynak:EkonomiBakanlığı

Devletdesteğiverenkuruluşlardanveritoplanması,saklanması,raporlanmasıveizlenmesinisağlamakamacıylaHazineMüsteşarlığıbünyesindeDevletDestekleriBilgiSistemikurulmuşolup,uygulamacıkuruluşlar tarafındansözkonusubilgi sistemineverigirişinebaşlanmıştır.

Yatırım ortamının iyileştirilmesi ile ilgili olarak Yatırım Ortamının İyileştirilmesiKoordinasyon Kurulu (YOİKK) çalışmaları başta olmak üzere birçok önemli çalışmayürütülmektedir.YOİKKbünyesindefarklısorunalanlarınayönelikolarakkurulan10TeknikKomiteyeaiteylemlerinyeraldığıYOİKK2015-2016TeknikKomiteEylemPlanı28/05/2015tarihindegerçekleştirilen59.YOİKKYönlendirmeKomitesiToplantısındakabuledilmiştir.

Yatırımyeriteminininkolaylaştırılmasıalanındailgilikamukurumlarınınkatılımıyla2014 yılında oluşturulan çalışma grubu mevcut idari süreçlerin basitleştirilmesi vehızlandırılmasınayönelikEylemPlanıAralık2014tarihindetamamlamıştır.EylemPlanıkapsamındakiçalışmalarEkonomiBakanlığıkoordinasyonundasürdürülmektedir.

MadenKanunuileBazıKanunlardaDeğişiklikYapılmasınaDairKanun18/02/2015tarih ve29271 sayılı ResmiGazetede yayımlanarak yürürlüğegirmiştir. Söz konusuKanunileMadenKanunundayeralanruhsatiptalidüzenlemeleridegözdengeçirilmişveruhsatgüvencesininartırılmasınıteminendeğişiklikleryapılmıştır.

İşortamınailişkindüzenlemelerinvebunlarınuygulamalarınınölçülmesiveülkelerarasıkarşılaştırmalarınyapılmasıamacıylayıllıkolarakDünyaBankasıncahazırlananİşYapmaKolaylığıRaporundaTürkiyegenelsıralamada,revizeedilmişverileregöre,189ülkearasında2013yılındaolduğugibi2014yılındada51.sıradayeralmıştır.

Türkiye, 2015 yılı itibarıyla, İş Yapma Kolaylığı Endeksine baz teşkil eden 10göstergenin2’sindeOECDyüksekgelirliekonomilergrubuortalamasınagöredahaiyi,8’indeisedahakötüperformanssergilemiştir.Biröncekiyılagöredeğerlendirildiğinde

Sayfa : 206

iseTürkiye,1göstergeitibarıylailerlemegöstermiş,1göstergeitibarıylaaynıseviyedekalmışve8göstergeitibarıylagerilemiştir.GerilemeyaşanangöstergelerarasındaençokgerilemeŞirketTasfiyesiveSözleşmeninİcrasıbaşlıklarındayaşanmıştır.

ÜlkemizinOECDortalamalarınagöredahaolumsuzdurumdaolduğugöstergelerinsayısınınfazlaolmasıgözönündebulundurulduğunda,gerçekleştirilecekçalışmalardaönceliğin bu alanlara verilmesi, geçmiş yıllarda iyi gelişme performansı gösterilmişolanlarındaiseilerlemeperformansınınmuhafazaedilmesigerekmektedir.

Söz konusu göstergeler arasında özellikle OECD yüksek gelirli ülkeler grubuortalamasınındahagerisindeolduğumuzŞirketTasfiyesi,İnşaatİzinleri,İşeBaşlamaveDışTicaretgöstergelerindeiyileştirmeyapıldığıtakdirdebugöstergeler,genelülkesıralamasında Türkiye’yi ilerletebilme potansiyeline sahiptir. Özellikle İnşaat İzinlerialanında Türkiye’nin bir önceki yıla göre ciddi ilerleme kaydetmiş olması dikkatçekicidir.İşeBaşlamagöstergesindeise,OECDyüksekgelirliülkelergurubunagöre,ülkemizde, işe başlama süresi daha kısa olmasına rağmen, halen,maliyetler dahayüksekveprosedürsayısıdahafazladır.BukapsamdaİşeBaşlamaalanındaticaretodasıkaydı işlemlerindenvenoterücretlerindenkaynaklanan toplam işlemmaliyetigibi alt göstergelerde sağlanacak iyileşmeler genel sıralamamızda önemli orandailerlemesağlayacaktır.


Yatırımortamınındahacaziphalegetirilmesiveyatırımlarınözendirilmesiyoluylayüksekbüyümeiçingerekliözelkesimyatırımlarınınartırılmasıtemelamaçtır.

YatırımteşvikuygulamalarınınamacıkatmadeğerveAr-Geiçeriğiyüksekyatırım,ihracatveüretimyanındaistihdamıartırmak,uluslararasırekabetgücünügeliştirmekvebölgeselpotansiyellerinekonomiyekazandırılmasınısağlamaktır.


Politika/TedbirSorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Yatırım teşvik uygulamalarında maliyet-etkinlik, hesap verebilirlik, şeffaflık, öngörülebilirlik, esneklik, atıl kapasite oluşturulmaması ile verimlilik ilkeleri gözetilerek istihdam, yüksek katma değer ve ihracat artışına yönelik yatırım alanlarına öncelik verilecektir. (Kalkınma Planı p. 607)Tedbir295.Yatırımteşviksistemikapsamındayüksekteknolojiliveyüksekkatmadeğerli,ithalatbağımlılığınıvecariaçığıazaltacakyatırımkonuları,bölgesel,büyükölçekli,stratejikveöncelikliyatırımlarınteşvikikapsamındadesteklenmeyedevamedilecektir.

EkonomiBakanlığı(S),İlgiliKamuveÖzelSektörKurumveKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

Bölgesel,büyükölçekli,stratejikveöncelikliyatırımlarkapsamındakiileriteknolojisektörlerineyönelikteşvikleredevamedilecektir.

Sayfa : 207

Tedbir296.Emekyoğunsektörlerdeyatırımcılarıntalebihalinde,sembolikbirkirabedeliyle,anahtarteslimifabrikabinasıyapılmasıkonusundamodelgeliştirilecektir.

EkonomiBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,İlgiliSTK’lar

MartSonu

Yatırımcılardangelentalepdoğrultusundabaştaemekyoğunsektörlerolmaküzeresembolikbirkirabedeliyleanahtarteslimifabrikabinasıyapılmasınayönelikbirmodelgeliştirilecektir.

YOİKK kapsamındaki çalışmalar genel sorun alanlarına odaklı, daha etkin ve sonuç alıcı bir biçimde sürdürülecektir. (Kalkınma Planı p.613)Tedbir297.YOİKKçalışmatakviminioluşturan2015-2016TeknikKomiteEylemPlanları,ilgilikurumlartarafındanöngörülentakvimdoğrultusundasonuçlandırılacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,STK’lar

HaziranSonu

YOİKKTeknikKomiteEylemPlanıgerçekleşmeleri,YOİKKsekretaryasıtarafındandüzenliolaraktakipedilerekYOİKK’eveYOİKKYönlendirmeKomitesineraporlanacaktır.

Yatırımcılara ve işletmelere yönelik izin, onay ve işlemlerle ilgili bürokrasi azaltılacak, saydam ve objektif kurallar getirilecektir. (Kalkınma Planı p.614)

Tedbir298.İşyeriaçmaveçalışmaruhsatlarındabasitleştirmeveuygulamabirliğisağlanacaktır.

Başbakanlık(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,İçişleriBakanlığı,TürkiyeYatırımDestekveTanıtımAjansı,TürkiyeBelediyelerBirliği,ilgilikurumvekuruluşlar

HaziranSonu

İşyerleriiçinbirdenfazlaizin/ruhsatalınmasıusulünesonverilecektir.3572sayılıKanunileİşyeriAçmaveÇalışmaRuhsatlarınaİlişkinYönetmeliktedüzenlemeyapılarakişletmelerinizinbaşvurularınınortakbaşvurunoktasındanyapılmasıveyaizinlerinilgilikurumlarveyerelyönetimlerdenoluşanbirheyettarafındanverilmesisağlanacaktır.İşyeriaçmaveçalışmaruhsatlarındabüyükşehirbelediyeleriilediğerbelediyelerarasındauygulamabirliğisağlanacaktır.

Tedbir299.Şirketlerinkuruluşvetasfiyeişlemlerideğerlendirilerek,işlemlerdahadakolaylaştırılacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,TOBB

HaziranSonu

Şirketlerinkuruluşvetasfiyeişlemlerikolaylaştırılacak;maliyetlerdüşürülecek;süreçkısaltılarakbasitleştirilecek;iraditasfiye,iflaslıtasfiyeveyenidenyapılandırmayayönelikhususlargözdengeçirilecektir.

İş ve Yatırım Ortamının Geliştirilmesi Programı

Tedbir300.YatırımİzinlerineİlişkinKoordinasyonKuruluBaşbakanlıkGenelgesiilehayatageçirilecektir

Başbakanlık(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

MartSonu

YatırımlarınizinveyatırımyeriteminisüreçlerininhızlıveetkinbirbiçimdeyürütülmesinevesonuçlandırılmasınayönelikYatırımİzinlerineİlişkinKoordinasyonKuruluoluşturulacaktır.

Sayfa : 208

Tedbir301.Yatırımlarlailgilibürokratiksüreçlerazaltılacaktır.

Başbakanlık(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,EkonomiBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,MaliyeBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,TürkiyeYatırımDestekveTanıtımAjansı

HaziranSonu

-Yatırımyeriteminivetahsisineyöneliktümişsüreçleriincelenecek,sorunalanlarıtespitedilecekveçözümönerileriortayakonulacaktır.-Yertahsisisüreçlerineyönelikkılavuzhazırlanacaktır.-Mevzuattasorunlukonularıniyileştirilmesineyönelikhazırlıkyapılacaktır.-TürkiyeUlusalCoğrafiBilgiSistemiYönetmelikTaslağınınyürürlüğegirmesisağlanacaktır.

Tedbir302.StandartMaliyetModeliuygulamayageçirilecektir.

Başbakanlık(S),TOBB,TİM,MÜSİAD,TÜSİAD,YASED,İlgilikurumvekuruluşlar

AralıkSonu

KamuhizmetlerininsunumundaveidaridüzenlemelerinkamuyavehizmettenyararlananlaragetirdiğiyükünhesaplanmasındagelişmişülkelerinçoğundakullanılanStandartMaliyetModeli(SMM),yapılacakdeğişiklikileMevzuatHazırlamaUsulveEsaslarıYönetmeliğinedâhiledilecektir.YönetmelikdeğişikliğisonrasındayürürlükteolanmevzuatınStandartMaliyetModeliiledeğerlendirilmesininsağlanmasıiçinBaşbakanlıktarafındanbirGenelgeyayımlanacaktır.

Sayfa : 209

2.2.2.10. Bilim, Teknoloji ve Yenilik

a) Mevcut Durum

Ar-Ge harcamalarında önemli bir artış yaşanmış ve GSYH içindeki payı 2014yılında yüzde 1,01’e yükselmiştir. Ancak, bu oran yüzde 2,03 olan 2013 yılı AB-28ortalamasının halen altındadır. Bununla birlikte, Ar-Ge harcamalarının içindeki özelsektörpayıartmayadevametmekteolup,2014yılındayüzde49,8’eulaşmıştır.

Ar-Geveyenilikkapasitesinibelirleyenenönemliunsurlardanbiriaraştırmacıinsangücüdür.2014yılıitibarıylatamzamaneşdeğer(TZE)araştırmacısayısı89.657’ye,TZEAr-Gepersonelisayısıise115.444’eyükselmiştir.Sözkonusuartıştemelitibarıylaözelsektördeki Ar-Ge personeli istihdamındaki artıştan kaynaklanmaktadır. 2014 yılındaTZE Ar-Ge personelinin yüzde 53,7’si özel sektörde, yüzde 35,7’si yükseköğretimkurumlarındaveyüzde10,6’sıkamudaistihdamedilmiştir.

5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi HakkındaKanunkapsamında,2015yılıAralıkayıitibarıyla233işletmeninAr-GeMerkeziBelgesibulunmaktadır. Toplam24.847 Ar-Ge personelinin çalıştığı bumerkezlerin özellikleotomotiv,otomotivyansanayi,bilgiveiletişimteknolojileri,savunmasanayiveelektrik-elektroniksektörlerindefaaliyetgösterdiğigörülmektedir.

Merkezi yönetimbütçesindenAr-Ge faaliyetleri için2014yılında toplam5.611milyonTLharcamayapılmıştır.Bununlabirlikte,özelsektörünAr-Gefaaliyetlerindekigelişimine paralel olarak bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 47 oranında bir artışyaşanarak1.360milyonTLdolaylıAr-Gedesteğisağlanmıştır.2015yılındaTÜBİTAKtarafındanyatırımprogramıkapsamındayürütülenTürkiyeAraştırmaAlanı (TARAL)programlarına982milyonTLkaynakaktarılmıştır.KamukurumlarıtarafındanyürütülenAr-Ge destek programlarının etkilerinin değerlendirilmesine olan ihtiyaç devametmektedir.

Araştırma,eğitimveyeniliksistemininodağındabulunanaraştırmaaltyapılarınındaha etkin kullanımını ve sürdürülebilirliğini sağlamak üzere düzenlemeler yapan6550 sayılı Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanuna yönelik ikincilmevzuat çalışmaları yapılmıştır. Bu kapsamda, 6550 Sayılı Araştırma AltyapılarınınDesteklenmesine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik, AraştırmaAltyapılarıBütçeveMuhasebeYönetmeliğiveAraştırmaAltyapılarıSatınAlmaveİhaleYönetmeliği28/08/2015tarihlive29459sayılıResmiGazetedeyayımlanarakyürürlüğegirmiştir.

Avrupa Birliğinin Araştırma ve Teknolojik Gelişim alanındaki Ufuk 2020programındanülkemizdekiaraştırmacıveözel sektöründaha fazla faydalanabilmesiamacıylaTÜBİTAKkoordinasyonunda ilgili taraflarınyönlendirilmesi,bilgilendirilmesiveteşvikineyönelikfaaliyetlerbaşlatılmıştır.

Sayfa : 210

TABLO II: 28- Türkiye’nin Bilim ve Teknoloji Alanındaki Temel Göstergeleri

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Ar-GeHarcamalarınınGSYHİçindekiPayı(Yüzde) 0,73 0,85 0,84 0,86 0,92 0,95 1,01

GayriSafiYurtiçiAr-GeHarcaması(MilyonTL-CariFiyatlarla)

6893 8087 9267 11154 13062 14807 17598

Ar-GeHarcamalarınıGerçekleştirenSektörler(Yüzde)

Yükseköğretim 43,8 47,4 46,0 45,5 43,9 42,1 40,5

ÖzelSektör 44,2 40,0 42,5 43,2 45,1 47,5 49,8

Kamu 12,0 12,6 11,4 11,3 11,0 10,4 9,7

TZECinsindenToplamAr-GePersoneliSayısı 67244 73521 81792 92801 105 122 112969 115444

TZECinsindenAr-GePersonelininSektörelDağılımı(Yüzde)

Yükseköğretim 44,5 42,2 40,2 38,4 38,8 37,7 35,7

ÖzelSektör 40,8 42,8 45,9 48,9 49,7 51,7 53,7

Kamu 14,7 15,0 13,9 12,7 11,5 10,6 10,6

10.000ÇalışanKişiBaşınaDüşenTZEAr-GePersoneliSayısı

33 36 37 40 44 46 45

Kaynak:TÜİK,TÜBİTAK


Ar-Ge ve yenilik politikasının temel amacı; teknoloji ve yenilik faaliyetlerininözelsektörodaklıartırılarakfaydayadönüştürülmesine,yeniliğedayalıbirekosistemoluşturularak araştırma sonuçlarının ticarileştirilmesine ve markalaşmış teknolojiyoğunürünlerleülkemizinküreselölçekteyüksekrekabetgücüneerişmesinekatkıdabulunmaktır.




Üniversite ve kamu kurumları bünyesindeki araştırma merkezleri, özel sektörle yakın işbirliği içinde çalışan, nitelikli insan gücüne sahip, tüm araştırmacılara kesintisiz hizmet veren ve etkin bir şekilde yönetilen sürdürülebilir yapılara dönüştürülecektir. (Kalkınma Planı p.627)

Tedbir303.Araştırmaaltyapılarınıngeliştirilmesineilişkinyolharitasıçalışmasıyapılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),AvrupaBirliğiBakanlığı,Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,MaliyeBakanlığı,YÖK,TÜBİTAK,Üniversiteler,TOBB

AralıkSonu

Kamukurumlarıileüniversitelerdekurulanvekurulacakaraştırmaaltyapılarının,ABçalışmalarıyladauyumluolacakşekilde,önceliklialanlardavebelliyerlerdeoluşturulmasınısağlayacakTürkiyeAraştırmaAltyapılarıYolHaritasıçalışmasıyapılacaktır.

Sayfa : 211

Tedbir304.Araştırmaaltyapılarınınalanlarındauzmanlaşmasınıartırmakamacıylasonuçodaklıbirdestekprogramıbaşlatılacaktır.

TÜBİTAK(S),KalkınmaBakanlığı,Üniversiteler

AralıkSonu

AraştırmaaltyapılarınınsanayinindekatılımıylabüyükölçekliprojelerledesteklenerekihtisaslaşmasınınsağlanmasıamacıylaMükemmeliyetMerkezleriDestekProgramıbaşlatılacaktır.

Ar-Ge desteklerinde koordinasyon sağlanacak ve mevcut destek programları etki analizi çalışmaları yapılarak gözden geçirilecektir. Ar-Ge faaliyetleri, öncelikli alanlarda oluşturulacak ortak hedefler çerçevesinde, ticarileştirmeyi de içerecek şekilde piyasa şartları gözetilerek bütünsellik içinde desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.630) Öncelikli Teknoloji Alanlarında Ticarileştirme Programı

Tedbir305.Katmadeğeriyüksekteknolojikürünleringeliştirilmesivemarkalarınyaratılmasıamacıylaönceliklisektörlerdeticarileştirmefaaliyetleridesteklenecektir.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TÜBİTAK,TPE

AralıkSonu

YüksekveortayüksekteknolojialanlarındateknolojikürünyatırımlarınındesteklenmesineyönelikoluşturulanTeknolojikÜrünYatırımDestekprogramınınuygulanmasınadevamedilecektir.Teknolojitransferofislerininfaaliyetlerianalizedilerekbaşarılıuygulamamodelleritespitedilecekvebuuygulamalarınyaygınlaştırılmasısağlanacaktır.

Tedbir306.KamukurumlarıtarafındanverilenAr-Ge,yenilikvegirişimcilikdesteklerininetkinliğiartırılacakvekoordinasyonugüçlendirilecektir.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,EkonomiBakanlığı,YÖK,UDHB,TÜBİTAK,KOSGEB,TürkPatentEnstitüsü,HazineMüsteşarlığı

HaziranSonu

KamukurumlarıtarafındanyürütülenözelsektöreyönelikolanlarbaştaolmaküzereAr-Gedestekprogramlarınınhedeflerineulaşmavefaydayaratmaaçısındanetkianalizlerigerçekleştirilecekvebuanalizlerinsonuçlarıdadikkatealınarakdesteklerinetkililiğininartırılmasınavekurumlararasıkoordinasyonungüçlendirilmesineyönelikçalışmalaryürütülecektir.Ayrıca,fikrimülkiyetalanındaverilendestekleranalizedilerekiyileştirilecektir.

Tedbir307.Kamu-üniversite-sanayiişbirliğiportalıoluşturulacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,YÖK,TÜBİTAK,Üniversiteler

AralıkSonu

Ar-Gesonuçlarınınticarileştirilmesineivmekazandırılmasıamacıylakamu,üniversitevesanayikesimininetkileşiminiartırmayayönelikbirportalkurulacaktır.

Sayfa : 212

Araştırmacı insan gücünün sayısı ve niteliği daha da artırılacak, özel sektörde araştırmacı istihdamı teşvikine devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.635)

Tedbir308.Araştırmacıinsangücününnitelikvenicelikyönündengeliştirilmesiamacıylayeniprogramlargeliştirilecekvebursiyerlerinsayısıveniteliğiartırılacaktır.

TÜBİTAK(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,YÖK,DevletPersonelBaşkanlığı

AralıkSonu

Özelsektörüniversiteişbirliğinigeliştirmeyeyönelikaraştırmacıinsangücüprogramlarıdesteklenecek,mevcutaraştırmacıinsangücükapasitesininnitelikvenicelikyönündenartırılabilmesiamacıylayeniprogramlargeliştirilecekvebursiyerlerinsayısıveniteliğiartırılacaktır.

Tedbir309.Yurtdışındakinitelikliaraştırmacılarınülkemizdeçalışmasınınözendirilmesiiçingereklimali,hukukiveidarialtyapıhazırlanacaktır.

TÜBİTAK(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı,DışişleriBakanlığı,YÖK,Üniversiteler

HaziranSonu

Yurtdışındakiyerliveyabancı,nitelikliaraştırmacıveuzmanlariçinülkemizidahacazipkılmakvebilgivetecrübedüzeyiyüksekyabancıuzmanlarınülkemizdeçalışmalarınınkolaylaştırılmasıiçingereklimali,hukukiveidaridüzenlemeleryapılacaktır.Süreklifaaliyetlerleyurtdışındakiaraştırmacılarımızbirarayagetirilecektir.

Kamu tedarik sistemi yeniliği, yerlileşmeyi, çevreye duyarlılığı, teknoloji transferini ve yenilikçi girişimciliği teşvik edecek şekilde iyileştirilecektir. (Kalkınma Planı p.637) Kamu Alımları Yoluyla Teknoloji Geliştirme ve Yerli Üretim Programı

Tedbir310.Baştaorta-yüksekveyüksekteknolojiliürünlerdeolmaküzerekamualımgarantilitedarikmodeligeliştirilecekveuygulamaiçinihtiyaçduyulanmevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,UDHB,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,SağlıkBakanlığı,Sayıştay,KamuİhaleKurumu,SavunmaSanayiMüsteşarlığı,DevletMalzemeOfisiGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

Baştaorta-yüksekveyüksekteknolojiliürünlerdeolmaküzereülkemizeözgükamualımgarantilitedarikmodeligeliştirilecektir.Modelkapsamındasektörelanalizleryapılarakkamualımgarantisininuygulanabileceğiürüngruplarıveuygulamakoşullarıtespitedilecektir.Tedarikmodelininuygulamayakonulabilmesiamacıyla4734SayılıKamuİhaleKanunubaştaolmaküzereilgilibirincilveikincilmevzuattagereklideğişiklikleryapılacaktır.

Sayfa : 213

Ar-Ge faaliyetleri, araştırma altyapıları ve araştırmacı insan gücü bakımından bölgesel ve küresel düzeyde işbirliği geliştirilecektir. Bu kapsamda kritik teknolojilerin transferinin kolaylaştırılmasına, içselleştirilmesine ve dünyadaki emsal teknolojilerle rekabet edebilecek şekilde geliştirilmesine önem verilecektir. (Kalkınma Planı p.639)

Tedbir311.ABÇerçeveProgramlarınakatılımınartırılmasınayönelikdestekprogramlarıyürütülecektir.

TÜBİTAK(S),AvrupaBirliğiBakanlığı,Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,DışişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,YÖK,TOBB

AralıkSonu

AB’ninAraştırmaveYenilikÇerçeveProgramlarınakatılımınartırılmasıamacıylakatılımıözendiricidestekprogramlarınınuygulanmasınadevamedilecekveihtiyaçdoğrultusundayeniprogramlarbaşlatılacaktır.Ayrıca,ilgilitaraflarayönelikbilgilendirmeveeğitimfaaliyetleridüzenlenecektir.

Tedbir312.Araştırmakurumlarınınikilive/veyaçoktaraflıuluslararasıişbirliğiilehazırlayacaklarıprojelerdesteklenecektir.

TÜBİTAK(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Üniversiteler

AralıkSonu

2015yılındahazırlıklarıyapılanUluslararasıAraştırmaFonlarındanYararlanmaKapasitesininveUluslararasıAr-GeİşbirliklerineKatılımınArtırılmasınaYönelikDestekProgramıkapsamındaprojelerdesteklenecektir.

2.2.2.11. İmalat Sanayiinde Dönüşüm

a) Mevcut Durum

İmalat sanayiinde 2014 yılındaüretim ve ihracat artmış, ithalat ise azalmıştır.2015yılıOcak-Kasımdönemindeise,biröncekiyılınaynıdöneminegöreüretimdekiartışın daha düşük olduğu, ihracatın azaldığı, ithalatın da azalmaya devam ettiğigörülmektedir.

2015yılınınOcak-Kasımdönemindeimalatsanayiiüretimi,biröncekiyılınaynıdöneminegöre,ortalamayüzde3,7oranındaartmıştır.Budönemdepetrolürünleri,ilaç,otomotiv,tütünvemobilyasektörlerindeyüksekoranlıartışlaryaşanmış;tekstil,deri,taşvetoprağadayalısanayiler,anametalvemakinesektörlerindedüşüşgözlenmiştir.

Merkez Bankası verilerine göre, imalat sanayii kapasite kullanım oranı 2014yılındaortalamayüzde74,4olarakgerçekleşmiş,2015yılındaiseortalamayüzde74,7olmuştur.

TÜİKHanehalkıİşgücüAnketisonuçlarınagöre,imalatsanayiiistihdamı,2015yılıOcak-Eylüldöneminde,biröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde0,7artışgöstermiştir.

Sayfa : 214

TABLO II: 29- Temel Göstergeler

2012 2013 2014 2015 (1) 2014 (2)

GSYHİçindekiPayı(CariFiyatlarla) 15,5 15,3 15,8 15,6(3) 15,3

ÜretimArtışı(SabitFiyatlarla)(4) 2,3 4,0 3,2 3,7 1,1

İhracat(CariFiyatlarla)(Milyardolar)(5) 144,3 142,4 148,5 125,2 -

İhracatArtışı(CariFiyatlarla) 13,6 -1,3 4,2 -8,0 0,4(6)

ToplamİhracatİçindekiPayı 94,7 93,8 94,2 94,7 86,9(6)

İthalatArtışı(CariFiyatlarla) -4,0 11,7 -4,6 -10,7 -0,1(6)

İthalat(CariFiyatlarla)(Milyardolar)(5) 176,8 197,5 188,5 152,9 -

ToplamİthalatİçindekiPayı 74,7 78,5 77,8 80,8 87,2(6)

İmalatSanayiiİstihdamArtışı(7) 1,2 4,8 - 0,4(8) 1,6

Özel Sektör Sabit Sermaye YatırımlarıİçindekiPayı(CariFiyatlarla) 40,2 39,4 38,1 37,8(9) -

ÖzelSektörSabitSermayeYatırımlarıArtışı(SabitFiyatlarla) -4,8 -3,0 -2,5 2,0(9) -

KapasiteKullanımOranı 74,2 74,6 74,4 74,7(10) 80,3

Kaynak:TÜİK,TCMB,TOBB,EUROSTAT(1)Ocak-Kasımdönemi(2)EUROSTAT(3)Ocak-Eylüldönemi(4)NACERev.2’yegöre2010=100Serisi(5)ISICRev.4’egöre(6)SITC(3,5-8)(7)2014yılıitibariylehanehalkıişgücüanketindetanımdeğiştirilmişveyenibirseriyebaşlanılmıştır.Bunedenle2014yılıartışıverilememektedir.(8)Ocak-AğustosDönemi(9)KalkınmaBakanlığı,YıllıkTahmin.(10)2015yılı

Toplamihracat,2014yılındayüzde3,8artarak157,6milyarABDdoları,imalatsanayiiihracatıiseyüzde4,2artarak148,5milyarABDdolarıolmuştur.2013yılındayüzde93,8olan imalatsanayii ihracatınıntoplamihracat içindekipayı,2014yılındayüzde94,2düzeyindegerçekleşmiştir.2014yılındayalnızcapetrolürünleriveanametalsanayisektörleriihracatındaazalmayaşanırken,2015yılıOcak-Kasımdönemindebiröncekiyılınaynıdöneminegörekarşılaştırıldığında,artışyaşanananametalve ilaçsektörleridışındakidiğersektörlerdeönemliorandadüşüşyaşandığıgörülmektedir.

Toplamithalat,2014yılındayüzde3,8azalarak242,2milyarABDdoları,imalatsanayiiithalatıyüzde4,6azalarak188,5milyarABDdolarıolmuştur.2015yılıOcak-Kasımdönemindeotomotivsanayiihariçimalatsanayiisektörlerindeithalatazalmıştır.

Bugelişmelersonucunda,imalatsanayiinde2013yılında55,1milyarABDdolarıolandışticaretaçığı2014yılında40milyarABDdolarınagerilemiştir.

2014 yılında aramalı ihracatı yüzde 0,5 artmış, aramalı ithalatı ise yüzde 3,9azalmıştır. Geniş Ekonomik Gruplar sınıflamasına göre ara malları ithalatının toplamithalataoranı2002-2014dönemindeyüzde70-75mertebelerindegerçekleşmiştir.Son20yıldaülkelerinihraçmallarınınyapısındayabancıkatmadeğerinpayınınartmasırekabetçibirihracatperformansıiçinithalatınkaçınılmazolduğunugöstermektedir.Bununlabirlikte,ekonominingeneldengesiaçısındanithaledilenaramallardaüretimkabiliyetininartırılmasıönemlidir.Buçerçevedeithalaramallarındaülkemizinüretimkabiliyetininartırılmasınındışticaretdengesiaçısındanönemlifırsatlaryaratacağıdeğerlendirilmektedir.

Buamaçla,2013yılıbaşındanitibarenuygulanmaktaolanGirdiTedarikStratejisiveEylemPlanındasektörelvesektörlerarasıişbirliğimekanizmalarınıngeliştirilmesindemesafe alınmış, küresel tedarik zincirlerinin yüksek katma değerli alanlarında dahaetkinkonumlanabilmekiçinçalışmalarsürdürülmüştür.

Sayfa : 215

Ayrıca,OnuncuKalkınmaPlanındayeralanİthalataOlanBağımlılığınAzaltılması,KamuAlımlarıYoluylaTeknolojiGeliştirmeveYerliÜretim,YerliKaynaklaraDayalıEnerjiÜretimiveSağlıkEndüstrilerindeYapısalDönüşümProgramlarındayerligirdioranınınve yerli üretimin artırılmasına yönelik politikaların genel çerçevesi çizilmiş olup, buProgramlarınuygulanmasına2015yılıbaşıitibarıylabaşlanmıştır.SağlıkEndüstrilerindeYapısal Dönüşüm Programı kapsamında, bu alandaki yatırım, üretim, ihracatınartırılması, teknolojinin geliştirilmesi için fiyatlandırma, geri ödeme, ruhsatlandırma,kamualımları, kamudestekleri, ticaretpolitikaları, sağlık teknolojisi politikaları, veriyönetimi,özelkesimlediyaloggibihususlarıbütüncülbiryaklaşımladeğerlendirmekvekoordineetmeküzere2015/19sayılıBaşbakanlıkGenelgesiyleSağlıkEndüstrileriYönlendirmeKomitesikurulmuştur.

İmalatsanayiindebüyükölçeklifirmalar ileküçükölçeklifirmalararasında,ABüyesiülkelerlekarşılaştırıldığında,küçükölçeklileraleyhinebelirginbirverimlilikfarkıbulunmaktadır.2011yılında250vedahafazlaçalışanıolanfirmalardaçalışanbaşınaoluşankatmadeğer,1-19arasıçalışanıolanfirmalardakiçalışanbaşınakatmadeğerin6,3katıolmuştur.2012yılındaisebufark5,1katainmiştir.Firmalararasındakiverimlilikfarkınınazalmasında,hembüyükölçeklifirmalarınverimliliklerininazalmasıhemdeküçükölçeklifirmalarınverimliliklerininartmasıetkiliolmuştur.BuoranABülkelerinde2-3katarasındaseyretmektedir.

Aramalıithalatıpayınınyüksekseyriilebüyükveküçükişletmelerarasındakikaydadeğerverimlilikfarkıbiraradadeğerlendirildiğinde,uluslararasırekabetgücükazanmışbüyükölçekliişletmelerileKOBİ’lerindahaentegreçalışmasınınönemarzettiğiortayaçıkmaktadır.Ar-GeveyenilikfaaliyetlerindehedeflenendüzeyeulaşılabilmesiaçısındananaveyansanayifirmalarınınortakAr-Geveyenilikfaaliyetlerindebulunarakkolektifbecerileriniartırmalarıgerekmektedir.

TABLO II: 30- Sanayi Tüketimi için Elektrik ve Doğal Gaz Fiyatları (1)

2010 2011 2012 2013 2014 2015(2)

Elektrik (DolarCent/

Kwh)

Türkiye 15,1 13,8 14,8 14,7 13,1 10,7

OECDÜyesiAvrupaÜlkeleriOrtalaması 13,8 15,0 14,7 15,6 15,7 -

DoğalGaz(Dolar/Mwh)

(3)

Türkiye 35,0 33,8 41,1 43,6 38,7 33,1

OECDÜyesiAvrupaÜlkeleriOrtalaması 39,1 44,2 44,9 47,3 44,4 -

Kaynak:UluslararasıEnerjiAjansı(IEA)(1)Yıliçifiyatortalamasıdır.(2)Temmuz–Eylüldönemi(3)Mwh(Megawattsaat)cinsindenbrütkalorifikdeğerbaşınafiyat

Sayfa : 216

TABLO II: 31- Sanayide Kullanılan Elektrik ve Doğal Gaz Yılsonu Fiyatlarındaki Yüzde Değişim

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Elektrik(1) 1,2 10,0 14,7 4,0 10,6 0,0

DoğalGaz(2) -6,3 20,6 34,1 0,0 9,0 0,0

ÜFE 8,9 13,3 2,5 7,0 6,4 5,7

Kaynak:TEDAŞ,BOTAŞ,TÜİK(1)Dağıtımşirketlerinintekterimli,tekzamanlı,alçakgerilimsanayitarifesidikkatealınmıştır.(2)BOTAŞorganizesanayibölgesitarifesidikkatealınmıştır.

Sanayinin temelgirdilerindenolanenerjide,fiyatların,dalgalıbir seyir izlediği,ancak2013yılındanitibaren(dolarcinsinden)azalmaeğilimindeolduğugörülmektedir.Türkiye’de elektrik ve doğal gaz fiyatları OECD üyesi Avrupa ülkeleri ortalamasınınaltındaseyretmektedir.2015yılındasanayidekullanılanelektrikvedoğalgazfiyatlarındaherhangibirdeğişimolmamıştır.

İmalatsanayiindeithalattahaksızrekabetinönlenmesineilişkinolarak2015yılıOcakayı itibarıyla;63ürüngrubundaçeşitliülkelerindampinguygulamalarınakarşıkesinönlem,10ürüngrubundaönlemlerin etkisiz kılınmasınakarşı kesinönlem,1ürün grubunda sübvansiyona karşı telafi edici önlem, 10 ürün grubunda dampingsoruşturması,16ürüngrubundanihaigözdengeçirmesoruşturması,4ürüngrubundaönlemlerin etkisiz kılınmasına karşı soruşturma halen devam etmektedir. Çin baştaolmak üzere, genellikle Uzak Doğu ülkelerinden kaynaklanan ithalatta fiyata dayalıhaksızrekabetinönlenmesiiçinalınantedbirlertekstil,maden-metal,plastik-kauçuk,makinevekimyasektörlerindeyoğunlaşmaktadır.

15 Ocak 2015 itibarıyla, ithalatta korunma önlemlerine ilişkin mevzuatçerçevesinde,gözlükçerçeveleri,çantalarvebenzerimahfazalar,polietilentereftalat(PET),safteraftalikasit(PTA)veduvarkağıtlarıvebenzeriduvarkaplamalarıolmaküzere toplam5ürüngrubunun ithalatındakorunmaönlemiuygulanmaktadır.Diğertaraftan,ceptelefonlarıileporselenveseramiktensofravemutfakeşyasıithalatındabaşlatılankorunmaönlemisoruşturmalarıdevametmektedir.

Ayrıca,İranmenşelicameşya,çerçevesizcamayna,ambalajfilmivepolyesterelyafolmaküzeretoplam5ürüngrubununithalatındakorunmaönlemiuygulanmaktadır.İthalatın yakından takip edilmesi amacıyla, ithalatta gözetim uygulanmasına ilişkinmevzuat çerçevesinde 137 ürün/ürün grubu ithalatında ülke ayrımı yapılmaksızıngözetimuygulanmaktadır.

Sayfa : 217

TABLO II: 32- İmalat Sanayiinin Üretim ve İhracat Yapısı

(YüzdePay)

Teknoloji Yoğunluğu (1)

TÜRKİYE AB

Üretim(2) İhracat(3) İhracat(4)

2003 2007 2013 2014 2002 2007 2013 2014 2014

Yüksek 5,7 3,4 3,4 3,8 6,2 4,5 3,5 3,5 20,2

OrtanınÜstü 21,9 23,2 24,7 24,7 24,3 32,8 32,3 32,3 40,7

OrtanınAltı 25,5 34,8 32,9 32,5 22,8 29,7 29,0 27,6 19,8

Düşük 47,0 38,7 39,0 39,1 46,8 33,0 35,3 36,6 19,3

Toplam 100 100 100 100 100 100 100 100 100,0

Kaynak:TÜİK,OECDSTANVeritabanı(1)OECDScience,TechnologyandIndustryScoreboardsınıflandırmasıesasalınmıştır.(2) 2003 yılı değerleri cari fiyatlarla, ISIC Rev.3’e göre hazırlanan OECD sınıflaması, 2007, 2013 ve 2014yılıdeğerleri2010yılıfiyatlarıylaNACERev.2’yegörehazırlananEurostatsınıflamasıesasalınarakKalkınmaBakanlığıtarafındanhesaplanmıştır.(3)Altınhariçihracatdeğerlerinegörehesaplanmıştır.(4)OECDüyesiABülkeleri.

2014yılındatemeleczacılıkürünlerininveeczacılığailişkinmalzemelerinimalatı;bilgisayarların,elektronikveoptikürünlerinimalatı;havataşıtlarıveuzayaraçlarıilebunlarla ilgili makinelerin imalatı sektörlerindeki üretim artışları sonucunda yüksekteknolojisektörleriimalatınıntoplamüretimdenaldığıpayyüzde3,8’eçıkmıştır.

ABülkeleriyle karşılaştırıldığında yüksek veortanınüstü teknoloji sektörlerininihracattakipayıhalendüşükkalmaktadır.

2014 yılında yüksek ve ortanın üstü teknoloji sektörlerinin toplam imalatihracatından aldığı paylar değişmezken, ortanın altı teknoloji sektörlerinin payındaazalma,düşükteknolojisektörlerinpayındaiseartışgörülmüştür.Ortanınaltıteknolojisektörlerininihracatpayındakiazalmadapetrolürünleriveanametalsanayii,düşükteknolojisektörlerininihracatpayındakiartıştagiyimeşyasıvemobilyasektörlerietkiliolmuştur.

Sanayi politikaları, küresel değer zincirlerinde konumlanma ve imalattadönüşüm sadece gelişmekte olan ülkelerin değil gelişmiş ülkelerin gündeminde deağırlıkkazanmayabaşlamıştır.Bugelişmelerülkemizinbualandaetkinbiryaklaşımgeliştirmesinizorunlukılmaktadır.

Ar-Ge, patent ve yüksek teknoloji sektörlerine ilişkin göstergeler, bilgiyedayalı üretim rekabetinin ülkemizde hedeflendiği düzeyde gerçekleşmediğini ortayakoymaktadır.Ayrıca,nitelikselgelişmeaçısındandaimalatsanayiişirketleriningelişmeperformanslarında ciddi bir ayrışma olduğu görülmektedir. Bu noktada, uluslararasıticaret kanallarında gelinen etkili seviyenin korunması ve ilerletilmesi, üretimsüreçlerinde hâkimiyeti ve derinleşmeyi zorunlu kılmaktadır. Bu ortamda ülkemizinrekabetgücünüvedünyaihracatındanaldığıpayıartırmaküzereyüksekkatmadeğerliüretimyapmakveyüksekteknolojisektörlerininpayınıyükseltmeksanayidedönüşümügerektirmektedir.

Sayfa : 218

TABLO II: 33 - İmalat Sanayii ile İlgili Dönüşüm Alanlarına Göre Seçilmiş Göstergeler

2011 2012 2013 2014

AraMalıİthalatı/Toplamİthalat(Yüzde) 72,0 74,0 73,0 73,0

MarmaraBölgesiDışındakiİşyeriSayısınınTürkiyeToplamınaOranı(Yüzde) 50,2 49,5 49,0 50,0

İhracattaÜlkeÇeşitlenmesi(1)(2) 0,29 0,26 0,26 0,26

BüyükveKüçükFirmalardakiVerimlilikFarkı(3) 6,3 5,1 - -

Türkiye’ninÜçlüPatent(Triadic)Sayısı(4) 21 - - -

Kaynak:TÜİK(1)ÜlkegruplarınınihracattakipaylarıkullanılarakhesaplananHerfindahlEndeksideğerleridir.Endeksdeğerininazalmasıçeşitliliğinartmasınıgöstermektedir.(2)Altınhariç(3)1-19ve250+çalışanıolanfirmalariçinçalışanbaşınakatmadeğeregörekıyaslanmıştır.(4)OECDFactbook2014

İmalat sanayii ihracatında bölge yoğunlaşmasının azaldığı, dolayısıylaçeşitlenmenin arttığı görülmektedir. Nitekim imalat sanayii ihracatında Orta Doğu,Afrika, BDT ve diğer Asya ülkelerinin payları artmıştır. İhracatımızın yeni pazarlarayönelmesi sonucu görülen çeşitliliğin bir göstergesi olarak, 2002 yılında 0,37 olanHerfindahl endeksinin değeri 2014 yılında 0,26 seviyelerine düşmüştür. İhracattakipazarçeşitlenmesieğilimininsürdürülmesinde2023TürkiyeİhracatStratejisiveEylemPlanınınbaşarıylauygulanmasıönemarzetmektedir.

Sanayi mallarının rekabetinde, imalat dışı faaliyetlerin etkisinin arttığı dikkatealındığında,imalat,tarımvehizmetlersektörleriarasındaişbirliğibakımındanetkinliğinartırılmasıgereğiortayaçıkmaktadır.Ayrıca,sektörlerinüretimkapasitelerindenazamioranda yararlanabilmek ve yaratılan toplam değer içerisinde yerli üretimin payınıartırmak için, imalat sanayii sektörleri arasında da işbirliklerinin ve kümelenmeleringüçlendirilmesi gerekmektedir. Böylece küresel değer zincirlerinde konumumuzunetkinliğininvepayımızınartmasımümkünolacaktır.

İhracatta rekabet gücünün artırılması amacıyla ihracata yönelik desteklerinuluslararasıanlaşmalardagözönündebulundurularakkatmadeğeriyüksek,markalıvenihaitüketiciyeyönelikürünlereyönlendirilebilmesiiçinsınırlıkamukaynaklarınınetkinkullanılmasıihtiyacıdevametmektedir.Bukapsamda,Para-KrediveKoordinasyonKurulunun25/07/2014tarihlive2014/2sayılıKararıilekurulmuşolanİhracataYönelikDevletDestekleriDeğerlendirmeKomitesiçalışmalarını2015yılındasürdürmüştür.

BaştabazıABülkeleriolmaküzereçeşitliülkelerde“sıfırekolojikayakizli”yapıveyapımalzemeleristandartlarıuygulamayakonulmaktadır.2012yılındayürürlüğegiren6306sayılıAfetRiskiAltındakiAlanlarınDönüştürülmesiHakkındakiKanunlaçerçevesibelirlenen kentsel dönüşüm süreci, yaratacağı ekonomik hacim ve ivme ile baştaseramik,makine,elektronikveelektriklimakineolmaküzerefarklıimalatsektörlerindeyenilik ve üretim kapasitesi oluşturulması ve ayrıca enerji verimliliği sağlanmasıaçısındanönemli fırsatlar sunmaktadır.Bu fırsatları ekonomik faydayadönüştürmekiçin tasarlanmış olan Rekabetçiliği ve Sosyal Uyumu Geliştiren Kentsel DönüşümProgramının Kentsel DönüşümdeYerli ve Yenilikçi Üretimin Teşvik Edilmesi bileşenikapsamındahazırlanmışolanEylemPlanı2015yılındauygulamayakonulmuştur.

Sayfa : 219

İmalat sanayii katma değeri başına enerji tüketimi olarak ifade edilebilecekimalat sanayii enerji yoğunluğu, genel olarak yüksek teknolojili ve enerji verimliliğiyükseküretimyapısınasahipgelişmişülkelerdedüşük;düşükteknolojiyoğunluğundaüretimyapısınasahipülkelerde isedahayüksekdeğerlerdedir. İmalatsanayiienerjiyoğunluğunundünyagenelindegiderekazaldığıgörülmektedir.BukapsamdaimalatsanayiienerjiyoğunluğununazaltılmasınıdakapsayanEnerjiVerimliliğininGeliştirilmesiProgramıEylemPlanı2015yılıiçindeuygulamayagirmiştir.

İmalat sanayiinin bölgesel dağılımında dengesizlik devam etmektedir. SGKkayıtlarına göre 2014 yılında Türkiye’de imalat sanayiinde faaliyet gösteren işyerlerinin yüzde 50’si Marmara Bölgesinde yer almaktadır. Diğer bölgelerde deüretimkapasitesininartırılması,Türkiye’ninpotansiyelinikullanabilmesiiçinönemarzetmektedir.Bukapsamdabölgeselyatırımteşviksistemininyanındabölgekalkınmaidarelerinin hazırladığı eylem planlarının ve kalkınma ajanslarının hazırladığı bölgeplanlarınınkatkısınınolmasıbeklenmektedir.

OnuncuKalkınmaPlanıpolitikalarıylauyumluve2015-2018uygulamadöneminikapsayanTürkiyeSanayiStratejisiBelgesiveEylemPlanı,YüksekPlanlamaKurulunun18/06/2015tarihlive2015/24sayılıKararıylakabuledilmişveuygulamayagirmiştir.Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesinin uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesiamacıyla oluşturulan İzleme ve Yönlendirme Komitesi ile İzleme ve YönlendirmeKuruluçalışmalarınabaşlamıştır.Sanayisektörlerininrekabetgücünüartırmayakatkısağlayacaksektörelstratejilerinhazırlanmasınaveuygulanmasınayönelikçalışmalardasürdürülmektedir.

TürkiyeDemir-ÇelikveDemirDışıMetallerSektörüStratejiBelgesiveEylemPlanı,TürkiyeKimyaSektörüStratejiBelgesiveEylemPlanı,TürkiyeSeramikSektörüStratejiBelgesi veEylemPlanı ileTürkiyeElektrikveElektronikSektörüStratejiBelgesi veEylemPlanının;uygulama,izlemevedeğerlendirmefaaliyetlerinedevamedilmektedir.YüksekPlanlamaKurulunun18/06/2015tarihlive2015/25sayılıKararıylakabuledilenTürkiyeTekstil,HazırGiyimveDeriÜrünleri StratejiBelgesi veEylemPlanı (2015-2018)uygulamayagirmiştir. TürkiyeOtomotivSektörüStrateji Belgesi (2015-2018)tamamlanmışolup,YüksekPlanlamaKurulunasunulmuştur.TürkiyeMakineSektörüStratejiBelgesininyenilenmesiçalışmalarıdevametmektedir.

Ülkemizde piyasa gözetim sisteminin etkinleştirilmesine yönelik çalışmalaradevamedilmektedir.GüncelABmevzuatınauyumsağlamayayönelikçalışmalara2016yılındadadevamedilecektir.

Sayfa : 220

TABLO II: 34- İmalat Sanayiinde Önemli Sektörler İtibarıyla Üretimdeki Değişimler

(Yüzde)

Sektörler

Üretim Endeksi Değişimi (1)

2014/2013 2015/2014 (2)

İmalatSanayiiToplamı 3,2 3,7

Gıda 4,5 1,0

Tekstil 1,1 -4,5

Giyim 0,1 3,0

Deri -9,8 -10,9

KokvePetrolÜrünleri -4,3 35,9

KimyasalÜrünler 4,6 3,2

İlaç 14,6 24,6

KauçukvePlastik 3,5 1,2

TaşveToprağaDayalıSanayiler 1,8 -2,1

AnaMetal 0,4 -0,7

Bilgisayar,ElektronikveOptikÜrünler 10,0 0,1

ElektrikliTeçhizat 0,0 0,9

Makine 2,7 -1,7

Otomotiv 1,8 15,9

Mobilya 6,6 6,9

Kaynak:TÜİK(1)NACERev.2SınıflamasınaGöreAylıkSanayiÜretimEndeksi(2010=100)(2)Ocak-Kasımdönemi

Tekstil, hazır-giyim, deri ve mobilya gibi moda ve tasarımın büyük önemesahipolduğusanayilerde talebeetkincevapverebilenüreticiözelliklerinigeliştirme,koleksiyon vemarka yaratma, pazarlama ve üretim kanallarında etkinlik, çevre vesosyalduyarlılıkrekabetgücününgeliştirilmesiiçingerekliunsurlardır.Busektörlerdedahayüksekkatmadeğereldeedebilmekiçinfirmalarındeğerzincirininbualanlarındakabiliyetlerinigeliştirmesigerekmektedir.

2014yılındatekstilsanayiindeüretimbiröncekiyılagöreyüzde1,1,hazırgiyimsanayiindeyüzde0,1artmıştır.2015yılındatekstilsanayiindeüretiminazaldığı,hazırgiyimsanayiindeisedüşükseviyedearttığıgörülmektedir.2015yılıilkyarısındayurtiçiözelnihaiayakkabıvegiyimtüketimisabitfiyatlarlayüzde5,2azalmıştır.2015yılıilkonbiraylıkdönemindetekstilvehazırgiyimsanayiiihracatıveithalatıazalmıştır.

Derivederiürünlerisektöründe2014yılındaüretimbiröncekiyılagöreyüzde9,8azalmıştır.2015yılınınilkonbirayındaiseüretimde,ihracattaveithalattagerilemegörülmektedir.SektörithalatınınyaklaşıkyarısıÇin’denyapılmayadevametmektedir.

Sayfa : 221

TABLO II: 35- İmalat Sanayiinde Önemli Sektörler İtibarıyla Dış Ticaretteki Değişim

(Yüzde)

Sektörler

İhracat (1) İthalat (1)

2014/2013 2015/2014 (2) 2014/2013 2015/2014 (2)

İmalatSanayii 4,2 -8,0 -4,6 -10,7

Gıda 6,3 -4,1 3,2 -8,8

Tekstil 4,0 -12,1 2,6 -14,9

Giyim 8,3 -10,0 1,7 -7,3

Deri 7,8 -13,3 -4,3 -21,5

PetrolÜrünleri -9,0 -28,4 -0,9 -41,1

KimyasalÜrünler 4,5 -8,1 4,0 -14,5

İlaç 4,5 9,4 5,3 -2,5

KauçukvePlastik 6,3 -14,2 2,0 -7,2TaşveToprağaDayalıSanayiler 0,9 -10,7 9,2 -11,9

AnaMetal -5,0 9,9 -24,8 -16,2

Elektronik 8,2 -9,6 6,3 -3,5

ElektrikliTeçhizat 2,6 -12,7 -5,7 -4,7

Makine 5,1 -12,0 -6,8 -9,9

Otomotiv 4,9 -4,2 -5,0 11,4

Mobilya 8,6 -6,5 0,9 -12,0

Kaynak:TÜİK (1)ISICRev.4Sınıflamasınagörecarifiyatlarla(ABDdoları)dışticaret(2)Ocak-Kasımdönemi

Mobilyasanayiindetasarımvemarkalaşmakonusundafarkındalığınartmasıvemodernüretimtekniklerinindahayoğunolarakkullanılmasıylasonyıllardaüretimveihracataçısındanönemligelişmeleryaşanmaktadır.2014yılındaüretimdebiröncekiyılagöreyüzde6,6,2015yılıilkonbirayındadayüzde6,9artışgerçekleşmiştir.Sononyıldırmobilyaihracatıimalatsanayiiihracatındandahahızlıartmışvemobilyasanayiidışticaretfazlasıverenbirsektörolmakonumunusürdürmüştür.Yerlimarkalarınyurtdışındamağazalaşmafaaliyetlerinihızlandırdıklarıgörülmektedir.2014yılındasektörihracatıyüzde8,6artarakyaklaşık2,2milyarABDdoları,ithalatıiseyüzde0,9artarakyaklaşık825milyonABDdolarıolmuştur.2015yılıOcak-Kasımdönemindebiröncekiyılınaynıdöneminegöresektör ihracatve ithalatınınazaldığıgörülmektedir.Üretimbiçimi bakımından ikili bir yapı gösteren sektörde kayıt dışılık ve taklitçiliğin yaygınolması,dahabüyükpazarlaraerişim,kurumsallaşma,hammaddetedarikivelojistikleilgilisorunlardevametmektedir.

Sayfa : 222

İthalatın büyük bölümü temel ve ara mallarda yapılmaktadır. Bu nedenle bumallarınüretildiğisektörlerdeyapılacakyatırımlarimalatsanayiidışticaretdengesinekatkısağlayacaktır.Büyükölçekliyatırımlaraihtiyaçduyulanbusektörlerdeyerteminiöncelikli sorunolarakortayaçıkmaktadır.Sözkonususektörlerağırlıklıolarakenerjiyoğunvehammaddededışabağımlıyapıdadır.Busektörlerdesürdürülebilirgirditedarikisağlanırken,yurtiçiaramalıüreticilerininolumsuzetkilenmemesineyönelikönlemleralınmalıdır.Ayrıca,lojistikaltyapısınınihtiyaçlaraistenenseviyedecevapverememesibusektörlerde,hemgirdilerinhemdenihaiürünlerinmaliyetleriüzerindeönemlibiryük oluşturmaktadır. Bu kapsamda sektörlerin rekabet gücünün artırılabilmesi içinlojistikimkânlarıngeliştirilmesibüyükönemarzetmektedir.

Kimyasanayiindeüretim(ilaçhariç)2014yılındayüzde4,6artmıştır.2015yılıOcak-Kasımdönemindeiseüretimartışhızıbiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde3,2 olarak gerçekleşmiştir. Kimya sanayiinde (ilaç hariç) 2014 yılında ihracat yüzde4,5artarak7,1milyarABDdoları,ithalatiseyüzde4,0artarak30,2milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.2015yılınınOcak-Kasımdönemiitibarıylabiröncekiyılınaynıdönemine göre ihracat yüzde 8,1, ithalat ise yüzde 14,5 azalmıştır. İmalat sanayiiiçerisindeenbüyükithalatkaleminioluşturankimyasanayiindebüyükölçekliyatırımihtiyacı devametmektedir.Özellikle kauçuk ve plastik ürünleri imalatında kullanılankimya sanayii ürünleri sektör ithalatının yaklaşık yüzde 40’ını oluşturmaktadır. Buçerçevede, sektörde petrokimya, plastik, kompozit ve ileri malzeme gibi alanlardalojistiği uygun yer tahsisi yapılarak kimya parklarının kurulmasıyla; sektörün düşükkatmadeğerliyapısınınyüksekkatmadeğerliyapıyadönüştürülmesifirmalarınrekabetgücününveyeniyatırımlarınartırılmasıgibikonulardasektöreavantajsağlanacaktır.

İlaçEndüstrisiİşverenlerSendikasıverilerinegöreTürkiyeilaçpazarı,2014yılındakutubazındayüzde2,7,değerbazında iseyüzde8,8büyümüştür.2014yılındakişibaşınailaçharcaması86ABDdolarıolmuştur.İlaçsanayiiüretimi2014yılındayüzde14,6,2015yılınınOcak-Kasımdönemindebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde24,6artmıştır.2014yılındaithalatyüzde5,3artarak4,7milyarABDdoları,ihracatiseyüzde4,5artarak0,85milyarABDdolarıolmuştur. İthalat2015yılınınOcak-Kasımdönemindebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde2,5azalmış,ihracatiseyüzde9,4artmıştır.OnuncuKalkınmaPlanıçerçevesindeKalkınmaBakanlığıveSağlıkBakanlığıeş koordinatörlüğünde hazırlanan, ilaç ve tıbbi cihaz sektörlerini kapsayan SağlıkEndüstrilerindeYapısalDönüşümProgramıEylemPlanıYüksekPlanlamaKurulunca16Şubat2015tarihindeonaylanmıştır.

Kauçukveplastikürünleriüretimi2014yılında,biröncekiyılagöreyüzde3,5artmış,2015yılınınOcak-Kasımdöneminde isebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde1,2artmıştır.Sektörünihracatı2014yılındayüzde6,3artarak7,6milyarABDdoları,ithalatıiseyüzde2oranındaartarak5,1milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.2015yılınınOcak-Kasımdönemindeihracatbiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde14,2, ithalat ise yüzde 7,2 azalmıştır. Sektörün hammaddede yüksek oranda dışabağımlılığıdevametmektedir.

Taşvetoprağadayalıürünlerinüretimi,2014yılındabiröncekiyılagöreyüzde1,8artmış,ancak2015yılının ilkonbirayındabiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde2,1azalmıştır.Sektörihracatı2014yılındabiröncekiyılagöreyüzde0,9artarak4,3milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.İhracat2015yılınınilkonbirayındaisebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde10,7azalarak3,6milyarABDdolarıolmuştur.Sektör ithalatı2014yılındayüzde9,2artarak2,2milyarABDdoları,2015yılının ilkonbirayındaisebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde11,9azalarak1,8milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.TürkiyeÇimentoMüstahsilleriBirliğiverilerinegöreinşaat sektöründeki gelişmelere paralel olarak çimento sektöründe üretim miktarı

Sayfa : 223

2014yılındabir önceki yıla göre yüzde2 azalarak71,2milyon tonolmuştur. 2015yılınınilkonayındaiseçimentoüretimibiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde2,4azalarak58,5milyontonolarakgerçekleşmiştir.OrtaDoğu’dakiolumsuzgelişmelerindeetkisiyleçimentoihracatı2014yılındabiröncekiyılagöreyüzde12,4azalarak10,5milyontonolmuştur.

2014yılındaÇin’intüketimindeyaşananhızlıdaralmanındünyapiyasalarındayolaçtığıolumsuzetkiderinleşereksürmekte,yaşanantalepvefiyatdüşüşlerinedeniylebazı çelik üreticileri ciddi ekonomik sorunlar yaşamaktadır. 2014 yılında gerileyenküresel çelik tüketiminin, 2015 yılındabaştaÇin ve diğer gelişmekte olanülkelerinçelik talebinde gözlenen yavaşlama nedeniyle daha da düşeceği öngörülmektedir.2014 yılında dünya ham çelik üretimi yüzde 0,8 artarken, Türkiye’nin üretimi iseyüzde1,8gerilemiştir.Türkiye2014yılında34milyontonhamçeliküretimiiledünyasıralamasındasekizinciliğinikorumuştur.2015yılınınilkonbirayındadünyahamçeliküretimiyüzde2,1azalmagösterirken,Türkiyehamçeliküretimiortalamayüzde8,0azalmışve28,8milyontonolarakgerçekleşmiştir.

Küreselkrizsonrasındasürekliartaniçtalep2014yılındailkkezgerilemişveyüzde1,9düşüşlenihaimamultüketimiiçpiyasada30,7milyontonolarakgerçekleşmiştir.Yassıüründeyüzde0,2;uzunüründeiseyüzde3,3azalmayaşanmıştır.2014yılında,yarı ürünler dâhil uzun ve yassı ürünlerin ihracatı, miktar olarak yüzde 7,2, değerolarak yüzde 8 oranında gerilemiş ve sırası ile 14,1milyon ton ve 8,9milyar ABDdoları olarakgerçekleşmiştir. 2015 yılının ilk onbir aylık dönemindededemir çelikürünleriihracatındakidüşüşeğilimidevamederekbiröncekiyılınilkonbirayınagöremiktar bazında yüzde 6,1, değer bazında yüzde 21,6 oranında gerilemiştir. Demirçelikürünleriithalatıise2014yılındamiktaraçısındanyüzde7,5oranındaazalarak13milyonton,değeraçısındanyüzde6,6azalarak9,5milyarABDdolarıolmuştur.İthalat2015yılınınilkonbirayındabiröncekiyılınilkonbirayınagöremiktarolarakyüzde41,6,değerolarakiseyüzde4,4artmıştır.Özetle,2015yılınınilkonbirayındaküreselpiyasalardayaşanangelişmelersonucundaTürkiye’nin ihracatıveüretimidüşerken;yurtiçitalepteyaşananbüyümeithalatıartırmıştır.

Türkiye nihai mamul tüketiminin arttığı son dönemde, sıvı çelik üretiminingerilemesindesektörünrekabetgücününbaştahurdaolmaküzereartangirdimaliyetlerinedeniylezayıflaması,artanküreselatılkapasitevekorumacıpolitikalarabağlıolarak,rekabetiolumsuzetkileyendış ticaretuygulamaları,vergilerve fonlargibietmenleretkiliolmuştur.2014yılıve2015yılıbaşındaartandövizkurubaştahurdaolmaküzeregirdimaliyetleriniartırmışvesektörünrekabetgücünüolumsuzetkilemiştir.Sektörünrekabetgücününtekrarartırılabilmesi içinTürkiyeDemirÇelikveDemirdışıMetallerStratejiBelgesiveEylemPlanıileGirdiTedarikStratejisiveEylemPlanı(GİTES)içindeyeralaneylemlerinhayatageçirilmesi,gümrükvedışticaretrejimleriningünümüzündeğişenkoşullarıgözönündebulundurularakuygulamaetkinliğininartırılmasıbüyükönemtaşımaktadır.

Makine imalat sanayiinde talep genellikle sabit sermaye yatırımlarına bağlıolarakdeğişmektedir.2014yılındaüretimyüzde2,7,ihracatyüzde5,1artmış,ithalatyüzde6,8düşmüştür.Makinesanayiindeihracat2014yılında8,2milyarABDdolarınayükselmiştir. Pompa, kompresör, gıda ve içecek makineleri ile genel amaçlı diğermakineler ihracatında yüksek oranlı artışlar gerçekleşmiştir. 2015 yılı Ocak-Kasımdönemindeihracatbiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde12,0,ithalatiseyüzde9,9azalmıştır.2015yılıOcak-Kasımdönemindemakineimalatsanayiindeüretimyüzde1,7düşmüştür.

Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı sanayiinde 2010 yılındanbuyanagözlemlenenbüyüme2014yılındadadevametmiş;2014yılıüretimartışı

Sayfa : 224

yüzde10olarakgerçekleşmiştir.2014yılındaihracatyüzde8,2artarkenithalatartışıyüzde6,3olarakgerçekleşmiştir.2015yılıOcak-Kasımdönemindeüretimbiröncekiyılın aynı dönemine göre, yüzde 0,1 artma; Ocak-Kasım döneminde ihracat yüzde9,6veithalatyüzde3,5oranlarındaazalmagöstermiştir.Sektördeenönemliüretimkalemi olan televizyon üretim ve ihracatı 2005 yılından 2008 yılı ortalarına kadardüşüşeğilimindeolmuş,2008-2010dönemindeisedurağanbirseyirizlemiştir.TürkElektronik Sanayicileri Derneği verilerine göre 2011 ve 2012 yıllarında artış eğilimigösteren televizyonüretimi ve ihracatı, 2013 yılında azalış eğiliminegirmiştir. 2014yılındaiseüretimveihracatsırasıylayüzde4,5ve3,2artarak10,6milyonadetve8,4milyonadetolarakgerçekleşmiştir.

Beyaz eşya sanayiinde 2014 yılında ihracat 4,6milyar ABD doları, ithalat 1,2milyarABDdolarıolmuştur.2015yılıOcak-Kasımdönemindemiktarbazındaüretimyüzde8,7,ihracatyüzde7,2veithalatyüzde16,1artmıştır.

Tıbbicihazsektöründeülkemizdeüretimçoğunlukladüşükteknolojiliürünlerdeyoğunlaşmış olup ithalat ise yüksek teknolojili ürünler ağırlıklıdır. Sektörün katmadeğeriniartırmakveithalatbağımlılığınıazaltmakamacıylakamualımıpolitikalarıylasektörelüretimveteknolojikgelişmedesteklenecektir.Sektörde2014yılındaihracatbiröncekiyılagöreyüzde4,9artarak406milyonABDdoları, ithalat iseyüzde6,9artarak2,5milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.

Otomotiv sanayiinde toplamüretim2014 yılında bir önceki yıla göre yüzde 4artarak1.170binadetolmuştur.Otomotivsanayiikapasitekullanımoranı2013yılındayüzde77iken,buoran2014yılındayüzde67’yedüşmüştür.Otomotivsanayiitoplamyurtiçipazarı,2014yılındabiröncekiyılagöreyüzde10azalarak807binadetolarakgerçekleşmiştir.Aynıdönemdeotomobilpazarındakidüşüşyüzde12olmuşvepazar587binadedegerilemiştir.Bugelişmedeotomobilithalatıpazarpayınınyüzde78gibiyüksekbirorandan2014yılındayüzde73’egerilemesietkiliolmuştur.Böylelikle2014yılındabiröncekiyılagöreyerliotomobilpazarındayüzde7artışgerçekleşmişveyerliotomobilpazarı157binadedeyükselmiştir.Hafif ticariaraçpazarı ise2014yılındayüzde4azalarak180binadetolmuştur.AncakyılınikinciyarısındanitibarenözellikleK2belgeücretindeyapılandüzenlemeylepazardayenidenartışyaşanmıştır.Türkiyeyerlitasarımürünlerindedâhilolduğuhafifticariaraçüretiminde,ABülkeleriiçindeilk sırada yer almıştır. 2014 yılında otobüs pazarında, kent içi yolcu taşımacılığındakullanılan belediye otobüsler alımlarının sınırlı kalması nedeniyle yüzde 66 düşüşyaşanmıştır.Diğeryandan,2014yılında582binadediotomobilolmaküzere,toplamotomotiv sanayii ihracatı yüzde 7 artarak 885 bin adete ulaşmıştır. Böylelikle 2013yılındaotomotivsanayiiüretimindeihracatınpayıyüzde74iken,2014yılındabuoranyüzde76’yayükselmiştir.Toplamotomotivsanayiihracatı,2014yılıitibarıyla,Türkiyeihracatsıralamasındabirincisıradayeralmıştır.Sonuçolarak2014yılındadaralaniçpazararağmenyeniyatırımlarınveprojelerindevreyegirmesiyleihracatveüretimdeartışlarkaydedilmiştir.

2015yılındaotomotivsanayiiüretimibiröncekiyılagöreyüzde16artarak1.359binadetolmuştur.Buyıldaotomobilüretimi,yüzde8artarak791binadetileotomobilüretimindeki enyüksek seviyeyeulaşmıştır.Aynı yıl otomotiv sanayii ihracatı yüzde12,ithalatıdayüzde26artışgöstermiştir.Otomotivsanayiiyurtiçipazarı2015yılındabir önceki yıla göre yüzde 25 oranında artarak 1.011 bin adet olmuştur. Otomobilpazarındakiartışiseyüzde24seviyesindeolmuşvepazar726binadeteyükselmiştir.Otomobil pazarında ithalatın pazar payı 2014 yılına göre 1 puan artarak yüzde 74olarakgerçekleşmiştir.Aynıyılhafif ticari araçpazarıbirönceki yılagöreyüzde34artmıştır.2014yılındahafifticariaraçpazarındaithalatınpayıyüzde46iken,buoran2015yılındayüzde44’egerilemiştir.

Sayfa : 225

Otomotivsanayiidışticaretinedeğerolarakbakıldığındaise,2015yılıOcak-Kasımdöneminde15,5milyarABDdoları ithalatakarşılık,15,3milyarABDdoları ihracatıngerçekleştiğigözlenmektedir.2014yılıOcak-Kasımdöneminde2,4milyarABDdolarıfazlaverensektör2015yılınınaynıdöneminde107milyonABDdolarıaçıkvermiştir.

Sektörde tedarik zincirini kapsayan, tasarım/Ar-Ge, üretim ve satış-pazarlamasüreçleribütünününyurtiçindegeliştirilmesi,katmadeğerinartırılması,çevreyeduyarlıyeniteknolojileringeliştirilmesiveküreselpazarlarınihtiyaçlarınayöneliközgüntasarımaraçlarlamarkalaşmanınözendirilmesiönemarzetmektedir.

Savunmavehavacılıksanayii ihracatı2003yılında331milyonABDdolarından2015yılında1.656milyonABDdolarınayükselmiştir.Yerlisavunmasanayiiüretiminigeliştirmeçalışmalarınadevamedilmektedir.Ancak,ülkemizdesavunmaalımlarındakidışabağımlılıkbüyükorandadevametmektedir.

2014yılındasigarasanayiindetoplam142,9milyaradetsigaraüretilmiştir.2014yılındasigaraüretimveiçpiyasayasatışmiktarlarında(adetbazında)2013yılınakıyaslasırasıylayüzde9,4veyüzde3,3artışgözlemlenmiştir.Sigara ihracatı ise2014yılındayüzde 21,7 artarak 475 milyon ABD dolarına ulaşmıştır. Tütün mamulleri ve alkollüiçeceklersektöründekayıtdışıüretimveyasadışıticaretlemücadeledevametmektedir.


Türkiye’ninuluslararasırekabetgücünüvedünyaihracatındanaldığıpayıartırmakiçinimalatsanayiindedönüşümügerçekleştirerekyüksekkatmadeğerliyapıyageçmekveyüksekteknolojisektörlerininpayınıartırmaktemelamaçtır.

İmalat sanayiinde dönüşümün ana odakları; yenilikçilik ve firma becerileri,bölgelerinüretimeetkilikatılımı,sektörlerarasıentegrasyon,yeşilteknolojiveüretimiledışpazarçeşitliliğidir.Yeşilüretimkapasitesi,yenilik,firmabecerilerivesektörlerarasıentegrasyonungeliştirilmesiyleverimlilikveyurtiçikatmadeğerinartırılması;dışpazarçeşitliliğivebölgeselüretimkapasiteleriningeliştirilmesiyledeistikrarlıyüksekbüyümeninsağlanmasıhedeflenmektedir.


Öncelik/TedbirSorumlu / İşbirliğiYapılacak Kuruluşlar Süre


İmalat sanayiine yönelik sektörel ve diğer strateji belgeleri Kalkınma Planı amaç, hedef ve politikalarıyla uyumlu olarak hazırlanacaktır. (p.667)

Tedbir313.Sanayiderekabetgücününartırılmasıamacıylasektörelstratejilerhazırlanacak,uygulamalarizlenecekvedeğerlendirilecektir.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

TürkiyeSanayiStratejisiBelgesi(2015-2018)uygulamayagirmiştir.TürkiyeSanayiStratejisiBelgesininuygulanması,izlenmesivedeğerlendirilmesiamacıylaoluşturulanİzlemeveYönlendirmeKomitesiileİzlemeveYönlendirmeKuruluçalışmalarınabaşlamıştır.Sanayisektörlerininrekabetgücünüartırmayakatkısağlayacaksektörelstratejilerinhazırlanmasınaveuygulanmasınayönelikçalışmalardasürdürülecektir.

Sayfa : 226

Haksız rekabeti önlemek ve insan sağlığı ve güvenliğini korumak üzere piyasa gözetim ve denetim sisteminin etkin işlemesine yönelik çalışmalar sürdürülecektir. İşletmelerin rekabet gücünü artırmak üzere kalite altyapısının geliştirilmesine devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.659)

Tedbir314.Sanayiürünleriningüvenlivemevzuatınauygunşekildepiyasayaarzınısağlamakamacıylapiyasagözetimivedenetimifaaliyetlerietkinleştirilecektir.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı

AralıkSonu

Yıliçindetestegönderilenürünsayısıyüzde10artırılacak,riskdeğerlendirmesiyapılarakgüvensizveteknikdüzenlemesineaykırıürünlerintespitoranıartırılacakveuygunsuzluğutespitedilenürünlerintoplamdenetlenenürünlereoranıyüzde18olacaktır.

Tedbir315.Ülkemizdekiakreditetestaltyapısıihtiyacıbelirlenecekveeksikalanlardakapasiteoluşturulacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),TÜBİTAK,Üniversiteler,TÜRKAK,KOSGEB,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Ülkemizdekisanayininihtiyaçduyduğuakreditetestlerinenvanteriçıkarılacaktır.Budoğrultudaülkemizdekarşılanamayantesthizmetleribelirlenecek,buhizmetlereilişkinülkemizdekapasitegeliştirilmesineyönelikönceliklendirmevetakvimlendirmeçalışmasıyapılacaktır.

Tedbir316.Piyasagözetimvedenetimsistemlerininişleyişideğerlendirilerek,etkinbiruygulamamekanizmasıoluşturulacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,İlgilikurumvekuruluşlar

AralıkSonu

Piyasagözetimivedenetiminindahaetkinyapılabilmesiiçin,uluslararasıörneklerveülkemizdekimevcutdurumanalizedilerek,yapılanmamodeliönerilerigetirilecektir.PiyasaGözetimveDenetimkuruluşlarınındakatkılarıalınarakoluşturulacakmodelinhayatageçirilmesiiçingerekenhukukidüzenlemeleryapılacaktır.

Savunma sanayii rekabetçi bir yapıya kavuşturulacaktır. Savunma sistem ve lojistik ihtiyaçlarının özgün tasarıma dayalı olarak ülke sanayisiyle bütünleşik ve sürdürülebilir bir şekilde karşılanması, uygun teknolojilerin sivil amaçlı kullanımı ile yerlilik oranının ve Ar-Ge’ye ayrılan payın artırılması sağlanacaktır. Belirli savunma sanayii alanlarında ağ ve kümelenme yapıları desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.681)

Tedbir317.Teknolojiküstünlükkazandıracakplatformvesistemlerinyurtiçindegeliştirilmesineyönelikprojelerhayatageçirilecektir.

SavunmaSanayiiMüsteşarlığı(S),MilliSavunmaBakanlığı,GenelkurmayBaşkanlığı,İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

ATAKileALTAYProjelerikapsamındakiçalışmalaradevamedilecektir.

Sayfa : 227

Tedbir318.İhracatveUluslararasıİşbirliğiStratejisihazırlanacaktır.

SavunmaSanayiiMüsteşarlığı(S),EkonomiBakanlığı,GenelkurmayBaşkanlığı

AralıkSonu

SavunmasanayiinderekabetçiliğiartırmayayönelikbirİhracatveUluslararasıİşbirliğiStratejisihazırlanacaktır.Bukapsamda,durumanaliziçalışmasıtamamlanmışolup2016yılıiçindeStratejiyürürlüğekonulacaktır.

2.2.2.12. Girişimcilik ve KOBİ’ler

a) Mevcut Durum

EsnafvesanatkârlarınçoğunluğunuoluşturduğuKOBİ’ler,çalışansayısıbakımındantoplamgirişimlerin yüzde 99,8’ini, istihdamın yüzde 74,2’sini, katma değerin yüzde52,8’ini, yatırımların yüzde 53,3’ünü ve ihracatın yüzde 56,4’ünü oluşturmaktadır.Ayrıca,Ar-Geharcamaları içindeKOBİ’lerinpayı2013yılındayüzde16,9 iken2014yılında yüzde 17,4’e yükselmiştir. KOBİ’lerin küreselleşmeden kaynaklanan yüksekrekabeteayakuydurma,yetkininsangücüveyeterlisermayeyesahipolma,yenilikçiprojeler üretme, ortak iş ve proje geliştirme gibi hususlarda güçlendirilmesine veülkemizdekigirişimcilikyeteneklerininvegirişimci sayısınınartırılmasınaolan ihtiyaçdevametmektedir.Aynızamanda,ortak işyapmakültürüne,sermayebirikiminevegelirdağılımınaolumlukatkılarıaçısındanönemtaşıyankooperatifçiliğingeliştirilmesikonusudaöneminikorumaktadır.

TABLO II: 36- Açılan ve Kapanan İşletme Sayısı

Yıl

Faaliyete Geçen

Esnaf ve Sanatkâr

Sayısı

Faaliyeti Sona Eren Esnaf ve Sanatkâr

Sayısı

Kurulan Şirket Sayısı

Kapanan Şirket Sayısı

Kurulan Ger.Kişi Tic.İşl.

Kapanan Ger.Kişi Tic.İşl.

Kurulan Kooperatif

Sayısı

Kapanan Kooperatif

Sayısı

2010 176978 103256 50423 11400 50943 29921 1547 2042

2011 189427 142843 53409 13095 60430 41130 1033 1896

2012 191808 96204 38887 14168 67455 31915 877 1895

2013 193870 105 552 49943 17400 58987 19873 915 1862

2014 200235 113696 57 710 14002 67920 23229 1 005 1820

2015 200807 97361 66701 12114 47069 19061 921 1587

Kaynak:GümrükveTicaretBakanlığı,TOBB

Kasım2015 itibarıyla;bankacılıksistemi içindekullandırılanKOBİkredimiktarı384milyarTLolup,toplamkredileriçindekipayı2009yılındakiyüzde21seviyesindenyüzde26’yayükselmiştir.EsnafveSanatkârlarKrediveKefaletKooperatifleri(ESKKK)veHalkBankasıaracılığıylaesnafvesanatkârlaraindirimlifaizlikredikullandırılmayadevamedilmiştir.Bukapsamda2010yılındaaçıkkredisibulunanesnafvesanatkarsayısıyaklaşık237binikenburakam2015yılında348bineulaşmıştır.

Sayfa : 228

TABLO II: 37- ESKKK Kefalet Kredileri

Yıl Kefalet Alan ve Kredi Kullanan İşletme Sayısı (Adet)

Verilen Kefalet ve Yaratılan Kredi Hacmi (Milyon TL)

2010 236742 3669

2011 244700 5541

2012 258057 6925

2013 286123 9617

2014 317577 12 500

2015 353627 16159

Kaynak:GümrükveTicaretBakanlığı

Kredi Garanti Fonu (KGF) A.Ş. tarafından sağlanan kefalet işlemleri desürdürülmektedir.

TABLO II: 38- KGF A.Ş. Tarafından Verilen Kefalet ve Yaratılan Kredi Hacmi

KGF AŞ Öz Kaynak Hazine Kaynaklı Kefalet Toplam

YılİşletmeSayısı(Adet)

KefaletSayısı(Adet)

KefaletHacmi(MilyonTL)

YaratılanKrediHacmi(MilyonTL)

İşletmeSayısı(Adet)




İşletmeSayısı(Adet)




2010 1333 2382 663 868 600 708 275 434 1933 3090 938 1302

2011 1058 1834 601 812 1198 1373 522 809 2256 3207 1123 1621

2012 1484 1694 499 676 3528 3823 614 877 5 012 5 517 1113 1553

2013 1199 1345 451 585 1263 1415 610 882 2462 2760 1061 1467

2014 2573 3397 573 724 1660 1865 819 1164 4233 5262 1392 1888

2015 2485 2644 846 1 020 3638 3730 1 721 2380 6123 6374 2567 3400

Kaynak:KGFA.Ş.

KOBİ’ler ve yeni girişimcilere yönelik destekleme faaliyetleri artarak devametmektedir.

Sayfa : 229

TABLO II: 39- KOSGEB Destek Programları

DESTEK PROGRAMLARI

2011 2012 2013 2014 2015

Destek Sayısı

Destek Miktarı (Bin TL)

Destek Sayısı

Destek Miktarı (Bin TL)

Destek Sayısı

Destek Miktarı(Bin TL)

Destek Sayısı


Destek Sayısı


KOBİProjeDestekProgramı 630 20540 1814 57180 1837 44075 347 5335 144 2 277

Ar-Ge,İnovasyonveEndüstriyelUygulamaDestekProg.

830 43294 1193 65667 1259 66218 1078 56569 974 53699

İşbirliği-GüçbirliğiDestekProgramı 46 12451 84 21113 78 13389 63 12423 50 8332

TematikProjeDestekProgramı 8 197 18 445 22 868 14 336 2 98

GirişimcilikDestekProgramı 2409 26252 4976 52182 8068 85618 10199 107409 11825 126581

GenelDestekProgramı 15387 67538 19065 96807 23776 134000 23035 129234 25995 158734

GelişenİşletmelerPiyasasıKOBİDestekProgramı

0 0 3 135 6 227 7 279 3 87

Toplam 19 317 170 275 27 161 293 533 35 055 344 397 34 751 311 586 37 941 349 808

Kaynak:KOSGEB,2015

Madenkazası veSuriye sınırındayaşananolaylarınekonomikolumsuzluklarınıgidermek amacıyla söz konusu bölgelerde KOSGEB tarafından sıfır faizli krediuygulaması başlatılmıştır. Kredi Destek Programı kapsamında 2015 Eylül ayı sonuitibarıyla İzmir (Kınık), Balıkesir (Savaştepe),Manisa (Soma,Kırkağaç) ve Şanlıurfa(Ceylanpınar,Akçakale)illerinden4.263kredibaşvurusuyapılmışolup,toplam3.085işletmeninkullandığı132,8milyonTL’likkredininfaizikarşılanmıştır.

GirişimciliğingeliştirilmesiamacıylaKOSGEBtarafından41TeknolojiGeliştirmeMerkezi(TEKMER)ve18İşGeliştirmeMerkezinde(İŞGEM)başlangıçaşamasındakigirişimciler desteklenmektedir. Ayrıca, girişimcilik kültürünün yaygınlaştırılması vetabanayayılmasıamacıyla,KOSGEB ileYÖKarasındayapılanprotokolçerçevesinde117üniversitedegirişimcilikdersleriverilmeyebaşlanmıştır.AynıamaçlaKOSGEBilekamukurumvekuruluşlarıarasındayapılanprotokollerkapsamında2010-2015yıllarıarasındayaklaşık390binkişiyegirişimcilikeğitimiverilmiştir.Diğertaraftan,sonyıllardaözelsektörtarafındandaartansayıdakuluçkavehızlandırıcımerkezlerikurulmaktadır.

Tablo II: 40- KOSGEB Girişimcilik Eğitimleri ve Girişimcilik Desteği Alan İşletmeler

2011 2012 2013 2014 2015 Toplam

UygulamalıGirişimcilikEğitimiKatılımcıSayısı 48145 57192 79977 83844 84742 391100

GirişimcilikDesteğiAlan İşletmeSayısı 2409 4976 8068 10199 11825 23250

Kaynak:KOSGEB,2015

Teknolojikgirişimciliğingeliştirilmesiamacıyla,BilimSanayiveTeknolojiBakanlığıtarafından2009yılındabaşlatılanTeknogirişimSermayeDestekProgramıkapsamında2015 yılında 629 girişimci desteklenmiştir. Aynı amaç doğrultusunda, 2012 yılındaTÜBİTAK tarafındanbaşlatılanGirişimcilikAşamalıDestekProgramı kapsamında ise2015yılında3.015projebaşvurusualınmıştır.

Sayfa : 230

TABLO II: 41- Başlangıç Girişimcilik Destekleri

Kurum BSTB Teknogirişim Destekleri TÜBİTAK Girişimcilik Aşamalı Destekleri

Yıl Başvuru Sayısı

Desteklenen Girişimci

Sayısı

Destek Miktarı (Milyon

TL)

Başvuru Sayısı

Desteklenen Girişimci

Sayısı

Destek Miktarı (Milyon

TL)

2009 159 78 7,6 - - -2010 724 102 9,9 - - -2011 859 272 26,3 - - -2012 1597 288 28,0 745 112 6,52013 1539 294 28,8 1 220 140 102014 1748 270 26,5 1 251 111 14,22015 3175 629 34,5 3015 - -Toplam 9801 1933 161,6 6231 363 30,7

Kaynak:BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı(BSTB),TÜBİTAK,2015

2015yılındaorganizesanayibölgesi (OSB)sayısı166’yaçıkmış,küçüksanayisitesi (KSS) sayısı ise 466 olmuştur. Teknoloji geliştirme bölgelerinin (TGB) sayısı63’e,aktifolanlarınınsayısı48’e,TGB’lerdefaaliyetgösterenişletmesayısıise3.724’eyükselmiştir. OSB uygulamalarında üretime geçme oranlarının artırılması, OSB veTGB’lerinkapasiteleriningeliştirilerekgirişimcileredahaiyihizmetverilmesivebunlarınaraştırmamerkezleriyleilişkileriningeliştirilmesiöneminikorumaktadır.

TABLO II: 42- OSB ve TGB Bilgileri

OSB TGB

Yıllar Tamamlanmış OSB Sayısı

OSB’lerde Faaliyet Gösteren İşletme Sayısı

Kullandırılan Kamu

Kaynağı (Bin TL) (1)

Faal TGB Sayısı

TGB’lerde Faaliyet

Gösteren İşletme Sayısı

Kullandırılan Kamu Kaynağı

(Bin TL) (1)

2002 70 26624 109575 2 - -2003 76 27811 92326 6 169 -2004 77 29334 94646 10 305 26102005 87 30754 158640 10 463 34662006 93 35000 124012 14 546 79992007 107 34291 117467 16 787 99002008 120 35828 173218 19 1154 130602009 131 37111 153348 22 1254 15 0002010 143 37618 108532 28 1 515 280002011 147 38848 104414 32 1800 300002012 153 41357 121335 34 2174 339782013 155 47019 162112 39 2569 318732014 157 47445 194241 43 3016 27 7272015 166 48251 216863 48 3724 50 000

Kaynak:BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı(BSTB)(1)2015yılıfiyatlarıyla

Sayfa : 231

Genelolarak,kurulanişletme,şirketvekooperatifsayısındakiartış,girişimcilikveKOBİdesteklerininkapsam,çeşitlilikvemiktarlarındakiartışlar,esnafvesanatkarlarayöneliksağlanankrediler,kredikefaletsistemindekullandırılankredilerinvebankacılıksistemindekiKOBİkredilerininartmasıgibihususlarbirliktedeğerlendirildiğindeönemligelişmelersağlandığıgörülmektedir.Girişimcilikekosisteminingeliştirilmesi,sağlanandesteklerinyenilikçivebüyüyen/büyümepotansiyeliolangirişimlereodaklanmasıveizleme-değerlendirmesistemleriningeliştirilmesiileetkianalizleriyapılmasısonucundasektörüngelişimidahadahızlanacaktır.


Girişimciliğin geliştirilmesi ve KOBİ’lerin rekabet güçlerinin artırılarak ekonomikbüyümeye katkısının yükseltilmesi temel amaçtır. Bu kapsamda, girişimcilikekosistemindeyeralantümaktörlerinkapasitesivehizmetkalitesiartırılarakişortamıgeliştirilecekveöncelikleküreselpazarlarahitapedebilen,hızlıbüyüyenveyabüyümepotansiyeline sahipgirişimciler ileürün,hizmet,pazarlamave işmodeli açılarındanyenilikçiKOBİ’lerindesteklenmesisağlanacaktır.




Girişimcilik ekosisteminde hizmet ve destek sağlayan tüm kurum ve kuruluşların kurumsal kapasiteleri ve işbirliği düzeyleri artırılacaktır. Kamu tüzel kişiliğine sahip meslek kuruluşları, ekonomiye katkılarını artırmak ve girişimciliği desteklemek üzere yeniden yapılandırılacaktır. (Kalkınma Planı p.691)Tedbir319.Kamutüzelkişiliğinesahipmeslekkuruluşlarınıngirişimcilikekosistemindekietkinliğiniartırmayayönelikyolharitasınıiçerenaraştırmaçalışmasıtamamlanacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TOBB,TESK

AralıkSonu

2015yılındabaşlatılanvegelişmişülkeörneklerinidikkatealarakdevamedenaraştırmatamamlanacaktır.

Girişimcilik ve KOBİ desteklerinin sağlanmasında yenilik, verimlilik ve istihdam artışı, büyüme, ortak iş yapma gibi ölçütlerin yanı sıra kadın, genç girişimcilik ve sosyal girişimciliğe de öncelik verilecektir. Uygulamada izleme ve değerlendirme süreçleri iyileştirilecek, etki analizlerinden yararlanılarak desteklerin ekonomiye katkısı ölçülecektir. (Kalkınma Planı p.693)Tedbir320.GirişimcilikveKOBİdestekuygulamalarıbirbiriyleuyumluvebirbirinidestekleyecekşekildeyapılandırılacaktır.

BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TÜBİTAK,KOSGEB,KalkınmaAjansları,TOBB,TESK

AralıkSonu

Baştayenilikçi,büyüyen,küreseldoğanveihracatçıolanlarolmaküzeregirişimcilerinveKOBİ’lerinihtiyaçlarıbelirlenecek,mevcutdestekprogramlarınınetkianalizlerivedeğerlendirmeleriyapılacakvedestekmodelleribirbiriyleuyumluvebirbirinidestekleyecekşekildeyapılandırılacaktır.

Sayfa : 232

Tedbir321.KOBİ’lereveyenigirişimcileredestekverenkurumlarınönödemeyapabilmesineilişkindüzenlemeyapılacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TÜBİTAK,KOSGEB,KalkınmaAjansları,TOBB,TESK

AralıkSonu

KOBİ’lereveyenigirişimcileredesteklersağlanırkenödemelerdeteminatsızavansverilebilmesineyönelikdüzenlemeleringeliştirilmesisağlanacaktır.

Tedbir322.Finansmaneksiğininençokhissedildiğierkenaşamayayönelikfonlarınkurulmasıdesteklenecekveeş-finansmanilekitlefonlamasıgibiyenilikçifinansmanyöntemlerigeliştirilecektir.

HazineMüsteşarlığı(S),MaliyeBakanlığı,SermayePiyasasıKurulu,BankacılıkDüzenlemeveDenetlemeKurumu,TOBB,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Ar-Gevetasarımalanındaerkenaşamayayönelikbirfonkurulacaktır.Yenilikçişirketlereyatırımyapacakgirişimsermayesifonlarınakaynakaktarılacakveaktarılanbukaynaklargirişimsermayesifonlarınınkuluçkavehızlandırıcılartarafındanbaşlatılmışprojelereyönelikyapılanyatırımlaraöncelikverilmesisağlanacaktır.Ayrıca,eş-finansman,kitlefonlamasıvb.yenilikçifinansmanmekanizmalarıiçingereklimevzuataltyapısıoluşturulacaktır.

Tedbir323.Yenilikçigirişimcilerinprojelerininticarileştirilmesiiçinkredigarantimekanizmasıoluşturulacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,TÜBİTAK,KOSGEB,KGF,TOBB,Bankalar

HaziranSonu

Yenilikçigirişimcilerinfinansmanaulaşımınıkolaylaştırmakamacıylaprojebazlıkredigarantidesteğisağlayabilecekbirfonoluşturulacaktır.

Tedbir324.KOBİ’lerintaşınırlarınınteminatolarakkullanılmasısağlanacaktır.

AdaletBakanlığı(S),HazineMüsteşarlığı,BDDK,GümrükveTicaretBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TürkiyeBankalar,Birliği,FinansalKurumlarBirliği

AralıkSonu

KOBİ’lerinfinansmanaerişiminikolaylaştırmaamacıylaKOBİ’lerinteminatolarakgösterebilecekleritaşınırvarlıklarınkapsamıgenişletilecek,taşınırlarınteminatolarakalınmasınailişkinparçalıyapıtekbiryasaldüzenlemeilegünümüzkoşullarıgözönünealınarakyenidendüzenlenecekvetaşınırlarailişkinçevrimiçimerkezibirsicilsistemikurulacaktır.

Tedbir325.FinansmanaerişimikolaylaştırmakamacıylaKOBİ’lereyönelikuygulanankefaletlimiti,oranıvemiktarıartırılacaktır.

KOSGEB(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,T.C.HalkBankası

MartSonu

HerbirKOBİiçin1,5milyonTLveherbirriskgrubuiçin2milyonTLolankefaletlimiti,imalatsektöründefaaliyetgösterenKOBİ’lerinyatırımkredileriiçin2,5milyonTL’ye,herbirriskgrubundakiimalatçıKOBİ’leriçinise3milyonTL’yeçıkarılacaktır.DiğerKOBİ’leriçin8yılolanmaksimumvade,imalatçıKOBİ’leriçin10yıla;diğerKOBİ’leriçinyüzde75olankefaletoranıimalatçıKOBİ’leriçinyüzde80’eçıkarılacaktır.

Sayfa : 233

Tedbir326.Üniversiteleringirişimcilikekosistemindeetkisiniartırmayayönelikprogramvedesteklerinetkileriartırılacaktır.

TÜBİTAK(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,Üniversiteler,KOSGEB,KalkınmaAjansları,TOBB,TESK

AralıkSonu

Teknolojigirişimleridesteklenecek,teknolojitransferofislerivegirişimcilikalanındasertifikaprogramlarıileüniversiteleringirişimcilikekosistemindekietkisiartırılacaktır

KOBİ’lerin Ar-Ge, yenilik ve ihracat kapasiteleri geliştirilerek uluslararasılaşma düzeyleri artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.695)Tedbir327.KOBİ’lerevegirişimcileresağlananAr-Ge,yenilikveişbirliğidesteklerininmiktarıartırılacaktır.

KOSGEB(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TÜBİTAK,KalkınmaAjansları,TOBB,TESK

AralıkSonu

KOBİ’leresağlananAr-GeveyenilikdesteklerietkinleştirilerekyaygınlaştırılacakveKOBİ’lerinAr-Getalebiniartıracakfaaliyetlersürdürülecektir.Ar-Geveyenilikfaaliyetlerinindesteklenmesineyöneliküniversite-kamu-işdünyasıüçlüsünükapsayanişbirliklerininyaygınlaştırılmasısağlanacaktır.

OSB, TGB, KSS ve Endüstri Bölgeleri uygulamaları geliştirilecek, daha nitelikli hizmet verebilmeleri için kurumsallaşmaları ve etkin bir biçimde yönetilmeleri sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.698)Tedbir328.OSBuygulamalarınınetkinliğininartırılmasıveyenilikçibirhalegetirilmesiamacıylaOSB’lerinetkideğerlendirmesiyapılacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı

AralıkSonu

YatırımProgramındayeralanaraştırmaprojeleriileOSB’lerinetkideğerlendirmesiyapılacak,yenilikçiuygulamalargeliştirilecektir.

Tedbir329.OSB’lerdeyetkikarmaşasınıortadankaldıranetkilibiryönetimyapısıoluşturulacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,KOSGEB

HaziranSonu

OSBuygulamalarındayaşanansorunlarınçözümüneyönelikmevzuatçalışmalarıyapılacakveOSB’lerinetkinliği,işletmelereverdiğihizmetkalitesiartırılacaktır.

Tedbir330.EndüstriBölgeleriveOrganizeSanayiBölgelerindearsamaliyetleriniazaltacakyenibirmekanizmakurulacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı

HaziranSonu

EndüstribölgelerininoperasyonelhalegelmesiyleMaliyeBakanlığıtarafındanyatırımcılarayapılacaktahsislereilişkinusulveesaslarbelirlenecektir.Kamutaşınmazlarınıntahsisineyönelikusulveesaslardadüzenlemeyapılmasıgereklihususlar,özelsektörgörüşleridikkatealınarakbelirlenecekvegereklimevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

Sayfa : 234

Tedbir331.TarımaDayalıİhtisasOSBihtiyaçanaliziyapılacaktır.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı

AralıkSonu

ÜlkeçapındaTarımaDayalıİhtisasOSBihtiyaçanaliziyapılarakönceliklerbelirlenecekvebuçerçevedeyatırımplanlamasıyapılacaktır.

Teknoloji geliştirme bölgelerinin yapısı ve işleyisi; üniversite sanayi işbirliğini, işletmeler arası ortak Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini ve yenilikçi girişimciliğin en üst düzeye çakarmak üzere etkinleştirilecektir. (Kalkınma Planı p. 632).Tedbir332.TGB’lerinetkinliğiniartırmakamacıylagirişimcilereverilenhizmetlerinniteliğigeliştirilecek,izlemevedeğerlendirmesistemioluşturulacak,yönetimyapılarıgüçlendirilecektir.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TÜBİTAK,TOBB

AralıkSonu

TGB’lerindahafazlakatmadeğerüretmesiamacıylabellialanlardaodaklanmalarısağlanacak,performansdeğerlendirmesiyapılacakveAr-Gevementörlükfaaliyetleriartırılacaktır.TGB’lerdekifirmaveinsankaynağısayısınınveniteliğininartırılmasısağlanacaktır.TGByönetimlerininfirmalarayöneliketkineğitimvedanışmanlıkhizmetleriverecekşekildekapasitelerigüçlendirilecektir.

Kuluçka, iş geliştirme merkezleri ve hızlandırıcıların nicelik ve nitelikleri artırılarak etkin bir şekilde hizmet vermeleri sağlanacaktır. Bu kapsamda kamu, STK’lar ve özel sektör işbirliğiyle destek modelleri geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.692)Tedbir333.İşgeliştirme,kuluçkavehızlandırıcıgibimerkezlerinsayısıveetkinliğiartırılacaktır.

KOSGEB(S),BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TÜBİTAK,KalkınmaAjansları,TOBB,TESK

AralıkSonu

İşletmelerinözelliklekuruluşdönemlerindeönemlikatkılarsağlayanİŞGEM,TEKMERvehızlandırıcıbenzeriyapılarınoluşturulmasıveetkinleştirilmesisağlanacaktır.Bukapsamdamevcutmerkezlerarasındaağlarkurulacakvehızlandırıcılarayönelikdestekmodelihazırlanacaktır.

Esnaf ve sanatkârların değişen ekonomik ve sosyal şartlara uyum sağlayabilmesi için gerekli yapısal dönüşümleri desteklenecek ve alışveriş merkezlerinin küçük esnaf ve sanatkârlara yönelik olumsuz etkilerinin giderilmesi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.699)Tedbir334.Esnafvesanatkârlarayönelikyenidesteklememodellerigeliştirilmeyedevamedilecekvemevcutprogramlarınetkinliğiartırılacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,KOSGEB,KalkınmaAjansları

AralıkSonu

Esnafvesanatkârlarınkamutarafındanetkinbirşekildedesteklenmesiamacıylabukesimeyönelikoluşturulandestekmodelleriizlenecek,izlemesonuçlarıveihtiyaçlardoğrultusundayenimodellertasarlanacaktır.Ayrıca,esnafayönelikdüşükfaizlikrediuygulamasınadevamedilecekve30binTL’yekadarfaizsizkredidesteğiverilecektir.

Sayfa : 235

Tedbir335.Esnafvesanatkarlarayönelikvergiselkolaylıklarsağlanacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),GümrükveTicaretBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

MartSonu

Basitusuldevergilendirilenesnafınyıllık8.000TL’yekadarkazançlarındanvergialınmayarakküçükesnafvesanatkârlarınfinansalkısıtlarıgiderilmeyeçalışılacaktır.

Tedbir336.Kooperatifçiliksektörününihtiyaçlarıvediğerilgiligelişmelerçerçevesindemevcutmevzuatyenidendüzenlenecektir.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı

AralıkSonu

TürkiyeKooperatifçilikStratejisiveEylemPlanındabelirlenenhedefler,TürkTicaretKanunuilediğerkanunlardayapılandeğişiklikler,uluslararasıuygulamalardakigelişmelervekooperatifçiliksektöründeyaşanansorunlardadikkatealınarak,1163sayılıKooperatiflerKanunuyenidendüzenlenecektir.

2.2.2.13. Fikri Mülkiyet Hakları

a) Mevcut Durum

Dinamikbiryapıdaolanfikrimülkiyethaklarıalanındadünyadayaşanansürekligelişimvedeğişimülkemizdekisistemideetkilemektevesistemdegüncellenmeihtiyacıyaratmaktadır. Bu kapsamda; sınaimülkiyetmevzuatınınuluslararası gelişmeler,ABmevzuatınauyumveiçuygulamalardaortayaçıkansorunlarıngiderilmesikapsamındagüncellenmesinivedeğiştirilmesini,TürkPatentEnstitüsünündahaetkinveverimlibiryapıyakavuşturulmasınıveKOBİ’lerinyenilikgeliştirmekapasiteleriningüçlendirilmesiniamaçlayan PatentHaklarının KorunmasıHakkındaKanunHükmündeKararname ileBazıKanunveKanunHükmündeKararnamelerdeDeğişiklikYapılmasınaDairKanunTasarısıTBMMGenelKurulunasevkedilmiştir.Ayrıca,telifhaklarıvebağlantılıhaklarıdüzenleyen 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda da değişiklik çalışmalarısürdürülmektedir.

Ülkemizde 2015 yılı Ocak-Kasım döneminde, bir önceki yılın aynı döneminegöre,başvurusuyapılantoplampatentsayısındayüzde8,8,faydalımodelsayısındayüzde0,8artış;tasarımsayısındayüzde7,9vemarkasayısındaiseyüzde0,3düşüşkaydedilmiştir.Hâlihazırda185adettescillicoğrafiişaretbulunmaktaolup,205adetcoğrafiişaretbaşvurusudaincelemeaşamasındadır.Yenibitkiçeşitlerininkorunmasınıamaçlayanıslahçıhaklarıkapsamındakorumaaltınaalınanbitkiçeşidisayısı2014yılısonuitibarıyla519’aulaşmıştır.Busayıiçerisindeyerlibaşvurularınoranıyüzde43’tür.

Sayfa : 236

TABLO II: 43- Sınai Mülkiyet Başvurularında Gelişmeler

2011 2012 2013 2014 2014(1) 2015(1)

PatentBaşvuruSayısı 10241 11599 12053 12375 10744 11689

YerliPatentBaşvurularınınToplamİçerisindekiPayı(Yüzde) 39,9 39,2 37,6 39,3 37,2 36,3

FaydalıModelBaşvuruSayısı 3244 3789 3541 3568 3187 3211

YerliFaydalıModelBaşvurularınınToplamİçerisindekiPayı(Yüzde) 97,9 98,3 97,5 97,5 97,8 96,2

MarkaBaşvuruSayısı 117723 111143 108608 111544 97473 97139

YerliMarkaBaşvurularınınToplamİçerisindekiPayı(Yüzde) 88,1 87,6 85,9 87,1 90,1 86,5

EndüstriyelTasarımBaşvuruSayısı 36578 41220 45091 42844 37570 34607

YerliEndüstriyelTasarımBaşvurularınınToplamİçerisindekiPayı(Yüzde)

96,9 96,8 96,8 96,1 96,0 96,1

IslahçıHaklarıBaşvuruSayısı 112 122 215 203 159 136

YerliIslahçıHakkıBaşvurularınınToplamİçerisindekiPayı(Yüzde) 42 54 44 43 44 46

CoğrafiİşaretBaşvuruSayısı 97 145 84 75 71 41

Kaynak:TürkPatentEnstitüsü(TPE),Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(1) Ocak-Kasım

Fikrimülkiyetsistemindendahaçokkullanıcınınyararlanmasınısağlamakamacıylauygulanançeşitlidesteklememekanizmalarıolumlusonuçlaryaratmış,patentalanındaönemli bir ivme kaydedilmiştir. Patent başvuruları 2006’da 5.165 iken 2014 yılında12.375 olmuştur. Yerli patent başvurularının toplam patent başvuruları içerisindekioranıise2006yılındayüzde21iken2014yılındayüzde39’aulaşmıştır.

KOBİ’lerde yenilikçi kültürün ve yenilik geliştirme kapasitesinin artırılmasınıamaçlayanHezârfen Teknoloji ve TasarımGeliştirme Projesi 2015 yılındaDenizli’detekstil sektöründe faaliyet gösteren KOBİ’lere yönelik uygulanmış, firmaların fikrimülkiyetstratejisigeliştirmelerinidestekleyicieğitimvedanışmanlıkhizmetiverilmiştir.

Türk Tasarım Danışma Konseyi bünyesinde, tasarım yarışmalarında dereceyegirentasarımların,Türktasarımıimajınasağlayacaklarıkatkıaçısındandeğerlendirilereködüllendirilmelerineveayrıca,kamuyayararsağlayacaktasarımyarışmalarınakatılanve başarı sağlayan tasarımların tescil maliyetlerinin azaltılmasına ilişkin çalışmalaryürütülmektedir.

UlusalFikriHaklarStratejiBelgesiveEylemPlanıileUlusalCoğrafiİşaretStratejiBelgesiveEylemPlanı(2015-2018)YüksekPlanlamaKurulutarafından18/06/2015tarihindekabuledilmiştir.

Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun “Yerli Patentlerin Lisanslanmasını TeşvikEdecek Politika Araçlarının Geliştirilmesi [2011/108]” başlıklı kararı kapsamındaTeknoloji Transfer Platformu geliştirilmiş ve 2015 yılı başından itibaren Platformunişlerliği sağlanmıştır. Söz konusu Platformla buluş sahibi ve girişimcilerin bir arayagetirilmesihedeflenmektedir.

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından AB Katılım Öncesi Mali Yardım AracıkapsamındahazırlananTelifHaklarınaDayalıveYaratıcıEndüstrilerinTeşvikEdilmesi

Sayfa : 237

OdaklıTürkiye’dekiTelifHakkıSistemi veKorumaMekanizmalarınınGüçlendirilmesiProjesiABKomisyonuncakabuledilmişveProjebaşlatılmıştır.

Fikri haklar sisteminin hukuki ve kurumsal yapısının tamamlanmasına yönelikçalışmalarsürdürülmekte,bualandabeşerikapasiteningeliştirilmesiveherdüzeydeeğitim ihtiyacı devam etmektedir. Ayrıca, fikri hak ihlallerinin önlenmesine yönelikuygulamanın güçlendirilmesi ve uygulayıcı kurumların kapasitelerinin artırılmasıbüyükönemtaşımaktadır.Özellikle,yargıkesimineyöneliközeleğitimprogramlarınındüzenlenmesivesürdürülebilirliğininsağlanmasıgerekmektedir.


Fikrimülkiyetinkorunmasıvehaklarınkullanılmasıiçinetkin,yaygınvetoplumcabenimsenmişbirfikrimülkiyethaklarısistemioluşturularak,fikrihaklarınvebuhaklarakonuürünlerinkalkınmasürecinekatkısınınartırılmasıtemelamaçtır.


Politika / TedbirSorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Yargı, gümrük ve kolluk hizmetleri başta olmak üzere, kamuda fikri hakların korunması ve denetlenmesiyle ilgili birimlerde yeterli beşeri ve kurumsal kapasite oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.707)

Tedbir337.Sınaimülkiyethaklarıylailgilimevzuattagüncellemeyapılacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),TürkPatentEnstitüsü,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

Sınaimülkiyetmevzuatının,uluslararasıgelişmeler,ABmevzuatınauyumveiçuygulamalardaortayaçıkansorunlargözönündebulundurularakgüncellenmesinivedeğiştirilmesiniamaçlayankanuntasarısıtaslağıyasalaşacaktır.

Tedbir338.Sınaimülkiyeteğitimmerkezikurulacaktır.

TürkPatentEnstitüsü(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Ülkemizdefikrimülkiyethaklarıkonusundayetişmişpersonelihtiyacınınkarşılanmasıamacıyla,TürkiyeFikriMülkiyetAkademisibünyesindehizmetverecekeğitimmerkezininkurulmasınailişkinyönetmeliktaslağıhazırlanacaktır.

Tedbir339.FikirveSanatEserlerialanındayasalaltyapıgüncellenecektir.

KültürveTurizmBakanlığı(S),AdaletBakanlığı

AralıkSonu

5846sayılıFikirveSanatEserleriKanununun,ulusalgerekliliklerveuluslararasıgelişmelerdoğrultusundadeğiştirilmesineyönelikhazırlanankanuntasarısıtaslağıTBMM’yesevkedilecektir.

Sayfa : 238

Tedbir340.Fikrivesınaimülkiyethaklarınınetkinkorunmasıamacıylagümrüklerdebeşerivekurumsalkapasiteartırılacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),MerkeziFinansveİhaleBirimi

AralıkSonu

Üzerindefikrihakbulunanticarieşyanıngümrüklerdekontrolününsağlanmasıamacıylagümrükidarelerininkapasitesiartırılacak,gümrükpersonelinehizmetiçieğitimverilecekvebölgeseleğitimseminerleridüzenlenecektir.

Fikri hakların ticarileştirilmesi konusunda mevcut mekanizmaların etkinliği artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.709)

Tedbir341.Sınaimülkiyethaklarınınticarileştirilmesineyönelikteşvikimkânlarıartırılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

Uluslararasırekabetgücününartırılmasıiçinsınaimülkiyethaklarınınticarileştirilmesineyönelikteşviktedbirlerineilişkinmevzuattakisorunlarbelirlenecekveçözümönerilerideğerlendirilecektir.

Tedbir342.Ülkemizintasarımkapasitesinigüçlendirmeyeyönelikdesteklerartırılacakvevergimevzuatınınbudoğrultudageliştirilmesineyöneliktedbirleralınacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,TPE,KOSGEB,TOBB,TİM,TÜSİAD,YASED

AralıkSonu

Ar-Gemerkezlerinesağlanandestekveteşviklereparalelolaraktasarımmerkezlerininveayrıcasözleşmeilesiparişedayalıolarakyürütülentasarımfaaliyetlerinindesteklenmesiamacıylavergimevzuatındadüzenlemeleryapılacaktır.

Tedbir343.HezârfenTeknolojiveTasarımGeliştirmeProjesiyaygınlaştırılacaktır.

TürkPatentEnstitüsü(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,OSB’ler,SanayiveTicaretOdaları,EndüstriyelTasarımcılarMeslekKuruluşu

AralıkSonu

KOBİ’lerinbuluşyapmavetasarımgeliştirmekapasiteleriningüçlendirilmesinevefikrihaklarınınkorunmasınayönelikHezârfenProjesiilefirmalaraözelfikrimülkiyetstratejisioluşturulmaktaolup,projeninDenizli’detamamlanmasınınardından2016yılıiçindeyenibirbölgedeuygulamasınabaşlanacaktır.

Fikri haklar sistemi konusunda kamuoyunun her düzeyde bilgilendirilmesine yönelik tanıtım ve eğitim faaliyetleriyle toplumsal bilincin artırılması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.710)

Tedbir344.Telifhaklarınınetkilibirşekildekorunmasıvegeliştirilmesineyönelikfaaliyetlergerçekleştirilecektir.

KültürveTurizmBakanlığı(S),İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

Telifhaklarınayönelikolarakherdüzeydefarkındalığınartırılmasınakatkısağlamaküzere,enaz10eğitimvebilinçlendirmefaaliyetigerçekleştirilecektir.

Sayfa : 239

2.2.2.14. Bilgi ve İletişim Teknolojileri

a) Mevcut Durum

Bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) sektörünün gelişimi, bu sektörün GSYH’yayapacağıdoğrudankatkınınyanısıra,diğersektörleringelişimiiçindekritiktir.BİTürünvehizmetlerinindiğersektörlerenüfuzu;ekonominingenelivetümsektörleriçinyeniliksistemlerininetkinleşmesi,yeniürün/hizmetlerinüretilmesi,tedarik,üretim,satışgibitümsüreçlerdemaliyetavantajı,verimlilikartışıeldeedilmesiveyenipazarlaraerişimimümkünkılmaktadır.

RadyoveTelevizyonlarınKuruluşveYayınHizmetleriHakkındaKanunuyarınca,ulusal, bölgesel ve yerel yayıncıların yetkilendirilmesine yönelik karasal sayısaltelevizyon yayın lisansı sıralama ihaleleri RTÜK tarafından 2013 yılı Nisan ayındagerçekleştirilmiştir. Ancak ulusal yayın ihalesi hakkında yargı tarafından iptal kararıverilmiştir.YeniihaleçalışmalarıRTÜKtarafındansürdürülmektedir.

Elektronik Haberleşme

Altyapıyadayalırekabetintesisinisağlamaküzere,altyapıişletmeciliğialanında2015yılıAralıkayıitibarıyla175alternatifişletmeciyetkilendirilmiştir.Buişletmecilerkendi altyapılarını kurmak üzere önemli ölçüde yatırım yapmaktadır. Söz konusuişletmecilerin sahip olduğu fiber optik kabloların toplam uzunluğu 2015 yılı Eylülayı itibarıyla55.393km’yeulaşarakgeçenseneninaynıdönemineoranlayüzde8,4artmıştır.Yerleşik işletmecininfiberoptik kabloaltyapısı 2015yılı Eylül ayı itibarıylabir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 10’luk artış göstererek 205.944 km’yeulaşmıştır.Bununyaklaşıkolarak124.226km’siomurga,gerikalankısmı iseerişimamaçlıkullanılmaktadır.

Sabit genişbant erişim pazarında, abone sayısı bazında DSL hizmeti sunanalternatifinternetservissağlayıcılarınınpazarpayı2014yılıEylülayındayüzde12,4iken bu oran 2015 yılı Eylül ayı itibarıyla yüzde 14,8’e yükselmiştir. Aynı dönemdekablo internet hizmeti sunan işletmecilerin pazar payı yüzde 5,9’dan yüzde 6,5’eçıkmıştır.Türkiye’desabitgenişbanterişimpazarındakirekabetdüzeyiABülkeleriylekıyaslandığındaoldukçadüşükkalmaktaolupbualandakidüzenlemelerindahaetkinşekildeuygulanmasıgerekliliğidevametmektedir.

Üçüncünesil(3N)mobilhaberleşmehizmetlerininkullanımındakiartışsürmektedir.2014yılıEylülayıitibarıyla56,8milyonolan3Nabonesayısı2015yılıEylülayında63,1milyona,31,1milyonolanmobilgenişbantabonesayısıise35,9milyonayükselmiştir.

Dördüncü nesil (4N) mobil haberleşme hizmetlerine ilişkin yetkilendirme ihalesi26/08/2015tarihindegerçekleştirilmişolupsözkonusuhizmetler01/04/2016 itibarıylasunulmayabaşlanacaktır.İhalekapsamında800,900,1800,2100ve2600MHzbandında20 ayrı frekans paketi KDV dâhil yaklaşık 4 milyar Avro bedelle işletmecilere tahsisedilmiştir.Sözkonusufrekanslarişletmecilerceteknolojitarafsızolarakkullanılabilecektir.

Toplamgenişbantabonesayısı,2015yılıEylülayıitibarıyla46,7milyonaulaşmışolupbiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde16,7’likbirartışkaydetmiştir.Buartışınkaynağımobilgenişbantvefiberinternetolupönümüzdekidönemdebuteknolojileringenişbantpazarındakipayınındahadayükselmesibeklenmektedir.Özellikle2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanındayeralanFiberErişimDesteklemeProgramıOluşturulmasıeylemiylesabitvemobilyeninesilerişimşebekelerineyönelikaltyapıyatırımlarınınartırılmasıvepazarıngeliştirilmesiöngörülmektedir.

Sayfa : 240

GRAFİK: 9- Genişbant Abonelerinin Teknoloji Bazında Dağılımı

Kaynak:BilgiTeknolojileriveİletişimKurumu*2015yılıEylülayıverisidir.

27/11/2015itibarıylaBilgiTeknolojileriveİletişimKurumu(BTK)tarafından676işletmeciiçinyapılan1.108yetkilendirmenin194’üsabittelefonhizmetlerialanındadır.Sabittelefonlardanumarataşınabilirliğidüzenlemesi2009yılıEylülayındayürürlüğegirmiş ve30/09/2015 itibarıyla 913.994 sabit telefonabonesi numarasını taşımıştır.2014yılıEylülayındaalternatifişletmecilerinsabittelefonhizmetleripazarındakipayıyüzde14,4iken,buoran2015yılıEylülayındayüzde15olarakgerçekleşmişolupsözkonusupazardarekabethalenistenenseviyededeğildir.

Genişbant hizmetlerinin kullanımındaki artışa paralel olarak, çeşitli işletmecilertarafındanhemsabithemdemobilgenişbantbağlantılarüzerindensunulantelefon,videoyayını,veriiletişimivb.yakınsamahizmetlerininsayısınınarttığıgözlenmektedir.2014yılıEylülayıitibarıyla304.757olanIPTV(internetüzerindentelevizyonyayını)hizmeti abone sayısı, 2015 yılı Eylül ayı itibarıyla yüzde 55’lik bir artış göstererek471.345’eulaşmıştır.Yakınsamasürecininönümüzdekidönemdedahadahızlanmasıbeklenmektedir.

Türkiye’nin küresel uydu haberleşme pazarındaki ağırlığını artırma politikasınaparalelolarakhemtelevizyonyayıncılığıhemdeveri iletişimi içinkullanılmaküzereuzayagönderilenTÜRKSAT4Auydusu2014yılınınEylülayıitibarıylahizmetvermeyebaşlamıştır. 2015 yılı Ekim ayında uzaya gönderilen TÜRKSAT 4B uydusunun 2016yılının ilk aylarında hizmet vermeye başlaması beklenmektedir. Ayrıca yerli uyduüretimineyönelikçalışmalardevametmektedir.

Elektronik haberleşme sektöründe kişisel verilerin işlenmesi ve gizliliğininkorunmasınayönelikusulveesaslarıbelirlemeyetkisiniBTK’yadevredenElektronikHaberleşmeKanunu’nun51.maddesi,Anayasanın20.maddesindeyeralan“Kişiselverilerin korunmasına ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.” hükmüne aykırıbulunarakAnayasaMahkemesi tarafından09/04/2014 tarihinde iptal edilmiştir. Sözkonusumadde6639sayılıKanunun32.maddesiyleyenidendüzenlenmiştir.

2015yılıHanehalkıBilişimTeknolojileriKullanımAraştırmasısonuçlarınagöre16-74yaşgrubundakibireylerarasındainternetkullananlarınoranıyüzde55,9’a,düzenliinternetkullanıcılarınınoranıiseyüzde50,5’eulaşmıştır.İnterneteerişimimkânıolanhanelerinoranı2014’tekiyüzde60,2’den2015’teyüzde69,5’eçıkarakönemlibirartış

Sayfa : 241

göstermiştir.Buartıştabiröncekiyılyüzde37olanmobilgenişbantbağlantısahipliğininyüzde58,7’yeçıkmasıetkiliolmuştur.İnternetkullanımamaçlarındaisesosyalmedyakullanımıyüzde80,9ile ilksıradayeralmakta,onuyüzde70,2ilehaber,gazetevedergiokumaizlemektedir.

2015yılıGirişimlerdeBilişimTeknolojileriKullanımAraştırmasısonuçlarınagöre10veüzeriçalışanasahipgirişimleriçindebilgisayarkullanılanveinterneterişiminesahipolangirişimlerinoranı önceki yıllaragöre çok fazladeğişimgöstermeyerek sırasıylayüzde95,2veyüzde92,5olarakgerçekleşmiştir.İnternetsayfasınasahipgirişimlerinoranı bir önceki yıl yüzde56,6 iken2015 yılındaönemli bir artış göstererek yüzde65,5olmuştur.Aynıaraştırmanınsonuçlarınagöregirişimlerinyüzde12,4’ü internetüzerindenmalvehizmetsiparişialmışveyasatışyapmıştır.

Bilgi Teknolojileri

2015 yılı Eylül ayı itibarıyla Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde (TGB) faaliyetgösteren3.587firmanınyüzde58’iyazılımvebilişimalanındadır.TGB’leryazılımgeliştirenbilgiteknolojilerifirmalarınınüçtebirindenfazlasınıbünyesindebarındırmaktadır.BİTsektöründeAr-GeMerkeziBelgesialan,14’üyazılımalanındaolmaküzere29işletmebulunmaktadır. Ar-Ge merkezleri için tam zamanlı araştırmacı şartının 50’den 30’adüşürülmesinindeetkisiyle,yazılımalanındakiAr-Gemerkezisayısıikikatınaçıkmıştır.

2012yılındayürürlüğegirenDövizKazandırıcıHizmetTicaretininDesteklenmesiHakkında Tebliğ çerçevesinde, bilişim şirketlerinin 2014 yılında 197, 2015 yılınınilk yarısında ise 112 faaliyetine toplamda yaklaşık 7 milyon TL tutarında desteksağlanmıştır.Tebliğçerçevesindeuygulanmaktaolanprogramınetkinliğininartırılmasıve markalaşmanın öne çıkartılması vasıtasıyla hizmet ticareti katma değerininartırılmasıamacıylamevzuatçalışmalarıyürütülmüştür.BuçalışmalarsonucundaTebliğgüncellenmiş ve 2015/8 sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin DesteklenmesiHakkında Karar ile 2015/9 sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri MarkalaşmaDestekleri Hakkında Karar 2 Haziran 2015 tarihli ve 29374 sayılı Resmi Gazetedeyayımlanarakyürürlüğegirmiştir.

2014yılıMayısayındauygulamayakonulanUlusalİstihdamStratejisinde,bilişimsektörüneyönelikişgücüniteliğiningeliştirilmesi,girişimciliğinteşvikedilmesi,yeniürünve teknoloji geliştirmeye yönelik araştırmaların desteklenerek sektördeki istihdamınartırılmasıamaçlanmıştır.Buamacaulaşabilmekiçinheryıl10binbilişimuzmanınınyetiştirilmesiveBİTsektöründeistihdamedilenkişisayısının2023yılınakadaryüzde50artırılmasıhedeflenmiştir.

TürkiyeİşKurumutarafından2014yılıiçindebilgisayarişletmeni,bilgisayarbakımveonarımcısıgibibilgiveiletişimteknolojilerineilişkinmesleklereyöneliktoplam358kursta7.328kişieğitilmiştir.Bukurslardaeğitimalankişisayısıtümmeslekikurslardaeğitilenkişileriçerisindeyüzde6,7’yekarşılıkgelmektedir.

Teknolojik altyapının geliştirilerek eğitimde kalitenin artırılmasını amaçlayanFATİHProjesiileilgiliçalışmalardevametmektedir.Projekapsamında2015yılısonuitibarıyla9.sınıfseviyesindekiöğrenciveöğretmenlere1.432.800adettabletbilgisayardağıtımıtamamlanacaktır.Aynıtarihitibarıyla42.000okulda347.367sınıftaetkileşimlitahtanınkurulumuve3.362okulda24.366sınıfta internetaltyapıkurulum işlemleritamamlanmışolacaktır.2016-2019dönemindeheryıl2,65milyonolmaküzeretoplam10,6milyontabletbilgisayaralımıgerçekleştirilerek5.ile9.sınıfarasındakiheröğrenciyetabletbilgisayarverilecektir.Tabletbilgisayaralımsürecininyerliüretimiveteknolojitransferini sağlayacak şekilde gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Elektronik içeriğin

Sayfa : 242

paylaşılmasıamacıylaoluşturulanEğitimBilişimAğını(EBA)zenginleştirmeçalışmalarıdevam etmekte ve ağın kapsamının tüm müfredatı içerecek şekilde genişletilmesihedeflenmektedir.FATİHProjesi’nin,kapsamı,ölçeğivesürekliliğiaçısından,yazılım,hizmetler,sayısaliçerikvemobiluygulamapazarınınbüyümesinevedonanımdayerlikatkıpayınınartırılmasınayönelikönemlifaydasağlamasıbeklenmektedir.

Kayıtlıelektronikpostahizmetlerineilişkinmevzuataltyapısı2011yılıiçerisindetamamlanmışoluphalenBTKtarafındanyetkilendirilmişyedikayıtlıelektronikpostahizmetsağlayıcısıbulunmaktadır.Yetkilendirilmişolankayıtlıelektronikpostahizmetsağlayıcılarının birbirleriyle entegrasyonuna ilişkin çalışmalar devam etmektedir.Ayrıca, 09/09/2014 tarihli BTK Kurul Kararıyla kayıtlı elektronik posta hizmetsağlayıcılarınınbirlikteçalışabilirliliğineilişkinusulveesaslarbelirlenmiştir.Hâlihazırdaresmiyazışmalarınıkayıtlıelektronikpostaaltyapısıüzerindenyapankamukurumlarıbulunmaktadır.

2015 yılı Girişimlerde Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarınagöre girişimlerin internete erişiminde yüksek bir seviyeye ulaşıldığı görülse de, işsüreçlerindebilgiteknolojilerindenyararlanmaoranınınhaladüşükseviyelerdeolduğugözeçarpmaktadır.Buaraştırmayagöre2015yılıitibarıyla10veüzeriçalışanasahipgirişimlerdeKurumsalKaynakPlanlamasıveMüşteriİlişkileriYönetimiyazılımıkullanımoranlarısırasıylayüzde20,1veyüzde9,2’dir.

Bulutbilişim,kullandıkçavekullandığınkadarödeprensibiylebilişimmaliyetlerindeesneklik ve tasarruf imkânı tanımaktadır. Mevcut durumda bilgi teknolojileri pazarıiçerisindeküçükbirpayıolanbulutbilişimhizmetlerininönümüzdekidönemdehızlıbirbüyümegöstermesibeklenmektedir.BulutbilişimhizmetlerineyönelikfarkındalıkeksikliğivebuhizmetlerdenyararlanmakisteyenKOBİ’lerinduyduğumahremiyetvegüvenlikgibiendişelerbulutbilişimhizmetlerininKOBİ’lerdeyaygınlaşmasınınönündeengel teşkiletmektedir.Buçerçevede,2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanı’nda KOBİ’lerin bulut bilişim hizmetlerini kullanımını teşvik etmeye yönelik bireylemeyerverilmiştir.

Türkiye’deelektronikticaretindüzenlenmesivedenetlenmesineyönelikönemlideğişiklikleröngören6563sayılıElektronikTicaretinDüzenlenmesiHakkındaKanun05/11/2014tarihlive29166sayılıResmiGazetedeyayımlanarak01/05/2015tarihindeyürürlüğegirmiştir.BuKanunçerçevesindehazırlanmasıöngörülen ikincilmevzuatailişkinçalışmalarGümrükveTicaretBakanlığıtarafındanyürütülmektedir.

Kişisel verilerin korunması vemahremiyetine yönelik hukuki ve teknik altyapıihtiyacı devam etmekte olup buna ilişkin kanun tasarısı, güncellenme ihtiyacınıngiderilmesiveABmüktesebatıilestandartlarınadahauygunhalegetirilmesiamacıylagözden geçirilmiştir. 2014 yılında TBMM’ye sevk edilen Kişisel Verilerin KorunmasıKanunuTasarısıgenelseçimlerinardındanMeclisİçtüzüğügereğincekadükkalmıştır.Söz konusu tasarı, 2016 yılı Ocak ayı itibarıyla, yasalaşmak üzere tekrar TBMM’yesunulmuştur.Ulusalbilgigüvenliğine ilişkinyasalaltyapınınoluşturulmasıçalışmalarıuzunsüredirgündemdeolmaklabirliktehenüzsonucaulaştırılamamıştır.

2014 yılı itibarıyla BİT pazarının yüzde 58’i telekomünikasyon sektöründen,yüzde 42’si ise bilgi teknolojileri sektöründen oluşmaktadır. Donanım, paketyazılım ve hizmetler alt kırılımlarından oluşan bilgi teknolojileri pazarı içerisinde enbüyükpayı 9milyarABDdoları büyüklüğüne sahipdonanımpazarı alırken, yazılımpazarının büyüklüğü 690milyon ABD doları, hizmetler pazarının büyüklüğü ise 1,3milyar ABD doları seviyesindedir. Ülkemizde yazılım ve bilgi teknolojileri hizmetleri

Sayfa : 243

harcamalarınınbilgiteknolojileripazarıiçerisindealdığıyaklaşıkyüzde20’likpay,yüzde50’likdünyaortalamasınagöreoldukçadüşüktür.Bu farkınoluşmasında,ülkemizdetelekomünikasyon ve finans sektörünün bilgi teknolojileri hizmetlerinde yüksek içkaynakkullanımıetkilidir.Bilgiteknolojileriharcamalarınaözelvekamukurumlarınıniçkaynakkullanımıdâhiledildiğinde,yazılımvehizmetlerinbilgiteknolojileriiçerisindekipayıyüzde40’larseviyesineçıkmaktadır.BİTpazarıyıllaritibarıylabelirlibirbüyümesergilemesinerağmen,sektörünekonomiyesağladığıkatkıistenilendüzeydedeğildir.

TABLO II: 44- Bilgi ve İletişim Teknolojilerine İlişkin Temel Göstergeler2013 2014 2015 (1)

SabitTelefonAboneSayısı(Bin) 13551 12529 11400

SabitTelefonAboneYoğunluğu(Yüzde) 17,7 16,1 14,5

MobilTelefonAboneSayısı(Bin) 69661 71888 73400

MobilTelefonAboneYoğunluğu(Yüzde) 90,9 92,5 94,1

GenişbantAboneSayısı(Bin) 32566 41227 48000

GenişbantAboneYoğunluğu(Yüzde) 42,5 53,1 61,5

KabloTVAboneSayısı(Bin) 1182 1176 1 150

BilgisayarKullananBireylerinOranı(Yüzde)(2) 49,9 53,5 54,8

İnternetKullananBireylerinOranı(Yüzde)(2) 48,9 53,8 55,9

İnternetErişimineSahipHaneOranı(Yüzde) 49,1 60,2 69,5

BilgisayarKullanılanGirişimlerinOranı(Yüzde)(3) 92 94,4 95,2

İnternetErişimineSahipGirişimlerinOranı(Yüzde)(3) 90,8 89,9 92,5

BİTPazarBüyüklüğü(MilyarABDdoları) 26,9 26,5 25,9

-Telekomünikasyon 16,4 15,4 14,4

-BilgiTeknolojileri 10,5 11,1 11,5

e-TicaretİşlemHacmi(MilyarTL)(4) 34,6 41,9 56,0

İnternettenAlışverişYapanlarınOranı(Yüzde)(5) 24,1 30,8 33,1

Kaynak:BTK,TÜİK,KalkınmaBakanlığı,IDC,BankalararasıKartMerkezi(1) Gerçekleşmetahmini(2) 16-74yaşarasınüfusbazındadır.(3) Seçilmişsektörlerde10veüzeriçalışanıolangirişimlerbazındadır.(4) İnternetüzerindengerçekleşenkartlıişlemlertutarıdır.(5) İnternetkullananbireylerinkişiselkullanımamacıylainternetüzerindenmalveyahizmetsiparişiverme

yadasatınalmaoranıdır.

Ülkemizdegerçekleşenelektronikticarethacmisonyıllardaönemliölçüdeartışgöstermiştir. İnternetten gerçekleşen kartlı ödemeler tutarı 2009 yılında 9,1milyarTL iken, 2014 yılında 41,8milyar TL’ye ulaşmıştır. 2015 yılı Ocak-Eylül dönemindesözkonusututar41,3milyarTLseviyesindedir.Ülkemizdeinternetkullananbireylerarasında,internettenalışverişyapanlarınoranı2014yılındayüzde30,8iken,buoran2015yılıitibarıylayüzde33,1seviyesineyükselmiştir.

RadyoveTelevizyonlarınKuruluşveYayınHizmetleriHakkındaKanunuyarınca,ulusal, bölgesel ve yerel yayıncıların yetkilendirilmesine yönelik karasal sayısaltelevizyon yayın lisansı sıralama ihaleleri RTÜK tarafından 2013 yılı Nisan ayındagerçekleştirilmiştir. Ancak ulusal yayın ihalesi hakkında yargı tarafından iptal kararıverilmiştir.YeniihaleçalışmalarıRTÜKtarafındansürdürülmektedir.

Sayfa : 244


Ülkemizin bilgi toplumuna dönüşümünü hızlandırmak üzere bilgi ve iletişimteknolojilerinin yaygın ve etkin kullanılması, bilgi tabanlı ekonomiye dönüşüm venitelikliistihdamıgeliştirmekamacıylabilgiveiletişimteknolojilerindenetkilibiraraçolarak faydalanılması vebu teknolojilerin üretiminde yerli katmadeğerin artırılmasıtemelamaçtır.

Ülkemizin bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde, önümüzdeki dönemdeuygulanacakpolitika,stratejiveeylemleriiçeren2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanıhayatageçirilecektir.

Elektronik haberleşme sektörünün hizmet yeteneğinin rekabetçi bir ortamdaküresel düzeyde geliştirilmesi hedefi doğrultusunda; devletin düzenleyici rolününetkinleştirilmesi, yapılan düzenlemelerin etkin şekilde uygulanması, alternatifaltyapı ve hizmetlerin devreye girmesi, pazarın potansiyel gelişimi ve bilgi toplumuhizmetlerinin yaygınlaşmasını etkileyen sorunlara yönelik çözümlerin geliştirilmesikonularındaçalışmalaryürütülecektir.İnterneterişimvekullanımoranlarınıngelişmişülkelerseviyesineçıkarılmasınayönelikçalışmalarsürdürülecektir.Kullanıcılarayüksekhızda genişbant erişim hizmeti sunulmasına imkân veren fiber optik altyapılarınyaygınlaştırılması ve kurulumunun kolaylaştırılmasına yönelik tedbirlerin hayatageçirilmesineyönelikçalışmalaradevamedilecektir.

Bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik Ar-Ge, yenilik ve ihracat teşviklerinin,belirlenecekönceliklialanlarda,odaklıveetkileriölçülebilirbiryapıdauygulanmasınayönelik çalışmalar yürütülecektir. Kamu projelerindeki BİT ürün ve hizmet alımsüreçleri,yerlikatmadeğerinartırılmasınıveKOBİ’leringelişiminigözetenbiranlayışladüzenlenecektir. KOBİ’lerin bulut bilişim teknolojilerinden yararlanabilmesi içinhizmetsağlayıcıları ilehizmetialanlararasındaişbirliğiningeliştirilmesisağlanacaktır.Kamudaaçıkkaynakkodluyazılımınkullanımınıdestekleyecekvebilgiteknolojilerininekonominin genelinde kullanımını artıracak açık kaynak kodlu yazılım ekosisteminingelişimisağlanacaktır.

Yayıncılıksektörününaltyapıvehizmetleriçeşitlendirilecekvesayısaldönüşümütamamlanacaktır.


Politika / Tedbir

Sorumlu Kuruluş / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde hayata geçirilecek politika, strateji ve uygulamaların belirlendiği yeni bilgi toplumu stratejisi ile eylem planı etkin biçimde uygulanacaktır. (Kalkınma Planı p.725)

Tedbir345.2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanı’nailişkinizlemesistemioluşturulacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanınınuygulamayageçirilmesiilesağlanandönüşümeilişkingelişmelerinetkinşekildeizlenmesiamacıylabirizlemesistemioluşturulacaktır.

Sayfa : 245

Bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün ihtiyaçları doğrultusunda gerekli eğitim ve istihdam politikaları uygulanacaktır. (Kalkınma Planı p.734), Temel ve Mesleki Becerileri Geliştirme Programı

Tedbir346.MeslekiçieğitimlerileBİTsektörüçalışanlarınınyetkinlikleriartırılacaktır.

ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,İşçiveİşverenSendikalarıKonfederasyonları,MeslekKuruluşları,STK’lar

AralıkSonu

Bilişimalanındaeksikliğihissedilenmeslekiçieğitimlerintespitineyönelikbelirliaralıklarlaçalıştaylardüzenlenecektir.Belirlenenodakalanlardaözelsektörünmeslekiçieğitimamacıylayapacağıharcamalarailişkindestekmekanizmasıbelirlenecekveilgilimevzuatoluşturulacaktır.

İletişim teknolojileri altyapısı, uygun kalite ve fiyatlarla hizmet sunumuna imkân verecek şekilde geliştirilecek; başta fiber altyapı olmak üzere, yüksek hızlı internet erişim imkânı sunan sabit ve mobil yeni nesil erişim şebekelerinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.726)

Tedbir347.Elektronikhaberleşmealtyapısıolmayanyerleşimyerlerikapsamaalanınaalınacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),BTK

AralıkSonu

Projekapsamında,büyükkısmıDoğuveGüneydoğuAnadoluBölgesindeolmaküzere,elektronikhaberleşmealtyapısıolmayanyerleşimyerlerikapsamaalanınaalınacaktır.Buamaçla,ElektronikHaberleşmeAltyapısıOlmayanKöy,MezraveBenzeriYerleşimYerlerineTelefonveİnternetAltyapısınınKurulmasıveİşletilmesiProjesiyürütülecektir.

Tedbir348.GSMşebekesikapsamasıolmayanyerleşimyerleriiçinkurulumlartamamlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),BTK

AralıkSonu

Projekapsamında,GSMşebekesikapsamasıolmayanyerleşimyerleriiçinkurulumlartamamlanacaktır.Buamaçla,MobilKapsamaAlanıBulunmayanYerleşimYerlerindeMobilHaberleşmeAltyapısınınKurulmasıveİşletilmesiProjesiyürütülecektir.

Tedbir349.UlusalGenişbantStratejisihazırlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,BilgiTeknolojileriveİletişimKurumu,RekabetKurumu,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

2015-2018BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanınauyumluulusalgenişbantstratejisihazırlanacaktır.BuStratejide2018yılıiçingenişbanthedefleribelirlenecekvebuhedeflerinnasılhayatageçirileceğidetaylandırılacaktır.

Sayfa : 246

Sayısal içeriğin geliştirilmesi ve ticarileştirilmesi amacıyla başta oyun olmak üzere mobil uygulama, yazılım ve bilgi teknolojileri hizmetleri desteklenecektir. (Kalkınma Planı p. 737)

Tedbir350.Yazılım,oyunvemobiluygulamaalanlarındafaaliyetgösterenbilişimşirketlerinintanıtım,danışmanlık,markatescil,uluslararasıbelgelendirme/akreditasyonfaaliyetleridesteklenecektir.

EkonomiBakanlığı(S), İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

2015/8sayılıDövizKazandırıcıHizmetTicaretininDesteklenmesiHakkındaKararkapsamında,bilgiteknolojilerifirmaları,teknoparklarvesektörSTK’larınınyurtdışındayürütmekteolduklarıtanıtımveakreditasyonfaaliyetlerininbirstratejidoğrultusundagerçekleştirilmesivebilgilendirmetoplantılarıyapılaraksayısınınartırılmasısağlanacaktır.

Tedbir351.Yazılım,oyunvemobiluygulamaalanlarındafaaliyetgösterenbilişimşirketlerininvebilgiteknolojilerisektöründefaaliyetgösterenişbirliğikuruluşlarınınmarkalaşmafaaliyetleridesteklenecektir.

EkonomiBakanlığı(S), İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

2015/9sayılıDövizKazandırıcıHizmetSektörleriMarkalaşmaDestekleriHakkındaKararkapsamında,bilgiteknolojilerifirmaları,teknoparklarvesektörSTK’larınınyurtdışındayürütmekteolduklarımarkalaşmafaaliyetlerininbirstratejidoğrultusundagerçekleştirilmesivebilgilendirmetoplantılarıyapılaraksayısınınartırılmasısağlanacaktır.

Kişisel verilerin korunması ve ulusal bilgi güvenliği alanlarında hukuki altyapı tamamlanacaktır. (Kalkınma Planı p.738)

Tedbir352.Sibergüvenliğeilişkinmevzuatdüzenlemeleritamamlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MilliSavunmaBakanlığı,TÜBİTAK,BTK,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Ulusalsibergüvenliğinsağlanmasınailişkinolarak,bualandagelişmekaydetmişülkelerdekikurumsalyapılanmayıvemevzuatıinceleyecekbirçalışmagrubuoluşturulacak,buçalışmalardoğrultusundaTürkiyeiçinuygunkurumsalyapılanmailerolvesorumluluklarıtanımlayanmevzuatdüzenlemeleritamamlanacaktır.

Sayfa : 247

Tedbir353.SiberSuçlarlaMücadeleStratejisiveEylemPlanıhazırlanacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,TÜBİTAK,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

SiberSuçlarlaMücadeleStratejisiveEylemPlanı;BilgiToplumuStratejisiveEylemPlanıileUlusalSiberGüvenlikStratejisiveEylemPlanıçerçevesindeelealınacakolup,bukonudagerekliçalışmayapılacaktır.

Tedbir354.Kişiselverilerinkorunmasınayönelikyasaldüzenlemeyapılacaktır.

AdaletBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Anayasadakişiselverilerinkorunmasınailişkingetirilendüzenlemeçerçevesinde,kişilerindokunulmazlığı,maddivemanevivarlığıiletemelhakveözgürlüklerininkorunmasınıteminetmekamacıylaelektronikortamdaveyadiğeryollarlaişlenenkişiselverilerinkorunmasınayönelikkanununhazırlıkçalışmalarıtamamlanacaktır.

Tedbir355.AvrupaKonseyi’ninkişiselverilerinkorunmasınailişkin108ve181sayılısözleşmelerininonaylanmasıçalışmalarıbaşlatılacaktır.

AdaletBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

KişiselVerilerinKorunmasıKanunTasarısınınkanunlaşmasınımüteakipbuverilerinotomatikişlemetabitutulmasıdurumundakişilerinkorunmasınailişkinAvrupaKonseyi’nin108ve181sayılısözleşmelerininonayçalışmalarıbaşlatılacaktır.

Karasal vericiler üzerinden sayısal yayıncılığa geçiş süreci tamamlanacaktır. Analog yayınların sonlandırılmasıyla boşaltılacak olan frekans bandı etkin bir biçimde değerlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.739)

Tedbir356.Karasalsayısaltelevizyonyayınlarınayönelikyetkilendirmeleryapılacakvesayısalyayınlarbaşlatılacaktır.

RTÜK(S),KalkınmaBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,TRT,BTK

AralıkSonu

Karasalsayısalyayıncılığageçişiçinihtiyaçduyulanyetkilendirmevefizikselaltyapıçalışmalarınadevamedilecektir.

Yüksek katma değerli internet girişimlerinin ortaya çıkması ve gelişimi desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.735)

Yerli internet girişimlerinin başta bölge ülkeleri olmak üzere yurtdışına açılmaları sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.736)

Tedbir357.e-İhracatStratejisibelgesihazırlanacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,GelirİdaresiBaşkanlığı,TOBB,TİM,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

e-Ticaretkanalıylaihracatıngeliştirilmesinihedefleyen,ölçülebilirhedefleredayalıvefarklısektörlerikapsayane-İhracatStratejisibelgesihazırlanacaktır.

Sayfa : 248

2.2.2.15. Tarım ve Gıda

a) Mevcut Durum

Dünyada yaşanan ekonomik yavaşlama son birkaç yıldır emtia fiyatlarındadüşme eğilimini desteklemiştir. Buna ilaveten 2014 yılı itibarıyla dünya genelindetarımürünlerindeyaşananarzartışıveuluslararasıpiyasalardakidaralmanedeniylegıdafiyatlarıendeksindedüşmeeğilimi2015yılındadevametmişvegıdaürünlerininhiçbirindeönemlibirdalgalanmagörülmemiş,yılsonunadoğrudünyaşekerfiyatlarındaarzabağlıbirartışyaşanmıştır.

2015 yılı tarımda sürdürülebilir kaynak kullanımı ve kalkınma adına önemligelişmelerinyaşandığıbiryılolmuştur.Bunlardanilki,BirleşmişMilletlerÇölleşmeyleMücadeleSözleşmesikapsamında12’ncisiTürkiye’dedüzenlenenTaraflarKonferansı(COP-12) olup bu etkinlikte toprak ve su başta olmak üzere doğal kaynaklarınkorunmasıvesürdürülebilirkullanımınadikkatçekilmiştir.Birdiğergelişme,BirleşmişMilletlertarafındanEylülayısonundaSürdürülebilirKalkınmaHedeflerininduyurulmasıolmuştur.Buhedeflerarasındatarımsalüretiminartırılması,doğalkaynaklarındengelikullanımıvekorunmasıyanındatarımsalaltyapınıniyileştirilmesineyönelikbirçokhedefyer almıştır. Sonbir gelişme ise, 2015yılı sonundagerçekleştirilen İklimDeğişikliğiZirvesidir.Önümüzdekiyıllarda iklimdeğişikliğininetkileriyanındaülkemizdahil tümülkelerin atmosfere salınacak zararlı gazları azaltma taahhütleri bu Zirvede en çokdikkat çeken konulardan birini oluşturmuştur. Önümüzdeki yıllarda gıda güvenliğiaçısındanoluşacakriskleryineönemlibirgündemmaddesiolmuştur.

Ülkemizde tarım sektöründe 2014 yılında doğal afetlere bağlı olarak yaşananyüzde 2,1’lik küçülmenin ardından 2015 yılında yüzde 7,4 büyümebeklenmektedir.Tarımın2014yılındayüzde8,0olanGSYHiçindekipayınınise2015yılındayüzde8,4olmasıbeklenmektedir.

2014 yılında tarımsal fiyat artışı genel olarak yurtiçi ÜFE’yle aynı eğilimdehareketetmiştir.Ancak,2015yılındatarımsalÜFE,yurtiçiÜFE’yegöredahayüksekseyretmiştir. Bu durumun ortaya çıkmasında maliyet yönlü etkenlerin rol oynadığıdeğerlendirilmektedir.

Tarımsal ürün fiyatlarındaki dalgalanmaların yakından izlenmesi, arzda vepiyasalarda yaşanabilecek istikrarsızlıklar konusunda gerekli önlemlerin zamanındaalınmasını teminen ilgili bakanlıkların temsilcilerindenoluşanGıdaveTarımsalÜrünPiyasalarıİzlemeveDeğerlendirmeKomitesiçalışmalarınabaşlamışoluppiyasaizlememekanizmasıgeliştirilmektedir.

Dışticaretverileriincelendiğinde,tarımürünleriithalatının,2014yılındayüzde11,3, ihracatın ise aynı yılda yüzde7,9 arttığı gözlenmektedir. 2015 yılının 11aylıkbölümüylebiröncekiyılınaynıdönemikarşılaştırıldığında, ihracatveithalattadüşüşyaşandığıancakithalattabudüşüşündahayüksekoranlıolduğugörülmektedir.Öteyandan,aynıdönemde,ihracattabalıkçılıkaltsektöründe,ithalattaisehayvancılıkvebalıkçılıkaltsektörlerindeartışolmuştur.

2015 yılının 11 aylık bölümünde bir önceki yılın aynı dönemine göre, tarımürünlerindeülkemizden sadeceOrtadoğubölgesine,gıdaürünlerinde ise,Afrika veAvrupa’yayönelikihracatartışıgözlenmiştir.Diğeryandan,Rusyapazarınasütürünleriile kanatlı ürünlerinde ihracat artışı beklenen seviyede gerçekleşmemiştir. Ancak,Suriye ve Irak’taki istikrarsız piyasa ortamı, Ukrayna’da görülen siyasi belirsizliklerveRusyaileyaşanansiyasisorunlarnedeniyletarımvegıdaürünlerininihracatartışhızındayavaşlamaeğilimininsürmesibeklenmektedir.İthalattaise,malalımınınarttığıenönemlibölgeAvrupaolupbuartıştatahılürünlerienbüyükpayasahiptir.

Sayfa : 249

TABLO II: 45- Tarım Sektöründe Büyüme ve Dış Ticaret Göstergeleri Yıllar Yüzde Değişim (%)

2012 2013 2014 2014 (1) 2015 (1) 2013 2014 2014-2015(1)

Katma Değer (1998 Fiyatlarıyla, Milyon TL)

TarımToplamı(2) 10935 11315 11083 8326 9065 3,5 -2,1 8,9

İthalat (Milyon ABD Doları)

BitkiselÜretim 6334 7143 8206 7392 6094 12,8 14,9 -17,6

Hayvancılık 912 414 228 211 330 -54,6 -45,1 56,0

Ormancılık 201 161 155 142 129 -19,9 -3,8 -9,0

Balıkçılık 56 58 69 65 82 3,2 19,6 26,0

Toplam 7503 7776 8658 7811 6635 3,6 11,3 -15,1

İhracat (Milyon ABD Doları)

BitkiselÜretim 4797 5184 5553 4848 4746 8,1 7,1 -2,1

Hayvancılık 370 442 455 410 311 19,4 2,9 -24,2

Ormancılık 22 27 22 21 19 24,0 -17,4 -8,5

Balıkçılık 190 258 347 307 333 35,6 34,2 8,8

Toplam 5379 5911 6377 5585 5409 9,9 7,9 -3,2

Kaynak:KalkınmaBakanlığı,TÜİK(1)Ocak-Kasımdönemi(2)Katmadeğerverileri2015yılıiçinOcak-Eylüldönemineilişkinolup2014yılıkarşılaştırmasıdaaynıbazdayapılmıştır.Not:DışticaretverilerindeISICRev.3esasalınmıştır.

TarımistatistiklerinindahagüvenilirhalegetirilebilmesivetarımsalkayıtsisteminingeliştirilmesiamacıylaABMaliİşbirliğikapsamında2014yılındabaşlatılanAraziParselTanımlamaSistemi Projesi devametmekte olup bu projeyle ülke genelindeki tarımparsellerinintespitedilmesivekimliklendirilmesihedeflenmektedir.Bunailaveolarak,tarımsal desteklerin izlenmesi amacıyla AB’de kullanılan Entegre İdare ve KontrolSisteminin ülkemizde de kurulması için 2015 yılında bir proje başlatılmıştır. Ayrıca,Veteriner Strateji Belgesi, Hayvansal Yan Ürünler Strateji Belgesi ve Gıda ve YemNumunesi Alma Hizmetlerinin Geliştirilmesi Projesi ile Hayvansal Ürünlerde İzlemeSistemininGüçlendirilmesigibiprojelerileAB’yeuyumçalışmalarısürdürülmüştür.

Ülkemizingıdagüvenliğikoşullarınıniyileştirilmesivetarımdaistikrarlıgelişmeyisağlamak üzere; arazi parçalılığının azaltılması, işletme ölçeklerinin etkin kullanımı,üreticiörgütlülüğününartırılması,güvenilir tarımsalverilerintemini,ürünpazarlamaaltyapısının iyileştirilmesi, üretimde kendine yeterliliğin artırılması, kayıt dışılığınazaltılması,güvenilirgıdanınarzıvetüketimininsağlanması,ürün-bölge-üreticibazlısuvarlığınıdikkatealandesteklemesisteminegeçilmesivepiyasaistikrarınınkorunmasınailişkin Onuncu Kalkınma Planında ortaya konulan politika tedbirlerinin uygulanmasıyönündeçalışmalaryürütülmektedir.

Toprak ve Su Kaynakları

TÜİKverilerinegöre,2000yılında26,4milyonhektarolantoplamtarımarazisivarlığıyüzde9,5azalarak2014yılında23,9milyonhektaragerilemiştir.Bubüyüklüğün15,8milyonhektarınıekilen,4,1milyonhektarınınadasabırakılan,0,8milyonhektarınısebzeyetiştirilen ve3,2milyonhektarını isemeyve, zeytinağaçları vebağcılık içinayrılanalanlaroluşturmaktadır.

2014 yılı sonu itibarıyla DSİ tarafından inşa edilerek işletmeye açılan toplamsulamatesisisayısı2.424olupsulamaalanınet2.935.483hektardır.DSİtarafındaninşaedilensulamatesislerininişletilmesiçeşitlikuruluşlartarafındanüstlenilmektedir.

Sayfa : 250

TABLO II: 46- DSİ Tarafından İnşa Edilen Sulama Tesislerinin İşletme Durumu (2014 Yılı)

İşletmeden Sorumlu Kuruluş Sulama Alanı (ha) Sulama Tesis Sayısı

DSİ 130587 176

SuKullanıcıTeşkilatlarıveMahalliİdareler 2298026 778

BedeliKarşılığındaDSİ’ceİnşaEdilipÇeşitliKurumlarcaİşletilenSulamalar 17285 30

YeraltıSuyu(YAS)SulamaKooperatifleri 489585 1440

TOPLAM 2 935 483 2 424

DSİ tarafındangeliştirilen bu sulamalarda yüzde39 klasik sistemle, yüzde43kanaletlisulamasistemiyle,yüzde18borulusistemlesukullanılmaktadır.

DSİ’nin 2015 yılı başı itibarıyla Yatırım Programında toplam proje tutarı 82,7milyarTLolan176adetprojesibulunmaktaolupsenebaşıödenekseviyesiylebuprojestokununortalamatamamlanmasüresi10,2yıldır.

DSİtarafından2014yılındatoplamprojetutarı857milyonTLolan11sulamaprojesi,2015yılındaisetoplamprojetutarı2.287milyonTLolan12sulamaprojesitamamlanmıştır. Bununla birlikte, yatırımı devam eden projeler kapsamında inşaedilen17baraj,43büyüksulamatesisive461adetküçüksuişininise2015yılındatamamlanmasıöngörülmüştür.Ayrıcayıliçindeilavekaynaksağlanarakküçüksuişlerikapsamındaki taşkın koruma ve küçük ölçekli sulama işleri hızlandırılmıştır. Toplamolarak,2015yılındayaklaşık203binhektaralandasulama,33binhektaralandataşkınkorumayatırımlarınıntamamlanmasıveyahızlandırılmasıplanlanmıştır.

Bölgesel eylem planlarında öngörülen hedeflere ulaşılması amacıyla 2015 YılıYatırımProgramındaGAP,DAP,KOPveDOKAPrumuzlarıylayeralanbölgeselöncelikliprojelerinhızlandırılmasınaönemverilmiştir.

DAP,DOKAPveKOPBölgeKalkınmaİdareleri(BKİ)tarafındankendibölgelerindeküçükölçekli tarımsal sulamayatırımlarına kaynak teminedilerek kırsal kalkınmayadestek verilmekte olupbu kapsamda2015 yılında toplam163milyonTL’lik desteksağlanmıştır.

Bununyanısıra,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığıtarafındanyürütülenarazitoplulaştırma ve tarla içi geliştirme hizmetlerine, GAP Eylem Planının uygulanmayabaşlamasıylaönemlibirivmekazandırılmıştır.BukapsamdaGAPillerindetoplam2,5milyon hektar alanda toplulaştırma ve tarla içi geliştirme hizmetleri programlanmışolup 2015 yılı sonu itibarıyla 2,4 milyon hektar alandaki çalışmalar büyük ölçüdetamamlanmıştır. Benzer şekilde, yatırım programı çerçevesinde KOP kapsamındakiillerde toplam 1,2 milyon hektar alanda toplulaştırma çalışmaları bulunmaktadır.Bu çerçevede, söz konusu bölge illerinde 752 bin hektar alanın toplulaştırmasıtamamlanmış olup geriye kalan alanda çalışmalara devam edilmektedir. DAPkapsamındaki illerde ise 411 bin hektar arazinin toplulaştırması tamamlanmış olup133binhektaralandaçalışmalaradevamedilmektedir.Ayrıca,DOKAPkapsamındakiillerdetoplamda70binhektaralandaarazitoplulaştırmasıyapılmasıplanlanmaktadır.Bukapsamda,DOKAPillerinde19binhektaralantoplulaştırılmışolup,51binhektaralanda çalışmalar devam etmektedir. Diğer bölgelerle birlikte toplulaştırmaya ilişkinson yıllarda yaşanan gelişmelerle Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından

Sayfa : 251

toplulaştırılantarımarazisinin2015yılısonundakümülatifolarak5,9milyonhektaraulaştığıtahminedilmektedir.

Tarım arazilerinin parçalanması ve işletme ölçeklerinin küçülmesine neden olanmirashukukunundüzenlenmesikapsamında6537sayılıToprakKorumaveAraziKullanımıKanunundaDeğişiklikYapılmasıHakkındaKanunun2014yılındayürürlüğegirmesisonrası,kanununuygulanmasıiçinmirashukukunailişkinuygulamalariletarımsalaraziedindirmeişveişlemlerineilişkindüzenlemelereyönelikçalışmalarsürmektedir.

Bitkisel Üretim

TÜİKverilerinegöre,2014yılındatahılüretiminde2013yılınagöreyüzde12,7azalış,yağlıtohumlardayüzde4,2artış,sebzeüretimindeyüzde0,4artışvemeyveüretiminde yüzde 6,2 azalış olmuştur. 2015 yılında ise, tahıl üretiminde bir öncekidönemegöreyüzde18,1,yağlıtohumlardayüzde5,2,sebzeüretimindeyüzde3,1vemeyveüretimindeyüzde3,5artışolacağıtahminedilmektedir.

Arzaçığıbulunanyağlıtohumüretimi2014yılında3,5milyontonolarakgerçekleşmişolup,bununyaklaşık3milyontonunuayçiçeğivepamuktohumuoluşturmaktadır.Buüretimekarşılık2014yılındayağlıtohumithalatıisemiktarolarak3,2milyonton,değerolarakise2milyarABDdolarınaulaşmıştır.Hamyağithalatıylabirlikteithalatdeğeri1milyarABDdolarıdahaartmaktadır.Yağlı tohumithalatmiktarı2015yılı11aylıkdöneminde2,8milyontonvedeğeri1,5milyarABDdolarıolmuştur.Yağlıtohumlarınküspesinindeyemamaçlıolarakithaledildiğidikkatealındığındaithalathacmidahadabüyümektedir.Yağlı tohumlubitkiler,mevcutdurumda,kamualımlarıvedesteklemeuygulamaları iledüzenlenenhububatpiyasalarıkarşısındarekabetedememekteveüretimhububatağırlıklısürdürülmektedir.Caridengeyideolumsuzetkileyenbudurumunyağlıtohumlarlehineyenidenelealınmasıönemarzetmektedir.

TÜİK Tarım Ürünleri Tahmin Komitesi tarafından yayımlanan bitkisel üretimikincitahminlerinegöre2015yılındabakliyatüretimininbiröncekiyılagöreyüzde4,2artarakyaklaşık1milyon80bintonaulaşmasıbeklenmektedir.Bunakarşılık,sağlıklıbeslenmedeönemlibirbitkiselproteinkaynağıolanbaklagillerinüretimindesononyıllık dönemde ciddi düşüş yaşanmış, bakliyatın öneminin vurgulanması amacıyla,ülkemizingirişimleriyleBirleşmişMilletlertarafından2016yılıBakliyatYılıilanedilmiştir.

Fındıkta son olarak 170 TL/dekar olarak uygulanan alan bazlı desteğin 2014yılındasonaermesiplanlanmış,ancaküreticigeliridikkatealınarak2015/8215sayılıFındıkÜreticilerineAlanBazlıGelirDesteğiÖdenmesineDairBakanlarKuruluKararıilebiryıldahadevamettirilmesikararlaştırılmıştır.

Bitkisel üretimde katma değeri yüksek ürünlerin yetiştirilmesine öncelikverilmesinin yanı sıra sertifikalı tohumluk üretiminde yerel veya gelenekseltohumculuğun yaygınlaştırılması, biyoteknoloji, ıslah, çeşit geliştirme, etkin piyasadenetimi, Ar-Ge politikalarının geliştirilmesi ve kamu ile özel kesimin etkin işbirliğihususlarıöneminikorumaktadır.

İnsanvehayvansağlığıileçevreyezararvermeyentarımsalüretiminyapılması,doğalkaynaklarınkorunması,tarımdaizlenebilirlikvesürdürülebilirliğinsağlanmasınailişkinönemlikatkılarsağlayaniyitarımuygulamalarınınyaygınlaştırılmasıçalışmalarıartarakdevametmektedir.

2015yılındaOrganikTarımınUsulveEsaslarınaİlişkinYönetmeliktebazıdeğişiklikleryapılmışolupbuuygulamanıngeliştirilmesiamacıylabaştakontrolvedenetimeyönelik

Sayfa : 252

hizmetlerin artırılması olmak üzere, güvenilir üretimin yaygınlaştırılması, ihracatınartırılması,istatistikialtyapıdâhilizlenebilirliğiniyileştirilmesiilekurumsalkapasiteningeliştirilmesineihtiyaçduyulmaktadır.

Genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerine yönelik 16/07/2015tarihli ve 29418 sayılı Resmi Gazete ile 05/11/2015 tarihli ve 29523 sayılı ResmiGazete’deyayımlananBiyogüvenlikKuruluKararları’ndadokuzadetmısır,dörtadetsoya olmak üzere toplam on üç adet genetiği değiştirilmiş çeşidin sadece hayvanyemlerinde, yem ya da yem hammaddesi olarak kullanılmasına onay verilmiştir.Bu ürünlerden kaynaklanabilecek risklerin önlenmesi ve insan, hayvan ve bitkisağlığı ile çevre ve biyoçeşitliliğin korunması amacıyla söz konusu ürünlerle ilgiliizlenebilirliğin sağlanması, kontrol ve denetim sisteminin etkin şekilde işletilmesihususlarıönemarzetmektedir.

Tarımsal biyoçeşitliliği ve zengin bitki gen kaynakları ile yüksek bir endemizmoranına sahip olan ülkemizde gelişime açık ve dinamik bir potansiyel olan tıbbi vearomatik bitkiler sektörüne yönelik faaliyetlerin artırılmasını amaçlayan çalışmalarsürdürülmektedir.

2011yılında lisanslıdepoculuğungeliştirilmesi içinkurulanTMO-TOBBLisanslıDepoculuk Anonim Şirketinde (LİDAŞ) depolamaya uygun nitelikte, standardizeedilebilenşartlardaolmasıkaydıylahububat,baklagiller,yağlıtohumlar,pamuk,fındık,zeytinvezeytinyağıürünlerininişlemgörmesisağlanmıştır.Şirket,2015yılıitibarıylaPolatlı, Lüleburgaz ve Ahiboz olmak üzere 3 tesise ve hububatta 90 bin ton depokapasitesine ulaşmıştır. Ayrıca, özel sektörle birlikte lisans alınan depo kapasitesi;hububattatoplam415bintondüzeyineçıkmışolupİzmir’depamukiçin15bintonlukdepo lisansı alınmıştır. Bunlara ilave olarak, 2015 yılındahububat için 415bin ton,zeytin için17,5bin tonlukdeponundaha lisansalmasıbeklenmektedir.Sözkonusuişlemlerintamamlanmasıilebirliktehububatta830binton,zeytinde17,5bintonvepamukta15bintontoplamlisanslıdepokapasitesineulaşılacaktır.Bununyanısıra,ürünsenetlerininalım-satımınıartıracakvebudepolarınborsalarlaetkileşiminisağlayacakimkânlarıngeliştirilmesiihtiyacıdevametmektedir.

Bitkiselüretimdekaliteyiveüretimiartırmanınyanısıramarkalaşmayıverekabetçiliğiteşvik etmeyi sağlamak üzere, kendi sektörlerinde avantajlı bulunan ürünlerde değerzincirlerinin tüm halkalarını içine alacak şekilde kümelenmelerinin sağlanması hususuönemarzetmekteolup,bukapsamda,zeytinvezeytinyağı, tohumculuk,bitkiselyağ,üzümveüzümürününedayalısanayi,süsbitkilerivetıbbiaromatikbitkileriletarımsalmekanizasyonkonularındasektörelkümelenmeçalışmalarısürdürülmektedir.

Seracılık faaliyetlerinde üretim maliyetlerinin düşürülmesinin yanında doğalkaynaklarınkorunmasıveetkinkullanılmasınayönelikjeotermalseracılıkkonusundaçalışmalarbaşlatılmıştır.

2015 yılında DAP, DOKAP, GAP ve KOP BKİ’ler tarafından kendi bölgelerindebitkiselüretimpotansiyelininaraştırılmasıilesektörünkatmadeğeriniartıracakkamutarımsalaraştırmaaltyapılarınınoluşturulmasınayönelikprojelerdesteklenmiştir.

Hayvancılık

2014yılıitibarıylayaklaşık14,2milyonbaşolansığırmevcudununyüzde42,6’sıkültürmelezisığırdanyaklaşıkyüzde43,4’ü isesafkültür ırkısığırdanoluşmaktadır.Yaklaşık31,1milyonbaşolankoyunmevcudununyüzde93,2’siniverimigörecedüşükolan yerli koyun oluşturmaktadır. Bu kapsamda, hayvan ıslahı ve nitelikli damızlıksığıreldeedilebilmesiamacıyla,2014yılındasunitohumlamametoduyla3,9milyonbaşsığır tohumlanmışolup2015yılında3,8milyonadetsuni tohumlamayapılması

Sayfa : 253

hedeflenmiştir.Geçmişyıllarincelendiğinde,2012yılında48.164başolandamızlıkgebedüveithalatı2013yılında31.413başve2014yılında18.764başolarakgerçekleşmiştir.2015yılındaKasımayısonuitibarıyla42.375başdamızlıkithalatıyapılmışdurumdadır.

Suni tohumlama uygulamalarındaki olumlu gelişmeler ve damızlık hayvanithalatınınsürdürülmesiTürkiye’ninsütçüırksığırvarlığıkompozisyonundadaiyileşmeyiberaberindegetirmekte olup toplam sığır varlığı içerisindeki kültür ve kültürmelezihayvanoranıyüzde86seviyesineçıkmıştır.Budurumözelliklesütüretimindeönemliartışsağlamıştır.Sütüretimi2014yılındayaklaşık18,6milyontondüzeyineçıkmıştır.Etvesüthayvancılığınınbağlantılıyapısıdikkatealındığındasonyıllardahızlaartansütüretiminin, et ve sütpiyasalarındadönemsel fiyatdalgalanmalarını ve sektördedarboğazıartırabileceğideğerlendirilmektedir.

Kırmızıetüretimininartırılmasıamacıylabaştakoyunculukolmaküzerehayvansayısınınartırılmasıvebesiciliğinyaygınlaştırılmasıöneminikorumaktadır.Bununyanısıra,toplumunettüketimindekiçeşitliliğininartırılmasısuretiylebeslenmekalitesininyükseltilmesi açısından kanatlı hayvan eti ve balık tüketimine de yönlendirilmesiönemligörülmektedir.

2014yılında ihracatavantajıdabulunankanatlıhayvanetiüretimi,biröncekiyılagöreyüzde8artarak1,9milyontonolmuştur.Tavukyumurtasıüretimiyse2014yılındayüzde3,9artarakyaklaşık17,1milyarolarakgerçekleşmiştir.Kanatlıhayvanetivesakatatlarındaihracatgeliri2014yılındayüzde7’yeyakınartışgöstermiş,2015yılının11aylıkdönemindeisebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde30,8azalmıştır.Yumurtaihracatıtutarolarak2014yılındayüzde1civarındaazalırken,2015yılının11aylıkdönemindebuazalış2014yılınınaynıdönemiylekıyaslandığındayüzde30olarakgerçekleşmiştir.

Hayvan hastalıkları ve zararlılarının olumsuz etkilerinin azaltılması yönündekiçalışmalarda,hayvancılık işletmeleribazındakoruyucuönlemlerinalınmasınayönelikolarak İşletme Odaklı Koruyucu Hekimlik Sisteminin uygulamaya alınması ve ülkeşartlarına uygun aşı, ilaç ve serum üretiminin miktar ve kalitesinin iyileştirilmesiihtiyaçlarıdevametmektedir.

Daha önce 2013/4278 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında birleştirilen2009yılındaGAPBölgesindeve2010yılındaDAPbölgesindebaşlatılanhayvancılıkyatırımlarına yönelik destek programları 2015 yılında tamamlanmıştır. Söz konusuprogramkapsamında356projetamamlanmışolup138projeisedevametmektedir.2015yılısonunakadarbudestekprogramına152,5milyonTLkaynaksağlanmıştır.

Diğertaraftanbölgeselbazdahayvancılığıngeliştirilmesiamacıyla2014yılındayayımlanan2014/6359sayılıDoğuAnadolu,GüneydoğuAnadolu,KonyaOvasıveDoğuKaradeniz Projeleri Kapsamındaki İllerdeHayvancılık Yatırımlarının DesteklenmesineİlişkinBakanlarKuruluKararıylailgiliuygulamatebliğiçıkarılmıştır.BuKararlayapılandüzenlemelersonucundaetçivekombineverimyönlüırklarındesteklenmesineağırlıkverilirkenküçükbaşhayvanyetiştiriciliğiişletmeleridedestekkapsamınaalınmıştır.Uzunyıllardıruygulananyeni işletmekurulumunuteşviketmekyerine,önemlibirpolitikadeğişikliğine gidilerek mevcut durumda küçük ve orta ölçekli hayvan yetiştiriciliğiişletmelerininkapasiteleriningeliştirilmesiönemligörülmektedir.

Su Ürünleri

TÜİKverilerinegöresuürünleriüretimi2014yılındabiröncekiyılagöreyüzde11,6azalarak537,3bin toncivarındagerçekleşmiştir.Üretiminyüzde49,5’inidenizbalıkları ve diğer deniz ürünleri, yüzde 6,7’sini iç su ürünleri, yüzde 43,8’ini iseyetiştiricilikürünlerioluşturmaktadır.

Sayfa : 254

Su ürünleri kaynaklarının sürdürülebilirliği ve stoklar üzerindeki av baskısınınazaltılması amacıyla 2012, 2013 ve 2014 yıllarında yayımlanan Balıkçı GemisiniAvcılıktan Çıkaranlara Yapılacak Destekleme Tebliğlerinde belirlenen kriterlerkapsamında,balıkçılaragemileriniavcılıktançıkarmalarıkarşılığındadesteködemelerigerçekleştirilmişoluponmetreninüzerindeçeşitliboyutlarda1011adetbalıkçıgemisifilodançıkarılmışvetoplamda138,6milyonTLödemeyapılmıştır.

BalıkçılıktaçevreselsürdürülebilirliğingözetilebilmesiveABmüktesebatınauyumgerekliliklerinin yerine getirilmesi amacıyla Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığıncayürütülen 1380 sayılı Su Ürünleri Kanununda değişiklik yapılmasını öngören kanuntasarısıçalışmalarındasonaşamayagelinmiştir.

Öte yandan, 2014 yılında yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliğinde DeğişiklikYapılmasına Dair Yönetmelik ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca kara vedenizde izleme, balık stoklarının korunması ve balıkçılık faaliyetlerinin kontrolü ileyasal olmayan avcılığın önüne geçilmesi için balıkçı gemilerine getirilen izleme vekayıt cihazlarının bulundurulması zorunluluğu kapsamında, Balıkçı Gemileri İzlemeSisteminin(BAGİS)ihalesiyapılmışolupcihazların2016yılıbaşındanitibarengemileretakılmayabaşlanmasıplanlanmaktadır.

Mevcutsuürünlerienstitülerininfizikivearaştırmaaltyapılarınıngüçlendirilmesiçalışmalarınadevamedilmektedir.Ayrıca,balıkçılıksektörününenönemlialtyapıihtiyacıolanbalıkçıbarınaklarınayönelikonarımçalışmalarıveyenibarınak inşası ihtiyaçlardoğrultusundasürdürülmektedir.Bukapsamda,2015YılıYatırımProgramındabulunanBağırganlıBalıkçıBarınağınınyapımının2015yılısonundatamamlanmasıöngörülmekteolupmuhtelifillerdetoplam13balıkçıbarınağıprojesinedevamedilmektedir.

Ormancılık

Ülkemizinenönemli yenilenebilirdoğal kaynaklarındanbiri olanormanlar sonenvanterkayıtlarınagöre21,7milyonhektarlıkbiralanıkaplamaktadır.Ormanalanınınyüzde47’sinioluşturanbozukormanlarıniyileştirilmesiiçin2014yılında100.432hektarorman alanı rehabilite edilmiş olup 40.325 hektar alanda ağaçlandırma ve 80.517hektaralandaerozyonkontrolüçalışmasıyapılmıştır.

Ekosistembütünlüğüiçerisindeormanlarınkorunması,geliştirilmesiveişletilmesiileçölleşmeylemücadeleveerozyonkontrolüneyönelikçalışmalardevametmektedir.Ayrıca, ağaçlandırma çalışmalarında, odun dışı ürün veren orman ağacı türlerininkullanılmasınavekısazamandilimindeodunvekeresteüretiminiamaçlayanendüstriyelmaksatlıağaçlandırmayapılmasınayönelikpolitikalargeliştirilmektedir.

Ormanlar,doğaveinsankaynaklıtehditlerinetkisialtındakalmaktaolupormanyangınlarıbutehditlerinenbaşındagelmektedir.Bukapsamda,yangınlarlamücadelekapasitesi geliştirilip yangınlara müdahale süresi azaltılmakla birlikte, 2014 yılında3.117hektarormanalanıyangınlardazarargörmüştür.

Diğer yandan, orman kadastrosunun tamamlanması, orman yolu altyapısınıngeliştirilmesi,yeşilekonomianlayışınıntemelinioluşturanodundışıormanürünlerineyönelik envanter ve planlama çalışmalarının yapılması ve orman köylerinin kırsalkalkınmaiçerisindedeğerlendirilmesiönceliklipolitikaalanlarıarasındayeralmaktadır.

Tarım Destekleri

Tarımdestekleri,2006yılından itibaren5488sayılıTarımKanunundayeralanesaslar dâhilinde uygulanmaktadır. Bu kapsamda, ürün bazında prim olarak daadlandırılanfarködemesidestekleri,hayvansalüretimingeliştirilmesiamacıylakabayem üretimi ile hayvan ıslahı ve suni tohumlama dâhil hayvancılıkla ilgili olarakyürütülençoksayıdakifaaliyetiçinsağlanandestekler,kırsalkalkınmaamaçlıdestekler,

Sayfa : 255

tarımsigortasıdesteğiile2004yılısonrasındaçeşitlidönemlerdeuygulamayakonulanorganik tarım, iyi tarım uygulamaları, toprak analizi, çevre amaçlı tarım alanlarınınkorunması(ÇATAK),sertifikalıtohumvefidankullanımıgibişartlıalanbazlıödemelerilemazotvegübreödemelerigibişartsızalanbazlıödemeler,üretimiyönlendirmekamacıylakullanılmayadevamedilmiştir.

Tarımsaldesteködemelerinde2014yılıgerçekleşmeleriile2015yılıgerçekleşmetahmini ve 2016 programı kıyaslandığında, nominal olarak tüm destek ödemetutarları artmaktadır. Bir önceki yılla kıyaslandığında2016yılında, alanbazlı desteködemelerinintoplamödemeleriçindekiağırlığındaönemlibirdeğişiklikbeklenmezken,fark ödemelerinin payında ise artış öngörülmektedir. Hayvancılık ile kırsal kalkınmadesteklerinintoplamödemeleriçindekipayındaisebirmiktarazalmaolabilecektir.

TABLO II: 47- Tarım Destekleme Bütçesinin Dağılımı

Destekleme Bütçesi (1)(Cari Fiyatlarla, Milyon TL)

Destekleme Bütçesindeki Payı

(Yüzde)

2014 2015(2) 2016(3) 2014 2015 2016

Alan Bazlı Tarımsal Destek Ödemeleri 2.699 2.978 3.159 29,5 28,0 28,3

-AlanBazlıEkÖdeme(OrganikTarım,İyiTarım,ToprakAnalizi) 192 230 285 2,1 2,2 2,6

-Mazot 646 700 740 7,1 6,6 6,6

-Gübre 779 830 880 8,5 7,8 7,9

-SertifikalıTohumveFidanKullanımı 118 141 156 1,3 1,3 1,4

-ÇATAK 50 90 70 0,5 0,8 0,6

-Fındık 788 850 850 8,6 8,0 7,6

-AlternatifÜrünÖdemeleri(Fındık) 1 0 0 0 0 0

-TelafiEdiciÖdemeler 125 137 178 1,4 1,3 1,6

PatatesSiğiliDesteği 0 0 15 0,0 0,0 0,1ÇayBudamaTazminatıve

Masrafları 125 137 163 1,4 1,3 1,5

Fark Ödemesi Destekleme Hizmetleri 2.685 2.879 3.304 29,3 27,1 29,6

-HububatveBakliyat 1.040 807 930 11,4 7,6 8,3

-Çay 150 154 170 1,6 1,5 1,5

-ArzAçığıOlanÜrünler(4) 1.495 1.918 2.204 16,3 18,0 19,8

Hayvancılık Destek Ödemeleri 2.665 3.004 3.013 29,2 28,2 27,0Kırsal Kalkınma Amaçlı Tarımsal Destekleme (5) 613 1100 998 6,7 10,3 9,0

Tarım Sigortası Destekleme Hizmetleri 357 524 550 3,9 4,9 5,0

Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler 129 162 125 1,4 1,5 1,1

TOPLAM 9.148 10.646 11.148 100 100 100GAPEylemPlanıKırsalKalkınmaveHayvancılıkDestekleri 60 63 60

GENEL TOPLAM 9.208 10.709 11.208

Kaynak:Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,MaliyeBakanlığı(1)2014yılındailgilikurumbütçesikesinhesapverileridir.(2)Gerçekleşmetahmini(3)Program(4)Kütlüpamuk,zeytinyağı,ayçiçeği,soyafasulyesi,kanola,aspirvedanemısıraverilmektedir.(5)Bütçetutarının2014yılında303milyonTL’si,2015yılında700milyonTL’sive2016yılında210milyonTL’siTarımveKırsalKalkınmayıDesteklemeKurumuhibekarşılığıdır.

Sayfa : 256

2015yılındamevcutdesteklemekalemlerineekolarakürünlerinilisanslıdepolarabırakacak üreticilere yönelik depo kira bedeli desteği ve sanayide işlenmek üzereüretilecekmeyve çeşitleri için kullanılacak fidanlara ilave destek sağlanmıştır. 2015yılındaözelliklebakliyatüretimininartırılmasınayöneliksertifikalıtohumvefarködemedestekleriartırılmıştır.

Tarımsektöründeörgütlüverekabetgücüyüksekbiryapınınoluşumunaimkanveren,gıdagüvenliğivegüvenilirliğinisağlayanbirdesteklemesistemininkurulmasıvedesteklemelerindoğruveetkinşekildegerçekleştirilmesibüyükönemarzetmektedir.Bukapsamda,OnuncuKalkınmaPlanıkapsamındahazırlananTarımdaSuKullanımınınEtkinleştirilmesikonuluÖDÖPöncelikleri çerçevesinde,desteklememodelinindoğruşekildebelirlenmesineyönelikolaraktarımhavzalarınıngeliştirilmesivesukısıtıesasalınarak havza bazında destekleme modelinin oluşturulması için çalışmalar devametmektedir.

Bunlara ilaveolarak,T.C. ZiraatBankasıA.Ş. veTarımKrediKooperatiflerinceTarımsalÜretimeDairDüşükFaizliYatırımveİşletmeKredisiKullandırılmasınailişkin2015/8299 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden, bitkisel üretim ve hayvancılıkalanındaçeşitlifaaliyetlereyüzde25ila100arasındadeğişenfaizindirimliyatırımveişletmekredilerisürdürülmektedir.

Yenibirdestekunsuruise,2015yılısonundayayımlanan2015/8294sayılıBakanlarKuruluKararıileÇiftçiKayıtSisteminekayıtlıveişletmebüyüklüğü5dekarveyaaltındaolançayvefındıkürünlerihariçmeyve,sebze,süsbitkisive ıtri-tıbbi-aromatikbitkiyetiştiriciliğiyapançiftçilereyönelik2016üretimyılında100TL/daküçükaileişletmesidesteğisağlanmasıolmuştur.Bunaekolarak,KDV’deyapılandüzenlemeyleyemvegübre gibi girdilerin üretimmaliyetleri üzerindeki ağırlığı azaltılmış, üreticilerin seramodernizasyonu yatırımlarına yönelik düşük faizli kredi desteği sağlanmıştır. Ayrıca,genççiftçilereprojekarşılığıhibedesteksağlanmasıhedeflenmektedir.

Piyasalarda rekabetin tesisi ve sektörde sürdürülebilirliğin sağlanması konularıyanındaAB’yekatılımsürecidegözönünealındığında,tarımdesteklerininalanveürüntemelindefarklılaştırılarakdesteklerinidarevekontrolününalanbazlıyapılması,çeşitlikurumlar tarafından uygulanan farklı destek programları arasında tamamlayıcılığınsağlanmasıvedestekbütçesininprogramlanmasındaişletmeleringelirseviyesinindedikkatealınmasıgereğiortayaçıkmaktadır.

Gıda

2014ve2015yıllarındatarımvegıdaürünlerifiyatlarındameydanagelenartışlarülkemizdegıdagüvenliğikonusundakaygılarındevametmesinenedenolmuştur.Temeltarımürünlerindekiartışlarlabağlantılıolarak,etveetürünleri,işlenmişmeyve-sebzeürünlerivehayvanyemlerininüreticifiyatlarındayaşananartışlargıdaürünlerindekifiyat artışlarının en temel sebebi olarak değerlendirilmektedir. 2013 yılı başındanitibaren,gıdaveiçecekfiyatlarınıngenelTÜFE’ninüzerindebirartışgösterdiğiveTÜFEiçindekiyüzde24,5’likağırlığıileenflasyonartışındaönemlietkenlerdenbirisiolduğugözlenmiştir.

Diğeryandan,gıdagüvenilirliğimevzuatıçerçevesinde,gıdakontrolsistemininbirparçasıolandenetimaltyapısının iyileştirilmesineyönelikyatırımlar ile riskanalizsistemioluşturulmasıvegıdagüvenilirliğibilgiağınıngeliştirilmesineyönelikçalışmalardevametmektedir.2016yılındaresmikontrollerdâhilindegıdaveyemnumunesialmahizmetlerininiyileştirilmesivecanlıhayvanvehayvansalürünlerdeizlemekonularındaaltyapınıngüçlendirilmesineyönelikçalışmaveyatırımlarındevametmesiplanlanmıştır.

Sayfa : 257

Ayrıca çeşitli illerde yer alan laboratuvarlarda fiziki ve araştırma altyapılarınıngeliştirilmesiçalışmalarınadevamedilmektedir.

TarımvegıdasektöründefaaliyetgösterenKİT’lertarafındanYatırımProgramıdâhilinde yürütülenprojeler çerçevesinde; yeni fabrika ve kombinagibi yatırımlarınyanısıraüretimsistemlerindeyenilikçi,halkagüvenilirgıdaarzınıhedefleyenaltyapıyatırımlarınaönemverilmekte,mevcutfabrikalardaçevrekorumaamaçlıprojelervemodernizasyonprojeleriyürütülmektedir.


Toplumun yeterli ve dengeli beslenmesini esas alan, ileri teknolojiye dayalı,altyapı sorunlarını çözmüş, örgütlülüğü ve verimliliği yüksek, etkin ve talebe dayalıüretimyapısıylauluslararası rekabetgücünüartırmış,doğalkaynaklarısürdürülebilirkullananbirtarımsektörününoluşturulmasıamaçlanmaktadır.

Gıdagüvenliğiniteminenürünpiyasalarındaveçiftçigelirlerindeistikrargözetilereketkin stok yönetimi, üretim, pazarlama ve tüketim zincirinde kayıpların azaltılması,piyasaların düzenlenmesine ilişkin idari ve teknik kapasitenin güçlendirilmesi ve dışticaretaraçlarınınetkinkullanılmasısağlanacaktır.

TABLO II: 48- Tarımsal Yapıda ve Gıda Güvenliğinde Gelişmeler ve Hedefler

2013 2014 2015 (1) 2016 (2)

AraziToplulaştırmaFaaliyetleri(Kümülatif,Milyonhektar)(3) 4,0 5,0 5,9 6,6

İşletmeyeAçılanSulamaAlanı(NetKümülatif,Milyonhektar)(4) 2,85 2,94 3,11 3,29

Ağaçlandırma(Kümülatif,Milyonhektar)(5) 3,05 3,16 3,28 3,40

Alan Bazlı Desteklerin Destekleme BütçesindekiPayı(Yüzde) 28,0 29,5 28,0 28,3

Sertifikalı Buğday-Arpa Tohumu Kullanım Oranı(Yüzde) 63 65 68 72

SığırVarlığıİçerisindeSafKültürIrkıOranı(Yüzde) 41,3 43,4 44 44,5

İyiTarımUygulamalarıÜretimAlanları(Binhektar) 98 214 256 307

YağlıTohumlardaKendineYeterlilikOranı(Yüzde)(6) 38 40 40 41

Kaynak:Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,TÜİK,DSİ,OrmanGenelMüdürlüğü(1)Gerçekleşmetahmini(2)Program(3)Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığıfaaliyetleriesasalınmıştır.(4)DSİtarafındaninşaedilenalanlarıkapsamaktadır.(5)Rehabilitasyonhariç,endüstriyel,toprakmuhafazavegenişletmemaksatlıolanlardâhildir.(6)Ayçiçeği,soyavekolzatoplamındakendineyeterlilikortalamasıalınmıştır.KalkınmaBakanlığıtahminidir.

Sayfa : 258




Çok sayıda ve dağınık yapıdaki parsellerden oluşan tarım işletmelerinde bütünlüğün sağlanması, arazi parçalanmasının önüne geçilmesi ve iyi işleyen bir tarım arazisi piyasasının tesis edilmesine yönelik hukuki ve kurumsal düzenlemeler yapılacaktır. (Kalkınma Planı p. 759)

Tedbir358.6537sayılıKanunailişkinikincilmevzuatçalışmalarıyapılacaktır.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),AdaletBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TapuveKadastroGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

6537sayılıToprakKorumaveAraziKullanımıKanunundaDeğişiklikYapılmasıHakkındaKanunkapsamındamirashukukunailişkinuygulamalariletarımsalaraziedindirmeişveişlemlerineilişkinikincilmevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

Tedbir359.Arazilerinibüyütmekisteyenehilmirasçılarafaizsizkredidesteğiuygulamasıbaşlatılacaktır.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),HazineMüsteşarlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,T.C.ZiraatBankası

HaziranSonu

6537sayılıKanunçerçevesindearazilerinibüyütmekisteyenehilmirasçılarafaizsizkredidesteğiuygulamasıbaşlatılacak,arazilerinibirleştirmeksuretiylebüyükölçeklitarımişletmelerioluşturanlaraözeldesteklerverilecektir.

Sulama ve ulaştırmaya ilişkin olanlar başta olmak üzere arazi toplulaştırma faaliyetlerinde ilgili kamu kurumları arasında koordinasyon sağlanacak, tarla içi geliştirme hizmetleri etkinleştirilerek sulama oranı artırılacaktır. Mevcut su iletim ve dağıtım tesislerinde toprak kanallar ile klasik sistemler yenilenerek kapalı sisteme geçiş hızlandırılacak ve tarla içi sulamalarda modern sulama yöntemleri yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p. 760)

Tedbir360.Kamualtyapıyatırımlarınınmaliyetetkinliğiaçısındanarazitoplulaştırmavetarlaiçigeliştirmehizmetlerineilişkinyatırımlardakurumlararasıkoordinasyonprotokollerçerçevesindegüçlendirilecektir.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,DSİ,KarayollarıGenelMüdürlüğü,TapuveKadastroGenelMüdürlüğü,BKİ’ler

AralıkSonu

Sulamaveulaştırmagibiarazibağımlıkamuyatırımlarıiçinyürütülenarazitoplulaştırmafaaliyetlerininistenenhızveşekildeyürütülebilmesiiçinilgilikurumlararasındakoordinasyongüçlendirilecek,KOPbölgesibaştaolmaküzerehalenyürütülenarazitoplulaştırmailetarlaiçigeliştirmehizmetlerininetkinleştirilmesisağlanacaktır.

Tarımda Su Kullanımının Etkinleştirilmesi Programı

Tedbir361.Sulamatesislerininişletmeharitalarınınsayısallaştırılmasısağlanacaktır.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),OrmanveSuİşleriBakanlığı,DSİ

AralıkSonu

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığınıneşgüdümünde,DSİtarafındanişletmeyeaçılansulamatesislerininişletmeharitalarısayısallaştırmaçalışmalarıbitirilecekvesonuçlarıntarımbilgisistemleriyleentegrasyonusağlanacaktır.

Sayfa : 259

Tarımsal destekler, tarım havzaları ve parselleri bazında, sosyal amaçlı ve üretim odaklı olarak düzenlenecek, desteklerde çevre ile bitki, hayvan ve insan sağlığı dikkate alınacak, tarımsal desteklerin etkinliği izlenerek değerlendirilecektir. Tarımsal desteklemelerde ürün deseni ve su potansiyeli uyumu gözetilecek, sertifikalı üretim yöntemlerine önem verilecektir. Ayrıca, tarım sigortalarının kapsamı genişletilerek yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p. 761)

Tedbir362.Tarımsaldesteklerülkeveçiftçiihtiyaçlarıilebitkidesenivesuvarlığıçerçevesindehavzaveparselbazındayenidendüzenlenecekvedesteklerinetkinliğidüzenlibirraporlamasistemiiledeğerlendirilecektir.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),GümrükveTicaretBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

Desteklemepolitikalarınınsukısıtıesasalınarakgözdengeçirilmesiiçinihtiyaçduyulanverilerteminedilerektaleptahmini,karardestekvediğeriktisadimodellerintasarımıveentegrasyonlarısağlanacaktır.Tarımalthavzalarıbazındaüründeseniçalışmalarıkarardesteksistemiilebirliktedeğerlendirilecek,desteklerbunagöreyönlendirilecektir.Ayrıca,desteklemeuygulamalarınınetkinliğininizlenmesiiçinyenibirsistemoluşturulacaktır.

Gıda güvenliğini teminen ürün piyasalarında ve çiftçi gelirlerinde istikrar gözetilerek etkin stok yönetimi, üretim, pazarlama ve tüketim zincirinde kayıpların azaltılması, piyasaların düzenlenmesine ilişkin idari ve teknik kapasitenin güçlendirilmesi ve dış ticaret araçlarının etkin kullanılması sağlanacaktır. Üretici örgütlerinin pazara erişimi kolaylaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p. 763)

Tedbir363.Şekerpiyasasıyenidenyapılandırılacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,ŞekerKurumu

AralıkSonu

ŞekerKanunuTasarısıyasalaştırılacaktır.

Tarımsal bilgi sistemlerinin, ortak kullanıma izin verecek şekilde entegrasyonu sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p. 765)

Tedbir364.Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığıbünyesindemerkezibilgiişlemsistemikurulacaktır.Tarımsalbilgisistemlerininentegrasyonu,ortakkullanımaizinverecekşekildehızlandırılacaktır.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TÜİK

AralıkSonu

Tarımsalistatistikiverileredairnitelikveniceliksorunlarıgiderilecek,tarımpolitikalarınınyürütülmesineilişkinbilgialtyapısıileidariyapıgeliştirilerektümtarımsalbilgisistemlerininentegrasyonunsağlanmasıiçinGıda,TarımveHayvancılıkBakanlığıbünyesindemerkezibilgiişlemsistemikurulacaktır.

Sayfa : 260

Tarım ve işlenmiş tarım ürünlerinde güvenilirliğin denetimi etkinleştirilecek, risk değerlendirmesine dayalı akredite bir kontrol ve denetim sistemi oluşturulacaktır. Genetiği değiştirilmiş organizma içerenler başta olmak üzere ileri teknoloji kullanılarak üretilmiş ürünlere yönelik biyogüvenlik kriterleri etkin olarak uygulanacaktır. (Kalkınma Planı p. 770)

Tedbir365.Gıda,yem,veterinerlikilebitkisağlığınailişkinkurumsalaltyapıgüçlendirilerektarımvegıdaürünleriningüvenilirlikdenetimininetkinleştirilmesineyönelikçalışmalarhızlandırılacaktır.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),GümrükveTicaretBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,SağlıkBakanlığı

AralıkSonu

5996sayılıVeterinerHizmetleri,BitkiSağlığı,GıdaveYemKanunununuygulanmasındakurumsalaltyapıihtiyaçlarınınkarşılanmasınaöncelikverilerekHayvanHastalıklarıAşıÜretimMerkezininkurulmasınailişkinçalışmalarbaşlatılacak,AB’yeuyumçerçevesindegereklimevzuatçalışmalarıyapılacaktır.

Balıkçılıkta kaynak yönetimi bilimsel verilere dayalı ve etkin bir biçimde gerçekleştirilecek, idari kapasite güçlendirilecektir. Su ürünleri yetiştiriciliğinde, çevresel sürdürülebilirlik gözetilecek, ürün çeşitliliği ve markalaşma ile uluslararası pazarlarda rekabet edebilirliğin artırılması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p. 774)

Tedbir366.Balıkçılıktakaynaklarınbilimselverileredayalıveetkinbirbiçimdedenetlenmesineyönelikkanunidüzenlemeyapılacakveidarikapasitegüçlendirilecektir.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),ÜreticiÖrgütleri

AralıkSonu

SuÜrünleriKanununda,sürdürülebilirbalıkçılığınsağlanmasıamacıylakaynaklarınkorunması,kontrolhizmetlerininetkinleştirilmesiilekaliteliürünteminigibikonulardadeğişiklikiçerenmevzuatailişkinçalışmalardevamedecek,BalıkçıGemileriniİzlemeSistemi(BAGİS)uygulamayakonulacak,Bakanlığındenetimveizlemealtyapısıiyileştirilecektir.

Ormanların ekonomik, sosyal ve ekolojik fonksiyonlarını gözeten bir planlama anlayışı benimsenecek, endüstriyel nitelikte olanlar başta olmak üzere odun ile odun dışı orman ürünlerinin üretimi ve pazarlanmasında etkin yönetim sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p. 776)

Tedbir367.Ormanlarınsınırlarınıntamolarakbelirlenmesivegüvenliğininsağlanmasınayönelikormankadastrosuçalışmalarıtamamlanacaktır.

OrmanGenelMüdürlüğü(S),TapuveKadastroGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

Ormanlarınsınırlarınınbelirlenmesivesınırgüvenliğininsağlanmasıiçin2milyonhektarormankadastrosununbirplandâhilindetamamlanması,tapuyatescilişlemleriningerçekleştirilmesisağlanacaktır.

Sayfa : 261

2.2.2.16. Enerji

a) Mevcut Durum

Türkiye’ninenerjitalebi,büyüyenekonomisineparalelolarakhızlaartmaktadır.Yıllıkelektrikenerjisitalepartışı2000yılındangünümüzekadarortalamayüzde5olarakgerçekleşmiştir.Artantalepbüyükölçüdeithalatadayalıbirincilenerjikaynaklarındankarşılanmaktadır.Buyüksektalepartışınıngüvenlibirbiçimdekarşılanabilmesi,enerjipolitikasınınenönemlikonularındanbirisidir.

FosilyakıtlarbakımındanlinyithariçzenginrezervleresahipolmayanTürkiye’de,2008yılındanbutarafabirincilenerjitüketimindeenbüyükpaydoğalgazkaynağınaaittir.Birincilenerjitüketimiiçindekipayısürekliartışgösterendoğalgazın2014yılındabirincilenerjitüketimindekipayıyüzde32,5’eyükselmiştir.

Türkiye’nin2013yılında45,9milyarm3olandoğal gaz tüketimi, 2014yılındayüzde6artarak48,7milyarm3’eulaşmıştır.2014yılındatüketilendoğalgazınyüzde48’ielektriküretiminde,yüzde25’isanayidevekalanyüzde27’sibinavediğeralanlardaısınmaamaçlı olarak kullanılmıştır. 2015 yılındadoğal gaz tüketiminin yaklaşık 47,5milyarm3olacağıtahminedilmektedir.

Elektriküretimindedoğalgazınönemlibirağırlığasahipolduğugörülmektedir.2008-2014 döneminde yüzde 40 ila 50 arasında seyreden doğal gazın elektriküretimindekipayı2014yılındayüzde48olarakgerçekleşmiştir.

Doğalgazdayaklaşıkyüzde98oranındadışabağımlıolunması,önemlibirarzgüvenliğiriskioluşturmaktadır.Petroltalebinindebüyükölçüdeithalatlakarşılanıyorolması,Türkiye’ninbirincilenerjikaynaklarıaçısındandışabağımlılığınıartırmaktadır.Arzgüvenliğisorunununaşılmasıiçinönceliklepetrolvedoğalgazaramalarınadevamedilmesi, eş zamanlı olarak mevcut yerli kaynakların daha fazla değerlendirilmesigerekmektedir.Diğertaraftan,hemithalenerjikaynaklarınınhemdeithalatınyapıldığıülkelerinçeşitlendirilmesiarzgüvenliğininbirbaşkaönemliboyutudur.

Doğal gazda tedarik kaynağı ülkelerin çeşitlendirilmesi hedefi çerçevesinde,Hükümetlerarasıanlaşmaları2012yılındaimzalananTransAnadoluDoğalGazBoruHattıProjesinde(TANAP)boruhattıgüzergâhıvediğer tesislere ilişkinaraziyle ilgiliişlemleri yürütmek üzere 2013/4882 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla BOTAŞ, arazihakları kuruluşu olarak atanmıştır. Azerbaycan’ın ŞahDeniz II sahasında üretilecekdoğalgazıAvrupa’yaulaştıracakolanprojekapsamındailketaptataşınmasıöngörülen17milyarm3gazın10milyarm3’ününiseYunanistansınırındanAvrupa’ya,6milyarm3’ününTürkiye’yeve1milyarm3’ününGürcistan’asatılmasıplanlanmaktadır.TANAPDoğalGazBoruHattı Projesinin temeli 17Mart 2015 tarihinde atılmış olup, inşaatçalışmalarıdevametmektedir.

Doğal gaz iletim altyapısının temel tüketim alanlarını kapsayacak düzeydegenişletilmesivedoğalgazkullanımınınözelliklekonutsektöründegiderekyaygınlaşmasıbukaynakaçısındanarzgüvenliğikonusunuçokdahaönemlihalegetirmiştir.Hemarzgüvenliğiendişelerihemdemevsimsel talepdalgalanmalarıdepolamakapasitesininartırılmasınızorunlukılmış,buyöndekiçalışmalar2015yılındadasürdürülmüştür.BukapsamdamevcutKuzeyMarmaraveDeğirmenköysahalarındakidepolamatesislerininkapasiteartırmaprojeleri ileTuzGölüDoğalGazYeraltıDepolamaProjesinedevamedilmiştir.DeğirmenköyTevsiiveÇevreDoğalGazSahalarıDepolamaProjesi(Faz-II)2015yılısonuitibariyletamamlanmışolupKuzeyMarmaraveDeğirmenköysahalarınıntoplamdepolamakapasitesi2,8milyarm3’eulaşmıştır.Etüd-projeçalışmalarıdevam

Sayfa : 262

eden Faz-III’ünde tamamlanması ile bu bölgedeki toplam depolama kapasitesi 4,3milyarm3’eyükselecektir.

6446sayılıElektrikPiyasasıKanunuuyarıncaenerjipiyasalarınınetkin,şeffafvegüvenilir şekilde planlanması, kurulması ve işletilmesi amacıylaMart 2015’te EnerjiPiyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) kurulmuştur. EPİAŞ’ın esas sözleşmesikapsamındahisselerA,BveCgrubuolmaküzereüçgrubaayrılmıştır.AveBgrubuyüzde30’arhisseTEİAŞveBorsaİstanbul’a,yüzde40’lıkCgrubuhissepayıiseözelsektörkatılımcılarınaaittir.

Elektriküretimindeyerliveyenilenebilirkaynaklarınpayınıartırmakvedoğalgazınpayınıazaltmak,arzgüvenliğininteminiaçısındanönemligörülmektedir.Bukapsamda,yerli kömürün elektrik üretiminde daha fazla değerlendirilmesini sağlamak üzere2013/4288sayılıBakanlarKuruluKararıylayerlikömürüyakıtolarakkullananelektriküretimsantrallerininyatırımbölgesinebakılmaksızın5’incibölgedeuygulananbölgeseldesteklerden yararlanması yönündeki politikaya devam edilmektedir. Ancak santralyatırımının6’ncıbölgedeyapılmasıhalindebubölgenindesteklerindenyararlanmayadevamedilecektir.

2014 yılında 69.520 MW olan elektrik santralleri toplam kurulu gücü ağırlıklıolarakHES’lerinverüzgarsantrallerinineklenmesiyle2015yılındayüzde5,2artarak73.148MW’aulaşmıştır.

2014yılında257,2milyarkWholanelektriktüketiminin,yüzde1,75artışla2015yılında262,5milyarkWholarakgerçekleşeceğitahminedilmektedir.2014yılında3.326kWholankişibaşıelektriktüketiminin,2015yılında3.359kWholmasıbeklenmektedir.

2014 yılında yüzde 48 olan doğal gaz yakıtlı santrallerin üretim payının 2015yılındayaklaşıkyüzde37,4seviyesindeolacağıöngörülmektedir.2014yılında53milyarkWh olan yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektrik üretiminin 2015yılında84,5milyarkWholmasıbeklenmektedir.2014yılındatoplamelektriküretimiiçindeyüzde21olanyenilenebilirenerjipayının2015yılındayüzde32,7olacağıtahminedilmektedir.

Büyük kapasiteli HES’lerden 1.200 MW kurulu gücündeki Ilısu ve 540 MWkurulugücündekiYusufeliBarajlarınınDSİ tarafındanyapımınadevamedilmektedir.GerekdahaönceDSİtarafındanplanlananprojelerinözelsektöreaçılması,gerekseözelsektörünbizzatkendisininprojegeliştirmesininönündekiengellerinkaldırılmasıhidroelektrikyatırımlarınınartışındakitemelfaktördür.

Afşin-Elbistan, Karapınar-Ayrancı, Trakya-Ergene ve Çayırhan gibi büyük linyithavzalarının termiksantralkurulmaküzere talepgarantisi/hasılatpaylaşımışeklindeveya belirli bir süre alım garantisinin sağlandığı Yap-İşlet veya Yap-İşlet-DevretmodeliyleEÜAŞtarafındandeğerlendirilmesineyönelikçalışmalardevametmektedir.

Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimini teşvik sisteminin sonucuolarak, yenilenebilir kaynakların elektrik üretimi amaçlı değerlendirilmesi artaraksürmektedir. 2015 yılında rüzgâr kurulu gücü yüzde 24 artmış, 873 MW’lık yenikapasite sistemedâhil edilmiş ve toplam rüzgar kurulu gücü4.503MW’a çıkmıştır.Benzerşekilde,hidroelektriksantrallerinkurulugücündekiartış,aynıdönemde2.225MWileyüzde9,4olarakgerçekleşmişvetoplam25.868MWkurulugüceulaşılmıştır.Jeotermalenerjikurulugücündeyüzde54artışgerçekleşerek2015yılısonuitibarıyla624MWkurulugüceulaşılmıştır.Aynıdönemdegüneşenerjisinde209MW’lıkyeniüretimkapasitesiyletoplam249MWkurulugüceulaşılmıştır.

Sayfa : 263

Nükleerenerjinin,enerjisisteminedâhiledilmesiamacıyla4.800MWgücündeAkkuyuNükleerGüçSantralinin(NGS)yapımınayönelikhazırlıkçalışmalarınadevamedilmektedir. Bu kapsamda hazırlanan çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) raporuonaylanmıştır. Akkuyu NGS’nin deniz yapıları inşaatı ihalesi yapılmıştır. Mersin-Akkuyu’dansonra4.480MWgücündeikincibirNGS’ninSinop’takurulmasıiçinJaponHükümetiyleimzalanananlaşmaçerçevesindeçalışmalardevametmektedir.

Enerji verimliliği, arz güvenliğini sağlamadaki önemli hususlardan biridir.Enerji üretiminden iletimine, dağıtımından kullanımına kadar olan bütün süreçlerdeverimliliğinartırılması,israfınönlenmesiveenerjiyoğunluğununhemsektörelhemdemakrodüzeydeazaltılmasıTürkiyeenerji sektörününenönemligündemmaddeleriarasındadır. Yüksek enerji verimliliği potansiyelinin 2012 yılında yayımlanan EnerjiVerimliliğiStratejiBelgesininuygulanmasıylahayatageçirilmesive2023yılınakadarenerjiyoğunluğununenazyüzde20oranındaazaltılmasıöngörülmektedir.

AvrupaİletimSistemiİşletmecileriBirliği(ENTSO-E)sisteminekalıcıbağlantı15Nisan2015tarihindeyapılanUzunDönemAnlaşmailesağlanmıştır.Busayedeelektrikarzgüvenliğivekalitesiartacaktır.

TABLO II: 49- Elektrik Enerjisinde Yakıt Cinslerine Göre Kurulu Güç, Üretim Kapasitesi ve Üretim Değerleri

(Güç:MW,Üretim:GWh) 2014 2015 (1) 2016 (2)

Yakıt Cinsleri

KuruluGüç

OrtalamaÜretim

Kapasitesi

FiiliÜretim

KuruluGüç

OrtalamaÜretim

Kapasitesi

FiiliÜretim

KuruluGüç

OrtalamaÜretim

Kapasitesi

FiiliÜretim

Taşkömürü(3) 6.533 42.465 39.647 7.162 46.554 42.498 7.023 45.650 44.390

Linyit 8.238 52.723 36.616 8.374 53.593 29.947 9.097 58.221 30.545

Fuel-Oil 509 3.410 1.663 466 3.122 3.574 466 3.122 3.038

Motorin,LPG,Nafta 18 106 482 8 47 1.222 8 47 1.185

DoğalGaz 21.474 161.055 120.576 21.222 159.494 96.777 22.525 168.938 100.004

ÇokYakıtlı(4) 4.742 30.823 - 4.327 28.126 - 4.500 29.250 -

Biyogaz-atık 288 1.814 1.433 345 2.173 1.564 335 2.111 1.463

Termik 41.802 292.396 200.417 41.904 293.109 175.582 43.954 307.339 180.625

Hidrolik 23.643 80.386 40.645 25.868 87.951 68.291 28.475 96.815 74.353

Jeotermal 405 2.916 2.364 624 4.493 3.187 662 4.766 3.232

Rüzgâr 3.630 12.342 8.520 4.503 15.310 11.440 4.930 16.762 12.790

Güneş(5) 40 60 17 249 - 400 600 -

TOPLAM 69.520 388.040 251.963 73.148 400.863 258.500 78.421 425.682 271.000

Kaynak: TEİAŞ(1)Kurulugüçgerçekleşme,fiiliüretimgerçekleşmetahminidir.(2)Program(3)İthalkömürdahildir.(4)Fiiliüretimyakıtoranlarınagöredağıtılmıştır.(5)Güneşte2015ve2016yıllarındafiiliüretimrakamlarırüzgarıniçindeyayınlanmıştır.

Sayfa : 264

TABLO II: 50- Elektrik Üretim ve Tüketiminde Gelişmeler

2000 2005 2010 2014 2015 (1) 2016 (2)

ELEKTRİKENERJİSİ KURULUGÜÇ MW 27.264 38.843 49.524 69.520 73.148 78.421

Termik MW 16.053 25.902 32.279 41.802 41.904 43.954

Hidrolik MW 11.175 12.906 15.831 23.643 25.868 28.475

Diğer(3) MW 36 35 1.414 4.075 5.376 5.992

ÜRETİM GWh 124.922 161.956 211.208 251.963 258.500 271.000

Termik GWh 93.934 122.242 155.828 200.417 175.582 180.625

Hidrolik GWh 30.879 39.560 51.796 40.645 68.291 74.353

Diğer(3) GWh 109 154 3.584 10.901 14.627 16.022

İTHALAT GWh 3.786 636 1.144 7.953 7.240 7.000

İHRACAT GWh 413 1.798 1.918 2.696 3.220 3.000

TÜKETİM GWh 128.295 160.794 210.434 257.220 262.500 275.000

KişiBaşınaTüketim kWh 1.997 2.345 2.883 3.326 3.359 3.480

Kaynak:TEİAŞ(1)Kurulugüçgerçekleşme,fiiliüretimgerçekleşmetahminidir.(2)Program(3)Diğer:Jeotermal,Rüzgar,Güneş

Sayfa : 265TA

BLO

II:

51-

Ele

ktri

k En

erji

si Ü

reti

min

in E

nerj

i Kay

nakl

arın

a G

öre

Dağ

ılım

ı

Ta

şköm

ürü

Liny

itA

kary

akıt

Doğ

alga

zB

iyog

az-a

tık

ve

diğe

rTe

rmik

Hid

rolik

Jeot

erm

al

Rüz

gar

ve G

üneş

TOP

LAM

G

Wh

%G

Wh

%G

Wh

%G

Wh

%G

Wh

% G

Wh

%G

Wh

%G

Wh

%G

Wh

%

1998

2.981

2,7

32.707

29,5

7.923

7,1

24.837

22,4

255

0,2

68.703

61,9

42.229

38,0

900,

1111.022

100

1999

3.123

2,7

33.908

29,1

8.080

6,9

36.345

31,2

205

0,2

81.661

70,1

34.677

29,8

102

0,1

116.440

100

2000

3.819

3,1

34.367

27,5

9.311

7,5

46.217

37,0

220

0,2

93.934

75,2

30.879

24,7

109

0,1

124.922

100

2001

4.046

3,3

34.372

28,0

10.366

8,4

49.549

40,4

230

0,2

98.563

80,3

24.010

19,6

152

0,1

122.725

100

2002

4.093

3,2

28.056

21,7

10.744

8,3

52.496

40,6

174

0,1

95.563

73,9

33.684

26,0

153

0,1

129.400

100

2003

8.663

6,2

23.590

16,8

9.196

6,5

63.536

45,2

116

0,1

105.101

74,8

35.329

25,1

150

0,1

140.580

100

2004

11.998

8,0

22.449

14,9

7.670

5,1

62.242

41,3

104

0,1

104.463

69,3

46.084

30,6

151

0,1

150.698

100

2005

13.246

8,2

29.946

18,5

5.483

3,4

73.445

45,3

122

0,1

122.242

75,5

39.561

24,4

153

0,1

161.956

100

2006

14.217

8,1

32.433

18,4

4.340

2,5

80.691

45,8

154

0,1

131.835

74,8

44.244

25,1

221

0,1

176.300

100

2007

15.136

7,9

38.294

20,0

6.537

3,4

95.025

49,6

214

0,1

155.206

81,0

35.851

18,7

511

0,3

191.568

100

2008

15.858

8,0

41.858

21,1

7.519

3,8

98.685

49,7

220

0,1

164.139

82,7

33.270

16,8

1.009

0,5

198.418

100

2009

16.148

8,3

39.537

20,3

4.804

2,5

96.095

49,3

340

0,2

156.924

80,6

35.958

18,5

1.931

1,0

194.813

100

2010

19.104

9,0

35.942

17,0

2.180

1,0

98.144

46,5

458

0,2

155.828

73,8

51.796

24,5

3.584

1,7

211.208

100

2011

27.348

11,9

38.870

16,9

903

0,4

104.048

45,4

469

0,2

171.638

74,8

52.339

22,8

5.418

2,4

229.395

100

2012

33.325

13,9

34.689

14,5

1.638

0,7

104.499

43,6

721

0,3

174.872

73,0

57.865

24,2

6.760

2,8

239.497

100

2013

33.524

14,0

30.262

12,6

1.739

0,7

105.116

43,8

1.171

0,5

171.812

71,6

59.421

24,7

8.921

3,7

240.154

100

2014

39.647

15,7

36.616

14,5

2.145

0,9

120.576

47,9

1.433

0,6

200.417

79,5

40.645

16,1

10.901

4,3

251.963

100

2015(1)

42.498

16,4

29.947

11,6

4.796

1,9

96.777

37,4

1.564

0,6

175.582

67,9

68.291

26,4

14.627

5,7

258.500

100

2016(2)

44.390

16,4

30.545

11,3

4.223

1,6

100.004

36,9

1.463

0,5

180.625

66,7

74.353

27,4

16.022

5,9

271.000

100

Kaynak:TEİAŞ


(2)Program

Sayfa : 266


Enerjininnihaitüketiciyesürekli,kaliteli,güvenli,asgarimaliyetlerlearzınıveenerjiteminindekaynakçeşitlendirmesiniesasalarak;yerliveyenilenebilirenerjikaynaklarınımümkünolanenüstdüzeydedeğerlendiren,nükleer teknolojiyielektriküretimindekullanmayı öngören, ekonominin enerji yoğunluğunu azaltmayı destekleyen, israfıveenerjininçevreseletkileriniasgariyeindiren,ülkeninuluslararasıenerjiticaretindestratejikkonumunugüçlendirenrekabetçibirenerjisistemineulaşılmasıtemelamaçtır.

2016yılındaTürkiyetoplamelektriktüketiminin275milyarkWholmasıvekişibaşıelektriktüketiminin3.480kWh’yeyükselmesi;elektriksantralleritoplamkurulugücününyaklaşıkyüzde7,2artarak78.421MW’açıkması;doğalgazyakıtlısantrallerinise toplam elektrik üretimindeki payının yüzde 36,9 seviyesinde gerçekleşmesibeklenmektedir.Yenilenebilirkaynaklardanelektriküretiminin2016yılında92milyarkWh’ye çıkacağı ve toplam elektrik üretimi içindeki payının yüzde 34’e yükseleceğitahminedilmektedir.


Politika/TedbirSorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Kamu kesiminin düzenleyici ve denetleyici rolü çerçevesinde, bir taraftan rekabetçi piyasanın ve uygun bir yatırım ortamının oluşumu desteklenirken diğer taraftan arz güvenliği yakından takip edilecektir. Kamu kesimi ancak piyasaların arz güvenliğini sağlamada yetersiz kalması halinde yatırımcı olarak piyasanın sağlıklı işleyişine katkı sunacaktır. (Kalkınma Planı p.785)Tedbir368.Elektrikarzgüvenliğiizlenecekvegerekliönlemleralınacaktır.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,EPDK,EÜAŞ,TEİAŞ,İlgiliKuruluşlar

AralıkSonu

Kamusantrallerindekirehabilitasyonveverimlilikartırmayatırımlarınadevamedilecektir.6446sayılıKanunçerçevesindeelektrikarzgüvenliğiperiyodikolarakdeğerlendirilecekvepiyasanınarzgüvenliğinisağlamadayetersizkaldığıdurumlardaarzgüvenliğininteminiamacıylakapasitemekanizmasıoluşturulacaktır.

Tedbir369.Enerjiyatırımsüreçlerikolaylaştırılacaktır.

EPDK(S),EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,İlgiliKurumveKuruluşlar

HaziranSonu

Enerjilisans,ruhsatveizinişlemlerinikolaylaştırmaküzereEPDKtarafındanistenenbelgelerinazaltılmasıveelektronikortamdateminimümkünolanbelgelerinbaşvurusahiplerindenalınmamasıyönündedüzenlemeyapılacaktır.

Sayfa : 267

Birincil enerji kaynakları bazında dengeli bir kaynak çeşitlendirmesine ve orijin ülke farklılaştırmasına gidilecek, üretim sistemi içinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payı azami ölçüde yükseltilecektir. (Kalkınma Planı p.787)Tedbir370.Elektrikkurulugücüveüretimindeyenilenebilirenerjikaynaklarınınoranıartırılacaktır.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),OrmanveSuİşleriBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,TEDAŞ,TEİAŞ,EPDK,DSİ.

AralıkSonu

Yenilenebilirenerjiprojeleriningerçekleştirilmesininönündekiengellerkaldırılacak,buprojelerinhızlandırılmasıiçinÇED,izinvb.süreçlerintamamlanmasıvetakipedilmesisağlanacaktır.İşletmeyealınacakRES’lerinRİTM’ebağlantıçalışmalarınadevamedilecek,benzerşekildeGüneşEnerjisiİzlemeveKontrolSistemikurulacaktır.600MW’lıkgüneşenerjisikapasitesininüretimegeçmesineyönelikçalışmalarhızlandırılacaktır.KarapınarEnerjiİhtisasEndüstriBölgesiivedilikleelektriküretimtesislerinetahsisedilecektir.Dalga,akıntıvedeniztermalenerjipotansiyelibelirlemeçalışmalarıyürütülecektir.HESDestekliRESvePompajDepolamalıHESçalışmalarıdevamedecektir.

Petrol ve doğal gazda olağanüstü durum arz stokları yeterli düzeyde oluşturulacaktır. Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Projesi ile Trakya’da yer alan doğal gaz depolama tevsii projeleri tamamlanacaktır. Doğal gaz iletim ve dağıtım ağı ülke sathında genişletilecek ve talep noktalarına doğal gaz ulaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.789)Tedbir371.Mevcutdoğalgazdepolamatesislerinin(KuzeyMarmaraveDeğirmenköy-Çevresahaları)depolamavegazçekimkapasiteleriartırılacaktır.

TPAO(S),EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,EPDK,BOTAŞ

AralıkSonu

Mevcutdoğalgazdepolamatesislerinin(KuzeyMarmaraveDeğirmenköy-Çevresahaları)toplamdepolamakapasitesi4,3milyarm3’e,geriçekimkapasitesiise75milyonm3/güneçıkarılacaktır.

Tedbir372.TuzGölüDoğalGazDepolamaProjesiyürütülecektir.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,EPDK,BOTAŞ

AralıkSonu

TuzGölüDoğalGazDepolamaProjesininyapımınadevamedilecektir.

Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi ProgramıTedbir373.Enerjiyiverimlitüketenürünlerleverimsiztüketenürünlerinvergilerininfarklılaştırılmasısağlanacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı

HaziranSonu

ÖzelTüketimVergisiKanununaekliIVSayılıListedeyeralanelektrikliürünlerin,enerjiyiverimlikullanmalarınagörefarklıoranlardavergilendirilmesisağlanacaktır.Hazırlananmevzuattaslağıkurumgörüşlerineaçılacaktır.

Sayfa : 268

Tedbir374.Yüksekverimlimotorlarınkullanımınınyaygınlaştırılmasıamacıylavergifarklılığıoluşturulmasınayönelikçalışmayapılacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı

AralıkSonu

SanayideyüksekverimlimotorlarageçişsürecininhızlandırılmasıiçinIE3veIE4sınıfımotorlarınkullanımınıyaygınlaştırmakamacıylavergifarklılığınınoluşturulmasınayönelikçalışmayapılacaktır.VerimlilikGenelMüdürlüğütarafındanyürütülensanayideelektrikmotorlarınailişkinenvanterçalışmasıMaliyeBakanlığıilepaylaşılarakyönetmeliktaslağıyılsonunakadarhazırlanacaktır.

Tedbir375.Yüksekverimlielektrikmotorlarınageçişsağlanacaktır.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı(S),AvrupaBirliğiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,TSE

AralıkSonu

ElektrikMotorlarıileİlgiliÇevreyeDuyarlıTasarımGereklerineDairTebliğingerektirdiğiuygulamalarkonusundasanayicilerinbilinçlendirilmesininyanısıraetkinbirşekildepiyasadenetimivegözetimiyapılacaktır.Ayrıca,akupleedilmişmotorlariçindeasgariverimlilikgereksinimlerinitanımlayanmevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

Tedbir376.Enerjiverimliliğinivetasarrufunuartırmayayöneliketkilimekanizmalargeliştirilmesiveuygulanmasıamacıylamevzuatçalışmalarıtamamlanacakveilgiliidaridüzenlemelerhayatageçirilecektir.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,DevletPersonelBaşkanlığı,KOSGEB

AralıkSonu

Enerjiverimliliğiuygulamaprojelerinindesteklenmesineveendüstriyelişletmelerleenerjiyoğunluğunuazaltmaküzeregönüllüanlaşmalaryapılmasınadevamedilecektir.Sektörelbazdaenerjiverimliliğipotansiyelleribelirlenecektir.Enerjiverimliliğindeistatistik,ölçme-değerlendirmeveizlemeyeyönelikbirmekanizmaoluşturulacaktır.YenilenebilirEnerjiGenelMüdürlüğüenerjiverimliliğiçalışmalarınıyönlendirecekşekildeyapılandırılacaktır.EnerjiPerformansSözleşmelerinidestekleyicimevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.BinalardaenerjitüketimininazaltılmasıiçinEnerjiVerimliliğiKanunu,İmarKanunuveilgilidiğerkanunveyönetmeliklerdedeğişiklikleryapılacaktır.

Sayfa : 269

Tedbir377.Kamubinalarındaenerjiverimliliğiyatırımlarınabaşlanacaktır.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığıtarafındanetütleritamamlanankamubinalarınınenerjiverimlihalegetirilmesinebaşlanacaktır.Enerjiverimliliğiyatırımlarınıngerektirdiğifinansmanihtiyacıuluslararasıfinanskuruluşlarındanuzundönemlikredilerdahilindekarşılanacaktır.

Nükleer enerji alanında hukuki ve kurumsal altyapı güçlendirilecektir. Nükleer alandaki faaliyetlerin güvenli ve emniyetli bir şekilde yürütülmesini tespit ve teyit etmek için bağımsız, güçlü ve yetkin bir nükleer düzenleme ve denetleme sistemi oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.791)Tedbir378.Nükleerenerjialanındahukukivekurumsalaltyapıgüçlendirilecektir.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),TAEK

AralıkSonu

Nükleeralandakifaaliyetleringüvenliveemniyetlibirşekildeyürütülmesinitespitveteyitetmekiçinbağımsız,güçlüveyetkinbirNükleerDüzenlemeKurumukurulacaktır.Bukapsamda;TAEKgörevveyetkilerininyenidendüzenlenmesinideiçerenNükleerEnerjiKanunu2016yılındayasalaşacaktır.

2.2.2.17. Madencilik

a) Mevcut Durum

Madencilik sektöründe 2014 yılında ihracat ve ithalatta düşüş kaydedilirkenüretimdeartışgerçekleşmiştir.2015yılınınOcak-Kasımdönemindeisebiröncekiyılınaynıdöneminegöreüretimdeyüzde5,22, ihracattayüzde18,1, ithalatta iseyüzde25,3azalışgörülmüştür.İhracattaenönemlipayasırasıylademirdışımetaller(krom,bakır, çinko, kurşun),mermer,bor ve feldspat, ithalatta isehampetrol, doğalgaz,taşkömürüvedemircevherisahiptir.

Türkiye’ninhampetrolüretimi2014yılındabiröncekiyılagöreyüzde4,2artışla2,5milyontonayükselmiştir.Hampetrolithalatı2014yılındayüzde6,4azalarak17,5milyontonolmuştur.Türkiye’nin2014yılıdoğalgazüretimibiröncekiyılagöreyüzde10,8azalarak0,479milyarm3,ithalatıisebiröncekiyılagöreyüzde8,8artarak49,3milyarm3olmuştur.

Enerjide dışa bağımlılığın azaltılmasına ve sanayide hammadde ihtiyacınınkarşılanmasına yönelik kamu kurumları tarafından yürütülen maden, enerjihammaddeleri ve jeotermal kaynak arama yatırımları için ayrılan kaynaklar 2015yılında2014yılınagöreyüzde3,6artışla1.657milyonTL’yeçıkarılmıştır.

Sayfa : 270

TABLO II: 52- Madencilik ile İlgili Temel Göstergeler

2012 2013 2014 2015

GSYHİçindekiPayı(Yüzde) 1,5 1,4 1,5 1,3(2)

ÜretimArtışı(Yüzde)(1) 2,1 -3,6 7,4 -5,22(3)

İhracat(MilyonABDDoları)(CariFiyatlarla) 3160 3879 3406 2579(3)

İhracatArtışı(Yüzde) 12,7 22,7 -12,2 -18,1(3)

ToplamİhracatİçindekiPayı(Yüzde) 2,1 2,6 2,16 2(3)

İthalat(MilyonABDDoları)(CariFiyatlarla) 42246 38205 37126 25334(3)

İthalatArtışı(Yüzde) 13,2 -9,6 -2,8 -25,3(3)

ToplamİthalatİçindekiPayı(Yüzde) 17,9 15,2 15,3 13,4(3)Sabit Sermaye Yatırımları İçindeki Payı(Yüzde) 3,0 2,8 3,3 3,2(4)

KamuYatırımları(MilyonTL) 1295 1162 1873(3) 2047(4)

ÖzelSektörYatırımları(MilyonTL) 7319 7930 9905 10677(4)

KurulanİşletmeSayısı 645 633 446 406(3)

KapananİşletmeSayısı 196 149 87 105(3)

MadenRuhsatıMüracaatıSayısı 5069 5577 3181 846(2)

Verilen Maden RuhsatSayısı

Arama 1424 628 436 811(2)

İşletme 1 507 1139 1189 938(2)

Toplam 2971 1767 1625 1749(2)

Kaynak:TÜİK,KalkınmaBakanlığı,TOBB,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(MadenİşleriGenelMüdürlüğü)(1)NACERev.2SınıflamasınaGöreAylıkSanayiÜretimEndeksi(2010=100)(2)Ocak-Eylüldönemi(3)Ocak-Kasımdönemi(4)Gerçekleşmetahmini

TPAO tarafından başta denizlerimizde olmak üzere sürdürülmekte olan büyükölçekliaramayatırımları,2015yılındadünyapetrolfiyatlarındameydanagelendüşüşünetkisiileyavaşlamışolup,budurumun2016yılındadadevametmesibeklenmektedir.

Trakya’dakiSilivridoğalgazdepolamatesislerinindepolama,enjeksiyonvegeriüretim kapasitelerinin artırılması için TPAO tarafından 3 faz halinde programlananKuzey Marmara ve Değirmenköy Sahaları Yeraltı Doğal Gaz Depolama TesisleriKapasiteArtırımıProjesidevametmektedir.Buprojelerintamamlanmasısonucunda,mevcut depolama kapasitesinin 1,6 milyar m3’ten 4,3 milyar m3’e, enjeksiyonkapasitesinin10milyonm3/gün’den40milyonm3/gün’evegeriüretimkapasitesinin14milyonm3/gün’den75milyonm3/gün’eçıkarılmasıhedeflenmektedir.Böylece2019yılındabitirilmesiplanlananproje ilebugünküdoğalgaz tüketimininyüzde10’unundepolanmasısağlanmışolacaktır.

MTAtarafındanyürütülenprojekapsamındadenizalanlarımızdafaaliyetgösterecektamdonanımlıbirsismikaraştırmagemisiiçinSavunmaSanayiMüsteşarlığıylayapılanişbirliği çerçevesinde2012 yılındabaşlanan çalışmaların 2016 yılı ilk yarısı itibarıylatamamlanmasıplanlanmaktadır.MTA’yamadenvejeotermalkaynakaramayatırımlarıiçinayrılankaynaksonyıllardaönemliorandaartırılmışolupbaşlatılmışolanaramafaaliyetleri2016yılındadasürdürülecektir.

Sayfa : 271

18/02/2015tarihliResmiGazetedeyayımlanarakyürürlüğegiren6592sayılıKanunile3213sayılıMadenKanunundadeğişiklikyapılarak;ruhsatharcı,ruhsatteminatıveçevreileuyumteminatıadıaltındaalınanbedellerin,ruhsatbedeliadıaltındatekkalemolaraktoplanması,devlethakkıoranlarınınemsalbedelleregöreyenidendüzenlenerekartırılması,teminatiradıyerineidariparacezasıkesilmesi,ruhsatiptallerininmümkünolduğuncaidariparacezasınadönüştürülmesi,ruhsatdevirlerininmaliaçıdankülfetlihalegetirilerekruhsatlarınalımsatımakonuolmasınınazaltılması,rezervinverimlibirşekildedeğerlendirilmesi,canvemalgüvenliğitedbirlerininalınmasıamacıylabirdenfazlaruhsatınbirbirinemücavirolarakbulunduğusahalardafaaliyetlerinortakbirprojeçerçevesindeyapılmasıdüzenlemelerigetirilmiştir.

ABD, AB, Japonya, Güney Kore ve Çin gibi dünyanın önde gelen gelişmiş vegelişmekteolanekonomileri,hammaddelerinarzvetalepodaklıyönetimikonusundaçalışmalar yürütmekte ve kendi hammadde yönetimi stratejilerini geliştiripuygulamaktadır.Budurumülkemizindebukonudainisiyatifgeliştirmesigerekliliğiniortayakoymaktadır.

Madencilik sektöründe; ruhsat güvencesinin artırılması, karmaşık ve uzun izinsüreçlerininbasitleştirilmesi,hamolarakihraçedilenmadencilikürünlerininyurtiçindeişlenerekihraçedilmesiningetireceğipotansiyelkatmadeğerartışınındeğerlendirilmesi,başta özel sektör olmak üzere arama faaliyetlerinin artırılması, kamu kuruluşlarınınyeniden yapılandırılması ve verimsizliğin önlenmesi, madencilik faaliyetlerinin diğersektör faaliyetveyatırımlarıylaeşgüdümlüşekildeplanlanması,madencilikfirmaveişletmelerindekiölçekveteknolojisorununungiderilmesiihtiyacıdevametmektedir.


Madencilikte ülkemizmaden potansiyelinin sağlıklı tespit edilmesi, üretim içingereklihammaddearzgüvenliğininsağlanmasıvemadenlerinyurtiçindeişlenipkatmadeğerininyükseltilerekülkeekonomisinekatkısınınartırılmasıtemelamaçtır.


Politika/TedbirSorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Enerji üretiminde dışa bağımlılığın azaltılması hedefiyle uyumlu olarak; yurtiçi ve yurtdışında petrol ve doğal gaz arama faaliyetleri hızlandırılacak, linyit kömürü ve jeotermal gibi yerli kaynakların potansiyelinin tespitine yönelik arama faaliyetleri azami düzeye çıkarılacaktır. Kaya gazı konusunda ise kapsamlı araştırma faaliyetlerinin yürütülmesi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.805)

Tedbir379.MTAGenelMüdürlüğügünümüzihtiyaçlarınagöreyenidenyapılandırılacaktır.

MTA(S),EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı

AralıkSonu

İlgilikurumlarlaişbirliğiyapılarakdünyadakibenzerörneklerdikkatealınmaksuretiylebirraporhazırlanacaktır.Raporesasalınarakkanuntasarısıtaslağıhazırlanacaktır.

Tedbir380.TTKyenidenyapılandırılacaktır.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,TTK,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

TTK’nınzararedenbiryapıdançıkarılmasıamacıylaeylemplanıhazırlanacakvekurumyenidenyapılandırılacaktır.

Sayfa : 272

Tedbir381.Kayagazıenvanterihazırlanacaktır.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),MTA,TPAO,İlgiliDiğerKuruluşlar

AralıkSonu

Ülkemizdekikayagazırezerviniveekonomikpotansiyeliniortayakoymaküzerebirenvanterçalışmasıyapılacaktır.

Türkiye ekonomisi için temel ve kritik olan hammaddelerin güvenli teminine yönelik strateji oluşturulacaktır. Kritik hammadde, maden ve minerallerin ülke dışına çıkarılmasında düzeni sağlayacak bir sistem kurulacaktır. (Kalkınma Planı p.807)

Tedbir382.Türkiyeekonomisiiçintemelvekritikolanmadenlerbelirlenerekgüvenliteminineyönelikstratejioluşturulacaktır.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,DışişleriBakanlığı,EkonomiBakanlığı,MTA

AralıkSonu

Çalışmagrubuoluşturularak,temelvekritikolanmadenlerbelirlenecek,stratejioluşturulacaktır.

2.2.2.18. Lojistik ve Ulaştırma

a) Mevcut Durum

Türkiyesahipolduğukıtalararasıgeçişnoktasındakikonumuylalojistiktebölgeselbirüsolmapotansiyelinesahiptir.2010yılındaLojistikPerformansEndeksinegöre155ülkearasında39’uncusıradabulunanTürkiye,2012yılında27’ncisırayayükselmiş,2014yılındaise30’uncusırayagerilemiştir.Lojistikleilgiliyetkilerfarklıkamukurumlarıarasında dağıtılmış bulunduğundan etkin bir koordinasyon ile lojistik mevzuatınındüzenlenmesineveLojistikMasterPlanınınhazırlanmasınaihtiyaçduyulmaktadır.FarklıkamukurumlarıarasındakikoordinasyonsorununuçözmekiçinLojistikKoordinasyonKuruluoluşturulacaktır.Ülkemizdebüyükaltyapıprojelerinintamamlanarakdenizyoluve demiryolu taşımacılığının özendirilmesi ve kombine taşımacılık imkânlarınınartırılmasıihtiyacısürmektedir.Kamutarafından20adetlojistikmerkezinyapımıçeşitliaşamalardadevametmektedir.

Demiryolu ve denizyolu fiziki altyapısının artan ulaşım talebine uygun olarakzamanındagerçekleştirilememesivekapıdankapıyataşımacılıkiçinenuygunulaştırmatürününkarayolutaşımacılığıolması,yükveyolcutaşımalarınınağırlıklıolarakkarayoluağınayüklenmesineyolaçmaktadır.Budurumfizikistandartlarveağyoğunluğuaçısındanyetersizolanmevcutkarayolualtyapısınındahadayıpranmasınaveverimsizbirulaşımsistemininoluşmasınanedenolmaktadır.Bukapsamdaulaşımmaliyetleri,erişilebilirlikvetrafikgüvenliğigibiunsurlarıtemelalan;türlerarasındadengelivebirbirinitamamlayıcıbirulaştırmasistemininoluşturulabilmesiiçinUlusalUlaştırmaAnaPlanınınABKatılımÖncesiMaliYardımAracı(IPA)finansmanıilegerçekleştirilmesinebaşlanmıştır.

Artanulaşımtalebi,uzundönemliplanlamalaryapılsadahi,kısıtlıkaynaklarınkısavadeli önceliklerle karayolu yapımına tahsis edilmesine sebep olmaktadır. Standardıdüşük ve ağırlıklı tek hat olan altyapı üzerinde işletmecilik yapılan demiryollarınınrekabetedebilirliği,ilgiliyasaldüzenlemeninyeniyapılmışolmasıdolayısıylarekabetçibirdemiryolutaşımacılıkpiyasasınınhenüzoluşmamışolmasınedeniyledüşükkalmaktadır.

ABUlaştırmaOperasyonelProgramıiçinöngörülenhibekaynaklarıveTürkiye’ninsağladığı eş finansmanla Irmak-Karabük-Zonguldak Sinyalizasyon, Telekom TesisiYapımıveAltyapıİyileştirmesiprojesininyapımçalışmalarıdevametmektedir.AyrıcaSamsun-KalınDemiryoluRehabilitasyonuveSinyalizasyonuprojesininIPAfinansmanıileinşaatınabaşlanmıştır.

Sayfa : 273

TABLO II: 53- Ulaştırma Alt Sektörlerindeki Gelişmeler

YıllıkArtış(Yüzde)

Birim 2013 2014 2015 (7) 2014 2015

DEMİRYOLU ULAŞIMI

YolcuTaşıma(Yurtİçi) Milyon-Yolcu-Km 2976 3388 3773 13,8 11,4YükTaşıma(Yurtİçi) Milyon-Ton-Km 10241 11106 9920 8,4 -10,7YükTaşıma(YurtDışı) Milyon-Ton-Km 509 495 460 -2,8 -7,1

DENİZYOLU ULAŞIMI

YükTaşıma(Yurtİçi)(1) Milyon-Ton-Km 17260 16240 16700 -5,9 2,8YükTaşıma(YurtDışı)(2) Milyon-Ton-Km 1040000 1030000 1090000 -1 5,8TürkDenizTic.FilosuTonajı(300GrtveÜstü) BinDWT 9179 9013 8530 -1,8 -5,4

HAVAYOLU ULAŞIMI

YolcuTaşıma(Yurtİçi) Milyon-Yolcu-Km 23357 26204 29217 12,2 11,5YolcuTaşıma(YurtDışı)(3) Milyon-Yolcu-Km 79696 92539 102533 16,1 10,8

KARAYOLU ULAŞIMI

YolcuTaşıma(Yurtİçi) (4) Milyon-Yolcu-Km 268179 276073 289048 2,9 4,8YükTaşıma(Yurtİçi) (4) Milyon-Ton-Km 224048 234492 243896 4,7 4,0

BORU HATTI ULAŞIMI

YükTaşıma(Yurtİçi)(5) Milyon-Ton-Km 2800 2693 2800 -3,8 4YükTaşıma(Transit)(5) Milyon-Ton-Km 44417 42168 52 000 -5,1 23,3DoğalGaz(6) Milyon-m3 45269 49262 47500 8,8 -3,6

(1) Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığıtarafındanhesaplanantaşımamiktarlarıdır.(2) Denizyoluylayapılantaşımalarıntümünükapsayanhesaplanmıştahminitaşıma miktarlarıdır. (3)YalnızTHYtarafındanyapılantaşımalardır.(4)KGM’ninsorumluluğualtındakiyolağındayapılantaşımalardır.(5)Yalnızhampetroltaşımalarıdır.(6)Rusya,Nijerya,Cezayir,Azerbaycanveİran’danithalatıyapılanvespotpiyasadanteminedilentoplamdoğalgaztaşımalarıdır.(7)GerçekleşmeTahmini.

Eurostattarafından2013yılıiçinderlenen,karasal(karayoluvedemiryolu)yüktaşımalarında ülkemizin yüzde 95 olan karayolu payı, AB-28 ortalamasına kıyasla(yüzde81)oldukçayüksektir.Budurum,karayoluyüktaşımacılığınaolanyüksektalebindiğer ulaştırma türlerine kaydırılarak daha dengeli bir ulaştırma sistemi sağlanmasıgerekliliğineişaretetmektedir.

TABLO II: 54- Ülkelere Göre Ulaştırma Alt Sektörlerinin Karşılaştırılması

Ülkeler

KarayoluYoğunluğukm/bin km2

(2012)(1)

OtoyolYoğunluğukm/bin km2

(2012)

DemiryoluYoğunluğukm/bin km2

(2013)

ÇekCumhuriyeti 716 10 120Fransa 734 21 56Almanya 646 36 94Belçika 536 58 117Avusturya 421 21 58AB-28 435 17 49Türkiye 83 3 12Kaynak:ABUlaştırmaİstatistikleri,KarayollarıGenelMüdürlüğü(1)Ülkelerarasıtanımfarklılıklarınınverilerdekiyıllıkdeğişimlereetkisiolmaktadır.

Mevcut ulaştırma altyapı yoğunluğu incelendiğinde, Türkiye’nin AB-28ortalamasının oldukça altında karayolu, otoyol ve demiryolu ağına sahip olduğugözlenmektedir. Asfalt kaplamalı köy yolları değerlendirmeye alınsa dahi, ülkemizinkarayolu yoğunluğunun AB-28 ortalamasının yaklaşık yarısı düzeyinde kaldığıgörülmektedir.

Sayfa : 274

Lojistik maliyetinin düşürülmesine katkı sağlamak üzere, gümrük işlemlerininkolaylaştırılmasınavemodernbirgümrüksistemininoluşturulmasınayönelikçalışmalaryapılmaktadır. Bu kapsamda, gümrüklerin fiziki altyapısını iyileştirme faaliyetlerinedevam edilmekte olup ihtiyaç duyulan yerlerde yeni gümrük tesisleri yapılmaktaveya mevcut tesislerin modernizasyonu gerçekleştirilmektedir. Gümrük TesislerininmodernizasyonundaveyenitesislerinyapımındabütçeimkânlarınınyanısıraKamu-Özelİşbirliğiimkânlarındandaistifadeedilmektedir.HâlihazırdaYap-İşlet-Devret(YİD)yöntemiyleongümrükkapısıişletmeyeaçılmışolupikigümrükkapısıvebirgümrükmüdürlüğününyatırımçalışmalarıdevametmektedir.2015yılındaÇıldır-AktaşveDilucuSınırKapılarıYİDyöntemiyletamamlanarakhizmeteaçılmıştır.

Gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması amacıyla 2013 yılında YetkilendirilmişYükümlü Statüsü hayata geçirilmiş ve bu statü kapsamında ihracatta yerindegümrüklemeve izinligöndericiuygulamalarıbaşlatılmıştır.Ayrıca, statükapsamındaithalattayerindegümrüklemeveizinlialıcıuygulamalarınailişkinmevzuatyayımlanmışolup uygulamanın başlatılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. GümrükişlemlerininkolaylaştırılmasınıamaçlayanbirbaşkaprojeolanTekPencereSistemininhayatageçirilmesine yönelik çalışmalara devamedilmiş, ilgili kurumlarla protokollerimzalanmış ve e-belge çalışmaları başlatılmıştır. Tek Pencere Sistemi kapsamındae-başvuru aşaması ile ilgili olarak tasarım çalışmaları tamamlanmış olup yazılımçalışmalarıdevametmektedir.

Gümrükişlemlerindegüvenlikboyutunadaözelönemverilmektedir.Ülkemizeyükveyolcugirişveçıkışındakaçakçılıklamücadelekapsamındayürütülendenetimlerinetkinliğiniartırmayayönelikçalışmalardevametmektedir.

Postasektöründetekelalanınıntanımlanmasınaveevrenselhizmetsunumunailişkinesasveusullerinbelirlenmesineyönelikmevzuatçalışmalarıdevametmektedir.

6475 sayılı Kanun çerçevesinde sektörde yetkilendirmeler BTK tarafındansürdürülmektedir.Aralık2015itibarıyla21’iulusaldüzeydeolmaküzere26işletmeciyetkilendirilmişdurumdadır.

2015/20 sayılı Akıllı Ulaşım Sistemleri Hakkında Başbakanlık Genelgesi ile 25Ekim2014tarihve29156sayılıResmiGazete’deyayımlanarakyürürlüğegirenUlusalAkıllıUlaşımSistemleriStratejiBelgesiveekiEylemPlanınınyürütülmesineyönelikbirİzlemeveYönlendirmeKomitesikurulmuştur.

Karayolu

TABLO II: 55- Satıh Cinsine Göre Yol Ağı (km)

Yol Sınıfı BSK Sathi Kaplama Parke Stabilize Toprak Diğer

Yollar Toplam

Otoyollar(1) 2289 - - - - - 2289DevletYolları 13391 17364 71 57 29 303 31215İlYolları 2486 27130 201 744 637 1542 32740Toplam 18166 44494 272 801 666 1845 66244

Kaynak:KarayollarıGenelMüdürlüğüNot:15/11/2015tarihiitibarıylagüncelverilerdir.(1)BüyükşehirBelediyelerinedevredilenotoyollardâhildir.

Bölünmüşyolyapımprogramıkapsamında2015yılıAralıkayıitibarıyla564kmbölünmüşyol tamamlanmışveotoyollardâhil çokşeritli karayoluağı24.280km’yeulaşmıştır. Aynı dönemde yaklaşık 1.167 km Bitümlü Sıcak Karışım (BSK) kaplamayapımıtamamlanmıştır.

Sayfa : 275

Gelişmiş ülkelerde araç sahiplik oranı yüksek olmasına rağmen karayollarındaölümcül kaza oranı, gelişmekte olan ülkelere oranla oldukça düşüktür. Eurostat2013yılıverilerinegöremilyonotomobilbaşınadüşencankaybısayısı İsveç’te55,İngiltere’de59,Almanya’da77,İspanya’da76ikenTürkiye’debusayı396’dır.Trafikkazalarıülkemiziçinsosyo-ekonomikaçıdanönemliproblemlerdenbiriolmayadevametmektedir.

Demiryolu

Türkiye’deki mevcut demiryolu ağı 2014 sonu itibarıyla 1.213 km’si hızlı trenhattı,8.903km’sikonvansiyonelanahat,2.369km’sitalihatveistasyonyollarıolmaküzeretoplam12.485km’dir.Toplamağınyüzde35’isinyalliveyüzde30’uelektriklidir.Türkiye’de hem demiryolu yoğunluğu hem mevcut demiryolları üzerindeki trafikyoğunluğuyetersizdir.Ayrıca,Türkiye’deyüzde30olanelektriklihatoranı,yüzde51olanAB-28ortalamasınınoldukçaaltındadır.

İşletmeyealınanAnkara-Eskişehir,Ankara-KonyaveEskişehir-KonyaHızlı Trenhatlarındataşınantoplamyolcusayısıheryıldüzenliolarakartmaktaolup2014sonuitibarıyla toplam yolcu taşımacılığında yüzde 13,8 artış gerçekleşmiştir. Söz konusuartıştaAnkara-İstanbulHızlıTrenseferlerininbaşlamasıetkiliolmuştur.Halihazırdayolcutalebinikarşılayamayanhızlıtrensetlerininsayısınınartmasıilebirliktehızlıtrenyolcutaşımacılığındakiartışeğiliminindevametmesibeklenmektedir.Yurtiçidemiryoluyüktaşımalarıyüzde8,4artarkenyurtdışıyüktaşımalarıiseyüzde2,8düşüşgöstermiştir.

Diğer taraftan, yük taşımacılığına olumlu yönde etki etmesi beklenen yenidemiryoluyatırımlarıyapılmaktadır.Toplam20adetlojistikmerkezden7adediişletmeyeaçılmışolup5tanesinininşaatçalışmalarısürdürülmektedir.Ayrıcaönemlidemiryolugüzergâhlarındakapasiteartışısağlayacakelektrifikasyonvesinyalizasyonprojeleriileikincihatyapımlarınadevamedilmektedir.Sözkonusuprojelerinhayatageçirilmesiveözelsektörtrenişletmeciliğiningeliştirilmesiileberaberortaveuzunvadededemiryoluyüktaşımalarındaistenengelişmeninsağlanmasıbeklenmektedir.

Ankaramerkezolmaküzerehızlıtrençekirdekağınınoluşturulmasıkapsamında;Ankara-Eskişehir,Ankara-KonyaveAnkara-İstanbulHızlıTrenHatlarıişletmeyeaçılmışolup;Ankara-SivasHızlıTren,Ankara-Afyonkarahisar-İzmirHızlıTrenveBursa-Yenişehirdemiryoluinşaatçalışmalarıdevametmektedir.AyrıcaYerköy-KayseriYüksekHızlıTrenHattınınetütprojeçalışmalarısürdürülmektedir.

01/05/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6461 sayılı Türkiye DemiryoluUlaştırmasınınSerbestleştirilmesiHakkındaKanunçerçevesinde,TCDDşebekesininözelkesimeaçılmasıveyüktaşımacılığındarekabetçibirpiyasanınoluşturulmasıyönündeyenidenyapılandırmasürecidevametmektedir.Bukapsamdaikincilmevzuatın2016Haziransonunakadaryürürlüğegirmesihedeflenmektedir.

Denizyolu

Türkiye’de2014yılısonuitibarıyla8,35milyonTEUkonteynerve295milyontonkonteyner harici yük elleçlenmiştir. Küresel krizlere rağmen, 2004-2014 dönemindekonteynerartışıyıllıkortalamayüzde11olarakgerçekleşmiştir.Konteynerelleçlemesinin2015yılısonuitibarıyla8,1milyonTEUolarakgerçekleşmesibeklenmektedir.

Sayfa : 276

TABLO II: 56- Akdeniz Limanlarındaki Konteyner Trafiği (2013)Limanlar Konteyner (Bin TEU)

Valensiya-İspanya 4339

Algeciras-İspanya 4332

GioiaTauro-İtalya 3652

Ambarlı-Türkiye 3318

Pire-Yunanistan 3199

LeHavre-Fransa 2299

Barselona-İspanya 1697

Cenova-İtalya 1546

Mersin-Türkiye 1367

LaSpezia-İtalya 1 207

Marsilya-Fransa 1 205

İzmirAlsancak-Türkiye 697

Kaynak:ABUlaştırmaİstatistikleri,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığıDenizTicaretiİstatistikleriveTCDDİstatistikleri

ArtanticaretinkesintisizveetkinbirşekildeakışınısağlayacakveTürkiye’nintransitülkekonumunagelmesinikolaylaştıracakbüyükölçeklianalimanlarınoluşturulmasınayönelik olarak mendirek inşaatı kamu kaynaklarıyla gerçekleştirilmiş olan ÇandarlıLimanının diğer altyapı ve üstyapı işlerinin YİD modeliyle yeniden ihalesine ilişkinçalışmalarsürdürülmektedir.FilyosLimanıProjesindealtyapı işlerineyönelik ihaleninsonuçlandırılarakyapımageçilmesiplanlanmışolupMersinKonteynerLimanınailişkinçalışmalardevametmektedir.

AcilMüdahaleMerkezleriProjesiileTürkiyekıyılarındadenizveçevreemniyetinisağlamak amacıyla önemli körfezlerde yürütülen Gemi Trafik Hizmetleri Projesiyatırımlarınadevamedilmektedir.

Havayolu

DevletHavaMeydanlarıİşletmesiGenelMüdürlüğü(DHMİ)tarafındanişletilenhavalimanısayısı49’aulaşmıştır.BunundışındaAnadoluÜniversitesitarafındanişletilenEskişehirHasanPolatkanHavalimanı,TürkHavaYollarıA.O.tarafındanişletilenAydınÇıldır Havalimanı ve özel sektör tarafından işletilen İstanbul Sabiha Gökçen, Zafer,Zonguldak Çaycuma ve Gazipaşa Alanya Havalimanlarıyla sivil trafiğe açıkmeydansayısı55’tir.

DHMİbünyesindekihavameydanlarındanAtatürk,Esenboğa,Antalya,Bodrum-Milas,Dalaman,AdnanMenderesveZaferHavalimanlarındaiçvedışhatterminalleriözel sektör tarafından işletilmektedir. Yine özel sektör tarafından işletilmekte olanSabihaGökçenHavalimanıdailaveedildiğinde,kamuözelişbirliğimodeliyleişletilenmeydanlarıntoplamyolcutrafiğiiçindekipayı2014yılısonundaiçhatlardayüzde71,dışhatlardaiseyüzde97düzeyineerişmiştir.

2014 yılında havalimanı ve havameydanlarında gerçekleşen yolcu trafiği, biröncekiyılagöredışhatlardayüzde9,6artarak80milyon,içhatlardayüzde12,2artarak85milyonvetoplamdaiseyüzde10,9artarak165milyonyolcuolarakgerçekleşmiştir.2015yılındatoplamyolcutrafiğiyaklaşık182milyonolarakgerçekleşmiştir.

Sayfa : 277

Ülkemiz hava meydanlarındaki yolcu trafiğinin yaklaşık yüzde 88’i Atatürk,Antalya, Esenboğa, Adnan Menderes, Dalaman, Bodrum-Milas, Adana, Trabzon veSabiha Gökçen havalimanlarında gerçekleşmektedir. Bumeydanların kapasitelerininartırılmasınayönelikyatırımlar ilehizmetstandartlarınınyükseltilmesivehava trafikyönetimiyleilgiliprojelersektöraçısındanönceliğinikorumaktadır.

YİD modeliyle ihale edilen İstanbul’daki üçüncü havalimanı projesinin zemingüçlendirmesiçalışmalarısürdürülmektedir.AyrıcakamukaynaklarıylayapılanOrdu-GiresunveHakkari-YüksekovaHavalimanlarıhizmeteaçılmıştır.


Türkiye’nin lojistikte bölgesel bir üs olması sağlanarak lojistik maliyetinindüşürülmesi, ticaretin geliştirilmesi ve rekabet gücünün artırılması temel amaçtır.Lojistikteulaştırma,depolama,envanteryönetimivegümrüklemealtmaliyetlerigözönündebulundurularak,transittaşımasüresininkısaltılması,hasarsızteslimoranınınyükseltilmesi, güvenilirlik ve hız unsurları öne çıkarılarak müşteri hizmet düzeyininartırılmasıhedeflenmektedir.

Yük ve yolcu ulaştırma hizmetlerinin etkin, verimli, ekonomik, çevreyeduyarlı, emniyetli bir şekilde sağlanması; yük taşımacılığında, kombine taşımacılıkuygulamalarının geliştirilerek demiryolu ve denizyolu paylarının artırılması, kaliteninvegüvenliğinyükseltilmesiveulaştırmaplanlamasındakoridoryaklaşımınageçilmesiesastır.

Ankaramerkezolmaküzerebelirlenenhızlıtrençekirdekağıyatırımlarıilekarmatrafiğeuygunyüksekstandartlıdemiryoluyapımlarına,elektrifikasyonvesinyalizasyonprojelerineöncelikverilecektir.

Türkiye’nin ihracat hedefine ulaşabilmesini teminen, yapılan planlamalardoğrultusundadoğruyer,zamanveölçektelimankapasitelerihayatageçirilecek;buçerçevedeÇandarlıLimanınınmendirekinşaatıdışındakalanaltyapıveüstyapıişlerininYİDmodeliçerçevesindeyapımınaveFilyosLimanınınaltyapıinşaatınabaşlanacaktır.MersinKonteynerLimanınınyapımınailişkinhazırlıklartamamlanacaktır.

2016yılındaKanalİstanbul’unyapımıveişletilmesiyleilgiligerekliyasaldüzenlemeyapılacaktır.

2016yılındahavalimanlarındakitoplamtrafiğin195milyonyolcuyayükselmesibeklenmektedir.HavaUlaşımıGenelEtüdüçalışmasıbaşlatılacakveİstanbulÜçüncüHavalimanıyapımçalışmalarıdevamettirilecektir.

Posta sektöründe rekabetçi bir ortam sağlanarak sürdürülebilir büyümeye veistihdama katkı sağlayan hızlı, kaliteli, çeşitli ve güvenilir hizmet sunulması temelamaçtır.

Sayfa : 278


Politika/Tedbir

Sorumlu /İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Ulaştırma türleri ve koridorları, lojistik merkezler ve diğer lojistik faaliyetleriyle bütünleşik Lojistik Master Planı hazırlanarak hayata geçirilecektir. Bu çerçevede, lojistik merkezler için yer seçiminde rehber niteliği taşıyacak şekilde ülkemizin ulaştırma alternatiflerini gösteren ulaştırma koridor haritalarının çıkarılması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.831)

Tedbir383.LojistikmevzuatıveLojistikMasterPlanıhazırlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),BilimSanayiveTeknolojiBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,EkonomiBakanlığı,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

TürkiyeLojistikMasterPlanıihaleçalışmalarısonuçlandırılacaktır.TürkiyeLojistikMasterPlanıveUlaştırmaAnaPlanı,yenikurulacakLojistikİstatistikPortalıveVeriTabanınatemelteşkiledecekbilgilerisağlayacaktır.

Türkiye’nin lojistikte bölgesel bir üs olması sağlanarak; lojistik maliyetin düşürülmesi, ticaretin geliştirilmesi ve rekabet gücünün artırılması temel amaçtır. Lojistikte ulaştırma, depolama, envanter yönetimi ve gümrükleme alt maliyetleri göz önünde bulundurularak, transit taşıma süresinin kısaltılması, hasarsız teslim oranının yükseltilmesi, güvenilirlik ve hız unsurları öne çıkarılarak müşteri hizmet düzeyinin artırılması hedeflenmektedir. (Kalkınma Planı p.829, 1.18 Taşımacılıktan Lojistiğe Dönüşüm Programı)

Tedbir384.Mevcutkarayolualtyapısınıniyileştirilmesineyönelikçalışmalarkapsamında659kmbölünmüşyolyapılacaktır.

KarayollarıGenelMüdürlüğü(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

Trafikyoğunluğununyüksekolduğukesimlerdetrafikgüvenliğininartırılmasıvetaşımasürelerininkısaltılmasıamacıyla150km’siotoyol(YİD’legerçekleştirilecekolanlardâhil)olmaküzere659kmbölünmüşyolyapılacaktır.

Sayfa : 279

Tedbir385.Toplam1.250kmBSKyapımıveyenilenmesigerçekleştirilecektir.

KarayollarıGenelMüdürlüğü(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı

AralıkSonu

Ağırtaşıttrafiğiyüksekolanyollarınfizikistandardınınyükseltilmesiylemevcutkarayolualtyapısınıniyileştirilmesikapsamındayıllıkortalamagünlükağırtaşıttrafiği1.000aracınüzerindeolangüzergâhlardatoplam1.250kmBSKyapımıveyenilenmesigerçekleştirilecektir.

Tedbir386. Yurtdışındalojistikmerkezlerkurulacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,TİM,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,UND

AralıkSonu

Türkihracatçılarınınhedefpazarlardarekabetgücünüartıracak,lojistiketkinliğisağlayacaklojistikmerkezlerkurulacaktır.Yurtdışılojistikmerkezlerinfizikikurulumununözelsektörkuruluşlarıeliyleyapılacakyatırımniteliğindeolması;ancakanılanmerkezlerinkuruluşsürecindeilgiliülkemakamlarıncagerekenkolaylıklarınsağlanmasınıteminenticaretdiplomasisimekanizmasınınkullanılmasıöngörülmektedir.

Tedbir387. Yüktaşımacılığınayönelikalternatifkoridorlararaştırılacakvehalihazırdatespitedilmişgüzergahlarlabirliktetaşımacılarınveihracatçılarınkullanımınasunulacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,TİM,UND

AralıkSonu

İhraçtaşımalarımızdakullanılangüzergâhlarınçeşitlendirilerekdahadüşükmaliyetlevedahakısasürelerdevarışnoktalarınaerişiminsağlanması;böyleliklenakliyecilerimizveihracatçılarımızaçısındanrekabetavantajıyaratılması;mevcutgüzergâhlarüzerindebulunanülkelerdeyaşanangelişmelerindışticarettaşımalarımızüzerindekiolumsuzetkilerininbertarafedilmesiamaçlarınayönelikolarakalternatifihraçgüzergâhlarıbelirlenecekvehâlihazırdabelirlenmişolangüzergâhlarkullanımaaçılacaktır.

Sayfa : 280

Bakım ve onarım hizmetlerinin ağırlıklı olarak özel kesim marifetiyle yürütülmesi için gerekli hukuki ve kurumsal düzenlemeler hayata geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.838)

Tedbir388.Karayolubakım-onarımhizmetlerininözelsektöreliyleyürütülmesistratejisiçerçevesindeuzundönemlibakım-onarımihalesözleşmelerininuygulanmasınageçilecektir.

KarayollarıGenelMüdürlüğü(S)

AralıkSonu

Karayollarıdevletveilyollarıağındadahaöncekamumarifetiyleyürütülenbakımveonarımhizmetlerininbelirlenecekbirstratejidâhilindeözelsektöreuzundönemlisözleşmeleryoluylaihaleedilmesinebaşlanacaktır.

Trafik güvenliğinin en üst seviyede tesis edilebilmesi için denetim hizmetleri; araç tescil ve sürücü belgelendirme gibi idari faaliyetlerden ayrıştırılacak ve söz konusu faaliyetler için müstakil birimler kurulacaktır. (Kalkınma Planı p.840)

Tedbir389.Trafikdenetimpersonelininbeşeriveekipmankapasitesi,artanaraçvesürücüsayısıylaorantılıolarakartırılacakveuzmanlaşmalarısağlanacaktır.

EmniyetGenelMüdürlüğü(S)

AralıkSonu

Trafikdenetimpersonelisayısı,artanaraçvesürücüsayısıilemobilite,yolağıveyoğunluğunungetirdiğitalepleorantılıbirşekildeartırılacak,denetimpersoneligerekliekipmanlateçhizatlandırılacaktır.Buçerçevedetoplam927adetaraçsatınalınacakve21milyonaraçve/veyasürücünündenetimiyapılacaktır.Ayrıca65adetMobilHızİhlalTespitSistemiveEkipmanlarınınalımıgerçekleştirilecektir.

Karayolu Trafik Güvenliği Stratejisi ve Eylem Planı’nda yer alan trafik kazası nedeniyle meydana gelen ölümlerin yüzde 50 oranında azaltılması hedefi doğrultusunda Trafik Elektronik Denetim Sistemlerinin kullanımı Akıllı Ulaşım Sistemleriyle entegre bir şekilde yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.841)

Tedbir390.Şehiriçindeveşehirlerarasındaelektronikdenetlemesistemlerininsayısıveyapılantrafikdenetimlerininetkinliğiartırılacaktır.

EmniyetGenelMüdürlüğü(S),KalkınmaBakanlığı,UlaştırmaDenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Trafikakışınıntakibivekolaylaştırılması,kurallarauyumdacaydırıcılığınsağlanmasıamacıylaelektronikdenetlemesistemleriöncelikle30büyükşehirdeyaygınlaştırılacakveyapılantrafikdenetimlerietkinleştirilecektir.Polatlı-İzmirgüzergâhındaortalamahızölçümsistemlerikurulumçalışmalarıkapsamındaöncelikliolarakkazakaranoktalarındasistemlerinkurulumutamamlanacaktır.

Sayfa : 281

Tedbir391.Kazakaranoktasıilesinyalizekavşakiyileştirilmesiçalışmalarınadevamedilecek;bölünmüşyollarbaştaolmaküzereotokorkulukyapımveonarımıileyatayvedüşeyişaretlemeçalışmalarıyürütülecektir.

KarayollarıGenelMüdürlüğü(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,EmniyetGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

Trafikgüvenliğiçalışmalarıkapsamında130adetkazakaranoktasıile100adetsinyalizekavşağıniyileştirilmesivebölünmüşyollarbaştaolmaküzere2.850kmotokorkulukyapımveonarımıgerçekleştirilecek,600binm2telçityenilenmesi,4.550noktadaulaşımetütleriyapılması,26,8milyonm2yatayişaretlemeve170binm2düşeyişaretlemelevhasındayenilemeyapılacaktır.

Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun kapsamında, ikincil mevzuat çalışmaları tamamlanarak TCDD şebekesi özel taşıyıcılara açılarak demiryolu taşımacılığında serbestleşme sağlanacaktır. (1.18 Taşımacılıktan Lojistiğe Dönüşüm Programı)

Tedbir392.TCDD’ninyenidenyapılandırılmasısağlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TCDD

HaziranSonu

Demiryolualtyapıyapımı,altyapıişletmeciliğivedemiryolutaşımacılığıylailgiliidari,mali,teknik,personelvb.hususlarıdüzenleyecekyönetmeliklerçıkarılacaktır.KanundaöngörülenhaliyledemiryolualtyapıyönetimiiledemiryoluişletmeciliğibirbirindenayrılacakşekildeTCDDyenidenyapılandırılacaktır.

Hemzemin geçitler standartlara uygun hale getirilecektir.(1.18 Taşımacılıktan Lojistiğe Dönüşüm Programı)

Tedbir393.HemzemingeçitlerDemiryoluHemzeminGeçitlerindeAlınacakTedbirlerveUygulamaEsaslarıHakkındaYönetmeliğeuygunhalegetirilecektir.

TCDD(S),Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,KGM,Belediyeler

AralıkSonu

Mevcutdemiryoluhemzemingeçitleri,ödeneğiUlaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığıbütçesindenkarşılanmaküzereTCDDtarafındanDemiryoluHemzeminGeçitlerindeAlınacakTedbirlerveUygulamaEsaslarıHakkındaYönetmeliğeuygunhalegetirilecektir.

Hızlı tren ağı; Ankara merkez olmak üzere İstanbul-Ankara-Sivas, Ankara-Afyonkarahisar-İzmir, Ankara-Konya ve İstanbul-Eskişehir-Antalya koridorlarından oluşmaktadır. Plan dönemi sonuna kadar 393 km uzunluğundaki Ankara-Sivas ve 167 km uzunluğundaki Ankara (Polatlı)-Afyonkarahisar hızlı tren hatları işletmeye açılacaktır. (Kalkınma Planı p.842)

Tedbir394.Ankaramerkezolmaküzerehızlıtrençekirdekağıoluşturulacaktır.

TCDD(S),KalkınmaBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı

AralıkSonu

Ankara-SivasDemiryoluprojesininyapımıhızlandırılacaktır.Ankara-İzmirHızlıTrenprojesininAnkara-Afyonkarahisarkesimininyapımçalışmalarınadevamedilecek,Afyonkarahisar-Uşak-İzmirkesiminininşaatınabaşlanacaktır.

Sayfa : 282

Türkiye’nin ihracat hedefine ulaşabilmesini teminen, yapılan planlamalar doğrultusunda doğru yer, zaman ve ölçekte liman kapasiteleri hayata geçirilecek, limanların demiryolu ve karayolu bağlantıları tamamlanacaktır. Çandarlı Konteyner Limanı tamamlanacak, Mersin Konteyner Limanı ve Filyos Limanının yapımına başlanacaktır. (Kalkınma Planı p.849, 1.18.Taşımacılıktan Lojistiğe Dönüşüm Programı)

Tedbir395.Demiryolutaşımacılıkanlayışındanlojistiktaşımacılıkanlayışınageçilecekveorganizesanayibölgelerine,büyükfabrikalaravelimanlaraözelsektörkatkısıilebağlantıhatlarıyapılacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TCDD

AralıkSonu

Adapazarı-KarasuLimanıDemiryoluBağlantıHattıtamamlanacaktır.İzmirKemalpaşaOrganizeSanayiBölgesidemiryolubağlantıhattıkapsamındakilojistikmerkezinşaatınınaltyapısıtamamlanacaktır.AmbarlıLimanınındemiryoluağınabağlanmasıileilgilietüdprojeyapılacaktır.FilyosLimanıdemiryolubağlantısılimaninşaatınınbitirilmesiyleeşzamanlıolaraktamamlanacaktır.ÇandarlıLimanıdemiryolubağlantısıetüd-projesiyapıldıktansonralimaninşaatınınbitirilmesiyleeşzamanlıolaraktamamlanacaktır.NemrutKörfeziDemiryoluBağlantıHattıtamamlanacaktır.

Tedbir396.Çiğli-Aliağa-ÇandarlıOtoyolununyapımınabaşlanacaktır.

KGM(S),KalkınmaBakanlığı

AralıkSonu

ÇandarlıLimanıarkasındakiyüksekstandartlıkarayolubağlantılarınınoluşturulmasısağlanacaktır.

Tedbir397.KıyıYapılarıMasterPlanırevizeedilecektir.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,ÖzelleştirmeİdaresiBaşkanlığı,İlgiliBelediyeler

AralıkSonu

Türkiye’ninartandışticarethacmininkesintisizşekildesürdürülmesinisağlayacaklimankapasitelerinindoğruyer,zamanveölçektehayatageçirilmesiniteminenKıyıYapılarıMasterPlanıBütüncülKıyıAlanlarıPlanlarıylauyumluolacakşekildegüncellenecekvebelirlenecekLimanYönetimModelikapsamındauygulanacaktır.

Sayfa : 283

Tedbir398.Büyükölçeklilimanprojelerihayatageçirilecektir.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,OSD

AralıkSonu

ÇandarlıLimanıiçinYİDyöntemiyleihaleyeçıkılacak,FilyosLimanıinşaatınabaşlanacaktır.MersinKonteynerLimanıProjesininçalışmalarıtamamlanacaktır. MarmaraBölgesiRo-Roterminallerineyöneliketüdçalışmalartamamlanacaktır.Otoportkurulmasıiçinyertespitçalışmalarıvefizibiliteetüdüyapılacaktır.

Liman yönetiminde dağınıklığın giderilmesini ve kamu tarafından belirlenecek politikaların her bir limanın ihtiyaçları da göz önüne alınarak uygulanmasını sağlayacak, Türkiye’ye uygun bir liman yönetim modeli hayata geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.851)

Tedbir399.LimanYönetimModelibelirlenerekhayatageçirilecektir.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,RekabetKurumu,ÖİB,TCDD,İlgiliBelediyeler,DenizTic.Odaları,TÜRKLİM

AralıkSonu

LimanyapımkararlarındaveuygulamadakurumlarınbirbirleriylekoordinasyoniçindeçalışmasınıteminenTürkiye’yeuygunbirLimanYönetimModelibelirlenecektir.BumodelkapsamındaoluşturulacakyönetimyapısıKıyıYapılarıMasterPlanınınyönlendirilmesindenveuygulanmasındansorumluolacaktır.

Ulaştırma koridorlarında uygun hacim ve mesafelerde en avantajlı ulaşım türü belirlenerek, bu kapsamda denizyolu ve demiryolu taşımacılığı özendirilecek ve kombine taşımacılık imkânları geliştirilecektir. Enerji verimliliğini, temiz yakıt ve çevre dostu araç kullanımını sağlayan ulaşım sistemlerine öncelik verilecektir. (Kalkınma Planı p.835)

Tedbir400.HavaUlaşımıGenelEtüdüçalışmasınabaşlanacaktır.

DHMİ(S),KalkınmaBakanlığı,Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı,SHGM,Üniversiteler,TÖSHİD,ÖzelHavalimanıİşleticileri

AralıkSonu

Sistemplanlamasıanlayışıyla,havalimanlarındamevcutdurumanalizivehavatrafikprojeksiyonuyapılarakyeniyatırımihtiyaçlarınıbelirleyecek,ortaveuzunvadeliyatırımlarıyönlendirecekHavaUlaşımıGenelEtüdüçalışmasıbaşlatılacaktır.

Tedbir401.TürkiyeUzayAjansıkurulacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),GenelkurmayBaşkanlığı,Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,MaliyeBakanlığı,MilliSavunmaBakanlığı,KamuİhaleKurumu

HaziranSonu

Ülkemizdekihavacılıkveuzayalanındakifaaliyetlerinyürütülmesi,yeniteknolojilerintakipedilerekkullanılmasıveprojelerdekoordinasyonunsağlanmasıamacıylaTürkiyeUzayAjansıkurulacaktır.

Sayfa : 284

Dış ticaretteki gelişmelere paralel olarak gümrüklerin fiziki altyapısı iyileştirilecek, bilgi teknolojilerinin kullanımı ve tek pencere uygulaması yaygınlaştırılacak, gümrük işlemleri hızlandırılacak ve etkinleştirilecektir. İkili gümrük anlaşmaları ile gümrük işlemleri azaltılacak, tek durakta kontrol-ortak kapı kullanımı projeleri tamamlanacaktır. (Kalkınma Planı p.852)

Tedbir402.Yenigümrükidarelerivetesislerifaaliyetegeçirilecektir.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı

AralıkSonu

İhtiyaçduyulanyerlerdeyenigümrükidareleritesisedilecekvemevcuthaliihtiyacacevapvermektezorlanantesislerdemodernizasyonlaryapılacaktır.BukapsamdaYİDyöntemiyleyürütülmekteolanEsendereGümrükKapısıveHalkalıGümrükMüdürlüğütamamlanacak,KapıköyGümrükKapısınınyapımınadevamedilecek,ÜzümlüSınırKapısınınyapımınabaşlanacaktır.

Tedbir403.TekPencereProjesininuygulamasıyaygınlaştırılacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

e-Belgeuygulamalarıyaygınlaştırılacak,e-başvuruaşamalarınailişkinyazılımçalışmalarıtamamlanacaktır.

Tedbir404.YetkilendirilmişYükümlüStatüsüuygulamasıyaygınlaştırılacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,MeslekOdaları

AralıkSonu

Yetkilendirilmişyükümlüstatüsüvestatükapsamındaverilenizinligöndericiveihracattayerindegümrüklemeuygulamalarıyaygınlaştırılacaktır.Ayrıca,ithalattayerindegümrüklemeveizinlialıcıuygulamalarıelektroniksistemeaktarılacaktır.

Tedbir405.Ülkemizehavayoluylagelenvegidenyolcularıngümrükişveişlemleribasitleştirilecekveyolcugiriş-çıkışlarındakaçakçılıklamücadelefaaliyetlerininetkinliğiartırılacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

VarışÖncesiYolcuBildirimiProgramıoluşturulmasınayönelikaltmevzuathazırlanacakveeğitimlerdüzenlenecektir.HavalimanlarındakidışhatyolcukontrolalanlarınınyenidentasarlanmasıkapsamındapilotolarakAnkaraEsenboğaHavalimanınınyenidentasarımıtamamlanacak,havaalanlarındakullanılacaktasarımstandartlarıbelirlenecektir.

Tedbir406.Kaçakçılıklamücadelekapsamındadenetimlerinetkinliğiartırılacaktır

GümrükveTicaretBakanlığı(S)

AralıkSonu

İhtiyaçduyulanteknikekipmanlarsağlanacak,dedektörköpekvededektörköpekidarecisisayılarıartırılacaktır.

Sayfa : 285

Posta piyasasının serbestleştirilmesi sürecinde etkin düzenleme ve denetim yoluyla posta sektöründe rekabetçi bir piyasa oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.853)

Tedbir407.Postasektöründeevrenselhizmetinsağlanmasınayönelikusulveesaslarbelirlenecektir.

UlaştırmaDenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,KalkınmaBakanlığı

HaziranSonu

Evrenselpostahizmetigelirlerinintahsilivegiderlerinyapılmasınailişkinyönetmelikhazırlanacaktır.

Tedbir408.Postasektöründeevrenselhizmetyükümlüsünetahsisedilecektekelalanınınbüyüklüğübelirlenecektir.

UlaştırmaDenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),BTK

HaziranSonu

PostasektöründekitekelalanınınbüyüklüğünübelirleyenBakanlarKuruluKararıhazırlanacaktır.

2.2.2.19. Ticaret Hizmetleri

a) Mevcut Durum

2014yılındaGSYHyüzde2,9vehizmetlersektörüyüzde3,9büyürken;toptanveperakendeticaretyüzde1,8,konaklamaveyiyecekhizmetleriiseyüzde2,8büyümüştür.Aynıyıl,toptanveperakendeticaretinGSYHiçindekipayıyüzde12,konaklamaveyiyecekhizmetifaaliyetlerininpayıiseyüzde2,6olmuştur.2015yılınınüçüncüçeyreğindeise,biröncekiyılınaynıdöneminegöreGSYHyüzde3,4oranındabüyürken;toptanveperakendeticaretyüzde1,3,konaklamaveyiyecekhizmetleriiseyüzde4,9oranındabüyümüştür.2015Eylülayı itibarıyla toptanveperakendeticaretteyaklaşık3,8milyon,konaklamaveyiyecekhizmetlerisektöründeyaklaşık1,5milyonkişiistihdamedilmektedir.Toplamistihdamiçindekipaylarısırasıylayüzde13,8veyüzde5,6’dır.

Toptan ve perakende ticaret hizmetleri sektörü, gelişmiş ülkelerin ekonomileriiçinde de önemli pay almaktadır. 2013 yılı sonu itibarıyla sektörün GSYH paylarıAlmanya’dayüzde9,4,BirleşikKrallık’tayüzde10,8,İtalya’dayüzde11,1veFransa’dayüzde 10,4 olarak gerçekleşmiştir. Aynı yıl itibarıyla toptan ve perakende ticarethizmetlerindeistihdamedilenlerintoplamiçindekipayı;Almanya’dayüzde13,9,BirleşikKrallık’tayüzde15,6,İtalya’dayüzde15,0veFransa’dayüzde13,6’dır.

Üreticilerle tüketicilerarasındadağıtımhizmetiniyürüten toptanveperakendeticaretin;girişimsayısıvecirogibigöstergeleritibarıyladaekonomideönemlibirağırlığıbulunmaktadır.2012yılısonuitibarıylasektörünülkemizdekisanayivehizmetler(finanshariç)toplamındakipayı;girişimsayısındayüzde35,3,cirodayüzde40,3olmuştur.

TABLO II: 57-Toptan ve Perakende Ticaret Göstergeleri (1)

Girişim Sayısı (Bin Adet) Ciro (Milyar TL)

2005 2010 2011 2012 2005 2010 2011 2012

Toptan Ticaret 199 165 183 191 348 514 604 716

Perakende Ticaret 751 656 744 743 145 278 343 393

Genel Toplam 2393 2322 2591 2646 1193 1926 2402 2 750Toptan ve Perakende Ticaretin Payı (yüzde)

39,7 35,4 35,8 35,3 41,3 41,1 39,4 40,3

Kaynak:TÜİK,YıllıkSanayiveHizmetİstatistikleri(1)Motorlukarataşıtlarınınvemotosikletlerintoptanveperakendeticaretiileonarımıhariçtutulmuştur.

Sayfa : 286

Toptan ve perakende ticaret hizmetleri sektöründe organize perakendeciliğingelişmesiylebirlikte,gelenekselyöntemlerlefaaliyetinisürdürentoptancılarileesnafvesanatkârkesimindeişkayıplarıoluşmaktadır.Gelenekseltoptancılaraduyulanihtiyacınazalması toptan ticareti bir dönüşüm sürecine itmektedir. Toptan ticaretle uğraşangirişimciler dağıtım ve lojistik kapasitelerini artırma yoluna gitmektedir. Alışverişmerkezleri (AVM) organize perakendeciliğin gelişmesindeki önemli bir faktör olaraköneçıkmaktadır.

TABLO II: 58- AVM Sayısı ve Kiralanabilir Alanları

2005 2010 2012 2013 2014 2015 (1)

AVM Sayısı 88 231 296 323 340 354

Toplam Kiralanabilir Alan (Milyon m2) 2,2 6,2 8,3 9,1 9,8 10,4

Kaynak:AVMYatırımcılarıDerneği(1)2015YılıOcak-Kasımdönemiverileridir.

Ticaretalanındakiküçükgirişimcilerinpiyasayagirişveçıkışlarınispetenkolayolup bu girişimler önemli bir istihdam kaynağı oluşturmaktadır. Ancak, bu kesimdeorganize bir tedarik ve dağıtım zinciri oluşturulamadığından rekabet imkânlarıdaralmaktadır.2014yılındatoptanveperakendeticarethizmetlerisektöründekurulanvekapanangerçekkişiticari işletmelerinintoplamiçindekipayısırasıylayüzde48,6veyüzde48,7olmuştur.2015yılındaisebupaylarsırasıylayüzde34,2veyüzde46,7olarakgerçekleşmiştir.

TABLO II: 59- Toptan ve Perakende Ticarette Kurulan-Kapanan Şirket Sayıları

2011 2012 2013 2014 2015

Toptan ve Perakende Ticaret (1)

KurulanTüzel Kişi 15034 10880 13668 16807 18564

Gerçek Kişi 21858 23960 22 527 32981 16084

KapananTüzel Kişi 4913 5097 5929 5319 4556

Gerçek Kişi 23478 17845 9657 11311 8904

Genel Toplam

KurulanTüzel Kişi 54442 39764 49943 58715 67622

Gerçek Kişi 60430 67455 58987 67920 47069

Kapanan

Tüzel Kişi 14991 16063 17400 15822 13701

Gerçek Kişi 41130 31915 19873 23229 19061

Kaynak:TOBB,Kurulan/KapananŞirketİstatistikleri(1)Motorlukarataşıtlarınınvemotosikletlerintoptanveperakendeticaretiileonarımıdâhildir.

Ticarethizmetlerisektöründegenelolarakrekabetçibirpiyasayapısıbulunmaktadır.TÜİKtarafındanyayımlanan2013yılınaaitsanayivehizmetsektörlerindeyoğunlaşmaverilerinegöre,toptanveperakendeticaretsektöründetakipedilenfaaliyetsınıflarınınyüzde 71,4’ünde düşük, yüzde 15,4’ünde orta, yüzde 7,7’sinde yüksek ve yüzde5,5’indeçokyüksekderecedeyoğunlaşmaolduğutespitedilmiştir.

Sayfa : 287

İletişimdeteknolojikyenilikler,bunlarınkullanımınıngiderekartmasıvesektördekurumsalfirmalarınöneçıkmasıilebirliktee-ticarethacmindesonyıllardagiderekartanbireğilimgörülmektedir.2011yılındainternetkullananbireylerininternetüzerindenkişiselkullanımamacıylamalveyahizmetsiparişivermeyadasatınalmaoranıyüzde18,6iken,2014yılındabuoranyüzde33,1’eyükselmiştir.İnternetüzerindenalışverişyapanbireylerin,sondönemdegenellikle;giyimvespormalzemesi,seyahatbileti,araçkiralamahizmeti,eveşyası,elektronikaraçlar,kitap,dergi,gazetegibiürünleritalepettiklerigörülmektedir.

TABLO II: 60 - İnternette Yapılan Yurtiçi Kartlı Ödeme İşlemleri (1)

Yerli ve Yabancı Kartların Yurt İçi Kullanımı 2010 2011 2012 2013 2014 2015 (2)

İşlem Adedi (Milyon) 75,4 102,3 133,0 168,1 190,5 167,2

İşlem Tutarı (Milyar TL) 12,9 18,7 25,2 34,6 41,9 41,3

Kaynak:BankalararasıKartMerkezi(1)Biletvepoliçeödemelerigibiinternettenkartlayapılantümödemelerdahildir.(2)2015yılıOcak-Eylüldönemi

Toptanveperakendeticaretin;ekonominincanlandırılması,istihdamınartmasıvepiyasafiyatlarıüzerindeönemlibiretkisibulunmaktadır.Genelekonomikistikrar,sağlıklıvegüvenilirbirtüketimyapısıaçısından,busektörderekabet,verimlilik,yenilikçilikvekalitekonularındagelişmelerbeklenmektedir.

Tüketicilerin ürünlerin fiyat ve kalitesi hakkında kolay bilgiye ulaşabilmesi,tedarik zincirinin daha sağlıklı ve verimli işlemesi, çalışma ortamının iyileştirilmesi,yenilikçi uygulamaların gelişmesi ile daha rekabetçi ve sürdürülebilir ticari ortamsağlanabilecektir.

Ticaret hizmetleri sektöründeki yoğun rekabetten kaynaklanan verimlilikbaskısı,teknolojikullanımıylamoderntedarikzinciriyönetimivekombinetaşımacılıksistemlerininöneminiartırmaktadır.Bununlabirlikte,ticaretpotansiyelinintamolarakkullanılabilmesiiçinlojistikdâhilfizikialtyapınıniyileştirilmesiönemarzetmektedir.

Toptancıveperakendecilerin,ürünlerinkalitesinivesüreklisunumunugüvencealtına alabilmek için tarımsal üretim sürecinin tüm aşamalarında etkili olmalarıbeklenmektedir.Bukapsamdatoptancıveperakendecilerinanlaşmalıolduklarıçiftçilerin güvenilir vekaliteliürünüretimineyönelikeğitilmesi,ürünlerinhasat,depolamavenakliyekoşullarıkonularındaortakgirişimlerdebulunularakkayıpvekaçaklarınenazaindirilmesiiçingerekliişbirlikleriveyönlendirmelerinyapılmasıönemarzetmektedir.

Toptancıveperakendecilerdağıtımdagüçlenerek;üreticilerinmalvehizmetlerininetkilivehızlıbirşekildepazaraulaştırılmasındafaydasağlamaktadır.Bununlabirlikte,toptancı ve perakendecilerin KOBİ’lerin hizmet ve ürün kalitesinin yükselmesine vemarkalaşmaçabalarınadahafazlakatkısağlamalarıbeklenmektedir.

Tasarım, markalaşma ve kurumsallaşma, bilgi ve teknolojiyle birlikte, ticarethizmetlerinde rekabet gücünü artıran temel faktörler olarak öne çıkmaktadır. Dışpazarlardakendimarkasınıtüketiciyedoğrudansatmak,pazarıfiyat,kalitevetüketicitercihlerinegörebelirleyerekpiyasayapıcıbirkonumeldeetmek,ticaretingelişimindeönemli bir adım olarak görülmektedir. Bu konuda yurt dışı mağazacılık önemli birrol oynamaktadır. Uluslararası gelişmiş pazarlara açılmada; ulaştırma, gümrükleme,

Sayfa : 288

depolama,etiketleme,ödemesistemleri,tüketicihaklarıgibitemelkonulardaAvrupaBirliğiuygulamalarınıntakipedilerekiçpazaradauyarlanmasıönemligörülmektedir.

Sonyıllardainternetveçevrimiçiiletişimteknolojileriiçpazarıveküreselekonomiyikapsamlıbirşekildeetkilemektedir.Bunaparalelolaraktoptanveperakendeticaretalanında da e-ticaret uygulamaları hızla artmaktadır. Dijital altyapının gelişmesi vekolaylıklakullanılabilmesiönemlibirpotansiyelyaratmaktadır.Bukonudakigelişmeleridestekleyen ve tüketicinin korunmasına yönelik ulusal ve uluslararası düzenlemeleröneçıkmaktadır.Toptanveperakendesektöründefaaliyettebulunanözellikleküçükboy işletmelerin bilgi ve iletişim teknolojilerini daha fazla ve güvenli bir şekildekullanımlarınınözendirilmesindefaydagörülmektedir.

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, 28/05/2014 tarihindeyürürlüğegirmişolupikincilmevzuatçalışmalarıtamamlanmıştır.6563sayılıElektronikTicaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun 01/05/2015 tarihinde yürürlüğe girmişolup ikincil mevzuat çalışmaları sürdürülmektedir. 6585 sayılı Perakende TicaretinDüzenlenmesiHakkındaKanun29/01/2015 tarihindeResmiGazetedeyayımlanarakyürürlüğegirmişolupKanununikincilmevzuatçalışmalarıdevametmektedir.


Ticaret faaliyetlerinde yüksek katma değerli hizmet üretiminin ve verimlilikartışının sağlanması, teknoloji kullanımı ve yeniliğin özendirilerek hizmet kalitesininartırılması,rekabetinvetüketicininkorunmasıilesektöriçikesimlerarasındadengeligelişmeyisağlayan,etkinvekesintisizbirticariortamıntesisedilmesitemelamaçtır.

Ticari faaliyetlerin sağlık, hijyen, kalite, verimlilik ve çevreye etkileri açısındanpiyasadatüketicigüvenininsağlanmasıhedeflenmektedir.Ticaretikolaylaştırmayavegüvenortamınıtesisetmeyeyönelikuygulamalarsürdürülecektir.

Ticaret hizmetleri alanında ihtiyaç halinde yeni düzenlemelere gidilmesininyanındapiyasagözetimvedenetiminindahaetkilivekoordinelibirbiçimdeplanlanmasıveuygulanmasıhedeflenmektedir.

Büyümeyidestekleyencanlıbiriçticaretortamınınsağlanmasınınyanında,kaliteodaklı, yenilikçi yaklaşım ve uygulamalarla, ülkemizin ticaretin en kolay ve güvenliyapıldığı,dünyanınönemliticaretmerkezlerindenbirihalinegelmesihedeflenmektedir.

Ticarethizmetlerindemarkalaşmavekurumsallaşmakapasitesiningeliştirilmesiyoluyla işletmelerin özellikle yeni gelişen çevreülkepazarlarınadaha fazla açılmasısağlanacaktır.Bukapsamdagirişimcilerinyurtdışıpazarlaraaçılmasıamacıylae-ticarethizmetleriningeliştirilmesisağlanacaktır.

Ticaret hizmetlerinin geleneksel kesiminde, rekabet imkânlarını artırmak ve işkayıplarınıönlemeküzere,modernişletmeteknikleri,yenihizmetmodelleriveteknolojikullanımıdesteklenecektir.

Sayfa : 289


Politika / Tedbir

Sorumlu Kuruluş / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Toptan ve perakende ticaret hizmetleri sektörüne yönelik düzenlemelerde, sektörün girdi ve çıktı tarafı göz önüne alınarak, tarım ve imalat sanayii sektörleri ile tüketiciler üzerindeki etkileri çok yönlü olarak analiz edilecek ve piyasa işleyişinde ortaya çıkabilecek aksaklıklar giderilecektir. (Kalkınma Planı p.861)

Tedbir409.6585sayılıPerakendeTicaretinDüzenlenmesiHakkındaKanununikincilmevzuatçalışmalarıtamamlanacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,STK’lar

HaziranSonu

6585sayılıPerakendeTicaretinDüzenlenmesiHakkındaKanun 29/01/2015tarihindeResmiGazetedeyayımlanarakyürürlüğegirmiştir.Kanununuygulanmasınayönelikolarakhazırlanmaktaolanyönetmeliklertamamlanarakyürürlüğegirecektir.

Ticaret hizmetlerinde markalaşma ve kurumsallaşma kapasitesinin geliştirilmesi yoluyla işletmelerin özellikle yeni gelişen çevre ülke pazarlarına daha fazla açılması sağlanacaktır. Girişimcilerin yurt dışı pazarlara açılması amacıyla elektronik ticaret hizmetleri geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.863)

Tedbir410.Elektronikticaretingüvenlibirbiçimdeyapılmasınaveyaygınlaştırılmasınayönelikikincilmevzuatçalışmalarıtamamlanacaktır.

GümrükveTicaretBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,STK’lar

HaziranSonu

01/05/2015tarihindeyürürlüğegiren6563sayılıElektronikTicaretinDüzenlenmesiHakkındaKanunkapsamında2015yılındaikiadetyönetmelikyayımlanmıştır.2016yılındadae-ticaretingeliştirilmesiamacıylagüvenlikvehizmetkalitesiyleizlemevedeğerlendirmekonularındaikincilmevzuatçalışmalarısürdürülecektir.

Sayfa : 290

2.2.2.20. Turizm

a) Mevcut Durum

Uluslararası turizm pazarında son yıllarda istikrarlı bir artış yaşanmaktadır.Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) verilerine göre dünyadaki turistsayısı2014yılındabiröncekiyılagöreyüzde4,2oranındaartarak1.133milyonkişiye,turizmgelirleri iseyüzde4,3oranındaartarak1.249milyarABDdolarınaulaşmıştır.AynıyılTürkiye’yegelenturistsayısıyüzde5,3artarak39,8milyona,turizmgelirleriiseyüzde6,2artarak34,3milyardolarayükselmiştir.Türkiye,burakamlarlaturistsayısıaçısındandünyada6’ncı, turizmgelirleriaçısından ise12’ncisıradadır.Turistgirişleriaçısındanülkemizuluslararasıturizmpazarındanyüzde3,5,Avrupaturizmpazarındanyüzde6,9payalmıştır.Turizmgelirlerindeisebupaysırasıylayüzde2,7veyüzde6,7olarakgerçekleşmiştir.

TABLO II: 61- Dünyada ve Türkiye’de Turizm Hareketleri ve Turizm Gelirleri

2005 2011 2012 2013 2014 2015 (5)

DÜNYA (1)

Turistsayısı(milyonkişi) 809 993 1039 1087 1133 1182

Yıllıkdeğişim(yüzde) - 4,9 4,0 5,1 4,2 4,3

Turizmgeliri(milyarABDdoları) 703 1043 1 117 1198 1249 1268

Yıllıkdeğişim(yüzde) - 12,0 3,2 7,5 4,3 1,5

TÜRKİYE (2)

Turistsayısı(3)(4)(milyonkişi) 24,2 34,7 35,7 37,8 39,8 39,3

Yıllıkdeğişim(yüzde) - 10,5 3,0 5,9 5,3 -1,2

Yabancıziyaretçisayısı(3)(milyonkişi) 21,1 31,5 31,8 34,9 36,8 36,3


Turizmgeliri(milyarABDdoları) 20,3 28,1 29,0 32,3 34,3 32,1


Yabancıziyaretçibaşınaortalamaharcama(6)(ABDdoları) 766 709 715 749 828 779

(1)BirleşmişMilletlerDünyaTurizmÖrgütü(UNWTO)(2)TÜİK(3) Yabancı ziyaretçi sayısı, Türkiye Cumhuriyeti pasaportu taşımayan, sınır kapılarındaülkemizdençıkışyapanveyurtdışındaikametedenziyaretçileriyansıtmaktadır.Turistsayısıise,yabancıziyaretçisayısıileyurtdışındaikametedenTürkiyeCumhuriyetipasaportluziyaretçisayısıtoplamındangünübirlikçilerin(Türkiye’de24saattenazkalan)çıkarılmasıylaeldeedilmektedir.(4)KültürveTurizmBakanlığı(5)Tahmin(6)Çıkışyapanyabancıziyaretçilerdenkişibaşınaeldeedilenortalamagelirdir.

Sayfa : 291

2014yılındaülkemizegelen36,8milyonyabancıziyaretçininyüzde49’uOECD,yüzde24’üRusyaFederasyonu’nundâhilolduğuBDTülkelerindendir.ÜlkemizeençokziyaretçigönderenülkesıralamasındaAlmanyayüzde15,8ilebirinci,RusyaFederasyonuyüzde11,3ileikinci,İngiltereiseyüzde7,7ileüçüncüsıradabulunmaktadır.

2014yılıitibarıyla,KültürveTurizmBakanlığındanbelgeli3.131tesiste807bin,belediyebelgeli9.188tesiste497binyatakbulunmaktadır.Sektördefaaliyetgösterenseyahatacentesisayısıise7.950’dir.

2015 yılındadünyadaki turist sayısının yüzde4,3’lük artışla 1.182milyon kişi,turizm harcamalarının ise yüzde 1,5’lik artışla 1.268 milyar ABD doları şeklindegerçekleşmesibeklenmektedir.2015yılındaülkemizegelenyabancıziyaretçisayısının36,3milyonkişive turizmgelirlerinin32,1milyarABDdolarıolarakgerçekleşeceği,KültürveTurizmBakanlığındanbelgeliyataksayısının858bin,belediyebelgeliyataksayısınınise496binolacağı,yatırımaşamasındaki315binyataklabirliktetoplamyatakkapasitesinin1,7milyonayaklaşacağıtahminedilmektedir.

Rusya’nın 2014 yılı başından bu yana yaşamakta olduğuUkrayna-Kırım siyasikrizleri, 2014’ün sonlarına doğru başlayan petrol fiyatları gerilemesi, bu ülkedekidevalüasyon süreçleri ve son dönemde ülkemiz ile Rusya arasında yaşanan siyasibelirsizlik2015ve2016yılları içinülkemizturizmsektörüaçısındanönemlisonuçlardoğurmaktadır.Ülkemizegelenyabancıziyaretçilerarasında2014yılındayüzde11,3pay alan Rusya’dan gelen ziyaretçi sayısındaki azalış Ocak-Kasım 2015 dönemindeyüzde18,2olarakgerçekleşmiştir.

Ülkemizdeyabancıziyaretçibaşınaortalamaharcama2005yılında766ABDdolarıdüzeyindeiken2010yılında670ABDdolarıseviyesinedüşmüş,ancaksonrakiyıllardayükselenbirseyirizleyerek2014yılında828ABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.Artanyabancıziyaretçisayısınakarşınziyaretçibaşınaharcama istenilendüzeydedeğildir.Turizm sektöründe rekabet avantajımız düşük fiyata dayalı olarak sürdürülmeyeçalışılmaktadır.Turizmgelirlerininartması için,yüksekharcamagücünesahiphedefturistkitlesineulaşılmasıgerekmektedir.Bukapsamda;dışpazarlardadeğişentüketicitercihleridikkatealınarakdahafazlagelirbırakansağlık,kış,kruvaziyer,yat,golfvekongreturizmigibiturizmçeşitlerininöneçıkarılmasınaihtiyaçduyulmaktadır.

Turizminmevsimlikvecoğrafidağılımınıiyileştirmekveturizmgelirleriniartırmakamacıyla yeni turizm gelişim alanları yaratmak üzere varış noktası (destinasyon)yönetimineağırlıkverilmesigerekmektedir.Bukapsamda;yereldekituristikdeğerlerigözönünealarakfarklıturizmtürlerinientegreeden,buşekildeturistkalışsüresiniveturizmgeliriniartıranprojelendirmeçalışmalarınaihtiyaçbulunmaktadır.

Sektördeürünvehizmetkalitesindeüstünlük,turizmürünününgeliştirilmesivepazarlanmasında yaratıcı uygulamalar önem arz etmektedir. Hizmet kalitesiyle ilgiliolarakturizmişgücüpiyasasıileturizmeğitimsistemiarasındakibağıngüçlendirilmesigerekmektedir.Turizmsektöründeinsankaynaklarınınsürekliiyileştirilmesivepersoneleğitiminin dönemsel olarakgüncelleştirilmesi önemarz etmektedir. Bunun yanında,uluslararasıturizmpazarındanalınanpayınartırılabilmesiiçinseçilmişpazarlarbaştaolmaküzeredeğişentüketicitercihleridedikkatealınarakbilgiveiletişimteknolojilerinidahaetkinkullanantanıtımfaaliyetlerineağırlıkverilmesigerekmektedir.

Sonyıllardayatakkapasitemizdekihızlıartışavekaydedilenönemligelişmelererağmenfizikselaltyapıkonusundabazıeksiklikleryaşanmaktadır.Çevreninkirlenmesiveturizmmerkezlerininkentleşmesiülkemizturizminietkileyensorunlararasındadır.Yatırıma açılması uygun görülen turizm alanlarında öncelikle fiziksel planlama

Sayfa : 292

çalışmalarınıntamamlanmasıveyatırımlarınbuplanlarauygunolarakgerçekleştirilmesiönemarzetmektedir.

İklimsel, coğrafi ve jeomorfolojik özellikleri nedeniyle, turizm aktivitelerininyoğunlaştığıalanlarolarakbelirenkıyıalanlarında,insankaynaklıkullanımlarınetkileri,küresel iklim değişikliğinin yarattığı olumsuz koşullarla birleşerek sürekli bir baskıyaratmaktadır. Bu alanlara yönelik planlama, yapılaşma ve denetim süreçlerinde,mevcutkanunlaradayalı olarak farklı kurumlarınyetkileri sözkonusuolup,yenibirbütünleşikkıyıalanlarıyönetimimodelioluşturulmasıgerekmektedir.Bukapsamda,yatlimanlarınınplanlamasürecininhızlandırılmasısektöraçısındanönemarzetmektedir.

Türkiye’nindünyadayükselenpazarkonumundaolduğumedikalturizm,termalturizmve ileriyaş-engelli turizmialanlarındahizmetkalitesininyükseltilerekrekabetgücününartırılmasıamacıylaOnuncuKalkınmaPlanındaSağlıkTurizmininGeliştirilmesiProgramına yer verilmiştir. Bu çerçevede, sağlık turizmiyle ilgili olarak kurumsal vehukukialtyapınıngeliştirilmesi,fizikiveteknikaltyapının iyileştirilmesi,sağlıkturizmihizmetkalitesininartırılmasıileetkintanıtımvepazarlamanınyapılmasıgerekmektedir.Sağlıkturizmineyönelikkurumsalvehukukialtyapınıngeliştirilmesi için06/02/2015tarihindeSağlıkTurizmiKoordinasyonKurulu(SATURKK)oluşturulmuştur.

Sağlık turizmine yönelik destekleri de içeren 2015/8 sayılı Döviz KazandırıcıHizmetTicaretininDesteklenmesiHakkındaKarar ile2015/9sayılıDövizKazandırıcıHizmetSektörleriMarkalaşmaDestekleriHakkındaKarar02/06/2015tarihlive29374sayılıResmiGazetedeyayımlanmıştır.

Turizmsektörüaçısındanözellikleçevreyeduyarlı,sosyaluyumusağlama,istihdamseviyesini yükseltme, yöresel kaynakları atıl durumdan kurtarma ve nihayetindeyöre halkının refah düzeyini arttırma yeteneğine sahip sürdürülebilir turizme dairpolitikalar önemsenmeye başlanmıştır. Turizm sektörünün çevresel, sosyo-kültürelveekonomiksürdürülebilirliğinekatkıdabulunmaküzereçevreyeduyarlıkonaklamatesisleribelgelendirmefaaliyetleridevametmektedir.Buçerçevede,2015yılıEylülayıitibarıyla277adettesiseYeşilYıldızBelgesidüzenlenmişolupuygulamadakısasüredehızlı bir gelişme sağlanmıştır. Ayrıca, çevre yönetimine önem vererek Mavi BayrakUygulamasınadâhilolan50ülkearasındaülkemiz2015yılındaplajsıralamasında436ödüllüplajileikincisıradayeralmıştır.

Uluslararası turizm pazarında ülkeler rekabetçi yapılarını koruyabilmek içinseyahatimümkünolduğuncakolaylaştırmayaveetkinhalegetirmeyeçalışmaktadır.ÜlkemizNisan2013tarihindenitibarenuyguladığıelektronikvize(e-vize)ileseyahatinkolaylaştırılması adına önemli bir adım atmıştır. Bu kapsamda, yeterli güvenlikönlemleriylebirlikteturistlerinülkeyegirişlerininkolaylaştırılmasınadevamedilmelidir.

Turizm sektörünün ekonomik büyüklüğünü ve turizm gelirlerinin gerçekboyutlarınıortayakoymaküzereTÜİK tarafındanUNWTOveEurostatuzmanları ilebirlikte yürütülen Turizm Uydu Hesapları-Türkiye çalışması devam etmektedir. Bukapsamda,TÜİKTürkiye İstatistikSistemininGeliştirilmesi (USST)Programı II. fazıdönemindeHanehalkıYurtiçiTurizmAraştırmasıuygulanmayabaşlanmış,ÇıkışYapanZiyaretçilerveGirişYapanVatandaşAraştırmalarırevizeedilmiştir.USSTProgramıIII.fazıkapsamındataslağıhazırlananTurizmUyduHesaplarınınanatablolarınınnihaihalegetirilmesiplanlanmaktadır.

Sayfa : 293


Turizmdenitelikliişgücü,tesisvehizmetkalitesiyleuluslararasıbirmarkahalinegelinmesi,dahaüstgelirgrubunahitapedecekşekildeturizmürünvehizmetlerininçeşitlendirilmesi ve iyileştirilmesi, turizm değer zincirinin her bileşeninde kaliteninartırılmasıvesürdürülebilirlikilkesiçerçevesindebölgeselkalkınmadaöncübirsektörhalinegelinmesitemelamaçtır.

Sektörde,doğalvekültüreldeğerlerinkoruma-kullanmadengesiningözetilmesive nitelikten ödün vermeden sürdürülebilir bir büyümenin gerçekleştirilmesihedeflenmektedir.

2016yılındaülkemizegelenyabancıziyaretçisayısının34,9milyonkişi,turizmgelirininise31milyarABDdolarıolacağı,KültürveTurizmBakanlığındanbelgeliyataksayısının900bin,belediyebelgeli yataksayısının ise495binolarakgerçekleşeceğitahminedilmektedir.

TABLO II: 62- Turizm Sektöründeki Gelişmeler

2014(1)

2015(2)

2016(3)

Yıllık Ortalama Artış (yüzde)

2015 2016

TuristSayısı(Binkişi) 39811 39330 37920 -1,2 -3,6

YabancıZiyaretçiSayısı(Binkişi) 36838 36340 34910 -1,4 -3,9ÜlkeyeGirişYapanVatandaşSayısı(Binkişi) 7982 8400 8800 5,2 4,8

TurizmGeliri(MilyonABDdoları) 34305 32052 31000 -6,6 -3,3

TurizmGideri(MilyonABDdoları) 5470 5845 6100 6,9 4,4

(1)KültürveTurizmBakanlığı,TÜİK(2)Gerçekleşmetahmini(3)Program


Politika / Tedbir Sorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar


Sağlık turizmi başta olmak üzere, kongre turizmi, kış turizmi, kruvaziyer turizmi, golf turizmi ve kültür turizmine ilişkin altyapı eksiklikleri tamamlanarak pazarın çeşitlendirilmesi sağlanacak ve alternatif turizm türlerinin gelişimi desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.872)

Tedbir411.TürkiyeTurizmStratejisiEylemPlanıhazırlanacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,İlgilikurumvekuruluşlar

AralıkSonu

TürkiyeTurizmStratejisi2023’ühayatageçirmeküzereönümüzdekidönemdeyapılmasıgerekenleribelirleyeneylemplanıkatılımcıbiranlayışlahazırlanacaktır.

Tedbir412.KışTurizmiStratejisiveEylemPlanıhazırlanacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S),GençlikveSporBakanlığı,İlgilikurumvekuruluşlar

AralıkSonu

KışturizmineyönelikyatırımlardaetkinlikvesürdürülebilirliğinartırılmasıamacıylaKışTurizmiStratejisiveEylemPlanıhazırlanacaktır.

Sayfa : 294

Tedbir413.KışturizmiaçısındanrekabetgücüyüksekolanDoğuAnadoluBölgesiiçinKışTurizmiMasterPlanıhazırlanacaktır.

DoğuAnadoluProjesiBölgeKalkınmaİdaresi(S);GençlikveSporBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,İlgilikurumvekuruluşlar

AralıkSonu

MasterPlankapsamındabölgeninkışturizmipotansiyelideğerlendirilerekönceliklialanlarbelirlenecek,kışturizmimerkezlerineyönelikyatırımplanlamasıyapılacakvekışturizmmerkezlerindeyeniişletmecilikmodellerigeliştirilecektir.

Pazardaki ve müşteri profilindeki gelişmeler sürekli izlenerek dış tanıtım faaliyetleri etkinleştirilecektir. (Kalkınma Planı p.874)

Tedbir414.Dıştanıtımfaaliyetlerindebilgiveiletişimteknolojilerietkinbirbiçimdekullanılarakülkeninsanalortamdagörünürlüğüartırılacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S);SektörKuruluşları(TUROB,TÜROFED,TYD)

AralıkSonu

Tanıtım,pazarlamavehizmetsunumundasosyalmedyayıdaetkinkullanandijitalplatformlaroluşturulacakvebuyöndealtyapıeksiklikleritamamlanacaktır.

Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı

Tedbir415.Termalkaynakpotansiyelideğerlendirilerektermalkaynaklarıntedaviamaçlıkullanımlarınailişkinbölgeselendikasyonharitasıçıkarılacaktır.

SağlıkBakanlığı(S);KültürveTurizmBakanlığı

AralıkSonu

Termalkaynaklarınhangihastalıklariçinkullanılacağınadairçalışmalaryapılacak,sonuçlarpazarlamakanallarındaetkinbirşekildekullanılacaktır.

Tedbir416.Termalsağlıkturizmihizmetisunan/sunabilecektesislerinenvanteriçıkarılacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S);Valilikler,KalkınmaAjansları,Yerelİdareler

AralıkSonu

Ülkemizdetermalsağlıkturizminehizmetverebilecektesislerinlistesi,tesiskapasiteleri,altyapılarıvesunduklarıhizmetleriiçerecekşekildebelirlenecektir.

Tedbir417.Sağlıkturizmineyöneliketkilitanıtımvepazarlamafaaliyetlerigerçekleştirilecektir.

EkonomiBakanlığı(S);KültürveTurizmBakanlığı,SağlıkBakanlığı,İlgilikurumvekuruluşlar

AralıkSonu

2015/8sayılıDövizKazandırıcıHizmetTicaretininDesteklenmesiHakkındaKararile2015/9sayılıDövizKazandırıcıHizmetSektörleriMarkalaşmaDestekleriHakkındaKararkapsamındayurtiçiveyurtdışıtanıtımetkinlikleridesteklenecektir.

Sayfa : 295

Tedbir418.TermalturizmtemalıKültürveTurizmKorumaveGelişimBölgeleriveTurizmMerkezleriarasındanönceliklendirilen2bölgedeplanlamavealtyapıçalışmalarıyürütülecektir.

KültürveTurizmBakanlığı(S);SağlıkBakanlığı,TurizmYatırımcılarıDerneği,Valilikler

AralıkSonu

Öncelikliolarakimarplanıçalışmalarınınyapılması,jeotermalsudağıtımhattıprojelerininoluşturulması,planlamaçalışmasıtamamlananyerlerdealtyapıçalışmalarınınbaşlatılmasısağlanacaktır.

İstatistiki Bilgi Altyapısını Geliştirme Öncelikli Dönüşüm Programı

Tedbir419.Turizmistatistiklerininkurumlararasıetkinişbirliğiylehızlıvedoğruşekildeüretilmesisağlanacaktır.

KültürveTurizmBakanlığı(S);EmniyetGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

EmniyetGenelMüdürlüğüveJandarmaGenelKomutanlığındangünlükveritransferine,tekkaynaktanistatistiküretimineveturizmistatistiklerineilişkinraporvebültenlerinkullanıcıdostubirarayüzaracılığıylaoluşturulmasınaimkânverenaltyapıkurulacaktır.

2.2.2.21. İnşaat, Mühendislik-Mimarlık, Teknik Müşavirlik ve Müteahhitlik Hizmetleri

a) Mevcut Durum

2008 küresel krizinin ardından dünya ekonomisinde yaşanan belirsizlikortamında, inşaat sektörü ekonomimizin itici gücü olmuştur.Özel sektör tarafındanbaşlatılanprojelerinyanında,gerekkamuyatırımprogramı,gereksekamu-özelişbirliğikapsamında yürütülen büyük altyapı projelerinin yarattığı ekonomik hareketlilik veistihdamkatkısı,küreselkrizinetkileriniazaltmadaülkemizeönemlifaydasağlamıştır.

İnşaatsektörü,yurtiçiveyurtdışıgelişmelereduyarlı yapısalözelliğinedeniylesonyıllardayaşananküreselbelirsizlikortamındanetkilenerekinişliçıkışlıbirbüyümeseyri izlemiştir. Öncelikle 2008 küresel krizi sonrasında ciddi oranda daralan sektör2010ve2011yıllarınıyüksekbüyüme ilegeçirmiş,ancak2012yılındabüyümehızıyavaşlamıştır.2013yılındayüzde7,4oranındabüyüyensektör,2014yılındayüzde2,2oranındabüyümekaydetmiştir.2015yılınınilkyarısındaisesektöryüzde0,3oranındaküçülmüştür.SektörünGSYHiçindekipayıortalamayüzde5,8seviyesindedir.

TABLO II: 63- İnşaat Sektöründeki Gelişmeler (1998SabitFiyatlarıyla,Yüzde)

Yıllar 2012 2013 2014 2015 (1)

İnşaatSektörüGSYHPayı 5,7 5,9 5,8 5,8

İnşaatSektörüBüyümeHızı 0,6 7,4 2,2 -0,3

GSYHBüyümeHızı 2,1 4,2 2,9 3,1

Kaynak:TÜİK(1)2015yılıOcak-Hazirandönemi

Sayfa : 296

İnşaatsektöründe2015yılınınilkyarısındagörülenyavaşlama,yapıinşaveyapıkullanım izinlerinin seyrindendegörülebilmektedir. Yapı inşa izinleri 2012, 2013 ve2014yıllarındabiröncekiyılagöresırasıylayüzde28,4,yüzde10,6veyüzde25,1oranlarında artarken, 2015 yılının ilk yarısında bir önceki yılın aynı dönemine göreyüzde28,4oranındagerilemegöstermiştir.Yapı kullanım izinleri ise2012,2013ve2014 yıllarında bir önceki yıla göre sırasıyla yüzde 1,2, yüzde 29,5 ve yüzde 9,3oranındaartışgöstermiş,2015yılınınilkaltıayındaisebiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde19,4gerilemiştir.

TABLO II: 64- Yapı İnşa ve Yapı Kullanım İzinleri ile Değişim Oranları

Yıllar 2012 2013 2014 2015 (1)

Yapıİnşaİzni(Binm2) 158750 175629 219771 89599

YüzdeDeğişim 28,4 10,6 25,1 -28,4

YapıKullanımİzni(Binm2) 106951 138476 151317 67758

YüzdeDeğişim 1,2 29,5 9,3 -19,4

Kaynak:TÜİK(1)2015yılıOcak-Hazirandönemi

Sononyıllıkdönemdebelirginbirartışeğilimigöstereninşaatsektörüistihdamı2015yılınınAğustosayında sononyılın zirvesine çıkmış veTÜİKverilerinegöre2milyon28binkişiyeulaşmıştır.Sektörüntoplamistihdamiçindekipayıdasononyıldayükselmişve2005yılındayüzde5,6iken2014yılındayüzde7,4olmuştur.

İnşaatsektörü istihdamı,gerekmevsimseletkilergereksesektörbüyümesinininişliçıkışlıseyrisebebiyledeğişkenlikarzetmektedir.Mevsimselolarak,yazaylarıilekışaylarıarasında300bineyakın istihdamfarklılığıgözlenebilmekte,yıllıkortalamabazında ise sektör büyüme oranlarına paralel olarak istihdam rakamları artış veazalışlar göstermektedir.Nitekim son yıllarda yaşanandeğişkenbüyümeoranlarıylauyumluolaraksektöristihdamı2012,2013ve2014yıllarındasırasıylayüzde2,2,yüzde2,9 ve yüzde 8,1 oranında artmış, ancak 2015 yılının ilk yarısında, bir önceki yılınaynıdöneminegöreyüzde1,1oranındaazalmıştır.Sektörünyüzde7,2dolaylarındaseyredenistihdampayıdabudönemdeyüzde6,9’agerilemiştir.

TABLO II: 65- İnşaat Sektörü İstihdamı

Yıllar 2012 2013 2014 2014 (1) 2015 (1)

İstihdam(BinKişi) 1 717 1768 1912 1848 1876

İstihdamArtışı(Yüzde) 2,2 2,9 8,1 7,6 -1,1

İnşaatSektörüİstihdamPayı(Yüzde) 7,2 7,2 7,4 7,2 6,9

Kaynak:TÜİK(1)Ocak-Hazirandönemiortalamadeğerleri.

Yurtdışımüteahhitlikhizmetleriihracat,istihdamveteknolojitransferiaçısındanülkeekonomisinekatkıyapmaktadır.EkonomiBakanlığıverilerinegöre;2002yılında4,1milyarABDdolarıdüzeyindekitoplamtaahhüttutarı,2013yılında30,2milyarABDdolarınaulaşmıştır.Toplamtaahhüttutarı2014yılında27milyarABDdoları,2015yılınınilksekizayındaise14,9milyarABDdolarıolmuştur.Yurtdışımüteahhitlikhizmetleri

Sayfa : 297

alanındatoplamprojetutarıylabirlikteortalamaprojebedelideyükselmiştir.Taahhütprojelerininortalamatutarı2002yılında19,8milyonABDdolarıiken,2014yılında83,8milyonABDdolarıseviyesineulaşmıştır.Budurum,yurtdışımüteahhitlikhizmetlerindesüregelenyüksekkatmadeğerlialanlarageçişçabasınınbiryansımasıdır.

İnşaat sektöründe yurtiçi rekabet ortamının kalite eksenli olmaması ve düşüktalepniteliği, iki temelyapısal sorunolarakgeçerliliğinikorumaktadır.Busorunlarınçözümünde, sektörün başlıca aktörlerinden olan kamu kesimine önemli bir roldüşmektedir.Kamuinşaatyatırımlarındatalepniteliğininyükseltilmesisektörünihtiyaçduyduğubudönüşümdeiticigüçolmapotansiyeliarzetmektedir.

Sektörün yukarıda belirtilen temel yapısal sorunları, sektörde yenilikçiliğingelişmesini engellemekte, ayrıca teknik müşavirlik hizmetlerine yeterince önemverilmemesine yol açmakta, bir yandan da küçük ölçekli, teknik birikimi sınırlı veprofesyonellikbakımındaneksiklikleribulunançoksayıdayüklenicininpiyasadafaaliyetgöstermesine zemin hazırlayarak sektörün gelişim ve katma değer potansiyelinisınırlandırmaktadır.TÜİKverilerinegöre,inşaatsektöründe2012yılıitibarıylayaklaşık143bingirişimfaaliyetgöstermekte,piyasayagirişveçıkışlardadiğerbirçoksektörenazaranoldukçahızlıbirhareketgözlenmektedir.TOBBverilerinegöre2015yılıOcak-Eylül döneminde inşaat sektöründe 17.642 adet şirket kurulmuş, 4.067 adet şirketkapanmıştır. İnşaat sektörü, aynı dönemde Türkiye’de kurulan şirketlerin toplamıiçerisindeyaklaşıkyüzde20,5,kapananşirketlerintoplamıiçerisindeiseyaklaşıkyüzde16,4payasahipolmuştur.

Özelliklegelişmekteolanülkepazarlarındaönemlibirkonumeldeetmişolanyurtdışımüteahhitlikhizmetlerisektöründe,genellikleemekyoğun,ancakkatmadeğeriaynı oranda yüksek olmayan alanlarda taahhütler üstlenilmektedir. Bu ülkelerdekirekabetgücünüartırmak,ayrıcagelişmişülkepazarlarındadapaysahibiolabilmekiçinyüksekkatmadeğerli alanlardaki taahhütlerinpayınınartırılması ihtiyacıdevametmektedir.FinansmanaerişimvepolitikriskyönetimikonularındaiseözellikleTürkEximbanktarafındançalışmalaryürütülmektedir.

İnşaat sektörünün yurt içindeki gelişimi ve sorunlarının çözümüne yönelikolarak ise, tüm üretim süreçlerinde teknik müşavirlik hizmetlerinden daha etkinbiçimde faydalanılması, yapı denetim sisteminin iyileştirilmesi, yapı müteahhitliğihizmetlerininalanındayetkinkişilertarafındanverilmesininsağlanması,araişgücününustalık seviyelerinin belgelendirilmesi ve sektörde istihdam kalitesinin yükseltilmesidoğrultusundaçalışmalardevametmektedir.

İnşaatsektörününkatmadeğerverekabetgücüpotansiyeliniyükseltenteknikmüşavirlikhizmetleriningeliştirilmesiveküreselpiyasalardaetkinliğininartırılmasınayönelik olarak, 2012/3 sayılı Teknik Müşavirlik Hizmetlerine Sağlanacak DevletYardımları Hakkında Tebliğ uygulamada karşılaşılan sorunlar ve edinilen tecrübelerdoğrultusundagüncellenmiştir.BuTebliğinyerineyürürlüğegiren2014/10sayılıTeknikMüşavirlikHizmetlerineSağlanacakDevletYardımlarıHakkındaKararsonrasındateknikmüşavirlikşirketlerinesağlanandesteklerinkullanımındabelirginbirartışsağlanmıştır.


İnşaatsektörününüretimvehizmetkalitesiniuluslararasıstandartlaraulaştırarak,yenilikçibiranlayışlaarzvetalebinyüksekkatmadeğerlivesürdürülebilirbiryapıyakavuşturulması ve sektörde teknik müşavirlik hizmetlerinin etkinleştirilmesi temelamaçtır.

Sayfa : 298

Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerinaltyapı ihtiyaçlarınınkarşılanması iletoplamtaahhüttutarı,kârlılıkvehizmetkalitesibazındadünyadaöndegelenülkelerarasındayeralınmasıhedeflenmektedir.




Yerli teknik müşavirlik firmalarının inşaat sektörünün tüm üretim süreçlerinde ve kamu-özel işbirliği projeleri ile kentsel dönüşüm gibi alanlarda daha etkin faaliyet göstermeleri temin edilecektir. Ayrıca, teknik müşavirlik firmalarının yurt dışı faaliyetlerinin desteklenmesine devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.886)Tedbir420.Teknikmüşavirlikfirmalarınınuluslararasıpazarlardagüçlenmesivekonumlanmasınayönelikdesteklerartırılacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,TİKA,TürkEximbank,İlgiliDiğerKurum,KuruluşveSTK’lar

AralıkSonu

Teknikmüşavirlikfirmalarınınyurtdışındaofisaçması;reklam,tanıtımvepazarlamafaaliyetlerindebulunması;fuar,seminervekonferanslarakatılımı;yurtdışıeğitimfaaliyetleri,pazararaştırması,heyetprogramlarıvesözleşmedesteklerindenfaydalananfirmasayısıvetoplamdestekmiktarıartırılacaktır.

Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde, kaliteyi artıran ve yapı malzemelerinin ihracat potansiyelini yükselten faaliyetler desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.887)Tedbir421.Yurtdışımüteahhitlikhizmetlerisektörünefinansmanaerişimkonusundailavedesteklersağlanacaktır.

TürkEximbank(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,EkonomiBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,İlgiliDiğerKurum,KuruluşveSTK’lar

AralıkSonu

Yurtdışımüteahhitlikprojelerininfinansmanıamacıylamuhatapdevletleringarantisialtındailgiliülkelerdekikamukuruluşlarınakullandırılacakkredilerinyanısıraözelsektördekifırsatlarındeğerlendirilmesiniteminenyurtdışındayerleşikbankalarakrediaçılmasıuygulamasınadevamedilecektir.

Yapı denetim sistemine yönelik mevzuat, sistem ve uygulamalar gözden geçirilerek iyileştirilecektir. (Kalkınma Planı p.888)Tedbir422.Yapıdenetimisisteminin,mevzuatdeğişiklikleriveteknolojikgelişmelereuyumesnekliğiniartıracakiyileştirmeleryapılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İlgiliBakanlıklar,Üniversiteler,TürkMühendisveMimarOdalarıBirliği,TürkMüşavirMühendislerveMimarlarBirliği,TürkiyeMüteahhitlerBirliği,TürkiyeİnşaatSanayicileriİşverenSendikası

AralıkSonu

UlusalYapıDenetimSistemiyazılımınınyenilenmesineyönelikolarak,pilotillerdekiuygulamanıntamamlanmasıilebuillerdengelengeridönüşlerdoğrultusundayazılımın81ilgenelindeuygulamayaalınmasıçalışmalarıyapılacaktır.Ayrıca,yeniUlusalYapıDenetimSistemiyazılımınındevreyealınmasınakadarmevcutYapıDenetimSistemiyazılımıiçinbakımvedestekçalışmalarıyapılacaktır.

Sayfa : 299

Tedbir423.Yapımalzemelerininkalitedenetimlerininetkinleştirilmesiamacıyla,piyasagözetimvedenetimsistemleriiyileştirilecek,laboratuvarkapasitesiartırılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,TSE,Üniversiteler,TürkiyeMüteahhitlerBirliği,TürkiyeİnşaatSanayicileriİşverenSendikası,TürkMühendisveMimarOdalarıBirliği,TürkMüşavirMühendislerveMimarlarBirliği

AralıkSonu

YapıMalzemeleriDenetimSistemiprogramındarevizyonçalışmalarıyapılarakpiyasagözetimvedenetimuygulamalarınınmobilcihazlarüzerindendeulaşılabilirolmasısağlanacak,onaylanmışkuruluşlarıngörevlendirmekapsamındakiteknikşartnamesayısındayapılacakartışlartespitedilecekvealınacakönlemlerleyapılardadenetimsizmalzemekullanımıengellenecektir.

İnşaat sektöründe işgücü niteliği yükseltilecek, iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.889)Tedbir424.İnşaatsektöründeyetkibelgeliaraişgücüoranıyükseltilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,MeslekiYeterlilikKurumu,İlgilidiğerKurum,KuruluşveSTK’lar

AralıkSonu

16/12/2010tarihliResmiGazetedeyayımlananYapıMüteahhitlerininKayıtlarıileŞantiyeŞefleriveYetkiBelgeliUstalarHakkındaYönetmelikkapsamında,inşaatvetesisatişlerindeçalışacakustalariçinyetkibelgesiverilmesiçalışmalarınadevamedilecek,eğitimvebilgilendirmefaaliyetlerigerçekleştirilecektir.

Tedbir425.Yapımüteahhitliğihizmetlerininyeterliyetkinliğesahipkişilertarafındanverilmesininsağlanmasınayönelikolarakyetkibelgeliyapımüteahhidisayısıartırılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İlgiliBakanlıklar,TürkMühendisveMimarOdalarıBirliği,TürkiyeMüteahhitlerBirliği,TürkiyeİnşaatSanayicileriİşverenSendikası,TürkMüşavirMühendislerveMimarlarBirliği,TürkiyeOdalarveBorsalarBirliği

AralıkSonu

16/12/2010tarihliResmiGazetedeyayımlananYapıMüteahhitlerininKayıtlarıileŞantiyeŞefleriveYetkiBelgeliUstalarHakkındaYönetmelikkapsamında,yetkinbulunankişilereyapımüteahhitliğiyetkibelgesiverilerekkayıtlarıtutulacaktır.

Kullanıcı odaklı, güvenli, çevreyle barışık, enerji verimli ve mimari estetiğe sahip yapıların üretimi için tasarım ve yapım standartları geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.890)Tedbir426.YapıAraştırmaMerkezikurulmasınayönelikhukukivekurumsalaltyapıoluşturulacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TÜBİTAK,Üniversiteler

AralıkSonu

Yapılarlailgilipolitikaönerilerivestandartgeliştirilmesi,yenilikçivesürdürülebilirtasarım,yapımtekniklerivemalzeme-ekipmanlarınaraştırılmasıvegeliştirilmesivekentseldönüşümdedahilolmaküzereinşaatsektörününüretimsürecinekanalizeedilebilmesidoğrultusundayönlendiricivedestekleyicibirYapıAraştırmaMerkezikurulmasınayönelikolarakhukukialtyapıhazırlanacak,organizasyonelyapıveçalışmausulleribelirlenecektir.

Sayfa : 300

Tedbir427.Sürdürülebiliryapıveyeşilbinauygulamalarıiçinbelgelendirmealtyapısıoluşturulacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TSE,Üniversiteler,STK’lar

AralıkSonu

SürdürülebilirYeşilBinalarİleSürdürülebilirYerleşmelerinBelgelendirilmesineDairYönetmelik08/12/2014tarihindeyayımlanarakyürürlüğegirmişolup,bukapsamdabirdeğerlendirmekılavuzuoluşturulacaktır.

2.2.3. YAŞANABİLİR MEKÂNLAR, SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE

2.2.3.1. Bölgesel Gelişme ve Bölgesel Rekabet Edebilirlik

a) Mevcut durumOnuncu Kalkınma Planı öncelikleri çerçevesinde ulusal ve bölgesel düzeyde

bölgeselgelişmeyeyönelik stratejiler belirlenmiştir.Bukapsamda,bölgeselgelişmepolitikasınınilkeleriileulusaldüzeydekiöncelikvestratejilerinibelirlemek,mekânsalgelişmeve sosyo-ekonomik kalkınmapolitikaları arasındauyumugüçlendirmek, altölçekliplanvestratejileregenelçerçeveoluşturmaküzerehazırlananBölgeselGelişmeUlusal Stratejisi (BGUS) ve tüm bölgeler için kalkınma ajansları koordinasyonundakatılımcı süreçlerle hazırlanan bölge planları Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulunca(BGYK)onaylanmıştır.

GAP Bölge Kalkınma İdaresine ek olarak Doğu Anadolu Projesi (DAP), DoğuKaradeniz Projesi (DOKAP) ve Konya Ovası Projesi (KOP) için teşkil edilen bölgekalkınma idareleri kurumsal kapasitelerini geliştirmekte, bölgelerine yönelik analizve planlama çalışmaları yürütmektedir. Bölgesel kalkınma projeleri kapsamındakiyatırımlara yön vermek ve yatırım sürecini hızlandırmak üzere 2014-2018 dönemiiçinGAP,DAP,DOKAP,KOPEylemPlanlarıbölgekalkınmaidarelerikoordinasyonundabölgelerdekipaydaşlarlabirliktehazırlanmış,BGYKtarafındanonaylanmıştır.

GAP Eylem Planı kapsamında 2008-2014 döneminde toplam 22,5 milyar TLharcama yapılmıştır. 2014-2018 döneminde ise 50 kuruluşun sorumlu olduğu 115eylemiçin26,6milyarTL’likharcamaöngörülmektedir.2015yılıtahsisatı5,2milyarTLolupharcama3,5milyarTL’dir.

GAPBKİ’nin2015yılıbütçesitoplam73milyonTLolup,bununyaklaşık48milyonTL’sisermayegiderivesermayetransferindenoluşmaktadır.

GAP BKİ, Yenilenebilir Enerji Projesi çerçevesinde ayrıntılı bir mevcut durumanaliziyapmış,bölgeningelişiminiverekabetedebilirliğiniartıracakprojeleryürütmeyebaşlamıştır.OrganikTarımKümeGeliştirmeProjesiilekümeyolharitası,değerzincirivekümeanalizlerihazırlanmış,pilotprojelerveörnekuygulamalarbaşlatılmıştır.

GAP Turizm Master Planı kararları doğrultusunda; Birecik Baraj Gölü NehirTurizmi,GAPBölgesiTurizmOdaklıTanıtımveMarkalaşmaileBirecikBarajGölüAşağıÇardakRekreasyonAlanınınOluşturulmasıprojeleriyürütülmektedir.

GAP Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi kapsamında geliştirilen Çiftçi ÖrgütleriMerkezliÇoğulcuYayımModeliuygulamayakonulmuştur.Bugünekadar6.209teknikpersonelileyaklaşık30.000çiftçiyedoğrudan,yaklaşık150.000çiftçiyedolaylıolarakulaşılmıştır.

Bölgede mevcut 44 Çok Amaçlı Toplum Merkezi (ÇATOM)’nin faaliyetleri ileyaklaşık326binkişiye,dokuz ildekurulangençlikvekültürevlerindekiprogramlar

Sayfa : 301

ileyaklaşık255bingenceulaşılmıştır.11ÇocukGelişimMerkezive18ÇocukOkumaOdasıile55.250çocuğaekeğitimfırsatısağlanmıştır.

DAPEylemPlanıkapsamında2014-2018döneminde52kuruluşunsorumluolduğu126eylem için toplam21milyarTL tutarındakaynakkullanılmasıöngörülmektedir.2015yılıtahsisatı3,8milyarTLolupharcama3,4milyarTL’dir.

DAPBKİ2015yılıbütçesitoplam178milyonTLolarakbelirlenmiştir.Bututarın173milyonTL’sisermayegiderivesermayetransferindenoluşmaktadır.

2013yılındanitibarenDAPBKİtarafındanyürütülenDAPKüçükÖlçekliTarımsalSulamaProgramıkapsamında164adetprojeiçintahsisedilen91,5milyonTLödenekile1.151kmsulamaşebekesiinşaedilerektoplam57binhektaralanınsulamaaltyapısıyenidentesisedilmişveyamevcutaltyapırehabiliteedilmiştir.2015yılındaise70milyonTLödenekile186adetprojekapsamında781kmsulamaşebekesitesisedilerek24bin609hektaralansulamayaaçılmıştır.

DAP Bölgesinde Hayvancılık Altyapısının Geliştirilmesi Projesi ile hayvan içmesuyugöletleri, sıvat imalatıvedağıtımı, ruhsatlı canlıhayvanpazarlarıveborsaları,DAPBölgesikoyunculuğunungeliştirilmesiveüniversitelerinaraştırmaveuygulamabirimlerinindesteklenmesiiçintoplam58,3milyonTLödenektahsisedilmiştir.

DOKAPEylemPlanıkapsamında2014-2018dönemindetoplam10,4milyarTLkaynakaktarılmasıplanlanmıştır.2015yılıtahsisatı1,7milyarTLolupEylülayıitibarıyla1,6milyarTLharcamagerçekleştirilmiştir.

DOKAPBKİ2015yılıbütçesi70,7milyonTLolup,bununyaklaşık65milyonTL’sisermayegiderivesermayetransferindenoluşmaktadır.

DoğuKaradenizTurizmMasterPlanıileDOKAPBölgesi’ndeyeralankültür-turizmdeğeriolantümvarlıklarınderlenmesivebuvarlıklarabağlıolarakbölgeninbirbütünolarakdeğerlendirilmesi ve hedefler belirlenmesi amaçlanmıştır. Yeşil Yol Projesi debukapsamdaelealınmaktadır.Projeye2013-2015yılları arasında,bölgedeki il özelidareleri ve büyükşehir belediyelerine toplam 131 milyon TL aktarılmıştır. GiresunAdasınınturizmeaçılmasıiçinhazırlananBotanikBahçeProjesine6milyonTLödenektahsisedilmiştir.

KüçükÖlçekliTarımsalSulamaProjesiiçinilketaptaArtvinveBayburtillerindeuygulanmak üzere 2014-2015 döneminde 6 milyon TL aktarılmış; Bitkisel ÜretimAltyapısının Geliştirilmesi Projesi kapsamında da soğuk hava deposu kapasitesininartırılmasıiçintahsisedilen2milyonTLödenekileOrdu-Altınordu,Trabzon-SürmeneveTrabzon-Of’tasoğukhavadeposukurulmasıçalışmalarınabaşlanmıştır.

DOKAP Bölgesinde, düzenli depolama alanları için yer tespiti çalışması vealternatifkatıatıkbertarafsistemlerininaraştırılmasıamacıylaKatıAtıkBertarafıİçinDüzenliDepolamaAlanlarınınAraştırılmasıProjesihazırlanmış;1,2milyonTLödenektahsisedilmiştir.

KOPEylemPlanıkapsamında2014-2018döneminde31kuruluşunsorumluolduğu92 eylem için toplam9,9milyar TL tutarında kaynak kullanılması öngörülmektedir.2015yılıtahsisatı1,6milyarTLolupEylülayıitibarıyla975milyonTLharcanmıştır.

KOPBKİ’nin2015yılıbütçesi129,5milyonTLolup,bununyaklaşık125milyonTL’sisermayegiderivesermayetransferindenoluşmaktadır.

KOPBKİtarafındankapsamdakiillerdekuraklığınönlenmesi,sulamadaetkinliğinve üretimde verimliliğin artırılması amacıyla, Küçük Ölçekli Sulama Sistemlerinin

Sayfa : 302

Rehabilitasyonu ve Yaygınlaştırılması Programı (KÖSİP) başlatılmıştır. 2011-2014döneminde KÖSİP kapsamında toplam 262,9milyon TL’lik ödenek kullanılarak 428projegerçekleştirilmiştir.Buprojelerilebölgedetoplam75binhektaralansulamayaaçılmıştır.

2014 yılında KÖSİP kapsamında sulama projelerinin yanı sıra, sulama amaçlıyenilenebilir enerji kullanımı için 2 adet Rüzgâr Enerjisi Santral Projesi (RES) dedesteklenmiş,RESprojeleriiçintoplam4,2milyonTLödenektahsisedilmiştir.2015yılında79adetprojeye90milyonTL’liködenektahsisedilmişolupbuprojelerlebölge,toplam85binhektaralantasarruflusukullanımınaimkânsağlayan,modernsulamasistemlerinekavuşmuşolacaktır.

Konya İli Ulusal ve Uluslararası Veri Merkezleri Bölgesi Uygunluk AraştırmaProjesi’ninbütçesi2,4milyonTLolup2015yılındayatırımprogramıkapsamındaKOPBKİ’ye1,4milyonTLaktarılmıştır.

Ülke sathında daha dengeli bir yerleşme düzeninin sağlanmasını ve göçünkademeli olarak yönlendirilebilmesini amaçlayan Cazibe Merkezlerini DesteklemeProgramının (CMDP) hedef alanları, nispeten geri kalmış ve sürekli göç verenbölgelerdeki metropolleşme eğilimi taşıyan kentsel merkezlerdir. 2015 Yılı CMDPUygulamasına İlişkin Usul ve Esaslar ile Elazığ, Malatya ve Sivas illeri de programkapsamına alınmıştır. 2015 sonu itibarıyla birikimli olarak toplam 328,2 milyon TLödenekaktarılmıştır.Programa2016yılıuygulamasıiçintoplam96,4milyonTLödenektahsisedilmiştir.

TABLO II: 66- Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı Kapsamında Aktarılan Ödenek

(MilyonTL)

İl Adı 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Toplam

Diyarbakır 15,00 18,20 17,70 17,75 - - - 14,98 83,63

Şanlıurfa - - 28,20 17,75 - - - 13,30 59,25

Van - - 14,90 23,75 - 19,75 15,30 18,00 91,70

Erzurum - - 16,70 19,75 25,00 19,75 - - 81,20

Gaziantep - - - - - 5,00 - 4,30 9,30

Sivas - - - - - - 3,15 3,15

Toplam 15,00 18,20 77,50 79,00 25,00 44,50 15,30 53,73 328,23

Yerel kalkınma girişimlerini desteklemek, bölgelerinde kurumsal kapasiteyiartırmak, yerel kesimler arasında işbirliği ağlarını güçlendirmek ve kurulduklarıbölgelerinrekabetgüçleriniartıraraksürdürülebilirgelişmeyisağlamaküzere26Düzey-2bölgesinde kurulan kalkınma ajansları 935 personelle faaliyetlerini sürdürmektedir.Kalkınma ajansları ilave personel alımına ilişkin sürecin 2015 yılı sonuna kadartamamlanarakyaklaşık230yenipersonelingörevlerinebaşlamasıbeklenmektedir.

Kalkınmaajanslarınınmaliyönetimsisteminidahaetkinhalegetirmeyedönükmevzuat çalışmalarına 2015 yılında devam edilmiştir. Kalkınma Ajansları Bütçe veMuhasebeYönetmeliğindedeğişiklikyapılmış;ProjeveFaaliyetDesteklemeYönetmeliği,DenetimYönetmeliği,Mal,HizmetveYapımİşiSatınAlmaveİhaleUsulveEsaslarıile Destek Yönetim Kılavuzu değişiklik taslakları hazırlanmış; Destek ProgramlarınınDeğerlendirilmesineİlişkinUsulveEsaslarayönelikçalışmalaryürütülmüştür.

Sayfa : 303

2008-2014yıllarıarasındakalkınmaajanslarınamerkezibütçeden1,8milyarTL,2015yılındaise368milyonTLolmaküzeretoplam2,2milyarTLkaynakaktarılmıştır.2008-2014dönemindekalkınmaajanslarınayerelpayolarakbelediyeler,ilözelidareleriileticaretvesanayiodalarıtarafındantoplam860milyonTLkatkısağlanmıştır.2015yılındayerelpayın160milyonTLolarakgerçekleşeceğitahminedilmektedir.Böylece,kalkınma ajanslarına kuruluşundan bugüne kadar yaklaşık 3,2milyar TL’lik kaynakaktarılmışolacaktır.

AB Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) 2007-2013 dönemi uygulamalarıkapsamında, kalkınma ajansları proje faydalanıcısı olarak rol üstlenmişlerdir. Bukapsamda, kalkınma ajanslarının faydalanıcısı olduğu toplamda yaklaşık 95 milyonAvrobütçeli10adetprojedesteklenmektedir.

Kalkınma ajansları, bölge planlarında belirlenen öncelikler çerçevesinde kamukurumlarına,mahalliidarelere,üniversitelere,siviltoplumkuruluşlarınaveözelsektöremali ve teknikdesteksağlamaktadır.Buçerçevede,2008-2015dönemindeyaklaşık14.300projeye2,65milyarTL’likhibedesteğisağlamıştır.

TABLO II: 67- Kalkınma Ajanslarınca Sağlanan Destekler (2008-2015) (1)

Destek Programı TürüAjans

Desteği (2)

Eşfinansman Dâhil Toplam Proje Bütçesi (2)

Proje Başvuru Sayısı

Desteklenen Proje Sayısı

Proje Teklif Çağrısı 2370,3 4269,6 37563 8281

Güdümlü Proje Desteği 171,0 311,5 44 44

Doğrudan Faaliyet Desteği 82,1 90,6 5042 1516

Teknik Destek 31,7 31,7 8883 4515

Genel Toplam 2 655,1 4 703,4 51 532 14 356

(1)2016yılıOcakayıitibarıyla(2)MilyonTL

Kalkınmaajanslarının yatırımdestek ve tanıtım işlevini 81 ilde220personellesürdüren yatırım destek ofisleri (YDO) kuruluşlarından bu yana; 85 binden fazlayatırımcıya danışmanlık hizmeti sağlamış; 2.500’den fazla tanıtıcı broşür, CD, raporhazırlamış;kurumvekuruluşlara25bindenfazlaziyaretgerçekleştirmiş;6binkişiyegirişimcilik,dışticaretkonularındaeğitimhizmetisunmuş;4bindenfazlayurtiçivedışıtanıtımorganizasyonlarınakatılımsağlamıştır.

YeniteşviksistemindeaktifrolalanYDO’lar,görevaldıklarıtarihtenbuyana4bindenfazlateşvikizlemeziyaretiyapmışve400’denfazlateşvikbelgesininkapatmaişleminigerçekleştirmiştir.

YDO faaliyetlerinin takibine yönelik veri tabanı ve raporlama altyapısınıngeliştirilmesi ve kullanımının kolaylaştırılmasına yönelik faaliyetler TÜBİTAK teknikdesteğiilesürdürülmektedir.

YDOgörevtanımlarınınnetleştirilmesi,çalışmausulveesaslarınıntespitedilmesi,yatırımdestekvetanıtımalanındafaaliyetgösterendiğerkurumvekuruluşlarlaişbirliğiesaslarının belirlenmesi ve beşeri kaynak ihtiyacının sağlanması amaçlarına yönelikolarakhazırlananKalkınmaAjanslarıYatırımDestekOfisleriYönetmeliği2014yılındayürürlüğegirmiştir.YönetmelikkapsamındayeralangörevvesorumluluklarınyerinegetirilmesineilişkinusulveesaslarınbelirlenmesiveYDO’larınkurumsalkapasitesiningeliştirilmesine yönelik çalışmalar tüm paydaşların katılımıyla sürdürülmektedir. Buçerçevede,ABfinansmandesteği veülkemiz eş finansmanı ile desteklenerek 2014yılı Eylül ayında uygulanmaya başlanan Bölgesel Yatırım Ortamı Değerlendirmesi

Sayfa : 304

Projesi ileYDO’larözelindeyatırımdestekveyatırımtanıtımfonksiyonlarınınanalizive geliştirilmesi, paydaş kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve işbölümü esaslarınınnetleştirilmesi ve YDO’lar için performans kriterleri ve hedeflerinin belirlenmesineyönelikçalışmalarsürdürülmektedir.Sözkonusuprojekapsamında,bölgeseldüzeydeyatırımortamınınanalizedilmesi,değerlendirilmesi,raporlanmasıvesonrakisüreçteanılançalışmalarınsürdürülebilmesinisağlamaküzerekurumsalvebeşerikapasiteninoluşturulmasına yönelik faaliyetlere de devam edilmektedir. Yatırım ortamına ilişkinbölgesel farkların tespitinin, politika yapma ve uygulama süreçlerinde bu farklaraduyarlıyaklaşımlarvearaçlargeliştirilmesinedestekolmasıöngörülmektedir.Projeninilketabıolan6.000işletmeyikapsayananketçalışmasına2015yılınınikinciyarısındabaşlanmıştır.Anketsonuçlarıneticesindeyatırımortamınailişkinbirülkeraporuve26Düzey-2bölgesiraporuhazırlanacaktır.

AB-Türkiye mali işbirliği programlaması kapsamında yürütülen bir diğer projede Türkiye’de Bölgesel Rekabet Edebilirliğin Geliştirilmesi Projesidir. Projenin anabileşenleri; bölgelerin rekabet edebilirliklerinin mukayeseli olarak analiz edilmesineimkânverecekgöstergesetiveendeksioluşturulması,ulusalsektörelstratejilerdeyeralanüretim,ihracatvekatmadeğerartışıhedeflerineulaşabilmekamacıylaseçilmişsektörlerde bölge düzeyinde alt hedeflerin belirlenmesi ve bölgelerin rekabet gücüyüksek sektörlerinin belirlenmesidir. Proje ile kalkınma ajansları arasında bölgeselsektörelönceliklerinbelirlenmesisürecindeyöntembirliğisağlanacak,pilotsektörlerdeulusalüretimveihracathedeflerininyereldüzeydenetleştirilmesiilepolitikadiyaloğu,uyumu ve başarısı artırılacaktır. 2015 yılı ikinci yarısı itibarıyla taslak gösterge setioluşturulmuş,rekabetedebilirlikanalizlerikapsamındasektörtemsilcileribaştaolmaküzeretümpaydaşlarıiçerensahaçalışmalarınabaşlanmıştır.

Kalkınma ajansları tarafından ülkemizdeki kümeler ve küme oluşumları analizedilmekte, tespitedilenkümelereyönelikdestek faaliyetleri sürdürülmektedir.Farklıkurumlarınkümelereyönelikdestekmekanizmaları arasındakiuyumu tesisetmeye,kalkınmaajanslarınınbusüreçlerdekiteknikvemalikatkılarınıgüçlendirmeyeyönelikkoordinasyonçalışmalarıdevametmektedir.

Bölgelerin yenilik potansiyellerininbelirlenmesi, kurulacak işbirliğimodelleri vesağlanacakmali ve teknikdesteklerlebupotansiyellerinekonomikvesosyal katmadeğeredönüştürülmesiamacıylakalkınmaajanslarıkoordinasyonundabölgeselyenilikstratejilerihazırlanmaktadır.Hâlihazırdaİzmir,OrtaKaradeniz,Zafer,DoğuKaradeniz,Batı Karadeniz, Doğu Marmara ve Mevlana Kalkınma Ajansları strateji belgesiçalışmalarınıtamamlamışveuygulamayageçirmiştir.

Kalkınma ajanslarının destek mekanizmalarının çeşitlendirilmesi amacıyla, faizdesteğivefaizsizkredidesteğikonularındakisüreçleryenidengözdengeçirilmişvebukapsamdamevzuatdeğişikliğihazırlıklarıveTÜBİTAKdesteğiiledevamedenyazılımçalışmalarısonaşamayagetirilmiştir.

Politika belirleme, izleme ve değerlendirme süreçlerinde etkinliği artırmak içinbölgesel analiz kapasitesinin geliştirilmesine, bölge, il ve ilçe düzeyinde gelişmişlikfarklarını ortaya koyan sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırmalarınıngüncellenmesine,YerleşmeMerkezlerininKademelenmesiÇalışmasınınyenilenmesine,KalkınmaAjanslarıYönetimSisteminin(KAYS)geliştirilmesinevekalkınmaajanslarınınperformanslarınındeğerlendirilmesineyönelikçalışmalarsürdürülmektedir.

Görecedüşükgelirliyörelerde;gelirseviyesininartırılması,ekonomikfaaliyetlerinçeşitlendirilmesi,mahalliidareleringüçlendirilmesi,yerelpotansiyelihareketegeçirecekgirişimlerin desteklenmesi, kurumsal kapasitenin yükseltilmesi ve işbirliğine dayalırekabetingeliştirilmesiöneminikorumaktadır.

Sayfa : 305TA

BLO

II:

68-

Düz

ey 2

İst

atis

tiki

Böl

ge B

irim

leri

(İB

B)

Baz

ında

Çeş

itli

Gös

terg

eler

Böl

gele

r

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sırası (2011)

Nüfusun Payı (2014) (Yüzde)

2013-2014 Yıllık Nüfus Artış Hızı (Yüzde)

2007-2014 Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı

Şehirleşme Oranı (2014) (Yüzde) (1)

Bölgelerin GSKD’ye Katkısı (2011) (Yüzde)

Kişi Başına GSKD (2011) Endeks TR=100

İşsizlik Oranı (2014) (Yüzde)

İsti

hdam

ın S

ektö

rel Y

apıs

ı (2

014)

Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri Tahsilatının

Giderlerini Karşılama Oranı (2014) (2)

Tarım Sektörü Payı (Yüzde)

Sanayi Sektörü Payı (Yüzde)

Hizmetler Sektörü Payı(Yüzde)

TR10

(İstanbul)

118,5

1,5

1,9

100,

027,16

150

11,9

0,5

36,7

62,8

8,0

TR21

(Edirne,Kırklareli,Tekirdağ)

82,

12,3

1,8

86,5

2,71

130

7,6

19,6

39,9

40,4

1,4

TR22

(Balıkesir,Çanakkale)

102,

22,

10,9

87,4

2,14

975,6

30,9

21,3

47,8

0,6

TR31

(İzmir)

35,3

1,3

1,4

100,

06,6

124

13,9

10,5

31,7

57,8

4,2

TR32

(Aydın,Denizli,Muğla)

73,8

2,2

1,5

100,

03,49

947,

229,4

24,2

46,4

0,7

TR33

(Afyon,Kütahya,Manisa,Uşak)

123,9

0,3

0,3

80,2

3,59

903,9

39,2

22,6

38,1

0,6

TR41

(Bilecik,Bursa,Eskişehir)

44,9

1,6

1,8

98,8

6,39

131

6,2

10,8

43,3

45,9

1,2

TR42

(Bolu,Düzce,Kocaeli,Sakarya,Yalova)

64,5

2,1

2,1

91,7

6,28

142

10,0

18,3

36,5

45,3

5,3

TR51

(Ankara)

26,6

2,1

2,0

100,

08,63

133

11,5

3,0

25,7

71,3

1,3

TR52

(Karaman,Konya)

113,0

1,4

1,0

97,1

2,34

775,6

25,6

29,0

45,3

0,5

TR61

(Antalya,Burdur,Isparta)

53,7

2,3

2,3

92,6

3,98

109

8,3

27,7

14,6

57,7

1,0

TR62

(Adana,Mersin)

95,

01,

01,

110

0,0

3,96

7810

,721

,123,8

55,1

1,2

TR63

(Hatay,Kahramanmaraş,Osmaniye)

214,0

1,2

1,3

95,9

2,59

6415,4

21,6

29,6

48,8

0,9

TR71

(Aksaray,Kırıkkale,Kırşehir,Nevşehir,Niğde)

181,9

-0,1

0,3

66,6

1,55

777,

734,3

17,8

47,9

0,6

TR72

(Kayseri,Sivas,Yozgat)

143,1

0,6

0,5

85,6

2,29

729,6

26,4

25,7

47,9

0,5

TR81

(Bartın,Karabük,Zonguldak)

131,3

-0,1

0,0

60,0

1,28

926,0

38,5

23,7

37,8

1,1

TR82

(Çankırı,Kastamonu,Sinop)

191,

0-0,9

0,5

59,8

0,71

716,5

46,6

15,7

37,6

0,3

TR83

(Amasya,Çorum,Samsun,Tokat)

153,5

0,1

-0,1

82,3

2,69

736,2

40,1

20,6

39,3

0,5

TR90

(Artvin,Giresun,Gümüşhane,Rize,Trabzon,Ordu)

173,3

0,5

0,4

84,1

2,44

726,2

44,7

17,5

37,8

0,4

TRA

1 (Bayburt,Erzincan,Erzurum)

221,4

0,5

-0,1

87,9

0,92

647,4

50,8

11,9

37,3

0,3

TRA

2 (Ağrı,Ardahan,Iğdır,Kars)

251,

5-0,6

0,0

50,3

0,67

433,4

59,6

14,0

26,4

0,2

TRB

1 (Bingöl,Elazığ,Malatya,Tunceli)

202,

20,

50,8

83,2

1,39

637,

531,5

18,1

50,4

0,3

TRB

2 (Bitlis,Hakkâri,Muş,Van)

262,

70,9

1,1

75,2

1,04

3813,5

46,9

19,2

34,0

0,1

TRC

1 (Adıyaman,Gaziantep,Kilis)

163,4

1,8

2,1

90,5

1,76

548,0

18,7

33,4

47,9

0,5

TRC

2 (Diyarbakır,Şanlıurfa)

234,5

2,1

2,2

100,

02,

0246

17,4

39,0

19,9

41,1

0,3

TRC

3 (Batman,Mardin,Siirt,Şırnak)

24

2,8

1,7

1,6

80,2

1,38

51

24,0

24,4

20

,255,4

0,

2

Türk

iye

100

1,3

1,4

91,8

100

100

9,9

21,1

27,9

51,0

1,0

Kaynak:KalkınmaBakanlığı,TÜİK,MaliyeBakanlığı

(1)İlveilçemerkezlerinüfusununtoplamilnüfusunayüzdesi

(2) İllerbazındabütçegelirlerivegiderleriilsınırlarıiçindekimuhasebebirimlerincetahsiledilenveödenentutarlardanoluşmaktadır.Bakanlıklarınmerkezmuhasebebirimlerincetahsiledilenveödenentutarlaril

ayrımınatabitutulmaksızınTürkiyeverisindeyeralmaktadır.

Sayfa : 306


Bölgeselgelişmepolitikaları,bölgelerdekiverimliliğinartırılması,rekabetgücününyükseltilmesi,istihdamınartırılması,bölgelerarasıgelişmişlikfarklarınınazaltılmasıverefahınyurtsathınadengelibirşekildeyayılmasıamacınahizmetedecektir.

Bölgeselgelişmeyedairulusalvebölgeseldüzeydehazırlananstratejiveplanlarınetkiliolmasıiçinyereldinamikleriesasalanyenilikçiuygulamaaraçlarıgeliştirilecektir.Buaraçlardüşükveortagelirlibölgeler,metropollerilediğerbölgeveyerleşmelerinkalkınmadüzeyinegörefarklılaştırılacaktır.

Sektörelpolitikalarilebölgeselgelişmepolitikalarınınbütünlüğüvekoordinasyonuile mekânsal gelişme ve sosyo-ekonomik kalkınma politikaları arasında uyumgüçlendirilecektir.

İstihdam, devlet yardımları, kümelenme, yatırım destek ve tanıtım, Ar-Ge,yenilik vegirişimcilik gibi temel rekabet ve kalkınmapolitikalarınınbelirlenmesinde,uygulanmasında ve yaygınlaştırılmasında kalkınma ajanslarının rol ve işlevlerigüçlendirilecektir.

GAP,DAP,KOPveDOKAPEylemPlanlarındakifaaliyetlerinuygulanmasınailgilikurumlartarafındandevamedilecekveetkinbirizlemesüreciyürütülecektir.

Kalkınmaajanslarınınkurumsalyapısı,beşerikaynakyönetimi,maliyönetimvedesteksistemleriuygulamadaortayaçıkanihtiyaçlarveilgilitaraflarınkatkılarıdikkatealınarak daha etkin hale getirilecektir. Ajansların uyguladığı destek mekanizmalarıçeşitlendirilecektir.Buçerçevedekalkınmaajanslarınınfaizdesteğivefaizsizkredidesteğivermesine yönelikmevzuat ve teknik (yazılım) altyapı çalışmaları tamamlanacaktır.Kalkınmaajanslarıilediğerkuruluşlarınverdiğiteknikvemalidesteklerarasındakiilişkivekoordinasyongeliştirilecektir.

Yatırımdestekofislerininkurumsalkapasitesigeliştirilecek,İlYatırımDestekveTanıtımStratejilerihazırlanacaktır.

Kamu,özelkesimvesiviltoplumkuruluşlarıarasındakiyerelişbirliğiveortaklıklar,kalkınma ajansları aracılığıyla desteklenecek, işbirliği ağlarının oluşturulması ve buağlarvasıtasıyla iyiuygulamaörnekleribaştaolmaküzerebilgivetecrübealışverişiözendirilecektir.STK’larınyerelvebölgeselkalkınmayakatkılarınıartırmaküzerekararalmasüreçlerinekatılımlarıartırılacaktır.

Ulusal ve sektörel stratejiler bölgeler özelinde analiz edilerek bölgelerinpotansiyelleri doğrultusunda ulusal rekabet düzeyini artırmaya en fazla katkıyıverecekleri sektör ve alanlara odaklanmaları sağlanacaktır. Rekabetçi sektörlereodaklananveyerelteşebbüsleriöneçıkarankümelenmeeğilimlerigüçlendirilecektir.Kümelenmeyönetişimmodeliyleyerelvemerkezidüzeydefarklıkurumvekuruluşlartarafından uygulanacak program ve projelerde uygulama birliği temin edilecektir.BölgeselYenilikStratejilerininakıllı ihtisaslaşmayaklaşımıçerçevesindehazırlanmasısürecindekalkınmaajanslarıdesteklenecektir.

Sayfa : 307


Politika / TedbirSorumlu/ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Bölgesel gelişme planı ve stratejileri, bölgesel programlar ve eylem planları aracılığıyla uygulamaya geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.916)Tedbir428.İllerinveİlçelerinSosyo-EkonomikGelişmişlikSıralamasıAraştırmaları güncellenecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),TÜİK

AralıkSonu

Bölgelerin,illerinveilçelerinkıyaslamalıolarakgenelgelişmişliğinintespitivebölgeselgelişme,kırsalkalkınmaodaklıpolitikalarakatkısağlamakamacıylasosyo-ekonomikgelişmişliksıralamasıaraştırmalarıgüncellenecektir.

Kalkınma ajanslarının, AB fonları başta olmak üzere, kaynak yönetimindeki rolü ve etkinliği artırılacaktır. (Kalkınma Planı p. 933)Tedbir429.Kalkınmaajanslarınadairilgilimevzuatrevizeedilerekkalkınmaajanslarısistemininetkinliğiartırılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),KalkınmaAjansları

AralıkSonu

İlgilitaraflarıngörüşlerialınarak,5449SayılıKanun,KalkınmaAjanslarıPersonelYönetmeliği,ProjeveFaaliyetDesteklemeYönetmeliği,DenetimYönetmeliği,YatırımDestekOfisleriYönetmeliği,DestekYönetimKılavuzuveMal,HizmetveYapımİşiSatınAlmaveİhaleUsulveEsaslarıdeğişiklikleriyapılacak;DestekProgramlarınınDeğerlendirilmesineİlişkinUsulveEsaslarhazırlanacaktır.

Tedbir430.Kalkınmaajanslarınınkurumsalperformanslarınındeğerlendirilmesiçalışmalarıbaşlatılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),KalkınmaAjansları

AralıkSonu

Kuruluşundanbuyanakalkınmaajanslarınınkurumsalperformanslarıanafaaliyetbaşlıklarıçerçevesindedeğerlendirilecektir.

Yerelde Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi ProgramıTedbir431.Belediyehizmetleristandartlaştırılarakmerkezibirelektronikaltyapıyakavuşturulacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı, KalkınmaBakanlığı, TÜBİTAK, TürkiyeBelediyelerBirliği

AralıkSonu

Belediyelertarafındanyürütülenhizmetlerstandartlaştırılarak,vatandaşınbelediyehizmetlerindenelektronikortamdayararlanmasınaimkansağlamaküzereBulutBelediyeProjesiaracılığıylamerkezibiraltyapıyakavuşturulacaktır.

Tedbir432.Mevcutveyenikurulanbüyükşehirbelediyelerieşleştirilerekbilgivetecrübeaktarımısağlanacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),TürkiyeBelediyelerBirliği,BüyükşehirBelediyeleri

AralıkSonu

Eşleştirilenbelediyelerarasındahazırlanacakprogramuyarıncatoplantı,eğitim,çalıştayveziyaretlergibifaaliyetlerlebilgivetecrübeaktarımıgerçekleştirilecektir.

Sayfa : 308

Tedbir433.Büyükşehirbelediyelerininakıllıkentuygulamalarınayönelikfizibiliteçalışmalarıdesteklenecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaAjansları,TÜBİTAK,TürkiyeBelediyelerBirliği

AralıkSonu

Büyükşehirbelediyeleritarafındanakıllıkentuygulamalarınınhayatageçirilmesineyönelikfizibiliteçalışmalarıhazırlanmasınınteşvikedilmesiamacıylakalkınmaajanslarıncamalive/veyateknikdesteksağlanacaktır.

Tedbir434.BölgeKalkınmaİdarelerininkurumsalyapısıiyileştirilecektir.

KalkınmaBakanlığı(S)BölgeKalkınmaİdareleri,KalkınmaAjansları

HaziranSonu

BölgeKalkınmaİdarelerininyönetimsüreçlerininvepersonelyapısınıngeliştirilmesinedönükdüzenlemeleryapılacaktır.

Bölgelerin rekabet edebilirlikleri ile iş ve yatırım ortamının mukayeseli olarak analiz edilmesine yönelik kurumsal ve beşeri altyapı geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.928)Uluslararası doğrudan yatırıma yönelik ulusal stratejileri destekleyecek şekilde bölgesel yatırım destek ve tanıtım stratejileri hazırlanacak, bu alanda etkinlik ve kurumlar arası koordinasyon artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.931),İş ve Yatırım Ortamının Geliştirilmesi ProgramıTedbir435.Düzey-2bölgeleribazındayatırımortamıdeğerlendirilecek,ilyatırımdestekvetanıtımstratejilerihazırlanacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,TYDTA,KalkınmaAjansları

AralıkSonu

BölgeselYatırımOrtamıDeğerlendirmesiProjesiile6.000işletmeyeuygulanananketsonuçlarınadayanarakbölgeselyatırımortamıdeğerlendirmeraporlarıhazırlanacaktır.

Tedbir436.Sektörstratejilerininüretim,ihracatvekatmadeğerartışıhedeflerineulaşabilmekiçinbölgeselrekabetedebilirlikanalizleriyapılacakvepilotsektörlerdebölgedüzeyindealthedeflerinbelirlenmesiçalışmalarıbaşlatılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),AvrupaBirliğiBakanlığı,Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,TÜİK,KalkınmaAjansları,BKİ’ler,ÖzelSektör

AralıkSonu

BölgeselRekabetEdebilirliğinGeliştirilmesiProjesiilebölgeselrekabetedebilirlikgöstergeleri,bölgelerinrekabetgücüvepotansiyeliyükseksektörleribelirlenecek,pilotsektörlerdeulusalvebölgeselpolitikahedefleriarasındakiuyumgüçlendirilecektir.

Tedbir437.YatırımDestekOfislerinin(YDO)kurumsalvebeşerikapasitelerigüçlendirilecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,İçişleriBakanlığı,TYDTA,KalkınmaAjansları,ÖzelSektör

HaziranSonu

YDOmevzuatıdetaylandırılacak,YDOpersonelineyönelikeğitimprogramlarınınkapsamıgenişletilecek,YDOfaaliyetmodülügeliştirilecekveYDOmemnuniyetanketiuygulanacaktır.

Sayfa : 309

Bölgesel düzeyde yenilikçi finansal destek mekanizmaları oluşturulacak, bu kapsamda bölgesel girişim sermayesi ve kredi garanti fonu uygulamaları başlatılacaktır. (Kalkınma Planı p.930)Tedbir438.Yüksekbüyümepotansiyelinesahipfinansmanihtiyacıolangirişimcileridesteklemekiçinbölgeplanlarındabelirlenenönceliklerleuyumluolarakbölgeselgirişimsermayesipilotuygulamasıbaşlatılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),HazineMüsteşarlığı,KalkınmaBankası,KalkınmaAjansları,ÖzelSektör

AralıkSonu

Girişimsermayesi,katmadeğeriyüksekmalvehizmetüretenişletmeleriortayaçıkarmakvegirişimcilikkültürünüyaygınlaştırmaküzerekalkınmaajanslarınınişbirliğindebölgeseldüzeydeuygulanacaktır.Buamacadönükçalışmalarvemevzuattamamlanacaktır.

Yatırımcılara uygun nitelikte yatırım yeri tahsisi yapabilmek için yeterli arsa üretimi sağlanacak, hazine arazileri başta olmak üzere yatırıma elverişli arazilerin envanteri çıkarılacak ve tahsis süreçleri etkinleştirilecektir. (Kalkınma Planı p.615)Tedbir439.Yatırımauygunarazienvanterininyatırımcıyaelektronikortamdasunulmasıamacıylacoğrafibilgisistemlerialtyapısıkurulmasınayönelikçalışmalartamamlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,EkonomiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TapuveKadastroGenelMüdürlüğü,TürkiyeYatırımDestekveTanıtımAjansı,OSBÜK,KalkınmaAjansları,TürkiyeBelediyelerBirliği

AralıkSonu

Ekonomikbüyümeyisağlamak,yatırımlarınönünüaçmakvehızlandırmakiçin,yatırımcılarınihtiyaçduyduğuyatırımauygunarazilerelektronikortamdasunulacaktır.Yatırımyeribelirlemekriterlerioluşturulacak,uygunverisetleribelirlenecek,buverilerinelektronikortamdasunulmasınayönelikaltyapıtasarlanarakoluşturulansistemilkaşamadaseçilenpilotalandauygulanacaktır.

2.2.3.2. Mekânsal Gelişme ve Planlama

a) Mevcut durum

6360 sayılı Kanunla büyükşehir belediyelerinin yetki alanının il sınırı olarakbelirlenmesi,şehirleşmeoranınailişkinistatistikleredeyansımıştır.Bunedenle,2013yılındanüfusu20bininüzerindeolanyerleşimlerdeyaşayannüfusuntoplamnüfusaoranı yüzde 86,7’ye yükselmiştir. 2014 yılında ise ülke nüfusu toplamda yüzde 1,3oranındaartarken,nüfusu20bininüzerindekiyerleşimleritibarıylakentnüfusuyüzde1,9oranındaartmıştır.Böylecebuoranyüzde87,2seviyesineyükselmiştir.

Sayfa : 310

TABLO II: 69- Şehirleşmeye İlişkin Gelişmeler (1)

2010 2011 2012 2013(2) 2014

Nüfus (Bin Kişi) Türkiye 73723 74724 75627 76667 77696

Kent 52341 53631 54705 66488 67720

Kır 21382 21093 20922 10179 9976

Dağılım (Yüzde) Kent 71,0 71,8 72,3 86,7 87,2

Kır 29,0 28,2 27,7 13,3 12,8

Nüfus Artışı (Yüzde) Türkiye 1,6 1,4 1,2 1,4 1,3

Kent 2,9 2,5 2,0 21,1 1,9

Kır -1,4 -1,4 -0,8 -51,4 -2,0

Kaynak:TÜİK(1) Nüfusu20.000’inüzerindeolanyerleşimlerkentkabuledilerekhazırlanmıştır.(2) 6360Sayılı Yeni Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile yeni büyükşehirler tanımlanmış vebazı idari sınırlar

değiştirilmiştir.

Hizmet sunma yükümlülüğü kırsal alanları da kapsayacak şekilde genişleyenbüyükşehirbelediyelerininprogramlama,teşkilatlanmavehizmetsunumumodelleriningeliştirilmesineyönelikihtiyaçlarortayaçıkmıştır.

Yükselengelirverefahdüzeyi,kentleşmeoranındakiyükselmeveartanrekabetkoşullarınınkentselekonomileredahabağımlıhalegelmesigibinedenlerlekentlerimizinyaşanabilirlikdüzeyininartırılmasınayönelikpolitikalarönemkazanmıştır.

Hızlışehirleşmeveyerelyönetimlerinkapasitesorunlarınadabağlıolarakplansızyapılaşma ülkemizdeki mekânsal planlama gündeminin temel maddesi olmuştur.Günümüzdeise,şehirleşmehızındakigöreceyavaşlamavebaştabüyükşehirlerolmaküzereyerelyönetimlerinplanlamaçalışmalarınaodaklanmasısonucunda,artıkplanlarınuygulanması,izlenmesivedenetimineilişkinihtiyaçlarilefarklıkademelerdekiplanlararasıtamamlayıcılıkveeşgüdümhususlarıgündemegelmiştir.

Mevzuatdüzenlemeleriilebüyükşehirbelediyelerininüstlendiğiçevredüzeniplanıyapma yetkisi, üst ölçekli planlamanın yeniden ele alınmasını gerektirmektedir. Üstölçekliplanlarınyenibirdililefarklıkullanımkararlarınailişkinilkeleri,sayısalhedeflerivetemelölçütleribelirlemesiveaktifbirizleme-denetlemesürecinintanımlanmasınayönelikihtiyaçlarağırlıkkazanmıştır.

Planlı mekânsal gelişme ağırlık kazanmış olmakla beraber, planlı yerleşimalanlarında dahi mekân kalitesinin iyileştirilmesi önemini korumaktadır. Yatırım yeritemininidegüçleştirenplanlamavedenetimeksiklikleri,altyapıveulaşımsistemininkapasitesiniaşanyoğunlukartışları,arazikullanımkararıdeğişiklikleri,karmaşıkarazikullanım yapısı, ortak kullanım alanlarının yetersizliği ve yapılaşmış çevre ile doğalçevre arasındaki uyumsuzluklar mekânsal gelişmeyi olumsuz etkilemektedir. Diğeryandanimarhaklarındakideğişikliklerdeneldeedilendeğerartışındankamuyaetkiliveyeterlipayalınamamasıortakkullanımalanlarındaciddikısıtlarınortayaçıkmasınanedenolmaktadır.

Şehirlerinyaşanabilirliğininartırılması,özelnitelikgerektirenplanlamaçalışmalarıvedoğalçevrebaştaolmaküzeregerikazanılamazvarlıklarınkorunmasıbakımındanmerkezikoordinasyon,yönlendirme,etkindüzenlemevedenetimönemtaşımaktadır.Altölçekmekânsaldüzenlemegibiuygulamaylailgilisüreçlerdeortaveuzunvadede

Sayfa : 311

yereldüzeydeniteliğiveteknikkapasitesigüçlükurumsalyapılarınrolününartırılmasıgerekmektedir.

İmarveplanlamasistemininyapısalveişlevselsorunlarınıçözecek;planlarınamacı,niteliği,kapsamıvearazikullanımkararlarındakibelirleyicilikdüzeylerininetleştirecek;stratejiküstölçeklimekânsalplanlamayıesasalırkendetaylıarazikullanımkararlarınınaltölçekliplanlarlabelirlenmesiniteminedenbiryaklaşımlayenidenelealacakyenibirşehircilikveimarkanunununhazırlanmasınadairihtiyaçdevametmektedir.

İhtisaslaşmışişlevleredairplanlamaihtiyaçları,farklıkurumlarınplanyapmaveonama yetkisiyle teçhiz edilmesi sonucunudoğurmaktadır.Merkezi kurumların planyetkilerinin genişletilmesinden ziyade planlama, yapılaşma ve denetim sürecindedikkatealınacaknesnelkurallarıngeliştirilmesineveteknikolarakdetaylandırılmasınaihtiyaç duyulmaktadır. Norm ve standartlar ile kurumsal kapasitenin yetersizliği isebelediyelerinuygulamadaulusalpolitikaveönceliklerigözetmesi,etkiliyönlendirmeteminetmesiveuygulamalarındenetlenmesikonularındazorluklarortayaçıkarmaktadır.Bu kapsamda, plan yapma, onama ve uygulama yetkisi olan merkezi kurum vekuruluşların planlamaya ilişkin yer seçimi, arazi kullanımı ve yapılaşma gibi temelunsurlardaesasları,usullerivestandartlarıbölgeselveyerelfarklılıklarıdagözeterekbelirlemeleriveuygulamayıdenetlemeleriönemtaşımaktadır.

Kamulaştırma, toplulaştırma ve imar uygulamalarının etkililiğini artırmakve piyasanın daha sağlıklı işlemesini sağlamak üzere objektif ölçütlere dayalı birgayrimenkul değerleme sisteminin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. MeskûnalanlardagayrimenkuldeğerlemesineyönelikpilotçalışmalarTapuveKadastroGenelMüdürlüğü (TKGM) tarafından yürütülen TKGMModernizasyon Projesi kapsamındatamamlanmıştır. Ticari alanlara yönelik pilot veri toplama ve küme değerlemeanalizlerinin tamamlanmasının ardından gayrimenkul değerlemede idari, teknik veyasalaltyapınıngeliştirilmesineyönelikçalışmalarınbaşlatılmasıöngörülmektedir.


Ülkemizin coğrafi koşullarına, kent-kır ayrımına, tarihi, kültürel ve çevreseldeğerlerine uygun, üst standartlarda yaşanabilir mekânlara kavuşturulması temelamaçtır.

Şehirlerimizin;yaşlılar,engellilerveçocuklaröncelikliolmaküzeretoplumuntümkesimleriiçindahayaşanabilirolması;doğal,kültürelvetarihideğerlerininkorunmasıvegeleceknesillereaktarılmasısorumluluğugözetilerekgeliştirilmesihedeflenmektedir.

Şehirlerimizi ve şehirleşme dinamiklerimizi tarih ve medeniyet perspektifiyleyenidenanlamayaçalışarakinsanlarınyaşadıklarıkentselmekânveçevreyisahiplenmesiveonugüzelleştirmeyeyöneliktalepvekatkılarınınartırılmasıhedeflenmektedir.

Mevcut yerleşim alanlarının yaşanabilirlik düzeylerinin artırılması ve yeniyapılaşmada standartların yükseltilmesine yönelik mekânsal planlama sistemininsadeleştirilmesi, mekânsal gelişmeye yönelik temel stratejilerin belirlenmesi,planlamanınveuygulamanınüstölçeklistratejilereilişkinhedefvekriterlerigözeterekyerindevekatılımcıbirsüreçlegerçekleştirilmesiöngörülmektedir.

Mekânsal planlarda uygulamanın ve buna dair sorunların tespit edilmesi veuygulanabilirliğin artırılması yönünde tedbirler uygulanacaktır. Bu kapsamda imaruygulamalarınıngerçekleştirilmesivekuvvetlendirilmesineyönelikörnekçalışmalardaneldeedilecekçıkarımlarilgilimevzuataveuygulamayayansıtılacaktır.

Sayfa : 312


Politika / TedbirSorumlu/ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Ülkemizin coğrafi koşullarına, kent-kır ayrımına, tarihi, kültürel ve çevresel değerlerine uygun; insan ve toplum ihtiyaçlarına cevap veren, daha geniş ortak kullanım alanlarına sahip, üst standartlarda yaşanabilir mekânlara kavuşturulması temel amaçtır. (Kalkınma Planı p.943)

Tedbir440.Şehirlerimizintarihivekültüreldeğerlerineuygunbiryaşanabilirlikçerçevesivestandartlarıgeliştirilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TÜİK,Mahalliİdareler,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Kentselyaşamkalitesininölçülmesineilişkingöstergelerbelirlenecek,bugöstergelerkullanılarakbirendeksoluşturulacaktır.Mekânsalplanlarınyapımındakullanılanstandartlarbudoğrultudayenidenelealınacaktır.Buçerçevedeöncelikle,şehirlerdekişibaşınadüşenyeşilalanmiktarınınartırılmasınayönelikyasaldüzenlemeyapılacaktır.

Tedbir441.Şehirleşmepolitikalarıtarihvemedeniyetperspektifiyleyenidenelealınacak;mimariveşehircilikbakımındanözgündeğerleresahipyörelertespitedilerekörnekuygulamalaryürütülecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,Mahalliİdareler,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Ülkebütünündecoğrafi,fizikselvemimariözellikleringözönünealınmasısuretiyleseçilmişyerleşmelerdekiçevresel,altyapıvekentselyaşamözellikleribelirlenecek;mevcutdokununkorunmasıileyörehalkınınbilinçvesahiplenmedüzeyininartırılmasınınyanındamevcutplanlamasüreçlerininbunlaraetkileriincelenecektir.

Tedbir442.KentselMimarlıkStratejisihazırlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TOKİ,Mahalliİdareler,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Baştakamubinalarıolmaküzereyapılarınülkemizincoğrafikoşullarına,tarihivekültüreldeğerlerineuygunolarakyapılmasınıteminenKentselMimarlıkStratejisihazırlanacaktır.

Mekânsal planlama sistemi merkezin düzenleyici ve denetleyici rol üstleneceği, planlama ve uygulamanın ise yerinde gerçekleştirileceği, ortak karar alma süreçlerini güçlendiren bir yapıya dönüştürülecektir. (Kalkınma Planı p.944)

Tedbir443.Planhazırlamaveonamayetkisiolantümkurumvekuruluşlartarafından,kendiyetkialanlarındaplanyapımındaveuygulamasındadikkatealınacakusulveesaslarbelirlenecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İlgiliBakanlıklar,KalkınmaAjansları,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Planlamasürecindefarklıkurumvekuruluşların,planlamayaesasolacakyerseçim,arazikullanımveyapılaşmakurallarınıulusalvebölgeselkalkınmahedeflerinigözeterekyazılıhalegetirmesisağlanacaktır.

Sayfa : 313

Tedbir444.Kırsalalandaimarlıyapılaşmayıdesteklemeküzeregerekliusulveesaslarbelirlenecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,Mahalliİdareler,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Kırsalalanplanlamaçerçevemevzuatıoluşturulmasınayönelikçalışmalaradevamedilecek;kırsalniteliklialanlardayerleşmeveyapılaşmayıdüzenleyenrehberlerhazırlanacaktır.

Yaşlılar, engelliler ve çocuklar öncelikli olmak üzere toplumun farklı kesimleri için yaşanabilirliği artırmayı hedefleyen; fırsat eşitliğini ve hakkaniyeti gözeten mekânsal planlama ve kentsel tasarım uygulamaları hayata geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.945)Tedbir445.Şehirlerdefarklıkesimlerinihtiyaçlarınadönükmekânsalplanlamavekentseltasarımprojeçerçevesivestandartlarıgeliştirilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,Mahalliİdareler,TürkiyeBelediyelerBirliği

AralıkSonu

Belirlikentselalanlardahayatageçirilecekkentseltasarımuygulamalarıylakadın,engelli,yaşlıveçocuklarıgözeten,engelsizvegüvenlimekânlaroluşturulacaktır.

Tedbir446.İmaruygulamalarınınyaygınlaştırılmasıvebölgelerinkoşullarınagöreçeşitlendirilmesiamacıylaörnekuygulamalaryapılacakvealternatifyöntemlergeliştirilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,Mahalliİdareler,Üniversiteler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Yerelyönetimlerinbilgilendirilmesiveimaruygulamalarınıbenimsemesi,planlamasürecinekatılımınteşvikedilmesiveörnekuygulamalardaneldeedilentecrübelerinmevzuataveuygulamasüreçlerineaktarılmasısağlanacaktır.

Tedbir447.Şehirlerdekamuarazilerinindahaaktifkullanımısağlanacaktır.

MaliyeBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,TOKİ,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Kamuarazilerininkentselyaşamkalitesininartırılmasıamacıyladahaaktifkullanımınısağlayacakdüzenlemeleryapılacaktır.

İmar planları ve revizyonlarıyla ortaya çıkan değer artışlarının nesnel değerleme esaslarına göre belirlenmesi ve kamunun bu artıştan öncelikle temel sosyal altyapı ve ortak kullanım alanları oluşturması amacıyla daha çok yararlanması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.949)Tedbir448.Gayrimenkuldeğerlemesistemioluşturulmasınayönelikyasal,idariveteknikaltyapıgereksinimleri belirlenecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,SermayePiyasasıKurumu

AralıkSonu

TKGMModernizasyonProjesikapsamındameskenlereyönelikyapılanpilotgayrimenkuldeğerlemeçalışması,ticarialanlarailişkinpilotçalışmaylagenişletilecektir.Gayrimenkuldeğerlemesistemioluşturulmasıiçingerekliyasal,kurumsalveteknikaltyapınıngenelçerçevesineilişkinbiranalizraporuhazırlanacaktır.

Sayfa : 314

2.2.3.3. Kentsel Dönüşüm ve Konut

a) Mevcut durum

6306sayılıKanunla,afetriskialtındakialanlarilebualanlardışındakiriskliyapılarınbulunduğuarsavearazilerde,sağlıklıvegüvenliyaşamçevreleriniteşkiletmeküzereiyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair temel usul ve esaslar belirlenmiştir. Kanunkapsamında2015yılıKasımayıitibarıyla178alanda1.214.505kişininyaşadığı7.761hektaralan,risklialanolarakilanedilmiştir.

Riskliyapılarıtespitetmeküzere57üniversite,10kamuortaklışirket,3kamukurumu,2siviltoplumkuruluşu,420tüzelkişi,229yapıdenetimkuruluşuve46yapılaboratuvarıolmaküzeretoplam767kurumvekuruluşlisanslandırılmıştır.Sözkonusukuruluşlarca259.103konutve40.635işyerinibarındırantoplam88.565bina,riskliyapıolaraktespitedilmiştir.Ayrıca21ilde49adet,toplamda72.960hektaralanrezervyapıalanıolarakbelirlenmiştir.

6306sayılıKanununikincilmevzuatdüzenlemeleriyleKanununuygulanmasürecitanımlanmış,finansaldesteklerveözelhesabailişkinhususlarbelirlenmiştir.Dönüşümprojeleri özel hesabının ilgili mevzuat doğrultusunda ihdas edildiği 2012 yılındangünümüzekadarkaynakaktarımıvefaizdesteğiolarak,baştakurumsalvebireyselkirayardımı,faizdesteği,kamulaştırma,dönüşümuygulamalarıolmaküzeretoplam1.870milyonTLharcamayapılmıştır.

Ülkemizdeki kentsel dönüşüm projeleri, afet riskli alanların yenilenmesindensanayi alanlarının dönüşümüne, kent çeperlerinde üretilen lüks konut sitelerindentarihi alanların canlandırılmasına kadar birçok alanda farklı uygulamalar olarakgerçekleştirilmektedir.Bunedenlekentseldönüşümüneğitim,kültür,sanayi,istihdam,afet,konut,çevre,enerjiveulaşımgibipolitikaalanlarıylailişkisininvebütünlüğününtesisedilmesiönemligörülmektedir.Bukapsamdakentseldönüşümüncanlandırma,rehabilitasyon,restorasyongibifarklıihtiyaçlarayönelikuygulamalarıdabarındıranbirsistemyaklaşımıylaelealınmasınaihtiyaçbulunmaktadır.

Kentsel dönüşüm; etkin planlama, yenilikçi uygulama araçları ve uygun alantanımlamasıylakendifinansmanınıüretenvedahakaliteli,güvenlivesağlıklıyaşamortamları sunanetkili bir araç olmapotansiyeli taşımaktadır. Budoğrultuda kentseldönüşümün niteliğini, hazırlanma, uygulanma ve denetim süreçlerini tanımlayan;katılımcılığıgüçlüvesosyo-ekonomikboyutları zengindahabütüncülbirmodelevedüzenleme çerçevesine ihtiyaç bulunmaktadır. Oluşan beklentiler dikkate alınarakbu konudamerkezi ve yerel kamu idarelerinin teknik,mali ve idari kapasiteleriningüçlendirilmesigerekmektedir.

Kentseldönüşümünyerli veyenilikçiüretimidestekleyecekşekildeuygulanmasıönem arz etmektedir. Ülkemizdeki kentsel dönüşüm ihtiyacının büyüklüğünün ortayaçıkardığıişhacmi,baştamalzemesanayiolmaküzerebirçoksektöriçindegenişişveyatırımimkânlarısunmaktadır.Gereklişartlarhazırlandığındaülkemizbukonudauluslararasıbirbilgivetecrübebirikimieldeederekönemlibirrekabetgücükazanabilecektir.

Kentlerimizdekialtyapı,çevrevegüvenlikgibialanlarailişkinsorunlarekonomikvesosyalyansımalarıylabirlikteşehirlerimizinrekabetgücünüolumsuzetkilemekteveyaşamkalitesinidüşürmektedir.Sağlıksızyapılaşma,eskiyenveyıprananyapıstoku,afetriskleri,hızlınüfusartışı,değişenyaşamtarzıvemekântercihleriyleişlevvedeğerkaybedenalanlarınoluşmasıveüretimvehizmetalanlarınınsıkışmasıgibi faktörlerşehirlerdeyapılarınvealanlarındönüşümihtiyacınıartırmıştır.

Sayfa : 315

Aynıandaçoksayıdavegenişalandayürütülenkentseldönüşümuygulamalarınınyürütülmesindekimali,idariveteknikzorluklardikkatealındığındakentseldönüşümdeönceliklendirmeyegidilmesiihtiyacıbulunmaktadır.

2015 yılında yaklaşık 815 bin olarak tahmin edilen konut ihtiyacına karşılık,yapıkullanma iznialankonutsayısı2015yılıEylülayı itibarıylayaklaşık515bindir.2015 yılı sonuna kadar beklenen gerçekleşmelerle toplam yıllık konut ihtiyacınınkarşılanacağıtahminedilmektedir.Konutarzındakisonyıllardakiartışınetkisiylekonutaçığıazalmaklabirlikte,yerleşmeleritibarıylaarzvetalepdengesindeuyumsuzluklarlakarşılaşılmaktadır. Bu kapsamda, konut piyasasında doğru ve uzun vadeli analizleryapılabilmesineimkânverenverialtyapısınıngüçlendirilmesiihtiyacıbulunmaktadır.

TopluKonutİdaresiBaşkanlığınca(TOKİ)2003yılındanitibareninşaatınabaşlanan698.832konutun569.670’i2015yılısonuitibarıylasosyalveteknikdonatılarıylabirliktetamamlanmıştır.2015yılındayaklaşık32binkonuttamamlanmıştır.

Planlı kent ve konut çevreleri oluşturarak konut ihtiyacını karşılamak üzeresosyal ve teknik altyapıları tamamlanmış arsa üretimine öncelik verilmesine, yerelyönetimlerin altyapılı arsa üretmelerini sağlayan mekanizmaların geliştirilmesineihtiyaçduyulmaktadır.Konutpiyasasındakonutaçığınınbulunduğuyerleşmelerbaştaolmaküzerearzvetalepdengesininkurulması,altgelirgruplarınınkonutsorununuçözmekamacıylauygunyapımvefinansmanyöntemleriningeliştirilmesi,mülkkonutpolitikalarınınyanısırakiralıkkonutpolitikalarınınuygulanmasıgerekligörülmektedir.Konutyapımınınyerleşmeleringelişmeeğilimlerineveözelliklerinegöreyönlendirilmesi,yaşlı, çocuk ve engellilerin ihtiyaçlarına uygun konut ve çevrelerinin tasarlanmasıihtiyacıdevametmektedir.


Şehirlerdeafetriskitaşıyan,altyapıdarboğazıyaşayan,eskideğeriniveişlevinikaybeden,mekânkalitesidüşükbölgelerisosyal,ekonomik,çevreselveestetikboyutlardikkatealınarakyenilemek;kentselrefahı,yapıveyaşamkalitesiniyükseltmektemelamaçtır.

2016yılındakonutihtiyacıyaklaşık815binolaraktahminedilmekteolup,konutaçığıbulunanyerleşmelerintespitedilerekihtiyacınkarşılanmasıvekonutpiyasasındaarz-talep dengesinin kurulması amaçlanmaktadır. Nüfus artışının hızlı ve konutfiyatlarınınyüksekolduğuşehirlerbaştaolmaküzeredargelirgruplarınayöneliksosyalkonutüretiminindesteklenmesineyoğunlaşılacaktır.

Kentseldönüşümileşehirlerimizdekidüşükstandartlıkentselalanlarınekonomik,sosyal ve fiziki dezavantajlarının azaltılması hedeflenmektedir. Şehirlerimizin iş veyaşam koşulları açısından cazibesinin artırılması, afet riskine duyarlı standart dışıyapılaşmanınıslahıiletarihivekültüreldeğertaşıyanşehirmerkezlerinindönüşümlecanlandırılmasınayönelikçalışmalaraöncelikverilecektir.

Sayfa : 316

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler



Kentsel dönüşümde ideal alan büyüklüğü ve bütünlüğü gözetilecek, planlama araçlarından en üst düzeyde yararlanılması sağlanacak, plan ve projelerin niteliklerini, önceliklendirme, hazırlama, uygulama, izleme, değerlendirme, denetim ve yönetişim süreçlerini tanımlayan usul ve esaslar geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.962)

Tedbir449.Çevresel,sosyalveekonomiksürdürülebilirlikkriterlerinedayananyenibirkentseltasarımstandardıoluşturulacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TOKİ,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Kentseldönüşümuygulamalarıiçinçevresel,sosyalveekonomiksürdürülebilirlikkriterlerinedayananyenibirkentseltasarımstandardıoluşturulacak,bustandardınpilotuygulamasınıngerçekleştirilmesindeneldeedileceksonuçdoğrultusundayapınınyaygınlaştırılmasısağlanacaktır.

Tedbir450.Kentseldönüşümuygulamalarındaarsavearazidüzenlemeyöntemlerininçeşitlendirilmesivedeğeresaslıdüzenlemelerileuygulamayapılabilmesiiçinpilotçalışmalarbaşlatılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),TOKİ,SPK,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Kentseldönüşümalanıilanedilenyerlerdekiimaruygulamalarındataşınmazdeğeriniesasalanpilotçalışmalargerçekleştirilecektir.

Tedbir451.İlanedilecekriskliverezervyapıalanlarıarasındaönceliklendirmekriterlerigeliştirilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,İçişleriBakanlığı,Mahalliİdareler,BoğaziçiÜniversitesi

AralıkSonu

Farklıbölgelerdeolmaküzere,afetriskiyüksekalanlaraöncelikverilerekildüzeyindeKentselDönüşümStratejiBelgelerininhazırlanmasınadevamedilecektir.

Kentsel dönüşüm projeleri, farklı gelir gruplarının yaşam alanlarını kaynaştıran, işyeri-konut mesafelerini azaltan, şehrin tarihi ve kültürel birikimiyle uyumlu, sosyal bütünleşmeyi destekleyen bir yaklaşımla gerçekleştirilecektir. (Kalkınma Planı p.961)

Tedbir452.Dönüşümprojeleriiçinözgüntasarımrehberlerihazırlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KültürveTurizmBakanlığı,TOKİ,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Kentkimliğineilişkinaraştırmalaryapılacakvebuaraştırmalardoğrultusundabaştatarihivekültüreldeğertaşıyankentmerkezlerinincanlandırmaprojelerindekullanılmaküzeretasarımrehberlerihazırlanacaktır.

Sayfa : 317

Rekabetçiliği ve Sosyal Uyumu Geliştiren Kentsel Dönüşüm Programı

Tedbir453.Afetriskialtındakialanlarındönüşümüiçinsağlanacakdestekleretkinleştirilecek,yenifinansalaraçlargeliştirilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,AFAD,BankaveFinansKuruluşları

AralıkSonu

Afetriskialtındakialanlarındönüşümüiçinkaynaklarınvefinansalaraçlarınçeşitlendirilmesivekamu–özelişbirliğimodeliningeliştirilmesisağlanacaktır.

Tedbir454.KentseldönüşümalanlarındahaklarındevredilmesineimkânsağlayacakGayrimenkulSertifikasıModeligeliştirilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,SPK,TOKİ,TürkiyeDeğerlemeUzmanlarıBirliği,GYODER,KONUTDER,BelediyelerBirliği,YerelYönetimler

HaziranSonu

GayrimenkulSertifikasıModelikapsamındasözkonusukentseldönüşümalanınailişkindeğerlemeişlemininnasılfinanseedileceği,kimintarafındanyapılacağı,sertifikasınınalımıvesatımıvb.unsurlarkapsanacaktır.Busertifikasayesindekişilerinhaklarınındahadoğrutespitedilmesininyanındafarklıyerlerdesertifikayıkullanabilmeimkânıdasağlanmışolacaktır.SözkonusumodeleilişkinmevzuattaslakçalışmasıSPKtarafındantamamlanacaktır.

Tedbir455.Kentseldönüşümünyerliveyenilikçiüretimidestekleyecekşekildeuygulanmasınayönelikusulveesaslarbelirlenecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,TOKİ,Mahalliİdareler,Üniversiteler,TÜBİTAK

AralıkSonu

Kentseldönüşümprojelerindeilerimalzemelerin,akıllıbinateknolojilerinin,dayanıklılığıgeliştirenuygulamaaraçlarınınveyüksektekniközellikleresahipinşaatmakinalarınınyurtiçindegeliştirilmesiveüretilmesiiçingereklidüzenlemeleryapılacaktır.

Dar gelirliler başta olmak üzere, halkın temel konut ihtiyacının daha yüksek oranda karşılanması için gerekli önlemler alınacak; barınma sorununa sağlıklı ve alternatif çözümler geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.965)

Tedbir456.Sağlıklı,engelsiz,güvenliveçevredostukonutalanlarınınyaygınlaştırılmasıiçinyasal,idarivefinansalmekanizmalargüçlendirilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,AFAD,TOKİ,İLBANK,Mahalliİdareler,Üniversiteler

AralıkSonu

Mevcutveyenikonutalanlarınınengelsizhalegetirilmesivekonutlardagüvenliğinveyaşamstandartlarınınartırılmasıamacıyla,mevzuataltyapısıgeliştirilecek,konutfinansmanmekanizmalarınınbukonudakistandartlarıgözetmesisağlanacaktır.

Sayfa : 318

Tedbir457.Konutlardaenerjiverimliliğiuygulamalarınınartırılmasıamacıylayenifinansmanmodellerigeliştirilecektir.

EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,TOKİ,İLBANK,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Kamukonutlarındaenerjiverimliliğiuygulamalarınınartırılmasıiçinfinansdesteğisağlanacakvebuuygulamalarındiğerkonutlaradayaygınlaşmasıamacıylavergiindirimini,bankalartarafındankredi,projeveteknikdesteksağlanmasınıdaiçerenidari,teknikvemalimekanizmalarlapiyasanınyönlendirilmesiiçinalternatifmodellergeliştirilecekvemevzuatdüzenlemesitamamlanacaktır.

Tedbir458.Konutyapıkooperatifçiliğinindesteklenmesiamacıylakredilendirmegibiyöntemlergeliştirilecekvekooperatiflerinşeffaflığıartırılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),GümrükveTicaretBakanlığı,TOKİ,İLBANK,Mahalliİdareler

AralıkSonu

KonutkooperatifçiliğininşeffaflığınınveetkinliğininsağlanmasıamacıylaÇevreveŞehircilikBakanlığıtarafındanyürütülenveyüzde70oranındailerlemekaydedilenprojenintamamlanmasısağlanacaktır.Kooperatiflerinişleyişvedenetimsüreçlerindeaçıklığınsağlanmasına,kooperatiflerleilgilibilgilerinpaylaşımınayönelikyazılımlarınveelektroniksistemleringeliştirilmesineyönelikprojelerdesteklenecektir.Kooperatifmevzuatındadüzenlemeyegidilmesine,kooperatiflerindesteklenmesiiçinkredilendirmegibiyöntemleringeliştirilmesineöncelikverilecektir.

Kamunun, konut piyasasında yönlendirici, düzenleyici, denetleyici ve destekleyici rolü güçlendirilecek, altyapısı hazır arsa üretimi hızlandırılacaktır. (Kalkınma Planı p.966)

Tedbir459.Konutprojelerindedargelirliler, engelliler, emekliler,öğrencilergibidezavantajlıgruplarayönelikdüzenlemeyapılmasıiçinbirçalışmabaşlatılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,TOKİ,İLBANK,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Altgelirgruplarınınvedezavantajlıkesimlerinkonutihtiyacınınkarşılanmasıamacıylakonutprojelerindebugruplarabelirlibirpayayrılmasınınsağlanması,bununkoşullarının,kamununveözelsektörünyapabileceklerininbelirlenmesiiçinbirçalışmabaşlatılacaktır.

Sayfa : 319

Tedbir460.Konutpiyasasındaihtiyaçduyulanverikaynaklarıvedestekleyici-düzenleyiciyöntemleringeliştirilmesikonularındakiçalışmayadevamedilecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,TOKİ,TÜİK,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Konutfinansmanyöntemleri,konutpiyasasınınişleyişsorunlarıvekamununrolükonularında;doğruanalizleryapılmasınaimkanverenverikaynaklarınınsağlanmasınaveuluslararasıiyiuygulamalarışığındaalternatifyöntemlereodaklanmaküzerebaşlatılançalışmalaradevamedilecektir.

2.2.3.4. Kentsel Altyapı

a) Mevcut Durum

2012yılı itibarıyla içmeve kullanma suyu şebekesiyle hizmet verilenbelediyenüfusunun toplambelediyenüfusunaoranı yüzde98seviyesindedir.Yerleşimeyeniaçılanalanlarvemevcutşebekelerinyenilemevebakımçalışmalarıdışındaiçmesuyuşebekeinşaatıihtiyacıazalırkeniçmesuyunuarıtmaihtiyacıartmıştır.

Suhavzalarındakiyapılaşmalar,kentselvesanayiatıksularınınarıtılmadandeşarjı,tarımsalilaçvegübrekullanımı,katıatıklarındüzensizolarakalıcıortamabırakılmasıgibinedenlersukaynaklarınıhızlakirletmektedir.Arıtılmadankullanılabilenkaynakveakarsulardançekilensumiktarıoranı2008yılındayüzde27iken2012yılındayüzde21’egerilemiştir.Arıtılarakkullanılmasıgerekenbaraj,göl vegöletlerdençekilen sumiktarı2008’deyüzde45iken2012’deyüzde51’eyükselmiştir.Budurumkarşısındaarıtmatesisiyapımıihtiyacıartmışve2008yılında170olanarıtmatesisisayısı2012yılında258’eçıkmıştır.

Kanalizasyon şebekesiyle hizmet verilen belediye nüfusunun toplam belediyenüfusuna oranı 2012 yılında yüzde 92, toplam nüfusa oranı ise yüzde 78 olarakgerçekleşmiştir.2012yılındaatıksuarıtmatesisihizmetialanbelediyenüfusuoranıyüzde68’eyükselmiştir.2012yılındayüzde68olanatıksuarıtmaylahizmetverilenbelediyenüfusununtoplambelediyenüfusunaoranının,kademeliolarak2017’yekadaryüzde100olmasıgerekmektedir.

İlgili kanunlarda yapılan değişikliklerleDSİ’nin her türlü içme suyu ve atık suyatırımlarındayetkilikılınmasıylakurumcagerçekleştirilebilecekiçmesuyuteminiprojesitalebiartmış,bununyanındahavzabazındakanalizasyonveatıksuarıtmatesisiyapımıhususunda çalışmalar başlatılmıştır. Artan taleplerin gerçekleştirilebilmesi amacıylaDSİ’ninfinansmanmodelininsürdürülebilirhalegetirilmesiihtiyacıbulunmaktadır.

İçme suyu kayıpları konusunda sağlıklı verilere ulaşılamamakla birlikte,faturalandırılamayan(kayıp/kaçakdâhil)sumiktarınınyüzde55civarındaolduğutahminedilmektedir.Suteminsistemindekikayıpvekaçaklarazaltılaraksukaynaklarınınetkinkullanılmasıöneminikorumaktadır. İçmeSuyuTeminveDağıtımSistemlerindekiSuKayıplarınınKontrolüYönetmeliğiTeknikUsullerTebliği16/07/2015tarihlive29418sayılıResmiGazetedeyayımlanarakyürürlüğegirmiştir.

Yatırımveişletmemaliyetleri,personel,teknolojiseçimivedenetimgibinedenlerleatıksualtyapıhizmetlerindeyeterlietkinliksağlanamamaktadır.Özellikleatıksuarıtmatesislerinin işletilmesi ve yönetilmesinden kaynaklanan problemlerden dolayı tesislerverimliçalıştırılamamaktaoluparıtmatesislerininişletmeveyönetimineyönelikmodelgeliştirilmesiönemarzetmektedir.6360sayılıOnDört İldeBüyükşehirBelediyesi ve

Sayfa : 320

YirmiYediİlçeKurulmasıileBazıKanunveKanunHükmündeKararnamelerdeDeğişiklikYapılmasınaDairKanunile30ildesuvekanalizasyonidareleritümilsınırlarınahizmetvermeye başlamıştır. Başta yeni kurulan 14 büyükşehir olmak üzere, idareler geçişsürecindehemfinansalhemdeteknikkapasiteaçısındanönemlisorunlaryaşamaktadır.Nüfusunyüzde76’sınınbüyükşehirlerdeyaşadığıgözönünealınaraksuvekanalizasyonidarelerineyönelikdestekmekanizmalarınıngeliştirilmesiihtiyacıbulunmaktadır.

SUKAP’tanfaydalananprojesayısı2015yılısonuitibarıyla1.031’eulaşmışolup2011-2015dönemindemerkezi yönetimbütçesindenyaklaşık2,6milyarTLkaynakİLBANK aracılığıyla belediyelere proje karşılığı hibe olarak kullandırılmak üzereayrılmıştır.

TÜİKverilerinegöre2012yılındatoplananyaklaşık25,8milyontonevselniteliklikatı atığın yüzde 59,9’u düzenli depolama sahalarında, yüzde 0,6’sı ise komposttesislerinde bertaraf edilmiştir. Toplam kapasitesi 390 bin ton/yıl olan 6 komposttesisindeyaklaşık28,5bintonkompostüretilmiştir.2015yılıitibarıylaişletmedeolandüzenlidepolamatesisisayısı80’eyükselmişolupbutesislerle1.078belediyede48,5milyon nüfusa hizmet verilmektedir. 16 düzenli depolama tesisi ise inşaat ve ihaleaşamasındadır.

2014 yılında 46 olan tıbbi atık sterilizasyon ünitesi sayısı 2015 yılında 51’eyükselmişolupbutesislerden80ilfaydalanmaktadır.

2014yılındapiyasayasürülenyaklaşık4milyontonambalajınyüzde62’sigerikazanılmıştır.2015yılıEkimayı itibarıyla1.158 lisanslı toplama-ayırmatesisvegerikazanımtesisifaaliyetgöstermektedir.

2015 yılı itibarıyla tehlikeli atıkların yönetimi için 42 atık yakma ve beraberyakma,378tehlikeliatıkgerikazanımve8adetbirincisınıfdüzenlidepolamatesisibulunmaktadır.

Katıatıkyönetimindeöncelikleüretilençöpmiktarınınazaltılmasıveatığınkaynaktaayrıştırılarak toplamaya hazır hale getirilmesi için hane halklarının bilinçlendirilmesiöneminikorumaktadır.

Belediyeler, katı atık yönetiminde toplama ve taşıma konularındaki görevlerinibüyükölçüdeyerinegetirirken,bertarafkonusundagerekenetkinliği vehassasiyetigösterememekte; işletme koşullarındaki olumsuzluklar önemli çevresel sorunlarayol açabilmektedir.Diğer taraftan yapılan yasal düzenlemelerle büyükşehir belediyesınırlarının ilmülki sınırlarına genişlemesi sonucunda, büyükşehir ve büyükşehirlerebağlı ilçe belediyelerinin katı atık yönetimiyle ilgili atıkların toplanması, taşınması,transferi,gerikazanımıvebertarafınayönelikihtiyaçlarıartmıştır.

Mahalliidarebirlikmodelikatıatıkyönetimindebelediyelerinzamanvefinansmankaynaklarını daha verimli kullanmaları açısından önemlidir. Bu yöntemle yürütülenkatıatıkprojeleriartmaklaberaberkurulantesislerinişletilmesindeyaşanansıkıntılardevametmektedir.

Ambalajatıklarınınazaltılması, tekrarkullanımı,geridönüşümü,gerikazanımı,kaynağındaayrıtoplanması,taşınmasıveayrıştırılmasıöneminikorumaktadır.

Geridönüşümvegerikazanımayönelikfarkındalığınveçevrebilincininartırılması,geri kazanılmış ikincil ürüne ait standartların geliştirilmesi, teşvik ve yönlendirmesisteminin geliştirilmesi atık yönetiminde ekonomik ve çevresel faydalar açısındanöneminikorumaktadır.

Sayfa : 321

Atıkyağlar,atıkpilveakümülatörler,ömrünütamamlamışlastikler,elektrikliveelektronikeşyaatıkları,hafriyat toprağı, inşaatveyıkıntıatığı,ömrünütamamlamışaraçlargibiözelatıklarıntoplanması,taşınması,gerikazanımıvebertarafınayönelikçalışmalardevametmektedir.

Atık oluşumunun azaltılması, atıkların yeniden kullanımı, geri dönüşümü, gerikazanımı ile doğal kaynak kullanımının azaltılması ve atık yönetiminin sağlanmasıamacıyla02/04/2015tarihindeAtıkYönetimiYönetmeliğiyayımlanmıştır.

Yüksekkentselnüfusartışhızı,plansızkentleşmevemotorlu taşıt sayısındakiartışabağlıolarakkentiçiulaşımdayaşanantrafiksıkışıklığı,çevrekirliliği,trafikkazaları,aşırıyakıttüketimivezamankaybıgibisorunlarartarakdevametmektedir.Busorunlarıçözmekamacıyla,baştaraylısistemlerolmaküzerekentiçitoplutaşımasistemlerineyönelikyatırımlaradevamedilmektedir.

Türkiye’de 2015 yılı sonu itibarıyla 11 büyükşehirde (İstanbul, Ankara, İzmir,Adana,Bursa,Eskişehir,Kayseri, Samsun,Antalya,KonyaveGaziantep) raylı toplutaşımasistemi(metro,hafifraylısistem,tramvay)işletilmektedir.

Kentiçi raylı sistemprojelerininUlaştırmaDenizcilik veHaberleşmeBakanlığıncagenel bütçe kaynaklarından yapılması imkânı getirilmiştir. Bu kapsamda, Bakanlıkçadevralınan Ankara Tandoğan-Keçiören metro projesinin 2016 yılında tamamlanmasıbeklenmektedir. Bunun yanında, İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait Bakırköy-Kirazlıve4.Levent-DarüşşafakametroprojelerinindeBakanlığadevri gerçekleştirilmiştir. Buprojelerden 4.Levent-Darüşşafaka metro projesi kapsamında Levent-Hisarüstü metrohattı 2015yılı içerisinde tamamlanmış,Bakırköy-Kirazlımetroprojesinin ise yapımınabaşlanmıştır. Yenikapı-İncirli-Sefaköy metro projesinin devrine ilişkin Bakanlar KuruluKararıdaalınmışihaleçalışmalarına2016yılındabaşlanmasıbeklenmektedir.Öteyandan,AntalyaMeydan-Havalimanı-ExporaylısistemhattınınyapımişleriUDHBtarafındanihaleedilmişolupprojenin2016yılıNisanayındatamamlanmasıhedeflenmektedir.


Nüfusun sağlıklı ve güvenilir içme ve kullanma suyuna erişiminin sağlanmasıveatıksuyuninsanveçevresağlığınaetkilerininenazaindirilereketkinyönetiminingerçekleştirilmesiamaçlanmaktadır.

Belediyeatıklarınınöncelikliolarakkaynağındaayrıştırılarakekonomikdeğeriolanatıklarıngerikazanılmaküzerediğeratıklarlakarıştırılmadantoplanmasınınsağlanması,gerikazanımımümkünolmayanatıklariçindüzenlidepolamatesislerininkurulmasıveeskiçöpsahalarınınkapatılarakrehabilitasyonuamaçlanmaktadır.

Kentlerimizdetoplutaşımasistemiyatırımlarındayolculuktalepleriesasalınacak,otobüssistemlerininyaygınlaştırılmasınaöncelikverilecek,otobüslerinyetersizkaldığıgüzergâhlardaiseraylısistemlertercihedilecektir.Budoğrultudadoruksaattevetekyöndetramvaysistemleriiçinasgari7.000yolcu/saat,hafifraylısistemleriçinasgari10.000yolcu/saatvemetrosistemleriiçinasgari15.000yolcu/saatdüzeyindeyolculuktalebişartıaranacaktır.Raylısistemprojelerininyatırımprogramınaalınmasıaşamasındaprojelerinekonomikvemaliyapılabilirliğininyanısırateklifverenbelediyeninmaliyapısıdagözönündebulundurulacaktır.Projelerinfinansmanındaözkaynakkullanımıesasolacak,dışfinansmankaynaklarısadeceyüksekteknolojiuygulamalarınıiçerenişlerinyapımındakullanılacaktır.Kentiçiraylısistemprojelerindeyerlisanayidenazamiölçüdefaydalanılacaktır.Hazinegarantilidışkrediylegerçekleştirilecekraylısistemprojelerindetoplammaliyetinasgariyüzde25’ibelediyeözkaynaklarındankarşılanacaktır.

Sayfa : 322



İçme suyu ve kanalizasyon yatırım ve hizmetlerinin sağlanmasında mali sürdürülebilirlik gözetilecektir. (Kalkınma Planı p.980)Tedbir461.İçmesuyuvekanalizasyonyatırımtaleplerininsağlıklıbirşekildeyönetilebilmesiiçinilgilikurumlarınmaliyapılarınınsürdürülebilirolmasınayönelikfinansmanmodellerigeliştirilecektir

OrmanveSuİşleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,DSİ,Mahalliİdareler

AralıkSonu

ArtanyatırımtalebininsağlıklıbirşekildeyönetilebilmesiiçinDSİGenelMüdürlüğününiçmesuyuprojefinansmanınınsürdürülebilirbiryapıyakavuşturulmasınayönelikfinansmanmodeligeliştirilecektir.Büyükşehirbelediyeleriningörevveyetkialanlarınıgenişletenyasaldüzenlemelereparalelolaraksuvekanalizasyonidarelerininhukuki,kurumsalvefinansmanyapısıhizmetkalitesiniartırmakvehizmetmaliyetiniinsanitüketimihtiyaçlarınıdagözeterekkullananöderprensibiylekarşılamaküzerebirmodelgeliştirilecektir.

Katı atık yönetimi etkinleştirilerek atık azaltma, kaynakta ayrıştırma, toplama, taşıma, geri kazanım ve bertaraf safhaları teknik ve mali yönden bir bütün olarak geliştirilecek; bilinçlendirmenin ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesine öncelik verilecektir. Geri dönüştürülen malzemelerin üretimde kullanılması özendirilecektir. (Kalkınma Planı p.982)Tedbir462.Katıatıklarınkaynaktaayrıştırılarak,tekrarkullanımdeğerinesahipolanlarınekonomiyekazandırılmasınayönelikkurumsalkapasiteningeliştirilmesivemevzuatdüzenlemesiyapılacakoluphalkınbilinçlendirilmesineilişkinçalışmalarartırılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,İLBANK,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Geridönüşümbilincininoluşturulmasıamacıylatoplumuntümkesimlerineyönelikeğitimçalışmalarıdüzenlenecektir.Hedefkitleyeyönelikkılavuzvebroşürlerhazırlanacaktır.Baştamahalliidarelerolmaküzerekonuylailgilikurumvekuruluşlarınkapasiteleriningeliştirilmesiamacıylasempozyum,çalıştaygibietkinliklerdüzenlenecektir.Konuylailgilimevzuatçalışmalarıtamamlanacaktır.

Tedbir463.BelediyeatıklarıiçinBiyobozunurAtıkAzaltımıStratejisiveYönetimPlanıhazırlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,Mahalliİdareler

AralıkSonu

SözkonusuStratejiveYönetimPlanıylabelediyeatıklarınınönişlemindegerikazanım,kompostlaştırma,biyogazüretimiveyaenerji/maddegerikazanımıgibiyöntemlerkullanılarakgerikazanımailişkineylemlerveönlemlerbelirlenecektir.

Sayfa : 323

Tedbir464.Tümatıktürleriiçinatıkmiktarıvekompozisyonunayönelikverilertoplanarakkayıtaltınaalınacakveetkinbirdenetimsistemikurulacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,İçişleriBakanlığı,TÜİK,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Tümatıktürlerineyönelikfarklıveyamüşterekyönetimsistemivasıtasıylaatıkmiktarıvekompozisyonudahilolmaküzereüretimdennihaibertarafakadargeçensüredeatıkverilerininkayıtaltınaalınmasısağlanacaktır.

Tedbir465.Katıatıkyönetimindemahalliidarebirliklerininetkinçalışmasınayönelikusulveesaslarbelirlenecektir.

İçişleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,İLBANK,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Mahalliidarebirlikleritarafındankurulantesislerinişletilmesisırasındayaşanansıkıntılarıngiderilmesiamacıylamevzuatdeğişiklikleriyapılacaktır.

Kentiçi ulaşımda kurumlar arası koordinasyon geliştirilecek, daha etkin planlama ve yönetim sağlanacak, kentiçi ulaşım altyapısının diğer altyapılarla entegrasyonu güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.983)Tedbir466.Kentiçiraylısistemprojelerininincelenmesiveonaylanmasınailişkinesaslarıdüzenlemeyeyönelikyönetmelikhazırlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,BüyükşehirBelediyeleri

AralıkSonu

655sayılıKanunHükmündeKararnamegereğincekentiçiraylısistemprojelerininincelenmesiveonaylanmasınailişkinesaslarıdüzenlemeyeyönelikyönetmelikhazırlanacaktır.

Tedbir467.BelediyelerinraylısistemprojelerininUlaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığıtarafındandevralınmasınailişkinusulveesaslarıdüzenlemeyeyönelikyönetmelikhazırlanacaktır.

Ulaştırma,DenizcilikveHaberleşmeBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,MaliyeBakanlığı,BüyükşehirBelediyeleri

AralıkSonu

655sayılıKHK’yadayanarak2010yılındakabuledilen2010/1115sayılıŞehiriçiRaylıUlaşımSistemleri,MetrolarveBunlarlailgiliTesislerinUlaştırmaDenizcilikveHaberleşmeBakanlığıncaÜstlenilmesi,DevralınmasıveTamamlanmasınıMüteakipDevriileİlgiliŞartlarınBelirlenmesineİlişkinKararınkapsamınınnetleştirilmesi,projelerinBakanlıkçadeğerlendirilmesi,devralınmasıvetamamlanmasısüreçleriilebelediyelertarafındanHazineyeyapılacakgeriödemeusulveesaslarınıdüzenlemeyeyönelikbiryönetmelikhazırlanacaktır.

2.2.3.5. Mahalli İdareler

a) Mevcut Durum

2015yılıitibarıyla,51ilözelidaresi,1.397belediye,18.143köyileilözelidareleri,belediyelerveköylerinüyeoldukları783mahalliidarebirliğibulunmaktadır.2014yılıADNKS sonuçlarınagörebelediyelerde72.505.107kişi yaşamaktaolupbunüfusuntoplamnüfusaoranıyaklaşıkyüzde93,3’tür.

Mahalli idarelerde çıkarılan norm kadro yönetmelikleriyle personel istihdamınabellibirdisiplingetirilmişolupmahalliidarelerdeçalışanpersonelsayısı2011yılında266.527ikenbusayı2014’te259.024’edüşmüştür.

Sayfa : 324

Merkezi idare ile mahalli idareler arasında görev, yetki, kaynak paylaşımı vehizmetilişkilerininesaslarınayönelikyasaldüzenlemelerçerçevesindeülkedüzeyindebelirlihizmetseviyesineulaşmakiçinmerkeziidarecegereklistandartlarınbelirlenmesivebunlarauyumunsağlanmasınailişkindenetimihtiyacıdevametmektedir.

Mahalliidarelerinyeniyasaldüzenlemelerlegenişleyenhizmetalanlarıileartangörev ve sorumlulukları da dikkate alınarak idari, mali ve teknik kapasitelerininoluşturulması ihtiyacı devam etmektedir. Bu çerçevede, özellikle büyükşehirlerdehizmete ulaşmayı kolaylaştırmak, altyapı hizmetlerinin sunumunda maliyetleridüşürmek, genişleyen hizmet alanlarında bulunan yerleşim bölgesi olmayan tarımarazileri,meralar,ormanalanlarıveekolojikhassasiyetibulunanbölgelerikorumak,yerindelik ilkesini zayıflatmamak gibi hususlara öncelik verilerek hizmet sunumyöntemlerininyenibirmodelçerçevesindedeğerlendirilmesigerekmektedir.

Mahalliidarelerinhizmetönceliklerinivefinansmanimkânlarınıbelirleyememeleri,buidareleriteknolojitransferivebüyükfinansmangerektirenyatırımprojelerininyanısıradiğerprojeleriiçindeborçlanmayayöneltmektedir.


Mahalli idareler dahaetkin, hızlı venitelikli hizmet sunabilen, katılımcı, şeffaf,çevreyeduyarlı,hayvanhaklarınıkoruyan,dezavantajlıkesimlerinihtiyaçlarınıgözetenve mali sürdürülebilirliği sağlamış bir yapıya kavuşturularak vatandaşlara sunulanhizmetlerdenduyulanmemnuniyetenüstdüzeyeçıkarılacaktır.


Politika / TedbirSorumlu/ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Mahalli idarelerin hizmet standartlarını uygulaması konusunda merkezi yönetimin etkili denetimi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.1005)

Tedbir468.Mahalliİdarelerinasgarihizmetstandartlarınıbelirlemeyeyönelikmevzuatdüzenlemesiveteknikstandartbelirlenmesiçalışmalarıbaşlatılacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,TODAİE,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler,MeslekOdaları

AralıkSonu

Ülkegenelindehizmetkalitevestandartlarınınsağlanabilmesiamacıylagerekliilkevekriterlerinilgilibakanlıklarcabelirlenmesivemahalliidarelerinbustandartlarauygunhizmetvermesiiçingereklidüzenlemeleryapılacaktır.BukapsamdaTODAİEtarafındanyürütülenbirprojeçerçevesindemahalliidarelerinhizmetalanlarınailişkinstandartihtiyacıveönerileriaraştırılmaktaolupçalışmasonucundabelirlenecekihtiyacagöregereklimevzuatdeğişikliğiveteknikstandartbelirlenmesiçalışmalarıbaşlatılacaktır.

Sayfa : 325

Büyükşehir belediyelerinin genişleyen hizmet alanları ve farklılaşan görev ve sorumluluklarıyla uyumlu, her kademede hizmetin niteliğine göre farklılaşan ve mekânsal özellikleri dikkate alan düzenlemeler yapılacaktır. (Kalkınma Planı p.1001)Tedbir469.Büyükşehirbelediyelerininhizmetsunumyöntemleriyenibirmodelçerçevesindedeğerlendirilerekgerekliidari,kurumsalvemevzuatdüzenlemeçalışmalarıbaşlatılacaktır.

İçişleriBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler,TODAİE,TürkiyeBelediyelerBirliği

AralıkSonu

Büyükşehirlerdegenişletilenalanveyetkilerçerçevesindehizmeteulaşmayıkolaylaştırmak,hizmetlerinsunumundamaliyetleridüşürmek,ekolojikdengeyiveçevreyikorumak,yerindenlikilkesinigüçlendirmekgibiamaçlarlahizmetsunumyöntemlerigeliştirilecektir.BukapsamdaTODAİEtarafındanyürütülenbirprojeçerçevesindeçalışmalarbaşlatılmışolupbuaraştırmasonuçlarındandayararlanılarakgerekliidari,kurumsalvemevzuatdüzenlemeleribaşlatılacaktır.

Başta yeni kurulan büyükşehir belediyeleri olmak üzere mahalli idarelerde çalışan personelin uzmanlaşma düzeyi yükseltilecek, proje hazırlama, finansman, uygulama, izleme ve değerlendirme, mali yönetim, katılımcı yöntemler ve benzeri konularda kapasiteleri artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1000)Tedbir470.Baştayenikurulanbüyükşehirbelediyeleriolmaküzeremahalliidarelerdeçalışanpersonelinkapasiteleriniartırmayayönelikeğitimçalışmalarıdüzenlenecektir.

İçişleriBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler,Üniversiteler,TODAİE,TürkiyeBelediyelerBirliği,KalkınmaAjansları

AralıkSonu

Mahalliidarelerdeçalışanpersonelinuzmanlaşmadüzeyiyükseltilecek,projehazırlama,finansman,uygulama,izlemevedeğerlendirme,maliyönetim,katılımcıyöntemlervebenzerikonulardakapasiteleriartırılmaküzereilgilikurumlartarafındaneğitimçalışmalarıdüzenlenecektir.

Mahalli idarelerin daha etkin, hızlı ve nitelikli hizmet sunabilen, katılımcı, şeffaf, çevreye duyarlı, dezavantajlı kesimlerin ihtiyaçlarını gözeten ve mali sürdürülebilirliği sağlamış bir yapıya kavuşturulması temel amaçtır. (Kalkınma Planı p.998)

Tedbir471.Merkeziidareveyerelyönetimlerarasındakigörev,yetkivesorumluluklaryenidendüzenlenecek,yerelyönetimlerinhesapverilebilirlikmekanizmasıgüçlendirilecektir

Başbakanlık(S),İçişleriBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,MaliyeBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TürkiyeBelediyelerBirliği

AralıkSonu

Merkeziidareilemahalliidarelerarasındakigörevveyetkipaylaşımıyenidendeğerlendirilecektir.Ayrıcayerelyönetimlerinkaynaklarınıkamumaliyönetiminintemelilkevearaçlarıçerçevesindetahsisetmelerinisağlayacakdenetimmekanizmalarınıngüçlendirilmesiiçinilgilimevzuattadüzenlemeleryapılacaktır.

Sayfa : 326

2.2.3.6. Kırsal Kalkınma

a) Mevcut durum

Türkiye’dekır-kentayrımınaesasteşkileden20binnüfuseşiğibazalındığında2012yılındanüfusunyüzde27,7’si,köy-şehirayrımıdikkatealındığındaiseyüzde22,7’sikırsalalandadır.Belediyelerinyenidenyapılanmasınayönelik6360sayılıKanununkabuledilmesindensonrabüyükşehirbelediyesibulunanillerdekibeldeveköylermahalleyedönüştürüldüğünden,buyerleşimlerdekinüfusverisibağlıbulunduklarışehirlerinnüfusverisikapsamındagösterilmektedir.Bunedenle,kırsalalantanımınıngüncellenmesinedairçalışmalardaUlusalKırsalKalkınmaStratejisinde(UKKS)bukonuylailgilihususlarındikkatealınmasıgerekmektedir.İçişleriBakanlığıverilerinegöre,büyükşehirbelediyesibulunmayan51ilde18.247köy,yaklaşık26binköybağlısıve397köybelediyesi(belde)statüsündeyerleşimyerimevcuttur.Bunagöre,2014yılıverilerinegörenüfusunyüzde8,25’inekarşılıkgelen6,5milyonubelirtilenköylerdeyaşamaktadır.

OnuncuKalkınmaPlanıdönemineilişkinkırsalkalkınmapolitikadokümanlarınınhazırlık çalışmaları Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının koordinatörlüğünde veKalkınma Bakanlığının teknik desteğinde, Kırsal Kalkınma Planı İzleme Komitesiaracılığıyla yürütülmektedir. Bu dokümanlardan Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi(2014-2020) 2014/45 sayılı YPK Kararıyla onaylanarak yürürlüğe girmiştir. UKKS’debelirlenmişbulunanpolitikaçerçevesiyleuyumluolarakmerkezibütçekaynaklarıylahâlihazırdayürütülenveOnuncuKalkınmaPlanıdönemindeyürütülecekolanönceliklikırsalkalkınmafaaliyetleriniiçerenKırsalKalkınmaEylemPlanıonayaşamasındadır.

Yararlanıcıların eş-finansman katkısıyla yürütülen proje temelli tarım ve kırsalkalkınma mali destek programları farklı kurumlarca yürütülmektedir. Bu kapsamdaGıda,TarımveHayvancılıkBakanlığıncaKırsalKalkınmaYatırımlarınınDesteklenmesiProgramı(KKYDP);DAP,DOKAP,GAPveKOPBölgelerindeHayvancılıkYatırımlarınınDesteklenmesiProgramı;TarımveKırsalKalkınmayıDesteklemeKurumunca(TKDK)AvrupaBirliğiKatılımÖncesiYardımAracıKırsalKalkınmaProgramı(IPARDProgramı)ile kalkınma ajanslarınca tarım ve kırsal kalkınma amaçlı destek programlarınınuygulamaları sürdürülmektedir. Bu destekler arasındaki eşgüdüm ve tamamlayıcılıkilişkisi, ilgiliBakanlarKurulukararındabelirtilenkurumlararasındamerkeziveyereldüzeydegözetilmektedir.Kırsalkalkınmadesteklerininprogramlanmasında;ulusalveuluslararası kaynaklarla yürütülen bütün destekleme faaliyetlerinin içerik ve coğrafikapsambakımındaneşgüdümüve tamamlayıcılığı güçlendirmeye yönelik çalışmalardevametmektedir.

IPARDIProgramı(2007-2013)kapsamındasağlananfonlarınkullanımına42ildedevamedilmekteolupuygulama2016yılısonuitibarıylatamamlanacaktır.IPARDIIProgramı(2014-2020)AvrupaKomisyonunun27/01/2015tarihve337sayılıKararıylakabuledilmiştir.Buprogramdönemindedegıda, tarımvehayvancılıksektörlerindefaaliyettebulunanüreticiler veyabu sektörlerdeyatırımyapmak isteyengirişimcilerilekırsalalandabelirliyerelürünlerinüretimi,kırsalturizm,kültürbalıkçılığıgibiçeşitlialanlardaki yatırımlara değişen oranlarda hibe desteği verilecektir. Kırsal alanlardayerel kalkınma girişimleri ve tarım-çevre dostu tedbirler kapsamındaki konular dadesteklenecektir.IPARDIIProgramınınyaklaşıkbütçesi;801milyonAvroABkatkısıile244milyonAvroulusalkatkıolmaküzeretoplam1milyar45milyonAvrodur.IPARDI Programı uygulamalarından elde edilen deneyimler ışığında, IPARD II Programıbütçekullanımıyetkidevrininalınması,TKDK’nın42ilkoordinatörlüğününyetkidevrisüreciyledenetimveeğitim faaliyetlerininhızla tamamlanması ve sağlanan fonlarınetkinbiçimdekullanılmasıöngörülmektedir.

Sayfa : 327

Ülkemizin tarımsal destekleme bütçesi kapsamında kırsal kalkınmaya ayrılandesteklerinprogramlanmasıamacıyla18/1/2011tarihlive2011/1409sayılıBakanlarKuruluKararıyla81ildeyürürlüğekonulanKKYDPileAvrupaBirliğitarafındanülkemizeIPA kapsamında kırsal kalkınma alanında tahsis edilen kaynakların kullanımınıdüzenleyen IPARD I Programı (2007-2013) uygulamaları arasında ihtiyaç duyulantamamlayıcılıkveeşgüdümKKYDPuygulamasınailişkintebliğlerlesağlanmaktadır.Buçerçevede,sözkonusudestekprogramı,IPARDProgramıdışındakalanillerileIPARDProgramı kapsamında yer alan illerde desteklenmeyen alanları da içerecek şekildebütünillerdeuygulanmıştır.KKYDP’nin2011-2015dönemiuygulamasonuçlarınagöre,programıntümbileşenlerikapsamındatamamlananyaklaşık195binadetprojeye1milyar432milyonTLhibedesteğisağlanmıştır.

2005yılındabaşlatılanKöylerinAltyapısınınDesteklenmesiProjesinin(KÖYDES)uygulaması,6360sayılıKanunlabirlikte2014yılındanitibarenbüyükşehirbelediyesibulunmayan 51 ilde devam etmektedir. KÖYDES kapsamında köy yolu, köy içmesuyu,küçükölçeklisulamaişleriveatıksukonularındayerel idarelerinköyaltyapısıprojelerinedesteksağlanmayadevamedilmektedir.2005-2014dönemindeharcananyaklaşık9,2milyarTLile;yaklaşık88binkmstabilizeyol,108binkmasfalt,3binkmbetonyol inşaedilmiş;40binkmyolonarılmış;17milyonm2kilitparkedöşenmiş;52.615ünitedeiçmesuyuve174ünitedeatıksuprojesiyürütülmüş,62binhektartarımalanıdasulamayakavuşturulmuştur.Projeye2015yılındayaklaşık367milyonTLkaynakaktarılmıştır.


Kırsal kalkınmada temel amaç; kırsal kesimdeki asgari yaşamseviyesininülkeortalamasınayaklaştırılmasıiçinkırsaltoplumunişveyaşamkoşullarınınkentselalankoşullarıylauyumluolarakkendiyöresindegeliştirilmesivesürdürülebilirkılınmasıdır.

Butemelamacayönelikolarakkırsalekonomininüretimveistihdamtemelindebüyümesiiçintarımvetarımdışıekonomikfaaliyetlerinbirliktedeğerlendirilmesi;iklimdeğişikliğineadaptasyonveyeşilbüyümeilkeleriçerçevesindekırsalçevreninvedoğalkaynaklarınkorunması;altyapıyatırımlarınınüretimfaaliyetlerinidestekleyecek,kırsalyerleşimlerin peyzaj değerini iyileştirecek ve bireylerin yaşam kalitelerini artıracakşekilde gerçekleştirilmesi; beşeri sermayenin geliştirilmesi ve yoksullukla mücadelekapsamında sosyal politika uygulamalarının etkinleştirilmesi; kamusal hizmetlerinsunumunda kırsal alanların yerleşme deseni ve demografik yapısı ilemahalli idareyapısını gözeten yenilikçi uygulamaların geliştirilmesi suretiyle yerel kalkınmakapasitesininiyileştirilmesihedeflenmektedir.

Kırsal kalkınmadesteklemeprogramlarının istihdamodaklı ve yerel yönetişimigüçlendirecek şekilde tasarlanması sağlanacak, destekleme programları arasındaeşgüdüm ve tamamlayıcılık gözetilecek ve tarım havzalarına yönelik çalışmalar dadâhil olmaküzereuygulamaölçekleribölgeselgelişmepolitikalarıylauyumluolarakbelirlenecektir. IPARD Programının uygulandığı illerde kalkınma ajansları ile diğerkuruluşlarınverdiğiteknikvemalidesteklerintamamlayıcılığıgüçlendirilecektir.

Büyükşehirbelediyelerininkırsalkesimeyönelikgörevlerinietkinşekildeyerinegetirebilmelerini sağlayacak farklı programlama, teşkilatlanma ve hizmet sunumumodellerigeliştirilecektir.

Sayfa : 328



Kırsal kesimdeki asgari refah düzeyinin ülke ortalamasına yaklaştırılması temel amaçtır. Hizmet sunumunda kırsalın yeni demografik yapısını ve coğrafi dezavantajlarını gözeten yenilikçi yöntemler geliştirilecek; arz yönlü bir hizmet sunumu için ihtiyaç duyulan kurumsallaşma, merkezi ve yerel idarelerin işbirliğiyle gerçekleştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1016)Tedbir472.KırsalKalkınmaİzlemeKomitesininyönetişimkapasitesigüçlendirilecektir.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),ABBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,TÜİK

AralıkSonu

UKKS’deKomiteninkurumlararasındakalıcıişbirliğiveortaklıkağlarınınoluşmasınaimkântanıyacakşekildeyapılandırılmasıveKomitesekretaryasınınkurumsalkapasitesiningüçlendirilmesiiçingereklimevzuatdüzenlemelerigerçekleştirilecektir.

Kırsal alan tanımı revize edilecek, temel nitelikteki ulusal verilerin kır-kent ve il bazında yayımlanması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.1027)Tedbir473.Kırsalalantanımırevizeedilecek,temelniteliktekiulusalverilerinkır-kentveilbazındayayımlanmasısağlanacaktır.

TÜİK(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,İçişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Kırsalalanşehirmerkezlerineuzaklıkvediğeruygunparametreleregörekademelişekildetanımlanacaktır.

Tedbir474.Kırsalgöstergelerbilgisistemioluşturulacaktır.

TÜİK(S),KalkınmaBakanlığı,İçişleriBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,AileveSosyalPolitikalarBakanlığı,MilliEğitimBakanlığı,SağlıkBakanlığı

AralıkSonu

UKKS’deyeralanseçilmişkırsalgöstergelerinilveilçebazındaveyıllıkolaraküretilmesineimkanverecekmetaveriçalışmalarınıntamamlanması,verilerinilgilikurumlarcaüretilmesiveResmiİstatistikProgramınaentegreedilmesinimüteakipTÜİKinternetsitesiüzerindenerişimeaçılmasısağlanacaktır.

Sayfa : 329

Büyükşehir kapsamındakiler başta olmak üzere ilçe düzeyinden kırsal alana hizmet sunum kapasitesini güçlendirecek kurumsallaşma sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.1026) Yerelde Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi ProgramıTedbir475.Büyükşehirbelediyelerininkırsalkesimeyönelikhizmetsunumkapasitelerinintespitineilişkinanalizçalışmalarıyürütülecektir.

İçişleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,BölgeKalkınmaİdareleri,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Analizçalışmalarıdikkatealınarak,büyükşehirbelediyelerininkırsalhizmetlerinplanlamavesunumundauygunölçekyapılanmalarınınsağlanmasınayönelikgereklikurumsal,idarivemevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

Kırsal yerleşimlerin farklı sektörlerdeki ihtiyaçlarının bir arada programlanmasından oluşacak ilçe bazlı yerel kalkınma programı hazırlanacaktır. Programın tasarımı şehirlere yakınlık durumuna göre, orta ve uzak kırsal yörelerin şartları dikkate alınarak farklılaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1024)Tedbir476.Kırsalyerleşimlerinfarklısektörlerdekiihtiyaçlarınınbiraradaprogramlanabilmesinisağlayacakilçebazlıyerelkalkınmamodelinintasarımveuygulamasüreçlerineilişkinkapsamlıbiranalizçalışmasıyürütülecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,İçişleriBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,Mahalliİdareler,BölgeKalkınmaİdareleri,KalkınmaAjansları

AralıkSonu

Analizçalışması,KÖYDESProjesibaştaolmaküzereyatırımvedesteklemefaaliyetlerindeneldeedilendiğerdeneyimlergözetilereksonuçlandırılacaktır.Uygulanacakilçebazlıyerelkalkınmaprogramları,şehirlereyakınlıkdurumunagöre,ortaveuzakkırsalyörelerinşartlarıileköybazlıhizmetveyatırımihtiyaçlarıdikkatealınarakfarklıiçeriklerdetanzimedilebilecektir.

Sayfa : 330

2.2.3.7. Çevrenin Korunması ve Sürdürülebilir Kalkınma

a) Mevcut Durum

Türkiye’ninkalkınmapolitikaları,uluslararasıgelişmelereparalelolarakekonomi-çevre-toplum etkileşimleri çerçevesinde, sürdürülebilir kalkınmaya doğru bir gelişimgöstermektedir. Diğer taraftan sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için küreselölçektebaşlayanyenibüyümemodeliarayışlarıylabirlikteyeşilbüyümeyaklaşımıönemkazanmaya başlamıştır. Bu kapsamda çevrenin korunması, kalitesinin iyileştirilmesivesürdürülebilirkalkınmailkelerininhayatageçirilmesiveyeşilbüyümeyaklaşımınıniçselleştirilmesineyönelikpolitikavestratejilergeliştirilmekte;mevzuatvekurumsalyapılanmanıngüçlendirilmesiyönündeprojeveprogramlarhayatageçirilmektedir.

2012yılındagerçekleştirilenBirleşmişMilletlerSürdürülebilirKalkınmaKonferansı(Rio+20) sonucunda 2015 sonrası için yeni bir Dünya Kalkınma Gündemininoluşturulmasına karar verilmiş, bu amaçla BM öncülüğünde küresel ve bölgeseltoplantılarla küresel kalkınma sorunları ve öncelikleri tartışılmaya başlanmıştır. Butartışmalar25-27Eylül2015’teNewYork’tadüzenlenenSürdürülebilirKalkınmaZirvesininsonucundakararabağlanarakDünya’yıDönüştürmek:SürdürülebilirKalkınmaiçin2030Gündemibelgesikabuledilmiştir.Sözkonusubelgeile2015-2030dönemiiçinküreselSürdürülebilir Kalkınma Hedefleri belirlenmiştir. Diğer taraftan, 13-16 Temmuz 2015tarihleri arasında Etiyopya’nın Addis Ababa kentinde düzenlenenÜçüncüUluslararasıKalkınmanın Finansmanı Konferansı ile Addis Ababa Anlaşması benimsenmiştir. Sözkonusu kararlar, sürdürülebilir kalkınmanın uygulama araçları için genel bir çerçeveoluşturarak2015SonrasıKalkınmaGündemininbukonuyailişkiniçeriğinetemelteşkiletmiştir. Sonuç itibarıyla 2030 Gündemi ile Addis Ababa Anlaşması bir bütünlük arzedereksürdürülebilirkalkınmayaküreselölçekteerişilmesinihedeflemektedir.

İklim değişikliğine uyum küresel ve ulusal düzeyde önemli bir konu olmayabaşlamıştır.BMçatısıaltında2020yılısonrasındaküreseliklimdeğişikliğiilemücadelepolitikalarının belirlendiği müzakere sürecine, İklim Değişikliği ve Hava YönetimiKoordinasyon Kurulunun yönlendirmeleri doğrultusunda, ülkemiz için daha kabuledilebilirbiruluslararasıçerçevesağlanmasıamacıylakatılımvekatkısağlanmaktadır.BM İklim Değişikliği Çerçevesi Sözleşmesi (BMİDÇS) 20. Taraflar Konferansı’ndaülkemizin Kyoto Protokolünün Ek-1’inde yer alan diğer ülkelerden farklı konumutanınarak, iklim değişikliği politikalarının hayata geçirilmesine finansman, teknoloji,teknikvekapasitegeliştirmehususlarındadesteksağlanmasınadairkararalınmıştır.BMİDÇSsekretaryasınaülkemizUlusalOlarakBelirlenmişKatkı(INDC)olarakReferansSenaryoya (BAU) göre sera gazı emisyonlarında 2030 yılında yüzde 21 oranınakadarazaltımhedefisunmuştur.Diğertaraftan,2020sonrasındakiuluslararası iklimdeğişikliğiçabalarınışekillendirenParisAnlaşmasıBMİDÇS21.TaraflarKonferansındakabuledilmişolup,AnlaşmaNisan2016’daülkelerinimzasınaaçılacaktır.

Ülkemizinsahipolduğuzenginbiyolojikçeşitlilikvegenetikkaynaklarınkorunmasıve kullanımında sürdürülebilirliğin sağlanmasına temel teşkil edecek mevzuat veplanlama çalışmalarının tamamlanması gerekmektedir. Özellikle farklı kuruluşlartarafındanyürütülenbiyolojikçeşitliliğinvegenetikkaynaklarıntespitiveizlenmesineilişkinprojelerinkoordinasyonunungüçlendirilmesivekuruluşlararasında işbirliğininartırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Ülke genelinde biyolojik çeşitliliğin tespiti veharitalanmasıçalışmalarınıntamamlanmasıylaönemlibireksiklikgiderilecektir.


Ekonomikvesosyalgelişmesağlanırken,toplumunçevreduyarlılığıvebilincininartırılması,bugününvegeleceknesillerinkısıtlıdoğalkaynaklardanfaydalanmasınıgüvencealtınaalacakşekildeçevreninkorunmasıvekalitesininyükseltilmesitemelamaçtır.

Sayfa : 331

Enerji, sanayi, tarım, ulaştırma, inşaat, hizmetler ve şehirleşme gibialanlarda, çevredostuyaklaşımlarlayeni iş imkânlarının,gelir kaynaklarının,ürünve teknolojilerin geliştirilmesine olanak tanıyan fırsatların değerlendirilerek yeşilbüyümeninsağlanmasıhedeflenmektedir.


Politika / TedbirSorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre Yapılacak İşlem ve Açıklama

Ekonomik ve sosyal gelişme sağlanırken, toplumun çevre duyarlılığı ve bilincinin artırılması, bugünün ve gelecek nesillerin kısıtlı doğal kaynaklardan faydalanmasını güvence altına alacak şekilde çevrenin korunması ve kalitesinin yükseltilmesi genel amaçtır. (Kalkınma Planı p.1031)Tedbir477.SürdürülebilirKalkınmaHedeflerikapsamındaülkemizinmevcutdurumutespitedilecektir.

KalkınmaBakanlığı(S),KamuKurumveKuruluşları,ÖzelSektör,STK’lar

AralıkSonu

SürdürülebilirKalkınmaHedeflerikapsamındamevcutdurumunveeksikliklerintespitedilerekbualandakiönceliklerinbelirlenmesiiçinbirdeğerlendirmeçalışmasıyapılacaktır.

Çevre yönetiminde görev, yetki ve sorumluluklardaki belirsizlik ve yetersizlikler giderilecek, denetim mekanizmaları güçlendirilecek; özel sektörün, mahalli idarelerin ve STK’ların rolü artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1033)Tedbir478.Çevremevzuatınıneksikliklerigiderilecek,etkinuygulanmasıiçinölçüm,izleme,denetim,kontrolveraporlamaaltyapısıetkinleştirilecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,OrmanveSuİşleriBakanlığı,SağlıkBakanlığı,Mahalliİdareler

AralıkSonu

ÇevremevzuatınınAB‘yeuyumlaştırmasıiçingerekliçalışmalaryürütülecek,etkilibirşekildeuygulanmasıiçinbaştasu,hava,toprakolmaküzeredoğakorumavekirliliğiönlemeyeyönelikkapasitegeliştirmeçalışmalarınadevamedilecektir.Havakalitesininizlenmesi,laboratuvaraltyapısınıngeliştirilmesivedenizlerdekirliliğinönlenmesiöncelikliolmaküzereçevreselizlemevedenetimfaaliyetleriiçingereklidonanımvemakine-teçhizatihtiyacıgiderilecektir.

Tedbir479.Tabiatınvebiyolojikçeşitliliğinkorunmasıvekullanımındasürdürülebilirliğinsağlanmasınayönelikdüzenlemeleryapılacak,kurumlararasıkoordinasyonveişbirliğigüçlendirilecektir.

OrmanveSuİşleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Biyolojikçeşitliliğintespitiveizlenmesiileyabanhayatınınkorunmasınavebiyokaçakçılığınengellenmesineilişkinprojelerkurumlararasıkoordinasyonveişbirliğiiçerisindeyürütülecektir.Yabanhayatınınkorunmasıverehabilitasyonuileilgiliçalışmalardevamettirilecektir.Enerjiyatırımlarınındoğayaetkilerinintespitivebunlarınenazaindirilmesiiçinuygunyöntemleringeliştirilmesineyönelikprojeleryürütülecektir.Korumavesürdürülebilirkullanımayönelikbilinçlendirmeçalışmalarıdevamettirilecektir.

Sayfa : 332

Sürdürülebilir şehirler yaklaşımına uygun olarak şehirlerde atık ve emisyon azaltma, enerji, su ve kaynak verimliliği, geri kazanım, gürültü ve görüntü kirliliğinin önlenmesi, çevre dostu malzeme kullanımı gibi uygulamalarla çevre duyarlılığı ve yaşam kalitesi artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1034)Tedbir480.Ülke genelindestratejikgürültüharitalarınınhazırlanmasınayönelikçalışmalaryürütülecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),YerelYönetimler,DevletHavaMeydanlarıİşletmesiGenelMüdürlüğü,KarayollarıGenelMüdürlüğü,DevletDemiryollarıGenelMüdürlüğü

AralıkSonu

Stratejikgürültüharitalarınınhazırlanmasıamacıylayerelyönetimlernüfusu150bindenfazlaolanyerleşimalanlarıiçin,KarayollarıGenelMüdürlüğüyıldaüçmilyondanfazlaaracıngeçtiğianakarayollarıiçin,TCDDGenelMüdürlüğüyılda30bindenfazlatreningeçtiğianademiryollarıiçin,DHMİGenelMüdürlüğüiseyılda50bindenfazlahareketingerçekleştiğianahavaalanlarıiçingerekliçalışmalarıyürütecektir.

Doğal kaynakların ve ekosistem hizmetlerinin değeri ölçülerek politika oluşturma ve uygulama süreçlerinde dikkate alınacaktır. (Kalkınma Planı p.1037)Tedbir481.TabiatvarlıklarıvedoğalsitalanlarıbilimselolarakyenidendeğerlendirilecekveÖzelÇevreKoruma(ÖÇK)Bölgelerindeyönetimplanlarıhazırlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),Üniversiteler

AralıkSonu

ÖzelÇevreKorumaBölgelerindebiyolojikçeşitlilikaraştırmalarıveharitalamaçalışmalarıylayenimevzuatdoğrultusundamevcuttabiatvarlıklarıvedoğalsitalanlarınınstatülerininyenidendeğerlendirilmesineilişkinprojeleryapılacaktır.ÖÇKBölgelerindeyönetimplanlarıhazırlamaprojeleriyapılarakbunlarınuygulamasıkapsamındaneslitehditvetehlikealtındakitürlervehabitatlarkorunarakizlenecektir.

İklim değişikliği ile mücadele ve uyum çalışmaları ülke gerçekleri gözetilerek “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” ile “göreceli kabiliyetler” ilkeleri doğrultusunda sürdürülecektir. (Kalkınma Planı p.1040)Tedbir482.İklimdeğişikliğiilemücadeleveuyumiçinulusalölçekteçalışmalaryürütülecektir.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İklimDeğişikliğiveHavaYönetimiKoordinasyonKuruluÜyeleri

AralıkSonu

Seragazıemisyonlarınınhesaplanması,izlenmesiveprojeksiyonuçalışmalarınadevamedilerekBMİDÇSSekretaryasınasunulanulusalkatkının(INDC)takibisağlanacakveulusalbildirimlerhazırlanacaktır.Diğertaraftan,ülkemizdeiklimdeğişikliğindenetkileneceksektörlerdeuyumvebilinçlendirmeçalışmalarıyürütülecektir.

Sayfa : 333

2.2.3.8. Toprak ve Su Kaynakları Yönetimi

a) Mevcut Durum

Ülkemizde kullanılabilir su kaynağından yararlanma oranı yaklaşık yüzde 39olupbukaynağınyüzde73’üsulamada,yüzde16’sıiçmevekullanmada,yüzde11’isanayidekullanılmaktadır.Ülkemiz,2013yılıitibarıylakişibaşınadüşenyaklaşık1.500m³kullanılabilirsumiktarıylasukısıtıbulunanülkelerarasındayeralmaktadır.2030yılındakişibaşınadüşen1.100m³kullanılabilirsumiktarıyla,Türkiyesusıkıntısıçekenbirülkedurumunagelebilecektir.

Ülkemizdetoplumunyeterlimiktardaveuygunkalitedesuyaerişimhakkınıesasalarak,sukaynaklarınınvesuculhayatınsürdürülebilirşekildekorunması,kullanılması,iyileştirilmesi,geliştirilmesi,suileilgilibilgilerintoplanması,izlenmesi,havzabazındaetütveplanlamalarınyapılmasıveuygulanması,sukullanımönceliklerininbelirlenerektahsislerintekmercidenyapılması,suyönetimindeetkinlikvekatılımıngeliştirilmesineyönelikusulveesaslarındüzenlenmesimaksadıyla“SuKanunu”hazırlıkçalışmalarının2016yılıiçindetamamlanmasıhedeflenmektedir.

Su yönetiminde etkinliği sağlamak üzere havza bazında entegre koruma vekontrollükullanmailkeleriilehertürlübaskıveetkilerinbelirlenerektedbirlerinortayakonulduğu25havzanıntamamıiçinkorumaeylemplanlarıhazırlanmıştır.2012yılındauygulanmasınabaşlananErgeneHavzasıKorumaEylemPlanıkapsamındaevselatıksuarıtmatesislerinin2016yılısonundatamamlanmasıplanlanmaktadır.

Yeraltı sularının sürdürülebilir yönetimi açısından kalite ve miktarına ilişkinkapsamlıçalışmalaraihtiyaçvardır.

Hızlı şehirleşmeyle turizmvesanayisektörlerindekigelişmeninortayaçıkardığıarazi ihtiyacı, tarım toprağıvarlığınıolumsuzyöndeetkilemektedir.Bununyanısıra,yanlıştarımsalfaaliyetlervearazininkabiliyetidışındakullanımısonucutoprakyapısınınbozulması da tarım arazilerinin tarım dışına çıkmasına neden olmaktadır. Tarımsalüretimin sürdürülebilirliği ve gıda güvenliği açısından tarım arazilerinin niteliklerininbozulmasınınönlenmesi,korunmasıvegeliştirilmesiiçinplanlıkullanımınsağlanmasıönemarzetmektedir.

Toprakkaynaklarının, toprağınkabiliyetleridoğrultusundavearazikullanımınınplanlanmasıtemelindedeğerlendirilmesiöneminikorumaktadır.Toprağınkorunmasıveverimlikullanılmasıiçinçölleşmevekuraklıklamücadelealanındahazırlananstratejiveeylemplanlarınınetkinbirşekildeuygulanması,erozyonlamücadeleninetkinleştirilmesi,kirliliğin önlenmesi, toprak yönetiminde koordinasyonun güçlendirilmesi öncelikligörülmektedir.

Su kaynaklarının tarım sektöründe etkin kullanımının ve yönetiminin taşıdığıönemebinaen,OnuncuKalkınmaPlanınınamaçlarınaulaşılabilmesiaçısındankritikreform alanları içinde yer alan Tarımda Su Kullanımının Etkinleştirilmesi ProgramıEylemPlanı16.02.2015 tarihve2015/3sayılı karar ileYüksekPlanlamaKuruluncaonaylanmışveçalışmalarabaşlanmıştır.


Su ve toprak kaynaklarının miktarının ve kalitesinin korunması, geliştirilmesive bu kaynaklara olan talebin en yüksek olduğu tarım sektörü başta olmak üzeresürdürülebilirkullanımınısağlayacakbiryönetimsisteminingeliştirilmesitemelamaçtır.

Sayfa : 334




Su yönetimine ilişkin mevzuattaki eksiklik ve belirsizlikler giderilerek kurumların görev, yetki ve sorumlulukları netleştirilecek, su yönetimiyle ilgili tüm kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyon geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1048)

Tedbir483.Sukaynaklarınınetkinkullanımıvekorunmasıiçinbütüncülsukaynaklarıyönetimimodeligeliştirilecektir.

OrmanveSuİşleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,DSİ

AralıkSonu

SuYönetimiKoordinasyonKurulununeşgüdümündeyerüstüveyeraltısukaynaklarınıkapsayanhukuki,kurumsalveuygulamayayönelikçalışmalaryapılacaktır.Sukaynaklarınınhavzabazındayönetimininsağlanmasıiçinstratejiveplançalışmalarısürdürülecektir.

Tedbir484.Kurumvekuruluşlararasındaişbirliğivekoordinasyonugeliştirmekamacıylasuverilerininbütünleştirilmesisağlanacaktır.

OrmanveSuİşleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,DSİ,OGM,İLBANK

AralıkSonu

CoğrafiBilgiSistemitabanlıoluşturulacakUlusalSuBilgiSistemiiletümkamukurumvekuruluşlarınınsuverilerinintoplamavesaklamasüreçlerindemükerrerliğinkaldırılarakveribütünlüğününoluşturulmasısağlanacaktır.

Tedbir485.SuKanunuçıkarılacaktır.

OrmanveSuİşleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,GıdaTarımveHayvancılıkBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,SuKullanıcıTeşkilatlar,İlgiliKurumveKuruluşlar

HaziranSonu

Suyönetimineilişkinolarakmevzuattakieksiklikvebelirsizliklerigiderecek;kurumlarıngörev,yetkivesorumluluklarınınetleştirecek,işbirliğivekoordinasyonusağlayacakSuKanunuçıkarılmasıçalışmalarıtamamlanacaktır.

İklim değişikliğinin ve su havzalarındaki tüm faaliyetlerin su miktarı ve kalitesine etkileri değerlendirilerek havzalarda su tasarrufu sağlama, kuraklıkla mücadele ve kirlilik önleme başta olmak üzere gerekli önlemler alınacaktır. (Kalkınma Planı p.1052)

Tedbir486.İklimdeğişikliğininsukaynaklarıüzerineetkisiprojesitamamlanacaktır.

OrmanveSuİşleriBakanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,DSİ

Aralıksonu

Tümhavzalardaiklimdeğişikliğininetkilerinitespitetmekveiklimdeğişikliğineuyumusağlamaküzereyürütülenprojetamamlanacaktır.

Tarımda Su Kullanımının Etkinleştirilmesi Programı

Tedbir487.Tarımsalkaynaklısukirliliğininönlenmesineyönelikuygulamaprojeleriyaygınlaştırılacaktır.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,DSİ

AralıkSonu

Bilinçsiztarımsalgirdikullanımınınyaratabileceğiolumsuzluklarınönlenmesineyönelikçalışmalarınhızlandırılmasıöngörülmektedir.Bukonuda2015yılındauygulamaprojeleribaşlatılmışolup,çalışmaların81ildeyaygınlaştırılmasıplanlanmaktadır.

Sayfa : 335

Sulamada sürdürülebilirliğin sağlanması açısından yeraltı su kaynaklarına yönelik miktar kısıtlaması, farklı fiyatlandırma gibi alternatifler geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1055)

Tedbir488.Yeraltısukaynaklarınıntarımdakontrollükullanımınınsağlanmasınayönelikmiktarkısıtlamasıvefiyatlandırmamekanizmalarıgeliştirilecektir.

OrmanveSuİşleriBakanlığı(S),Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,DSİ,BölgeKalkınmaİdareleri

AralıkSonu

KOPveGAPBölgeleribaştaolmaküzeresukullanımındaetkinliğinsağlanmasıadınatarımsaldesteklemedesukısıtınınhavzaveürünbazındagözetildiğibirsistemegeçişöngörülmekteolupbusistemidestekleyeceksayaçuygulamasıvefiyatlandırmamekanizmalarıgeliştirilecektir.

Sulama birliklerinin çalışma süreçleri gözden geçirilecek, sistemin daha etkin hale getirilmesi yönünde alternatifler oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.1056)

Tedbir489.Sulamabirlikleriyenidenyapılandırılacaktır.

OrmanveSuİşleriBakanlığı(S),Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı,İçişleriBakanlığı,BölgeKalkınmaİdareleri,İlgiliBirlikler

AralıkSonu

Sulamabirliklerininidarivemalikapasitelerinigeliştirmeküzere,yenidenyapılandırılmasınısağlayacakşekilde6172sayılıKanundaveilgilidiğerkanunlardadeğişiklikyapılacaktır.

2.2.3.9. Afet Yönetimi

a) Mevcut Durum

Son 60 yıllık dönemde iklim ve çevre koşullarındaki bozulmanın da etkisiyledünyadaveülkemizdedoğalafetlerinşiddetivesıklığıartmıştır.Yanlışarazikullanımkararlarıveçarpıkyapılaşmayabağlıolarakafetlerinolumsuzetkilerininağırlaşmasısonucunda,ekonomikvesosyalmaliyetlerönemliboyutlaraulaşabilmektedir.Yaşananafetlerveetkileribütüncülbirafetriskyönetimininuygulamayageçirilmesinizorunluhale getirmiş; özellikle can vemal kaybının en aza indirilebilmesi için risk azaltmafaaliyetleriafetriskyönetimindeenönemlibileşenhalinegelmiştir.

Afetler konusunda ülke genelinde risk azaltma, hazırlık, müdahale ve afetsonrasıiyileştirmeçalışmalarınınbütünlükiçindeyürütülmesivekuruluşlarınrollerininbelirlenmesi için Ulusal Afet Stratejisi ve Eylem Planının hazırlık çalışmaları devametmektedir.

Binalarda depremin doğrudan ve dolaylı neden olduğu maddi zararlarınkarşılanmasıamacıylaçıkarılan6305sayılıAfetSigortalarıKanunukapsamında2015yılıOcakayında6,8milyonolansigortalısayısı2016yılıOcakayıitibarıyla7,2milyonaulaşmışolupbusayıülkegenelindeyaklaşıkyüzde41’likbirsigortalılıkoranınakarşılıkgelmektedir.

18/01/2016 tarihi itibarıyla en fazla sigortalılık oranı yüzde 42,1 ile MarmaraBölgesindeolupendüşüksigortalılıkoranıyüzde3,2ileDoğuAnadoluBölgesindedir.Kurulduğu2000yılındanbuyana,DoğalAfetSigortalarıKurumu,meydanagelen494depremsonrasında162,4milyonTLhasarödemesiyapmıştır.

Afetdurumundakurumvekuruluşlararasındahızlı,etkinvegüvenlibiriletişimvehaberleşmesistemininkurulmasıçalışmalarıdevametmektedir.

Sayfa : 336

TürkiyeAfetMüdahalePlanının(TAMP)ülkegenelindeuygulamayageçirilmesiiçinçalışmalaradevamedilmektedir.

Ülkemizdeki yerleşim yerlerini etkileyebilecek tüm tehlikeleri birlikte ele alanbütünleşik afet tehlike ve risk haritalarının hazırlanmasına yönelik standartlar vekılavuzlar geliştirilmiş olup bu haritaların ülke genelinde tamamlanması önem arzetmektedir. Mahalli idareler tarafından hazırlanacak risk azaltma planlarında zeminkarakteristiği,yapıstokukalitesiveimarplanıkararlarıdikkatealınarakgeliştirilecekfarklıafetsenaryolarınınhazırlanmasınaihtiyaçduyulmaktadır.

Afet risklerinin azaltılmasına yönelik kullanılacak kamu kaynaklarının etkin veyerindekullanılabilmesi içinyapıstokunun,kamubinalarınınvealtyapılarınyerleşimyerleriölçeğindeafetrisklerinegöreönceliklendirilmesiönemarzetmektedir.

Afetsonrasında;çadır,battaniyevb.diğeracilihtiyaçmalzemelerininhızlıveetkinbir şekilde karşılanması amacıyla ülke genelinde 27merkezde kurulması planlananlojistikdepoların22’sitamamlanmıştır.

Afet sonrası yenidenyapılanmave iyileştirme süreçlerine yönelik standartlarıngeliştirilmesivebusüreçlerinuygulanması,izlenmesivedeğerlendirilmesinisağlayacakgöstergeleringeliştirilmesiöneminikorumaktadır.

Denetim sisteminin, bina ve kritik altyapı tesislerinin afetlere daha dayanıklıolarakinşaedilmesinisağlamaküzereetkinleştirilmesiihtiyacıbulunmaktadır.

Afetlerekarşıtoplumsalbilinçdüzeyininartırılmasıamacıylabaşlatılançalışmalarınülkegenelineyaygınlaştırılmasıdevametmektedir.


Afetlerkarşısındatoplumsalfarkındalığınvetoplumunafetlerehazırlıkkapasitesininartırılmasıileafetleredayanıklıvegüvenliyerleşimleroluşturularakmuhtemelbirafetsonrasındayaşanılacakcanvemalkaybınınenazaindirilmesitemelamaçtır.




Afet risklerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve denetimi ile afet esnasında ve sonrasında yapılan müdahale çalışmalarının etkinliğinin artırılması için kurumsal yetki ve sorumluluklar yeniden düzenlenecektir. (Kalkınma Planı p. 1064)Tedbir490.Afetlerleilgilimevzuatyenidendüzenlenecektir.

AfetveAcilDurumYönetimiBaşkanlığı(S),ÇevreveŞehircilikBakanlığı

AralıkSonu

Başta7269sayılıKanunveilgiliyönetmelikleriolmaküzereafetlerleilgilimevzuat,riskyönetimiveazaltımınaağırlıkverilerek,imarmevzuatıilebağlantısıkurularak,kurumlararasıgörevvesorumluluklarnetleştirilerekvekamusorumluluğununteknikvesosyalaltyapıylasınırlandırılmasıdikkatealınarakyenidendüzenlenecektir.

Sayfa : 337

Tedbir491.UlusalAfetYönetimiStratejisiveEylemPlanıtamamlanacaktır.

AfetveAcilDurumYönetimiBaşkanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,ÇevreveŞehircilikBakanlığı,İçişleriBakanlığı,Mahalliİdareler,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Afetlerekarşıriskazaltma,hazırlık,müdahaleveyenidenyapımsüreçlerindegerçekleştirilecekfaaliyetlerinsorumlukuruluş-faaliyet-bütçeilişkisiiçindedeğerlendirilerekyapılmasıylaafetyönetimindeetkinliğinartmasısağlanacaktır.UlusalAfetYönetimStratejisininUlusalDepremStratejisiylebütünlüğükurulacaktır.

Afetlere karşı daha etkin mücadele etmek üzere kamu kurum ve kuruluşları arasında hızlı, güvenli ve etkin bir veri paylaşımını sağlayacak afet bilgi yönetim sistemi kurulacak, etkin ve kesintisiz haberleşme temin edilebilmesi için iletişim altyapısı daha da güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.1068)Tedbir492.UlusalAfetveAcilDurumBilgiYönetimSistemikurulacaktır.

AfetveAcilDurumYönetimiBaşkanlığı(S),Mahalliİdareler

HaziranSonu

Afetlerleilgilicoğrafi,sosyalvebeşeriözellikleriledonanım,makine-teçhizatveinsankaynağıgibibilgileriihtivaedecekvealtlıkafetbilgileriniiçerenmevcutAfetBilgiSistemiyleentegreçalışacakolanUlusalAfetveAcilDurumYönetimSistemi,afetveacildurumyönetimindeyeralandiğerkurumvekuruluşlarınınmevcutuygulamalarınındaentegrasyonusağlanmışşekildekurulacaktır.

Tedbir493.Kesintisizvegüvenlihaberleşmealtyapısıkurulacaktır.

AfetveAcilDurumYönetimiBaşkanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Afetveacildurumlarayönelikülkeçapındaherşarttaetkinvegüvenlihaberleşmeyisağlamaküzerekesintisizhizmetverebilecekiletişimaltyapısıkurulacaktır.

Yüksek afet riskli alanlar öncelikli olmak üzere afet risklerinin belirlenmesine yönelik mikro bölgeleme çalışmaları tamamlanacak ve imar planlaması süreçlerinde afet riskleri dikkate alınacaktır. (Kalkınma Planı p.1065)

Tedbir494.Doğalafetriskitaşıyanyerleşimyerlerinin,afetriskdüzeylerinegöresınıflandırılmasıçalışmalarınabaşlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),İçişleriBakanlığı,AFAD,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Baştabinastokununkalitesiveafettürlerinekarşıtaşıdığırisklerolmaküzereyerleşimyerlerininönceliklendirilmesiiçinyöntemvestandartlargeliştirilecek,sınıflandırmakriterleribelirlenecektir.

Tedbir495.Bütünleşikafettehlikeharitalarınınhazırlanmaesaslarıbelirlenecektir.

AfetveAcilDurumYönetimiBaşkanlığı(S),Mahalliİdareler

AralıkSonu

Bütünleşikafettehlikeharitalarınınhazırlanmasınayönelikstandartlarbelirlenecekvekılavuzlarhazırlanacaktır.

Sayfa : 338

Tedbir496.Ülkegenelindemikrobölgelemeçalışmalarıtamamlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),AFAD,Mahalliİdareler

AralıkSonu

İmarplanlarınaaltlıkteşkiledecekolanmikrobölgelemeçalışmalarıiçinstandartlaroluşturulankılavuzlarauygunolarakülkegenelindemikrobölgelemeçalışmalarınıntamamlanmasısağlanacaktır.

Afet risklerinin azaltılmasına yönelik uygulama mekanizmaları güçlendirilecek, afetlere hazırlık ve afet sonrası müdahalede özel önem arz eden hastane, okul, yurt gibi ortak kullanım mekânları ile enerji, ulaştırma, su ve haberleşme gibi kritik altyapıların güçlendirilmesine öncelik verilecektir. (Kalkınma Planı p.1067)Tedbir497.Kamubinalarınıntümafettürlerinekarşıgüçlendirilmesiihtiyacınıtespitetmeküzereenvanterçalışmasıyapılacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),AFAD,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,Mahalliİdareler

AralıkSonu

Olabilecekafetlersebebiylezarargörmeihtimaliyüksekolankamubinalarıveyapılarınınenvanteriçıkarılarakgüçlendirmeveyenidenyapımçalışmalarınınbirprogramdâhilindeyapılmasısağlanacaktır.

Bina ve altyapı tesislerinin afetlere daha dayanıklı olarak inşa edilmesi sağlanacak ve inşaatların denetimi bağımsız, ehil ve yetkili kişi ve kurumlar aracılığıyla güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.1069)Tedbir498. İnşaatlarınafetleredahadayanıklıolarakinşaedilmesinisağlamaküzereprojelendirme,yapımvedenetimsüreçlerineyönelikgereklimevzuatçalışmalarıtamamlanacaktır.

ÇevreveŞehircilikBakanlığı(S),AFAD,Mahalliİdareler,MeslekOdaları

AralıkSonu

Binavealtyapıtesislerininafetleredahadayanıklıolarakinşaedilmesinisağlamaküzereinşaatlarınprojelendirme,yapımvedenetimininehilveyetkilikişivekurumlararacılığıylaetkinolarakyapılmasınayönelikgereklimevzuathazırlıklarıtamamlanacaktır.

Sayfa : 339

2.2.4. KALKINMA İÇİN ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ

2.2.4.1. Uluslararası İşbirliği Kapasitesi

a) Mevcut Durum

Türkiye’nin 2013 yılında 3.308 milyon ABD doları olarak gerçekleşen ResmiKalkınmaYardımı(RKY)miktarı2014yılındayüzde8,6artışla3.591milyonABDdolarıseviyesineyükselmiştir.BöyleceTürkiye’nin2013yılındayüzde0,40olarakgerçekleşenRKY/GSYHoranı da 2014 yılında yüzde 0,45 olmuştur. Türkiye, bu anlamdaOECDülkeleriarasında2010-2014yıllarıarasındaRKYmiktarındayaklaşık4katartışlaenyüksekartışıkaydedenülkelerdenbirikonumundadır.2014yılıöncüverilerive2013yılıfiyatlarıbazalınarakyapılanhesaplamalaragöreTürkiyeverdiğiyardımlarbakımından,28OECD/DACüyesiülkeylekıyaslandığında11.sıradayeralmaktadır.OECDKalkınmaYardımlarıKomitesi(DAC)dışıdonörlerlekıyaslandığındaiseSuudiArabistanveBirleşikArapEmirlikleri’ninardından3.sıradayeralmaktadır.

TABLO II: 70- Türkiye’nin Resmi Kalkınma Yardımları

2010 2011 2012 2013 2014

RKY (Milyon ABD Doları) 967 1273 2533 3308 3591

RKY / GSYH (Yüzde) 0,13 0,17 0,33 0,40 0,45

Kaynak:TİKA,OECD

2014yılındaTürkiye’ninikiliresmikalkınmayardımlarınıntoplamı3,5milyarABDdolarıdır.Aynıyılda,Türkiye’ninRKY’lerindenfaydalananilk10ülkesırasıyla;Suriye,Tunus, Kırgızistan, Somali, Filistin, Afganistan, Bosna-Hersek, Kazakistan, Irak veAzerbaycan’dır.

TABLO II: 71- Türkiye’nin İkili Resmi Kalkınma Yardımlarının Bölgesel Dağılımı

(MilyonABDDoları)

2010 2011 2012 2013 2014

Güney / Orta Asya 492 572 448 484 454

Orta Doğu 222 293 1124 1 770 2 500

Balkanlar / Doğu Avrupa 140 77 88 98 134

Afrika 38 270 749 782 383

Uzak Doğu 10 12 11 18 26

Amerika Kıtası 11 2 2 4 4

Diğer 7 1 1 3 1

Toplam 920 1 227 2423 3160 3502

Kaynak:TİKA

2014yılındaTürkiyetarafındanyapılanRKY’ninyüzde48’iinsaniyardımolarakgerçekleşmiştir.Toplamda1,73milyarABDdolarıinsaniyardımgerçekleştirilmişolupSuriyeli misafirlere yönelik olarak gerçekleştirilen insani yardım miktarı 1,6 milyarABDdolarıdır.Türkiye’nininsaniyardımları2014yılındabiröncekiyılagöreyüzde6,3oranındaartmıştır.

Sayfa : 340

ResmiKalkınmaYardımlarınaekolarak,özelsektörkuruluşlarıtarafındandiğerülkelerde gerçekleştirilen doğrudan yatırımlar ile sivil toplum kuruluşlarının diğerülkelereyaptığıyardımlarıiçerenTürkiye’nintoplamkalkınmayardımlarınınbüyüklüğü2013yılında4,3milyarABDdolarıiken2014yılındayüzde47’likbirartışla6,4milyarABDdolarıseviyesineyükselmiştir.

Türkiye’nin,OECDDAC’tagözlemcistatüsüdevametmektedir.Türkiye,kalkınmaişbirliğialanındasahipolduğuözgüntecrübeveuygulamalarıylagelenekseldonörlerdenayrışmaktadır.

Türkiye’nin kalkınma işbirliği faaliyetlerinde etkililiğinin artırılması amacıdoğrultusunda; Kalkınma İşbirliği Temel Politika ve Strateji Belgesi hazırlıklarınındevamı olarak bölge bazlı tematik önceliklendirme çalışmalarının yürütülmesineihtiyaçbulunmaktadır.Öteyandankalkınmaişbirliğialanındafaaliyetgösteren,baştaTİKAolmaküzere,kamukurumvekuruluşlarınınbeşerivekurumsalkapasiteleriningeliştirilmesi çalışmalarına devam edilmesinin Türkiye’nin RKY’sinin etkililiğini veverimliliğiniartıracağıdüşünülmektedir.

TürkiyeBirleşmişMilletler(BM)kuruluşveprogramlarıileAvrupaBirliği(AB)gibiçoktaraflıuluslararasıkuruluşlar;DünyaBankasıgibiçoktaraflıuluslararasıfinansalkuruluşlarveJaponyaUluslararasıİşbirliğiAjansı(JICA),AlmanUluslararasıİşbirliğiKurumu(GIZ)gibiikilikalkınmakuruluşlarıilesosyalveekonomikalanlardaişbirliklerinedevam etmektedir. Türkiye’nin aldığı RKYmiktarı 2012 yılındaki 3.242milyon ABDdolarıseviyesinden2013yılında2.842milyonABDdolarıseviyesinegerilemiştir.Buyardımların 2.082milyonABDdolarlık kısmınıRKYnitelikli tavizli kalkınmakredilerioluşturmaktadır.Türkiye’yeyapılanRKY’lerdeABkurumlarıbaşıçekmektedir.


Kalkınma işbirliğinin ulusal düzeydeki idari ve beşeri altyapısı güçlendirilecek,uluslararası işbirliği kapsamında yürütülen faaliyetlerin Türkiye’nin kalkınmasınakatkıdabulunacakbirbiçimdekurumsallaşmasısağlanacaktır.

Yurtdışındakiekonomikveticarimisyonlarımızıngerekbeşerigereksekurumsalkapasiteleriningüçlendirilmesineyönelikçalışmalaryapılacaktır.

Uluslararası işbirliğinin eğitim ve araştırma altyapısını güçlendirmeye yönelikfaaliyetlerdesteklenecektir.

Özelsektörvesiviltoplumkuruluşlarınınkalkınmaişbirliğifaaliyetlerineaktifbirbiçimdekatılımlarısağlanacak,bualandakamuözelişbirliğigüçlendirilecektir.

TürkiyetarafındanOrtaAsya,Balkanlar,AfrikaveOrtaDoğu’dayeralanülkelerbaştaolmaküzereenazgelişmişvegelişmekteolanülkelerinkalkınmaçalışmalarına;buülkelerinihtiyaçlarını,Türkiye’ninuzmanlaştığıalanlarıvedışpolitikaönceliklerinigözetenbiranlayışlakatkısağlanmayadevamedilecektir.

Sayfa : 341


Politika/TedbirSorumlu /İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar Süre


Kalkınma işbirliğinin politika çerçevesi ile idari ve hukuki altyapısı geliştirilecek, bu kapsamda Kalkınma İşbirliği Stratejisi oluşturulacak ve Kalkınma İşbirliği Kanunu hazırlanacaktır. (Kalkınma Planı p.1078)Tedbir499.DışYardımKanunuhazırlıklarıtamamlanacaktır.

Başbakanlık(S),TİKA,DışişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,AFAD,YTB,İlgiliDiğerKuruluşlar

HaziranSonu

KalkınmaişbirliğikonusundafarklıkanunlardadüzenlenmişolanhususlarınvehukukidüzenlemeihtiyacıolankonularınyeraldığıçerçevebirdüzenlemeolanDışYardımKanuntaslağınihaihalegetirilecektir.

Tedbir500.KalkınmaİşbirliğiTemelPolitikaveStratejiBelgesihazırlıklarıtamamlanacaktır.

TİKA(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

HaziranSonu

Türkiye’ninkalkınmaişbirliğialanındakipolitikasını,stratejilerini,öncelikvehedefleriniortayakoyanKalkınmaİşbirliğiTemelPolitikaveStratejiBelgesihazırlanacaktır.

Tedbir501.TürkiyeKalkınmaİşbirliğiKapsamlıGözdenGeçirmeRaporuhazırlanacaktır.

Başbakanlık(S),TİKA,DışişleriBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,MEB,MSB,SağlıkBakanlığı,GTHB,EkonomiBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,AFAD,YTB,İlgiliDiğerKuruluşlar

HaziranSonu

TürkiyeKalkınmaİşbirliğiKapsamlıGözdenGeçirmeRaporukapsamındaTürkiye’ninkalkınmaişbirliğipolitikaveuygulamalarınınkapsamlıbiranalizi,kalkınmaişbirliğifaaliyetlerininbaşlangıcındanbuyanatemelnitelikleriilegüçlüvegelişmepotansiyeliolanalanlaraçısındandeğerlendirilmesiyapılacakvekalkınmaişbirliğininulusalveuluslararasıdüzeydekikurumsalyapısıgözdengeçirilecektir.Raporkonuylailgilikararvericilerebirönerisetisunacaktır.

Kalkınma işbirliği alanında çalışan merkezi kurumlar ve yurtdışı teşkilatlarının idari ve teknik kapasitesi güçlendirilecek; izleme, değerlendirme ve koordinasyon etkinleştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1079)Tedbir502.Kamukurumvekuruluşlarınındışilişkilerbirimlerininortakçalışmalarınayönelikbirmekanizmaoluşturulacakveortakprojelergeliştirilecektir.

Başbakanlık(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Türkiye’ninüyesiolduğuuluslararasıkuruluş,girişimgibiplatformlardapolitikabelirleyenbirülkekonumunaulaşabilmesiiçinkamukurumvekuruluşlarınındışilişkilerbirimlerininortaklaşaçalışmalarısağlanacaktır.

Sayfa : 342

Tedbir503.Dışilişkileruzmanlığıkadrosuoluşturulacaktır.

Başbakanlık(S),DışişleriBakanlığı,MaliyeBakanlığı,DevletPersonelBaşkanlığı

AralıkSonu

İlgilikamukurumvekuruluşlarındaistihdamedilmeküzeredışilişkileruzmanlığıkadrosuoluşturulmasıiçinkanuntasarısıtaslağınınhazırlığıtamamlanacaktır.

Tedbir504.ÜlkemizinyaptığıRKY’nin,ekonomikvesosyalgeridönüşetkinliğininölçülmesineyönelikkriterlerbelirlenecektir.

TİKA(S),KalkınmaBakanlığı, İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Ülkemizceyurtdışınayapılanyardımların,ekonomikvesosyaletkinliğininölçülmesindeveyurtdışınayapılacakRKY’lerinbuçerçevedetasarlanmasınailişkinkriterlerbelirlenecektir.

Özel sektörün ve sivil toplumun katılımı teşvik edilerek kalkınma işbirliği faaliyetlerinde kamu-özel sektör-sivil toplum işbirliği artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1080)Tedbir505.Kamununyürüttüğükalkınmaişbirliğifaaliyetlerineözelsektörünvesiviltoplumunaktifkatılımınısağlamaküzereyürürlüktekidestekmevzuatındadüzenlemeleryapılacaktır.

TİKA(S),KalkınmaBakanlığı,MaliyeBakanlığı,İlgiliDiğerKuruluşlar

AralıkSonu

Kalkınmaişbirliğikapsamındaözelsektörvesiviltoplumkuruluşlarınınkamukaynağıkullanarakyürüttüklerifaaliyetleriartırmaküzeremevcutdesteksistemindedüzenlemeleryapılacaktır.

Uluslararası işbirliğine yönelik analitik kapasite ve bu alandaki birikimin güçlendirilmesi için akademik çalışmalar ve bilimsel yayınların çeşitlendirilmesi sağlanacak, düşünce kuruluşlarının sayıca artırılması teşvik edilecek ve faaliyetleri desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.1081)Tedbir506.Uluslararasıişbirliğineyönelikbilimselaraştırmafaaliyetlerinidestekmekanizmasıgeliştirilecektir.

MilliEğitimBakanlığı(S),TÜBİTAK,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Uluslararasıişbirliğialanındabirikimingeliştirilmesiiçinüniversitelervedüşüncekuruluşlarıtarafındanyapılacakbilimselaraştırmafaaliyetleriniteşvikedicibirmekanizmageliştirilecektir.

Tedbir507.Uluslararasıişbirliğineyönelikyükseklisansvesertifikaprogramlarıbaşlatılacaktır.

MilliEğitimBakanlığı(S),YÖK,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Uluslararası işbirliğineyönelikbeşerikapasiteninvebilgibirikiminingüçlendirilmesiamacıylayükseköğretimkurumlarındaeğitimvesertifikaprogramlarınınbaşlatılmasısağlanacaktır.

Sayfa : 343

2.2.4.2. Bölgesel İşbirlikleri

a) Mevcut Durum

Türkiye’ninAB’yekatılımmüzakerelerinde2015yılıitibarıyla15fasılmüzakerelereaçılmış,birfasılgeçiciolarakkapatılmıştır.Açılmayan20fasıldan14’üABüyesibazıülkelerinengellemelerinedeniyleblokeedilmişdurumdadır.

AB bölgesel politikalarına uyum alanında, Kasım 2013 tarihindemüzakerelereaçılan, üyelik sonrası Yapısal Fonlar ve Uyum Fonu kullanımına imkân sağlayacakBölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu Faslı (22. Fasıl) Eylem Planıçerçevesindeçalışmalarsürdürülmektedir.

2007-2013dönemineilişkinKatılımÖncesiMaliYardımAracı(IPA)kapsamındaprogramlananprojeveoperasyonelprogramlarınuygulamalarınadevamedilmektedir.Bu alanda tüm proje faaliyetlerinin 31 Aralık 2017 tarihine kadar tamamlanmasıgerekmekteolup,uygulaması2018yılınakalan faaliyetlere ilişkinödemelerinulusalbütçedenkarşılanmasısözkonusuolacaktır.

2014-2020yıllarınıkapsayanIPAIIdönemineilişkinhazırlıklartamamlanmıştır.Ülkemize sağlanacak AB fonlarının genel çerçevesini ve finanse edilecek önceliklialanlarıbelirleyenTürkiyeiçinEndikatifStratejiBelgesikapsamındayaklaşık4,5milyarAvro tutarında kaynak tahsis edilmiştir. Söz konusu kaynakların 9 farklı sektör içinoluşturulançokyıllısektördestekprogramlarıaracılığıylakullanılmasıöngörülmektedir.

IPA II’nin politika alanları kapsamında tahsis edilecek kaynakların belirlenenamaçlar doğrultusunda etkili bir şekilde yönetilebilmesi için 2007-2013 dönemindeoluşturulan kurumsal yapılanma, IPA II dönemi ihtiyaçları doğrultusunda gözdengeçirilerek,2015/15sayılıBaşbakanlıkGenelgesiiledüzenlenmiştir.

İslamİşbirliğiTeşkilatı(İİT)EkonomikveTicariİşbirliğiDaimiKomitesi(İSEDAK)kapsamında işbirliğine yön veren İSEDAK Stratejisinde öngörüldüğü üzere ticaret,turizm,ulaştırmaveiletişim,tarım,yoksulluklamücadelevemaliişbirliğialanlarındaçalışmagruplarıoluşturulmuştur.Çalışmagruplarındaüyeülkeuzmanlarınındüzenliolarakbirarayagetirilerekbilgiüretilmesi,iyiuygulamalarınpaylaşılması,üyeülkelerarasındaanlayışbirliğioluşturulmasıvepolitikalarınuyumlaştırılmasıamaçlanmaktadır.

Çalışma grupları toplantıları, her bir işbirliği alanında yılda iki kez Ankara’dadüzenlenmektedir.2015yılında6işbirliğialanında(Ticaret,Tarım,Turizm,Ulaştırmaveİletişim,MaliİşbirliğiveYoksulluğunAzaltılması)toplam12ÇalışmaGrubuToplantısıgerçekleştirilmiştir.Sözkonusu toplantılardayapılan tartışmaları zenginleştirmek içinherbirtoplantıyailişkinolarakanalitikraporhazırlanmıştır.

Buçerçevede2015yılıiçerisindeTicaretÇalışmaGrubuToplantılarıiçin“İİTÜyesiÜlkelerinİhracatlarınınArtmasıiçinEximbanklarınRolününGeliştirilmesi”ve“İİTÜyesiÜlkelerde İyi İşleyen Milli Ticareti Kolaylaştırma Organlarının Kurulması”, Ulaştırmave İletişimÇalışmaGrubuToplantıları için “İslamİşbirliğiTeşkilatıÜyesiÜlkelerdekiLimanlarınMülkiyet,İşletmeYapılarıvePerformanslarıBakımındanDeğerlendirilmesi”ve“İslamİşbirliğiTeşkilatıÜyesiÜlkelerdekiMegaŞehirlerdeKentİçiUlaşım”,TurizmÇalışma Grubu için “İİT Üyesi Ülkelerde Hareketliliğin Arttırılması için SeyahatinKolaylaştırılması”ve“EtkinPazarlamaStratejileri:İİTÜyesiÜlkelerdeBilgiveİletişimTeknolojileri(BİT)OdaklıÇözümler”,TarımÇalışmaGrubuiçin“KurumsalKapasiteninGeliştirilmesi: İİT Üyesi Ülkelerde Çiftçi Örgütlerinin Güçlendirilmesi” ve “İİT ÜyesiÜlkelerde Tarımsal Değer Zincirlerinin Geliştirilmesi”, Yoksullukla Mücadele ÇalışmaGrubu için “İİTÜyesiÜlkelerdeYoksullaraYönelikAktivasyonPolitikaları” ve “2015

Sayfa : 344

SonrasıKalkınmaGündemiveSürdürülebilirKalkınmaHedefleri:İİTÜyesiÜlkelerdeTemelHizmetSunumununGeliştirilmesi”,MaliİşbirliğiÇalışmaGrubuiçin“İİTÜyesiÜlkelerdeBankacılıkDenetimMekanizmalarınınGeliştirilmesi”ve“İİTÜyesiÜlkelerdePerakendeÖdemeSistemleri”temalarıaltındaanalitikraporlarhazırlanmıştır.

Stratejininbirdiğeruygulamaaracıolanprojedöngüsüyönetimikapsamındaüye ülkelerin ve ilgili İİT kuruluşlarının İSEDAK Stratejisindeki hedefleri hayatageçirmeyedönükteknikişbirliğivekapasitegeliştirmeprojelerineülkemiztarafındanhibesağlanmaktadır.Bukapsamdaikinciprojeteklifçağrısına2014yılıEylülayındaçıkılmışveüyeülkelerden62projebaşvurusualınmışolupbunlardan14’übaşarıylauygulanmıştır. 2015 yılı Eylül ayında çıkılan üçüncü proje teklif çağrısına ise üyeülkelerden49projebaşvurusuyapılmışolupbunlardan10tanesinindesteklenmesinekararverilmiştir.

2015yılındaTürkiye’ninkomşuülkeler,bölgeülkelerivediğerülkeler ileolanticariveekonomikilişkilerinebakıldığında;

İlkdokuzaydaTürkiye’nindışticaretinin,küreselekonomikkrizinetkilerisonucubiröncekiyılınaynıdöneminegöre,ABDdolarıbazındayüzde11,6oranındaazaldığıgözlenmiştir.

2015yılınınilksekizaylıkdöneminde,Türkiye’ninkarasınırıolankomşuülkelerleihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 16,9 azalarak 14,7milyar ABDdoları;ithalatıiseyüzde36,3azalarak8,56milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.

2015yılınınilk6aylıkdöneminde,Türkiye’denkarasınırıolankomşuülkelereyönelen doğrudan yatırımlar %65,4 azalarak 170 milyon ABD doları; söz konusuülkelerden Türkiye’ye yönelik doğrudan yatırımlar ise % 50,8 artarak 341 milyonABD doları olmuştur. Bu dönemde Irak’a yapılan yatırımlarda azalış görülürkenAzerbaycan’danTürkiye’yeyapılanyatırımlardaartışkaydedilmiştir.

TABLO II: 72- Bazı Ülke Gruplarına Göre Dış Ticaret(MilyarABDDoları)

Ülke Grupları

2011 2012 2013 2014 2015 (Ocak- Eylül)

2015 (Ocak- Eylül)

İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat

ToplamİthalatİçindekiPayı(Yüzde)

ToplamİhracatİçindekiPayı(Yüzde)

İİT 31,4 37,3 31,7 55,2 32,1 49,4 29,1 48,6 17,0 32,3 10,9 30,1

EİT 17,3 9,3 16,4 16,6 14,8 11,9 13,4 11,7 7,2 7,2 4,6 6,7

KEİ 38,5 17,4 41,3 18,4 41,0 19,9 40,9 19,7 24,4 10,7 15,6 10,0

D-8 19,5 7,6 17,8 14,9 16,8 8,8 16,1 8,6 9,1 5,9 5,8 5,5

Kaynak:TÜİK

2015 yılının ilk dokuz ayında İİT üyesi ülkelere yapılan ihracat 32,3 milyarABDdolarıdüzeyindegerçekleşerekbiröncekiyılınaynıdöneminegöreyüzde10,1azalmıştır.2015yılınınilkdokuzayındaİİTüyesiülkelerdenyapılanithalat17milyarABDdolarıdüzeyindegerçekleşmişolupbiröncekiyılınilkdokuzayınagöreyüzde23azalmıştır.

İİTüyesiülkelerarasındaekonomikveticariişbirliğiningeliştirilmesitemelhedefidoğrultusunda,İSEDAK’ıngörevlerindenbiriolanİİTiçiticaretinartırılmasınayönelikçalışmalaradevamedilmiştir.İİTiçiticaretoransalolarak2013yılındayüzde18,6iken2014yılındayüzde19,3olarakgerçekleşmiştir.

Sayfa : 345

İİTiçiticaretingelişmesineenbüyükkatkıyısağlayacakolanTPS-OIC’in,tarafülkelerintavizlistelerinigüncellemeleriylefiilenyürürlüğegirmesibeklenmektedir.Bukapsamdaülkemizintavizlistesigüncellenmiştir.

D-8kapsamında,25-26Eylül2014tarihlerindeBM69.GenelKurulumarjındadüzenlenen Dışişleri Bakanları Toplantısında Akil Adamlar Grubu (AAG) Raporunutemel alan bir eylem planı hazırlanması kabul edilmiştir. Hazırlanan 2015 SonrasıEylemPlanı,10-11Ekim2015tarihlerindeİstanbul’dagerçekleşenD-8ÖzelKomisyonToplantısındagörüşülmemiş,bununyerineD-8SekretaryasıtarafındanbirsonrakiD-8Zirvesindegörüşülmeküzerebirilerlemeraporuvebirsonrakikomisyontoplantısındagörüşülmek üzere “D-8 İşbirliği Çerçevesi” başlıklı birmetin ile AAG tavsiyelerindeyeralan“FizibiliteveGenelAmaçFonu”oluşturulmasıkonusundabirkavramkağıdıhazırlanmasıkararlaştırılmıştır.


AB’yetamüyelikhedefidoğrultusunda,Kopenhagsiyasiveekonomikkriterlerineuyum düzeyinin yükseltilmesi, 35 fasıl altında toplanan AB müktesebatına uyumsağlanması ve fasıllarınmüzakerelereaçılması yönündeki çalışmalar sürdürülecektir.AB’ye uyum süreci, 2008 Katılım Ortaklığı Belgesi temelinde, ülkemizin öncelikleridikkatealınarakyürütülecektir.

AB’den sağlanacak mali yardımların Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecine azamikatkısağlamasıtemelhedeftir.OnuncuKalkınmaPlanıdönemindeAB’densağlananmaliyardımlarınulusalönceliklerimizindedikkatealınarakdahaverimliveetkilibirbiçimdekullanılmasısağlanacaktır.ABüyeliğisonrasıYapısalFonlarveUyumFonundanyararlanmaya yönelik hazırlık çalışmaları yürütülecek,merkezi ve bölgesel düzeydekurumsalkapasitegeliştirilecektir.

IPA II döneminde sağlanan fonların yıllık sektör programlaması ve sektöreloperasyonel programlar aracılığıyla etkili bir şekilde kullanılması sağlanacaktır. IPAIIdöneminde “sosyo-ekonomikvebölgesel kalkınma” ile “istihdam,eğitimve sosyalpolitikalar”alanlarıaltındasağlanacakfonlarınkullanımında,bölgeselihtiyaçveönceliklerileulusalkaynaklarla tamamlayıcılıkesasalınacaktır.Buçerçevede IPA IIdönemindekalkınmaajanslarınınsektöreloperasyonelprogramlarınuygulamasürecindedahaetkinbirgörevüstlenmelerineyönelikilgilikurumlarlaişbirliğiiçerisindeçalışmalaryürütülecekveajanslarınkurumsalyapılarıveinsankaynaklarıkapasitesigüçlendirilecektir.

İSEDAK Stratejisinde tanımlanan işbirliği alanlarında oluşturulan çalışmagruplarındaülkemizin tecrübesininetkinbirbiçimdeaktarılmasını teminen ilgilimillikurumvekuruluşlarlaetkinkoordinasyonsürdürülecektir.

Üyeülkelerinişbirliğiçabalarınaaktifkatılımınavekurumsalvebeşerikapasitelerinigeliştirmelerine hizmet edecek İSEDAK Proje Döngüsü Yönetimi kapsamında üyeülkelerin ve ilgili İİT kuruluşlarının çok taraflı işbirliği projelerineülkemiz tarafındanmalidesteksağlanacaktır.

İİTüyesiülkelerleekonomikveticariişbirliğinigeliştirmeyeyönelikmevcutprojeveprogramlarınbaşarılıbirbiçimdeuygulanması içinçalışmalaradevamedilecektir.Bu doğrultuda üye ülkelerle, İİT’nin ilgili kuruluşları ve Türkiye’deki ilgili kurum vekuruluşlarla etkin koordinasyon sürdürülecektir. İİT Üyesi Ülkeler Arasında TercihliTicaret Sisteminin (TPS-OIC) yürürlüğe konulması için ilgili ülkeler tarafından tavizlistelerininTicaretMüzakereleriKomitesineiletilmesi,iletenülkelerinisetavizlistelerinigüncellemesi ve uygulamaya dönük gerekli hazırlıkların tamamlanmasına ilişkinçalışmalarsürdürülecektir.TPS-OIC’inülkemizdeuygulanabilirliğiyleilgiliidariveyasaltedbirleralınacaktır.

Sayfa : 346

EİT’indahaetkin,dinamikvegörünürlüğüyüksekbirteşkilathalinegetirilmesiamacınadönükçalışmalaradestekverilmeyedevamedilecektir.EİTBölgesindebölgeiçiticaretinartırılmasıiçintarifevetarifedışıengellerinazaltılmasına,ulaştırmanınvetaşımacılığınkolaylaştırılmasınadönükçabalarartırılacaktır.EİTAkilAdamlarGrubununönerilerininhayatageçirilmesinedönükçalışmalaraaktifdestekverilecektir.Ülkemizdekurulan ve faaliyetlerine başlayan EİT Bölgesel Gıda Güvenliği Programı BölgeselKoordinasyonMerkezininçalışmalarınahızverilecektir.

KEİçerçevesindeişbirliğifaaliyetlerineivmekazandırmayıamaçlayançalışmalarsürdürülecektir. KEİ’yi proje üreten bir örgüte dönüştürmek amacıyla oluşturulanProje Geliştirme Fonu’na destek verilmeye devam edilecektir. KEİ ülkeleri arasındaişortamınıniyileştirilmesiileilgili işletmeveşirketlerinbireyselvekolektifgirişimleridesteklenecektir.KEİ’ninbölgedeABileolumluveyararlıişbirliğigeliştirmesindefaydagörülmekteolup,bukonudakiçalışmalaradevamedilecektir.

D-8ÜyesiÜlkelerArasındaTercihliTicaretAnlaşmasınaişlerlikkazandırılmasınayönelik çalışmalar sürdürülecektir. D-8’i daha etkin bir işbirliği platformu halinegetirmeyeyönelikçabalardesteklenecektir.




Kalkınma ajanslarının, AB fonları başta olmak üzere, kaynak yönetimindeki rolü ve etkinliği artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.933)

Tedbir508.Kalkınmaajanslarının,IPAkaynaklarınınyönetimindegörevalmasıiçinakreditasyonhazırlıkçalışmalarıbaşlatılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),ÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığı,Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,HazineMüsteşarlığı,KalkınmaAjansları

AralıkSonu

PilotolarakbelirlenenkalkınmaajanslarınınABhibeprogramlarıuygulayabilmesiiçinakreditasyonçalışmalarıyürütülecekvegereklieğitimlerverilecektir.

İSEDAK daha etkin hale getirilecek, bu çerçevede önümüzdeki dönem çalışmalara yön verecek İSEDAK Stratejisi, oluşturulan çalışma gruplarının da katkısıyla güçlü bir şekilde hayata geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.1103)

Tedbir509.İSEDAKsekretaryahizmetleriningeliştirilmesineyönelikyürütülençalışmalarınfinansmanınailişkinusulveesaslarhazırlanacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),MaliyeBakanlığı,İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

İSEDAKsekretaryahizmetleriningeliştirilmesi,üyeülkelerarasıişbirliğininveüyeülkelerdebeşerivekurumsalkapasiteninartırılmasınayönelikyürütülençalışmalarınfinansmanınailişkinusulveesaslarhazırlanacaktır.

Tedbir510.İSEDAKStratejisikapsamındaoluşturulançalışmagruplarındaülkemizintecrübesietkinbirşekildeaktarılacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

Çalışmagruplarındaülkemizintecrübesininaktarılmasınayönelikilgilikurumvekuruluşlarlaetkinbirkoordinasyonsağlanacaktır.

Sayfa : 347

İSEDAK bünyesinde somut uygulamalara ve daha etkin bir işbirliğine zemin hazırlamak için tasarlanan proje destek sistemi başlatılacak, üye ülkelerin proje tekliflerine teknik ve mali destek sağlayacak programlar uygulamaya geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.1104)

Tedbir511.İSEDAKprojedöngüsüyönetimimekanizmasıkapsamındakabuledilenprojelerefinansmandesteğisağlanacaktır.

KalkınmaBakanlığı(S),DışişleriBakanlığı,MaliyeBakanlığı,KalkınmaBankası,İlgiliKurumveKuruluşlar

İSEDAKprojedöngüsüyönetimimekanizmasıkapsamında2016yılıiçinseçilen10projeyefinansmandesteğisağlanacaktır.

Bölge ülkeleriyle hizmet ticareti ve yatırımlara ilişkin hükümler de içeren serbest ticaret anlaşmalarının (STA) yapılmasına dönük çalışmalar hızlandırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1099)

Tedbir512.BölgeülkeleriyleülkemizarasındaimzalanmışveimzalanabilecekSTA’larda“hizmetticaretiveyatırım”larailişkinhükümlerinyeralmasıgözetilecektir.

EkonomiBakanlığı(S),AvrupaBirliğiBakanlığı,DışişleriBakanlığı,GümrükveTicaretBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TÜİK,TCMB,İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

İlgilipaydaşlarlakoordinasyonhalindebölgeülkeleriylehizmetticaretiveyatırımlarailişkinhükümlerdeiçerenSTA’larimzalanmasınadönükgereklianalizlertamamlanacaktır.AyrıcahalihazırdayürürlükteolanSTA’larınhizmetticaretiveyatırımlarlailgilihükümleriçerecekşekildederinleştirilmesineyönelikçalışmalaryapılacaktır.

Tedbir513.TPS-OIC’inülkemizdeuygulamazeminininoluşturulmasıiçinyasalveidaridüzenlemeleryapılacaktır.

EkonomiBakanlığı(S),GümrükveTicaretBakanlığı,TOBB

AralıkSonu

TPS-OIC’inülkemizdebaşarıylauygulanabilmesiiçinuygulamayadönükgerekliyasalveidarihazırlıklarıntamamlanmasınailişkingerekliçalışmalaryürütülecektir.

Komşu ülkelerle ve bölge ülkeleriyle karşılıklı ekonomik faaliyetler artırılacak ve çeşitlendirilecektir. (Kalkınma Planı p. 1096)

EİT’in daha etkin bir işbirliği platformuna dönüştürülmesi için çalışmalar yoğunlaştırılacak, öncelikli alanlarda sonuç odaklı program ve projelerin yürütülmesi için gerekli altyapının oluşturulmasına öncülük edilecektir. (Kalkınma Planı p. 1105)

Tedbir514.EİT,KEİ,D-8gibiçoktaraflıbölgeselplatformlardakiişbirliğiçabalarınaaktifdestekverilecektir.

DışişleriBakanlığı(S);EkonomiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

EİT,KEİveD-8çerçevesindeüretilenişbirliğibelgelerineveyürütülenfaaliyetlerekatkısağlanacaktır.

Sayfa : 348

2.2.4.3. Küresel Kalkınma Gündemine Katkı

a) Mevcut Durum

Türkiye’nin kalkınmaalanında sahip olduğubilgi ve tecrübenin diğer ülkelerlepaylaşılmasıkapsamındakalkınmaişbirliğiprogram,projevefaaliyetleriuygulanmayadevam edilmiştir. Küresel kalkınma perspektifiyle özellikle de uluslararası göçhareketlerini kontrol altına almak amacıyla bazı kırılgan devletlere yönelik yenidenyapılandırma ve kapasite geliştirme programlarına ağırlık verilmiştir. Hali hazırda,Suriye’yeyönelikacilveinsaniyardımlar,SomaliveAfganistan’ayönelikgüvenlikvekalkınmaodaklıbarışinşasıfaaliyetleriTürkiye’ninküreselkalkınmagündemineilişkinenönemligirişimlerikonumundadır.

Türkiye’ninküreselölçekteki insaniyardımfaaliyetlerikaydadeğerbirmiktaraulaşmışve2014yılıgeçiciverileriyle1,8milyarABDdolarıolarakgerçekleşmiştir.

Türkiye küresel kalkınma gündeminin öncüsü konumundaki BirleşmişMilletlerveihtisaskuruluşlarıyladayakınişbirliğineönemvermektedir.Türkiye’nin,İstanbul’u,Cenevre ve Viyana gibi, BM’nin bir bölgesel merkezi haline dönüştürme politikasıdoğrultusunda bugüne kadar BM Kalkınma Programı (UNDP) Avrupa ve BağımsızDevletlerTopluluğuBölgeselHizmetMerkezi,BMNüfusFonu(UNFPA)OrtaAsyaveDoğuAvrupaBölgeselOfisi(EECARO),BMKadınBirimi(UNWomen)AvrupaveOrtaAsyaOfisiveBMKalkınmaProgramı (UNDP) İstanbulUluslararasıKalkınmadaÖzelSektörMerkezi(IICPSD)gibibirçokBMkuruluşununİstanbul’ataşınmasısağlanmıştır.

Dünyanınenbüyük17.ekonomisiveG-20üyesiolanTürkiye resmikalkınmayardımlarındakihızlıartışdolayısıylayükselendonörülkeolarakgörülmektedir.Türkiye,BMzorunlubütçesine yüzde1oranından fazla katkı yapanveBM’ninetkin şekildeçalışması yönünde faaliyetlerde bulunan ülkelerin katıldığı gayri resmi bir oluşumniteliğindekiCenevreGrubunaMayıs2014’tetamüyeolarakkabuledilmiştir.Ayrıcaİstanbul’a taşınan UNDP Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu Bölgesel HizmetMerkezininBölgeselProgramına15milyonABDdolarıkatkısağlamanınyanındaUNDPmerkezbütçesineyaptığıyıllıkkatkıyıda3milyonABDdolarıseviyesineartırmıştır.

Diğer taraftan Türkiye ile UNDP’nin üçüncü ülkelerde kalkınma projelerigeliştirmesindeveuygulamasındaişbirliğiyapmasınaimkântanıyacakTürkiye-UNDPKalkınmadaOrtaklık Programı başlatılmış ve Türkiye bu program için 500 bin ABDdolarıbütçetahsisetmiştir.

2000 yılında kabul edilen Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH/MDG) uygulamasüreci2015yılısonuitibarıylatamamlanmıştır.Türkiyebusürezarfındabaştamutlakyoksulluğuortadankaldırmakolmaküzereilköğretimdeokullaşma,anne-çocuksağlığı,sağlıklı içme suyu ve kanalizasyon altyapısına erişim ve kalkınma için uluslararasıortaklıklargeliştirilmesigibihedeflerdeörnekgösterilenbaşarılareldeetmiştir.


Komşu ülkeler ve yakın çevre ülkeleriyle kalkınma işbirliği programları vebölgelerarasıişbirliğiprogramlarınıngeliştirilmesineağırlıkverilecektir.

Çok taraflı uluslararası kalkınma işbirliği kuruluşlarıyla bölgesel ve küreseldüzeydeişbirlikleriulusalönceliklerleuyumluşekildeartırılacaktır.Budoğrultuda,bukuruluşlarınbölgeselveküreselbirimvemerkezlerininülkemizdekurulmasıiçingerekliçalışmalaryapılacaktır.

Sayfa : 349




Yükselen ekonomilerle ekonomik ve ticari ilişkilerin artırılmasına dönük strateji ve programlar geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1117)

Tedbir515.Türkiye’ninuluslararasıekonomikvekalkınmaişbirliğifaaliyetleriniküreselleştirmekamacıylaLatinAmerika’yayönelikaçılımsağlanacaktır.

DışişleriBakanlığı(S),EkonomiBakanlığı,KalkınmaBakanlığı,TİKA,İlgiliKurumveKuruluşlar

AralıkSonu

BrezilyaileYüksekDüzeyliStratejikİşbirliğiMekanizmasıderinleştirilecek,MeksikaileİkiUlusluÜstDüzeyKomisyonkurulacakveKolombiya’daTİKAProgramKoordinasyonOfisiaçılacaktır.

Türkiye’nin uluslararası kuruluşlardaki etkinliği artırılacaktır. Bu amaçla uluslararası merkezlerdeki Türk misyonlarının uzman kadroları güçlendirilecek, uluslararası kuruluşlarda görevli vatandaşlarımızın sayısının artırılması yönündeki girişimler hızlandırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1119)

Tedbir516. Uluslararasıkuruluşlardakiuzmansayısınınartırılmasıiçinidarivemevzuatdüzenlemeleriyapılacaktır.

DışişleriBakanlığı(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

Vatandaşlarımızınuluslararasıkuruluşlardadaimikadrolardavegeçicigörevlendirmeusulüileistihdamıvestajimkânlarındanfaydalanmasıiçingirişimlerdebulunulacakvemevzuatçalışmasıyapılacaktır.

Uluslararası etkinliği yüksek ve kalkınma işbirliği konusunda uzman kuruluşların bölgesel ofislerini ülkemizde açmasını teşvik edecek daha yoğun girişimlerde bulunulacaktır. (Kalkınma Planı p.1120)

Tedbir517.UlusalönceliklerdoğrultusundaBMvediğerçoktaraflıkalkınmaişbirliğikuruluşlarıylayapılanişbirliklerigeliştirilerekuluslararasıkalkınmaçalışmalarınaetkinkatılımsağlanacaktır.

DışişleriBakanlığı(S),KalkınmaBakanlığı,TİKA,İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

BölgeselveküreselişbirlikleriniartırmakamacıylaBMkuruluşlarınınbölgeselofislerininülkemizdeaçılmasıiçinçalışmalaryapılacakveçoktaraflıkalkınmaişbirliğikuruluşlarıileortakfaaliyetlersürdürülecektir.

Uluslararası barış, refah ve istikrara hizmet edecek etkin bir kalkınma işbirliği politikası izlenecektir. Kalkınma işbirliği çalışmaları stratejik bir yaklaşım çerçevesinde yürütülecek, küresel düzeyde ve ülke bazında işbirliği stratejileri geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1124), Kalkınma işbirliği faaliyetleri, ilgili ülkelerde kurumsal kapasite oluşumuna destek sağlayacak bir yapıda sürdürülecektir. (Kalkınma Planı p.1125)

Tedbir518.Kalkınmaişbirliğifaaliyetlerininsomutstratejileredayanmasıvemuhatapülkelerdeprogrambazlıyürütülmesiiçinçalışmalarbaşlatılacaktır.

TİKA(S),İlgiliKamuKurumveKuruluşları

AralıkSonu

İlgilitümkamukurumvekuruluşlarınıkoordineedecekbirmekanizmaoluşturulacaktır.

Sayfa : 350

Türkiye’nin küresel düzeyde ve kriz yaşayan ülkelere dönük acil ve insani yardım kapasitesi ve faaliyetlerinin etkinliği artırılacaktır. Bu çerçevede, kurumsal kapasite ve kurumlar arası koordinasyon güçlendirilecek, STK’ların ve özel sektörün faaliyetleri desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.1122)

Tedbir519.Uluslararasıacilveinsaniyardımlarınetkinleştirilmesivekurumlararasıkoordinasyonungüçlendirilmesiamacıylaacilveinsaniyardımlarınuygulamasındakitemelsüreçlertespitedilecektir.

AFAD(S),DışişleriBakanlığı,GenelkurmayBaşkanlığı,DiyanetİşleriBaşkanlığı,TİKA,TürkKızılayı,İlgiliKamuKurumveKuruluşları,İlgiliSTK’lar

AralıkSonu

Acilveinsaniyardımlarailişkinkavramlartanımlanacak,uluslararasıacilveinsaniyardımsüreçlerikamukuruluşları,özelsektörveSTK’larıkapsayacakşekildetespitedilecekvebulgularındeğerlendirilmesiamacıylailgilitaraflarınkatılacağıbirçalıştaydüzenlenecektir.

2016 Yılı Programı

Documents