2015 он aj ahui.pdf · БУЛГАН АЙМГИЙН ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫН ТАНИЛЦУУЛГА 2015 5 Том малын зүй бус хорогдлын оны

БУЛГАН АЙМАГ УЛСЫН БҮРТГЭЛ, СТАТИСТИКИЙН

ГАЗАР СТАТИСТИКИЙН ХЭЛТЭС

2015 он

БУЛГАН АЙМГИЙН ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫН ТАНИЛЦУУЛГА

БУЛГАН АЙМГИЙН ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫН ТАНИЛЦУУЛГА 2015

1

АГУУЛГА

Өмнөх үг 2

Хууль эрх зүйн үндэслэл, зорилго ач холбогдол 3

Тооллогын зохион байгуулалт 3

Ойлголт, тодорхойлолт ангилал 4

Мал бүхий малчин өрхийн үндсэн үзүүлэлтүүд 6

Мал тэжээвэр амьтдын тоо, бүтэц 10

Газар тариалан 22

Хавсралт хүснэгтүүд 24

Дүгнэлт 38


2

ӨМНӨХ ҮГ

Дэлхийн олон улс орны нэгэн адил манай улсын эдийн засгийн хөгжилд хөдөө аж ахуйн салбар нь ихээхэн чухал байр эзэлдэг салбарын нэг юм. Мал аж ахуй салбар эдийн засгийн тулгуур, үндсэн гол салбар байж, ДНБ-ий 62.2 хувийг хөдөө аж ахуйн салбарт үйлдвэрлэж байна.

“Монгол Улсын Үндсэн хууль”-нд “Мал сүрэг”-ийг үндэсний баялаг мөн гэж хуульчлан

зааж, мал тооллогыг улсын хэмжээнд жил бүр зохион байгуулж, үр дүнг нь макро түвшинд хийгддэг тооцоо, судалгаанд ашиглаж салбарын талаар удирдлагын шийдвэр гаргах мэдээллийн гол эх үүсвэр болгон ашиглаж байна.

“Статтистикийн тухай ” Монгол Улсын хуулийн 7 дугаар зүйлийн 1 дэх заалт, Монгол

Улсын Засгийн газрын 2003 оны 224 дүгээр тогтоол, аймгийн Засаг даргын 2015 оны 11-р сарын 30-ны өдрийн А/406 тоот захирамжийн дагуу Булган аймгийн Статистикийн хэлтэс нь мал, тэжээвэр амьтад, хашаа, худаг, тэжээлийн тооллогыг 2015 оны 12 сарын 7-ноос 17-ны өдрүүдэд аймгийн хэмжээнд зохион байгууллаа.

Жил бүрийн мал тэжээвэр амьтдын тооллогын дүнд үндэслэн энэхүү танилцуулгад

малчдын тоо, тэдний соёл, ахуйн нөхцөл, мал, тэжээвэр амьтад, шинээр гаргасан, сэргээн засварласан худаг, уст цэгийн тоо зэрэг олон үзүүлэлтүүдийг 2-10 жилийн гүйцэтгэлээр зэрэгцүүлэлт хийлээ.

Мөн газар тариалангийн салбарын үндсэн үзүүлэлтүүд болох тариалсан талбай,

хураасан ургац, га-гийн ургацын мэдээлэлийг сүүлийн 5 жилийн гүйцэтгэлээр зэрэгцүүлэлт хийсэн болно.

Булган аймгийн тэргүүлэх салбар болох мал аж ахуйн өнөөгийн байдалд хийсэн дүн шинжилгээ нь орон нутгийн зүгээс авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ болон “Шинэ Булган ” хөтөлбөрт тусгагдсан хөдөө аж ахуйн чиглэлээр хэрэгжүүлэх арга хэмжээг боловсруулах, төлөвлөхөд бодлого боловсруулагч, хэрэглэгч та бүхний хэрэгцээ шааардлагыг хангасан суурь материал болно гэдэгт итгэж байна.


3

ХУУЛЬ ЭРХ ЗҮЙН ҮНДЭСЛЭЛ ЗОРИЛГО АЧ ХОЛБОГДОЛ

Хууль эрх зүйн үндэслэл: Монгол улсын “Статистикийн тухай” хуулийн 7 дугаар зүйлийн “в”-д зааснаар “Үндэсний статистикийн хорооны удирдамж, чиглэлийн дагуу мал, тэжээвэр, амьтдын тооллогыг жил тутам орон нутагт зохион байгуулж байна.

Мөн Монгол Улсын Засгийн газрын 2003 оны 224 дүгээр тогтоол “Тооллогын товыг

өөрчлөн тогтоох тухай” , “Улсын мал тооллогыг жил бүрийн 12 дугаар сарын 7-17-ны өдөр явуулж, өмчийн бүх хэвшлийн мал, тэжээвэр амьтдыг тооллогод бүрэн хамруулан, улсын хэмжээгээр нэг зэрэг газар дээр нь биечлэн тоолж байх” тогтоолыг үндэслэн тогтоосон хугацаанд зохион байгуулж байна.

Зорилго:Мал, амьтдын өсөлт, бууралт, сүргийн бүтцэд гарч байгаа өөрчлөлтийг тодорхойлох болон мал аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэлийн бодит хэмжээг тооцож, тодорхойлох, дүн шинжилгээ тооллогын зорилго оршино.

Ач холбогдол: Хөдөө аж ахуйн салбарыг хөгжүүлэх талаар төрийн болон орон

нутгийн бодлого боловсруулах, хэрэгжилтийг дүгнэхэд шаардагдах дэлгэрэнгүй мэдээллийн сан бүрдүүлж, түүнчилэн тооллогын мэдээллийн санг санхүүгийн байгууллагууд ашиглан иргэд зээлд хамрагдах боломж бүрддэг болсон нь ихээхэн ач холбогдолтой юм.

ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ

2015 оны жилийн эцсийн мал тооллогыг өрхийн болон аж ахуй нэгж байгууллагын жагсаалтыг бэлтгэсэн. Засгийн газрын 2003 оны 224 дүгээр тогтоолоор “Мал тооллоготой холбогдон гарсан зардлыг холбогдох шийдвэрийн дагуу аймаг, сумын Засаг Даргын нөөц сангийн хөрөнгөөс гаргуулж ажилласан. Нийтдээ 24019.6 мянган төгрөг, 686 албан хаагч оролцож ажиллалаа. Мал тооллогыг явуулах сургалт, семинарыг сумдын Засаг даргын орлогч, төсвийн мэргэжилтэн нарт хийж удирдамж чиглэл өгч ажилласан.

Тооллогыг товын дагуу 2015 оны 12 сарын 07-наас 17-ны өдрийг дуустал 10 хоногийн

хугацаанд явууллаа. Мал тооллогын явцын талаарх мэдээллийг аймаг, сумын шат шатны тооллогын комиссын ажилтнууд нэгтгэн онлайнаар программд шивж ажилласан. Аймгийн хэмжээнд 10337 мал бүхий өрхийн 3223.8 мянган толгой мал нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд тоологдлоо. Тоолллогын өдрүүдэд аймаг, сумын тооллогын комисс хариуцлагатай жижүүр гарган тухай бүр асуудлыг шийдвэрлэн ажиллалаа.


4

ОЙЛГОЛТ, ТОДОРХОЙЛОЛТ

Малтай өрх: Малчин өрхөөс гадна малыг ахуй амьдралдаа туслах чанарын үүрэгтэй өсгөн үржүүлдэг өрхийг хэлнэ.

Малчин өрх: Жилийн 4 улирлын туршид малаа маллаж, малын ашиг шим нь тэдний амьжиргааны эх үүсвэр болгож байгаа өрхийг хэлнэ.

Малчид: Жилийн 4 улирлын туршид мал аж ахуйг эрхэлж, малын ашиг шим нь тэдний амьжиргааны эх үүсвэр болгож байгаа 16 ба түүнээс дээш насны хүмүүсийг хэлнэ.

Нас гүйцсэн мал: Малын төрөл бүр дээр сүүлчийн 2 насны малыг хэлнэ. Тэмээ – 4 настай, 5 ба түүнээс дээш настай Адуу – 3 настай, 4 ба түүнээс дээш настай Үхэр - 2 настай, 3 ба түүнээс дээш настай Бог мал – тухайн жилийн төл малаас бусад насны мал

Бодод шилжүүлэх коэффициент: 1 адуу, үхэр – 1 бод 1 тэмээ – 1.5 бод 6 хонь – 1 бод 8 ямаа – 1 бод Бог малд буюу хонин толгойд шилжүүлэх коэффициент: 1 тэмээ – 5 хонь 1 адуу – 7 хонь 1 үхэр – 6 хонь 1 хонь – 1 хонь 1 ямаа – 0.9 хонь

Төл мал :Тухайн жилийн төлийг хэлнэ. Бэлэн хээлтэгч: Малын төрөл бүр дээр сүүлийн 2 насны эм малыг хэлнэ. Малын тоо, толгойн өсөлт: Оны эцсийн малаас оны эхний малыг хасаж гаргана.

Харьцангуй үзүүлэлтийг гарахдаа оны эцсийн малын тоог эхний малын тоонд харьцуулан 100-гаар үржүүлнэ. Малын өсөлтийн орлого тал нь төл бойжилт, зарлага тал нь хэрэглээний зарлага, том малын зүй бус хорогдол болно.

Төллөлтийн хувь: Төллөсөн хээлтэгчийн тоог оны эхний хээлтэгчийн тоонд харьцуулан, 100-гаар үржүүлнэ.

Бойжилтын хувь: Бойжсон төлийн тоог нийт гарсан төлийн тоонд харьцуулан 100-гаар үржүүлнэ. Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо: Хээлтэгч малын тоог хээлтүүлэгч малын тоонд харьцуулан гаргана. 1 хээлтүүлэгчид ногдох хээлтэгчийн тооны норм нь: Буур – 20-25 Азарга – 12-15 Бух – 35-45 Хуц, ухна – 25-30

Малын зүй бусын хорогдолд: Өвчний (халдвартай, халдваргүй) хорогдол гэнэтийн аюулын (цас зуд, үер, ус, гал түймэр, аянга цахилгаан зэрэг) хорогдол бусад шалтгааны (малын хариуллага, арчилгаа маллагаатай холбогдон гарсан) хорогдлыг оруулна.


5

Том малын зүй бус хорогдлын оны эхний малд эзлэх хувь Зүй бусаар хорогдсон малын тоог оны эхний малын тоонд харьцуулан 100-гаар үржүүлнэ.

Малын хэрэглээний зарлага: Оны эхний малын тоон дээр бойжуулсан төлийг нэмж, том малын зүй бус хорогдол, оны эцсийн малын тоог хасч, тооцно.

Малын хашааны хангамж: Хашааны хангамжийг гаргахдаа хашааны багтаамжийг малын тоонд харьцуулж тооцно. Бод малын хашааны хангамжийг гаргахдаа бодын хашааны багтаамжийг үхрийн тоонд, харин бог малынхыг богийн хашааны багтаамжийг бог малын (хонь, ямааны) тоонд харьцуулж тооцно.

Тэжээл хангамж: Тэжээлийн хангамжийг гаргахдаа тэжээлийн нэгжид шилжүүлсэн тэжээлийн хэмжээг хонин толгойд шилжүүлсэн малын тоонд харьцуулан тооцно. Малын тэжээлийн хангамж, бэлчээрийн даацыг гаргахдаа малыг хонин толгойд шилжүүлснээр тооцно.

Тэжээлийн нэгжид шилжүүлэх коэффициент: Бэлтгэсэн тэжээл нь илчлэг, чанарын байдлаараа харилцан адилгүй байдаг учраас нэг тэжээлийн нэгжид шилжүүлж тэжээлийн хангамжийг гаргана. Yүний тулд: Хадлан өвс 0.45, Таримал тэжээл 0.35, Даршны ургамал0.25, Гар тэжээл, хужир шүү 1.00, Төмс ногооны хаягдал 0.22, Yр тарианы хаягдал 0.90, Лай 0.40, Сүрэл 0.25 гэсэн итгэлцүүрүүдийг ашиглан тэжээлийн нэгжид шилжүүлнэ.

Малын тэжээлийн ангилал: Малын тэжээлийг ургамлын гаралтай, амьтны гаралтай, эрдэс тэжээлийн гаралтай гэж ангилна. Ургамлын гаралтай тэжээлд өвс, сүрэл, үр тариа, буурцгийн төрлийн ургамал багтах бөгөөд бүдүүн, хүчит, шүүст тэжээл гэж ангилна. Бүдүүн тэжээл-өвс, сүрэл, нэг наст ба олон наст өвс орно. Хүчит тэжээл-үр тариа, үр тарианы хаягдал, вандуй, буурцаг орно. Шүүст тэжээл-Бүх төрлийн дарш, төмс ногооны хаягдал орно. Амьтны гаралтай тэжээлд яс, цусны гурил зэрэг орно. Эрдэс тэжээлд давс, хужир шүү орно.

Тариалангийн талбай: Хөдөө аж ахуйн таримал ургамлыг тариалсан талбайг хэлнэ. Тариалангийн талбайг тариалсан талбай, хураасан талбай, өнжсөн талбай, уринш боловсруулсан талбай гэж ангилна.

Тариалсан талбай: Тухайн жилд үр суулгасан газрын нийт талбайн хэмжээг хэлнэ. Хураасан талбай: Тухайн жилд ургацыг хурааж авсан газрын нийт талбайн хэмжээг

хэлнэ. Га-гийн ургац: Талбайн нэг нэгжээс (1 га-гаас/ авах газар тариалангийн

бүтээгдэхүүний (ургацын) хэмжээ бөгөөд га-гийн ургацыг тодорхойлохдоо тухайн төрлийн ургамлын хурааж авсан бүх ургацыг тариалсан талбайн хэмжээнд нь харьцуулж тодорхойлно.

Нийт ургац: Тухайн жилд газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхэлж үйлдвэрлэсэн нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ, өөрөөр хэлбэл, тариалсан бүх талбайгаас хураан авсан үр тариа, төмс, хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ, малын тэжээл, техник, тосны ургамал зэрэг ургамал тус бүрийн төрлөөр нэмж гаргасан нийт ургацын хэмжээ болно.


6

МАЛ БҮХИЙ МАЛЧИН ӨРХИЙН ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТ 2015 онд Булган аймгийн мал сүрэг хангайн бүсийн аймгуудын нийт мал сүргийн 15.7 хувийг эзэлж байгаа өмнөх оноос 0.5 пунктээр буурсан байна.

Улсын хэмжээнд 2015 онд тоологдсон 55979.8 мянган толгой мал тоологдсоны 5.8 хувийг манай аймгийн мал эзэлж байна. 2015 онд нийт мал сүргийн тоогоороо улсын хэмжээнд 7-р байрт байна. Нийт мал сүргийг 5 төрлөөр нь аймагтай харьцуулвал адуун сүргийн тоогоороо 4-р байр, үхэр сүргийн тоогоороо 4-р байр, хонин сүргийн тоогоороо 6-р байр, ямаан сүргийн тоогоороо 14-р байр, тэмээн сүргийн тоогоороо 16-р байранд, сумаар харьцуулвал нийт малын тоогоороо Сайхан сум 14-р байр, адуун сүргийн тоогоор Сайхан сум 1-р байр, Могод сум 5-р байр, Орхон сум 7-р байр, үхэр сүргийн тоогоор Орхон сум 15-р байр, тэмээн сүргийн тоогоор Рашаант сум 159-р байр, хонин сүргийн тоогоор Сайхан сум 4-р байр, ямаан сүргийн тоогоор Орхон сум 57-р байрт тус тус орж байна.

Хүснэгт 1. Улсын болон хангайн бүсэд Булган аймгийн мал сүргийн эзлэх хувь

Аймаг 2011 2012 2013 2014 2015 2015%

2014 мян.толгой

Улсын дүн 36335.8 40920.9 45127.2 51982.6 55979.8 107.7 Хангайн бүс 13472.4 15379.5 16790.7 19283.8 20481.6 106.2 Архангай 2984.3 3403.2 3772.3 4293.2 4457.1 103.8 Баянхонгор 2237.8 2640.8 2987.1 3465.9 3771.9 108.8 Булган 2340.8 2578.6 2757.2 3132.8 3223.8 102.9 Өвөрхангай 2425.6 2970.7 3486 4111.5 4510.9 109.7 Хөвсгөл 3315.5 3601.7 3609.2 4157.2 4398.1 105.8 Орхон 168.3 184.5 179 123.2 119.8 97.2 Хангайн бүсийн дүнд Булган аймгийн малын эзлэх хувь 17.4 16.8 16.4 16.2 15.7

Улсын дүнд Булган аймгийн малын эзлэх хувь 6.4 6.3 6.1 6 5.8

Хүснэгт 2. Улсын болон хангайн бүсэд Булган аймгийн малчдын эзлэх хувь

Аймгийн нэр 2011 2012 2013 2014 2015 Хангайн бүс 63723 60368 59908 61674 63007 Архангай 14672 13692 13709 13858 14126 Баянхонгор 10761 10453 10356 10614 10607 Булган 7271 7173 7333 7870 8057 Орхон 1249 896 920 717 765 Өвөрхангай 14775 13603 13570 14115 14658 Хөвсгөл 14995 14551 14020 14500 14794 Хангайн бүсийн дунд Булган аймгийн малчдын эзлэх хувь 11.4 11.9 12.2 12.8 12.8

Улсын дүнд Булган аймгийн малчдын эзлэх хувь 4.7 4.9 5.0 5.3 5.3

Аймгийн хэмжээгээр 2015 оны мал тооллогын дүнгээр малтай өрхийн тоо 10.3

болсон нь өмнөх оноос 2.5 хувиар, малчин өрхийн тоо 2.4 хувиар, малчдын тоо 2.3 хувиар, 1 малчин өрхөд ногдох малын тоо 0.3 хувиар өссөн байна. 2015 онд нийт малчдын 29 хувь нь 15-34 насны, 61 хувь нь 35-аас дээш тэтгэвэрт гарах насны, 10 хувь нь тэтгэврийн


7

насных байна. Малтай өрхийн 77.9 хувь болох 8.1 мянган өрх нь малчин өрх байгаа бол 22.1 хувь буюу 2.2 мянган өрх нь малыг амьдрал ахуйдаа туслах чанартайгаар өсгөн үржүүлж буй малтай өрх байна. Хүснэгт 3. Малчин, мал бүхий өрхийн тоо, малчдын тоо, насны бүлгээр, оноор

Үзүүлэлт 2011 2012 2013 2014 2015 2015% 2014

Малтай өрх 9461 9524 9737 10084 10337 102.5 Малчин өрхийн тоо 7271 7173 7333 7870 8057 102.4 Малчдын тоо 14125 13861 13942 14853 15200 102.3 үүнээс 15-34 насны 4947 4669 4252 4520 4444 98.3 35-59 насны 7435 7823 8253 8802 9245 105.0 60 ба түүнээс дээш насны 1743 1369 1437 1531 1511 98.7 Нийт малчдаас эмэгтэй 6175 6486 6583 6895 6873 99.7 Насны бүрэлдэхүүн % 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 15-34 насны 35.0 34 30 30 29 96.1 35-аас тэтгэвэрт гарах насны 52.6 56 59 59 61 102.7 Тэтгэврийн 12.3 10 10 10 10 96.4 1 малчин өрхөд ногдох малын тоо 322 359 376 398 399 100.3

Зураг 1. Малчин, мал бүхий өрхийн тоо, оноор

2015 оны мал тооллогын дүнгээр Сайхан сумын малчин өрхийн тоо 832 болж өмнөх оноос 6.4 хувиар, Сэлэнгэ сумын малчин өрхийн тоо 262 болж 18 хувиар, Хишиг-Өндөр сумын малчин өрхийн тоо 438 болж 15.9 хувиар, Булган сумын малчин өрхийн тоо 288 болж 13.8 хувиар өссөн нь хамгийн их байна.

9461 9524 9737 10084 10337

7271 71737333 7870

8057

2011 2012 2013 2014 2015

Малтай өрхийн тоо

Малчин өрхийн тоо


8

Хүснэгт 4. Малчин өрхийн тоо, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015

Булган 278 295 253 288 279 Баян-Агт 553 539 555 577 594 Баяннуур 224 251 260 284 304 Бугат 339 326 368 373 416 Бүрэгхангай 439 435 447 478 493 Гурванбулаг 580 561 578 608 584 Дашинчилэн 337 349 354 353 367 Могод 560 522 544 559 485 Орхон 608 593 597 805 806 Рашаант 399 419 464 482 527 Сайхан 825 813 799 782 832 Сэлэнгэ 231 248 222 262 281 Тэшиг 427 422 411 437 450 Хангал 450 389 400 395 437 Хишиг-Өндөр 409 392 378 438 427 Хутаг-Өндөр 612 619 703 749 775

Дүн 7271 7173 7333 7870 8057 2015 оны мал тооллогын дүнгээр 1 малчин өрхөд ногдох малын тоогоороо Дашинчилэн сум (705 толгой мал), Бүрэгхангай сум (599 толгой мал), Могод сум (591 толгой мал) байгаа нь хамгийн их байна. Харин Тэшиг сум нэг малчин өрхөд ногдох малын тоогоороо (166 толгой мал) хамгийн бага байна. 2015 онд аймгийн нэг малчин өрхөд 400 толгой мал ногдож байгаа нь өмнөх оноос 0.5 хувиар өссөн байна. Хүснэгт 5. Нэг малчин өрхөд ногдох малын тоо, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015

Булган 185 189 217 206 214 Баян-Агт 333 376 395 432 436 Баяннуур 417 404 410 439 432 Бугат 187 214 206 224 226 Бүрэгхангай 510 552 578 604 599 Гурванбулаг 424 517 557 562 544 Дашинчилэн 540 562 592 671 705 Могод 364 445 483 514 591 Орхон 306 348 374 372 383 Рашаант 316 354 345 376 351 Сайхан 266 307 353 423 403 Сэлэнгэ 329 319 351 304 314 Тэшиг 164 166 154 158 166 Хангал 166 197 174 195 189 Хишиг-Өндөр 388 442 489 485 496 Хутаг-Өндөр 297 301 266 282 303

Дүн 322 359 376 398 400


9

Хүснэгт 6. Малчдын тоо (эмэгтэй ), сумаар, оноор

Сум 2011 2012 2013 2014 2015 2015% 2014 эмэгтэй

Дүн 14125 13861 13942 14853 15200 106.5 6895 Булган 651 560 467 522 494 111.8 241 Баян-Агт 1022 1053 1072 1 090 1 139 101.7 512 Баяннуур 451 499 494 543 594 109.9 259 Бугат 642 608 673 688 754 102.2 313 Бүрэгхангай 867 854 868 930 946 107.1 418 Гурванбулаг 1162 1088 1116 1 160 1 165 103.9 513 Дашинчилэн 650 670 677 691 712 102.1 316 Могод 1054 1001 1018 1 060 936 104.1 496 Орхон 1165 1114 1153 1 461 1 482 126.7 701 Рашаант 761 821 848 886 951 104.5 414 Сайхан 1627 1608 1516 1 492 1 540 98.4 730 Сэлэнгэ 441 477 430 504 530 117.2 237 Тэшиг 803 798 818 859 897 105.0 401 Хангал 832 751 725 703 778 97.0 340 Хишиг-Өндөр 767 733 711 810 797 113.9 369 Хутаг-Өндөр 1230 1226 1356 1 454 1 485 107.2 635

2015 онд нийт малчин өрхийн 92.2 хувь нь цахилгааны эх үүсвэртэй, 84 хувь нь телевизортой, 49.1 хувь нь машинтай, 44.6 хувь нь мотоциклтой байна. Өмнөх онтой харьцуулвал цахилгааны эх үүсвэртэй өрхийн тоо 9.2 хувиар, телевизортой өрхийн тоо 12.5 хувиар, машинтай өрхийн тоо 29.2 хувиар, трактортай өрхийн тоо 19.1 хувиар тус тус өссөн бол мотоциклтой өрхийн тоо 1.8 хувиар буурсан байна. Зураг 2. Малчдын тоо, нийт хүн амд малчдын эзлэх хувь, оноор

Хүснэгт 7. Малчдын соёл ахуйн үзүүлэлт, оноор

Үзүүлэлт 2011 2012 2013 2014 2015 2015% 2014 2011 2012 2013 2014 2015

Цахилгаантай 6648 6829 6954 6802 7432 102.7 91.4 95.2 94.8 92.8 92.2 Телевизортой 6526 6592 6308 6016 6769 101.0 89.8 91.9 86.0 82.0 84.0 Машинтай 2716 3110 3457 3075 3955 114.5 37.4 43.4 47.1 41.9 49.1 Мотоциклтой 3354 3482 3671 3663 3596 103.8 46.1 48.5 50.1 50.0 44.6 Трактортай 350 497 783 524 624 142.0 4.8 6.9 10.7 7.1 7.7

14125 13861 13942 14853 15200

24.2 23.6 23.7 24.6 24.9

0

5000

10000

15000

20000

2011 2012 2013 2014 2015

Малчдын тоо Нийт хүн амд эзлэх хувь


10

Хүснэгт 8. Малчин өрхийн зарим үзүүлэлт, сумаар, 2015

Сумын нэр Малчин өрхийн тоогоор

цахилгаан үүсгүүртэй телевизортой автомашинтай мотоциклтой трактортой

Бүгд 7431 6769 3955 3596 624 Булган 256 239 88 69 12 Баян-Агт 537 470 246 305 28 Баяннуур 257 240 189 178 6 Бугат 398 371 105 102 22 Бүрэгхангай 456 425 340 261 10 Гурванбулаг 576 549 20 14 2 Дашинчилэн 306 298 314 302 13 Могод 452 421 333 207 4 Орхон 754 705 394 336 34 Рашаант 463 420 124 130 0 Сайхан 779 686 256 230 3 Сэлэнгэ 273 222 279 280 131 Тэшиг 423 411 195 249 150 Хангал 411 331 300 198 71 Хишиг-Өндөр 382 366 355 314 7 Хутаг-Өндөр 708 615 417 421 131

Хүснэгт 9. Малчин өрхийн бүлэглэлт, малын тооны бүлгээр, 2015

Малын тооны бүлэг Малчин өрхийн тоо

Малчин өрхийн малын тоо, мян.толгой

Адуу Үхэр Тэмээ Хонь Ямаа

Дүн ≤ 10 134 877 52 771 0 19 35 11-30 352 7365 734 4259 0 995 1377 31-50 310 12560 1180 4701 0 3008 3671 51-100 862 64590 6884 15041 4 21936 20725 101-200 1664 243594 20931 33460 52 98028 91123 501-999 1432 987338 79258 66238 442 556131 285269 1000-1499 445 515707 41906 32463 160 310369 130809 1500-2000 65 109924 8212 7477 66 69259 21910 2001+ 19 46187 3688 3251 6 29757 9485

МАЛ ТЭЖЭЭВЭР, АМЬТДЫН ТОО, БҮТЭЦ

Малын тоо: 2015 оны эцэст Булган аймаг нь 3223822 толгой мал тоолуулсан нь өмнөх оноос 2.9 хувиар буюу 91036 толгойгоор нэмэгдсэн байна. Төрлөөр нь харуулбал адуу 10922 буюу 4.3 хувиар, үхэр 22312 буюу 8.6 хувиар, хонь 49060 буюу 3 хувиар, ямаа 8762 буюу 0.9 хувиар тус тус өссөн бол тэмээ 20 буюу 1.6 хувиар буурсан байна. Нийт мал сүргийн 83 хувийг бог мал эзэлж байгаа өмнөх оноос бог малын дүнд эзлэх хувь 0.6 пунктээр буурсан байна. Бод мал нийт мал сүргийн 16.9 хувийг эзэлж байгаа нь өмнөх оноос бод малын дүнд эзлэх хувь 0.5 пунктээр өссөн байна.


11

Хүснэгт 10. Мал, тэжээвэр амьтдын тоо, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015 2015/2014 тол.мал % зөрүү

Дүн 2340806 2578616 2757185 3132786 3223822 102.9 91036 Тэмээ 945 1042 1125 1240 1220 98.4 -20 Адуу 185956 199329 225681 253352 264274 104.3 10922 Үхэр 180929 195124 221005 259264 281576 108.6 22312 Хонь 1187959 1340814 1449566 1648781 1697841 103.0 49060 Ямаа 785017 842307 859808 970149 978911 100.9 8762

Хүснэгт 11. Малын тоо, төрлөөр, сумаар, толгой, 2015

Сумын нэр Бүгд Тэмээ Адуу Үхэр Хонь Ямаа бодод

шилжүүлс-нээр

хонин толгойд

шилжүүлс-нээр тол.мал

Булган 59797 0 4127 7542 29658 18470 18921 120422 Баян-Агт 258704 14 16551 19142 138578 84419 69363 445334 Баяннуур 131225 239 8689 11514 63158 47625 37041 237123 Бугат 94046 0 8010 15324 42257 28455 33934 215881 Бүрэгхангай 295333 180 19114 23187 159564 93288 80826 517343 Гурванбулаг 317652 139 23255 15705 175099 103454 81283 525918 Дашинчилэн 258665 173 19168 18160 142433 78731 71168 457292 Могод 286586 9 29029 20497 172492 64559 86358 556825 Орхон 309032 94 28360 27712 146944 105922 93944 607536 Рашаант 184982 283 14141 9771 97484 63303 48497 313485 Сайхан 335181 69 40273 20829 201007 73003 103832 673940 Сэлэнгэ 88358 0 6764 16493 38982 26119 33019 208795 Тэшиг 74594 0 6162 17354 29270 21808 31120 196155 Хангал 82649 0 5202 16460 32594 28393 30643 193322 Хишиг-Өндөр 211832 5 21986 16433 109031 64377 64645 419495 Хутаг-Өндөр 235186 15 13443 25453 119290 76985 68423 435471

Дүн 3223822 1220 264274 281576 1697841 978911 953017 6124335 2015 оны эцэст тоологдсон нийт малыг бодод шилжүүлэхэд 952.9 мянган толгой болж өмнөх оноос 4.6 хувиар, хонин толгойд шилжүүлэхэд 6124.3 мянган толгой болж өмнөх оноос 4.5 хувиар тус тус өсч байна. Зураг 3. Малын тоо, өсөлт, бууралт хувиар, оноор

115.3 119.5 120.1 120.2106.9

88.8102.1 110.2 106.9

113.6 102.9

0500100015002000250030003500

020406080

100120140

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Нийт малын тоо Өсөлт, бууралт, хувиар


12

Зураг 4. Малын тоо, сумаар, 2015 Зураг 5. Малын тоо, сумаар, 2014

Амины малын тоо: 2015 онд амины малын тоо 3192.7 мянган толгой болсон нь

өмнөх оноос 2.9 хувиар өссөн байна. Нийт малын 99 хувийг хувийн мал эзэлж байгаа өмнөх оноос 3.7 пунктээр өссөн байна.

Хүснэгт 12. Амины малын тоо, төрлөөр, сумаар

Сумын нэр Бүгд Тэмээ Адуу Үхэр Хонь Ямаа бодод шилжүүлс-

нээр тол.мал Булган 55536 0 4044 7285 26217 17990 17947 Баян-Агт 258033 14 16538 19139 138022 84320 69242 Баяннуур 131144 239 8689 11510 63096 47610 37025 Бугат 93796 0 8007 15319 42017 28453 33885 Бүрэгхангай 291500 180 19112 22835 156514 92859 79910 Гурванбулаг 313962 139 23239 15705 171740 103139 80668 Дашинчилэн 251332 128 19113 18150 135624 78317 69849 Могод 286516 9 29029 20497 172438 64543 86347 Орхон 308528 94 28318 27494 146802 105820 93648 Рашаант 184160 275 14102 9753 97251 62779 48323 Сайхан 334648 69 40198 20753 200679 72949 103620 Сэлэнгэ 85795 0 6747 16249 37108 25691 32392 Тэшиг 73844 0 5923 17279 28974 21668 30740 Хангал 80706 0 5197 16336 31195 27978 30229 Хишиг-Өндөр 209493 5 21978 16376 106789 64345 64203 Хутаг-Өндөр 233745 15 13437 25078 118435 76780 67874 Дүн 3192738 1167 263671 279758 1672901 975241 945901

59.7

74.5

82.6

88.3

94.0

131.2

184.9

211.8

235.1

258.6

258.7

286.5

295.3

309.0

317.6

335.1

Булган

Тэшиг

Хангал

Сэлэнгэ

Бугат

Баяннуур

Рашаант

Хишиг-Өндөр

Хутаг-Өндөр

Дашинчилэн

Баян-Агт

Могод

Бүрэгхангай

Орхон

Гурванбулаг

Сайхан

59.2

69.0

77.0

79.9

83.5

124.7

181.2

211.2

212.6

237.0

249.2

287.3

288.8

299.4

330.9

341.9

Булган

Тэшиг

Хангал

Сэлэнгэ

Бугат

Баяннуур

Рашаант


Хишиг-…


Баян-Агт

Могод


Орхон

Сайхан



13

Хүснэгт 13. Амины малтай өрх, тэдгээрийн малын тоо, оноор

Он Малтай өрхийн тоо Бүгд Тэмээ Адуу Үхэр Хонь Ямаа

тол.мал 2000 11779 1473540 826 187737 222210 726766 336001 2001 11760 1420440 803 172616 157402 717161 372458 2002 11156 1360147 638 155315 139533 667801 396860 2003 10341 1091462 509 127176 84367 528949 350461 2004 9273 1189548 410 127547 83508 576466 401617 2005 9242 1374235 334 135403 97216 670796 470486 2006 9257 1649367 310 146662 113743 809655 578997 2007 9383 1985513 336 157911 137237 973492 716537 2008 9794 2388944 436 176558 160615 1182091 869244 2009 9958 2581446 544 184355 182319 1312505 901723 2010 9689 2271358 806 181854 175193 1163996 749509 2011 9461 2322121 896 184964 179711 1175039 781511 2012 9524 2560362 983 198511 193917 1328011 838940 2013 9737 2737726 1068 224812 219489 1435989 856368 2014 10085 3100601 1185 251680 255114 1625834 966788 2015 10337 3192738 1167 263671 279758 1672901 975241

2015 оны эцэст амины малтай өрхийн 387 буюу 4.3 хувь 10 хүртэлх малтай, 713 буюу

7.0 хувь нь 11-30 толгой малтай, 592 буюу 5.9 хувь нь 31-50 толгой малтай, 1213 буюу 12.0 хувь нь 101-200 толгой малтай байна. Хүснэгт 14. Хувийн малтай өрхийн бүлэглэлт, малын тооны бүлгээр

Малын тооны бүлэг 2011 2012 2013 2014 2015

Дүн 6758 6768 6937 7032 7198 ≤ 10 522 479 469 437 387 11-30 758 704 758 712 713 31-50 671 582 614 592 597 51-100 1351 1321 1320 1213 1312 101-200 2211 2169 2072 2084 2150 501-999 993 1205 1314 1497 1503 1000-1499 213 268 333 411 452 1500-2000 25 27 44 66 65 2001+ 14 13 13 20 19

Хээлтэгч малын тоо: 2015 оны эцэст 1444.7 мянган толгой хээлтэгч мал тоологдсон нь өмнөх оноос 48.5 мянган толгой буюу 3.5 хувиар өссөн байна. 2015 оны эцэст тоологдсон хээлтэгч мал нийт малын 44.8 хувийг эзэлж байна. Мал аж ахуйн нөхөн үйлдвэрлэлийг хэвийн хэмжээнд байлгахад бод малын хувьд хээлтэгч мал сүргийн 50.0-55.0 хувь, бог малын хувьд сүргийн 60.0-65.0 хувийг эзэлж байвал зохимжтой гэж үздэг. Манай аймгийн бод малын хувьд хээлтэгч мал сүрэг 31.6-38.3, бод малын хувьд 46.5-47 байгаа нь нөхөн үйлдвэрлэл алдагдсан байгаа нь харагдаж байна


14

Хүснэгт 15. Хээлтэгч малын тоо, төрлөөр, оноор

Малын төрөл 2011 2012 2013 2014 2015 2015/2014 тол.мал % зөрүү

Ингэ 351 339 374 446 441 98.9 -5 Гүү 61310 65856 72581 79428 83401 105.0 3973 Үнээ 71074 76962 85633 100534 107839 107.3 7305 Эм хонь 561671 625050 681621 773852 797455 103.1 23603 Эм ямаа 365824 383082 398827 442036 455635 103.1 13599

Бүгд 1060230 1151289 1239036 1396296 1444771 103.5 48475 Хүснэгт 16. Хээлтэгч мал, сумаар, 2015

Сумын нэр Бүгд Ингэ Гүү Үнээ Эм хонь Эм ямаа тол.мал

Булган 28648 0 1438 3086 15146 8978 Баян-Агт 114318 6 5544 7058 63355 38355 Баяннуур 54150 84 2506 4351 27642 19567 Бугат 43399 0 2559 6079 20968 13793 Бүрэгхангай 135430 83 5637 8665 76771 44274 Гурванбулаг 147060 40 7391 5942 84917 48770 Дашинчилэн 117610 55 5884 6794 68278 36599 Могод 126807 2 9087 7478 80746 29494 Орхон 142952 39 9296 10675 71453 51489 Рашаант 86808 101 4191 3737 47207 31572 Сайхан 128862 22 12756 7137 79755 29192 Сэлэнгэ 42421 0 2286 7051 19640 13444 Тэшиг 33765 0 1931 6952 14376 10506 Хангал 36215 0 1637 6651 14957 12970 Хишиг-Өндөр 102082 1 7112 6523 56574 31872 Хутаг-Өндөр 104244 8 4146 9660 55670 34760

Дүн 1444771 441 83401 107839 797455 455635

Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо: 2015 онд аймгийн дунджаар 1 хээлтүүлэгч тэмээнд 20-25 хээлтэгч ногдох бол 16 хээлтэгч, 1 хээлтүүлэгч адуунд 12-15 хээлтэгч ногдох бол 10 хээлтүүлэгч, үхэрт 35-45 хээлтүүлэгч ногдох бол 35, 1 хээлтүүлэгч хонинд 55-80 хээлтэгч ногдох бол 86, 1 хээлтүүлэгч ямаанд 55-80 хээлтэгч ногдох бол 81 байна. Тооллогын дүнгээс харахад бод малын хээлтүүлэгчийн тоог нэмэгдүүлэх, эрчимжсэн МАА, цэвэр үүлдэрийн мал бүртгэл, ангилалтыг ажлыг сайжруулах, МАА-н бүтээгдэхүүний боловсруулах үйлдвэрлэлийг дэмжих түүнд чиглэсэн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй байна.

Хүснэгт 17. Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо, оноор

Малын төрөл

Үржлийн норм 2011 2012 2013 2014 2015

Ингэ 20-25 14 16 14 9 16 Гүү 12-15. 10 10 10 10 10 Үнээ 35-45 35 35 33 36 35 Эм хонь 55-80 82 83 80 85 86 Эм ямаа 55-80 87 83 78 82 81


15

Хүснэгт 18. Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо, сумаар, төрлөөр, 2014, 2015

Сумын нэр Тэмээ 20-25

Адуу 12-15

Үхэр 35-45

Хонь 55-80

Ямаа 55-80

2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014 2015 Булган 0 0 10 11 49 37 67 75 103 101 Баян-Агт 7 0 10 11 38 38 82 81 94 98 Баяннуур 37 14 8 7 35 44 83 77 84 78 Бугат 0 0 9 10 42 37 81 86 99 104 Бүрэгхангай 12 21 9 9 34 32 79 85 83 90 Гурванбулаг 2 20 10 10 29 28 108 107 104 93 Дашинчилэн 15 14 9 9 41 40 75 88 83 86 Могод 0 0 11 11 34 38 79 79 58 60 Орхон 4 7 10 10 32 30 94 92 89 89 Рашаант 16 34 9 9 30 36 87 87 86 86 Сайхан 0 22 11 11 33 31 83 76 57 48 Сэлэнгэ 0 0 11 10 46 35 104 106 105 123 Тэшиг 0 0 8 8 42 38 89 95 92 111 Хангал 0 0 10 9 48 46 98 99 90 98 Хишиг-Өндөр 0 0 10 10 38 42 88 92 85 82 Хутаг-Өндөр 4 8 8 8 28 28 72 77 64 66

Дүн 9 16 10 10 36 35 85 86 82 81 Хээл хаялт, сувайралт: 2015 онд 28.2 мянган хээлтэгч хээл хаясан нь өнгөрсөн оноос 9.3 мянган толгой буюу 49.1 хувиар өссөн байна. Хээл хаясан хээлтэгч малын 56.4 хувийг эм хонь, 32.8 хувийг эм ямаа эзэлж байна. Мөн энэ онд 117.1 мянган хээлтэгч мал сувайрсан нь өмнөх оноос 50.9 хувиар буюу 39.5 мянган толгой малаар өссөн байна. Аймгийн дүнгээр оны эхний хээлтэгчийн 10.1 хувьтай тэнцэх эх мал хээл хаяж, сувайрснаас 145.4 мянган төл бойжуулах боломж алдсан байна. Хүснэгт 19. Хээл хаясан хээлтэгч, сумаар, төрлөөр, оноор

Малын төрөл 2011 2012 2013 2014 2015 2015/2014

тол.мал % зөрүү Ингэ 0 0 4 0 2 0 2 Гүү 3858 2404 2155 1843 1549 84.0 -294 Үнээ 2008 1530 1956 1292 1467 113.5 175 Эм хонь 19655 10196 16531 7545 9276 122.9 1731 Эм ямаа 16717 10440 19617 8264 15951 193.0 7687 Бүгд 42238 24570 40263 18944 28245 149.1 9301

Хүснэгт 20. Сувайрсан хээлтэгч, сумаар, төрлөөр, оноор

Малын төрөл 2011 2012 2013 2014 2015 2015/2014

тол.мал % зөрүү Ингэ 22 37 16 32 67 209.4 35 Гүү 10851 11623 8726 8584 11523 134.2 2939 Үнээ 9952 9595 9366 8411 10996 130.7 2585 Эм хонь 43882 42577 45413 33033 54829 166.0 21796 Эм ямаа 31796 31104 37501 27578 39733 144.1 12155 Бүгд 96503 94936 101022 77638 117148 150.9 39510


16

Төл бойжилт: 2015 онд 90.3 хувь буюу 1108.9 мянган толгой төл мэнд бойжсон байна. Энэ нь өмнөх оноос 14.9 мянган толгой буюу 1.3 хувиар буурсан байна. Нийт бойжсон төлийн 0.2 мянга буюу 0.02 ботго, 60.5 мянга буюу 5.5 унага, 82.4 буюу 7.4 хувь нь тугал, 636.7 мянган толгой буюу 57.4 хувь нь хурга, 328.1 мянган толгой буюу 29.6 хувь ишиг байна. Аймгийн дүнгээр 100 эхээс 79 төл бойжуулан авч төл бойжилтын хувь 90.3 хувьтай байна. Хүснэгт 21. Бойжуулсан төл, сумаар, төрлөөр, 2014, 2015

Сумын нэр 2014 2015 үүнээс

Ботго Унага Тугал Хурга Ямаа Булган 20815 24747 0 821 2235 14056 7635 Баян-Агт 89616 103663 4 4439 6117 59546 33557 Баяннуур 46053 48519 57 2186 3633 25164 17479 Бугат 31667 34765 0 1680 4399 17249 11437 Бүрэгхангай 113734 106917 36 4113 6615 64674 31479 Гурванбулаг 123873 89501 13 4237 3461 54680 27110 Дашинчилэн 85750 94804 31 4562 5189 54274 30748 Могод 108892 93334 2 6470 5874 62696 18292 Орхон 91988 101730 16 6465 7920 53891 33438 Рашаант 62675 59525 53 2948 2577 33123 20824 Сайхан 110267 112092 15 10334 6217 72048 23478 Сэлэнгэ 28448 28398 0 1449 5023 13395 8531 Тэшиг 27475 28892 0 1399 5727 13203 8563 Хангал 28587 31303 0 1231 5227 13178 11667 Хишиг-Өндөр 78537 66817 1 5072 4833 40621 16290 Хутаг-Өндөр 74588 83002 3 3109 7405 44911 27574 Дүн 1122965 1108009 231 60515 82452 636709 328102

Хүснэгт 22. 100 эхээс бойжуулсан төл, төрлөөр, оноор

Малын төрөл 2011 2012 2013 2014 2015

Улсын дүн 81 85 86 86 86 Бүгд 79 87 86 80 79 Ботго 74 50 53 48 69 Унага 65 68 76 69 72 Тугал 75 78 81 72 82 Хурга 81 91 90 82 80 Ямаа 80 85 83 80 80

Зураг 6. Бойжуулсан төл, оноор

912.0 954.5 1028.7 1136.4 1227.3

856.2 919.4 991.1 1122.9 1108.0

55.8 35.1 37.6 13.5 119.3

2011 2012 2013 2014 2015

Гарсан төл Бойжсон төл Хорогдсон төл


17

Том малын зүй бусын хорогдол: 2015 оны жилийн эцэст 72.5 мянган том мал зүй бусаар хорогдсон нь өмнөх оноос 4.5 дахин өссөн байна. Хорогдлыг төрлөөр харуулбал 8 буюу 0.01 хувь нь тэмээ, 4.5 мянга буюу 6.2 хувь нь адуу, 4.1 мянга буюу 5.6 хувь нь үхэр, 37.9 мянга буюу 52.3 хувь нь хонь, 25.9 мянга буюу 35.8 хувь нь ямаа байна. Аймгийн дүнгээр 72.5 мянган толгой мал хорогдсон нь оны эхний малын 2.3 хувь, нийт хорогдолд өвчний хорогдол 4.3 хувь, 88.1 хувь нь бог малын хорогдол эзэлж байна. Бог малын хорогдол өмнөх оноос 4.8 дахин өссөн байна. Хорогдлыг сумаар авч үзвэл нийт хорогдлын дийлэнх 38.1 хувийг Гурванбулаг сум, 13.4 хувийг Могод сум, 11.9 хувийг Хишиг-Өндөр сум эзэлж байна. Сүүлийн 10-н жилийн хугацааны том малын зүй бусын хорогдол 2010 онд 223.8 мянган толгой мал хорогдсон нь хамгийн өндөр үзүүлэлттэй байна. Хүснэгт 23. Том малын зүй бусын хорогдол, төрлөөр, оноор

Малын төрөл 2011 2012 2013 2014 2015 2015/2014

тол.мал % зөрүү Тэмээ 5 3 9 2 8 400.0 6 Адуу 4413 2555 1935 1714 4502 262.7 2788 Үхэр 4336 2674 2517 1265 4076 322.2 2811 Хонь 41536 12207 18495 8330 37941 455.5 29611 Ямаа 24689 8787 14084 4960 25955 523.3 20995 Бүгд 74979 26226 37040 16271 72482 445.5 56211

Хүснэгт 24. Том малын зүй бусын хорогдол, оны эхний малд эзлэх хувь, оноор Малын төрөл 2011 2012 2013 2014 2015 Тэмээ 0.5 0.3 0.9 0.2 0.6 Адуу 2.4 1.4 1.0 0.8 1.8 Үхэр 2.4 1.5 1.3 0.6 1.6 Хонь 3.5 1.0 1.4 0.6 2.3 Ямаа 3.1 1.1 1.7 0.6 2.7 Бүгд 3.2 1.1 1.4 0.6 2.3

Хүснэгт 25. Гэнэтийн аюулаар хорогдсон мал, сумаар, төрлөөр, оноор Малын төрөл 2011 2012 2013 2014 2015

Тэмээ 2 0 0 0 0 Адуу 842 861 448 404 679 Үхэр 815 955 563 220 580 Хонь 5163 2299 2758 1103 4826 Ямаа 2890 1695 2769 718 3164 Бүгд 9712 5810 6538 2445 9249

51761764569094514171766185020962103

318650995629

86289688

27606

Хангал Сэлэнгэ

БугатБаяннуур

ТэшигБулган

Хутаг-ӨндөрБаян-агт

СайханДашинчилэнБүрэгхангай

РашаантОрхон

Хишиг-ӨндөрМогод


Зураг 7. Том малын зүй бусын хорогдол, сумаар, 2015


18

Сүргийн бүтэц: 2015 оны жилийн эцэст 3223.8 мянган мал тоолуулсаны 1091.4 мянга буюу 33.8 хувь нь төл, өсвөр насны мал, 661.1 мянга буюу 20.5 хувь нь ажлын ба бэлтгэлийн насны эр мал, 1444.8 мянга буюу 44.8 хувь нь хээлтэгч, 26.5 мянга буюу 0.8 хувь нь хээлтүүлэгч байна. Малын сүрэгт эзлэх хувийг өмнөх онтой харьцуулвал төл, өсвөр насны мал 0.9 пункт, хээлтүүлэгч 1.8 пунктээр буурсан ба ажлын ба бэлтгэлийн насны эр мал 2.5 пункт, хээлтэгч мал 0.1 пунктээр өссөн байна. Хүснэгт 34. Сүргийн бүтэц, оноор

Төрөл 2011 2012 2013 2014 2015 мян.толгой

Бүгд 2340.8 2578.6 2757.2 3132.8 3223.8 Төл, өсвөр насны мал 772.8 906.2 952.4 1108.5 1091.4 Ажлын ба бэлтгэлийн насны эр 479.1 499.8 541.9 602.5 661.1 Хээлтэгч 1069.4 1151.3 1239.0 1396.3 1444.8 Хээлтүүлэгч 19.5 21.3 23.8 25.5 26.5

Зураг 8. Сүргийн бүтэц, 2015

Цэвэр үүлдрийн эрлийз мал: 2015 оны жилийн эцсийн мал тооллогоор цэвэр үүлдрийн 13.8 мянган толгой, эрлийз 10.2 мянган толгой, бусад үүлдрийн 0.5 мянган толгой мал тоолуулсан нь өмнөх оноос 1.3 мянга буюу 5.4 хувиар өссөн байна. Хүснэгт 27. Цэвэр үүлдэр, эрлийз, нутгийн сайжруулсан үүлдрийн мал, 2014, 2015

Төрөл 2014 2015

толгой Нийт 23155 24416 Цэвэр үүлдрийн малын тоо Бүгд 10244 13658 Үхэр 2712 10893 Хонь 5987 2210 Ямаа 847 220 Адуу 698 335 Эрлийз малын тоо Бүгд 6804 10253 Үхэр 2328 4400 Хонь 4085 4472 Ямаа 391 1381 Нутгийн сайжруулсан үүлдрийн малын тоо 6107 505

Төл, өсвөр насны мал

34%

Ажлын ба бэлтгэлийн насны эр

20%

Хээлтэгч 45%

Хээлтүүлэгч1%


19

Тэжээвэр амьтад: Аймгийн хэмжээнд 2015 оны жилийн эцэст 1108 гахай, үүний 334 мэгж, 1306 шувуу, үүний 1031 өндөглөгч, 34 зөгийн бүл тоологдсон байна. Хүснэгт 28. Тэжээвэр амьтдын тоо, оноор

Төрөл 2011 2012 2013 2014 2015

Бүгд 8599 5310 5238 4661 2448 Гахай 2004 3164 3282 2180 1108 Шувуу 6585 2136 1877 2432 1306 Зөгий , бүл 10 0 68 40 34 Туулай 0 10 11 9 0

Малын хэрэглээний зарлага: Оны эхний нийт малын 21 хувьтай тэнцэх 678574 малыг хэрэглээнд зарцуулсан байна. Малын хэрэглээний зарлага өмнөх оноос 126929 толгойгоор буюу 23 хувиар өссөн байна. Малтай нэг өрх дунджаар 66 толгой малыг хэрэглээндээ зориулан зарцуулсан тооцоо гарч байна. Хүснэгт 29. Малын хэрэглээний зарлага, оны эхний малд эзлэх хувь, төрлөөр, оноор

Малын төрөл 2013 2014 2015 Оны эхний малд эзлэх хувь

Бүгд 527177 551645 678574 19.1 17.6 21.0 Тэмээ 111 144 166 9.9 11.6 13.6 Адуу 21964 26987 35409 9.7 10.7 13.4 Үхэр 30641 34293 45795 13.9 13.2 16.3 Хонь 293811 314833 387834 20.3 19.1 22.8 Ямаа 180650 175388 209370 21.0 18.1 21.4

Малын тэжээл: Аймгийн хэмжээнд 2015 оны жилийн эцэст 86568,7 тн байгалийн хадлан, 6471.8 тн малын тэжээл, хүнс ногооны хаягдал бэлтгэсэн байна. Өмнөх онтой харьцуулвал байгалийн хадлан 8.5 хувиар буурч, малын тэжээл, хүнс ногооны хаягдал 68.9 хувиар өссөн байна. Хүснэгт 30. Бэлтгэсэн өвс хадлан, тэжээл, оноор

Төрөл 2014 2015

тн Бүгд 95523 88896

Бэлтгэсэн хадлан 94678.2 86568.7 Таримал тэжээл 59.2 110.4 Даршны ургамал 43.9 171.4 Гар тэжээл 741.6 2045.8 Хужир шүү 2465.4 3340.8 Төмс ногооны хаягдал 16.6 33.5 Үр тарианы хаягдал 393.2 231.8 Лай 4.3 0.5 Сүрэл 106.1 537.6


20

Худаг, усан сан, уст цэгийн тоо: Монгол Улсын Засгийн газраас усны нөөцийн эх үүсвэрийг зохистой ашиглах замаар хүн ам, малын усны хангамжийг нэмэгдүүлэх, бэлчээрийн ашиглалтыг сайжруулахад анхаарал хандуулж худаг, уст цэгийг шинээр гаргах, сэргээн засварлахад зориулан тодорхой хэмжээний хөрөнгө зарцуулдаг. 2015 онд 30 худаг шинээр ашиглалтанд орсноос 83.3 хувь нь инженерийн хийцтэй, 16.4 хувь нь энгийн уурхайн худаг байна. Өмнөх онтой харьцуулвал 20 хувиар нэмэгдсэн байна. Шинээр худаг гаргахад нийт 291.6 сая төгрөг зарцуулсны 2.9 хувь нь улсын төсвийн хөрөнгөөр, 67.3 хувь нь гадаад орон, болон олон улсын байгууллагын хөрөнгөөр, 23.1 хувийг малчид, иргэдийн хөрөнгөөр санхүүжигдсэн байна. Хүснэгт 31. Шинээр, засварласан худгийн тоо, 2014, 2015

Шинээр гаргасан

худгийн тоо

үүнээс: инженерийн

хийцтэй энгийн уурхай

2014 2015 2014 2015 2014 2015

25 30 18 25 7 5

Засварласан худгийн

тоо

9 27 7 13 2 14

Дүн 34 57 25 38 9 19 Хүснэгт 32. Шинээр, засварласан худагт зарцуулсан зардал, 2014, 2015

Шинээр худаг гаргахад зарцуулсан хөрөнгийн хэмжээ

/мян.төг/

үүнээс:

Улсын төсвийн хөрөнгө

Гадаад орон, олон улсын байгууллага

Малчид, иргэдийн өөрийн хөрөнгө

2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014 2015

284582 291659.2 172500 8500 21516 196419.2 64592 67540

Худаг засварлахад зарцуулсан хөрөнгийн хэмжээ

9580 36254 2500 17000 - - 2005.1 7080

Дүн 294162 327913.2 175000 25500 21516 196419.2 66597.1 74620

Мал эмнэлгийн үйлчилгээ: Халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд 1460.5 мян.толгой мал, тэжээвэр амьтан, паразиттах өвчнөөс эмчлэн сэргийлэх арга хэмжээнд 1901.1 мян.толгой мал вакцинжуулалт, угаалга, туулгалтанд хамрагдсан байна. Лабораторийн оношлогоо, шинжилгээнд 10.5 мян.толгой мал, тэжээвэр амьтан, 862.4 мян.кг мах махан бүтээгдэхүүн, 43.5 мян.литр сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, 1.9 мян.ширхэг арьс шир, 4.4 мян.кг ноос, ноолуур үзлэгт хамрагдаж 100 хувь хэрэгцээнд тохирсон байна. Мал, амьтадын халдварт өвчин 127 голомтонд гарч 585 толгой мал өвчилж, 282 толгой мал эдгэрч, 258 толгой малыг устган, 44 толгой малыг нядлуулсан байна. Халдварт өвчний голомт Баян-агт, Баяннуур Сэлэнгэ, Сайхан,Булган, Гурванбулаг сумуудад ихэвчлэн гарсан байна. Мал, амьтадын паразиттах өвчин 619 голомтод гарч 43.5 мян.толгой мал өвчилж, 43.3 мян.толгой мал эдгэрсэн байна.


21

Малжуулалт: Аймгийн хэмжээнд 2015 онд 331 өрх малжуулах арга хэмжээнд хамрагдсан бөгөөд нэг өрхийн ам бүлийн тоо дунджаар 4 байна. Малжуулах арга хэмжээнд хамрагдсан өрхийн тоо өмнөх оноос 4.6 дахин өсчээ. Малжуулах арга хэмжээгээр 0.3 мянган өрхөд 11.4 мянган толгой мал олгогдсон бөгөөд олгосон малын 1.6 хувь нь бод мал, 98.4 бог мал байна. Нэг өрхөд дунджаар 34 толгой мал ногдож байна. Энэ арга хэмжээнд нийт 734 сая.төгрөг зарцуулсан бөгөөд үүнээс 59.7 сая.төгрөг буюу 8.1 хувийг гадаад орон болон олон улсын байгууллагын төслөөс, 381.2 сая.төгрөг буюу 51.9 хувийг орон нутгийн хөрөнгөөс, 198.5 сая.төгрөг буюу 27 хувийг бусад эх үүсвэрийн хөрөнгөөс санхүүжигдсэн байна.

Хүснэгт 33. Малжуулалтаар авсан арга хэмжээ, 2014, 2015

Малжуулах арга хэмжээнд хамрагдсан

үүнээс:

Өрхийн тоо Ам бүлийн тоо 1 өрхийн ам бүлийн тоо

2014 2015 2014 2015 2014 2015 Дүн 77 331 265 1300 3 4

Малжуулалтаар авсан малын тоо

үүнээс:

Бод малын тоо Бог малын тоо Малжуулалтанд

хамрагдсан 1 өрхөд ногдох малын тоо

2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014 2015 Дүн 2606 11413 7 178 2599 11235 34 34

Нийт зарцуулсан хөрөнгийн хэмжээ /мян.төг/

үүнээс:

Гадаад орон, олон улсын байгууллагын

төсөл Орон нутгийн хөрөнгө Бусад

2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014 2015

Дүн 209400 734010 112000 59750 82400 381160 15000 198480


22

Тариалсан талбай: Улсын хэмжээнд 2015 онд 524.9 мян.га талбайд тариалалт хийсний 41.1 мян.га талбай буюу 7.8 хувийг манай аймаг эзэлж байна. Булган аймгийн тариалалт хангайн бүсийн аймгуудын тариалалтын 53.6 хувийг эзэлж байгаа нь өмнөх оноос 2.4 пунктээр мөн буурсан байна. Хүснэгт 1. Улсын болон хангайн бүсэд Булган аймгийн тариалсан талбайн эзлэх хувь

Аймаг 2011 2012 2013 2014 2015 2015% 2014

га Улсын дүн 345935 379761.19 415367.6 440564.1 524958.6 119.2 Хангайн бүс 59316 66220.9 60674 66286.4 76765.5 115.8 Архангай 4936.3 5080.9 3612.1 4568.3 7576.7 165.9 Баянхонгор 665.7 701.85 535.3 955.4 985.6 103.2 Булган 32490 35897.1 33473.3 37129.5 41120.3 110.7 Өвөрхангай 3398.7 3843.5 2534.6 3786.3 2432.9 64.3 Хөвсгөл 3572.5 4972.25 3804.4 3917.1 6674 170.4 Орхон 14252.8 15725.3 16714.3 15929.9 17975.8 112.8 Хангайн бүсийн дүнд Булган аймгийн тариалсан талбайн эзлэх хувь 54.8 54.2 55.2 56.0 53.6

Улсын дүнд Булган аймгийн тариалсан талбайн эзлэх хувь 9.4 9.5 8.1 8.4 7.8

2015 онд аймгийн хэмжээнд 748 өрх, 80 аж ахуй нэгж байгууллагын 41.1 мян.га

талбайд тариалалт хийсний үр тариа 37.7 мян.га, төмс 0.5 мян.га, хүнсний ногоо 0.27 мян.га, техникийн ургамал 2.28 мян.га, тэжээлийн ургамал 0.36 мян.га байна. Энэ нь өмнөх оноос үр тариа 16.8 хувиар өссөн бол, төмс 23.1 хувиар, хүнсний ногоо 17.3 хувиар, тэжээлийн ургамал 25.8 хувиар, техникийн ургамал 33.8 хувиар тус тус буурсан байна.

Хүснэгт 2. Тариалсан талбай, ургамалын төрлөөр, оноор

Ургамлын төрөл

2011 2012 2013 2014 2015 2015 /2014 га

Дүн 32490 35897.1 33473.3 37129.5 41120.3 10.7 Үр тариа 29522.0 33185.5 27956.9 32224.9 37713.4 1.17 Төмс 813.5 828.3 748.2 646.3 497.0 0.8 Хүнсний ногоо 330.7 274.0 344.6 325.3 268.9 0.8 Тэжээлийн ургамал 146.6 464.0 497.0 484.0 359.0 0.7 Техникийн ургамал 1677.2 1145.3 3926.6 3449.0 2282.0 0.7

Зураг 1. Тариалсан талбай, төрлөөр, 2014 Зураг 2. Тариалсан талбай, төрлөөр, 2015

97%

2% 1%

Үр тариа

Төмс

Хүнсний ногоо

98%

1% 1%

Үр тариа

ТөмсХүнсний ногоо


23

Хураасан ургац: 2015 онд аймгийн хэмжээнд үр тариа 29.0 мян.тн, төмс 5.1 мян.тн, хүнсний ногоо 2.1 мян.тн, тэжээлийн ургамал 0.36 тн, техникийн ургамал 0.73 мян.тн хурааж авсан. Нийт хураасан ургац өмнөх оноос 23.2 мян.тн буюу 38.3 хувиар буурсан. Үүнийг төрлөөр нь авч үзвэл үр тариа 18.7 мян.тн буюу 39.2 хувиар, төмс 2.0 мян.тн буюу 28.5 хувь, хүнсний ногоо 1.4 мян.тн буюу 40.5 хувиар буурсан байна. 2015 онд улсын хэмжээнд 501.5 мян.тн ургац хураан авсны 7.4 хувийг, хангайн бүсийн 41.4 хувийг манай аймаг эзэлж байна. Өмнөх онтой харьцуулвал 2.9 пунктээр буурсан байна. Хүснэгт 3. Улсын болон хангайн бүсэд Булган аймгийн хураасан ургацын эзлэх хувь, 2015

Ургамлын төрөл Улсын дүн Хангайн бүс Аймгийн дүн Улсад эзлэх

хувь Хангайн бүсэд

эзлэх хувь тн

Үр тариа 216267.8 48796.0 28961.2 13.4 59.3 Төмс 163766.9 20280.8 5124.8 3.1 25.2 Хүнсний ногоо 72347.6 12661.9 2130.9 2.9 16.8 Тэжээлийн ургамал 49163.7 8423.6 362.5 0.7 4.3

Зураг 3. Хураасан ургац, эзлэх хувь, 2014 Зураг 4. Хураасан ургац, эзлэх хувь, 2015

Бэлтгэсэн хадлан: 2015 онд аймгийн хэмжээнд 86.6 мян.тн өвс, 0.17 мян.тн бэлтгэсэн дарш, 0.54 мян.тн сүрэл, 2.0 мян.тн гар тэжээл, 3.3 мян. тн хужир шүү ургац хураасан нь өмнөх оноос бэлтгэсэн өвс 8.6 хувиар буурч, бэлтгэсэн дарш 44 хувь, сүрэл 3.7 дахин, гар тэжээл 2.8 дахин, хужир шүү 35 дахин өссөн байна.

Хүснэгт 4. Байгалийн хадлан, гар тэжээл, 2014, 2015

Ургамлын төрөл 2014 2015 2015/2014%

тн Дүн 98133.8 92664 5.5

Бэлтгэсэн өвс 94678 86568.7 8.6 Бэлтгэсэн дарш 119 171.4 44 Сүрэл 145.1 537.6 370 Гар тэжээл 726.2 2045.8 281 Хужир шүү 2465.5 3340.8 135

Үр тариа82%

Төмс12%

Хүнсний ногоо 6%

Үр тариа80%

Төмс14%

Хүнсний ногоо

6%


24

ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ

Хүснэгт 35. Нийт малын тоо, сумаар, 1980-2015 он

Сумын нэр 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987


Дүн 937286 961989 1006991 992580 983713 934564 872258 846631

Сумын нэр 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995


Дүн 889403 942992 998195 1021203 1066060 1036878 1078841 1137084

Сумын нэр 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Булган 46882 52527 54707 57125 53393 44367 43085 41477 Баян-Агт 95554 105381 118035 124205 123751 120308 126236 101451 Баяннуур 50457 58028 60980 58227 52134 50443 40732 17371 Бугат 39396 39115 44913 54539 49671 43670 44031 37872 Бүрэгхангай 57476 63172 71842 96399 120632 132358 108286 84839 Гурванбулаг 134809 148008 163730 185693 166630 150676 138599 106552 Дашинчилэн 95788 110954 130699 150042 122031 128244 108611 64062 Могод 111919 123824 139788 159612 148755 140828 125518 105756 Орхон 102116 105825 111986 125275 127656 120569 110319 94588 Рашаант 43564 44104 49153 52152 32635 37374 40073 36649


25

Сайхан 143013 158900 180477 192480 182302 166003 159514 131349 Сэлэнгэ 39479 40208 41564 39265 34800 33153 34768 26154 Тэшиг 45839 48336 53012 55164 54063 52227 56387 51094 Хангал 32070 35469 40779 45016 45016 40922 55646 33852 Хишиг-Өндөр 84142 89622 101404 111449 105884 94863 88097 80107 Хутаг-Өндөр 80066 86371 95791 102602 103458 101588 107801 94693

Дүн 1202570 1309844 1458860 1609245 1522811 1457593 1387703 1107866

Сумын нэр 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Булган 41477 44861 50175 62916 62394 73119 61104 Баян-Агт 101451 120663 132965 154279 177742 205802 200751 Баяннуур 17371 18554 28490 38833 54406 72395 97181 Бугат 37872 39742 44366 52070 68445 80875 87101 Бүрэгхангай 84839 81313 96465 116204 149567 186161 201268 Гурванбулаг 106552 120710 135309 166684 203909 239579 268373 Дашинчилэн 64062 65974 78047 100617 128720 154894 174715 Могод 105756 123223 138246 156583 187651 224673 238854 Орхон 94588 100166 119461 142796 163085 197033 218831 Рашаант 36649 43207 50287 63148 82405 108402 129468 Сайхан 131349 142869 169255 197277 225342 269359 284224 Сэлэнгэ 26154 30652 35677 42811 56312 72590 75803 Тэшиг 51094 56311 61923 69491 76383 84863 84781 Хангал 33852 36056 41312 51012 67853 85753 94235 Хишиг-Өндөр 80107 81515 95145 112972 133774 158380 168191 Хутаг-Өндөр 94693 107349 122145 144767 170219 200269 196566

Дүн 1107866 1213165 1399268 1672460 2008207 2414147 2581446

Сумын нэр 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Булган 47337 51438 55708 55003 59192 59797 Баян-Агт 178514 184298 202913 219299 249189 258704 Баяннуур 83547 93303 101465 106723 124686 131225 Бугат 70467 63439 69772 75871 83509 94046 Бүрэгхангай 204420 223809 240103 258178 288806 295333 Гурванбулаг 262945 246075 290293 322218 341882 317652 Дашинчилэн 177489 181839 196195 209698 236963 258665 Могод 192366 203917 232116 262518 287335 286586 Орхон 183514 185987 206535 223075 299414 309032 Рашаант 119433 126166 148319 159960 181225 184982 Сайхан 225311 219586 249913 281833 330878 335181 Сэлэнгэ 66203 76052 79042 77817 79918 88358 Тэшиг 73695 70111 70029 63275 69000 74594 Хангал 75880 74549 76701 69727 76977 82649 Хишиг-Өндөр 148958 158667 173272 184796 212608 211832 Хутаг-Өндөр 183152 181570 186240 187194 211204 235186

Дүн 2293231 2340806 2578616 2757185 3132786 3223822


26

Хүснэгт 36. Малтай өрхийн тоо, сумаар, оноор

Сумын нэр Малтай өрхийн тоо

2011 2012 2013 2014 2015 Булган 388 375 366 386 376 Баян-Агт 615 649 676 683 693 Баяннуур 304 343 348 365 382 Бугат 398 394 448 447 497 Бүрэгхангай 531 541 573 607 618 Гурванбулаг 711 723 727 752 746 Дашинчилэн 536 533 547 540 562 Могод 701 694 715 723 753 Орхон 680 681 714 885 904 Рашаант 557 575 588 593 614 Сайхан 951 953 948 943 959 Сэлэнгэ 507 510 493 516 534 Тэшиг 581 593 576 573 589 Хангал 618 571 602 603 614 Хишиг-Өндөр 576 573 585 612 611 Хутаг-Өндөр 807 816 831 856 885

Дүн 9461 9524 9737 10084 10337 Хүснэгт 37. Хээл хаясан хээлтэгч, сумаар, төрлөөр, 2014, 2015

Сумын нэр 2014 2015 үүнээс:

Ингэ Гүү Үнээ Эм хонь Эм ямаа Булган 254 839 0 35 38 223 543 Баян-Агт 2531 4929 0 249 257 2067 2356 Баяннуур 27 97 0 0 0 65 32 Бугат 634 294 0 54 18 134 88 Бүрэгхангай 409 190 0 35 34 77 44 Гурванбулаг 685 2967 2 202 136 1419 1208 Дашинчилэн 1182 1163 0 100 75 571 417 Могод 1365 3168 0 194 19 105 2850 Орхон 2099 2728 0 170 167 1051 1340 Рашаант 1318 1509 0 60 53 821 575 Сайхан 443 1634 0 72 20 453 1089 Сэлэнгэ 1416 385 0 12 19 94 260 Тэшиг 1503 1343 0 138 256 576 373 Хангал 282 820 0 62 119 379 260 Хишиг-Өндөр 1168 5662 0 108 201 1028 4325 Хутаг-Өндөр 3628 517 0 58 55 213 191

Дүн 18944 28245 2 1549 1467 9276 15951 Хүснэгт 38. Сувайрсан хээлтэгч, сумаар, төрлөөр, 2014, 2015


Ингэ Гүү Үнээ Эм хонь Эм ямаа Булган 4682 3340 0 318 430 1285 1307 Баян-Агт 7335 8048 3 692 723 3837 2793 Баяннуур 48 739 2 67 57 263 350 Бугат 2864 3715 0 501 588 1323 1303 Бүрэгхангай 4470 8827 8 694 852 3921 3352 Гурванбулаг 9802 14542 5 1114 849 7229 5345 Дашинчилэн 4424 2910 6 415 386 1302 801


27

Могод 4193 16879 0 1624 1176 10105 3974 Орхон 8297 12879 4 1260 1368 5097 5150 Рашаант 1381 11571 35 693 495 5316 5032 Сайхан 5889 11740 2 1643 616 5918 3561 Сэлэнгэ 5348 7162 0 561 1047 3414 2140 Тэшиг 2607 2731 0 240 500 926 1065 Хангал 2456 2493 0 233 627 838 795 Хишиг-Өндөр 5215 4879 1 931 797 1868 1282 Хутаг-Өндөр 8865 4693 1 537 485 2187 1483

Дүн 77876 117148 67 11523 10996 54829 39733 Хүснэгт 39. Том малын зүй бусын хорогдол, сумаар, төрлөөр, 2014, 2015

Сумын нэр 2014 2015 үүнээс:

Тэмээ Адуу Үхэр Хонь Ямаа Булган 548 1417 0 100 112 742 463 Баян-Агт 715 1850 0 196 276 726 652 Баяннуур 255 690 0 55 69 240 326 Бугат 340 645 0 97 92 223 233 Бүрэгхангай 377 3186 1 60 137 1508 1480 Гурванбулаг 1944 27606 0 1218 834 16699 8855 Дашинчилэн 695 2103 0 69 95 905 1034 Могод 3584 9688 0 749 604 5522 2813 Орхон 2228 5629 1 648 446 2607 1927 Рашаант 372 5099 5 285 188 2297 2324 Сайхан 666 2096 0 236 218 1012 630 Сэлэнгэ 303 617 0 63 92 275 187 Тэшиг 1405 945 0 169 178 341 257 Хангал 246 517 0 16 105 222 174 Хишиг-Өндөр 1377 8628 0 369 411 3908 3940 Хутаг-Өндөр 1216 1766 1 172 219 714 660

Дүн 16271 72482 8 4502 4076 37941 25955 Хүснэгт 40. Том малын зүй бусын хорогдол, оны эхний малд эзлэх хувь, 2015

Сумын нэр Бүгд оны эхний малд эзлэх хувь Тэмээ Адуу Үхэр Хонь Ямаа

Булган 2.4 0.0 2.6 1.6 2.5 2.4 Баян-Агт 0.7 0.0 1.2 1.5 0.5 0.8 Баяннуур 0.6 0.0 0.7 0.7 0.4 0.7 Бугат 0.8 0.0 1.3 0.7 0.6 0.9 Бүрэгхангай 1.1 0.5 0.3 0.6 1.0 1.6 Гурванбулаг 8.1 0.0 5.1 5.2 8.8 7.9 Дашинчилэн 0.9 0.0 0.4 0.6 0.7 1.4 Могод 3.4 0.0 2.6 3.1 3.2 4.1 Орхон 1.9 1.0 2.4 1.7 1.8 1.9 Рашаант 2.8 1.8 2.1 2.2 2.5 3.5 Сайхан 0.6 0.0 0.6 1.1 0.5 0.8 Сэлэнгэ 0.8 0.0 1.0 0.7 0.8 0.8 Тэшиг 1.4 0.0 2.9 1.1 1.2 1.3 Хангал 0.7 0.0 0.3 0.7 0.7 0.6 Хишиг-Өндөр 4.1 0.0 1.8 2.6 3.6 5.8 Хутаг-Өндөр 0.8 6.3 1.4 1.0 0.7 1.0

Дүн 2.3 0.6 1.8 1.6 2.3 2.7


28

Хүснэгт 41. Гэнэтийн аюулаар хорогдсон малын тоо, сумаар, төрлөөр, 2014, 2015



Дүн 2445 9249 0 679 580 4826 3164 Хүснэгт 42. Өвчнөөр хорогдсон малын тоо, сумаар, төрлөөр, 2014, 2015



Дүн 3949 3120 2 218 388 1483 1029 Хүснэгт 43. Малын хэрэглээний зарлага, сумаар, төрлөөр, 2014, 2015

Сумын нэр 2014 2015 үүнээс Тэмээ Адуу Үхэр Хонь Ямаа

Булган 11740 12780 0 418 1205 7133 4024 Баян-Агт 30258 62505 2 2448 4031 34911 21113 Баяннуур 22164 30534 38 1100 1954 16868 10574 Бугат 12564 14456 0 749 1899 6956 4852 Бүрэгхангай 48030 67953 24 2330 4248 38882 22469 Гурванбулаг 84367 67366 21 3288 2816 40461 20780 Дашинчилэн 48924 55689 14 2699 3103 32804 17069


29

Могод 59384 65742 0 3932 3668 41916 16226 Орхон 47622 59583 6 3126 4344 30818 21289 Рашаант 26273 40928 39 1786 1408 22771 14924 Сайхан 62820 90937 15 8407 5144 57504 19867 Сэлэнгэ 11558 12394 1 551 1771 6609 3462 Тэшиг 10771 11880 0 596 2205 5551 3528 Хангал 13170 16014 0 622 2074 6554 6764 Хишиг-Өндөр 31924 37287 0 2105 2535 21443 11204 Хутаг-Өндөр 30076 32526 6 1252 3390 16653 11225

Дүн 551645 678574 166 35409 45795 387834 209370 Хүснэгт 44. Тэжээвэр амьтдын тоо (гахай), сумаар, 2015

Сумын нэр Бүгд Хээлтэгч Хээлтүүлэгч Бусад

Булган 356 103 22 231 Баян-Агт 0 0 0 0 Баяннуур 0 0 0 0 Бугат 6 0 0 6 Бүрэгхангай 13 1 0 12 Гурванбулаг 8 7 1 0 Дашинчилэн 8 1 1 6 Могод 0 0 0 0 Орхон 0 0 0 0 Рашаант 93 25 2 66 Сайхан 0 0 0 0 Сэлэнгэ 306 72 7 227 Тэшиг 157 77 47 33 Хангал 112 29 11 72 Хишиг-Өндөр 0 0 0 0 Хутаг-Өндөр 49 19 0 30

Дүн 1108 334 91 683 Хүснэгт 45. Тэжээвэр амьтдын тоо (шувуу), сумаар, 2015

Сумын нэр Бүгд Хээлтэгч Хээлтүүлэгч Бусад

Булган 595 449 78 68 Баян-Агт 20 19 1 0 Баяннуур 0 0 0 0 Бугат 63 58 5 0 Бүрэгхангай 13 12 1 0 Гурванбулаг 0 0 0 0 Дашинчилэн 23 21 2 0 Могод 0 0 0 0 Орхон 17 1 16 0 Рашаант 0 0 0 0 Сайхан 0 0 0 0 Сэлэнгэ 92 74 8 10 Тэшиг 103 91 12 0 Хангал 355 285 58 12 Хишиг-Өндөр 1 1 0 0 Хутаг-Өндөр 24 20 4 0

Дүн 1306 1031 185 90


30

Хүснэгт 46. Өрх, ААНБ-н малын хашааны тоо, сумаар, 2015

Сумын нэр Өрхийн тоо Хашааны тоо ААНБ-н тоо Хашааны тоо Булган 281 362 2 9 Баян-Агт 473 736 0 0 Баяннуур 231 276 0 0 Бугат 399 585 0 0 Бүрэгхангай 403 664 0 0 Гурван булаг 542 667 3 4 Дашинчилэн 316 585 0 0 Могод 479 784 0 0 Орхон 759 1010 2 2 Рашаант 372 382 1 1 Сайхан 670 1146 1 1 Сэлэнгэ 518 647 4 5 Тэшиг 499 867 1 4 Хангал 565 671 4 7 Хишиг-өндөр 339 583 1 2 Хутаг-Өндөр 772 1214 3 6

Дүн 7618 11179 22 41 Хүснэгт 47. Хоршоо, нөхөрлөл, малчдын бүлгийн тоо, 2015 он

Сумын нэр Хоршоо Нөхөрлөл Малчдын бүлэг

Бэлчээр ашиглалтын

хэсгийн гишүүн Булган 27 23 10 3 Баян-Агт 426 75 11 3 Баяннуур 183 4 7 7 Бугат 83 105 11 8 Бүрэгхангай 216 5 2 4 Гурван булаг 622 120 213 222 Дашинчилэн 390 2 80 25 Могод 717 2 5 3 Орхон 451 93 17 18 Рашаант 346 2 18 17 Сайхан 847 54 31 34 Сэлэнгэ 48 184 14 8 Тэшиг 173 328 6 43 Хангал 105 90 11 8 Хишиг-өндөр 584 6 10 4 Хутаг-Өндөр 291 95 8 4

Дүн 5509 1188 454 411


31

Хүснэгт 48. Малын тоогоор 2015 онд эхний таван байр эзэлсэн сум, баг, малын төрлөөр

Нийт малын тоогоор, мян.толгой Сумын түвшинд Тоо Багийн түвшинд Тоо 1 Хэнтий Өмнөдэлгэр сум 436.3 Сүхбаатар Баруун-урт сум 8-р баг 252.5

2 Дундговь Эрдэнэдалай сум 422.1 Хэнтий Баянхутаг сум 1-р баг 152.3

3 Архангай Эрдэнэмандал сум 415.3 Төв Лүн сум 2-р баг 143.6

4 Сүхбаатар Баяндэлгэр сум 405.9 Хөвсгөл Галт сум 2-р баг 136.5 5 Төв Эрдэнэсант сум 399.5 Булган Бүрэгхангай сум 3-р баг 136.2

Адууны тоогоор, мян.толгой Сумын түвшинд Тоо Багийн түвшинд Тоо 1 Булган Сайхан сум 40.3 Сүхбаатар Баруун-урт сум 8-р баг 21.3 2 Төв Эрдэнэсант сум 34.1 Хэнтий Баянхутаг сум 1-р баг 12.2

3 Сүхбаатар Эрдэнэцагаан сум 33.8 Төв Эрдэнэсант сум 4-р баг 11.5

4 Сүхбаатар Баруун-урт сум 33.1 Дорнод Баянтүмэн сум 2-р баг 10.3 5 Булган Могод сум 29 Төв Лүн сум 2-р баг 9.9

Үхрийн тоогоор, мян.толгой Сумын түвшинд Тоо Багийн түвшинд Тоо

1 Архангай Өндөр-улаан сум 51 Улаанбаатар Сонгинохайрхан 21

хороо 19.2 2 Архангай Их тамир сум 48 Сүхбаатар Баруун-урт сум 8-р баг 18.3 3 Өвөрхангай Уянга сум 46.3 Өвөрхангай Бат-өлзий сум 1-р баг 15.6

4 Архангай Чулуут сум 45.5 Улаанбаатар Баянзүрх 20-р хороо 14.4

5 Архангай Тариат сум 42.1 Архангай Цэнхэр сум 1-р баг 14.3

Тэмээгээр, мян.толгой Сумын түвшинд Тоо Багийн түвшинд Тоо

1 Өмнөговь Ханбогд сум 23.4 Өмнөговь Мандал-овоо сум 3-р баг 10.2

2 Өмнөговь Мандал-овоо сум 20 Өмнөговь Ханбогд сум 4-р баг 9.4

3 Баянхонгор Баянлиг сум 18.4 Баянхонгор Баянлиг сум 3-р баг 6.9

4 Өмнөговь Манлай сум 10.9 Өмнөговь Мандал-овоо сум 2-р баг 6.4

5 Дундговь Өлзийт сум 9.8 Өмнөговь Хүрмэн сум 1-р баг 6.2 Хонины тоогоор, мян.толгой Сумын түвшинд Тоо Багийн түвшинд Тоо

1 Архангай Эрдэнэмандал сум 270.6 Сүхбаатар Баруун-урт сум 8-р баг 125.3

2 Төв Эрдэнэсант сум 222.2 Хэнтий Баянхутаг сум 1-р баг 83.1 3 Хэнтий Өмнөдэлгэр сум 206.9 Төв Лүн сум 2-р баг 79.7 4 Булган Сайхан сум 201 Хэнтий Баянхутаг сум 3-р баг 77.9 5 Сүхбаатар Баяндэлгэр сум 200.6 Булган Бүрэгхангай сум 3-р баг 77.6 Ямааны тоогоор, мян.толгой Сумын түвшинд Тоо Багийн түвшинд Тоо 1 Өвөрхангай Богд сум 241.9 Сүхбаатар Баруун-урт сум 8-р баг 87.2 2 Баянхонгор Баацагаан сум 235.7 Хөвсгөл Галт сум 2-р баг 65.6

3 Дундговь Эрдэнэдалай сум 194.5 Баянхонгор Бөмбөгөр сум 1-р баг 65.2

4 Өмнөговь Номгон сум 194 Өмнөговь Баяндалай сум 2-р баг 60.7 5 Баянхонгор Бууцагаан сум 183.3 Баянхонгор Баацагаан сум 1-р баг 56.7


32

Хүснэгт 49. Малын тоо, төрлөөр, багаар, 2015

Сумын нэр Багын нэр Бүгд Адуу Үхэр Тэмээ Хонь Ямаа

Булган

1-р баг, Ачуут баг 14 156 1 055 1 894 0 7 245 3 962 2-р баг, Хужирт баг 6 846 558 638 3 919 1 731 3-р баг, Агуйт баг 3 035 205 355 1 532 943 4-р баг, Рашаант баг 12 416 728 1 626 5 426 4 636 5-р баг, Жаргалант 5 693 381 538 3 338 1 436 6-р баг, Булган 17 651 1 200 2 491 8 198 5 762

Дүн 59 797 4 127 7 542 0 29 658 18 470

Баян-Агт

1-р баг, Шарга 58 665 4 749 3 735 14 30 407 19 760 2-р баг, Баянзүрх 48 118 1 912 3 348 23 683 19 175 3-р баг, Баянхайрхан 63 720 2 613 5 460 34 847 20 800 4-р баг, Дулаанхаан 42 790 3 301 3 478 22 997 13 014 5-р баг, Халтар 34 407 3 167 2 226 20 903 8 111 6-р баг, Хүрэмт 11 004 809 895 5 741 3 559

Дүн 258 704 16 551 19 142 14 138 578 84 419

Баяннуур 1-р баг, Өлзийт 7 628 351 1 028 3 114 3 135 2-р баг, Шар тал 123 597 8 338 10 486 239 60 044 44 490

Дүн 131 225 8 689 11 514 239 63 158 47 625

Бугат

1-р баг, Баянтөгөл 38 672 3 558 6 799 16 764 11 551 2-р баг, Ханжаргалант 45 018 3 499 6 390 21 266 13 863 3-р баг,Сумын төв 10 356 953 2 135 4 227 3 041

Дүн 94 046 8 010 15 324 0 42 257 28 455


1-р баг, Бумбат 76 318 6 656 5 253 25 39 616 24 768 2-р баг, Цахт 64 557 3 612 5 740 80 33 821 21 304 3-р баг, Дэрст 136 170 7 905 10 574 75 77 580 40 036 4-р баг, Дархан 18 288 941 1 620 8 547 7 180

Дүн 295 333 19 114 23 187 180 159 564 93 288

Гурван булаг

1-р баг, Тогоо 69 217 4 682 2 352 80 42 694 19 409 2-р баг, Авзага 51 154 4 505 2 408 5 27 430 16 806 3-р баг, Агьт 67 913 5 107 3 214 1 36 320 23 271 4-р баг, Бэрх 53 051 3 440 2 654 11 29 939 17 007 5-р баг, Хөгнө 61 186 4 740 3 806 42 31 067 21 531 6-р баг, Хулст 15 131 781 1 271 7 649 5 430

Дүн 317 652 23 255 15 705 139 175 099 103 454


1-р баг, Хараат 70 431 5 414 5 333 73 38 608 21 003 2-р баг, Лах 113 631 8 664 7 513 55 59 739 37 660 3-р баг, Доргонт 53 407 3 863 3 711 30 873 14 960 4-р баг, Төв 21 196 1 227 1 603 45 13 213 5 108

Дүн 258 665 19 168 18 160 173 142 433 78 731

Могод

1-р баг, Жаргалант 58 650 5 937 4 065 35 784 12 864 2-р баг, Баясгалант 64 614 5 196 3 939 9 37 979 17 491 3-р баг, Баянгол 74 160 6 922 5 283 47 503 14 452 4-р баг, Баян-Уул 64 782 8 032 5 417 37 063 14 270 5-р баг, Эрхт 24 380 2 942 1 793 14 163 5 482

Дүн 286 586 29 029 20 497 9 172 492 64 559


33

Сумын нэр Багын нэр Бүгд Адуу Үхэр Тэмээ Хонь Ямаа

Орхон

1-р баг, Арбулаг 62 709 8 681 5 253 27 664 21 111 2-р баг, Халиун 97 470 6 197 9 222 81 45 459 36 511 3-р баг, Бүхт 80 151 7 694 5 431 41 320 25 706 4-р баг, Мааньт 48 797 4 637 5 659 22 659 15 842 5-р баг, Сумын төв 19 905 1 151 2 147 13 9 842 6 752

Дүн 309 032 28 360 27 712 94 146 944 105 922

Рашаант

1-р баг, Хөгнө хан 73 730 5 234 3 659 214 38 586 26 037 2-р баг, Хар чулуут 22 301 1 600 1 304 13 10 769 8 615 3-р баг, Улаан шивээт 16 506 1 246 1 247 15 8 279 5 719

4-р баг, Аргаль хайрхан 72 445 6 061 3 561 41 39 850 22 932

Дүн 184 982 14 141 9 771 283 97 484 63 303

Сайхан

1-р баг, Мануулт 70 440 8 127 4 061 4 46 538 11 710 2-р баг, Угалз 75 893 9 243 4 432 7 46 601 15 610 3-р баг, Хульж 50 798 6 426 2 820 54 30 114 11 384 4-р баг, Ундрах 62 625 6 843 4 694 2 35 959 15 127 5-р баг, Хүрэмт 37 278 4 937 2 610 21 021 8 710 6-р баг, Сайхан-Овоо 38 147 4 697 2 212 2 20 774 10 462

Дүн 335 181 40 273 20 829 69 201 007 73 003

Сэлэнгэ

1-р баг, Таримал 15 941 878 2 637 8 377 4 049 2-р баг, Тариахтай 24 998 2 282 4 848 10 965 6 903 3-р баг, Сэлэнгэ 17 878 1 480 3 185 6 236 6 977 4-р баг, Сангалтай 14 186 1 384 3 052 5 826 3 924 5-р баг, Ингэт 15 355 740 2 771 7 578 4 266

Дүн 88 358 6 764 16 493 0 38 982 26 119

Тэшиг

1-р баг, Хужирт 16 710 1 628 5 071 6 335 3 676 2-р баг, Харгал 34 136 2 870 5 953 15 008 10 305 3-р баг, Далан 14 643 921 3 147 4 965 5 610 4-р баг, Эрэн 6 408 555 2 190 2 200 1 463 5-р баг, Жаргалант 2 697 188 993 762 754

Дүн 74 594 6 162 17 354 0 29 270 21 808

Хангал

1-р баг, Сөрт 33 888 2 040 5 724 0 15 181 10 943 2-р баг, Хангал 27 991 2 073 5 056 10 267 10 595 3-р баг, Сумын төв 2 832 173 732 883 1 044 4-р баг, Хялганат 17 938 916 4 948 6 263 5 811

Дүн 82 649 5 202 16 460 0 32 594 28 393

Хишиг-өндөр

1-р баг, Банзар 46 630 4 370 3 153 4 23 135 15 968 2-р баг, Хүрэмт 55 114 5 780 3 465 1 30 679 15 189 3-р баг, Тээг 44 572 5 236 4 111 22 630 12 595 4-р баг, Жаргалант 48 178 4 924 3 955 23 514 15 785 5-р баг, Мааньт 17 338 1 676 1 749 9 073 4 840

Дүн 211 832 21 986 16 433 5 109 031 64 377


1-р баг, Сумын төв 38 127 2 068 4 894 17 608 13 557 2-р баг, Хантай 50 213 2 469 5 968 22 073 19 703 3-р баг, Уньт 78 217 4 596 6 729 45 503 21 389 4-р баг, Тээл 54 657 3 271 6 041 4 28 724 16 617 5-р баг, Хонгор 13 972 1 039 1 821 11 5 382 5 719

Дүн 235 186 13 443 25 453 15 119 290 76 985 Нийт дүн 3 223 822 264 274 281 576 1 220 1 697 841 978 911


34

ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТ

Хүснэгт 5. Тариалсан талбай, үр тариа, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015

га Баян –Агт 1277 2031 1778.9 1743.9 2062 Баяннуур - 50 40 91 60 Бугат 1427 393 1277 697 880 Бүрэгхангай 1162 985 637 1270 1480 Дашинчилэн 871 1230 1400 1407 1896.5 Орхон 1137 2532 940 2739 2875.2 Рашаант - 8 - 500 2449.4 Сэлэнгэ 7944 8218 5391 6713 6326.7 Тэшиг 4790 4763 4646 4732 5143 Хангал 1351 1133.5 1330 1339 1312.6 Хишиг-Өндөр 47 704 1300 1393 1600 Хутаг-Өндөр 9516 11138 9217 9600 11628

Дүн 29522 33185.5 27956.9 32224.9 37713.4

Хүснэгт 6. Тариалсан талбай, төмс, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015

га Баянагт 14.5 4.8 10 15 14.5 Баяннуур 7 6.5 8 6.4 - Бугат 90 78 60 49.8 24 Булган 88 90 90 80.2 80 Бүрэгхангай 17 17 17 17.8 14 Гурванбулаг 20.5 25 28.9 20 2.7 Дашинчилэн 18 29 20.7 26 18 Могод 11 3 11 11 11 Орхон 42.5 43 51.2 55.5 25.5 Рашаант 31 5 5 3.5 - Сайхан 5 5.5 9.1 3 0.4 Сэлэнгэ 132 135 150 151 125 Тэшиг 26 32 28.3 30 30 Хангал 95 130.5 117.5 86.7 23.2 Хишиг-Өндөр 10.9 7 17 0.4 3.8 Хутаг-Өндөр 205.1 217 124.5 90 95.8

Дүн 813.5 828.3 748.2 646.3 467.9 Хүснэгт 7. Тариалсан талбай, хүнсний ногоо, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015 га

Баянагт 12 7.3 0.2 5 5.08 Баяннуур 8 4.3 2 5.1 0.2 Бугат 55 25 11 19.6 16.5 Булган 45 38.2 49 50.1 50.1 Бүрэгхангай 8 8 0 8.7 8.4 Гурванбулаг 6.2 10 4.3 5 4.9 Дашинчилэн 8 11 5.2 9.8 10 Могод 7 1.3 7 7 7.5 Орхон 33.3 16.7 16.4 31.4 25 Рашаант 8 3.1 4.1 2 3.16


35

Сайхан 8 2.1 0 0.3 0.05 Сэлэнгэ 37 37 49 53.8 42 Тэшиг 18 22 0 20.1 18 Хангал 44 62 53.1 60 13.4 Хишиг-Өндөр 8 2.5 2 0.3 0.5 Хутаг-Өндөр 25 27 28.1 47 64.1

Дүн 330.5 277.5 231.4 325.2 268.89 Хүснэгт 8. Хураасан ургац, үр тариа, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015

тн Баянагт 2359 2679 2856 2905.6 1689.3 Баяннуур - - 45 100 35 Бугат 2253 391 1002 969.2 1026 Бүрэгхангай 1196.5 1345 563 2140 1100 Дашинчилэн 901 3184 2592 3717 1352 Орхон 1098 2876 1163 3779.5 1479 Рашаант - - - 425 2087 Сэлэнгэ 12238 11428.5 5172 9015 5130 Тэшиг 8838 7760 7371 8487 4570.5 Хангал 2576 2313.4 2259 2810.5 2034.4 Хишиг-Өндөр 47 1257 1230 2338.5 1164 Хутаг-Өндөр 13211 12397 16494 10990 7293.9

Дүн 44717.5 45630.9 40747 47677.3 28961 Хүснэгт 9. Хураасан ургац, төмс, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015 тн

Баян –Агт 160 14.5 110 76 179 Баяннуур 70 7.4 72 42.1 Бугат 1080 803 660 398.4 342 Булган 881 1170 1043 962.4 960.9 Бүрэгхангай 180 190 221 180 145 Гурванбулаг 205 322.5 336 154 8.4 Дашинчилэн 198 305 220 305 168 Могод 122 15 120 118 66.8 Орхон 432 560 646.2 680 420 Рашаант 304 70 70.6 29.5 25 Сайхан 56 37.5 21.1 5.21 0.5 Сэлэнгэ 1350 1620 1500 1500 1000 Тэшиг 286 416 367.9 360 330 Хангал 1140 1654 1288 1271.6 328.1 Хишиг-Өндөр 80 89 131 2 11.1 Хутаг-Өндөр 2461 1567.9 1675 1080 1140

Дүн 9005 8841.8 8481.8 7164.21 5124.8 Хүснэгт 10. Хураасан ургац, хүнсний ногоо, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015 тн

Баянагт 132 7.05 40 54 93.3 Баяннуур 90 3.4 36 35.3 0.099 Бугат 609.4 418 200 214.3 108.1 Булган 562 601 685 681.4 650.7 Бүрэгхангай 95 96 96 72 76


36

Гурванбулаг 93 10.5 55 15.3 1.7 Дашинчилэн 93 110 106 126 74 Могод 70 15.8 93 73 25.4 Орхон 360 416 390 400 312.5 Рашаант 96 96 49 17.8 0.7 Сайхан 88 5 5 1.1 0.05 Сэлэнгэ 481 630 686 650 420 Тэшиг 216 264 242 278.1 156 Хангал 572 731.6 849 486.8 68.7 Хишиг-Өндөр 98 96 35 1.6 2.2 Хутаг-Өндөр 325 120 600 470 137.1

Дүн 3980.4 3620.35 4167 3576.7 2126.5

Хүснэгт 11. Нэг га-гаас хураан авсан ургац, үр тариа, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015 цн

Баян –Агт 18.5 15 16 17 8.2 Баяннуур - - 11 11 5.8 Бугат 15.8 16.1 8 14 11.6 Бүрэгхангай 13.9 13.7 9 16.8 7.4 Дашинчилэн 10.3 27 19 26.4 7.1 Орхон 13 12 16 13.7 5.1 Рашаант - - - 8.5 8.5 Сэлэнгэ 15.4 14 11 13.4 8.1 Тэшиг 18.5 16 16 18 9 Хангал 19.1 20.4 17 21 15.4 Хишиг-Өндөр 8 17.9 9 16.7 7.3 Хутаг-Өндөр 14.3 12.5 18 11.4 6.3

Дүн 15.6 14.6 15.3 15.6 8.3

Хүснэгт 12. Нэг га-гаас хураан авсан ургац, төмс, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015 цн

Баян –Агт 110 30.2 110 50.6 123.4 Баяннуур 100 11.4 90 65.8 Бугат 120 102.9 110 80 142.5 Булган 100 130 115.9 120 120.1 Бүрэгхангай 106 111.8 130 101.1 103.6 Гурванбулаг 100 128.9 116.3 77 31.1 Дашинчилэн 110 105.2 106.3 117.3 93.3 Могод 111 50 109.1 107.3 60.7 Орхон 102 130.2 126.2 122.5 164.7 Рашаант 98.1 140 141.2 84.3 - Сайхан 112 68.2 23.2 17.4 12.5 Сэлэнгэ 102 120 100 99.3 80 Тэшиг 110 130 130 120 110 Хангал 120 126.7 109.6 146.7 141.4 Хишиг-Өндөр 100 127.1 77.1 50 29.2 Хутаг-Өндөр 120 72.3 134.5 120 119

Дүн 15.6 14.6 15.3 15.6 8.3


37

Хүснэгт 13. Нэг га-гаас хураан авсан ургац, хүнсний ногоо, сумаар, оноор

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015 цн

Баян –Агт 95 9.7 100 108 183.7 Баяннуур 85 7.9 90 69.2 5 Бугат 98.8 167.2 108.7 109.3 65.5 Булган 105 157.3 124.5 136 130 Бүрэгхангай 101 120 120 82.7 90.5 Гурванбулаг 90 12.5 91.7 30.6 3.5 Дашинчилэн 90 122.2 109.3 128.6 74 Могод 100 121.5 125 104.3 33.9 Орхон 90 249.1 118.3 127.4 125 Рашаант 100 309.7 118.4 89 2.2 Сайхан 85 23.8 25.4 36.7 10 Сэлэнгэ 120 170.3 140 120.8 100 Тэшиг 100 120 122.7 138.4 86.7 Хангал 100 118 103.8 81.1 51.3 Хишиг-Өндөр 90 384 175 53.3 44 Хутаг-Өндөр 90 44.4 148.3 100 21.4

Дүн 15.6 132.2 120.9 94.7 64.2

Хүснэгт 14. Байгалийн хадлан, сумаар, оноор, тн

Сумын нэр 2011 2012 2013 2014 2015

тн Баян –Агт 4900 4160 6072.4 4820 4500 Баяннуур 4500 2350 985.5 4065 4200 Бугат 4560 4900 4625 4670 4336 Булган 4800 4619 4531.5 4754 4500 Бүрэгхангай 4500 4500 3613.9 3520.5 3500 Гурванбулаг 666 900 790 1021.7 754.5 Дашинчилэн 980 1250 920 1124 1231.5 Могод 2520 2500 1934 2492.9 1920 Орхон 4960 4800 5898.6 4720 4702 Рашаант 3603 4235.5 607 1611 845.1 Сайхан 5760 3650 3502 2606.3 2050 Сэлэнгэ 8860 8750 6836.6 8960 8700 Тэшиг 26500 27600 27100.1 21850 17200 Хангал 9000 6703.5 10354.7 10694.1 9500 Хишиг-Өндөр 2500 1192 1556.7 1648.6 2500 Хутаг-Өндөр 18895 17550 17551 16120 16130

Дүн 107504 99660 96879 94678.1 86569.1


38

ДҮГНЭЛТ

Мал аж ахуй 2015 он жилийн эцэст мал тооллогын дүнгээр малын тоо 3223.8 мянган толгойд хүрч өмнөх оныхоос 91 мянган толгой буюу 2.9 хувиар өсчээ.

Аймгийн хэмжээнд мал ахуйн талаар баримтлаж байгаа бодлого хөтөлбөрийн хүрээнд малын сүргийн бүтэц, үйлдэр, чанарт ахиц гарч, ашиг шим нэмэгдэж, малаа эдийн засгийн эргэлтэнд оруулж байна. Малын төрлөөр авч үзвэл адуу 10.9 мянган толгой буюу 4.3 хувиар, үхэр 22.3 мянган толгой буюу 8.6 хувиар, хонь 49.1 мянган толгой буюу 3 хувиар, ямаа 8.8 мянган толгой буюу 0.9 хувиар тус тус өссөн ба тэмээний тоо 20 толгой буюу 1.6 хувиар буурсан байна.

2015 онд мал 4 төрөл дээрээ өссөн байна. Мөн нийт мал сүргийн 83 хувийг бог мал буюу хонь, ямаа эзэлж байна. Сүүлийн 10 жилд мал сүргийн тоо 2.3 дахин өссөн нь төрөөс мал аж ахуйн чиглэлээр баримтлаж буй олон талт бодлого, малжуулалт, ноолууран бүтээгдэхүүний эрэлт хэрэгцээ дотоод гадаадын зах зээлд нэмэгдсэн зэрэг нь нөлөөлж байна.

2015 оны жилийн эцэст аминдаа малтай 10.3 мянган өрх тоологдсоны 8.1 мянган өрх нь малчин өрх байна. Мал аж ахуйн салбарт 15.2 мянган малчид ажиллаж байгаагийн 29 хувь нь 15-34 насны, 61 хувь нь 35-аас дээш тэтгэвэрт гарах насны, 10 хувь нь тэтгэврийн насных эзэлж байгаа ба нийт малчдын 45.2 хувь нь эмэгтэйчүүд байна. Эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь 4.4 пунктээр буурсан байна.

Малтай нэг өрхөд дунджаар 312 толгой мал ногдож байгааг таван төрлөөр нь авч үзвэл тэмээ 0.1, адуу 26, үхэр 27, хонь 164, ямаа 95 байна.

Нийт малчин өрхийн 92.2 хувь нь цахилгааны эх үүсвэртэй, 84 хувь нь телевизортой, 49.1 хувь нь машинтай, 44.6 хувь нь мотоциклтой байна. Өмнөх онтой харьцуулвал 9.2-29.2 хувиар өссөн бол мотоциклтой өрхийн тоо 1.8 хувиар буурсан байна. Энэ нь малчдын амьжиргааны түвшин нэмэгдсэн нь харагдаж байна.

Малын зүй бусын хорогдол өмнөх жилийнхээс 4.4 дахин буюу 56.2 мянган толгой малаар өссөн. Энэ нь хадлан, тэжээлийн ургац тааруу, бэлчээрийн даацын хүрэлцээ муу, цаг агаарын эрс тэс уур амьсгал зэрэг нөхцөлүүд нөлөөлсөн байна.

Манай аймгийн ДНБ-ний 60 гаруй хувийг хөдөө аж ахуйн салбар эзэлж байгаа нь цаашид малын тооны өсөлтөд биш өндөр ашиг шимтэй мал үржүүлэх, экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн боловсруулах, үйлдвэрлэх, бүтээгдэхүүнээ дотоод гадаадын зах зээлд нийлүүлэх, өвөлжөө хаваржаагаа түшиглэн малын тэжээл, төмс, хүнсний ногоо тариалах, малын үржлийн болон мал эмнэлгийн анхан шатны мэдлэг эзэмших, малчин үйлдвэрлэгч, малчин мэргэжилтэн байх бүрэн боломж байгааг харуулж байна.

2015 оны байдлаар нийт тариалсан талбай өнгөрсөн оноос 3.9 мян.га буюу 10.5 хувиар өслөө.

Үр тариа 5.4 мян.га буюу 16.8 хувиар өссөн, тэжээлийн ургамал 0.12 мян.га буюу 25.8 хувь, техникийн ургамал 1.16 мян.га буюу 33.8 хувь, хүнсний ногоо 0.06 мян.га буюу 17.3 хувь, төмс 0.15 га буюу 23.1 хувиар тус тус буурсан байна. Энэ онд 37.3 мян.тн ургац хурааж авсан нь өнгөрсөн оноос 23.2 мян.тн буюу 38.3 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байна.

Үр тариа 1.9 мян.тн буюу 39.2 хувиар, төмс 2.0 мян.тн буюу 28.5 хувь, хүнсний ногоо 1.4 мян.тн буюу 40.5 хувиар буурчээ. Га-гийн ургацыг харьцуулан үзвэл: Үр тариа 8.3 цн буюу өмнөх оноос 7.3 цн-ээр, хүнсний ногоо 64.2 цн буюу 30.5 цн-ээр буурч, төмс 95.1 цн буюу 2.7 цн-ээр өссөн байна.

Газар тариалангийн үйл ажиллагаанд байгаль цаг уурын байдал, усан хангамж муу, зуншлага оройтож хур бороо муутай, гандуу байсан нь ихээхэн нөлөөлж ургацын хэмжээ буурсан байна. Га-гийн ургацыг нэмэгдүүлэхийн тулд чанартай сайн үр суулгах, хортон шавьжтай тэмцэх, залуу тариаланчдад мэдлэг ур чадварыг эзэмшүүлэх, усалгааны систем, тоног төхөөөрөмжийг хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлд дэлгэрүүлэх нэн шаардлагатай байна.


39

СТАТИСТИК МЭДЭЭЛЛИЙГ ХЭРХЭН АВАХ ВЭ?

ТӨРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭГ ҮГҮЙ НЭЭЛТТЭЙ ХҮРГЭНЭ

ХҮНД СУРТАЛ АВИЛГА


40

ТЭМДЭГЛЭЛ …………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

Танилцуулгыг хянасан:

Хэлтсийн дарга Ц. Ганцэцэг

Танилцуулгыг бэлтгэсэн:

Мэргэжилтэн Ц.Батчимэг

Мэргэжилтэн Б.Болормаа

Холбоо барихМонгол улс, Булган аймаг, Булган сум, Засаг даргын тамгын газар,

Статистикийн хэлтэсУтас: 70342766

И-мэйл: [email protected]вэб: www.bulgan.ubseg.gov.mn

Contact usStatistical devision,Governers office Bulgan sum, Bulgan aimag, Mongolia

Phone: 70342766E-mail: [email protected]: www.bulgan.ubseg.gov.mn

2015 он aj ahui.pdf · БУЛГАН АЙМГИЙН ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫН ТАНИЛЦУУЛГА 2015 5 Том малын зүй бус хорогдлын оны

Documents