20130301 - Cursus Digitaal Historisch Onderzoek 2013: College 2 - Historische context

Digital humanities en digitale geschiedenis in historisch perspectief

cursus Digitaal Historisch OnderzoekHuygens ING/ NIOD - 1 maart 2013

Gerben ZaagsmaHuygens ING / KNHG

/ 37

inleiding

• vorig college: definities van digitale geschiedenis en digital humanities

vandaag: • historische ontwikkeling van computergebruik in

geesteswetenschappen en geschiedenis• de ontwikkeling van van humanities computing naar

digital humanities; van history and computing en historische informatiekunde naar digitale geschiedenis en history in the digitale age

• wat gebeurt er in Nederland?• overzicht belangrijkste debatten

2

/ 373

HISTORISCHE ACHTERGROND

/ 37

historische achtergrond

Digital humanities/ digital history hebben een 60-jarige geschiedenis: humanities computing / history and computing

4

1949: Roberto Busa en de Index Thomisticus.

/ 37

“To repeat: the use of computers in the humanities has as its principal aim the enhancement of the quality, depth and extension of research and not merely the lessening of human effort and time.”

Roberto Busa, ‘The Annals of Humanities Computing: The Index Thomisticus’, Computers and the Humanities 14/2 (1980) 83-90, 89.

“understanding the computer as a machine to think with”.Willard McCarty, ‘In the Age of Explorations’, Closing keynote for Exploring the

Archive in the Digital Age, King’s College London, 8 May 2010.

5

historische achtergrond

/ 376

tekst

1962: Burg Wartenstein in Oostenrijk: The Use of computers in anthropology

historische achtergrond

/ 37

1964: IBM congres Literary Data Processing Conference (let op vroege samenwerking industrie en humanisten!)

7

historische achtergrond

/ 37

Algemene trend (sterk gesimplificeerd): Focus op tekst analyse in humanities computing en

databases history and computing

Niettemin sterk verschillende trajecten in Europa en VS afhankelijk van o.m. historiografisch trends waarbij computer al dan niet ingezet kon worden

zie voor uitstekende analyse: Greenstein, Daniel. "Bringing Bacon Home: The Divergent Progress of Computer-

Aided Historical Research in Europe and the United States." Computers and the Humanities 30/5 (1996) 351-364."

8

historische achtergrond

/ 37

Verenigde Staten:• social science meets history vanaf 1960s • New Economic History/Cliometrics• AHA: Committee on the Quantitative Data of

History• journal Computers and the Humanities (1966)• vanaf late jaren ’70 kritiek• ‘hausse’ is over midden jaren ’80

9

historische achtergrond

/ 37

EUROPA:“In short, the intellectual and source-orientation of European

historians acted to stem enthusiasm for computer-aided history until computational techniques had advanced several generations” (Greenstein 1996).

• UK: historische demografie Cambridge Group for Popula- tion Studies

• France: Annales had weinig invloed, wel hist demografie• Duitsland: 1973 --> CLIO/κλειω, Manfred Thaller• 1985: Association for History and Computing• in het algemeen minder kwantitatief dan in VS

10

historische achtergrond

/ 3711

historische achtergrond

Kleio/ Historical Workstation Project: http://www.hki.uni-koeln.de/kleio/old.website/tutorial/intro.htm

/ 37

Fasering in meest simpele vorm: in termen van computer ontwikkelingen:

--> waterscheiding: opkomst PC/ Internet midden 1980s:

• pre-PC 1940s-1980s: Owsley e.a. in VS, Busa etc. met gestage opkomst in academische wereld 1960s tot 1980s

• PC/Internet 1980s - nu: verschuiving naar individu en nieuwe mogelijkheden communicatie/ Internet/ WWW

12

historische achtergrond

/ 37

Internet vs World Wide Web

Internet:“is a global system of interconnected computer networks that use

the standard Internet protocol suite (TCP/IP) to serve billions of users worldwide”

World Wibe Web:“is a system of interlinked hypertext documents accessed via the

Internet. With a web browser, one can view web pages that may contain text, images, videos, and other multimedia, and navigate between them via hyperlinks.”

infrastructuur versus content die toegankelijk wordt gemaakt via die infrastructuur

13

/ 37

Fasering in inhoudelijke termen:

• 1940s: Owsley e.a. eerste kwantitatieve fase• 1960s-1980s: social science history/ kwantitatief • 1980s-1990s: opkomst PC & Internet >

• elektronische communicatie en online informatie & bronnen zoals databases en elektronische tekstedities

• 2000s -nu: schaalvergroting en uitbouw:• online archives/libraries en ‘big data’• andere publicatie- en communicatievormen: blogs, etc.• collaboratie

14

historische achtergrond

/ 37

Enkele trends in computergebruik in historisch onderzoek:

• van kwantitatieve naar kwalitatieve analyse:• oorsprong: kwantitatieve analyse en werken met datasets,

ook nu weer in ‘big data‘ tijdperk • echte uitdaging: combinatie met kwalitatieve analyse

• van nadruk op analyse zélf naar kennis (re)presentatie en samenwerking, engageren van groter publiek

15

historische achtergrond

/ 37

klassiek voorbeeld nieuwe hypertextuele historische presentatie begintijd WWW:

http://valley.lib.virginia.edu

16

historische achtergrond

/ 37

classic hypertextual project: pre- and early WWW: http://valley.lib.virginia.edu

17

/ 37

historische achtergrond

Nederland:• specifieke richting: Historische Informatiekunde• context debat binnen AHC: ‘plain IT’ versus ‘enhanced IT’• onderwijs: alfa-informatica• 1987: Vereniging voor Geschiedenis en Informatica• 1988: Nederlands Historisch Data Archief (DANS)• 1994-2005: Historia & Informatica• 1997-2005: Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke

Informatiediensten (NIWI)• 2009: bijzondere leerstoel Grote historische databestanden

Erasmus Universiteit• 2013: bijzondere leerstoel UvA: Digitale methoden en

geschiedwetenschappen

18

/ 37

historische achtergrond

19

/ 37

Richtingenstrijd ‘plain IT’ versus ‘enhanced IT’:

• plain IT: gebruik maken van bestaande technologie en software, opleiden historici in gebruik ervan

• enhanced IT: nadruk op specifieke en complexe natuur historische data --> speciale software (Thaller)

--> dilemma: ervaring leert dat hoe meer enhanced de aanpak is, hoe minder historici meedoen

vergelijkbare kwestie: to code or not to code...

20

historische achtergrond

/ 37

representatie van historische data: ‘source-oriented versus model-oriented’

how can we create structure in historical material in a way that is:1. appropriate to the source’s complexity,2. modular, i.e., split into discrete and transparent steps, each preferably

well-docu- mented and clearly modelled, which3. adheres to standards and4. allows a critical choice of the best tools / techniques available (where

‘best’ implies, among others things, ‘appropriate’, ‘well documented’ and ‘user-friendly’),

5. without spending an unwarranted amount of time either to manual encoding or to developing complex technological solutions.

Boonstra, Onno, Leen Breure, and Peter Doorn. Past, Present and Future of Historical Information Science (Amsterdam: NIWI-KNAW, 2004)."

21

historische achtergrond

/ 37

onderscheid bron versus database vervaagd door XML:

22

historische achtergrond

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Extensible_Markup_Language

/ 37

terminologie

Verschuiving in terminologie:• humanities computing --> digital humanities• history and computing• computational history• historische informatiekunde• digital history/ digitale geschiedenis• history in the digital age

N.B.: In Nederland wordt vaak ehumanities gebruikt ipv digital humanities en soms ook computational humanities: dit laatste ten onrechte want reductionistisch pars pro toto.

23

/ 37

terminologie

24

/ 37

terminologie

Overgang humanities computing / history and computing naar digital humanities / digital history

--> meer dan discursieve verschuiving:

• traditioneel: focus op tekst analyse (humanities computing) en databases (history and computing)

• nu: born digital bronnen, online archieven, etc.

• traditioneel: duidelijk afgebakende groep gebruikers• nu: nieuwe influx van deelnemers zonder ‘traditionele’

humanities computing achtergrond

25

/ 37

digitaal historisch Nederland

Wat gebeurt er in Nederland: • erfgoedinstellingen en digitalisering

(metadata aggregatie via DiMCoN en Nationale Aggregator -Digital Collectie Nederland)

26

/ 37

digitaal historisch Nederland

27

/ 37

digitaal historisch Nederland

28

/ 37

digitaal historisch Nederland

Wat gebeurt er in Nederland: • erfgoedinstellingen en digitalisering

(metadata aggregatie via DiMCoN en Nationale Aggregator -Digital Collectie Nederland)

• NHDA -> DANS (Data Archiving and Networked Services)

29

/ 37

digitaal historisch Nederland

30

/ 37

digitaal historisch Nederland

Wat gebeurt er in Nederland: • erfgoedinstellingen en digitalisering

(metadata aggregatie via DiMCoN en Nationale Aggregator -Digital Collectie Nederland)

• NHDA -> DANS (Data Archiving and Networked Services)• NWO CATCH programma: Continuous Access to Cultural

Heritage• CLARIN (Common Language Resources and Technology

Infrastructure)

--> sterk linguïstische focus en relatief beperkt aantal ‘historische’ projecten

31

/ 37

digitaal historisch Nederland

32

/ 37

digitaal historisch Nederland

33

/ 37

debatten

Welke debatten spelen er momenteel?• big data en toekomstig bronnengebruik door historici• verwetenschappelijking historisch onderzoek?

Welke debatten spelen er niet of te weinig?• bronnenkritiek in het digitale tijdperk• politieke aspecten digitalisering• impact opkomst DH op financiering geesteswetenschappen

en toekomstig historisch onderzoek• onze intellectuele agenda

34

/ 37

slotopmerkingen

• geschiedenis van digital humanities/history gaat zeker 60 jaar terug

• terminologische verschuivingen zijn meer dan discursief:• nieuwe bronnen/data en omgang daarmee• nieuwe groepen ‘gebruikers’; iedere historicus/a heeft

ermee te maken• debatten: let op wat te weinig besproken wordt > er is

soms sprake van een gebrek aan zelfkritiek in DH kringen

35

/ 37

slotopmerkingen

• digitaal ≠ keuze maar integraal deel van ons vak• digital history of ‘digitale geschiedenis’ als zodanig

bestaat niet: • overgangsterm die nuttig is om aandacht op vernieuwingen

in het vakgebied te vestigen• daarmee ook van strategisch belang in institutioneel/

financiële beslissingen die historici raken

maar: ‘digitale geschiedenis’ = geschiedenis!

36

/ 37

enkele nuttige websites

Algemeen:• History SPOT: • Roy Rosenzweig Center for History and New Media

Blogs:• Dan Cohen's Digital Humanities Blog• William J Turkel• Trevor Owens | User Centered Digital History

Mailing list:• Humanist Discussion Group

37