20120223010740 Tài liệu hướng dẫn ôn tập Triết học (tư liệu tham khảo)

TRƯƠNG ĐAI HOC KHOA HOC HUẾ

KHOA MAC-LÊNIN

BÔ MÔN TRIẾT HOC

HƯƠNG DÂN ÔN TÂP

TRIẾT HOC MAC-LÊNIN

(TAI LIÊU LƯU HANH NÔI BÔ)

1

HUẾ, 1998

Lơi noi đâu

- Căn cư vao thông bao sô 7785/CTCT ngay 12.9.1998

cua Bô giao duc va Đao tao vê viêc day va hoc cac môn

khoa hoc Mac-Lênin, tư tương Hô Chi Minh năm hoc 1998-

1999.

- Căn cư vao nhu câu vê tai liêu hoc tâp cua sinh

viên va hoc viên Cao hoc, nghiên cưu sinh không chuyên

nganh Mac-Lênin, Bô môn Triêt hoc Trương Đai hoc Khoa

hoc Huê biên soan cuôn: “Hương dân ôn tâp Triêt hoc Mac –

Lênin”.

Đây la tai liêu giup cho ngươi hoc năm đươc môt

cach co hê thông nhưng nguyên ly cơ ban cua Triêt hoc

Mac-Lênin va nhưng quan điêm cua Đang ta vân dung vao

cach mang Viêt Nam.

Tâp thê tac gia xin đươc đon nhân sư hơp tac va

nhưng y kiên trao đôi, xây dưng cua ban sinh viên, hoc

viên cao hoc, nghiên cưu sinh va đông nghiêp.

2

Bô môn Triêt hoc

TRƯƠNG ĐAI HOC KHOA HOC HUÊ

Phân A

CHU NGHIA DUY VÂT BIÊN CHƯNG VÊ THẾ GIƠI

Câu 1: Triêt hoc la gi? Phân tich vân đê cơ ban cua

triêt hoc?

1. Khai niêm triêt hoc:

“Triêt” theo nguyên chư Han co nghia la tri (bao

gôm sư hiêu biêt sâu rông vê vu tru va nhân sinh), theo

chư Hy Lap la “yêu mên sư thông thai”. Khai niêm “triêt

hoc” co nhưng biên đôi nhât đinh trong lich sư, nhưng

luc nao cung bao ham: yêu tô nhân thưc (sư hiêu biêt vê3

vu tru, vê con ngươi va sư giai thich băng hê thông tư

duy) va yêu tô nhân đinh (đanh gia vê đao ly đê con

ngươi co thai đô va hanh đông).

Theo quan điêm macxit, triêt hoc la môt trong nhưng

hinh thai y thưc xa hôi; la hoc thuyêt vê nhưng nguyên

tăc chung nhât cua tôn tai, cua nhân thưc va cua thai

đô con ngươi đôi vơi thê giơi; la khoa hoc vê nhưng quy

luât chung nhât cua tư nhiên, xa hôi va tư duy.

Đăc điêm nôi bât cua triêt hoc la cach nhin chung

vê thê giơi, la sư nghiên cưu thê giơi xet như môt

chinh thê, cho nên tri thưc triêt hoc trươc hêt la

nhưng tri thưc phô quat. Tư cach xem xet đo, triêt hoc

co vai tro giai thich ban chât, nguyên nhân va nhưng

quy luât phat triên cua thê giơi; vưa co vai tro vach

ra con đương, nhưng phương tiên đê nhân thưc va cai tao

thê giơi.

Triêt hoc chi xuât hiên khi co hai điêu kiên: Vê

măt nhân thưc, triêt hoc xuât hiên khi năng lưc tư duy

trưu tương cua con ngươi đat đên trinh đô nhât đinh,

cho phep ho tông kêt va khai quat nhưng tri thưc riêng

le thanh hê thông quan niêm, quan điêm chung. Vê măt xa

hôi, triêt hoc xuât hiên khi san xuât vât chât cua loai

ngươi phat triên đên trinh đô lam nay sinh qua trinh

phân công lao đông tri oc va lao đông chân tay; nhưng

qua trinh phân công lao đông nay trong thưc tê chi diên4

ra khi lich sư nhân loai bươc vao giai đoan co phân

chia giai câp.

2. Vân đê cơ ban cua triêt hoc

Theo Ăngghen, vân đê cơ ban cua triêt hoc la vân đê

vê môi quan hê giưa tôn tai va tư duy, hay la vân đê vê

môi quan hê giưa vât chât va y thưc. Vân đê nay co hai

măt:

- Măt thư nhât, đo la vân đê giưa y thưc va vât chât,

cai nao co trươc? cai nao quyêt đinh cai nao? Tuy theo

cach giai quyêt vân đê nay ma triêt hoc chia thanh hai

trao lưu chinh: chu nghia duy vât va chu nghia duy tâm.

Chu nghia duy vât cho răng ban chât cua thê giơi la

vât chât, nên vât chât co trươc, tôn tai đôc lâp vơi y

thưc va quyêt đinh y thưc; con y thưc la thuôc tinh, la

sư phan anh vât chât. Chu nghia duy vât trai qua nhiêu

giai đoan phat triên vơi năm hinh thưc lich sư cơ ban:

duy vât cô đai (môc mac, chât phac), duy vât tâm thương

thê ky V-XV, duy vât cơ hoc may moc thê ky XVII-XVIII,

duy vât siêu hinh thê ky XIX va duy vât mac-xit (biên

chưng).

Chu nghia duy tâm cho răng y thưc (tinh thân) la

ban chât cua thê giơi, nên y thưc la cai co trươc va

quyêt đinh vât chât; con vât chât la cai co sau, la sư

“biêu hiên” cua y thưc. Chu nghia duy tâm co hai hinh

5

thưc cơ ban: duy tâm chu quan (coi y thưc la ban chât

cua thê giơi, nhưng đo la y thưc cua con ngươi năm

trong con ngươi) va duy tâm khach quan (cung coi y thưc

la ban chât cua thê giơi, nhưng đo la môt thưc thê tinh

thân tôn tai bên ngoai con ngươi va đôc lâp vơi con

ngươi).

Nguôn gôc cua chu nghia duy vât: la sư phat triên

cua tri thưc, cua khoa hoc; la lơi ich va cuôc đâu

tranh cua cac giai câp, cac lưc lương xa hôi tiên bô,

cach mang ơ môi giai đoan phat triên cua lich sư. Nguôn

gôc cua chu nghia duy tâm: la sư tuyêt đôi hoa môt hinh

thưc hay môt giai đoan cua qua trinh nhân thưc dân đên

tach nhân thưc va y thưc khoi thê giơi hiên thưc khach

quan; thông thương la lơi ich va sư phan khang cua cac

giai câp, cac lưc lương bao thu trươc tiên bô xa hôi.

- Măt thư hai, la vân đê vê kha năng nhân thưc cua

con ngươi.

Toan bô cac nha triêt hoc duy vât va đa sô nhưng

nha triêt hoc duy tâm đêu thưa nhân răng thê giơi co

thê nhân thưc đươc. Nhưng cac nha duy vât cho răng,

nhân thưc la sư phan anh thê giơi vât chât khach quan

trong bô oc con ngươi. Con cac nha duy tâm thi cho

răng, nhân thưc chi la sư y thưc vê ban chât y thưc.

Tra lơi vân đê nay con co nhưng nha triêt hoc theo

nguyên tăc bât kha tri (không thê biêt). Nhưng ngươi6

nay xuât phat tư viêc tuyêt đôi hoa tinh tương đôi cua

tri thưc dân đên phu nhân kha năng nhân thưc cua con

ngươi.

- Bên canh nhưng nha triêt hoc nhât nguyên (duy vât

va duy tâm) giai thich thê giơi tư môt ban nguyên, hoăc

vât chât hoăc tinh thân, con co nhưng nha triêt hoc nhi

nguyên luân. Nhi nguyên luân cho răng thê giơi đươc

sinh ra tư hai ban nguyên đôc lâp vơi nhau, ban nguyên

vât chât sinh ra cac hiên tương vât chât, ban nguyên

tinh thân sinh ra cac hiên tương tinh thân. Nhi nguyên

luân thê hiên lâp trương dung hoa giưa duy vât va duy

tâm, đo chi la khuynh hương nho trong lich sư triêt hoc

va trong cuôc đâu tranh triêt hoc no cang trơ nên gân

vơi chu nghia duy tâm.

Câu 2: Phân tich sư đôi lâp giưa phương phap siêu hinh

va phương phap biên chưng

- Phương phap triêt hoc la phương phap nhân thưc

thê giơi noi chung, la hê thông nhưng nguyên tăc dung

đê nghiên cưu thê giơi xet như môt chinh thê. Trong

lich sư triêt hoc co hai phương phap cơ ban đôi lâp

nhau: phương phap siêu hinh va phương phap biên chưng.

Thuât ngư “siêu hinh” (metaphysics), đâu tiên đươc

Aristote dung đê chi bô phân quan trong nhât trong hê

thông triêt hoc cua minh. Theo đo, no đươc hiêu la hoc

thuyêt vê nhưng gi vươt ra ngoai giơi han cua “kinh7

nghiêm”, vê nhưng đôi tương đăng sau cac sư vât hưu

hinh. Vi vây, cho đên thơi Phuc hưng ngươi ta vân coi

siêu hinh hoc đông nghia vơi triêt hoc. Đên thê ky

XVII-XVIII, sư phat triên cua khoa hoc tư nhiên đoi hoi

phai phân chia giơi tư nhiên thanh nhưng linh vưc riêng

biêt đê nghiên cưu. Chinh cach nghiên cưu ây đa đem lai

cho cac nha khoa hoc môt thoi quen, xet sư vât va qua

trinh trong trang thai cô lâp ơ ngoai môi liên hê, vân

đông va phat triên cua chung. Khi cach xem xet nay đươc

cac nha duy vât đưa vao triêt hoc thi no đa tao ra

phương phap siêu hinh. Như vây, thuât ngư “phương phap

siêu hinh” đươc dung đê chi phương phap triêt hoc đăc

trưng cho chu nghia duy vât thê ky XVII-XVIII. Phương

phap siêu hinh la cach xem xet thê giơi trong sư cô lâp tac biêt lân nhau

hoăc không vân đông, hoăc không phat triên, hoăc vân đông va phat triên

theo chu ky khep kin.

Thuât ngư “biên chưng” (dialectics), đâu tiên đươc

Platon dung đê chi môt nghê thuât trong tranh luân,

theo đo no đươc hiêu la nhưng thu đoan biên bac chu

quan. Tuy vây ơ thơi cô đai đa co nhưng tư tương biên

chưng khach quan (triêt hoc Hêraclit), nhưng vân con

mang tinh tư phat va chưa trơ thanh hê thông. Đên thê

ky XVIII, nhưng tư tương biên chưng đươc phuc hôi va

đươc xây dưng thanh hê thông, đăc biêt la ơ trong cac

hoc thuyêt cua nhưng nha triêt hoc duy tâm cô điên Đưc.

8

Tư luc nay nhưng tư tương biên chưng mơi hơp thanh môt

phương phap triêt hoc đôi lâp vơi phương phap siêu

hinh. Đên giưa thê ky XIX, khai quat hiên thưc xa hôi,

tông kêt nhưng thanh qua ly luân va khoa hoc, Mac va

Ăngghen xây dưng lai phương phap biên chưng trên lâp

trương duy vât đa sang tao ra phương phap biên chưng

macxit. Phương phap biên chưng la cach xem xet thê giơi trong môi liên

hê phô biên quy đinh rang buôc nhau va luôn vân đông va luôn phat triên.

- Sư đôi lâp giưa phương phap siêu hinh va phương

phap biên chưng diên ra trong cach giai quyêt moi vân

đê triêt hoc, song co thê khai quat ơ nhưng nôi dung

chinh sau đây:

Thư nhât: Phương phap siêu hinh xem xet thê giơi

trong trang thai cô lâp cua cac sư vât hiên tương; cai

nay đươc xet tach rơi cai kia ma không thưa nhân răng

giưa chung co sư rang buôc lân nhau. Vi vây phương phap

siêu hinh chi nhin thây tinh ca biêt ma không năm đươc

môi liên hê, thây đươc sư khac biêt ma không năm đươc

sư thông nhât giưa cac sư vât hiên tương; chi thây cai

bô phân, cai đơn nhât, cai riêng ma không năm đươc cai

toan thê, cai phô biên, cai chung. Trai lai, phương

phap biên chưng xem xet thê giơi trong môi liên hê,

rang buôc giưa cac yêu tô cua no va vơi cai khac. Vi

vây, phương phap biên chưng nhin nhân sư vât toan diên

hơn, thây đươc ca sư khac biêt va sư thông nhât giưa

9

cac sư vât, hiên tương, năm đươc ca cai bô phân va cai

toan thê, cai đơn nhât va cai phô biên, cai riêng va

cai chung.

Thư hai: Phương phap siêu hinh xem xet thê giơi

trong trang thai tinh; sư vât hiên tương chi đươc xet

như cai gi ôn đinh năm ngoai sư vân đông va phat triên

cua chung. Cach xem xet nay cho phep phương phap siêu

hinh năm đươc tinh xac đinh va ôn đinh cua sư vât, hiên

tương, nhưng măt khac cung dân đên nhưng sai lâm nghiêm

trong: đo la quan điêm phu nhân sư vân đông, phat triên

cua thê giơi; la quan điêm cho răng thê giơi co sư tăng

giam vê lương, sư lăp lai, ma không co sư chuyên hoa vê

chât, không co sư xuât hiên cai mơi thay thê cai cu,

cai lac hâu. Vi vây phương phap siêu hinh không thê

vach ra đươc ban chât thât sư cua moi sư vât, hiên

tương; không vach ra đươc nguôn gôc, đông lưc, quy luât

va xu hương vân đông phat triên cua chung. Trai lai,

phương phap biên chưng xem xet thê giơi trong trang

thai vân đông, chuyên hoa không ngưng; sư vât, hiên

tương nao cung đươc xet như môt qua trinh, trong sư tư

vân đông, tư phat triên cua no. Thưa nhân sư phat

triên, phương phap biên chưng cho răng: không chi co sư

tăng giam vê lương ma con co sư phat triên vê chât; co

sư ra đơi cua cai mơi thông qua phu đinh cai cu; nguôn

gôc, đông lưc cua moi sư phat triên la cuôc đâu tranh

10

giưa cac măt đôi lâp cua sư vât, hiên tương. Nhơ cach

xem xet ây, phương phap biên chưng, vach ra đươc ban

chât đich thưc cua sư vât, hiên tương; năm băt đươc

nguôn gôc va đông lưc bên trong cua moi sư vân đông,

phat triên.

Vi vây, Lênin nhân xet răng chi co quan điêm biên

chưng vê sư phat triên la sâu săc, sinh đông va chi co

phep biên chưng mơi la chia khoa đê nghiên cưu sư phat

triên.

Tuy nhiên, không đươc tuyêt đôi hoa phep biên chưng

ma phu nhân vai tro cua phep siêu hinh. Trong thưc tê,

co nhưng môi liên hê, co nhưng măt, co nhưng luc đăc

biêt lai rât cân đên phep siêu hinh.

Câu 3: Trinh bay nhưng tiên đê ra đơi cua triêt hoc

Mac-Lênin

* Tiên đê kinh tê-xa hôi

Triêt hoc Mac ra đơi vao nhưng năm 40 cua thê ky

XIX, thơi ky ma chu nghia tư ban đa trơ thanh hê thông

kinh tê thông tri ơ cac nươc Tây Âu va giai câp vô san

đa bươc lên vu đai lich sư như môt lưc lương chinh tri

đôc lâp.

Mac nhân xet răng, đên thê ky XIX chu nghia tư ban

đa trơ thanh môt cơ thê hoan chinh, lam bôc lô đây đu

cac mâu thuân trong ban chât cua no. Trươc hêt la mâu

11

thuân gay găt giưa lưc lương san xuât co tinh chât xa

hôi vơi quan hê san xuât co tinh chât tư hưu tư nhân tư

ban chu nghia, mâu thuân nay biêu hiên vê măt xa hôi la

mâu thuân xung đôt giưa lao đông vơi tư ban, giưa giai

câp vô san vơi giai câp tư san. Sư phat triên cua chu

nghia tư ban cung vơi cac mâu thuân cua no, đa tao ra

môt cơ sơ hiên thưc cho nhưng phân tich va khai quat ly

luân trong hoc thuyêt cua Mac va Ăngghen.

Sư phat triên cua chu nghia tư ban cung vơi cac mâu

thuân cua no keo theo sư phat triên cua phong trao công

nhân. Đên cuôi thê ky XVIII va nưa đâu thê ky XIX,

phong trao công nhân ơ cac nươc Tây Âu đa co bươc phat

triên mơi vê sô lương va chât lương. Sư tâp trung tư

ban cung vơi sư hinh thanh nhưng trung tâm công nghiêp

lơn thu hut công nhân thanh lưc lương đông đao, mâu

thuân giưa lao đông va tư ban trơ nên gay găt lam xuât

hiên nhưng cuôc đâu tranh chinh tri ngay cang co tô

chưc va tư giac. Cac cuôc khơi nghia cua công nhân ơ

Xilêdi (Đưc), ơ Liông va Pari (Phap), phong trao Hiên

chương (Anh) vao nhưng năm 30-40 chưng minh răng: giai

câp công nhân trơ thanh lưc lương quyêt đinh cac qua

trinh kinh tê-xa hôi-chinh tri cua thơi đai va bươc lên

vu đai lich sư như môt lưc lương chinh tri đôc lâp.

Phong trao công nhân thơi ky nay lam bôc lô sai lâm cua

quan niêm tư san vê sư hân hoan chung giưa lao đông va

12

tư san, tao nên nhưng thay đôi căn ban trong quan niêm

vê lich sư cua Mac va Ăngghen; măt khac, no đê ra nhu

câu giai thich vê nhưng thưc tê cua cuôc đâu tranh cua

giai câp vô san vê sư mênh lich sư cua giai câp vô san

vê tô chưc, con đương va phương tiên cach mang cua giai

câp vô san. Chu nghia Mac ra đơi đa đap ưng nhưng đoi

hoi nay.

Nhưng phân tich va khai quat ly luân vê sư phat

triên cua chu nghia tư ban va phong trao công nhân vao

nưa đâu thê ky XIX la môt bô phân quan trong trong hoc

thuyêt cua Mac va Ăngghen. Vi vây, sư phat triên cua

chu nghia tư ban va phong trao công nhân thơi ky đo la

nhưng điêu kiên kinh tê-xa hôi cho sư ra đơi cua triêt

hoc.

* Tiên đê ly luân

- Sư ra đơi cua triêt hoc Mac trươc hêt co kê thưa

nhưng thanh qua cua triêt hoc cô điên Đưc. Mac va

Ăngghen luôn thưa nhân răng trong sư phat triên tri tuê

cua minh, hai ông đa chiu ơn nhiêu nha triêt hoc Đưc,

trong đo nôi bât la Hêghen va Phoiơbăc.

Công lao to lơn cua Hêghen la ơ chô: Ông đa phê

phan nhưng han chê cơ ban cua phương phap siêu hinh, đa

xây dưng phep biên chưng thanh hê thông va xem no la

phương phap luân đung đăn cua moi nhân thưc khoa hoc.

Nhưng Mac va Ăngghen cung chi ra răng, triêt hoc Hêghen13

co nhưng han chê lơn, đo la sư giai thich duy tâm vê

hiên thưc; la sư biên hô cho nhưng thưc tê lich sư lôi

thơi, cho tôn giao; la triêt hoc tư biên, trưu tương,

xa rơi hiên thưc va thưc tiên. Cho nên khi sang lâp

triêt hoc cua minh Mac va Ăngghen đa không kê thưa toan

bô triêt hoc Hê-ghen ma chi kê thưa hat nhân hơp ly, đo

la phep biên chưng, đông thơi cai tao va xây dưng lai

phep biên chưng trên lâp trương duy vât.

Đanh gia vê Phoiơbăc, Mac va Ăngghen cho răng chinh

nhơ đoc đươc cac tac phâm cua ông ma ho đa cương quyêt

đoan tuyêt vơi triêt hoc Hêghen. Công lao cua Phoiơbăc

la ơ sư phê phan quyêt liêt chu nghia duy tâm-tôn giao

(nhât la phê phan Hê-ghen), la sư khăng đinh cương

quyêt tinh đung đăn cua cac nguyên ly duy vât, la viêc

giai thich trên lâp trương duy vât ban chât con ngươi,

ban chât tôn giao va đê cao chu nghia nhân đao. Nhưng

Phoiơbăc cung co nhưng han chê lơn, đo la phương phap

tư duy siêu hinh, (khi phê phan Hêghen, ông đa không

thây đươc phep biên chưng la hat nhân hơp ly nên đa bac

bo va chuyên sang quan điêm siêu hinh); quan điêm trưc

quan, trưu tương, phi lich sư vê ban chât con ngươi,

duy tâm trong linh vưc xa hôi. Vi vây khi sang lâp ra

triêt hoc cua minh, Mac va Ăngghen cung không kê thưa

toan bô triêt hoc Phoiơbăc ma chi kê thưa hat nhân cơ

ban đung đăn đo la nguyên ly duy vât, đông thơi cai tao

14

va xây dưng lai chu nghia duy vât dưa trên quan điêm

biên chưng.

- Sư ra đơi triêt hoc Mac không chi do anh hương

cua triêt hoc Hêghen va triêt hoc Phoiơbăc. Mac va

Ăngghen khi tham gia tich cưc vao cuôc đâu tranh cua

giai câp vô san đa rut ra nhưng tai liêu thưc tiên

phong phu cho nhưng kêt luân duy vât-biên chưng cua

minh. Ngoai ra, viêc hai ông đi sâu nghiên cưu kinh tê-

chinh tri hoc cô điên va chu nghia xa hôi không tương

phê phan, đa gop phân không nho cho sư hinh thanh va

hoan thiên thê giơi quan triêt hoc cua minh.

* Tiên đê khoa hoc tư nhiên

Sư ra đơi triêt hoc Mac con đươc chuân bi bơi nhưng

thanh qua cua khoa hoc tư nhiên. Nhưng thanh qua cua

khoa hoc tư nhiên tư cuôi thê ky XVIII đên đâu thê ky

XIX lam bôc lô nhưng han chê cua phương phap tư duy

siêu hinh, ngay cang chưng minh tinh đung đăn cua cac

nguyên ly duy vât va biên chưng.

Phat hiên băng thưc nghiêm cua Maye (đươc Lômônôxôp

công bô) vê sư bao toan vât chât va vân đông, ly luân

cua Cantơ vê sư hinh thanh thai dương hê đa gop phân

khăng đinh quan điêm biên chưng vê lich sư vu tru va

giơi tư nhiên: măt khac đa pha quan niêm duy tâm, tôn

giao siêu hinh vê thê giơi.

15

Tư nhưng năm 30 đên 50 cua thê ky XIX, khoa hoc tư

nhiên đa co nhưng thanh tưu to lơn. Thơi ky nay co ba

phat minh vi đai đong vai tro quan trong trong cuôc đâu

tranh chông quan điêm siêu hinh va chuân bi cho sư ra

đơi cua chu nghia duy vât biên chưng.

Vao nhưng năm 40 cua thê ky XIX phat minh ra quy

luât bao toan va chuyên hoa năng lương. Quy luât nay

chưng minh răng: lưc cơ hoc, nhiêt, anh sang, điên, tư

cac qua trinh hoa hoc, nghia la cac hinh thưc khac nhau

cua vân đông vât chât không tach rơi nhau, ma liên hê

va chuyên hoa lân nhau nên không hê mât đi. No chưng

minh răng không co sư sinh ra va mât đi cua năng lương,

ma chi co sư chuyên hoa năng lương tư dang nay sang

dang khac. Như vây quy luât nay la cơ sơ khoa hoc tư

nhiên cho quan điêm biên chưng vê thê giơi.

Vao nhưng năm 30 cua thê ky XIX, khoa hoc tư nhiên

đa phat minh ra hoc thuyêt câu tao tê bao cua cơ thê

sông. Hoc thuyêt nay bac bo quan niêm siêu hinh vê sư

khac biêt tuyêt đôi giưa thưc vât va đông vât. Ngươc

lai, no khăng đinh sư thông nhât vê nguôn gôc va hinh

thai giưa thưc vât va đông vât, giai thich qua trinh

phat triên cua chung, đăt cơ sơ cho quan điêm duy vât

biên chưng vê sư phat triên cua toan hê sinh hoc.

Phat minh lơn thư ba la hoc thuyêt tiên hoa cua

sinh giơi ra đơi vao nhưng năm 50 cua thê ky XIX. Hoc16

thuyêt tiên hoa chưng minh răng sinh giơi không phai la

bât biên ma thương xuyên biên đôi, năm trong qua trinh

tiên hoa không ngưng cua giơi tư nhiên. No khăng đinh

sư tiên hoa cua sinh giơi diên ra theo con đương chon

loc tư nhiên va chon loc nhân tao. Lênin đanh gia răng

thuyêt tiên hoa đanh dâu sư cao chung cua quan niêm

siêu hinh vê tinh bât biên cua cac loai va quan niêm vê

nguôn gôc thân thanh cua sinh giơi đem lai cơ sơ thât

sư khoa hoc cho sinh hoc. Mac va Ăngghen xac nhân răng

thuyêt tiên hoa đem lai cai cơ sơ lich sư tư nhiên cho

hoc thuyêt cua hai ông, đa đâp tan thân hoc trong hoc

thuyêt vê sư phat triên cua thưc vât va đông vât; răng

trươc đo chưa hê co môt sư chưng minh nao thanh công to

lơn như thê vê sư phat triên lich sư trong giơi tư

nhiên.

Như vây, nhưng thanh tưu cua khoa hoc tư nhiên nưa

đâu thê ky XIX cung la tiên đê cho cac quan điêm duy

vât va biên chưng vê thê giơi cua Mac va Ăngghen.

Câu 4: Vi sao noi sư ra đơi cua triêt hoc Mac la bươc

ngoăt cach mang trong lich sư triêt hoc?

Khai quat hiên thưc xa hôi, kinh nghiêm cua phong

trao công nhân va nhưng thanh tưu cua khoa hoc tư

nhiên, nghiên cưu co phê phan nhưng tư tương triêt hoc

trươc đo, Mac va Ăngghen đa sang tao ra triêt hoc cua

17

minh, thưc hiên môt bươc ngoăt cach mang trong lich sư

triêt hoc. Điêu đo thê hiên ơ nhưng nôi dung sau đây:

- Triêt hoc Mac ra đơi lân đâu tiên đem lai cho

giai câp vô san môt hê tư tương; môt ly luân dân đương

thưc hiên bươc giai phong giai câp vô san vê măt tinh

thân. Mac cho răng, nêu trai tim cua sư giai phong nhân

loai la giai câp vô san, thi khôi oc sư giai phong đo

la triêt hoc cua giai câp vô san, la thê giơi quan cua

no. Triêt hoc Mac la vu khi ly luân chung câp cho giai

câp vô san nhưng công cu nhân thưc va cai tao thê

giơi, cho nên Mac viêt: “giông như triêt hoc tim thây ơ

giai câp vô san la môt vu khi vât chât, giai câp vô san

tim thây ơ triêt hoc la môt vu khi tinh thân”. Như vây,

vơi sư ra đơi ơ triêt hoc Mac, phong trao vô san đa co

môt bươc ngoăt, tư chô la môt phong trao tư phat, chưa

co ly luân, bi lê thuôc vao tư tương, no trơ thanh môt

phong trao tư giac, co ly luân va đôc lâp vê tư tương.

- Vơi sư ra đơi cua triêt hoc Mac, lân đâu tiên

thưc tiên trơ thanh pham tru trung tâm cua triêt hoc.

Điêu đo lam biên đôi tân gôc vai tro xa hôi cua triêt

hoc va khăc phuc đươc nhưng thiêu sot căn ban cua triêt

hoc trươc kia. Trung tâm chu y cua triêt hoc Mac không

chi la giai thich, ma con va chu yêu la vach ra con

đương, nhưng phương tiên cai tao thê giơi băng thưc

tiên cach mang. Đôi vơi triêt hoc Mac thi thưc tiên co

18

vai tro quyêt đinh moi sư phat triên xa hôi, khoa hoc

va ca triêt hoc. Không môt nha triêt hoc nao trươc Mac

hiêu đươc vai tro quyêt đinh cua thưc tiên đôi vơi ly

luân va đôi vơi toan bô lich sư nhân loai. Vi han chê

đo, cac nha duy vât trươc Mac đa rơi vao quan điêm duy

tâm siêu hinh khi đê câp đên nhưng vân đê xa hôi. Chu

nghia duy tâm phan anh lơi ich cua giai câp thông tri

bao thu, cho nên no xa rơi thưc tiên, tach khoi hiên

thưc, lam cho quân chung không thây đươc nhưng cơ sơ

vât chât cua cac quan hê boc lôt.

Chi ra vai tro quyêt đinh cua thưc tiên, Mac va

Ăngghen cung luôn nhân mang vai tro to lơn cua hoat

đông tinh thân, cua ly luân. Vi vây hai ông đa phat

triên hoc thuyêt cân đôi vê môi liên hê giưa ly luân

cach mang va thưc tiên cach mang. Ly luân cach mang co

vai tro chi đao thưc tiên, lam cho thưc tiên tư tư phat

thanh thưc tiên cach mang, tư giac. Khi ly luân cach

mang thâm nhâp vao quân chung se đem lai cho ho nhưng

hiêu biêt quy luât cua đơi sông xa hôi, hương dân ho

thưc hiên môt cach tư giac nhưng nhiêm vu cua cuôc đâu

tranh thưc tiên, luc đo trơ thanh sưc manh vât chât.

La thê giơi quan va phương phap luân cua giai câp

vô san, triêt hoc Mac co sư thông nhât sâu săc giưa

tinh Đang, tinh cach mang va tinh khoa hoc. Triêt hoc

Mac la sư phan anh lơi ich cua giai câp vô san va nhân

19

dân lao đông; đông thơi no la ly luân cho cuôc đâu

tranh cua ho nhăm xoa bo moi chê đô ngươi boc lôt

ngươi, đưa nhân loai lên chu nghia công san. Đo la tinh

Đang, tinh cach mang cua triêt hoc Mac không đôi lâp

vơi tinh khoa hoc cua no. Khi phan anh lơi ich cua giai

câp vô san va phuc vu cho cuôc đâu tranh vi chu nghia

công san, triêt hoc Mac phan anh đung yêu câu va nhưng

quy luât khach quan cua lich sư.

Sư ra đơi cua triêt hoc Mac cung la sư sang lâp chu

nghia duy vât biên chưng va phep biên chưng duy vât.

Đây la nhưng hinh thưc cao cua chu nghia duy vât va

phep biên chưng, khăc phuc nhưng thiêu sot căn ban cua

triêt hoc trươc kia. Trươc Mac chu nghia duy vât thi

siêu hinh, con phep biên chưng thi lai găn vơi lâp

trương duy tâm, như vây chung tach rơi, thâm chi đôi

lâp nhau, chi khi triêt hoc Mac ra đơi mơi co sư thông

nhât giưa chu nghia duy vât va phep biên chưng, tao ra

môt triêt hoc phat triên cao hơn vê chât so vơi trươc

đo.

- Sư ra đơi triêt hoc Mac cung la sư sang lâp ra

chu nghia duy vât lich sư. Đây la biêu hiên ro rêt nhât

cua cuôc cach mang triêt hoc do Mac va Ăngghen thưc

hiên. Chi khi chu nghia duy vât lich sư xuât hiên thi

chu nghia duy vât noi chung mơi trơ thanh triêt đê. No

không chi khăc phuc lâp trương duy tâm vê xa hôi trong

20

triêt hoc trươc đo, ma con la cơ sơ ly luân vê phương

phap luân khoa hoc cho toan bô xa hôi hoc, cho hoat

đông thưc tiên cach mang cua giai câp công nhân va đang

cua no.

- Sư ra đơi triêt hoc Mac lam thay đôi căn ban tinh

chât cua triêt hoc, đôi tương va môi quan hê cua no vơi

cac khoa hoc khac. Truyên thông trươc đo, triêt hoc

đươc coi la khoa hoc cua moi khoa hoc, hoa lân hoăc

tach rơi vơi cac khoa hoc cu thê khac. Triêt hoc Mac

không hoa lân vao cac khoa hoc cu thê ma cung không

tach rơi chung. Trong sư hinh thanh va phat triên cua

minh, triêt hoc Mac không chi dưa trên sư khai quat

thưc tiên xa hôi, ma con dưa trên sư khai quat cua

nhưng thanh tưu khoa hoc cu thê (ca tư nhiên va xa

hôi). Khoa hoc cu thê cung câp nhưng tai liêu hêt sưc

phong phu cho triêt hoc Mac nghiên cưu cac quy luât

chung nhât cua hiên thưc khach quan. Đông thơi triêt

hoc Mac cung câp nhưng hiêu biêt vê cac quy luât chung

nhât cua hiên thưc khach quan se giup cho cac khoa hoc

cu thê nghiên cưu co hiêu qua cac quy luât đăc thu.

Câu5: Phân tich đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin va y

nghia khoa hoc cua đinh nghia nay.

Tiêp thu tư tương cua C.Mac va Ph.Ăngghen, trên cơ

sơ khai quat nhưng thanh tưu mơi nhât cua khoa hoc tư

nhiên cuôi thê ky XIX va đâu thê ky XX, vê măt triêt21

hoc trên cơ sơ phê phan nhưng quan điêm duy tâm va siêu

hinh vê vât chât, Lênin đa đưa ra đinh nghia vê vât

chât như sau:

* Nôi dung đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin:

“Vât chât la môt pham tru triêt hoc dung đê chi

thưc tai khach quan đươc đem lai cho con ngươi trong

cam giac, đươc cam giac cua chung ta chep lai, chup

lai, phan anh va tôn tai không lê thuôc vao cam giac”

(V.I.Lênin toan tâp, T.18, NXB Tiên bô, Matxcơva, 1980,

tr.151).

* Phân tich đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin:

Trong đinh nghia trên, chung ta cân phân tich nhưng

nôi dung chu yêu sau đây:

a. “Vât chât la môt pham tru triêt hoc dung đê chi thưc tai khach

quan…”

- “Vât chât” la môt pham tru khai quat nhât, rông

nhât cua ly luân nhân thưc.

+ Pham tru vât chât phai đươc xem xet dươi goc đô

cua triêt hoc, chư không phai dươi goc đô cua cac khoa

hoc cu thê. Điêu nay se giup chung ta tranh đươc sai

lâm khi đông nhât pham tru vât chât trong triêt hoc vơi

cac khai niêm vât chât thương dung trong cac khoa hoc

cu thê hoăc đơi sông hăng ngay.

22

+ Không thê đinh nghia pham tru vât chât theo

phương phap thông thương. Vê măt nhân thưc luân, Lênin

chi co thê đinh nghia pham tru vât chât trong quan hê

vơi pham tru đôi lâp cua no, đo la pham tru y thưc

(phương phap đinh nghia thông qua cai đôi lâp vơi no).

(Xem thêm chương khai niêm ơ giao trinh Lôgic hinh thưc)

Khi đinh nghia vât chât la môt pham tru triêt hoc

dung đê chi thưc tai khach quan, Lênin đa bo qua nhưng

thuôc tinh riêng le, cu thê, nhiêu mau, nhiêu ve cua

cac sư vât, hiên tương, ma nêu bât đăc tinh cơ ban

nhât, phô biên nhât co ơ tât ca cac sư vât, hiên tương

trong thê giơi hiên thưc khach quan. Đo la đăc tinh

“tôn tai vơi tư cach la thưc tai khach quan”, tôn tai ơ

ngoai y thưc con ngươi va đôc lâp vơi y thưc. Đăc tinh

nay la dâu hiêu cơ ban đê phân biêt vât chât vơi cai

không phai la vât chât.

- Tinh trưu tương cua pham tru vât chât: Pham tru

vât chât khai quat đăc tinh chung nhât cua moi khach

thê vât chât xet trong quan hê vơi y thưc nên vê hinh

thưc no la cai trưu tương. Vi thê, không đươc đông nhât

vât chât vơi cac dang cu thê cua no giông như quan niêm

cua cac nha duy vât trươc Mac.

b. Thưc tai khach quan đươc đem lai cho con ngươi trong cam giac.

Trong phân nay, Lênin đa giai quyêt đươc nhưng điêu

sau đây:23

- Thư nhât, Lênin đa giai quyêt đươc môi quan hê

giưa tinh trưu tương va tinh hiên thưc cu thê cam tinh

cua pham tru vât chât. Vât chât không phai tôn tai vô

hinh, thân bi ma tôn tai môt cach hiên thưc, đươc biêu

hiên cu thê dươi dang cac sư vât, hiên tương cu thê ma

cac giac quan cua chung ta co thê nhân biêt môt cach

trưc tiêp hay gian tiêp.

- Thư hai, Lênin đa giai quyêt đươc măt thư nhât cua

vân đê cơ ban triêt hoc trên lâp trương cua chu nghia

duy vât biên chưng. Thưc tai khach quan đưa lai cam

giac cho con ngươi, chư không phai cam giac (y thưc)

sinh ra thưc tai khach quan. Điêu đo co nghia la, vât

chât la cai co trươc va đong vai tro quyêt đinh, nôi

dung khach quan cua y thưc.

c. Thưc tai khach quan đươc cam giac cua chung ta chep lai, chup

lai, phan anh va tôn tai không lê thuôc vao cam giac.

Đên đây, Lênin đa khăng đinh răng con ngươi co kha

năng nhân thưc đươc thê giơi hiên thưc khach quan. Tưc

la Lênin đa giai quyêt đươc măt thư hai cua vân đê cơ

ban triêt hoc trên lâp trương cua chu nghia duy vât

biên chưng.

* Y nghia cua đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin:

24

- Giai quyêt môt cach đung đăn vân đê cơ ban cua

triêt hoc trên lâp trương chu nghia duy vât va biên

chưng.

- Khăc phuc đươc nhưng quan niêm trưc quan, siêu

hinh, may moc vê vât chât cua chu nghia duy vât trươc

Mac va nhưng biên tương cua no trong trao lưu triêt hoc

tư san hiên đai.

- Chông lai tât ca cac quan điêm duy tâm va tao ra

căn cư vưng chăc đê nghiên cưu xa hôi.

- Khăng đinh thê giơi vât chât la khach quan va vô

cung, vô tân, luôn luôn vân đông va phat triên không

ngưng nên no đa co tac dung đinh hương, cô vu cac nha

khoa hoc khi sâu vao nghiên cưu thê giơi vât chât, đê

ngay cang lam phong phu thêm kho tang tri thưc cua nhân

loai.

Câu 6: Phân tich nguôn gôc va ban chât cua y thưc?

Theo chu nghia duy vât biên chưng, y thưc cua con

ngươi la san phâm cua qua trinh phat triên tư nhiên va

lich sư-xa hôi. Do đo, muôn hiêu đươc nguôn gôc va ban

chât cua y thưc, cân phai xem xet trên ca măt tư nhiên

va xa hôi.

I. Nguôn gôc y thưc:

1. Nguôn gôc tư nhiên:

25

a. Y thưc la thuôc tinh phan anh cua môt dang vât

chât co tô chưc cao la bô nao ngươi.

- Phan anh la thuôc tinh chung cua vât chât. Phan

anh đo la năng lưc giư lai, tai hiên lai cua hê thông

vât chât nay nhưng đăc điêm cua hê thông vât chât khac

va ngươc lai. No đươc thưc hiên trong sư tac đông qua

lai giưa cac hê thông vât chât.

- Thuôc tinh phan anh cua vât chât co qua trinh

phat triên tư thâp đên cao, tư đơn gian đên phưc tap,

tư chưa hoan chinh đên ngay cang hoan thiên hơn.

+ Phan anh cua giơi vô sinh. Phan anh nay đơn gian,

thu đông, không co chon loc.

+ Trên cơ sơ phan anh cua thê giơi vô sinh xuât

hiên môt hinh thưc phan anh mơi cao hơn vê chât, đo la

phan anh cua giơi hưu sinh. Hinh thưc phan anh nay găn

liên vơi qua trinh chuyên hoa tư giơi vô sinh qua giơi

hưu sinh. Hinh thưc nay co qua trinh phat triên lâu dai

tư thâp đên cao: kich thich, cam ưng, tâm ly sơ câp cua

đông vât va cung vơi qua trinh vươn biên thanh ngươi,

phan anh cua đông vât câp cao chuyên hoa thanh phan anh

y thưc cua con ngươi.

Như vây, ta thây răng cac dang vât chât co trinh đô

tiên hoa cang cao thi sư phan anh cang cao; y thưc chi

xuât hiên cung vơi sư xuât hiên dang vât chât co tô

26

chưc cao la bô nao cua con ngươi, chư không phai vơi

moi dang vât chât; y thưc chi la thuôc tinh phan anh

cua vât chât, do đo, không đươc đông nhât vât chât vơi

y thưc va cung không đươc tach y thưc ra khoi vât chât.

b. Khach thê vât chât bên ngoai

Bô nao con ngươi vơi tư cach la hê thông phan anh.

Vi vây, muôn co y thưc thi phai co sư tac đông cua

khach thê vât chât bên ngoai vao bô nao cua con ngươi.

Thê nhưng, tai sao con vât cung co sư tac đông cua

khach thê vât chât bên ngoai lên bô nao cua no ma lai

không co y thưc? Sơ di như vây la vi khac vơi tâm ly

đông vât, y thưc con ngươi ngoai nguôn gôc tư nhiên con

co nguôn gôc xa hôi.

2. Nguôn gôc xa hôi.

Sư ra đơi cua y thưc găn liên vơi qua trinh hinh

thanh va phat triên cua bô nao con ngươi dươi anh hương

cua lao đông va ngôn ngư.

a. Lao đông:

- Lao đông la phương thưc tôn tai cơ ban đâu tiên

cua con ngươi, la hoat đông đăc thu cua con ngươi, lam

cho con ngươi khac vơi tât ca cac đông vât khac.

+ Trong lao đông, con ngươi đa biêt chê tao ra cac

công cu lao đông va sư dung cac công cu đo đê tao ra

cua cai vât chât.27

+ Lao đông la hanh đông co muc đich, tac đông vao

thê giơi khach quan nhăm thoa man nhu câu cua con

ngươi. Do đo, y thưc con ngươi phan anh môt cach tich

cưc, chu đông va sang tao.

- Trong qua trinh lao đông, bô nao con ngươi phat

triên va ngay cang hoan thiên, lam cho kha năng tư duy

trưu tương cua con ngươi cung ngay cang phat triên.

- Lao đông ngay tư đâu đa liên kêt moi thanh viên

trong xa hôi vơi nhau, lam nay sinh ơ ho nhu câu giao

tiêp. Vi vây, ngôn ngư ra đơi va không ngưng phat triên

cung vơi lao đông.

b. Ngôn ngư:

- Ngôn ngư la hê thông tin hiêu thư hai, la “vo vât

chât” cua tư duy, la phương tiên, la công cu đê con

ngươi giao tiêp trong xa hôi, phan anh khai quat sư

vât, tông kêt kinh nghiêm thưc tiên va trao đôi chung

giưa cac thê hê.

- Y thưc la môt hiên tương xa hôi, do đo, nêu không

co ngôn ngư thi y thưc không thê hinh thanh va phat

triên đươc.

- Chinh vi vây, Ph.Ăngghen đa khăng đinh răng: “Sau

lao đông, đông thơi vơi lao đông la ngôn ngư,.. đo la

hai sưc kich thich chu yêu cua sư chuyên biên bô nao

cua loai vât thanh bô nao cua con ngươi, tâm ly đông

28

vât thanh y thưc” (Ph.Ăngghen: Biên chưng cua tư nhiên, NXB Sư

thât, Ha Nôi,1974, tr. 257)

II. Ban chât cua y thưc:

Theo quan điêm cua chu nghia duy vât biên chưng, y

thưc la sư phan anh thê giơi khach quan vao bô nao

ngươi thông qua hoat đông thưc tiên, nên ban chât cua y

thưc la hinh anh chu quan cua thê giơi khach quan, la

sư phan anh sang tao, tich cưc va chu đông vê thê giơi

khach quan. Đo chinh la sư khac biêt rât cơ ban cua y

thưc con ngươi so vơi tâm ly đông vât va sư “suy nghi”

cua may moc.

Phan anh cua y thưc la sang tao, vi no bao giơ cung

do nhu câu thưc tiên quy đinh. Song, sư sang tao cua y

thưc la sư sang tao cua sư phan anh, trong khuôn khô va

theo tinh chât cua quy luât phan anh.

Con ngươi khac vơi đông vât la thông qua hoat đông

thưc tiên co muc đich, co đinh hương, tac đông vao sư

vât, hiên tương trong thê giơi, buôc chung phai bôc lô

đăc tinh, kêt câu, quy luât lao đông đê phan anh va

nhân thưc. Khi con ngươi nhân thưc đươc quy luât, thi

con ngươi vân dung tri thưc đo vao viêc cai biên thê

giơi khach quan nhăm phuc vu cho cuôc sông cua minh.

29

Câu 7: Phân tich quan điêm cua triêt hoc Mac-Lênin

vê vân đông cua vât chât.

a. Vân đông la gi?

Theo quan điêm cua chu nghia duy vât biên chưng,

vân đông la moi sư biên đôi noi chung.

b. Vân đông la phương thưc tôn tai cua vât chât.

Vât chât chi co thê tôn tai băng cach vân đông va

thông qua vân đông ma no biêu hiên sư tôn tai cua minh.

Noi cach khac, không thê co vât chât ma không co vân

đông.

Vân đông cua vât chât la tư thân vân đông. Vât chât

không do ai sang tao ra va no không thê bi tiêu diêt,

ma vân đông la thuôc tinh cô hưu cua vât chât, nên vân

đông cung không do ai sang tao ra va không thê bi tiêu

diêt. Nêu môt hinh thưc vân đông nao đo cua môt sư vât

nhât đinh mât đi thi tât yêu se nay sinh môt hinh thưc

vân đông khac thay thê, nghia la cac hinh thưc vân đông

cua vât chât chi chuyên hoa lân nhau ma thôi, chư vân

đông cua vât chât thi vinh viên tôn tai cung vơi sư tôn

tai vinh viên cua vât chât.

c. Cac hinh thưc vân đông cơ ban cua vât chât:

Dưa trên nhưng thanh tưu khoa hoc cua thơi đai

minh, Ph.Ăngghen đa phân chia vân đông thanh năm hinh

thưc cơ ban: vân đông cơ hoc, vân đông ly hoc, vân đông

30

hoa hoc, vân đông sinh hoc va vân đông xa hôi. Vân đông

xa hôi la hinh thưc co trinh đô cao nhât.

Môi hinh thưc vân đông noi trên, co trinh đô cao

thâp khac nhau. Do đo, chung ta se pham sai lâm nêu quy

hinh thưc vân đông cao vao hinh thưc vân đông thâp va

ngươc lai.

Tuy co sư khac nhau vê chât, nhưng giưa cac hinh

thưc vân đông co sư liên hê, tac đông chuyên hoa qua

lai. Thông qua sư liên hê, chuyên hoa phô biên cua moi

hinh thưc vân đông trong vu tru ma vân đông vât chât

đươc bao toan.

Nhưng dang vât chât phưc tap như cơ thê sông, xa

hôi loai ngươi bao ham nhiêu hinh thưc vân đông trong

sư liên hê tac đông qua lai, nhưng bao giơ cung đươc

đăc trưng bơi môt hinh thưc vân đông cơ ban xac đinh.

Vi du, trong cơ thê sông bao gôm cac hinh thưc vân đông

cơ hoc, ly hoc, hoa hoc, sinh hoc, song hinh thưc vân

đông sinh hoc la hinh thưc đăc trưng cơ ban quy đinh sư

khac nhau giưa cơ thê sông vơi nhưng dang vât chât

khac.

d. Vân đông va đưng im.

Trong khi coi vân đông la thuôc tinh bên trong vôn

co cua vât chât, chu nghia duy vât không phu nhân sư

đưng im, ma coi đưng im như môt trương hơp riêng cua

31

vân đông. Không co đưng im tương đôi thi không thê hinh

thanh cac sư vât, hiên tương riêng le, cu thê.

Vân đông la tuyêt đôi, đưng im la tương đôi. Đưng

im la tương đôi bơi vi:

- Hiên tương đưng im chi xay ra trong môt quan hê

nhât đinh chư không phai trong moi quan hê cung môt

luc.

- Đưng im chi xay ra đôi vơi môt hinh thưc vân đông

trong môt luc nao đo, chư không phai đôi vơi tât ca moi

hinh thưc vân đông trong cung môt luc.

- Đưng im chi la biêu hiên cua môt trang thai vân

đông: vân đông trong thăng băng, trong sư ôn đinh tương

đôi, khi no con la no ma chưa chuyên thanh cai khac.

- Vân đông tuyêt đôi. Do đo, no lam cho sư vât,

hiên tương không ngưng biên đôi, lam cho sư đưng im

tương đôi luôn luôn bi pha vơ. Đưng im chi la tam thơi

vi: vân đông ca biêt co xu hương trơ thanh cân băng,

vân đông toan bô lai co xu hương pha vơ sư cân băng

riêng biêt đo.

Tom lai, vân đông la tuyêt đôi, vinh viên, đưng im

la tương đôi, tam thơi, vât chât không thê nao tôn tai

như thê nao khac ngoai cach vân đông va vât chât đang

vân đông đo không thê vân đông như thê nao khac ngoai

vân đông trong không gian va thơi gian, vât chât vân

32

đông la vô tân nên không gian va thơi gian vât chât

cung vô tân.

Câu 8: Phân tich quan điêm cua triêt hoc Mac-Lênin

môi quan hê giưa vât chât va y thưc, tư đo rut ra y

nghia phương phap luân.

Khi ban đên vân đê nay, chu nghia duy vât biên

chưng khăng đinh:

1. Vât chât co trươc y thưc, sinh ra y thưc va quyêt đinh y thưc:

- Vât chât tôn tai khach quan va không phu thuôc

vao y thưc, con y thưc la thuôc tinh phan anh cua môt

dang vât chât co tô chưc cao (bô oc ngươi).

- Vât chât la nguôn gôc, đông lưc va muc đich cua y

thưc.

- Trong đơi sông xa hôi thi tôn tai xa hôi quyêt

đinh y thưc xa hôi.

Khi khăng đinh vai tro quyêt đinh cua vât chât đôi

vơi y thưc, chu nghia duy vât biên chưng đông thơi cung

vach ro sư tac đông trơ lai cua y thưc đôi vơi vât

chât.

2. Y thưc co tinh đôc lâp tương đôi, tac đông trơ lai đôi vơi vât

chât.

33

- Sư phan anh cua y thưc la sư phan anh tich cưc,

chu đông va sang tao.

- Sư tac đông cua y thưc đôi vơi vât chât phai

thông qua hoat đông thưc tiên.

- Sư tac đông cua y thưc đôi vơi vât chât diên ra

theo hai khuynh hương:

+ Khi y thưc phan anh đung quy luât khach quan thi

no đong vai tro thuc đây sư vân đông va phat triên cua

thê giơi hiên thưc khach quan. Trong trương hơp nay y

thưc giup cho con ngươi xac đinh đung đăn muc tiêu,

phương hương, biên phap tô chưc hoat đông thưc tiên môt

cach co hiêu qua.

+ Khi y thưc phan anh không đung quy luât khach

quan thi luc nay no se lam kim ham sư vân đông va phat

triên cua nhưng điêu kiên vât chât nhât đinh.

Hiêu qua cua sư tac đông trơ lai cua y thưc đôi vơi

vât chât thuôc vao cac điêu kiên sau:

+ Nhưng điêu kiên vât chât cân thiêt cho y thưc đo

thưc hiên.

+ Trinh đô phan anh cua y thưc đo đôi vơi vât chât,

nêu y thưc phan anh cang đây đu, cang chinh xac bao

nhiêu thi hiêu qua tac đông cua no cang cao bây nhiêu.

34

+ Mưc đô xâm nhâp cua y thưc đo vao trong quân

chung nhân dân, mưc đô xâm nhâp cua y thưc cang lơn thi

hiêu qua tac đông cua no cang cao.

3. Y nghia phương phap luân:

- Nêu vât chât la nguôn gôc khach quan, la cơ sơ

san sinh ra y thưc; con y thưc la san phâm, la sư phan

anh thê giơi khach quan thi trong nhân thưc va hanh

đông, con ngươi phai xuât phat tư hiên thưc khach quan,

tôn trong va hanh đông theo quy luât khach quan, chông

lai chu nghia chu quan duy y chi.

- Y thưc co tinh đôc lâp tương đôi, tac đông trơ

lai vât chât thông qua hoat đông thưc tiên. Do đo, cân

phai phat huy tinh tich cưc cua y thưc đôi vơi vât chât

băng cach nâng cao năng lưc nhân thưc cac quy luât

khach quan va vân đông chung vao trong hoat đông thưc

tiên cua con ngươi. Sưc manh y thưc cua con ngươi không

phai ơ chô tach rơi điêu kiên vât chât ma la biêt dưa

vao đo, phan anh đung quy luât khach quan đê cai tao

thê giơi khach quan.

- Chung ta phai chông lai bênh chu quan duy y chi

cung như thai đô tiêu cưc, thu đông.

Xuât phat tư y nghia đo, Đang ta đa chi ro môt

trong nhưng điêu kiên cơ ban đê đam bao sư lanh đao

đung đăn cua minh la phai “luôn luôn xuât phat tư thưc

35

tê, tôn trong va hanh đông theo quy luât khach quan”,

(Đang Công san Viêt Nam: Văn kiên Đai hôi đai biêu toan quôc lân thư VI,

Nxb Sư thât, Ha Nôi. 1986, tr.30)

Câu 9: Phân tich nôi dung cua nguyên ly vê môi liên

hê phô biên va rut ra y nghia phương phap luân

- Phep siêu hinh không thưa nhân môi liên hê phô

biên cua thê giơi. Theo quan điêm nay, sư vât hiên

tương trong thê giơi vê cơ ban không co sư liên hê,

rang buôc, quy đinh lân nhau. Cho nên đôi vơi phep siêu

hinh, thê giơi chi la môt tâp hơp rơi rac cac sư vât cô

lâp nhau. Cach nhin ây không cho phep chung ta vach ra

cai chung, cai ban chât va quy luât cua cac sư vât hiên

tương.

- Trai vơi quan điêm siêu hinh, phep biên chưng duy

vât thưa nhân môi liên hê phô biên cua cac sư vât, hiên

tương trong thê giơi va coi đo la nguyên ly cơ ban cua

no. Khai niêm liên hê noi lên sư quy đinh, anh hương,

rang buôc, tac đông va chuyên hoa lân nhau giưa cac sư

vât, hiên tương va qua trinh. Phep biên chưng duy vât

phat biêu răng: moi sư vât, hiên tương qua trinh muôn

ve trong thê giơi đêu tôn tai trong môi liên hê phô

biên vơi nhau, không co cai gi tôn tai biêt lâp vơi cai

khac. Điêu đo la dê hiêu, vi vât chât tôn tai thông qua

vân đông, ma vân đông cung la liên hê. Ăngghen viêt:36

“tât ca thê giơi ma chung ta co thê nghiên cưu đươc, la

môt hê thông, môt tâp hơp cac vât thê khăng khit vơi

nhau… Viêc cac vât thê co liên hê qua lai vơi nhau đa

co y nghia la cac vât thê nay tac đông lân nhau va sư

tac đông qua lai ây chinh la sư vân đông”.

Như vây phep biên chưng duy vât thưa nhân liên hê

diên ra trong moi linh vưc, moi sư vât va qua trinh cua

hiên thưc, no co tinh khach quan, xuât phat tư tinh

thông nhât vât chât cua thê giơi. Phep biên chưng duy

vât cung chi ra răng, liên hê cua thê giơi rât đa dang,

bơi thê giơi bao gôm vô sô sư vât hiên tương muôn ve

khac nhau. Tuy theo tinh chât, vai tro, pham vi cua

liên hê ma ngươi ta phân thanh nhiêu loai: liên hê bên

trong va liên hê bên ngoai, liên hê cơ ban va không cơ

ban, liên hê không gian va thơi gian, liên hê trưc tiêp

va gian tiêp… Sư phân loai cac liên hê nay chi co y

nghia tương đôi, bơi vi môi loai liên hê chi la môt

hinh thưc, môt bô phân, môt măt khâu cua môi liên hê

phô biên cua thê giơi xet như môt chinh thê. Tuy nhiên,

sư phân loai cac liên hê la cân thiêt, vi răng vi tri

cua tưng môi liên hê trong viêc quy đinh sư vân đông,

phat triên cua sư vât va hiên tương không như nhau.

Sư phân loai cac liên hê con la cơ sơ đê xac đinh

pham vi nghiên cưu cua phep biên chưng duy vât va cua

cac nganh khoa hoc cu thê. Nhưng hinh thưc riêng biêt,

37

cu thê cua tưng môi liên hê thuôc pham vi nghiên cưu

cua tưng nganh khoa hoc cu thê, con phep biên chưng duy

vât nghiên cưu nhưng môi liên hê chung nhât, phô biên

nhât cua thê giơi. Vi thê, Ăngghen viêt: “phep biên

chưng la khoa hoc vê môi liên hê phô biên”.

- Nghiên cưu nguyên ly vê môi liên hê phô biên co y

nghia phương phap luân to lơn đôi vơi hoat đông nhân

thưc va hoat đông thưc tiên.

Nêu cac sư vât, hiên tương trong thê giơi đêu tôn

tai trong môi liên hê phô biên va nhiêu ve, thi muôn

nhân thưc va tac đông vao chung, phai co quan điêm toan

diên, khăc phuc quan điêm phiên diên, môt chiêu. Quan

điêm toan diên đoi hoi chung ta khi phân tich sư vât

phai đăt no trong môi liên hê vơi sư vât hiên tương

khac; phai xem xet tât ca cac măt, cac yêu tô, kê ca

khâu trung gian, gian tiêp cua chung. Chi co như vây,

chung ta mơi năm băt đươc môt cach đây đu ban chât cua

sư vât, tranh đươc nhưng kêt luân phiên diên chu quan,

vôi vang.

Tuy nhiên quan điêm toan diên không co nghia la

cach xem xet cao băng, tran lan ma phai thây đươc tinh

chât, vi tri cua tưng môi liên hê, tưng măt, tưng yêu

tô trong tông thê cua chung. Như vây, quan điêm toan

diên bao ham quan điêm lich sư cu thê. Quan điêm nay

đoi hoi, phai xet sư vât trong tưng liên hê cu thê cua38

no, găn vơi nhưng tinh chât, vi tri cu thê cua môi liên

hê cu thê đo; phai biêt phân loai cac liên hê cua sư

vât đê năm lây cai cơ ban, cai co tinh quy luât cua no;

đông thơi phai xet ca nhưng điêu kiên cu thê cua sư vât

trong đo xuât hiên tưng liên hê quy đinh tưng tinh chât

va xu hương cu thê cua no. Tư đo ma tim ra nhưng phương

thưc cu thê đê tac đông đên sư vât.

Câu 10: Phân tich nôi dung cua nguyên ly vê sư phat

triên va rut ra y nghia phương phap luân

- Trong phep biên chưng duy vât, nguyên ly vê môi

liên hê phô biên thông nhât hưu cơ vơi nguyên ly vê sư

phat triên, bơi vi liên hê tưc la vân đông, ma không co

vân đông thi không co sư phat triên. Nhưng “vân đông”

va “phat triên” la hai khai niêm khac nhau. Khai niêm

“vân đông” khai quat moi sư biên đôi noi chung, không

tinh đên xu hương va kêt qua cua nhưng biên đôi ây như

thê nao. Sư vân đông diên ra không ngưng trong thê giơi

va co nhiêu xu hương.

Khai niêm “phat triên” không khai quat moi sư biên

đôi noi chung; no chi la khai quat nhưng vân đông đi

lên, cai mơi ra đơi thay thê cho cai cu. Tiêu chuân đê

xac đinh sư phat triên la co xuât hiên “cai mơi” trong

nhưng biên đôi cua sư vât hiên tương. Sư phat triên

trong thê giơi theo cac chiêu hương cơ ban sau: phat39

triên vê trinh đô (tư thâp đên cao), phat triên vê câu

truc (tư đơn gian đên phưc tap), phat triên vê ban chât

(tư kem hoan thiên đên hoan thiên hơn). Sư phân biêt đo

vê cac chiêu hương chi la tương đôi, môt sư phat triên

thương bao ham ca cac chiêu hương nay.

- Phep biên chưng duy vât khăng đinh răng sư phat

triên, đôi mơi la hiên tương diên ra không ngưng trong

tư nhiên, trong xa hôi va trong tư duy, ma nguôn gôc

cua no la cuôc đâu tranh giưa cac măt đôi lâp trong ban

thân sư vât va hiên tương. Nhưng không nên hiêu sư phat

triên bao giơ cung diên ra môt cach đơn gian, theo

đương thăng. Xet tưng trương hơp ca biêt, thi co nhưng

vân đông đi lên, tuân hoan, thâm chi đi xuông, nhưng

xet ca qua trinh, trong pham vi rông lơn thi vân đông

đi lên la khuynh hương thông tri. Khai quat tinh hinh

trên đây, phep biên chưng duy vât khăng đinh răng, phat

triên la khuynh hương chung cua sư vân đông cua sư vât

va hiên tương.

- Quan điêm biên chưng xac đinh nguôn gôc bên trong

cua moi sư phat triên. Cho nên thê giơi phat triên la

tư thân phat triên, la qua trinh bao ham mâu thuân va

thương xuyên giai quyêt mâu thuân, vưa liên tuc vưa co

gian đoan; la qua trinh bao ham sư phu đinh cai cu va

ra đơi cai mơi. Sư phat triên như la vân đông đi lên ra

đơi cai mơi, nhưng cai mơi không đoan tuyêt vơi cai cu

40

ma kê thưa tât ca nhưng gi tich cưc cua cai cu. Tât ca

nhưng điêu đo noi lên tinh chât phưc tap cua sư phat

triên, nhưng bao giơ cung theo khuynh hương đi lên.

- Đôi lâp vơi quan điêm trên đây cua phep biên

chưng; phep siêu hinh noi chung phu nhân sư phat triên,

tuyêt đôi hoa tinh ôn đinh cua cac sư vât hiên tương.

Nêu co thưa nhân sư phat triên, thi phep siêu hinh cho

răng đo chi la sư tăng giam vê lương, sư lăp lai ma

không co chuyên hoa vê chât, không co sư ra đơi cai mơi

thay thê cho cai cu. Lênin nhân xet răng, quan niêm

siêu hinh la cưng nhăc, ngheo nan, khô khan, chi co

quan niêm biên chưng la sinh đông, mơi cho ta chia khoa

cua “sư tư vân đông” cua tât thay moi cai đang tôn tai,

cua nhưng “bươc nhay vot” va “sư gian đoan cua tinh

tiêm tiên”, cua sư “chuyên hoa thanh măt đôi lâp”, cua

“sư tiêu diêt cai cu va sư nay sinh ra cai mơi”. Cung

vi vây ma ông nhân manh răng, phep biên chưng la hoc

thuyêt “hoan bi nhât, sâu săc nhât va không phiên diên

vê sư phat triên”.

- Nghiên cưu nguyên ly vê sư phat triên, giup cho

chung ta nhân thưc răng, muôn thưc sư năm đươc ban chât

cua sư vât hiên tương, năm đươc quy luât va xu hương

cua chung phai co quan điêm phat triên, khăc phuc tư

tương bao thu tri trê.

41

Quan điêm nay yêu câu khi phân tich sư vât phai xet

no như môt qua trinh; đăt no trong sư vân đông, sư phat

triên mơi năm đươc quy luât va nhưng xu hương cua no.

Quan điêm phat triên con bao ham yêu câu xet sư vât

trong tưng giai đoan cu thê cua no nhưng không đươc

tach rơi vơi cac giai đoan khac ma phai liên hê chung

vơi nhau mơi co thê năm đươc logic cua toan bô tiên

trinh vân đông sư vât. Quan điêm phat triên cung đoi

hoi tinh thân lac quan tich cưc trong thưc tiên, khăc

phuc moi su tri trê bao thu.

Câu 11: Phân tich nôi dung quy luât thông nhât va

đâu tranh cua cac măt đôi lâp - y nghia phương phap

luân cua viêc nghiên cưu quy luât nay trong hoat đông

thưc tiên.

I. Nôi dung quy luât:

- Quy luât thông nhât va đâu tranh cua cac măt đôi

lâp (con goi la quy luât mâu thuân) la quy luât quan

trong nhât cua phep biên chưng duy vât, la “hat nhân

cua phep biên chưng”. Bơi vi no vach ra nguôn gôc, đông

lưc bên trong cua sư vân đông va phat triên.

- Khai quat nôi dung quy luât:

Moi sư vât, hiên tương đêu bao ham mâu thuân bên

trong. Môi sư vât, hiên tương đêu la thông nhât cua cac

măt, cac thuôc tinh, cac khuynh hương đôi lâp nhau.

42

Chinh sư đâu tranh cua cac măt đôi lâp đo lam cho sư

vât, hiên tương vân đông, phat triên.

- Phân tich nôi dung quy luât:

1. Mâu thuân la hiên tương khach quan va phô biên.

- “Măt đôi lâp”?

Măt đôi lâp la nhưng măt co khuynh hương thay đôi,

phat triên chông đôi nhau, trai ngươc nhau trong môt

chinh thê lam nên sư vât hiên tương.

Môi sư vât, hiên tương co thê co nhiêu yêu tô,

nhiêu măt,.. câu thanh, nhưng co hai măt đôi lâp cơ ban

thông nhât vơi nhau quyêt đinh kêt câu tao thanh sư

vât, hiên tương.

-“Mâu thuân”?

“Mâu thuân” la khai niêm đê chi sư liên hê va tac

đông lân nhau cua cac măt đôi lâp trong môt sư vât,

hiên tương nhât đinh.

Mâu thuân la hiên tương khach quan, vi mâu thuân

tôn tai trong ban thân sư vât, hiên tương.

Mâu thuân tôn tai phô biên trong tư nhiên, xa hôi

va tư duy (mâu thuân trong tư duy la sư phan anh mâu

thuân cua hiên thưc khach quan).

2. Mâu thuân la môt chinh thê, trong đo hai măt đôi lâp vưa

thông nhât vưa đâu tranh vơi nhau.

43

- Trong môt mâu thuân, hai măt đôi lâp vưa co quan

hê thông nhât vơi nhau, vưa đâu tranh lân nhau.

- Khai niêm “thông nhât” trong quy luât biêu hiên:

Cac măt đôi lâp liên hê rang buôc vơi nhau, quy đinh

lân nhau va lam tiên đê tôn tai cua nhau.

Khai niêm “thông nhât” trong quy luât nay con đươc

hiêu la sư “đông nhât”, nghia la cung thưa nhân trang

thai ôn đinh cua môi liên hê cua cac măt đôi lâp. Đông

thơi cung thưa nhân sư chuyên hoa lân nhau cua cac măt

đôi lâp.

- Khai niêm “đâu tranh” cua cac măt đôi lâp co

nghia la cac măt đôi lâp bai trư lân nhau, phu đinh lân

nhau. Sư đâu tranh cua cac măt đôi lâp la môt qua trinh

phưc tap. Qua trinh đo co thê chia ra nhiêu giai đoan.

Môi giai đoan lai co nhưng đăc điêm riêng cua no. (Xem

S.1)

44

- Vê môi quan hê giưa thông nhât va đâu tranh cua

cac măt đôi lâp, Lênin viêt: “Sư thông nhât (phu hơp,

đông nhât, tac dung ngang nhau) cua cac măt đôi lâp la

co điêu kiên, tam thơi, thoang qua, tương đôi. Sư đâu

tranh cua cac măt đôi lâp bai trư lân nhau la tuyêt

đôi, cung như sư phat triên sư vân đông la tuyêt đôi”

(V.I.Lênin toan tâp, T.29, Nxb Tiên bô, Matxcơva, 1981,

tr.379 - 380). Sư thông nhât cua cac măt đôi lâp co

tinh chât tam thơi, thoang qua, tương đôi, cung như

trang thai đưng im cua sư vât, bơi vi moi sư vât, hiên

tương cu thê đêu co qua trinh phat sinh, phat triên va

Đôi lâp

Sư khac nhau căn

banSư khac nhau

Chuyên hoa

Cac giai đoan phat triên

Khuynh hương phat triên

45

Hê thông sưvât, hiên

Sư vât, hiên tương(hê thông cu)

S.1 Qua trinh phat triên cua môt mâu thuân.

tiêu vong đê nhương chô cho cac sư vât, hiên tương khac

cao hơn, hoan thiên hơn, mơi hơn vê chât ra đơi.

Đâu tranh cua cac măt đôi lâp la tuyêt đôi vi:

trong moi sư vât hiên tương đêu co mâu thuân va mâu

thuân quan xuyên tư đâu đên cuôi qua trinh phat triên

cua sư vât. Tinh tuyêt đôi cua sư đâu tranh cua cac măt

đôi lâp noi lên sư vân đông, sư biên đôi liên tuc cua

sư vât, hiên tương. Đâu tranh cua cac măt đôi lâp la

điêu kiên quan trong nhât, co tinh quyêt đinh đôi vơi

sư chuyên hoa cua cac măt đôi lâp.

- Đâu tranh cua cac măt đôi lâp la nguôn gôc, đông

lưc bên trong cua sư vân đông va phat triên cua sư vât,

hiên tương.

3. Sư chuyên hoa cua cac măt đôi lâp.

- Sư chuyên hoa cua cac măt đôi lâp la kêt qua cua

qua trinh đâu tranh cua cac măt đôi lâp.

- Sư chuyên hoa cua cac măt đôi lâp đươc thưc hiên

ơ giai đoan chin muôi cua mâu thuân. Sư chuyên hoa diên

ra dươi nhiêu hinh thưc va tuy thuôc vao nhưng điêu

kiên cu thê.

Hai hinh thưc khai quat nhât cua sư chuyên hoa la:

+ Cac măt đôi lâp chuyên sang măt đôi lâp cua chinh

minh.

46

+ Cac măt đôi lâp cu bi xoa bo va hinh thanh cac

măt đôi lâp mơi trong sư vât mơi.

4. Phân loai mâu thuân

Thê giơi phong phu, đa dang va phưc tap, nhưng nhin

chung co 4 loai mâu thuân cơ ban:

Mâu thuân bên trong va mâu thuân bên ngoai: Mâu

thuân bên trong la mâu thuân giưa cac măt, cac yêu tô,

cac thuôc tinh, cac qua trinh câu thanh nên sư vât,

hiên tương. Mâu thuân nay giư vai tro quyêt đinh sư vân

đông, phat triên cua sư vât hiên tương. Mâu thuân bên

ngoai la mâu thuân giưa cac sư vât hiên tương, hoăc

giưa cac măt, cac yêu tô, cac thuôc tinh, cac qua trinh

giưa sư vât, hiên tương vơi nhau. Mâu thuân nay không

giư vai tro quyêt đinh sư vân đông, phat triên cua sư

vât, hiên tương. No chi co tac dung anh hương khi liên

hê đươc vơi mâu thuân bên trong.

Mâu thuân cơ ban va mâu thuân không cơ ban: Mâu

thuân cơ ban la mâu thuân phat sinh, hinh thanh, tôn

tai cung sư phat sinh, hinh thanh, tôn tai cua vât,

hiên tương va giư vai tro quyêt đinh sư vân đông, phat

triên cua sư vât hiên tương. Mâu thuân không cơ ban la

mâu thuân phat sinh, hinh thanh, tôn tai cung sư phat

sinh, hinh thanh, tôn tai cua vât, hiên tương va không

giư vai tro quyêt đinh ma chi anh hương nhât đinh đên

sư vân đông, phat triên cua sư vât hiên tương.47

Mâu thuân chu yêu va mâu thuân không chu yêu: Mâu

thuân chu yêu la mâu thuân nôi lên hang đâu va giư vai

tro quyêt đinh sư vân đông, phat triên cua sư vât hiên

tương ơ môi giai đoan phat triên. Mâu thuân không chu

yêu la mâu thuân phat sinh va không giư vai tro quyêt

đinh nhưng gây anh hương nhât đinh đên sư vân đông,

phat triên cua sư vât hiên tương ơ môi giai đoan phat

triên.

Mâu thuân đôi khang va mâu thuân không đôi khang

(loai mâu thuân nay chi co trong linh vưc đơi sông xa

hôi): Mâu thuân đôi khang la mâu thuân giưa cac giai

câp co lơi ich cơ ban đôi lâp nhau. Mâu thuân nay chi

đươc giai quyêt thông qua cach mang xa hôi. Mâu thuân

không đôi khang la mâu thuân giưa cac giai tâng co lơi

ich cơ ban không đôi lâp nhau. Mâu thuân nay đươc giai

quyêt băng phương phap hoa binh thông qua giao duc va

đôi mơi xa hôi.

II. Y nghia phương phap luân:

- Quy luât mâu thuân đem lai phương phap khoa hoc

cho viêc xem xet va giai quyêt cac vân đê: phương phap

phân tich va giai quyêt mâu thuân.

- Phai thưa nhân tinh khach quan cua mâu thuân. Yêu

câu nay đoi hoi chung ta, muôn năm đươc ban chât cua sư

vât, hiên tương cân phai biêt phân tich cac măt đôi lâp

cua mâu thuân.48

- Phai biêt phân tich cu thê môt mâu thuân cu thê

va phai co biên phap cu thê đê giai quyêt đôi vơi tưng

loai mâu thuân.

- Phai năm vưng nguyên tăc giai quyêt mâu thuân:

Bât ky mâu thuân nao, bât ky giai đoan nao cua mâu

thuân, cung chi đươc giai quyêt băng con đương đâu

tranh giưa cac măt đôi lâp, chư không phai băng con

đương điêu hoa giưa chung.

Câu 12: Phân tich nôi dung quy luât tư nhưng thay đôi

vê lương dân đên nhưng thay đôi vê chât va ngươc lai. Y

nghia phương phap luân cua viêc nghiên cưu quy luât nay

trong hoat đông thưc tiên.

I. Nôi dung quy luât:

Môi sư vât, hiên tương la sư thông nhât giưa hai

măt: chât lương (chât) va sô lương (lương). Tư nhưng

thay đôi dân dân vê lương dân se đên nhưng thay đôi vê

chât va ngươc lai; la cach thưc cua sư vân đông va phat

triên.

1. Khai niêm chât va lương

a. Khai niêm chât:

- Chât la tinh quy đinh vôn co cua cac sư vât va

hiên tương, la sư thông nhât hưu cơ cua nhưng thuôc

tinh, nhưng yêu tô câu thanh sư vât, noi lên sư vât đo

la gi, phân biêt no vơi cac sư vât va hiên tương khac.

49

- Phân biêt chât vơi tinh cach la pham tru triêt

hoc vơi chât hiêu theo khai niêm thương dung hang ngay

hoăc vơi khai niêm chât liêu.

- Phân biêt chât vơi thuôc tinh. Môi chât gôm nhiêu

thuôc tinh.

- Môi sư vât, hiên tương co thê co môt hoăc nhiêu

chât tuy theo nhưng môi quan hê xac đinh

- Chât tôn tai khach quan.

- Chât biêu hiên tinh trang tương đôi ôn đinh cua

sư vât, hiên tương.

- Trong nhưng trương hơp đăc biêt, chât la cai trưu

tương va dương như năm ngoai sư vât, hiên tương.

b. Khai niêm lương

- Lương la tinh quy đinh cua sư vât, hiên tương vê

măt qui mô, trinh đô, tôc đô phat triên cua no, biêu

thi băng cac con sô, cac thuôc tinh, cac yêu tô,.. câu

thanh no.

- Lương không chi biêu hiên băng cac con sô, cac

đai lương xac đinh cu thê, ma lương con đươc nhân thưc

băng kha năng trưu tương hoa.

- Lương la nhân tô quy đinh bên trong, nhưng đông

thơi cung co nhưng lương chi noi lên nhân tô dương như

bên ngoai sư vât.

50

- Lương tôn tai khach quan.

- So vơi chât, lương la cai thương xuyên biên đôi.

* Sư phân biêt giưa chât va lương chi co y nghia

tương đôi.

2. Tinh thông nhât va môi quan hê phô biên cua lương va chât.

a. Khai niêm “Đô”

Môi sư vât la môt thê thông nhât cua hai măt chât

va lương. Hai măt đo không tach rơi nhau, ma tac đông

lân nhau môt cach biên chưng.

- “Đô” la khai niêm noi lên môi quan hê quy đinh

lân nhau cua chât va lương. No la giơi han ma trong đo

sư vât, hiên tương vân con la no ma chưa biên thanh cai

khac. Trong giơi han “đô” lương biên đôi nhưng chưa dân

đên chuyên hoa vê chât.

- Đô cung biên đôi khi nhưng điêu kiên tôn tai cua

sư vât, hiên tương biên đôi.

b. Nhưng hinh thưc biên đôi tư lương dân đên sư

biên đôi vê chât.

Ranh giơi cua lương do chât quy đinh, nhưng sư

chuyên hoa thi bao giơ cung băt đâu tư sư thay đôi vê

lương. Cac hinh thưc cơ ban cua sư chuyên hoa:

+ Tăng lên hoăc giam đi đơn thuân vê măt sô lương

51

+ Sư dung hơp cua nhiêu lưc lương thanh môt hơp lưc

vê căn ban khac vơi tông sô nhưng lưc lương ca biêt.

+ Thay đôi vê kêt câu, tô chưc, qui mô cua sư vât,

hiên tương.

- Khi lương thay đôi vươt qua giơi han cua đô thi

dân đên thay đôi vê chât. Sư thay đôi vê chât đươc goi

la bươc nhay (co 4 loai bươc nhay cơ ban: bươc nhay

toan phân, bươc nhay cuc bô, bươc nhay dân dân, bươc

nhay đôt biên), đo la bươc ngoăt căn ban trong sư biên

đôi dân dân vê lương.

- Giơi han ma ơ đo xay ra bươc nhay đươc goi la

điêm nut.

- Sư chuyên hoa đoi hoi phai co điêu kiên.

c. Anh hương cua chât mơi đôi vơi sư biên đôi cua

lương

Khi chât mơi ra đơi no tao ra môt lương mơi phu hơp

vơi no đê co môt sư thông nhât mơi giưa chât va lương.

Sư quy đinh nay đươc biêu hiên ơ qui mô va nhip điêu

phat triên mơi cua lương.

Tom lai, quy luât lương-chât chi ra cach thưc biên

đôi sư vât, hiên tương. Đo la qua trinh tac đông lân

nhau giưa hai măt: chât va lương. Lương biên đôi mâu

thuân vơi chât cu, chât mơi ra đơi vơi lương mơi. Lương

mơi lai tiêp tuc biên đôi đên giơi han nao đo lai pha

52

vơ chât đang kim ham no, tao nên chât mơi vơi lương

mơi. Như vây phat triên la qua trinh vô han, vưa mang

tinh liên tuc (biêu hiên ơ sư biên đôi cua lương) vưa

co tinh gian đoan (biêu hiên ơ sư thay đôi vê chât).

II. Y nghia phương phap luân:

- Sư vân đông va phat triên la kêt qua cua qua

trinh tich luy vê lương. Trong hoat đông thưc tiên cân

chông lai hai khuynh hương:

+ Tư tương chu quan, duy y chi, nôn nong, chưa co

sư tich luy đây đu vê lương đa muôn thưc hiên bươc nhay

vê chât. Hoăc chi nhân manh đên bươc nhay, xem nhe tich

luy vê lương, dân đên cac hanh đông phiêu lưu mao hiêm.

+ Tư tương bao thu, tri trê, ngai kho không dam

thưc hiên bươc nhay vê chât. Hoăc chi nhân manh đên sư

biên đôi dân dân vê lương, tư đo rơi vao chu nghia cai

lương va tiên hoa luân.

- Cân co thai đô khach quan, khoa hoc va co quyêt

tâm thưc hiên bươc nhay khi điêu kiên thưc hiên bươc

nhay đa chin muôi.

+ Cân phân biêt cac bươc nhay trong tư nhiên va

trong xa hôi.

+ Phai nhân thưc đung đăn cac bươc nhay khac nhau

vê qui mô, nhip đô.

+ Chông chu nghia giao điêu53

Câu 13: Phân tich nôi dung quy luât phu đinh cua

phu đinh. Y nghia phương phap luân cua viêc nghiên cưu

quy luât nay trong hoat đông thưc tiên.

Quy luât phu đinh cua phu đinh vach ro xu hương đi

lên cua sư vât, hiên tương trong qua trinh vân đông,

phat triên.

1. Phu đinh biên chưng:

- “Phu đinh”: la khai niêm noi lên qua trinh vân

đông cua sư vât, hiên tương. Trong đo sư vât, hiên

tương nay thay thê cho sư vât, hiên tương khac.

- “Phu đinh biên chưng”: la phu đinh ma trong đo

cai mơi ra đơi thay thê cho cai cu. Cai mơi lam tiên

đê, tao điêu kiên cho sư phat triên cua sư vât, hiên

tương. Phep biên chưng duy vât cho răng: sư diêt vong

cua cai cu va sư ra đơi cua cai mơi, sư thoai hoa va sư

phat triên co liên hê nôi tai vơi nhau. Không co măt

nay cung không co măt kia.

“Phu đinh trong phep biên chưng không chi co y

nghia đơn gian la noi không hoăc gia la tuyên bô răng

môt sư vât không tôn tai, hay pha huy sư vât ây theo

môt cach nao đo… Cho nên phai thiêt lâp sư phu đinh thư

nhât như thê nao cho sư phu đinh lân thư hai vân co kha

năng thưc hiên đươc hay trơ thanh co kha năng thưc hiên

54

đươc” (Ăngghen “Chông Đuy-rinh”, Nxb Sư thât, Ha Nôi,

1976, tr. 230-321).

- Đăc trưng cua phu đinh biên chưng:

Thư nhât: Tinh khach quan

Thư hai: Tinh kê thưa

Phu đinh biên chưng la kêt qua cua sư tư thân phat

triên trên cơ sơ nhưng mâu thuân vôn co cua sư vât va

hiên tương nên no không thê la môt sư phu đinh tuyêt

đôi, môt sư phu đinh sach trơn.

Phep biên chưng duy vât coi sư kê thưa la nôi dung

cơ ban cua phu đinh biên chưng.

2. Nôi dung quy luât:

Tât ca moi sư vât, hiên tương đêu luôn luôn vân

đông, phat triên, qua trinh đo cung la qua trinh phu

đinh lân nhau cua cac măt đôi lâp. Khuynh hương tât yêu

cua sư vân đông la: cai mơi thay thê cho cai cu, cai

mơi lam tiên đê tao điêu kiên cho sư phat triên cua sư

vât, hiên tương. Nhưng sư phat triên co tinh chu ky.

a. Tinh chu ky cua sư phat triên:

Tư môt điêm xuât phat (A) qua môt sô lân phu đinh

biên chưng (B(n)) sư vât dương như lăp lai điêm xuât

phat (A’) nhưng trên cơ sơ cao hơn.

55

┤A → B(n)

→A’├ →

- Sư phu đinh biên chưng lân thư nhât (B) la bươc

trung gian trong sư phat triên. Trinh đô mơi cua (A)

phai qua (B) ma đươc thưc hiên chư không phai (B) la

giai đoan cao hơn (A).

- Sư phu đinh biên chưng lân thư hai (A’) la phu

đinh cua phu đinh.

- (A’) la giai đoan kêt thuc cua môt chu ky phat

triên đông thơi lai la điêm xuât phat cua môt chu ky

phat triên mơi.

- Đê hoan thanh môt chu ky phat triên, sư vât hiên

tương phai trai qua it nhât hai lân phu đinh biên

chưng.

b. Hinh thưc va khuynh hương cua sư phat triên:

Quy luât phu đinh cua phu đinh khai quat tinh tât

yêu tiên lên cua sư vân đông cua sư vât va hiên tương.

Sư phat triên đi lên đo không diên ra theo con đương

thăng ma theo đương “xoay ôc”.

Lênin viêt: “Môt sư phat triên hinh như diên lai

nhưng giai đoan đa qua nhưng dươi môt hinh thưc khac ơ

môt trinh đô cao hơn (phu đinh cua phu đinh), môt sư

phat triên co thê noi la theo đương xoay ôc chư không

56

theo đương thăng (Lênin toan tâp, T.26, Nxb Tiên bô,

Maatsxcơva, 1981, tr.65).

- “Đương xoay ôc” biêu hiên cac măt cua qua trinh

phat triên biên chưng: tinh kê thưa, tinh lăp lai, tinh

tiên lên cua sư vân đông.

- “Đương xoay ôc” thê hiên tinh phưc tap trong qua

trinh biên đôi, phu đinh cua sư vât. Môi vong mơi cua

đương xoay ôc thê hiên tinh vô tân cua sư phat triên tư

thâp đên cao.

3. Y nghia phương phap luân:

- Quy luât phu đinh cua phu đinh giup ta hiêu răng

qua trinh phat triên không diên ra theo đương thăng ma

rât quanh co, phưc tap, phai trai qua nhiêu lân phu

đinh biên chưng, nhiêu khâu trung gian.

- La cơ sơ ly luân đê hiêu vê sư ra đơi cua cai

mơi: trong thưc tiên xa hôi, cac qua trinh diên ra phưc

tap, nhưng cai cu nhât đinh se mât đi, cai mơi nhât

đinh se xuât hiên. Cai mơi ra đơi trên cơ sơ kê thưa

nhưng yêu tô tich cưc cua cai cu. Phai biêt phat hiên

cai mơi, duy tri va phat triên cai mơi.

- Phai co cach nhin biên chưng khi phê phan cai cu,

kê thưa nhưng yêu tô hơp ly cua cai cu. Tranh nhin đơn

gian trong viêc nhân thưc cac sư vât, hiên tương, đăc

57

biêt la cac hiên tương xa hôi. Cân chông lai hai khuynh

hương: kê thưa không chon loc hoăc phu đinh sach trơn.

Câu 14: Phân tich nôi dung căp pham tru cai chung

va cai riêng, tư đo rut ra y nghia phương phap luân

1. Khai niêm cai chung, cai riêng, cai đơn nhât.

Cai chung la pham tru triêt hoc dung đê chi nhưng

măt, nhưng thuôc tinh, nhưng môi liên hê giông nhau ơ

nhiêu sư vât, hiên tương hay qua trinh riêng le.

Cai riêng la pham tru triêt hoc dung đê chi môt sư

vât, môt hiên tương, môt qua trinh riêng le nhât đinh.

Cai đơn nhât la pham tru triêt hoc dung đê chi

nhưng măt, nhưng thuôc tinh chi co ơ môt kêt câu vât

chât nhât đinh, ma không lăp lai ơ kêt câu khac.

2. Môi quan hê biên chưng giưa cai chung va cai riêng:

Chu nghia duy vât biên chưng cho răng ca cai riêng

va cai chung đêu tôn tai khach quan va quan hê biên

chưng vơi nhau.

- Cai chung thi tôn tai trong cai riêng, thông qua

cai riêng. Điêu đo co nghia la cai chung thưc sư tôn

tai, nhưng chi tôn tai trong cai riêng, thông qua cai

riêng. Không co cai chung thuân tuy, trưu tương tôn tai

bên ngoai cai riêng.

58

- Cai riêng chi tôn tai trong môi liên hê đưa đên

cai chung, bao ham cai chung. Điêu đo cho thây la cai

riêng tôn tai đôc lâp nhưng sư tôn tai đôc lâp đo không

co nghia la cai riêng hoan toan cô lâp vơi cai khac ma

bât cư cai riêng nao cung năm trong môi liên hê đưa tơi

cai chung. Cai riêng không nhưng chi tôn tai trong môi

liên hê dân tơi cai chung ma thông qua hang nghin sư

chuyên hoa, no con liên hê vơi cai riêng loai khac.

- Cai chung la bô phân cua cai riêng, con cai riêng

không gia nhâp hêt vao cai chung vi vây cai riêng phong

phu hơn cai chung. Bơi ngoai nhưng đăc điêm gia nhâp

vao cai chung, cai riêng con giư lai nhưng đăc điêm

riêng biêt ma chi no mơi co. Trong khi đo, cai chung

phai la cai sâu săc hơn vi no phan anh nhưng môi liên

hê ơ bên trong, phô biên tôn tai trong cai riêng cung

loai, no găn liên vơi cac cai riêng, quy đinh sư tôn

tai va phat triên cua sư vât.

- Trong qua trinh phat triên khach quan cua sư vât,

trong nhưng điêu kiên nhât đinh cai đơn nhât co thê

biên thanh cai chung va ngươc lai cai chung co thê biên

thanh cai đơn nhât. Sơ di co tinh trang nay la do trong

hiên thưc cai mơi không bao giơ xuât hiên đây đu ngay

trong môt luc ma luc đâu xuât hiên dươi dang đơn nhât

ca biêt. Nhưng theo quy luât, cai mơi nhât đinh se phat

triên manh lên, ngay cang trơ nên hoan thiên tiên tơi

59

trơ thanh cai chung. Ngươc lai, cai cu ngay cang mât

dân đi tư chô la cai chung biên dân thanh cai đơn nhât.

- Trong pham vi khai quat cua con ngươi, cai đươc

xem la cai chung trong quan hê nay lai co thê đươc xem

la cai riêng, cai đơn nhât trong quan hê khac.

3. Y nghia phương phap luân:

- Không đươc tuyêt đôi hoa cai chung hay cai riêng

ma phai thây đươc môi quan hê biên chưng giưa chung.

Nêu tuyêt đôi hoa cai chung thi se dân đên giao điêu

chu nghia, râp khuôn môt cach may moc. Ngươc lai nêu

tuyêt đôi hoa cai riêng thi se dân đên chu nghia kinh

nghiêm, chu nghia ca nhân, chu nghia tâp thê phương

hôi, đia phương chu nghia va chu nghia dân tôc hep hoi.

- Trong nhân thưc va thưc tiên đê phat hiên cai

chung cân phai xuât phat tư nhưng cai riêng, tư nhưng

sư vât, hiên tương qua trinh riêng le cu thê chư không

đươc xuât phat tư y muôn chu quan cua chu thê, va đê

giai quyêt nhưng vân đê riêng môt cach co hiêu qua thi

không lang tranh viêc giai quyêt nhưng vân đê chung, đê

tranh tinh trang sa vao mo mâm tuy tiên.

- Trong hoat đông thưc tiên cân tao moi điêu kiên

thuân lơi cho cai đơn nhât chuyên hoa thanh cai chung

nêu cai đơn nhât đo co lơi, va cung phai tao điêu kiên

60

đê cai chung chuyên hoa thanh cai đơn nhât nêu cai

chung đo la lac hâu.

Câu 15: phân tich nôi dung căp pham tru nguyên nhân

va kêt qua, tư đo rut ra y nghia phương phap luân.

1. Khai niêm nguyên nhân va kêt qua:

- Nguyên nhân la pham tru triêt hoc chi sư tac đông

lân nhau giưa cac măt trong môt sư vât hoăc giưa cac sư

vât vơi nhau gây ra môt sư biên đôi nhât đinh.

- Kêt qua la pham tru triêt hoc chi la nhưng biên

đôi xuât hiên do sư tac đông lân nhau trong môt sư vât

hoăc giưa cac sư vât vơi nhau.

- Phân biêt nguyên nhân va nguyên cơ, nguyên nhân

va điêu kiên:

+ Nguyên cơ la môt sư kiên nao đo trưc tiêp xay ra

trươc kêt qua, co liên hê vơi kêt qua nhưng chi la liên

hê bên ngoai không ban chât.

+ Điêu kiên: Đo la tông hơp nhưng hiên tương không

phu thuôc vao nguyên nhân nhưng lai co tac dung biên

kha năng chưa đưng trong nguyên nhân thanh kêt qua,

thanh hiên thưc. Vi vây, điêu kiên la cai không thê

thiêu đươc cho sư xuât hiên kêt qua.

2. Tinh khach quan va phô biên cua môi quan hê nhân qua:

61

- Tinh khach quan:

Thê giơi thông nhât ơ tinh vât chât. Điêu đo cho

thây vât chât đang vân đông quy đên cung la nguyên nhân

duy nhât, la nguôn gôc cua moi sư vât, hiên tương, qua

trinh. Va môi sư vât, hiên tương, qua trinh đêu co căn

cư cua no trong nhưng sư vât, hiên tương, qua trinh

khac. Cho nên không co sư vât hiên tương nao không co

nguyên nhân ma chi co chung ta chưa tim ra nguyên nhân

cua hiên tương đo, va cung không co môt hiên tương nao

không sinh ra kêt qua ma chi co chung ta chưa tim ra

đươc kêt qua cua no.

- Tinh phô biên:

Tinh phô biên cua quan hê nhân qua thê hiên ơ chô

moi sư vât va hiên tương đêu nay sinh tư nhưng sư vât

hiên tương khac. Trong đo cai san sinh ra cai khac đươc

goi la nguyên nhân va cai đươc sinh ra goi la kêt qua.

3. Môi quan hê giưa nguyên nhân va kêt qua

- Nguyên nhân sinh ra kêt qua vi vây nguyên nhân

bao giơ cung co trươc kêt qua, con kêt qua bao giơ cung

xuât hiên sau nguyên nhân, khi nguyên nhân đa xuât

hiên, đa băt đâu tac đông.

Tuy nhiên không phai moi sư nôi tiêp nhau vê măt

thơi gian cua cac sư vât hiên tương cung la biêu hiên

cua môi liên hê nhân qua. Cai đê phân biêt quan hê nhân

62

qua vơi quan hê nôi tiêp nhau vê măt thơi gian la ơ chô

quan hê nhân qua bao giơ cung la quan hê san sinh,

trong đo nguyên nhân phai san sinh ra kêt qua.

- Trong hiên thưc, môi quan hê nhân qua biêu hiên

hêt sưc phưc tap. Môt kêt qua thương không phai do môt

nguyên nhân ma do nhiêu nguyên nhân gây ra; đông thơi

môt nguyên nhân cung co thê san sinh ra nhiêu kêt qua.

Vi sư phôi hơp tac đông cua nhiêu nguyên nhân đoi hoi

phai phân tich tinh chât, vai tro cua môi loai nguyên

nhân đôi vơi kêt qua cung như sư liên hê anh hương lân

nhau giưa cac nguyên nhân va phân loai cac nguyên nhân.

+ Nêu cac nguyên nhân tac đông cung chiêu thi co xu

hương dân đên kêt qua nhanh hơn. Nêu cac nguyên nhân

tac đông ngươc chiêu thi lam cho tiên trinh hinh thanh

kêt qua châm lai. Thâm chi triêt tiêu tac dung cua

nhau.

+ Phân loai nguyên nhân:

* Nguyên nhân chu yêu va nguyên nhân thư yêu:

Nguyên nhân chu yêu la nguyên nhân ma không co no

thi kêt qua không thê xuât hiên. No quyêt đinh nhưng

đăc trưng tât yêu cua sư vât, hiên tương. Nguyên nhân

thư yêu la nguyên nhân chi quyêt đinh nhưng măt, nhưng

đăc điêm nhât thơi, tac đông co giơi han va co mưc đô

vao viêc san sinh ra kêt qua.

63

* Nguyên nhân bên trong va nguyên nhân bên ngoai:

Nguyên nhân bên trong la nguyên nhân tac dung ngay bên

trong sư vât, đươc chuân bi va xuât hiên trong tiên

trinh phat triên cua sư vât, phu hơp vơi đăc điêm vê

chât cua no. Nguyên nhân bên ngoai la sư tac đông giưa

cac sư vât khac nhau đem lai sư biên đôi nhât đinh giưa

cac sư vât đo.

- Tac đông trơ lai cua kêt qua đôi vơi nguyên nhân

va sư chuyên hoa cua nguyên nhân-kêt qua:

Môi liên hê nhân qua co tinh chât tac đông qua lai

lân nhau trong đo không nhưng nguyên nhân sinh ra kêt

qua ma kêt qua con tac đông trơ lai đôi vơi nguyên nhân

đa sinh ra no, lam cho nhưng nguyên nhân cung biên đôi

bơi vi nguyên nhân sinh ra kêt qua bao giơ cung la môt

qua trinh. Sư tac đông trơ lai cua kêt qua đôi vơi

nguyên nhân chinh la sư anh hương thương xuyên lân nhau

giưa nguyên nhân va kêt qua, gây nên sư biên đôi giưa

chung. Nguyên nhân va kêt qua thương xuyên chuyên hoa

lân nhau, nên “cai bây giơ ơ đây la kêt qua thi ơ chô

khac, luc khac lai trơ thanh nguyên nhân va ngươc lai”.

Trong thê giơi vô tân, nguyên nhân sinh ra kêt qua,

đên lươt no kêt qua chuyên hoa thanh nguyên nhân mơi

sinh ra kêt qua mơi,.. la vô tân. Chinh vi thê, trong

thê giơi ta không thê chi ra đươc đâu la nguyên nhân

đâu tiên va đâu la kêt qua cuôi cung.64

4. Y nghia phương phap luân:

- Môi quan hê nhân qua đa vach ro nguôn gôc cua cac

hiên tương cu thê, riêng biêt vi vây la cơ sơ đê đanh

gia kêt qua cua sư nhân thưc thê giơi, hiêu ro con

đương phat triên cua khoa hoc, khăc phuc tinh han chê

cua cac ly luân hiên co va la công cu ly luân cho hoat

đông thưc tiên đê cai tao tư nhiên va xa hôi.

- Hiên tương nao cung co nguyên nhân, nên muôn hiêu

đung môt hiên tương thi phai tim hiêu nguyên nhân xuât

hiên cua no hoăc muôn xoa bo môt hiên tương thi phai

xoa bo nguyên nhân san sinh ra no.

- Nêu nguyên nhân chi sinh ra kêt qua trong nhưng

điêu kiên nhât đinh thi phai nghiên cưu điêu kiên đê

thuc đây hay kim ham sư ra đơi cua kêt qua. Phai co

quan điêm toan diên va cu thê khi nghiên cưu hiên tương

chư không đươc vôi vang kêt luân vê nguyên nhân cua

hiên tương đo.

Câu 16: Phân tich nôi dung căp pham tru tât nhiên

va ngâu nhiên, tư đo rut ra y nghia phương phap luân.

1. Khai niêm tât nhiên va ngâu nhiên:

- Tât nhiên (tât yêu) la cai do ban chât, do nhưng

nguyên nhân bên trong cua sư vât, hiên tương quyêt đinh

65

va trong nhưng điêu kiên nhât đinh, no phai xay ra như

thê, chư không thê khac.

- Ngâu nhiên la cai không do môi liên hê ban chât,

bên trong quyêt đinh ma no la ngâu hơp cua hoan canh

bên ngoai quyêt đinh. Do đo, no co thê xuât hiên hoăc

không xuât hiên, co thê xuât hiên như thê nay hoăc như

thê khac.

2. Điêm giông nhau va khac nhau giưa tât nhiên va ngâu nhiên.

a. Khac nhau:

Tât nhiên la cai do chinh ban chât cua qua trinh

quyêt đinh. Ngâu nhiên la cai không do ban chât cua qua

trinh quy đinh môt cach trưc tiêp, không băt buôc phai

co vơi qua trinh đo.

b. Giông nhau:

Tât nhiên va ngâu nhiên đêu phan anh nhưng môi liên

hê đăc biêt vê chât cua thê giơi khach quan ma nhưng

môi liên hê nay không năm trong pham tru khac. Tât

nhiên va ngâu nhiên đêu do nhưng nguyên nhân xac đinh

quy đinh.

3. Phê phan quan điêm sai lâm vê tât nhiên va ngâu nhiên:

- Tuyêt đôi hoa tât nhiên, phu đinh ngâu nhiên: Đây

la quan điêm sai lâm vi rơi vao “thuyêt đinh mênh”, xem

con ngươi chi la tro chơi cua sô phân va đa ha thâp

trinh đô cua tât nhiên xuông trinh đô cua ngâu nhiên.66

- Tuyêt đôi hoa ngâu nhiên, phu nhân tât nhiên:

Quan điêm nay đa xuyên tac nhiêm vu cua khoa hoc, hương

khoa hoc đi vao con đương thân bi, khoa hoc chi la kêt

qua cua ngâu nhiên, phuc tung ngâu nhiên, la chô dưa

cho tôn giao. Đây cung la điêm tưa cua chu nghia bi

quan bât lưc trươc cuôc sông, xa lanh viêc lam cach

mang cai tao tư nhiên va xa hôi.

4. Môi quan hê biên chưng giưa tât nhiên va ngâu nhiên.

Chu nghia duy vât biên chưng thưa nhân tât nhiên va

ngâu nhiên đêu tôn tai bên ngoai, đôc lâp vơi y thưc

cua loai ngươi va co quan hê biên chưng vơi nhau.

- Tât nhiên va ngâu nhiên la biêu hiên sư thông

nhât cua hai măt đôi lâp.

- Tât nhiên va ngâu nhiên không phai tôn tai cô lâp

ma tôn tai trong sư thông nhât hưu cơ vơi nhau. Không

co ngâu nhiên thuân tuy, hay tât nhiên thuân tuy. Bât

cư hiên tương qua trinh nao cung đêu la sư thông nhât

giưa tât nhiên va ngâu nhiên. Tât nhiên bao giơ cung

vach đương cho minh đi xuyên qua vô sô ngâu nhiên, con

ngâu nhiên bao giơ cung la hinh thưc biêu hiên nôi dung

cua cai tât nhiên, lam cho cai tât nhiên đa dang nhiêu

ve hơn.

67

- Sư phân biêt giưa tât nhiên va ngâu nhiên chi la

tương đôi. Trong nhưng điêu kiên cu thê, tât nhiên co

thê trơ thanh ngâu nhiên va ngươc lai.

5. Y nghia phương phap luân:

- Nêu tât nhiên la cai nhât đinh phai xuât hiên

theo quy luât nôi tai cua no, con ngâu nhiên co thê

xuât hiên hay không xuât hiên thi trong hoat đông thưc

tiên phai dưa trên cơ sơ nhưng môi liên hê tât nhiên,

phai căn cư vao tât nhiên đê đê ra phương hương hoat

đông chư không phai dưa vao ngâu nhiên va dưng lai ơ

ngâu nhiên.

- Con ngươi co thê tao ra nhưng điêu kiên đê biên

ngâu nhiên thanh tât nhiên cân thiêt cho hoat đông thưc

tiên. Va trong hoat đông thưc tiên phai xem xet sư

chuyên hoa giưa tât nhiên va ngâu nhiên đê không rơi

vao tinh trang chu quan nong vôi, duy y chi.

- Nhiêm vu cua khoa hoc la phai vach ra cai tât

nhiên ân dâu đăng sau cai ngâu nhiên, đông thơi giup

con ngươi ngăn ngưa sư tac đông cua ngâu nhiên không co

lơi va sư dung ngâu nhiên co lơi.

Câu 17: Phân tich nôi dung căp pham tru nôi dung va

hinh thưc, tư đo rut ra y nghia phương phap luân.

1. Khai niêm nôi dung va hinh thưc.

68

- Nôi dung la pham tru triêt hoc chi toan bô nhưng

yêu tô, nhưng măt, nhưng môi liên hê va nhưng qua trinh

tao nên sư vât.

- Hinh thưc la pham tru triêt hoc chi phương thưc

tôn tai va phat triên cua sư vât, phan anh vê kêt câu,

trinh đô, tôc đô cua nôi dung va la hê thông cac môi

liên hê tương đôi ôn đinh giưa cac yêu tô cua no.

Bât cư sư vât nao cung co hinh thưc bên ngoai, hinh

thưc đươc noi đên trong căp pham tru nay la hinh thưc

bên trong cua sư vât, tưc la cơ câu bên trong cua nôi

dung. Nôi dung cung không phai la ban thân sư vât, đo

la trang thai nôi tai cua sư vât, giưa cac yêu tô, cac

qua trinh ơ bên trong sư vât co sư tac đông lân nhau đê

tao thanh sư vât. Bơi vây, nôi dung cua sư vât la môt

qua trinh chư không phai la môt cai gi bât biên.

2. Môi quan hê biên chưng giưa nôi dung va hinh thưc.

- Nôi dung va hinh thưc bao giơ cung la môt thê

thông nhât. Nôi dung va hinh thưc găn bo hêt sưc chăt

che vơi nhau, không tach rơi nhau. Không co môt hinh

thưc nao lai không phan anh nôi dung, cung như không co

nôi dung nao lai không biêu hiên qua hinh thưc. Sơ di

co tinh trang nay la do nôi dung bao gôm nhưng măt,

nhưng yêu tô, nhưng qua trinh tao nên sư vât ma hinh

thưc lai chinh la hê thông cac yêu tô vưa gop phân tao

nên nôi dung, vưa tham gia vao cac môi liên hê tao nên69

hinh thưc. Vi le đo nôi dung va hinh thưc không thê

tach rơi nhau.

- So vơi hinh thưc thi nôi dung la cai quyêt đinh.

Thưc chât ơ đây la noi đên môi quan hê giưa cai co tinh

ôn đinh va cai thương xuyên biên đôi.

Sư biên đôi va phat triên cua sư vât bao giơ cung

băt đâu sư biên đôi tư nôi dung. Khi nôi dung đa biên

đôi thi hinh thưc cung phai biên đôi theo, vi nôi dung

la cai cơ sơ cua sư vât. Nhưng hinh thưc không phai chi

co vai tro thu đông đi theo nôi dung ma con co tac đông

tich cưc đên nôi dung, anh hương cua no thương diên ra

theo hai hương. Khi hinh thưc phu hơp vơi nôi dung thi

hinh thưc trơ thanh đông lưc tich cưc thuc đây nôi dung

phat triên, ngươc lai nêu no không phu hơp thi no se

can trơ sư phat triên đo.

- Tinh đôc lâp tương đôi cua hinh thưc:

Măc du nôi dung quy đinh sư biên đôi cua hinh thưc

nhưng trong tinh bi quy đinh đo hinh thưc cung co tinh

đôc lâp tương đôi cua no. Trong qua trinh phat triên,

hinh thưc co thê lac hâu so vơi nôi dung vi không phai

bât ky sư biên đôi nao cua nôi dung cung ngay lâp tưc

dân đên sư biên đôi cua hinh thưc. Hinh thưc chi co thê

bi pha vơ căn ban khi nôi dung biên đôi tơi giơi han

nhât đinh dân tơi xung đôt gay găt vơi hinh thưc hiên

co. Cung môt nôi dung co thê đươc phan anh qua môt sô70

kiêu hinh thưc khac nhau, hoăc cung môt hinh thưc co

thê la sư biêu hiên môt sô nôi dung khac nhau.

- Sư chuyên hoa giưa nôi dung va hinh thưc:

Hinh thưc va nôi dung la hai măt đôi lâp cung giông

như bât ky hai măt đôi lâp nao, nôi dung va hinh thưc

co sư thông nhât vơi nhau va chuyên hoa cho nhau. Cai

la nôi dung trong quan hê nay co thê trơ thanh hinh

thưc trong quan hê khac.

3. Y nghia phương phap luân:

- Trong hoat đông thưc tiên cân chông khuynh hương

tach rơi nôi dung va hinh thưc. Nôi dung quyêt đinh

hinh thưc cho nên khi xem xet sư vât phai căn cư vao

nôi dung, đông thơi phai thây sư tac đông cua hinh thưc

đôi vơi nôi dung.

- Cung môt nôi dung trong qua trinh phat triên khac

nhau co thê co nhiêu hinh thưc va ngươc lai cung môt

hinh thưc co thê thê hiên nhưng nôi dung khac nhau, cho

nên phai linh hoat trong viêc sư dung moi hinh thưc co

thê co tuy theo yêu câu cua hoat đông thưc tiên. Cân

chông lai hai thai cưc sai lâm la cô bam giư vao hinh

thưc cu hoăc hoan toan phu nhân vai tro cua no trong

hoan canh mơi ma chu quan nong vôi thay đôi môt cach

tuy tiên.

71

Câu 18: Phân tich nôi dung căp pham tru ban chât va

hiên tương, tư đo rut ra y nghia phương phap luân.

1. Khai niêm ban chât va hiên tương:

- Ban chât la pham tru triêt hoc chi sư tông hơp

tât ca nhưng măt, nhưng môi liên hê tât nhiên tao thanh

môt thê thông nhât hưu cơ bên trong, quy đinh sư vân

đông va phat triên cua sư vât.

- Hiên tương la pham tru triêt hoc dung đê chi sư

biêu hiên ra bên ngoai nhưng măt, nhưng môi liên hê đo.

- So sanh ban chât vơi cai chung va quy luât:

+ Ban chât la cai chung tât yêu quyêt đinh sư tôn

tai va phat triên cua sư vât chư không phai bât ky la

cai chung nao.

+ Ban chât va quy luât la nhưng pham tru cung loai,

cung trinh đô. Tuy vây ban chât va quy luât không bao

giơ đông nhât vơi nhau. Ban chât rông hơn quy luât, ban

chât bao gôm nhiêu quy luât, la tông hơp cua nhiêu quy

luât. Ban chât la cai toan bô, quy luât la cai bô phân.

Môt quy luât không noi hêt đươc ban chât cua sư vât ma

chi phan anh môt măt nao đo cua ban chât.

2. Môi quan hê biên chưng giưa ban chât va hiên tương:

- Sư thông nhât giưa ban chât va hiên tương.

72

+ Ban chât bao giơ cung bôc lô thông qua hiên

tương, con hiên tương bao giơ cung la sư biêu hiên cua

ban chât. “Ban chât hiên ra, hiên tương co tinh ban

chât”. Điêu nay cho thây không co ban chât thuân tuy

năm ơ bên ngoai sư vât, hoăc la ban chât không phai la

cai gi thân bi năm ơ bên trong sư vât ma ban chât nhât

thiêt phai bôc lô ra thông qua hiên tương va bât cư

hiên tương nao cung la biêu hiên cua ban chât, biêu

hiên môt mưc đô, môt măt nao đo, môt vong khâu nao đo

cua ban chât. Hiên tương không tôn tai nêu không co ban

chât.

+ Ban chât như thê nao thi hiên tương tương ưng như

thê ây. Ban chât bi tiêu diêt thi hiên tương do no sinh

ra sơm muôn cung bi mât theo va nêu môt ban chât mơi

xuât hiên thi se xuât hiên nhưng hiên tương mơi.

- Tinh chât mâu thuân cua sư thông nhât giưa ban chât va hiên

tương:

+ Sư đôi lâp giưa cai bên trong va bên ngoai:

Ban chât la cai bên trong đươc biêu hiên thông qua

cac hiên tương, hiên tương la cai thê hiên ra bên

ngoai. Tât ca cac hiên tương đêu biêu hiên ban chât

nhưng biêu hiên môt cach khac nhau, co hiên tương biêu

hiên ban chât môt cach trưc tiêp đung đăn, thâm chi co

hiên tương biêu hiên sai lêch ban chât.

73

Vi vây muôn nhân thưc đung đăn, khoa hoc vê sư vât

thi không thê dưng lai ơ môt vai hiên tương riêng le ma

cân phai phân tich tông hơp cac hiên tương, đi sâu đê

tim ra ban chât thưc sư cua no.

+ Sư đôi lâp giưa cai tương đôi ôn đinh va cai

thương xuyên biên đôi:

Ban chât la cai bên trong, cai tương đôi ôn đinh.

Hiên tương la cai thê hiên ra bên ngoai, cai thương

xuyên biên đôi.

+ Sư đôi lâp giưa cai sâu săc hơn va cai phong phu

hơn:

Ban chât sâu săc hơn hiên tương vi ban chât la

nhưng môi liên hê tât nhiên bên trong, ôn đinh, la cai

quyêt đinh sư tôn tai va phat triên cua sư vât, đươc

lâp đi lâp lai trong nhiêu hiên tương khac. No biêu

hiên quy luât phat triên chung cua cac hiên tương đo.

Hiên tương phong phu hơn ban chât vi ngoai ban chât

chung ma cac hiên tương đêu co no con chưa đưng cac

nhân tô ca biêt ma chi riêng no co.

4. Y nghia phương phap luân:

Nêu ban chât biêu hiên thông qua hiên tương va hiên

tương biêu hiên ban chât dươi hinh thưc cai biên, co

khi dươi dang xuyên tac thi nhân thưc không đươc dưng

lai ơ hiên tương cua sư vât, ma phai xem xet nhưng môi

74

liên hê bên trong cua sư vât đê lam sang to ban chât ân

dâu đăng sau hiên tương. Trong hoat đông thưc tiên

không dưa vao biêu hiên bên ngoai ma phai dưa vao sư

hiêu biêt nhưng quy luât cua sư vât, ban chât cua sư

vât. Vi le đo cân phai hêt sưc thân trong khi kêt luân

vê ban chât cua sư vât.

Câu 19: Phân tich nôi dung căp pham tru kha năng va

hiên thưc, tư đo rut ra y nghia phương phap luân.

1. Khai niêm kha năng va hiên thưc.

- Kha năng la pham tru triêt hoc dung đê chi cai

hiên chưa co, chưa tơi, nhưng se tơi, se xuât hiên khi

co điêu kiên thich hơp.

- Hiên thưc la pham tru triêt hoc dung đê chi cai

hiên co, hiên đang tôn tai thât sư.

Như vây kha năng la cai “chưa co” nhưng không phai

bât ky cai chưa co nao ma phai hiêu la cai chưa co ơ

thơi điêm đang xet, la cai se co trong tương lai, khi

co điêu kiên thich hơp. Theo nghia đo, kha năng la tiên

đê cua cai mơi.

Tuy kha năng la cai chưa co nhưng điêu đo không co

nghia la no không tôn tai. Cac sư vât ma kha năng đo

biêu hiên chưa tôn tai như môt hiên thưc nhưng ban thân

kha năng thi tôn tai. Vi vây, kha năng cung la môt

75

trang thai đăc biêt cua hiên thưc, trang thai ma hiên

thưc mơi tôn tai trươc khi trơ thanh chinh ban thân

minh.

- Phân loai kha năng:

Moi kha năng đêu la kha năng thưc tê (đêu tôn tai

thưc sư, do hiên thưc sinh ra). Co nhưng kha năng đươc

hinh thanh môt cach tât nhiên do quy luât vân đông nôi

tai cua sư vât (kha năng tât nhiên), co nhưng kha năng

đươc hinh thanh môt cach ngâu nhiên (kha năng ngâu

nhiên). Kha năng tât nhiên bao gôm kha năng gân (đa co

đu hoăc gân đu nhưng điêu kiên cân thiêt đê biên thanh

hiên thưc), kha năng xa (con phai trai qua nhiêu giai

đoan phat triên qua đô mơi đu điêu kiên biên thanh hiên

thưc)…

2. Môi quan hê biên chưng giưa kha năng va hiên thưc.

- Kha năng va hiên thưc ơ trong môi quan hê chăt

che vơi nhau, không thê tach rơi nhau, luôn luôn chuyên

hoa lân nhau, vi hiên thưc đươc chuân bi bơi kha năng,

con kha năng se biên thanh hiên thưc. Đo la môt qua

trinh vô tân. Do đo, se măc sai lâm nêu tach cai no

khoi cai kia. Kêt qua la trong hoat đông thưc tiên se

không nhin thây kha năng tiêm tang trong sư vât, do đo

không xac đinh đươc tương lai phat triên cua no, hoăc

không tao ra nhưng điêu kiên cân thiêt đê thuc đây sư

76

chuyên biên tich cưc va không ngăn chăn kip thơi nhưng

biên chuyên tiêu cưc.

- Cung trong nhưng điêu kiên nhât đinh ơ cung môt

sư vât co thê tôn tai môt sô kha năng vôn đa co ơ sư

vât, trong nhưng điêu kiên nhât đinh, khi co thêm điêu

kiên mơi bô sung thi ơ sư vât se xuât hiên thêm nhưng

kha năng mơi. Ngay trong ban thân môi kha năng cung

không phai la không thay đôi, no co thê tăng lên giam

đi la tuy thuôc vao sư biên đôi cua sư vât trong nhưng

điêu kiên cu thê.

- Qua trinh kha năng biên thanh hiên thưc diên ra

trong tư nhiên không giông như trong xa hôi. Ơ trong tư

nhiên la môt qua trinh khach quan, diên ra tư phat.

Trong xa hôi, sư chuyên hoa đo phai thông qua hoat đông

co y thưc cua con ngươi.

- Trong nhưng điêu kiên nhât đinh, co kha năng tât

yêu trơ thanh hiên thưc, nhưng cung co kha năng co thê

không trơ thanh hiên thưc.

3. Y nghia phương phap luân:

Phai thây ro môi quan hê biên chưng giưa kha năng

va hiên thưc.

- Nêu chi thây hiên thưc ma không thây kha năng thi

se không dư đoan đươc tương lai. Nêu thây kha năng ma

77

không thây hiên thưc se dân đên bi quan. Nêu đông nhât

kha năng vơi hiên thưc thi se ao tương.

- Trong hoat đông thưc tiên phai căn cư vao hiên

thưc đê đanh gia tinh hinh va phai phan đoan đung tinh

chât va xu hương cua kha năng đê phat huy tôi đa tinh

năng đông chu quan, ưng xư kip thơi tranh tư tương chơ

đơi thu đông.

Câu 20: Nhân thưc la gi? Thưc tiên la gi? Vai tro

cua thưc tiên đôi vơi nhân thưc ly luân.

- Nhân thưc la sư phan anh thê giơi khach quan vao

trong bô nao ngươi. Đo la sư phan anh năng đông, sang

tao dưa trên hoat đông tich cưc cua chu thê trong quan

hê vơi khach thê.

+ Chu thê nhân thưc: theo nghia rông la xa hôi loai

ngươi noi chung. Hiêu môt cach cu thê, chu thê la nhom

ngươi như giai câp, dân tôc, tâp thê, ca nhân… Tuy

nhiên không phai bât ky con ngươi nao cung trơ thanh

chu thê nhân thưc, con ngươi chi trơ thanh chu thê khi

no tham gia vao hoat đông xa hôi nhăm nhân thưc va biên

đôi khach thê.

+ Khach thê nhân thưc: không phai toan bô hiên thưc

khach quan, ma chi la bô phân, la linh vưc nao đo cua

78

no ơ trong miên hoat đông thưc tiên va hoat đông nhân

thưc cua chu thê.

- Thưc tiên la môt pham tru triêt hoc dung đê chi

toan bô hoat đông vât chât co tinh chât lich sư-xa hôi

cua con ngươi nhăm lam biên đôi tư nhiên va xa hôi.

+ Ban chât cua hoat đông thưc tiên la sư tac đông

qua lai giưa chu thê va khach thê, trong đo chu thê vơi

tinh năng đông cua minh tac đông lam biên đôi khach

thê.

+ Hoat đông thưc tiên đa dang, song chung ta co thê

chia lam ba hinh thưc cơ ban:

* Hoat đông san xuât vât chât: Đây la hinh thưc cơ

ban cua hoat đông thưc tiên co vai tro quyêt đinh va la

cơ sơ cho cac hoat đông khac cua thưc tiên.

* Hoat đông lam biên đôi cac quan hê xa hôi (đâu

tranh giai câp, đâu tranh giai phong dân tôc, đâu tranh

vi hoa binh…), đây la hinh thưc cao nhât cua hoat đông

thưc tiên.

* Thưc nghiêm khoa hoc: đây la hinh thưc đăc biêt

cua hoat đông thưc tiên, đươc tiên hanh trong nhưng

điêu kiên nhân tao đê tao ra cơ sơ nhân thưc, lam biên

đôi tư nhiên va xa hôi.

- Vai tro cua thưc tiên đôi vơi nhân thưc:

+ Thưc tiên la cơ sơ va đông lưc cua nhân thưc.79

Nhân thưc băt nguôn tư thưc tiên. Chinh la tư trong

hoat đông thưc tiên lam xuât hiên nhưng nhu câu buôc

con ngươi phai nhân thưc thê giơi. Vi vây ma con ngươi

nhân thưc thê giơi thông qua thưc tiên.

Thông qua hoat đông thưc tiên, con ngươi lam cho sư

vât, hiên tương bôc lô nhưng thuôc tinh, nhưng liên hê,

trên cơ sơ đo con ngươi nhân thưc chung. Như vây, thưc

tiên đa đem lai nhưng tai liêu cho qua trinh nhân thưc,

giup cho nhân thưc năm đươc ban chât, cac quy luât cua

thê giơi.

Thưc tiên con lam hoan thiên giac quan cua con

ngươi, tao ra nhưng phương tiên lam tăng kha năng nhân

biêt cua cac giac quan nhơ đo no thuc đây nhân thưc

phat triên.

+ Thưc tiên la muc đich cua nhân thưc.

Tri thưc do nhân thưc đem lai chi trơ thanh sưc

manh vât chât khi ap dung co hiêu qua trong hoat đông

thưc tiên. Như vây, nhân thưc không phai la đê nhân

thưc ma co muc đich cuôi cung, đo la giup cho con ngươi

trong hoat đông biên đôi thê giơi.

+ Thưc tiên la tiêu chuân cua nhân thưc.

Nhân thưc phai thông qua thưc tiên mơi kiêm tra

đươc tinh chân ly cua no. Chi trong thưc tiên, con

ngươi mơi xac đinh đươc cai đung đăn, cai sai lâm va

80

giơi han cua tinh đung đăn cua moi tri thưc do nhân

thưc đem lai.

Câu 21: Phân tich con đương biên chưng cua sư nhân

thưc chân ly.

Nhân thưc la qua trinh phan anh biên chưng thê giơi

hiên thưc khach quan vao trong bô nao ngươi thông qua

hoat đông thưc tiên.

Qua trinh đo đươc Lênin khai quat như sau: “Tư trưc

quan sinh đông đên tư duy trưu tương, tư tư duy trưu

tương đên thưc tiên - đo la con đương biên chưng cua sư

nhân thưc chân ly, cua sư nhân thưc hiên thưc khach

quan” (V.I.Lênin Toan tâp, T.29, Nxb Tiên bô, Matxcơva,

1981, tr.179)

- Trưc quan sinh đông (nhân thưc cam tinh) la giai

đoan đâu cua qua trinh nhân thưc, găn liên vơi thưc

tiên thông qua cac giac quan diên ra vơi cac hinh thưc

cơ ban sau:

+ Cam giac la hinh thưc đâu tiên cua sư phan anh

hiên thưc khach quan. Sư vât hiên tương tac đông vao

cac giac quan, gây nên sư kich thich cua cac tê bao

thân kinh lam xuât hiên cac cam giac. Cam giac la sư

phan anh cac thuôc tinh riêng le cua sư vât, hiên tương

như mau săc, mui vi,..

81

- Tri giac la hinh thưc kê tiêp sau cam giac. Tri

giac la sư phan anh nhiêu thuôc tinh cua sư vât, hiên

tương trong sư liên hê giưa chung vơi nhau. Tri giac

đươc hinh thanh tư nhiêu cam giac kêt hơp lai. Tri giac

cung la sư phan anh trưc tiêp cac sư vât, hiên tương

thông qua cac giac quan cua con ngươi.

+ Biêu tương la hinh thưc cao nhât cua trưc quan

sinh đông. Biêu tương xuât hiên trên cơ sơ nhưng hiêu

biêt vê sư vât do tri giac đem lai. Biêu tương la hinh

anh đươc lưu giư trong chu thê, khi không con sư vât

hiên tương hiên diên trưc tiêp trươc chu thê. Ơ đây

biêu tương đa it nhiêu mang tinh gian tiêp cho nên no

la khâu trung gian giưa trưc quan sinh đông va tư duy

trưu tương.

- Tư duy trưu tương (nhân thưc ly tinh) la giai

đoan cao cua qua trinh nhân thưc, bao gôm cac hinh thưc

cơ ban la: khai niêm, phan đoan va suy ly.

+ Khai niêm la hinh thưc cơ ban nhât cua tư duy

trưu tương. No phan anh, khai quat nhưng đăc tinh cơ

ban va phô biên cua môt lơp sư vât, hiên tương nhât

đinh.

+ Phan đoan la sư liên hê giưa cac khai niêm theo

môt qui tăc xac đinh ma chung ta co thê xac đinh đươc

tri sô logic cua no.

82

+ Suy ly la môt thao tac logic tư duy đê đi đên

nhưng tri thưc mơi tư nhưng tri thưc đa co.

- Sư thông nhât giưa nhân thưc cam tinh va nhân

thưc ly tinh:

+ Nhân thưc cam tinh khac nhân thưc ly tinh ơ chô:

nhân thưc cam tinh la giai đoan thâp, phan anh khach

thê môt cach trưc tiêp, đem lai nhưng tri thưc cam

tinh. Ngươc lai nhân thưc ly tinh la giai đoan cao,

phan anh khach thê môt cach gian tiêp, khai quat đem

lai nhưng tri thưc vê ban chât va quy luât cua khach

thê.

+ Nhân thưc cam tinh va nhân thưc ly tinh la cac

giai đoan cua môt qua trinh nhân thưc dưa trên cơ sơ

thưc tiên. Giưa chung co sư tac đông qua lai: nhân thưc

cam tinh cung câp tai liêu cho nhân thưc ly tinh, nhân

thưc ly tinh tac đông trơ lai nhân thưc cam tinh lam

cho no chinh xac hơn, nhay ben hơn.

+ Quan điêm cua chu nghia duy vât biên chưng vê sư

thông nhât giưa nhân thưc cam tinh va nhân thưc ly tinh

hoan toan đôi lâp vơi chu nghia duy cam (đê cao vai tro

cua nhân thưc cam tinh) va chu nghia duy ly (đê cao vai

tro nhân thưc ly tinh).

- Thưc tiên trong qua trinh nhân thưc:

83

+ Nhân thưc phai trơ vê thưc tiên đê kiêm tra,

khăng đinh chân ly hay sai lâm. Ngoai ra, muc đich cua

nhân thưc la đê đinh hương cho hoat đông thưc tiên cai

tao thê giơi.

+ Quay trơ vê thưc tiên nhân thưc mơi hoan thanh

đươc chu trinh biên chưng cua no. Trên cơ sơ hoat đông

thưc tiên, nhân thưc tiêp theo lai đươc băt đâu băng

chu trinh khac cao hơn.

Câu 22: Trinh bay quan điêm cua triêt hoc Mac-Lênin

vê vân đê chân ly.

1. Khai niêm chân ly:

- Chân ly la nhưng tri thưc vê thê giơi khach quan

đươc phan anh vao bô oc ngươi, co nôi dung phu hơp vơi

hiên thưc do no phan anh va đa đươc thưc tiên kiêm

nghiêm.

- Chân ly bao giơ cung la chân ly khach quan. Chân

ly khach quan la nhưng tri thưc ma nôi dung cua no

không phu thuôc vao y thưc cua con ngươi.

- Chân ly la môt qua trinh, vi tiêu chuân cua chân

ly la thưc tiên va con vi nhân thưc cua con ngươi la

môt qua trinh.

2. Chân ly tuyêt đôi va chân ly tương đôi.

84

- Chân ly tuyêt đôi la nhưng tri thưc co nôi dung

đung va phu hơp hoan toan vơi hiên thưc ma no phan anh.

Co chân ly tuyêt đôi vi con ngươi hoan toan co kha năng

nhân thưc đung đăn vê thê giơi khi co đây đu cac điêu

kiên.

- Chân ly tương đôi la tri thưc đung nhưng chưa phu

hơp hoan toan vơi hiên thưc khach quan do no phan anh.

Sư phu hơp giưa nôi dung cua no đôi vơi khach thê đươc

phan anh la sư phu hơp bô phân, ơ môt sô măt nhât đinh.

+ Tinh tương đôi cua chân ly biêu hiên ơ chô no

phan anh sư vât tôn tai trong môt pham vi co giơi han,

trong nhưng điêu kiên xac đinh vê không gian va thơi

gian, vi con ngươi hoan toan co kha năng nhân thưc đươc

thê giơi nhưng không phai nhân thưc diên ra môt lân la

xong ma la qua trinh đi tư chưa biêt đây đu đên biêt

đây đu hơn vê sư vât va hiên tương.

3. Quan hê biên chưng giưa chân ly tương đôi va chân ly tuyêt

đôi.

- Chân ly tương đôi va chân ly tuyêt đôi đêu la

chân ly khach quan.

- Chân ly tuyêt đôi la tông vô han cac chân ly

tương đôi.

85

- Trong môi chân ly tương đôi măc du la tương đôi

nhưng bao giơ cung co nhưng yêu tô cua chân ly tuyêt

đôi.

- Sư khac biêt giưa chân ly tương đôi va chân ly

tuyêt đôi không thuôc vê ban chât ma ơ mưc đô phu hơp

giưa chung vơi khach thê. Sư khac biêt đo vê mưc đô phu

hơp giưa chung vơi khach thê bao giơ cung tôn tai,

nhưng thương xuyên đươc xoa bo trong qua trinh tiên lên

vô han cua nhân thưc.

- Khi thưa nhân sư thông nhât giưa chân ly tuyêt

đôi va chân ly tương đôi, điêu đo cung co nghia la sư

thưa nhân tinh cu thê cua chân ly.

4. Thưc tiên la tiêu chuân cua chân ly:

- Thưc tiên la tiêu chuân duy nhât cua chân ly. Nhơ

thưc tiên, chung ta phân biêt đươc chân ly va sai lâm.

- Thưc tiên co vai tro như vây, vi no co ưu điêm

cua “tinh phô biên” va la “hiên thưc trưc tiêp”, nhơ đo

ma thưc tiên co thê “vât chât hoa’ đươc tri thưc, biên

cac tri thưc thanh cac khach thê vât chât co tinh xac

thưc cam tinh.

- Tiêu chuân thưc tiên vưa mang tinh tuyêt đôi vưa

mang tinh tương đôi. Tuyêt đôi vi no la tiêu chuân

khach quan duy nhât; tương đôi vi ban thân thưc tiên

luôn luôn biên đôi, phat triên. Sư biên đôi nay dân đên

86

chô tiêp tuc bô sung, phat triên nhưng tri thưc đa co

trươc đo.

Phân B

CHU NGHIA DUY VÂT BIÊN CHƯNG VÊ XA HÔI

Câu 23: Khai niêm quy luât xa hôi? Phân tich môi

quan hê giưa quy luât xa hôi va hoat đông co y thưc cua

con ngươi.

- Khai niêm quy luât xa hôi:

Quy luât phat triên cua xa hôi la nhưng môi liên hê

khach quan, ban chât va tât yêu, lăp đi lăp lai giưa

cac hiên tương cua đơi sông xa hôi.

Con ngươi tư lam ra lich sư cua minh, noi cach khac

lich sư loai ngươi la nhưng hoat đông cua con ngươi

theo đuôi nhưng muc đich cua ban thân minh.

Trong xa hôi, con ngươi (dân tôc, giai câp, đang

phai,..) hanh đông môt cach co y thưc, theo đuôi nhưng

muc đich nhât đinh, do nhưng tư tương dân dăt. Nhưng

ban thân cac hê tư tương đêu phan anh nhưng điêu kiên

sinh hoat vât chât cua xa hôi.

Trong xa hôi, con ngươi phai quan hê vơi nhau va

trong vô van cac môi quan hê giưa con ngươi vơi con87

ngươi va con ngươi vơi tư nhiên, thi quan hê san xuât

la quan hê cơ ban, nên tang, ma cac quan hê san xuât

lai thuôc vê linh vưc đơi sông vât chât cua xa hôi,

nghia la no tôn tai môt cach khach quan tât yêu, đôc

lâp vơi y chi cua ca nhân, tâp đoan, giai câp trong xa

hôi.

Cac hiên tương đa dang cua xa hôi du co ve ngâu

nhiên đên đâu, rôt cuôc cung tuân theo môt khuynh hương

chung nhât đinh, tưc la vân thê hiên tinh quy luât.

- Đăc điêm cua quy luât xa hôi:

+ Quy luât tư nhiên diên ra môt cach tư đông không

co sư tac đông cua con ngươi. Quy luât xa hôi diên ra

thông qua hoat đông cua con ngươi co y thưc, nhưng

không phu thuôc vao y thưc con ngươi.

+ Quy luât xa hôi không biêu hiên ra trưc tiêp ơ

tưng hiên tương đơn le, tưng con ngươi ma thương biêu

hiên ra như môt xu hương. Do đo, nêu không gian cang

rông, thơi gian cang dai thi quy luât biêu hiên cang

ro.

+ San xuât vât chât la cơ sơ cua đơi sông xa hôi,

đông thơi la cơ sơ cua cac quy luât xa hôi.

+ Quy luât xa hôi phat huy tac dung trong nhưng

điêu kiên cu thê, nhưng điêu kiên đo không ngưng thay

đôi, tư hinh thai kinh tê-xa hôi nay sang hinh thai

88

kinh tê-xa hôi khac. Trong môt hinh thai kinh tê-xa hôi

thi cac điêu kiên ơ môi nươc cung khac nhau, do đo quy

luât phat huy tac dung khac nhau.

- Môi quan hê giưa quy luât xa hôi va hoat đông cua con ngươi

co y thưc:

Khăng đinh sư tôn tai va tac đông cua cac quy luât

xa hôi trong qua trinh lich sư thi điêu đo không co

nghia la phu nhân vai tro cua nhưng hoat đông co y thưc

cua con ngươi. Trai lai, sư phat triên cua lich sư đa

xac nhân vai tro ngay cang tăng lên cua nhân tô chu

quan, nhưng hoat đông co y thưc cua con ngươi.

Quy luât xa hôi hinh thanh va chi phôi môt cach tât

yêu cac hoat đông cua con ngươi, noi cach khac, tât ca

moi hoat đông cua con ngươi đêu phai đôi măt vơi tinh

tât yêu, quy luât. Do đo, con ngươi muôn đat đên tư do

trong hoat đông cua minh, con ngươi phai xư ly đung môi

quan hê giưa tư do va tât yêu.

“Hoat đông tư do, co y thưc la đăc tinh cua con

ngươi” (C.Mac, Ăngghen tuyên tâp, Nxb Sư thât, Ha Nôi,

1980, T.1, tr.118). Nhưng tư do không phai la đôc lâp

vơi quy luât, bât châp quy luât ma la nhân thưc đung

quy luât va vân dung cac quy luât đê cai tao tư nhiên

va cai tao xa hôi đê thoa man nhu câu cua minh.

89

Ăngghen viêt: “Tư do không phai la ơ sư đôc lâp

tương tương đôi vơi cac quy luât cua tư nhiên, ma la ơ

sư nhân thưc đươc nhưng quy luât đo va ơ cai kha năng -

co đươc nhơ sư nhân thưc nay - buôc nhưng quy luât đo

tac đông môt cach co kê hoach nhăm nhưng muc đich nhât

đinh. Điêu đo la đung vơi nhưng quy luât cua tư nhiên

bên ngoai, cung như đôi vơi nhưng quy luât chi phôi tôn

tai vât chât va tinh thân cua ban thân con ngươi, hai

loai quy luât ma chung ta nhiêu lăm cung chi co thê

tach cai no ra khoi cai kia trong quan niêm chư không

thê tach ra trong thưc tê đươc. Như vây tư do cua y chi

chăng qua chi la cai năng lưc quyêt đinh môt cach hiêu

biêt” (C.Mac, Ăngghen tuyên tâp, Nxb Sư thât, Ha Nôi,

1984, T.5, tr.163).

Chu nghia duy vât lich sư khăng đinh tư do la môt

san phâm cua lich sư. Ơ buôi đâu cua lich sư do chưa co

hiêu biêt, con ngươi la “nô lê” cua giơi tư nhiên,

nhưng cang ngay con ngươi cang co nhân thưc sâu săc vê

cac quy luât cua tư nhiên, quy luât cua xa hôi, vân

dung cac quy luât đê cai tao tư nhiên va cai tao xa hôi

theo đung tinh tât yêu cua no. Va do đo, hoat đông cua

con ngươi cang tư do hơn. Tư do la cai tât yêu đươc

nhân thưc.Tưc tư do la năm vưng va hanh đông phu hơp

vơi tât yêu.

90

Câu 24: Khai niêm phương thưc san xuât? Tai sao noi

phương thưc san xuât la nhân tô quyêt đinh sư tôn tai

va phat triên cua xa hôi?

Phương thưc san xuât la cach thưc ma con ngươi lam

ra cua cai vât chât trong môt giai đoan lich sư nhât

đinh, theo cach đo con ngươi co nhưng quan hê nhât đinh

vơi tư nhiên va vơi nhau trong san xuât.

Chu nghia duy vât lich sư khăng đinh răng, lich sư

xa hôi loai ngươi trươc hêt la lich sư phat triên cua

san xuât, lich sư vân đông cua cac phương thưc san xuât

lân lươt thay thê nhau, la lich sư cua quân chung nhân

dân lao đông trưc tiêp san xuât ra cua cai vât chât cho

xa hôi. Do đo, muôn hiêu lich sư phat triên cua xa hôi

loai ngươi, trươc hêt phai hiêu lich sư phat triên cua

san xuât, hiêu qua trinh san xuât cua con ngươi qua cac

giai đoan lich sư khac nhau.

Xa hôi la môt bô phân đăc thu cua giơi tư nhiên,

vân đông va phat triên theo quy luât đăc thu cua no.

Tuy nhiên, giưa xa hôi va tư nhiên thương xuyên diên ra

sư trao đôi vât chât. Sư trao đôi đo đươc thưc hiên

trong qua trinh lao đông san xuât cua con ngươi. Như

vây, nêu tach lich sư xa hôi loai ngươi vơi lich sư

phat triên cua san xuât vât chât thi se không thê nao

hiêu đươc loai ngươi phai trai qua nhưng hinh thai kinh

tê-xa hôi tư thâp lên cao.91

San xuât vât chât la lưc lương chu yêu va la đông

lưc cơ ban thuc đây lich sư phat triên, xa hôi tiên

lên. Đo la điêu kiên quyêt đinh cua đơi sông con ngươi,

la yêu câu tât yêu khach quan đôi vơi sư sinh tôn cua

xa hôi. Xa hôi không thê thoa man nhu câu cua minh băng

cai đa co săn trong giơi tư nhiên, đê duy tri đơi sông

cua minh, con ngươi phai tiên hanh san xuât cua cai vât

chât. Vi thê, san xuât cua cai vât chât la môt điêu

kiên cơ ban cua moi xa hôi, la môt hanh đông lich sư ma

loai ngươi phai duy tri tư xưa đên nay.

Xa hôi la môt hê thông va trong tưng giai đoan lich

sư nhât đinh, tinh chât va kêt câu xa hôi không phai do

nguyên vong va y chi cua ca nhân, tâp đoan, cung không

do hinh thưc nha nươc phap quyên quy đinh ma do phương

thưc san xuât quyêt đinh. Phương thưc san xuât thông

tri trong môi xa hôi quyêt đinh tinh chât cua chê đô xa

hôi; cac giai câp, kêt câu giai câp va tinh chât cua

cac môi quan hê giưa cac giai câp, cung như cac quan

điêm vê chinh tri phap quyên, đao đưc, triêt hoc…

Môi hinh thai kinh tê-xa hôi co phương thưc san

xuât đăc thu cua no. Va sư thay thê cua cac phương thưc

san xuât khac nhau chinh la cơ sơ cua sư thay thê cua

cac hinh thai kinh tê-xa hôi nôi tiêp nhau. Điêu nay

chưng to, phương thưc san xuât giư vai tro quyêt đinh

trong sư chuyên hoa cua xa hôi loai ngươi qua cac giai

92

đoan lich sư khac nhau. Môi khi phương thưc san xuât

mơi ra đơi, giai câp mơi lên câm quyên, kêt câu kinh tê

xa hôi thay đôi thi nhưng quan hê xa hôi vê măt chinh

tri, phap quyên, tư tương, đao đưc,.. cung biên đôi

theo.

Vơi y nghia noi trên ma C.Mac đa nhân manh: “Do co

đươc nhưng lưc lương san xuât mơi, loai ngươi thay đôi

phương thưc san xuât cua minh, va do thay đôi phương

thưc san xuât, cach kiêm sông cua minh, loai ngươi thay

đôi tât ca nhưng quan hê xa hôi cua minh. Cai côi xay

quay băng tay đưa lai xa hôi co lanh chua, cai côi xay

chay băng hơi nươc đưa lai xa hôi co nha tư ban công

nghiêp” (C.Mac, Ăngghen tuyên tâp, Nxb Sư thât, Ha Nôi,

1980, T.1, tr.380).

Lich sư xa hôi loai ngươi trươc hêt la lich sư cua

san xuât, lich sư cua cac phương thưc san xuât vân đông

phat triên va thay thê nhau tư thâp lên cao.

Câu 25: Phân tich nôi dung quy luât vê sư phu hơp

cua quan hê san xuât vơi tinh chât va trinh đô cua lưc

lương san xuât. Tư đo rut ra y nghia cua viêc vân dung

quy luât nay trong thưc tiên ơ nươc ta hiên nay.

Bât cư phương thưc san xuât ơ môt giai đoan phat

triên lich sư nao cung đêu bao gôm hai măt: Lưc lương

93

san xuât va quan hê san xuât. Lưc lương san xuât - la

biêu hiên môi quan hê giưa ngươi va tư nhiên trong qua

trinh san xuât; quan hê san xuât - la biêu hiên môi

quan hê giưa ngươi vơi ngươi trong qua trinh san xuât.

C.Mac đa chi ro: “Trong san xuât, con ngươi không chi

co quan hê vơi tư nhiên ma con phai co nhưng môi liên

hê va quan hê nhât đinh vơi nhau, va chi trong pham vi

nhưng môi liên hê va quan hê xa hôi đo thi mơi co tac

đông vao tư nhiên, vao san xuât đươc”.

Lưc lương san xuât va quan hê san xuât la hai măt

cua phương thưc san xuât, chung phan anh hai môi quan

hê khac nhau, đăc trưng phat triên không giông nhau,

nhưng chung co môi liên hê hưu cơ không thê tach rơi va

tac đông biên chưng lân nhau hinh thanh quy luât xa hôi

phô biên cua toan bô lich sư loai ngươi: Quy luât vê sư

phu hơp cua quan hê san xuât vơi tinh chât va trinh đô

cua lưc lương san xuât. Quy luât nay vach ro sư quy

đinh, phu thuôc lân nhau giưa lưc lương san xuât va

quan hê san xuât, trong đo lưc lương san xuât giư vai

tro quyêt đinh.

- Kêt câu cua lưc lương san xuât:

Lưc lương san xuât bao gôm ba yêu tô câu thanh:

Ngươi lao đông (lưa tuôi, sưc khoe, trinh đô, kinh

nghiêm, ky năng, ky xao, năng lưc), tư liêu san xuât va

94

khoa hoc ky thuât công nghê. Trong đo ngươi lao đông la

nhân tô quyêt đinh cua lưc lương san xuât.

- Tinh chât va trinh đô cua lưc lương san xuât:

Tinh chât cua lưc lương san xuât la tinh chât cua

tư liêu san xuât va cua lao đông, la kêt tinh sưc lao

đông xa hôi trong tưng đơn vi san phâm do qua trinh san

xuât tao ra. Nêu công cu thu công thi lưc lương san

xuât co tinh chât ca nhân, nêu công cu la may moc thi

lưc lương san xuât mang tinh chât xa hôi hoa.

Trinh đô cua lưc lương san xuât la trinh đô phat

triên cua công cu lao đông, cua ky thuât, trinh đô kinh

nghiêm, ky năng lao đông cua ngươi lao đông, qui mô san

xuât, trinh đô phân công lao đông xa hôi…

- Quan hê san xuât hinh thanh, biên đôi va phat triên dươi anh

hương quyêt đinh cua lưc lương san xuât.

Chu nghia duy vât lich sư khăng đinh răng sư thay

đôi va phat triên cua bât cư môt phat triên san xuât

nao bao giơ cung băt đâu băng sư thay đôi va phat triên

cua cac lưc lương san xuât.

Trong qua trinh san xuât đê đat đươc năng suât lao

đông cao hơn, con ngươi luôn luôn tim cach cai tiên

công cu lao đông va chê tao ra nhưng công cu lao đông

mơi tinh xao hơn. Cung vơi sư biên đôi va phat triên

cua công cu lao đông, kinh nghiêm san xuât, ky năng lao

95

đông, kiên thưc khoa hoc,.. cua ngươi lao đông cung

không ngưng tăng lên.

Măt khac, trong câu truc cua phương thưc san xuât

thi lưc lương san xuât la nôi dung con quan hê san xuât

la hinh thưc xa hôi cua no, trong môi quan hê đo nôi

dung la quyêt đinh. Nôi dung biên đôi keo theo sư biên

đôi cua hinh thưc.

Do đo lưc lương san xuât la yêu tô đông nhât, không

ôn đinh nhât, yêu tô cach mang nhât cua qua trinh san

xuât vât chât. Sư biên đôi cua lưc lương san xuât,

trươc hêt la sư biên đôi cua công cu san xuât đa dân

đên sư biên đôi trong cac quan hê san xuât giưa ngươi

va ngươi. Điêu đo cho thây công cu san xuât không nhưng

la thươc đo trinh đô phat triên cua cac lưc lương san

xuât, ma con la dâu hiêu bao trươc quan hê xa hôi, quan

hê kinh tê giưa ngươi vơi ngươi cung biên đôi theo.

C.Mac viêt: “Phương thưc san xuât, nhưng quan hê trong

đo cac lưc lương san xuât phat triên, đêu không phai la

nhưng quy luât vinh viên, ma chung thich ưng vơi sư

phat triên nhât đinh cua con ngươi va cua nhưng lưc

lương san xuât cua con ngươi, va môt sư thay đôi trong

lưc lương san xuât cua con ngươi tât phai dân đên môt

sư thay đôi trong nhưng quan hê san xuât cua con ngươi”

(C.Mac, Ăngghen tuyên tâp, Nxb Sư thât, Ha Nôi, 1980,

T.1, tr.396).

96

Điêu đo chưng to sư phat triên cua lưc lương san

xuât thi quan hê san xuât cung phat triên theo cho phu

hơp vơi tinh chât va trinh đô cua lưc lương san xuât.

Sư phu hơp đo la đông lưc nôi tai thuc đây lưc lương

san xuât tiêp tuc phat triên. Tuy nhiên, lưc lương san

xuât co xu hương phat triên nhanh hơn, con quan hê san

xuât lai tương đôi ôn đinh. Khi lưc lương san xuât phat

triên lên môt trinh đô mơi, quan hê san xuât không con

phu hơp vơi no nưa, trơ thanh chương ngai đôi vơi sư

phat triên cua lưc lương san xuât, lam nay sinh mâu

thuân gay găt giưa hai măt cua phương thưc san xuât.

Môt cach tât yêu la quan hê san xuât cu bi xoa bo, quan

hê san xuât mơi hinh thanh phu hơp vơi tinh chât va

trinh đô cua lưc lương san xuât đa phat triên, mơ đương

cho lưc lương san xuât tiêp tuc phat triên.

Quan hê san xuât cu bi xoa bo, quan hê san xuât mơi

hinh thanh, cung đông thơi sư diêt vong cua phương thưc

san xuât lôi thơi va sư ra đơi cua phương thưc san xuât

mơi. Trong xa hôi co giai câp đôi khang, mâu thuân giưa

lưc lương san xuât mơi va quan hê san xuât lôi thơi la

cơ sơ khach quan cua cuôc đâu tranh giai câp, đông thơi

la tiên đê cua cac cuôc cach mang xa hôi.

Sư tac đông cua quy luât noi trên trong lich sư đa

lam cho xa hôi chuyên tư hinh thai kinh tê-xa hôi thâp

97

lên hinh thai kinh tê-xa hôi cao hơn môt cach biên

chưng.

- Sư tac đông trơ lai cua quan hê san xuât đôi vơi lưc lương san

xuât:

Trong câu truc cua phương thưc san xuât thi quan hê

san xuât la hinh thưc xa hôi ma lưc lương san xuât luôn

luôn phai dưa vao đê phat triên. Tât nhiên quan hê san

xuât thương xuyên tac đông trơ lai vơi lưc lương san

xuât: co thê thuc đây hoăc kim ham sư phat triên cua

lưc lương san xuât. Theo tinh tât yêu khach quan, quan

hê san xuât lôi thơi se bi thay thê băng môt quan hê

san xuât mơi phu hơp vơi tinh chât va trinh đô cua lưc

lương san xuât.

Quan hê san xuât co thê tac đông trơ lai đôi vơi

lưc lương san xuât, bơi vi quan hê san xuât quy đinh

tinh muc đich cua qua trinh san xuât vât chât, quy đinh

hê thông tô chưc quan ly san xuât va quan ly xa hôi,

quy đinh phương thưc phân phôi cua cai ma ngươi lao

đông trưc tiêp đươc hương. Tât ca nhưng yêu tô noi trên

lai anh hương va quy đinh thai đô cua quân chung lao

đông - lưc lương san xuât chu yêu cua xa hôi.

Quan hê san xuât tac đông trơ lai lưc lương san

xuât theo chiêu hương tich cưc, khi quan hê san xuât la

môt hê thông hoan chinh gôm ca ba môi quan hê: sơ hưu

tư liêu san xuât, tô chưc va quan ly san xuât, phân98

phôi san phâm, đêu phu hơp vơi tinh chât (trinh đô) cua

lưc lương san xuât.

Sư tac đông cua quy luât quan hê san xuât phu hơp

vơi tinh chât va trinh đô cua lưc lương san xuât vao

lich sư đa đưa xa hôi loai ngươi phat triên qua cac

phương thưc san xuât: công xa nguyên thuy, chiêm hưu nô

lê, phong kiên, tư ban chu nghia va công san chu nghia

trong tương lai.

Lich sư xa hôi loai ngươi noi chung phat triên tuân

tư tư thâp lên cao, nhưng thưc tiên lich sư đa chưng

minh răng nhiêu nươc đa bo qua môt sô phương thưc san

xuât đê tiên lên phương thưc san xuât cao hơn.

Ơ Viêt Nam, đê xây dưng phương thưc san xuât xa hôi

chu nghia, chung ta chu trương phat triên nên kinh tê

hang hoa nhiêu thanh phân vơi cơ chê thi trương co sư

quan ly cua Nha nươc theo đinh hương xa hôi chu nghia.

Như vây viêc bo qua giai đoan phat triên tư ban chu

nghia vê thưc chât la bo qua chê đô chinh tri tư ban,

chung ta lai kê thưa nhưng gia tri cua chu nghia tư ban

vơi tư cach la lưc lương san xuât, đê hương nên san

xuât đi lên san xuât lơn xa hôi chu nghia.

Câu 26: Phân tich môi quan hê biên chưng giưa cơ sơ

ha tâng va kiên truc thương tâng cua xa hôi. Đăc điêm

99

cua cơ sơ ha tâng va kiên truc thương tâng trong thơi

ky qua đô lên chu nghia xa hôi ơ Viêt Nam.

- Khai niêm cơ sơ ha tâng:

Cơ sơ ha tâng la toan bô nhưng quan hê san xuât hơp

thanh cơ câu kinh tê cua môt hinh thai kinh tê-xa hôi

nhât đinh.

- Khai niêm kiên truc thương tâng:

Kiên truc thương tâng la toan bô nhưng quan điêm,

tư tương xa hôi, nhưng thiêt chê tương ưng va nhưng

quan hê nôi tai giưa chung hinh thanh trên môt cơ sơ ha

tâng nhât đinh.

- Môi quan hê biên chưng giưa cơ sơ ha tâng va kiên truc thương

tâng:

+ Môi hinh thai kinh tê-xa hôi co cơ sơ ha tâng va

kiên truc thương tâng cua no. Do đo, cơ sơ ha tâng va

kiên truc thương tâng mang tinh lich sư cu thê, giưa

chung co môi quan hê biên chưng vơi nhau, trong đo cơ

sơ ha tâng giư vai tro quyêt đinh.

+ Vai tro quyêt đinh cua cơ sơ ha tâng đôi vơi kiên

truc thương tâng thê hiên:

Cơ sơ ha tâng nao sinh ra kiên truc thương tâng ây.

Giai câp nao chiêm đia vi thông tri vê kinh tê thi cung

chiêm đia vi thông tri trong đơi sông tinh thân. Quan

hê san xuât nao thông tri thi tao ra kiên truc thương100

tâng chinh tri tương ưng. Mâu thuân trong linh vưc kinh

tê quyêt đinh tinh chât mâu thuân trong linh vưc tư

tương.

Do đăc điêm noi trên, bât ky hiên tương nao thuôc

kiên truc thương tâng: nha nươc, phap luât, đang phai

chinh tri, triêt hoc, đao đưc,.. đêu không thê giai

thich tư chinh no, bơi vi, chung đêu trưc tiêp hoăc

gian tiêp phu thuôc vao cơ sơ ha tâng va do cơ sơ ha

tâng quyêt đinh.

Nhưng biên đôi căn ban trong cơ sơ ha tâng sơm hay

muôn se dân đên sư biên đôi căn ban trong kiên truc

thương tâng. Sư biên đôi đo diên ra trong tưng hinh

thai kinh tê-xa hôi va ro rêt hơn khi chuyên tư hinh

thai kinh tê-xa hôi nay sang hinh thai kinh tê-xa hôi

khac.

Khi cơ sơ ha tâng cu mât đi thi kiên truc thương

tâng do no sinh ra cung mât theo, khi cơ sơ ha tâng mơi

ra đơi thi môt kiên truc thương tâng mơi phu hơp vơi no

cung xuât hiên. Trong xa hôi co giai câp đôi khang, sư

biên đôi đo diên ra thông qua cuôc đâu tranh giai câp

gay go phưc tap. Khi cuôc cach mang xa hôi xoa bo cơ sơ

ha tâng cu thay thê băng cơ sơ ha tâng mơi, sư thông

tri vê chinh tri cua giai câp cach mang đươc thiêp lâp,

bô may nha nươc mơi hinh thanh, sư thông tri vê tư

tương cua giai câp cach mang câm quyên đươc xac lâp.101

Sư biên mât cua môt kiên truc thương tâng không

diên ra môt cach nhanh chong, co nhưng yêu tô cua kiên

truc thương tâng cu con tôn tai dai dăng sau khi cơ sơ

kinh tê cua no đa bi tiêu diêt. Co nhưng yêu tô cua

kiên truc thương tâng cu đươc giai câp câm quyên mơi sư

dung đê xây dưng kiên truc thương tâng mơi.

Do đo, tinh quyêt đinh cua cơ sơ ha tâng đôi vơi

kiên truc thương tâng diên ra rât phưc tap trong qua

trinh chuyên tư hinh thai kinh tê-xa hôi nay sang hinh

thai kinh tê-xa hôi khac.

+ Sư tac đông trơ lai cua kiên truc thương tâng đôi

vơi cơ sơ ha tâng:

Sư tac đông trơ lai cua kiên truc thương tâng đôi

vơi cơ sơ ha tâng đươc thê hiên ơ chưc năng xa hôi cua

kiên truc thương tâng la bao vê, duy tri, cung cô va

phat triên cơ sơ ha tâng sinh ra no, đâu tranh xoa bo

cơ sơ ha tâng va kiên truc thương tâng cu.

Trong xa hôi co giai câp đôi khang, kiên truc

thương tâng bao đam sư thông tri chinh tri va tư tương

cua giai câp giư đia vi thông tri trong kinh tê.

Trong cac bô phân cua kiên truc thương tâng, nha

nươc giư vai tro đăc biêt quan trong, co tac dung to

lơn đôi vơi cơ sơ ha tâng. Nha nươc không chi dưa vao

hê tư tương ma con dưa vao chưc năng kiêm soat xa hôi

102

đê tăng cương sưc manh kinh tê cua giai câp thông tri.

Ăngghen viêt: “bao lưc (nghia la quyên lưc nha nươc)

cung la môt lưc lương kinh tê” (C.Mac, Ăngghen tuyên

tâp, Nxb Sư thât, Ha Nôi, 1971, T.II, tr.604).

Cac bô phân khac cua kiên truc thương tâng như

triêt hoc, đao đưc, tôn giao, nghê thuât cung tac đông

đên cơ sơ ha tâng, nhưng thương thương phai thông qua

nha nươc, phap luât.

Kiên truc thương tâng la môt hê thông, no co qua

trinh biên đôi phat triên do sư tac đông cua cac yêu tô

nôi tai, do đo no co tinh đôc lâp tương đôi. Qua trinh

đo phat triên phu hơp vơi cơ sơ ha tâng thi sư tac đông

cua no đôi vơi cơ sơ ha tâng cang co hiêu qua.

Chu nghia duy vât lich sư khăng đinh, chi co kiên

truc thương tâng tiên bô nay sinh trong qua trinh cua

cơ sơ kinh tê mơi - mơi phan anh nhu câu cua sư phat

triên kinh tê, mơi co thê thuc đây sư phat triên kinh

tê-xa hôi. Nêu kiên truc thương tâng la san phâm cua cơ

sơ kinh tê đa lôi thơi thi gây tac dung kim ham sư phat

triên kinh tê-xa hôi. Tât nhiên sư kim ham chi la tam

thơi, sơm muôn no se bi cach mang khăc phuc.

+ Đăc điêm cua cơ sơ ha tâng va kiên truc thương

tâng trong thơi ky qua đô lên chu nghia xa hôi ơ nươc

ta:

103

Cơ sơ ha tâng trong thơi ky qua đô ơ nươc ta bao

gôm cac thanh phân kinh tê, cac kiêu tô chưc kinh tê,

cac kiêu quan hê san xuât găn liên vơi cac hinh thưc sơ

hưu khac nhau, thâm chi đôi lâp nhau, cung tôn tai

trong môt cơ câu kinh tê quôc dân thông nhât.

Tương ưng vơi sư đông nhât vê ban chât kinh tê la

sư tac đông cua nhiêu hê thông quy luât kinh tê. Hê

thông quy luât kinh tê xa hôi chu nghia; hê thông quy

luât kinh tê cua nên san xuât hang hoa nho va hê thông

quy luât kinh tê tư ban chu nghia. Đinh hương xa hôi

chu nghia đôi vơi nên kinh tê hang hoa nhiêu thanh phân

la Nha nươc xa hôi chu nghia tao ra môt hanh lang phap

ly, tao điêu kiên cho sư phat triên cua cac thanh phân

kinh tê, đông thơi Nha nươc sư dung tông thê cac biên

phap - trong đo biên phap kinh tê la quan trong nhât -

nhăm tưng bươc xa hôi hoa nên san xuât. Kinh tê Nha

nươc không ngưng đươc cung cô va phat triên ca vê chât

va vê lương ơ nhưng vi tri nong côt cua nên kinh tê.

- Kiên truc thương tâng xa hôi chu nghia ơ nươc ta:

Đang ta khăng đinh chu nghia Mac-Lênin va tư tương

Hô Chi Minh lam cơ sơ nên tang cua tư tương va kim chi

nam cho moi hanh đông cach mang.

Xây dưng hê thông chinh tri xa hôi chu nghia mang

ban chât giai câp công nhân, do đôi tiên phong cua no

104

la Đang Công san Viêt Nam lanh đao. Thưc hiên nên dân

chu xa hôi chu nghia, quyên lưc thuôc vê nhân dân.

Cac tô chưc, thiêt chê, cac lưc lương xa hôi tham

gia vao hê thông chinh tri xa hôi chu nghia la vi môt

muc tiêu chung, lơi ich chung, hương tơi muc tiêu xa

hôi chu nghia, đam bao quyên lam chu cua nhân dân trong

quan ly kinh tê-xa hôi va moi linh vưc hoat đông khac.

Cac tô chưc, bô may tao thanh hê thông chinh tri-xa

hôi không tôn tai như môt muc đich tư thân ma vi phuc

vu con ngươi, vi lơi ich va quyên lưc cua nhân dân lao

đông.

Câu 27: Khai niêm hinh thai kinh tê-xa hôi? Vi sao

noi sư phat triên cua cac hinh thai kinh tê-xa hôi la

môt qua trinh lich sư tư nhiên.

- Khai niêm hinh thai kinh tê-xa hôi:

Hinh thai kinh tê-xa hôi la môt pham tru cua chu

nghia duy vât lich sư dung đê chi xa hôi ơ tưng giai

đoan phat triên lich sư nhât đinh, vơi nhưng quan hê

san xuât cua no (cơ sơ ha tâng) thich ưng vơi lưc lương

san xuât ơ môt trinh đô nhât đinh va vơi môt kiên truc

thương tâng đươc xây dưng trên nhưng quan hê san xuât

đo.

105

Hinh thai kinh tê-xa hôi la môt hê thông, môt chinh

thê toan ven co cơ câu phưc tap, trong đo co nhưng măt

cơ ban nhât la lưc lương san xuât, quan hê san xuât va

kiên truc thương tâng.

Lưc lương san xuât – la quan hê giưa ngươi vơi tư

nhiên trong qua trinh san xuât - la nên tang vât chât-

ky thuât cua môi hinh thai kinh tê-xa hôi. Xet đên

cung, lưc lương san xuât quyêt đinh sư hinh thanh va

phat triên cua môi hinh thai kinh tê-xa hôi. Ban thân

cac lưc lương san xuât không phai la san phâm riêng cua

môt thơi đai nao ma la san phâm cua ca môt qua trinh

phat triên liên tuc tư thâp lên cao qua cac thơi đai,

la sư tiêp biên không ngưng cua lich sư.

Quan hê san xuât - quan hê giưa ngươi va ngươi

trong qua trinh san xuât - la nhưng quan hê cơ ban, ban

đâu va quyêt đinh tât ca cac quan hê xa hôi khac, không

co nhưng môi quan hê đo thi không thanh xa hôi va không

co quy luât xa hôi. Quan hê san xuât la tiêu chuân

khach quan đê phân biêt xa hôi cu thê nay vơi xa hôi cu

thê khac.

Nhưng quan hê san xuât la bô xương cua cơ thê xa

hôi hơp thanh cơ sơ ha tâng va trên đo dưng lên môt

kiên truc thương tâng tương ưng ma chưc năng xa hôi cua

no la bao vê, duy tri va phat triên cơ sơ ha tâng sinh

ra no.106

Ngoai cac quan hê cơ ban: lưc lương san xuât, quan

hê san xuât, kiên truc thương tâng, trong môi hinh thai

kinh tê-xa hôi con co nhưng quan hê dân tôc, gia

đinh,..

- Sư phat triên cua cac hinh thai kinh tê–xa hôi la môt qua trinh

lich sư tư nhiên.

C.Mac viêt: “Tôi coi sư phat triên cua nhưng hinh

thai kinh tê-xa hôi la môt qua trinh lich sư tư nhiên”

(C.Mac, Tư ban, quyên 1, T.1, Nxb Sư thât, Ha Nôi,

1973, tr.20).

Hinh thai kinh tê-xa hôi đươc xem như la môt cơ

thê, môt hê thông hoan chinh luôn luôn vân đông va phat

triên. Đo la hê thông cac quan hê xa hôi, bao gôm nhưng

quan hê vât chât va quan hê tư tương. Quan hê tư tương

đươc xây dưng trên nhưng quan hê vât chât-quan hê hinh

thanh ngoai y chi va y thưc cua con ngươi, như môt kêt

qua cua sư hoat đông cua con ngươi đê đam bao sư sinh

tôn cua minh.

Hoc thuyêt hinh thai kinh tê–xa hôi cho phep đi sâu

vao ban chât cua qua trinh lich sư, hiêu đươc logic

khach quan cua qua trinh đo, nhin thây sư phat triên

cua xa hôi loai ngươi như la môt qua trinh lich sư tư

nhiên, môt qua trinh diên ra nhiêu măt va chưa đây mâu

thuân, qua trinh vân đông hơp vơi quy luât khach quan.

Đo la nhưng quy luât nôi tai, tư thân trong câu truc107

cua hinh thai kinh tê-xa hôi, quy luât vê sư phu hơp

cua quan hê san xuât vơi tinh chât va trinh đô cua lưc

lương san xuât, quy luât cơ sơ ha tâng quyêt đinh kiên

truc thương tâng.

Lich sư phat triên cua xa hôi loai ngươi đa va đang

trai qua năm hinh thai kinh tê-xa hôi khac nhau: công

san nguyên thuy, chiêm hưu nô lê, phong kiên, tư ban

chu nghia va công san chu nghia. Chu nghia duy vât lich

sư cho răng, môi hinh thai kinh tê-xa hôi đêu co nhưng

quy luât riêng cua no khi no phat sinh, phat triên va

chuyên sang môt hinh thai khac cao hơn. Đông thơi cung

khăng đinh đên sư tôn tai cua nhưng quy luât phan anh

nhưng đăc điêm chung cua moi hinh thai kinh tê-xa hôi,

nhưng quy luât phô biên phat huy tac dung trong tât ca

cac giai đoan phat triên cua lich sư, trong tât ca cac

hinh thai kinh tê-xa hôi.

Trong cac quy luât khach quan chi phôi sư vân đông

phat triên cua cac hinh thai kinh tê-xa hôi, quy luât

vê sư phu hơp cua quan hê san xuât vơi tinh chât va

trinh đô cua lưc lương san xuât co vai tro quyêt đinh

nhât. Con ngươi lam ra lưc lương san xuât băng năng lưc

thưc tiên cua minh. Tuy nhiên, năng lưc thưc tiên lai

bi quy đinh bơi nhiêu điêu kiên khach quan. Môi thê hê

lam ra lưc lương san xuât cua minh phai dưa trên nhưng

lưc lương san xuât đa đat đươc cua thê hê trươc ơ hinh

108

thai kinh tê-xa hôi trươc đo. Vi vây, ban thân cac lưc

lương san xuât không phai la san phâm riêng cua thơi

đai nao, ma la san phâm cua ca môt qua trinh phat triên

liên tuc tư thâp lên cao qua cac hinh thai kinh tê-xa

hôi. Nhưng, chinh tinh chât va trinh đô cua lưc lương

san xuât đa quy đinh môt cach khach quan tinh chât va

trinh đô cua quan hê san xuât, do đo, xet đên cung lưc

lương san xuât quyêt đinh qua trinh vân đông phat triên

cua hinh thai kinh tê-xa hôi như môt qua trinh lich sư

tư nhiên.

Sư vân đông phat triên thay thê nhau cua cac hinh

thai kinh tê-xa hôi tư thâp lên cao trươc hêt đươc giai

thich băng sư tac đông cua quy luât vê sư phu hơp cua

quan hê san xuât vơi tinh chât va trinh đô cua lưc

lương san xuât. Lưc lương san xuât, môt măt cua phương

thưc san xuât, la yêu tô đam bao tinh kê thưa trong sư

phat triên tiên lên cua lich sư. Quan hê san xuât la

măt thư hai cua phương thưc san xuât biêu hiên tinh

gian đoan trong sư phat triên cua lich sư.

Lich sư loai ngươi la lich sư phat triên va thay

thê nhau cua cac hinh thai kinh tê-xa hôi, nhưng lich

sư cu thê vô cung phong phu, không thê xem qua trinh

lich sư la môt công thưc hoăc như môt đương thăng. Thưc

tê lich sư diên ra nhưng hinh thưc qua đô khac nhau cua

cac dân tôc, môt sô dân tôc phai trai qua tuân tư cac

109

hinh thai kinh tê-xa hôi, môt sô dân tôc lai bo qua môt

sô hinh thai đê đat đươc nhưng bươc phat triên nhanh

hơn.

Nhân loai hiên nay đang va se trai qua hinh thai

kinh tê-xa hôi công san chu nghia. Hinh thai kinh tê-xa

hôi công san chu nghia co ba giai đoan phat triên: Thơi

ky qua đô tư tư ban chu nghia lên chu nghia xa hôi; Chu

nghia xa hôi; Chu nghia công san.

Câu 28: Phân tich đinh nghia vê giai câp cua Lênin

va rut ra y nghia cua đinh nghia đôi vơi viêc xem xet

vân đê giai câp ơ nươc ta hiên nay.

1. Nhưng quan điêm vê giai câp trong lich sư:

Quan điêm vê giai câp đươc hinh thanh kha sơm trong

lich sư. Ơ Trung Quôc, tư thê ky IV, III tcn ngươi ta

đa thưa nhân răng xa hôi phân chia thanh giai câp la

môt thưc tê. Nhưng do nguyên nhân gi ma xa hôi phân

chia thanh giai câp thi co nhiêu quan niêm khac nhau.

Nhiêu nha triêt hoc, xa hôi hoc cua giai câp boc

lôt đa căt nghia sư phân chia xa hôi thanh giai câp la

do nguyên nhân chu quan, do nhưng yêu tô tinh thân. Do

chô ho không đưa ra đươc nhưng tiêu chuân khoa hoc đê

phân đinh sư khac nhau vê giai câp nên đa cho răng: Sư

khac nhau vê giai câp la do khac nhau vê chung tôc, vê

mau da, vê tâm ly, vê tai năng ca nhân, vê đia vi va uy

110

tin xa hôi. Tư đo cac nha tư tương cua cac giai câp boc

lôt kêu goi đi tim nhưng gia tri xa hôi, đao đưc,.. đê

hoa hơp giai câp. Đo la quan điêm duy tâm vê vân đê

giai câp.

Bên canh nhưng quan điêm duy tâm noi trên, cung co

nhưng quan điêm co căn cư thuyêt phuc hơn. Chăng han ơ

Hy Lap, Platon cho răng: Sư đôc quyên qua lơn vê cua

cai trong tay giai câp quy tôc la nguy hiêm vê măt

chinh tri, vi no đe ra nhưng mâu thuân hêt sưc sâu săc.

Khi chu nghia tư ban hinh thanh, cuôc đâu tranh

giưa giai câp tư san vơi giai câp đia chu, quy tôc xuât

hiên, quan niêm vê giai câp cung như đâu tranh giai câp

trơ nên ro rang hơn. Tômatmorơ (ơ Anh), Tômađô

Campanela (ơ Italia) va Rutxô (ơ Phap) cung đa nhin

thây quyên tư hưu la gôc rê cua nhiêu tai hoa.

Xanhximông (ơ Phap) con đi xa hơn, ông cho răng xac lâp

quyên sơ hưu la cơ sơ cua kiên truc xa hôi, răng lich

sư xa hôi loai ngươi la sư thay đôi nhưng tiêu chuân

cua xa hôi khac nhau dưa trên chê đô sơ hưu.

Tuy nhiên, công lao phat hiên ra vân đê giai câp va

đâu tranh giai câp đươc găn liên vơi tên tuôi cac nha

sư hoc Phap như Phơrăngxoa Ghidô, Ôguytxtanh, Chieri va

Phơrăngxoa Milê, măc dâu ho chưa ly giai đươc môt cach

khoa hoc vê vân đê giai câp cung như đâu tranh giai

câp. Theo quan điêm cua cac nha sư hoc Phap thi sư thay111

đôi vê quan hê tai san, chu yêu la quan hê vê ruông đât

đa đưa tơi môi quan hê giai câp mơi va sư thay đôi vê

quan hê chinh tri. Nhưng tư tương cua cac nha sư hoc

Phap tiên bô đa đươc Mac, Ăngghen đanh gia cao. Mac noi

răng, ban thân ông không co công trong viêc phat hiên

vân đê giai câp. Lênin cung đa nhân manh: “Thuyêt đâu

tranh giai câp không phai la do Mac ma do giai câp tư

ban trươc Mac sang tao ra”. Công hiên to lơn cua Mac,

Ăngghen vê vân đê giai câp la ơ chô: Mac đa đưa lai môt

quan niêm khoa hoc vê giai câp; xem xet vân đê giai câp

trên cơ sơ quan điêm duy vât vê lich sư.

Trong tac phâm cua minh, Mac va Ăngghen đa chi ro:

Giai câp chi xuât hiên trên cơ sơ sư phat triên cua lưc

lương san xuât đên môt trinh đô nhât đinh. Sư phân chia

xa hôi thanh giai câp la do nguyên nhân kinh tê ma trưc

tiêp la sư chiêm hưu tư nhân vê tư liêu san xuât. Chu

nghia Mac không chi nhin thây nguôn gôc cua sư phân hoa

giai câp la do nguyên nhân kinh tê ma con nhin thây đăc

trưng cơ ban cua cac giai câp cung la đăc trưng kinh

tê.

Kê thưa tư tương cua nhân loai, đăc biêt la tư

tương duy vât lich sư cua Mac va Ăngghen, Lênin đa đưa

ra môt đinh nghia vê giai câp.

2. Đinh nghia cua Lênin vê giai câp:

112

Trong tac phâm “Sang kiên vi đai” Lênin đa đinh

nghia vê giai câp như sau:

“Ngươi ta goi la giai câp, nhưng tâp đoan to lơn

gôm nhưng ngươi khac nhau vê đia vi cua ho trong môt hê

thông san xuât xa hôi nhât đinh trong lich sư; khac

nhau vê quan hê cua ho (thương thương nhưng quan hê nay

đươc phap luât quy đinh va thưa nhân) đôi vơi nhưng tư

liêu san xuât; vê vai tro cua ho trong tô chưc lao đông

xa hôi va như vây la khac nhau vê cach thưc hương thu

va vê phân cua cai xa hôi it hoăc nhiêu ma ho đươc

hương.

Giai câp la nhưng tâp đoan ngươi ma tâp đoan nay

thi co thê chiêm đoat lao đông cua tâp đoan khac do chô

cac tâp đoan đo co đia vi khac nhau trong môt chê đô

kinh tê, xa hôi nhât đinh”.

Tư đinh nghia cua Lênin, chung ta co thê rut ra

nhưng đăc trưng cơ ban vê giai câp sau đây:

a. Giai câp la nhưng tâp đoan ngươi to lơn co đia vi khac nhau trong

môt hê thông san xuât xa hôi nhât đinh.

Điêu nay co nghia la sư phân chia giai câp găn liên

vơi hê thông san xuât xa hôi nhât đinh. Trong xa hôi,

co nhưng hê thông san xuât chưa đưng trong long no

nhưng yêu tô lam nay sinh giai câp như hê thông san

xuât xa hôi nô lê, hê thông san xuât xa hôi phong kiên,

113

hê thông san xuât tư ban chu nghia. Ngươc lai, co nhưng

hê thông san xuât xa hôi không chưa đưng trong long no

nhưng yêu tô phân chia giai câp như hê thông san xuât

xa hôi công san nguyên thuy, hê thông san xuât cua xa

hôi công san chu nghia ma giai đoan đâu goi la chu

nghia xa hôi.

Hê thông san xuât xa hôi quy đinh đia vi cua cac

giai câp, co giai câp giư đia vi thông tri, co giai câp

giư đia vi bi thông tri. Trong cac xa hôi như nô lê,

phong kiên, tư ban chu nghia thi co giai câp thông tri

va giai câp bi thông tri. Ngươc lai, trong cac hê thông

san xuât xa hôi như công san nguyên thuy, công san chu

nghia thi moi ngươi binh đăng, không co giai câp nên

không co cai goi la giai câp thông tri va giai câp bi

thông tri. Nhưng giai câp co đia vi thông tri hay không

co đia vi thông tri nên san xuât xa hôi la do cac giai

câp chiêm đoat đươc, hay không chiêm đoat đươc nhưng tư

liêu san xuât chu yêu cua xa hôi. Nghia la chê đô sơ

hưu vê tư liêu san xuât quy đinh đia vi cua cac giai

câp trong nên san xuât xa hôi.

b. Cac giai câp co quan hê khac nhau vê quyên sơ hưu đôi vơi tư liêu

san xuât.

Đăc trưng nay noi lên răng trong xa hôi, nêu tư

liêu san xuât chu yêu cua xa hôi chi thuôc quyên sơ hưu

cua môt giai câp nao đo, con cac giai câp khac không co114

quyên sơ hưu đo thi quan hê giưa cac giai câp la hoan

toan bât binh đăng. Nghia la giai câp nao chiêm đoat

đươc nhưng tư liêu san xuât chu yêu cua xa hôi thi giai

câp ây se giư quyên thông tri nên san xuât xa hôi, giư

quyên tô chưc quan ly san xuât va cung giư quyên phân

phôi san phâm do xa hôi tao ra. Đây chinh la vân đê đa

đươc nêu ra la: giai câp xuât hiên do nguyên nhân kinh

tê ma trưc tiêp la do chê đô sơ hưu tư nhân vê tư liêu

san xuât quy đinh. Đây la đăc trưng không chi vach ra

nguôn gôc ra đơi cua giai câp ma con la đăc trưng chi

phôi cac đăc trưng khac.

c. Cac giai câp co vai tro khac nhau trong viêc tô chưc lao đông xa

hôi.

Đăc trưng nay cung do đăc trưng thư hai noi trên

quy đinh. Nghia la trong xa hôi, giai câp nao chiêm

đoat nhưng tư liêu san xuât chu yêu cua xa hôi thi giai

câp ây se giư lây quyên tô chưc, quan ly nên san xuât

xa hôi, con nhưng giai câp không co tư liêu san xuât

thi chi la nhưng giai câp lam thuê ban sưc lao đông ma

thôi.

d. Cac giai câp co nhưng phương thưc va qui mô thưc tiên nhâp khac

nhau vê cua cai cua xa hôi.

Đăc trưng nay cung do đăc trưng thư hai quy đinh.

Nghia la trong xa hôi, giai câp nao chiêm đoat nhưng tư

liêu san xuât chu yêu cua xa hôi thi giai câp ây không115

nhưng giư đia vi thông tri hê thông san xuât xa hôi,

giư lây quyên tô chưc, quan ly san xuât, ma con giư

quyên phân phôi san phâm.

Bôn đăc trưng cơ ban nêu trên co quan hê biên chưng

vơi nhau, trong đo đăc trưng thư hai la cơ ban nhât.

Thiêu môt trong bôn đăc trưng, nhât la đăc trưng hai

thi không thê giai thich đung vê giai câp.

3. Y nghia cua đinh nghia đôi vơi viêc xem xet vân đê giai câp ơ

nươc ta hiên nay.

Ơ nươc ta hiên nay đang thưc hiên sư qua đô lên chu

nghia xa hôi bo qua chê đô tư ban chu nghia. Qua trinh

đo nhât thiêt phai phat triên nên kinh tê hang hoa

nhiêu thanh phân vơi nhiêu hinh thưc sơ hưu vê tư liêu

san xuât khac nhau. Song cân thây răng sơ hưu toan dân

va sơ hưu tâp thê vân la sơ hưu cơ ban chiêm ưu thê so

vơi hinh thưc sơ hưu khac. Tât ca cac thanh phân kinh

tê quôc doanh, kinh tê hơp tac, ca thê va tư ban tư

nhân,.. đêu tôn tai binh đăng va hoat đông trong khuôn

khô chinh sach, phap luât cua Nha nươc, theo đinh hương

xa hôi chu nghia.

Ta phat triên nên kinh tê hang hoa nhiêu thanh

phân, trong đo co thanh phân kinh tê tư ban tư nhân ma

theo cach noi cua Lênin la sư dung chu nghia tư ban Nha

nươc lam khâu trung gian đê đưa nên san xuât nho đi lên

xa hôi chu nghia. Điêu nay di nhiên nay sinh mâu thuân116

khach quan giưa hai khuynh hương phat triên kinh tê:

môt la sư phat triên đươc thưc hiên tư giac (chu đông,

co sư điêu khiên, co muc đich) theo đinh hương xa hôi

chu nghia; hai la khuynh hương tư phat phat triên tư

ban chu nghia. Do vây cuôc đâu tranh cho muc tiêu xa

hôi chu nghia cua chung ta hiên nay la đâu tranh chông

khuynh hương tư phat cua tư ban chu nghia.

Tư đo giup ta nhân thưc răng, se la ao tương nêu

cho răng xa hôi ta hiên nay không con sư khac biêt giai

câp, không con mâu thuân giai câp. Thưc tê hiên nay,

Viêt Nam đang tôn tai sư khac biêt giưa cac giai câp

công nhân, nông dân, tư san va cac tâng lơp khac. Nhưng

cung se la hêt sưc sai lâm phân chia giai câp thanh hai

lưc lương xa hôi đôi lâp. Đương nhiên khi con thanh

phân kinh tê tư ban tư nhân thi vân con mâu thuân giưa

lao đông va tư ban. Song tinh chât cua mâu thuân nay đa

khac trươc do hoan canh xa hôi ta đa co nhưng thay đôi

căn ban. Ơ đây, sư phat triên cua giai câp tư san tư

“tư no” đên “vi no” không con la cai tât yêu khach quan

trong xa hôi ta. Con giai câp công nhân du lao đông ơ

thanh phân kinh tê nao cung co quyên lam chu đât nươc.

Mâu thuân giưa tư ban va công nhân đươc giai quyêt tưng

bươc băng sư quan ly cua Nha nươc. Sư khac biêt giai

câp ơ Viêt Nam hiên nay la chưa co sư binh đăng tuyêt

đôi vê lơi ich kinh tê giưa cac giai câp, nhưng lai co

117

sư thông nhât vê lơi ich cơ ban (quyên lưc chinh tri)

giưa công nhân, nông dân va cac tâng lơp khac.

Tom lai: cân vân dung quan điêm mac-xit vê giai câp

môt cach sang tao vao hoan canh nươc ta, co vây mơi

tranh đươc nhưng khuynh hương cưc đoan sai lâm như quan

điêm hưu khuynh mơ hô, cung như quan điêm ta khuynh

giao điêu vê giai câp.

Câu 29: Đâu tranh giai câp la gi? Phân tich vai tro

cua đâu tranh giai câp đôi vơi sư phat triên cua xa hôi

co giai câp đôi khang.

1. Đâu tranh giai câp la gi?

Hoc thuyêt Mac đa chi ro: “ Đâu tranh giai câp la

đâu tranh giưa nhưng tâp đoan ma lơi ich căn ban đôi

lâp nhau va kêt cuc cua cuôc đâu tranh giai câp la đi

đên môt cuôc cach mang xa hôi đê thay thê chê đô xa hôi

nay băng môt chê đô xa hôi khac tiên bô hơn”.

Hiêu văn tăt: đâu tranh giai câp la cuôc đâu tranh

giưa cac giai câp co lơi ich căn ban đôi lâp nhau (lơi

ich căn ban noi ơ đây la lơi ich kinh tê, lơi ich cơ

ban la quyên lưc chinh tri).

Như vây, nguyên nhân cua cuôc đâu tranh giai câp la

do sư đôi lâp nhau vê đia vi kinh tê va mâu thuân vê

lơi ich cơ ban giưa cac giai câp ma sinh ra.

118

Đâu tranh giai câp không phai la do “sư hiêu lâm”,

“sư không hiêu biêt lân nhau giưa cac giai câp”; “do

chinh sach không khôn kheo cua nha câm quyên trong xa

hôi”, hoăc do “sư xui duc cua nhưng phân tư ac y”,..

như quan niêm cua cac nha tư tương cua cac giai câp boc

lôt thương nêu ra đê che đây nguyên nhân cua đâu tranh

giai câp.

Cung cân thây thêm răng: trong xa hôi co giai câp

đôi khang, đâu tranh cua ca nhân trong giai câp nay

chông ca nhân trong giai câp khac mơi chi la mâm mông

cua đâu tranh giai câp chư chưa quan niêm đo la đâu

tranh giai câp. Chi thưc sư la đâu tranh giai câp khi

nhưng ca nhân đo nhân thưc môt cach tư giac, thông qua

nhưng hoat đông co y thưc, co tô chưc cua minh nhăm gop

phân lât đô giai câp thông tri bao vê lơi ich cua giai

câp minh. Chăng han, trong xa hôi tư ban chu nghia, đâu

tranh cua môt ngươi công nhân chi trơ thanh đâu tranh

giai câp khi no năm trong cuôc đâu tranh chung cua toan

bô giai câp công nhân, chông lai toan bô giai câp tư

san, nhăm lât đô nên thông tri cua giai câp tư san.

2. Vai tro cua đâu tranh giai câp đôi vơi sư phat triên cua xa hôi

co giai câp đôi khang.

Trong cac xa hôi co giai câp đôi khang (chiêm hưu

nô lê, phong kiên va tư ban chu nghia) thi đâu tranh

giai câp la môt trong nhưng đông lưc thuc đây sư phat119

triên cua xa hôi. Vai tro la đông lưc thê hiên ơ nhưng

điêm sau đây:

- Thông qua cuôc đâu tranh giai câp thi mâu thuân

giưa lưc lương san xuât mơi vơi quan hê san xuât lôi

thơi se đươc giai quyêt, tư đo thưc hiên bươc qua đô tư

môt chê đô xa hôi lôi thơi sang môt chê đô xa hôi mơi

tiên bô hơn.

Như đa biêt: sư phat triên cua xa hôi xet đên cung

la do sư phat triên cua lưc lương san xuât quyêt đinh.

Nhưng sư phat triên cua lưc lương san xuât lai phu

thuôc vao viêc lưc lương san xuât mơi co gat bo đươc

nhưng quan hê lôi thơi đang kim ham no hay không. Nêu

như không gat bo đươc quan hê san xuât lôi thơi thi

chưa đưng mâu thuân gay găt giưa lưc lương san xuât mơi

va quan hê san xuât lôi thơi đang kim ham no. Ma mâu

thuân giưa cac lưc lương san xuât mơi va quan hê san

xuât lôi thơi, biêu hiên vê măt xa hôi chinh la mâu

thuân giưa giai câp đai diên cho lưc lương san xuât mơi

va giai câp đai diên cho quan hê san xuât lôi thơi. Mâu

thuân đo chi co thê đươc giai quyêt băng môt cuôc đâu

tranh giai câp ma đinh cao la môt cuôc cach mang xa hôi

nhăm xoa bo quan hê san xuât lôi thơi, xac lâp quan hê

san xuât mơi tiên bô, tư đo lam cho xa hôi phat triên

đi lên. Do vây ma noi, đâu tranh giai câp la đông lưc

phat triên cua xa hôi co giai câp đôi khang.

120

- Đâu tranh giai câp la đông lưc phat triên cua xa

hôi co giai câp đôi khang không chi thê hiên trong thơi

ky cach mang xa hôi ma con thê hiên trong ca thơi ky

hoa binh. Trong thơi ky hoa binh, cuôc đâu tranh giai

câp vân co tac dung thuc đây sư phat triên cua lưc

lương san xuât. Chăng han đâu tranh cua giai câp công

nhân chông giai câp tư san tăng lơi nhuân băng cach keo

dai ngay lao đông đa buôc cac chu tư san phai chu y sư

dung ky thuât hoan thiên hơn đê nâng cao năng suât lao

đông, qua đo đê rut ngăn thơi gian lao đông cân thiêt

cho công nhân, khi phong trao đâu tranh cua công nhân

đang đoi hoi phai giam bơt thơi gian lao đông. Cac Mac

co nhân xet răng: ơ nươc Anh kê tư năm 1825 sư phat

sinh va sư dung may moc chi la kêt qua cua cuôc đâu

tranh giưa công nhân va chu cac xi nghiêp. Hoăc nhưng

cai cach tiên bô ơ môt sô nươc nao đo cung la kêt qua

cua cuôc đâu tranh giai câp ơ trong nươc va ap lưc cua

đâu tranh giai câp ơ cac nươc khac trên thê giơi tao

ra. Như thê chưng to trong thơi ky hoa binh, đâu tranh

giai câp vân co tac dung thuc đây sư phat triên cua lưc

lương san xuât, ma sư phat triên cua lưc lương san xuât

lai la nguyên nhân sâu xa cua sư phat triên xa hôi.

- Đâu tranh giai câp không chi co tac dung cai tao

xa hôi, xoa bo cac lưc lương xa hôi phan đông ma con co

tac dung cai tao ca ban thân cac giai câp cach mang. Vi

121

qua đâu tranh giai câp, cac giai câp cach mang đươc tôi

luyên va trương thanh lên vê nhiêu măt như tư tương, ly

luân, tô chưc,.. đê đương đâu va chiên thăng giai câp

đôi khang.

Tom lai: Đâu tranh giai câp la môt trong nhưng đông

lưc phat triên cua xa hôi co giai câp đôi khang. Đâu

tranh giai câp la quy luât chung, phô biên cua moi xa

hôi co phân chia giai câp. Song quy luât nay lai co

nhưng biêu hiên đăc thu trong tưng xa hôi cu thê do kêt

câu giai câp trong xa hôi, do đia vi lich sư cua giai

câp cach mang trong tưng phương thưc san xuât, do tương

quan lưc lương giai câp trong tưng giai đoan va trên

tưng đia ban quyêt đinh. Do vây, muôn hiêu đung quy

luât đâu tranh giai câp con phai phân tich cu thê nhưng

điêu kiên lich sư cu thê.

Câu 30: Phân tich quan điêm cua triêt hoc Mac-Lênin

vê nguôn gôc va ban chât cua Nha nươc.

Nha nươc la gi?

Nha nươc la tô chưc chinh tri cua giai câp thông

tri vê kinh tê lâp ra nhăm bao vê chê đô kinh tê hiên

co va đan ap cac giai câp khac.

Nha nươc la cơ quan quyên lưc chinh tri cua giai

câp thông tri, la môt tô chưc quan trong nhât trong cac

122

tô chưc chinh tri cua giai câp câm quyên dung đê thông

tri xa hôi.

Nha nươc la môt pham tru lich sư, không đông nghia

vơi xa hôi.

1. Nguôn gôc ra đơi cua Nha nươc.

Theo quan điêm cua triêt hoc Mac-Lênin thi nha nươc

la môt pham tru lich sư, nghia la nha nươc chi ra đơi

va tôn tai trong môt giai đoan nhât đinh cua sư phat

triên cua lich sư. Nha nươc se mât đi khi nhưng điêu

kiên tôn tai cua no không con nưa. Trong lich sư đa co

môt thơi ky rât dai chưa co nha nươc va sau nay nha

nươc cung se mât đi khi điêu kiên tôn tai cua no không

con.

Lich sư phat triên cua xa hôi cho thây răng xa hôi

nguyên thuy, dưa trên chê đô công hưu vê tư liêu san

xuât, moi ngươi sông binh đăng, chưa co giai câp nên

chưa co nha nươc. Đên xa hôi chiêm hưu nô lê, vơi sư ra

đơi cua chê đô tư hưu vê tư liêu san xuât va xa hôi

phân chia thanh giai câp đôi khang - chu nô va nô lê -

thi mâu thuân giưa giai câp chu nô thông tri boc lôt va

giai câp nô lê bi thông tri, bi boc lôt ngay cang sâu

săc. Cuôc đâu tranh giai câp cua giai câp nô lê chông

lai giai câp chu nô do vây đa diên ra ngay cang quyêt

liêt không thê điêu hoa đươc. Đê bao vê lơi ich cua

giai câp minh, đan ap sư phan khang cua giai câp nô lê123

va buôc ho phai tuân theo trât tư do giai câp minh đăt

ra, giai câp chu nô đa lâp ra môt bô may bao lưc, trân

ap, bô may đo la nha nươc.

Nha nươc đâu tiên trong lich sư la Nha nươc chiêm

hưu nô lê. Đo la nha nươc xuât hiên trong cuôc đâu

tranh không thê điêu hoa đươc giưa giai câp chu nô va

giai câp nô lê.

Tiêp đo la nha nươc phong kiên va nha nươc tư ban

chu nghia ma sư xuât hiên cua no cung dưa trên mâu

thuân đôi khang noi trên.

Như thê la bât ky ơ đâu va luc nao khi ma mâu thuân

giai câp không thê điêu hoa đươc thi ơ đo nha nươc se

xuât hiên. Cung như thê, nơi nao co nha nươc xuât hiên

va tôn tai thi chưng đo ơ đo co mâu thuân giai câp

không thê điêu hoa đươc. Đo la nguôn gôc ra đơi cua Nha

nươc.

Như Lênin đa viêt: “Nha nươc la san phâm va biêu

hiên cua nhưng mâu thuân giai câp không thê điêu hoa

đươc. Bât cư ơ đâu, hê luc nao va chưng nao ma vê măt

khach quan, nhưng mâu thuân giai câp không thê điêu hoa

đươc thi nha nươc se xuât hiên va ngươc lai, sư tôn tai

cua nha nươc chưng to răng nhưng mâu thuân giai câp la

không thê điêu hoa đươc”.

124

Như vây sư ra đơi cua nha nươc la môt tât yêu khach

quan cua xa hôi co giai câp đôi khang. Sau nay, khi xa

hôi không con phân chia giai câp, không con mâu thuân

giai câp đôi khang thi nha nươc cung se tư tiêu vong.

Hiên tai, nha nươc cua giai câp công nhân, goi la

nha nươc chuyên chinh vô san la môt hinh thưc nha nươc

qua đô, nha nươc không con nguyên nghia cua no, la nha

nươc “nưa nha nươc” đê tiên tơi xa hôi không con phân

chia giai câp, không con nha nươc. Nhưng sư tôn tai cua

nha nươc chuyên chinh vô san trong thơi ky qua đô lai

la môt tât yêu vi no la công cu săc ben trong tay giai

câp công nhân dung đê cai tao triêt đê xa hôi cu va xây

dưng thanh công xa hôi mơi.

2. Ban chât cua nha nươc.

Nha nươc không phai la hiên tương bâm sinh, co săn,

cung không phai la đươc sinh ra tư bên ngoai xa hôi rôi

ap đăt vao xa hôi; cung không phai la cai do y muôn chu

quan cua môt ca nhân hay môt giai câp nao đo quyêt

đinh, ma sư ra đơi va tôn tai cua nha nươc la môt tât

yêu khach quan do nhu câu phai kiêm chê sư đôi lâp giưa

cac giai câp, lam cho cuôc đâu tranh giưa cac giai câp

co lơi ich kinh tê đôi khang nhau không đi đên chô tiêu

diêt nhau va giư cho sư xung đôt giai câp năm trong

vong trât tư cua no, đo la trât tư duy tri chê đô kinh

125

tê ma trong đo giai câp thông tri vân tiêp tuc thông

tri va boc lôt giai câp bi thông tri.

Như vây, ban chât cua nha nươc la nên chuyên chinh

cua môt giai câp nay đôi vơi môt giai câp khac va đôi

vơi toan xa hôi. Đương nhiên giai câp lâp ra va sư dung

bô may nha nươc thương la giai câp co thê lưc nhât, đo

la giai câp năm trong tay sưc manh kinh tê va lam chu

tư liêu san xuât chu yêu cua xa hôi. Nhơ co bô may nha

nươc ma giai câp thông tri măc du la sô it trong dân cư

nhưng lai duy tri đươc sư thông tri ap bưc, boc lôt cua

minh đôi vơi giai câp bi thông tri, du chiêm sô đông

trong xa hôi.

Như Ăngghen đa nêu ro: “Ban chât cua nha nươc chăng

qua chi la môt bô may trân ap cua môt giai câp nay đôi

vơi môt giai câp khac, điêu đo trong chê đô công hoa

dân chu cung hoan toan giông như trong chê đô quân chu

vây”.

Vơi tư cach la bô may trân ap cua giai câp nay đôi

vơi giai câp khac, nha nươc cua cac giai câp boc lôt

không thê “la môt tô chưc công băng”, “môt trong tai

công minh” đê bao vê lơi ich chung cho moi giai câp,

cho giai câp boc lôt va ca giai câp bi boc lôt. Ma nha

nươc cua cac giai câp boc lôt la bô may đươc lâp ra

nhăm hơp phap hoa va cung cô sư ap bưc cua giai câp đo

đôi vơi giai câp bi tri va đôi vơi quân chung nhân dân126

lao đông. Đo chinh la ban chât cua nha nươc cua cac

giai câp boc lôt, nha nươc theo đung nghia cua no. Vơi

ban chât đo, nha nươc la môt bô phân quan trong nhât

trong kiên truc thương tâng cua xa hôi co giai câp. Tât

ca moi hoat đông chinh tri, văn hoa, xa hôi do nha nươc

tiên hanh xet đên cung đêu xuât phat tư lơi ich va nhăm

đê phuc vu cho lơi ich cua giai câp thông tri.

Câu 31: Cac kiêu va cac hinh thưc nha nươc đa co

trong lich sư. Đăc điêm cua Nha nươc Công hoa Xa hôi

Chu nghia Viêt Nam.

1. Cac kiêu va cac hinh thưc nha nươc đa co trong lich sư.

Nha nươc la môt bô phân quan trong cua kiên truc

thương tâng. Nha nươc bao giơ cung đươc xây dưng trên

môt cơ sơ kinh tê nhât đinh. Tuy thuôc vao nha nươc đo

la bô may thông tri cua giai câp nao, phuc vu cho cơ sơ

kinh tê nao va tương ưng vơi hinh thai kinh tê-xa hôi

nao ma co thê phân biêt cac kiêu nha nươc khac nhau.

Trong lich sư đa tôn tai ba kiêu nha nươc cua ba giai

câp thông tri, boc lôt khac nhau, đo la Nha nươc chiêm

hưu nô lê, Nha nươc phong kiên va Nha nươc tư ban chu

nghia.

Môi kiêu nha nươc noi trên lai đươc thê hiên băng

nhưng hinh thưc khac nhau tuy theo ban chât cua chê đô

127

kinh tê, chinh tri va tuy theo tương quan lưc lương

giưa cac giai câp trong môi giai đoan lich sư nhât

đinh, ma giai câp thông tri tô chưc nha nươc cua minh

theo nhưng hinh thưc nhât đinh. Cu thê:

a. Vê kiêu nha nươc chiêm hưu nô lê:

Đây la nha nươc tôn tai trong thơi ky cô đai va

thưc chât la nha nươc cua giai câp chu nô.

Ơ nha nươc nay co hai hinh thưc phô biên la:

- Chinh thê quân chu (quân chu chu nô).

- Chinh thê công hoa (dân chu chu nô).

(Chinh thê quân chu la chinh quyên cua môt sô rât

it ngươi đưng đâu. Chinh thê công hoa la chinh quyên do

bâu cư ma co).

b. Vê kiêu nha nươc phong kiên:

Đây la nha nươc ra đơi vao thơi trung cô, đươc xây

dưng trên cơ sơ chiêm hưu ruông đât cua giai câp đia

chu quy tôc va moi quyên hanh thuôc vê lanh chua phong

kiên, nên đây la nha nươc cua giai câp phong kiên đia

chu.

Hinh thưc tô chưc cua nha nươc phong kiên gôm co:

- Nha nươc phong kiên phân quyên.

- Nha nươc phong kiên tâp quyên.

128

(Vơi nha nươc phong kiên phân quyên thi quyên lưc

đươc phân chia thanh nhưng quyên lưc đôc lâp, theo tưng

đia phương, phân tan. Vơi nha nươc phong kiên tâp quyên

thi quyên lưc tâp trung vao tay môt ông vua, vua co

quyên lưc tôi đa, la ngươi co uy quyên tuyêt đôi, y chi

nha vua la phap luât).

c. Vê kiêu nha nươc tư san:

Đây la chinh quyên cua giai câp tư san nhăm đê bao

vê sư boc lôt cua giai câp tư san đôi vơi giai câp vô

san va quân chung nhân dân lao đông.

Hinh thưc tô chưc phô biên cua kiêu nha nươc nay la

chê đô công hoa. Tuy nhiên ơ nhiêu nươc lai đươc tô

chưc dươi hinh thưc quân chu lâp hiên.

Nha nươc công hoa tư san lai đươc tô chưc băng

nhiêu hinh thưc cu thê khac như:

- Chê đô công hoa

- Chê đô tông thông

- Chê đô công hoa đai nghi

(Trong nha nươc quân chu lâp hiên thi vua la ngươi

đưng đâu quôc gia, nhưng chi đưng đâu trên danh nghia,

không co thưc quyên; nghi viên la cơ quan lâp phap; nôi

cac la cơ quan năm moi quyên hanh).

2. Đăc điêm cua Nha nươc Công hoa Xa hôi Chu nghia Viêt Nam:

129

Ngoai ba kiêu nha nươc nêu trên, trong thơi đai ngay nay con co sư

xuât hiên cua môt kiêu nha nươc mơi, đo la Nha nươc xa hôi chu nghia.

Nha nươc xa hôi chu nghia co ban chât giai câp công

nhân, đai diên cho lơi ich cua giai câp công nhân, giai

câp nông dân tâp thê, tâng lơp tri thưc xa hôi chu

nghia va toan thê nhân dân lao đông. Nha nươc xa hôi

chu nghia do vây khac vơi cac kiêu nha nươc khac trong

lich sư, no la nha nươc qua đô, nha nươc “nưa nha

nươc”, nha nươc không con nguyên nghia nha nươc va kiêu

nha nươc nay se “tư tiêu vong” khi đa hoan thanh sư

mênh lich sư cua no. Nhưng trong thơi ky qua đô, sư tôn

tai cua nha nươc xa hôi chu nghia cung la môt tât yêu

vi no la công cu co hiêu lưc trong tay giai câp công

nhân dung đê cai tao triêt đê xa hôi cu va xây dưng

thanh công xa hôi mơi, môt xa hôi không phân chia giai

câp, không con nha nươc.

Nha nươc Công hoa Xa hôi Chu nghia Viêt Nam co nhưng đăc điêm

nôi bât sau đây:

- Nha nươc Công hoa Xa hôi Chu nghia Viêt Nam la

Nha nươc cua dân, do dân, vi dân la tô chưc đê thưc

hiên quyên lam chu cua nhân dân lao đông dươi sư lanh

đao cua Đang Công san Viêt Nam (đây la đăc điêm chu

yêu).

- Nha nươc Công hoa Xa hôi Chu nghia Viêt Nam vưa

la môt bô may chinh tri, hanh chinh, môt cơ quan cương130

chê, vưa la môt tô chưc quan ly kinh tê, văn hoa, xa

hôi cua nhân dân lao đông. Đăc điêm nay thê hiên sư kêt

hơp hai chưc năng la trân ap va tô chưc xây dưng, trong

đo chưc năng tô chưc xây dưng la chu yêu.

- Nha nươc Công hoa Xa hôi Chu nghia Viêt Nam co sư

thông nhât giưa ban chât giai câp công nhân va tinh dân

tôc, tinh nhân dân.

Nha nươc Công hoa Xa hôi Chu nghia Viêt Nam la môt

tô chưc ma thông qua đo Đang cua giai câp công nhân

thưc hiên vai tro lanh đao cua minh đôi vơi tiên trinh

phat triên cua xa hôi. Sư lanh đao cua Đang công san

Viêt Nam la đê giư vưng ban chât giai câp công nhân cua

bô may nha nươc, la điêu kiên quyêt đinh đê bao đam

thưc hiên quyên lam chu cua nhân dân lao đông, bao đam

cho Nha nươc thưc sư la Nha nươc cua dân, do dân va vi

dân.

Đăc điêm nay vưa thê hiên ban chât vưa thê hiên muc

đich cua Nha nươc Công hoa Xa hôi Chu nghia Viêt Nam.

Câu 32: Cach mang xa hôi la gi? Phân tich vai tro

cua cach mang xa hôi trong sư phat triên cua xa hôi.

1. Cach mang xa hôi la gi?

Cach mang xa hôi la sư biên đôi co tinh chât bươc

ngoăt căn ban vê chât trong moi linh vưc cua đơi sông

131

xa hôi, la bươc nhay vot trong sư phat triên cua xa hôi

ma kêt qua la sư thay thê môt hinh thai kinh tê-xa hôi

nay băng môt hinh thai kinh tê-xa hôi khac cao hơn,

tiên bô hơn.

Đăc trưng chu yêu cua cach mang xa hôi:

- La sư thay đôi chinh quyên nha nươc tư giai câp

thông tri lôi thơi sang tay giai câp cach mang.

- Thay đôi phương thưc san xuât cu băng phương thưc

san xuât mơi tiên bô hơn; xoa bo đia vi thông tri vê

kinh tê cua giai câp thông tri lôi thơi, xac lâp đia vi

thông tri kinh tê cua giai câp cach mang va tư đo thay

đôi tât ca cac măt cua kiên truc thương tâng cua xa

hôi.

Như vây, cach mang xa hôi không phai la môt sư phat

triên binh thương, tuân tư, ma la môt bươc nhay vot căn

ban vê chât trên toan bô cac măt cua đơi sông xa hôi.

Nhưng điêm cân phân biêt la:

- Cach mang xa hôi khac vơi đao chinh.

Đao chinh la sư chuyên chinh quyên tư tay giai câp

thông tri nay qua tay nhom ngươi khac lên thông tri ma

không cân thay đôi bô may nha nươc, không hê thay đôi

ban chât cua chê đô xa hôi.

- Cach mang xa hôi cung khac vơi cai lương:

132

Cai lương chi la thay đôi xa hôi băng môt sô cai

cach nho nhăt, trên môt sô măt nao đo cua xa hôi ma

không hê thay đôi ban chât cua chê đô xa hôi. Chu nghia

cai lương đôi lâp vơi cach mang xa hôi vi no gây ao

tương thay đôi chê đô xa hôi ma không cân phai thưc

hiên môt cuôc cach mang xa hôi.

- Cach mang xa hôi cung khac vơi đôi mơi xa hôi

(cai tao hay cai cach xa hôi):

Đôi mơi xa hôi chi la nhưng thay đôi căn ban vê

chât trên tưng măt cua đơi sông xa hôi, diên ra trong

pham vi cua môt hinh thai kinh tê-xa hôi ma không dân

đên sư thay thê môt hinh thai kinh tê-xa hôi nay băng

môt hinh thai kinh tê-xa hôi khac cao hơn, tiên bô hơn.

2. Vai tro cua cach mang xa hôi trong sư phat triên cua xa hôi:

Cach mang xa hôi chinh la phương thưc đê thay thê

cac hinh thai kinh tê-xa hôi:

Cach mang xa hôi do nhiêu nguyên nhân như chinh

tri, kinh tê, xa hôi, tư tương,.. trong đo nguyên nhân

kinh tê la nguyên nhân chu yêu.

Nguyên nhân kinh tê la nguyên nhân chưa đưng trong

ban thân phương thưc san xuât cua xa hôi. Đo chinh la

mâu thuân giưa lưc lương san xuât mơi vơi quan hê san

xuât lôi thơi.

133

Trong cac xa hôi co giai câp đôi khang, mâu thuân

giưa cac lưc lương san xuât mơi va quan hê san xuât lôi

thơi đươc biêu hiên thanh mâu thuân giưa cac giai câp

đôi khang, đo la mâu thuân giưa giai câp cach mang đai

biêu cho lưc lương san xuât mơi va giai câp thông tri

đai biêu cho quan hê san xuât lôi thơi đang can trơ sư

phat triên cua lưc lương san xuât. Mâu thuân ây chi co

thê đươc giai quyêt thông qua đâu tranh giai câp va đâu

tranh giai câp khi đa phat triên đên mưc gay găt thi se

trơ thanh môt cuôc cach mang xa hôi.

Trong cac xa hôi co giai câp đôi khang, sư tôn tai

cua quan hê san xuât lôi thơi la cơ sơ kinh tê đê duy

tri đia vi va quyên lưc cơ ban cua giai câp thông tri.

Ơ đo giai câp thông tri dung moi thu đoan, đăc biêt la

sư dung bô may nha nươc đê bao vê va duy tri quan hê

san xuât lôi thơi ây. Ngươc lai, giai câp cach mang va

quân chung nhân dân lao đông cung sư dung moi biên phap

đâu tranh, nhât la đâu tranh chinh tri đê nhăm xoa bo

quan hê san xuât lôi thơi, thiêt lâp quan hê san xuât

mơi tiên bô, thoat khoi ap bưc boc lôt, gianh lây lơi

ich căn ban cho giai câp minh.

Cuôc đâu tranh giai câp nay phat triên thanh đâu

tranh chinh tri va khi đat đên đinh cao thi chinh la

cuôc cach mang xa hôi. Qua cach mang xa hôi thi hinh

thai kinh tê-xa hôi cu bi xoa bo, hinh thai kinh tê-xa

134

hôi mơi ra đơi, chê đô xa hôi cu bi xoa bo, chê đô xa

hôi mơi ra đơi thay thê no. Đo la bươc chuyên biên vi

đai trong đơi sông kinh tê, chinh tri, tư tương, văn

hoa-xa hôi, la bươc nhay vot tât yêu cua xa hôi co giai

câp đôi khang.

Nêu sau cuôc cach mang đo, hinh thai kinh tê-xa hôi

mơi ra đơi vân con tinh trang bi ap bưc boc lôt, vân

con tinh trang đôi khang giai câp thi sư phat triên

nhưng mâu thuân noi trên sơm hoăc muôn lai dân đên môt

cuôc cach mang xa hôi mơi đê chuyên lên môt hinh thai

kinh tê-xa hôi mơi cao hơn nưa.

Vi nhưng ly do trên ma chung ta noi răng: cach mang

xa hôi la phương thưc thay thê hinh thai kinh tê-xa hôi

nay băng hinh thai kinh tê-xa hôi khac cao hơn, tiên bô

hơn.

Thưc tê lich sư cho thây răng:

- Cuôc chuyên biên cach mang trong lich sư đa thưc

hiên bươc chuyên tư cơ sơ ha tâng công xa nguyên thuy

lên chê đô chiêm hưu nô lê. Đo la sư thay thê hinh thai

kinh tê-xa hôi nguyên thuy băng hinh thai kinh tê-xa

hôi chiêm hưu nô lê. Sư biên chuyên nay không phai

thông qua cach mang xa hôi, ma la phat triên tât yêu

cua san xuât vât chât xa hôi dân đên sư phân công lao

đông xa hôi quyêt đinh.

135

- Cuôc cach mang xa hôi thư nhât trong lich sư đa

thưc hiên bươc chuyên tư hinh thai kinh tê-xa hôi chiêm

hưu nô lê sang hinh thai kinh tê-xa hôi phong kiên.

- Cuôc cach mang xa hôi thư hai trong lich sư la

cuôc cach mang tư san nhăm lât đô chê đô phong kiên va

xac lâp chê đô tư ban chu nghia. Đo la sư thay thê hinh

thai kinh tê-xa hôi phong kiên băng hinh thai kinh tê-

xa hôi tư ban chu nghia.

- Cuôc cach mang xa hôi thư ba trong lich sư la

cuôc cach mang vô san đa va đang thưc hiên bươc qua đô

tư chu nghia tư ban lên chu nghia công san. Đây la cuôc

cach mang xa hôi mơi vê chât, la cuôc cach mang sâu săc

nhât, triêt đê nhât trong lich sư. Đo la sư thay thê

hinh thai kinh tê-xa hôi tư ban chu nghia băng hinh

thai kinh tê-xa hôi công san chu nghia.

Cung cân thây răng, đưng vê măt tiên bô lich sư ma

xet thi sư chuyên biên tư chê đô công san nguyên thuy

lên chê đô chiêm hưu nô lê la tiên bô xa hôi. Chuyên

biên tư chê đô chiêm hưu nô lê lên chê đô phong kiên

mang tinh chât cach mang va co y nghia cach mang, song

no không phai la cuôc cach mang xa hôi điên hinh.

Lich sư co hai kiêu cach mang xa hôi điên hinh mang

đây đu nhưng đăc trưng tiêu biêu cua cach mang xa hôi.

Đo la cuôc cach mang tư san lât đô chê đô phong kiên

xac lâp chê đô tư ban chu nghia va cuôc cach mang vô136

san xoa bo chê đô tư ban xây dưng chê đô xa hôi chu

nghia va công san chu nghia.

Câu 33: Phân tich nguyên nhân, nhưng điêu kiên

khach quan va chu quan cua cach mang xa hôi.

1. Khai niêm cach mang xa hôi:

- Cach mang xa hôi la sư biên đôi co tinh chât bươc

ngoăt va căn ban vê chât trong moi linh vưc cua đơi

sông xa hôi, la bươc nhay vot trong sư phat triên xa

hôi ma kêt qua la sư thay thê môt hinh thai kinh tê-xa

hôi nay băng môt hinh thai kinh tê-xa hôi mơi cao hơn.

- Đăc trưng cua cach mang xa hôi la sư thay đôi

chinh quyên nha nươc tư tay giai câp thông tri lôi thơi

sang tay giai câp cach mang.

- Cach mang xa hôi đem lai sư thay đôi căn ban vê

chât trên moi linh vưc cua đơi sông xa hôi, vi vây, no

khac vơi cai cach xa hôi hoăc đao chinh.

2. Nguyên nhân cua cach mang xa hôi

- Cach mang xa hôi co nhiêu nguyên nhân vê cac măt

chinh tri, kinh tê, xa hôi, tư tương, nhưng nguyên nhân

chu yêu la nguyên nhân kinh tê.

137

- Nguyên nhân kinh tê đươc biêu hiên la nhưng mâu

thuân giưa lưc lương san xuât mơi vơi quan hê san xuât

đa lôi thơi.

- Trong xa hôi co giai câp đôi khang, mâu thuân đo

đươc biêu hiên thanh mâu thuân giưa cac giai câp đôi

khang: giai câp cach mang đai biêu cho lưc lương san

xuât mơi va giai câp thông tri đai biêu cho quan hê san

xuât lôi thơi. Cuôc đâu tranh giai câp gay găt se

chuyên thanh cach mang xa hôi.

Trong xa hôi co giai câp đôi khang, sư tôn tai cua

quan hê san xuât lôi thơi la cơ sơ kinh tê đê duy tri

đia vi va quyên lơi cơ ban cua giai câp thông tri, đôi

lâp vơi lơi ich cua quân chung lao đông. Giai câp thông

tri dung moi thu đoan, đăc biêt la bô may nha nươc, đê

bao vê quan hê san xuât lôi thơi. Ngươc lai, quân chung

cach mang phai tiên hanh cuôc đâu tranh nhăm xoa bo

quan hê san xuât đo. Cuôc đâu tranh đo phat triên thanh

đâu tranh chinh tri va dân tơi đinh cao la cach mang xa

hôi.

- Noi môt cach khai quat, nêu trong môt hinh thai

kinh tê-xa hôi vân co đôi khang giai câp, thi sư phat

triên cua cac mâu thuân trên, sơm hay muôn, se dân tơi

cach mang xa hôi, đê chuyên lên hinh thai kinh tê-xa

hôi mơi cao hơn, tiên bô hơn.

138

3. Nhưng điêu kiên khach quan va chu quan cua cach mang xa

hôi:

Muôn cho cach mang xa hôi nô ra va thăng lơi, cân

phai co sư kêt hơp đây đu cua cac điêu kiên khach quan

va nhân tô chu quan.

a. Điêu kiên khach quan:

Nguôn gôc sâu xa cua cach mang xa hôi la nguyên

nhân kinh tê. Song, ngoai nguyên nhân đo, cân co nhưng

điêu kiên chinh tri-xa hôi, tưc la nhưng điêu kiên ma

trong đo mâu thuân giai câp đa trơ nên gay găt, tao nên

môt cuôc khung hoang chinh tri trong toan quôc, nghia

la tao nên tinh thê cach mang.

Lênin đa nêu ra ba đăc trưng cua tinh thê cach mang

xa hôi:

- Giai câp thông tri không thê duy tri đươc nên

thông tri dươi hinh thưc bât di bât dich. Sư khung

hoang cua giai câp thông tri la sư mơ đương cho sư phân

nô cua giai câp bi boc lôt. Bô may thông tri đa bi suy

yêu nghiêm trong.

- Nôi cung khô, quân bach cua giai câp bi ap bưc

trơ nên năng nê hơn mưc binh thương.

- Tinh tich cưc cua quân chung nhân dân đươc nâng

lên rât nhiêu, va ho săn sang hanh đông vi cuôc đôi

thay lich sư.

139

Trong điêu kiên phat triên hiên nay cua chu nghia

tư ban hiên đai, môt sô vân đê như chiên tranh va hoa

binh, vân đê sinh thai va nhưng vân đê toan câu khac

cung la nhưng điêu kiên khach quan đoi hoi sư nhân thưc

đung đăn vê muc tiêu phương hương phat triên cua cach

mang xa hôi trong điêu kiên mơi ma cac Đang cach mang

cân phai nhân thưc đây đu hơn.

b. Nhân tô chu quan:

Nhân tô chu quan găn liên vơi môi kiêu cach mang xa

hôi va mưc đô phat triên cung khac nhau. Điêu đo đươc

biêu hiên:

- Năng lưc lanh đao cua giai câp cach mang ma đai

biêu la chinh đang cua no, đăc biêt la năng lưc nhân

thưc quy luât vê cach mang xa hôi.

- Co đương lôi chiên lươc, sach lươc đung đăn.

- Co năng lưc tô chưc, tâp hơp lưc lương quân

chung.

- Năm vưng tinh thê va thơi cơ cach mang, va khi

điêu kiên cho phep, đang cach mang con phai biêt thuc

đây cho tinh thê cach mang phat triên nhanh chong.

Tom lai, trong bât cư hinh thai kinh tê-xa hôi nao,

muôn cach mang nô ra va thăng lơi, phai la sư kêt hơp

giưa cac điêu kiên khach quan va nhân tô chu quan, kêt

140

hơp giưa tinh thê, thơi cơ cach mang va kha năng lanh

đao cua cac chinh đang cach mang.

Câu 34: Tiên bô xa hôi la gi? Trinh bay tiêu chuân

va đông lưc cua tiên bô xa hôi, tư đo vân dung vao viêc

xem xet qua trinh đôi mơi ơ nươc ta.

1. Khai niêm tiên bô xa hôi:

Tiên bô xa hôi la qua trinh phat triên phưc tap,

đây mâu thuân cua xa hôi, đươc xem như môt hê thông

toan ven, hoan chinh tư hinh thai kinh tê-xa hôi thâp

lên hinh thai kinh tê-xa hôi cao hơn, do cac quy luât

khach quan cua xa hôi chi phôi va đươc thưc hiên thông

qua sư hoat đông co y thưc cua con ngươi.

2. Tiêu chuân cua tiên bô xa hôi:

- Tiêu chuân cua tiên bô xa hôi co y nghia hat nhân

la tinh chât tiên tiên cua phương thưc san xuât, biêu

hiên ơ trinh đô tiên tiên cua lưc lương san xuât, ơ sư

phu hơp cua quan hê san xuât đê mơ ra kha năng cho sư

phat triên cua lưc lương san xuât, hoan thiên va phat

huy năng lưc cua con ngươi.

- Tiêu chuân cua tiên bô xa hôi con đươc thê hiên ơ

cac thanh tưu khoa hoc, cac nguyên tăc quan ly, trang

thai chinh tri, trinh đô hoc vân, bao vê sưc khoe, lôi

sông, y thưc lao đông, thê giơi quan, ky luât lao đông,

141

văn hoa lao đông,.. anh hương đên hiêu qua san xuât xa

hôi.

- Khi xem xet môt hiên tương lich sư nao đo, cân

phai co quan điêm khach quan cu thê.

3. Đông lưc cua tiên bô xa hôi:

- Nhân dân lao đông la đông lưc chinh cua sư tiên

bô xa hôi vi:

+ San xuât vât chât la nhân tô quyêt đinh sư phat

triên kinh tê-xa hôi.

+ Đông lưc chu yêu cua sư tiên bô xa hôi la lưc

lương san xuât. Trong lưc lương san xuât, thi ngươi lao

đông la yêu tô quyêt đinh, la lưc lương trưc tiêp sang

tao xa hôi.

- Khoa hoc tac đông đên sư phat triên xa hôi môt

cach manh me, nhưng phai thông qua hoat đông thưc tiên

cua con ngươi.

- Lơi ich, trươc hêt la lơi ich kinh tê, la môt

trong nhưng đông lưc quan trong cua sư tiên bô xa hôi.

- Đông lưc tiên bô chung cua lich sư nhân loai la

san xuât vât chât.

- Trong xa hôi co giai câp, cuôc đâu tranh giai câp

cung la đông lưc manh me thuc đây sư tiên bô xa hôi.

4. Vân dung vao qua trinh đôi mơi ơ nươc ta hiên nay:

142

- Trong sư phat triên cua xa hôi ta hiên nay, trên

nhiêu măt xa hôi đang không ngưng phat triên, ngay cang

đôi mơi. Tuy nhiên, vê ly luân, cân phai nhân thưc đươc

răng, tăng trương va phat triên la hai khai niêm không

đông nhât. Co thê co tăng trương nhưng không hăn la đa

phat triên. Môt sô yêu tô trong nên kinh tê thi trương

đa la sư chưng minh cho tinh không đông nhât trong qua

trinh phat triên.

- Măt khac, cân phai phat huy môt cach manh me sư

phat triên lưc lương san xuât, đôi mơi công nghê, cai

tiên ky thuât, tiêp thu nên khoa hoc tiên tiên cua thê

giơi đê thưc hiên sư công nghiêp hoa, hiên đai hoa đât

nươc.

- Thưc hiên chiên lươc con ngươi không ngưng nâng

cao trinh đô sưc khoe, văn hoa, ky thuât, ky năng va

thoi quen lao đông cua con ngươi, đê con ngươi thưc sư

la nguôn lưc quyêt đinh trong sư phat triên xa hôi.

- Kêt hơp dân tôc vơi thơi đai đê vưa phat huy nên

văn hoa tiên tiên, đâm đa ban săc dân tôc vưa tiêp thu

tinh hoa văn hoa nhân loai trong qua trinh đôi mơi.

- Phat triên toan diên xa hôi - vê kinh tê, chinh

tri, văn hoa, xa hôi,.. - trong sư hôi nhâp vơi quôc

tê, bao đam sư phat triên lâu dai, bên vưng, vi hoa

binh, hưu nghi, hơp tac va sư phat triên.

143

Câu 35: Phân tich quan điêm triêt hoc Mac-Lênin vê

ban chât con ngươi.

Thưc chât cua viêc nghiên cưu ban chât con ngươi la

qua trinh con ngươi tư lây minh lam đôi tương nghiên

cưu va tra lơi câu hoi con ngươi la gi, vai tro con

ngươi trong thê giơi như thê nao?

1. Quan niêm chung vê con ngươi trong triêt hoc trươc Mac.

Co nhiêu khoa hoc nghiên cưu vê con ngươi, va tiêp

cân theo cach riêng cua minh. Tuy nhiên, nêu co khoa

hoc chuyên nganh nhân thưc con ngươi băng cach chia hê

thông yêu tô thi ngươc lai, triêt hoc nghiên cưu con

ngươi băng cach tông hơp cac yêu tô thanh hê thông.

Trong sư phat triên cua triêt hoc, co nhiêu quan

niêm khac nhau vê ban chât con ngươi. Cac nha triêt hoc

thơi cô đai xem con ngươi la vu tru thu nho. Triêt hoc

tôn giao xem con ngươi la môt thưc thê nhi nguyên, la

sư kêt hơp giưa tinh thân va thê xac. Cac hoc thuyêt

triêt hoc duy tâm tuyêt đôi hoa hoat đông cua đơi sông

tinh thân, điên hinh la hê thông triêt hoc duy tâm cua

Hêghen. Ông cho răng con ngươi la hiên thân cua y niêm

tuyêt đôi, la bươc cuôi cung cua cuôc diên hanh cua y

niêm tuyêt đôi trên trai đât. Phoiơbăc, môt nha triêt

hoc duy vât siêu hinh, đa tuyêt đôi hoa măt sinh hoc

144

cua con ngươi, chia căt con ngươi khoi đơi sông xa hôi.

Vi vây, ông cung không giai thich đươc ban chât thưc sư

cua con ngươi.

Như vây, triêt hoc trươc Mac vê căn ban đa giai

thich ban chât con ngươi trên lâp trương duy tâm, do

đo, không giai thich đươc nguôn gôc, ban chât thât sư

cua tôn tai ngươi. Măc du vây, no vân đong gop đươc

nhưng thanh tưu lam tiên đê cho khoa hoc nghiên cưu con

ngươi.

2. Quan niêm cua triêt hoc Mac-Lênin vê ban chât con ngươi.

- Trên cơ sơ tiêp thu co phê phan tư tương vê con

ngươi cua cac nha triêt hoc trươc đo trong lich sư,

C.Mac đa khăng đinh răng: “Trong tinh hiên thưc cua no,

ban chât con ngươi la tông hoa nhưng quan hê xa hôi”

(Luân cương vê Phoiơbăc).

- Dưa vao nhưng thanh tưu cua khoa hoc hiên đai,

triêt hoc Mac-Lênin xem sư tôn tai cua con ngươi va xa

hôi loai ngươi bi quy đinh bơi:

+ Thư nhât: cac quy luât sinh vât hoc tao thanh

phương diên sinh hoc cua con ngươi, như quy luât vê sư

phu hơp giưa cơ thê vơi môi trương, vê qua trinh trao

đôi chât, vê biên di, di truyên va sư tiên hoa…

+ Thư hai: cac quy luât tâm ly-y thưc hinh thanh va

hoat đông trên nên tang sinh hoc cua con ngươi, như quy

145

luât hinh thanh tư tương, tinh cam, khat vong, muc

tiêu, ly tương, niêm tin, y chi…

+ Thư ba: cac quy luât xa hôi đang quy đinh môi

quan hê giưa con ngươi vơi con ngươi, như quy luât vê

sư phu hơp cua quan hê san xuât vơi tinh chât va trinh

đô cua lưc lương san xuât, biên chưng giưa cơ sơ ha

tâng va kiên truc thương tâng, cac quy luât vê giai câp

va đâu tranh giai câp…

Trong đơi sông con ngươi, ba hê thông quy luât trên

không tach biêt nhau, ma chung hoa vao nhau, tac đông

lân nhau, tao nên ban chât con ngươi trong sư thông

nhât cua con ngươi tư nhiên (cai sinh hoc) va con ngươi

xa hôi (cai xa hôi) trong môt con ngươi hiên thưc.

- Ban chât tư nhiên cua con ngươi đươc biêu hiên ra

bên ngoai la cac nhu câu tât yêu khach quan:

+ Nhu câu ăn, măc, ơ, sinh hoat văn hoa tinh thân.

+ Nhu câu tai san xuât xa hôi.

+ Nhu câu tinh cam, nhu câu hiêu biêt.

- Ban chât xa hôi cua con ngươi đươc hinh thanh

trong quan hê con ngươi vơi con ngươi va con ngươi vơi

tư nhiên. Đê duy tri sư tôn tai cua minh, con ngươi

phai lao đông. Vi vây, lao đông la yêu tô quyêt đinh sư

hinh thanh ban chât xa hôi cua con ngươi. Bơi vi:

146

+ Thư nhât: Lao đông la nguôn gôc cua nên văn minh

vât chât va tinh thân.

+ Thư hai: Lao đông la nguôn gôc trưc tiêp cua sư

hinh thanh y thưc.

+ Thư ba: Trong lao đông, con ngươi quan hê vơi

nhau trong linh vưc san xuât, phân phôi, trao đôi, tiêu

dung, đê tư đo, hinh thanh cac quan hê xa hôi khac

trong đơi sông tinh thân.

- Cân phai thây răng, không thê tach rơi ban chât

tư nhiên va ban chât xa hôi, ma chung la môt thưc thê

thông nhât, trong đo, xa hôi la phương thưc cho con

ngươi thoa man nhu câu sinh hoc va nhu câu sinh hoc

cang thoa man, con ngươi cang trơ nên la con ngươi văn

hoa, văn minh, ngay cang “ngươi” hơn.

- Nhu câu tư nhiên la muc đich cua sư phat sinh

nhưng nhu câu xa hôi. Điêu đo, co nghia răng san xuât

ra đơi sông vât chât la cơ sơ quyêt đinh sư tôn tai va

phat triên cua xa hôi loai ngươi va con ngươi.

3. Môt sô kêt luân:

- Trong tinh hiên thưc cua no, ban chât con ngươi

la tông hoa cac quan hê xa hôi. Điêu đo co nghia phai

thưa nhân tinh thông nhât không thê tach rơi giưa con

ngươi sinh hoc va con ngươi xa hôi. Ban chât con ngươi

147

không la cai bâm sinh ma luôn xuât hiên, tôn tai va

phat triên dưa trên nên tang tư nhiên cua con ngươi.

- Nhu câu tư nhiên va nhu câu xa hôi ngay cang phat

triên. Vi vây, ban chât con ngươi không phai sinh ra

môt lân la xong, ma no găn liên vơi qua trinh phat

triên cua lich sư-xa hôi, găn vơi qua trinh con ngươi

không ngưng tư hoan thiên minh.

- Bơi vây, con ngươi la san phâm cua lich sư, vưa

la chu thê sang tao ra lich sư. Tao ra nhưng điêu kiên

lich sư, nhưng tiên đê kinh tê-xa hôi cho sư phat triên

toan diên cua con ngươi la muc đich vươn tơi cua chinh

ban thân con ngươi.

Câu 36: Phân tich môi quan hê giưa ca nhân va tâp

thê, ca nhân va xa hôi, tư đo rut ra y nghia cua vân đê

nay ơ nươc ta hiên nay.

1. Môi quan hê giưa ca nhân va tâp thê.

- Khai niêm ca nhân la gi? La ca thê ngươi vơi tư cach

la san phâm cua sư phat triên xa hôi, la chu thê lao

đông cua moi quan hê xa hôi va cua nhân thưc. Ca nhân

la môt con ngươi hoan chinh trong sư thông nhât giưa

nhưng kha năng riêng co cua ngươi đo vơi chưc năng xa

hôi do ngươi đo thưc hiên.

148

- Trong quan hê xa hôi, ca nhân biêu hiên ơ cac tư

cach sau đây:

+ La phương thưc tôn tai cua giông loai “ngươi”

+ La ca thê riêng le, phân tư đơn nhât tao thanh

công đông xa hôi

+ La chinh thê toan ven co nhân cach.

+ La ca thê đươc hinh thanh va phat triên trong môi

quan hê xa hôi.

- Khai niêm tâp thê? Tâp thê la hinh thưc liên hê ca

nhân thanh tưng nhom co tinh chât xa hôi, xuât phat tư

lơi ich nhu câu vê kinh tê, chinh tri, đao đưc, thâm

my, quan điêm khoa hoc, tư tương, nghê nghiêp,.. Suy

cho cung, tâp thê la sư liên kêt vê lơi ich giưa cac ca

nhân. Trong xa hôi, co nhiêu tâp thê. Trong môt tâp thê

vi thê đa bao gôm cac tâp thê con.

- Môi quan hê giưa ca nhân va tâp thê la môi quan hê biên

chưng trong đo ca nhân như la môt bô phân cua cai toan

thê. Ca nhân thê hiên ban săc riêng biêt cua minh thông

qua tâp thê nhưng không hoa tan vao tâp thê.

Ban chât cua môi quan hê giưa ca nhân va tâp thê la

quan hê lơi ich. Đo la yêu tô moc nôi, liên kêt hoăc

ngươc lai la chia re cac thanh viên trong tâp thê. Tâp

thê co bao nhiêu thanh viên thi co bây nhiêu lơi ich ca

149

nhân. Lơi ich ca nhân va tâp thê đươc biêu hiên ra ơ

nhu câu: nhu câu vât chât va nhu câu văn hoa tinh thân.

Trong sư tac đông biên chưng môi ca nhân không tôn

tai đôc lâp, cô lâp hoan toan vơi nhưng ca nhân khac va

vơi tâp thê. Đo cung chinh la cơ sơ đê hinh thanh tinh

tâp thê, tinh công đông, tinh nhân loai cua nhân cach.

Xây dưng môi quan hê giưa ca nhân va tâp thê cân

chông lai hai khuynh hương: tuyêt đôi hoa tâp thê, băt

ca nhân phai hy sinh môt chiêu; tuyêt đôi hoa lơi ich

ca nhân môt cach cưc đoan theo chu nghia ca nhân. Xây

dưng môi quan hê giưa ca nhân va tâp thê la xây dưng va

bao đam tinh hai hoa giưa lơi ich ca nhân va lơi ich

tâp thê.

2. Môi quan hê giưa ca nhân va xa hôi.

- Xa hôi la môt san phâm cua môi quan hê giưa ngươi

va ngươi. Khai niêm xa hôi đươc xac đinh trên cac binh

diên khac nhau. Nghia rông la toan thê loai ngươi, con

nghia hep la tưng quôc gia, dân tôc, chung tôc, giai

câp,..

- Môi quan hê giưa ca nhân va xa hôi la môi quan hê

biên chưng ma nên tang la quan hê lơi ich. Xa hôi la

điêu kiên, la môi trương va phương thưc đê môi ca nhân

thưc hiên lơi ich cua minh. Xa hôi cang phat triên thi

môi ca nhân cang thoa man lơi ich vât chât va tinh

150

thân. Thoa man nhu câu chinh đang cua môi ca nhân la

đông lưc va muc đich liên kêt moi thanh viên trong xa

hôi. Đông thơi, môi ca nhân cang phat triên vê thê lưc

va tai năng, tri tuê thi cang co điêu kiên đê đong gop

phân minh vao sư thuc đây xa hôi phat triên. Sư tac

đông cua ca nhân tơi xa hôi tuy thuôc vao trinh đô phat

triên cua nhân cach ca nhân.

- Xây dưng môi quan hê ca nhân-xa hôi la xây dưng

va bao đam quan hê hai hoa giưa nghia vu-quyên lơi,

giưa trach nhiêm-lơi ich cua con ngươi ca nhân trong

cac quan hê xa hôi.

3. Y nghia cua vân đê nay ơ nươc ta hiên nay.

Khi nghiên cưu môi quan hê giưa ca nhân va tâp thê,

ca nhân va xa hôi, chung ta thây co măt khach quan va

chu quan. Măt khach quan la trinh đô phat triên cua nên

san xuât xa hôi, nhăm đap ưng ngay cang cao nhu câu cua

moi thanh viên trong xa hôi. Măt chu quan đươc biêu

hiên ơ sư nhân thưc va vân dung quy luât vê sư kêt hơp

lơi ich ca nhân-xa hôi.

Vi vây, cân đam bao sư công băng vê quyên lơi va

nghia vu cua moi công dân, chông đăc quyên, đăc lơi.

Tăng cương phat huy vai tro nhân tô con ngươi trong

quan trong phat triên kinh tê-xa hôi. Đông thơi, lây

viêc phuc vu lơi ich con ngươi lam muc đich cao nhât

cua toan bô moi hoat đông, tư lơi ich kinh tê đên lơi151

ich chinh tri, tư lơi ich vât chât đên lơi ich văn hoa

tinh thân. Tât ca vi con ngươi va cho con ngươi. Giai

quyêt hai hoa môi quan hê ca nhân-tâp thê-xa hôi la yêu

câu rât cơ ban đê phat triên con ngươi trong điêu kiên

xa hôi ta hiên nay.

Câu 37: Phân tich môi quan hê giưa quân chung nhân

dân va lanh tu trong sư phat triên lich sư, tư đo rut

ra y nghia cua vân đê nay trong viêc quan triêt bai hoc

“lây dân lam gôc”.

1. Cac khai niêm:

- Khai niêm quân chung nhân dân.

La bô phân dân cư co cung chung lơi ich căn ban

liên kêt lai thanh tâp thê dươi sư lanh đao cua môt thu

linh, tô chưc hay đang phai nhăm giai quyêt nhưng vân

đê kinh tê, chinh tri, xa hôi cua thơi đai ho.

Khai niêm quân chung nhân dân luôn đươc xac đinh

bơi:

+ Nhưng ngươi lao đông san xuât ra cua cai vât chât

- hat nhân cơ ban cua quân chung nhân dân.

+ Nhưng bô phân dân cư chông lai giai câp thông

tri, ap bưc boc lôt đôi khang vơi nhân dân.

152

+ Nhưng giai câp, nhưng tâng lơp thuc đây sư tiên

bô xa hôi.

- Khai niêm vi nhân-lanh tu:

Vi nhân-lanh tu la nhưng ca nhân kiêt xuât, vi

nhân, nhưng ngươi năm băt đươc vân đê căn ban nhât

trong môt linh vưc nhât đinh cua hoat đông ly luân,

khoa hoc va thưc tiên, co thê la nhưng anh hung, nha

khoa hoc hay nha hoat đông chinh tri lôi lac, nguyên hy

sinh quên minh cho lơi ich cua quân chung nhân dân.

Co thê khai quat vi nhân-lanh tu la nhưng ngươi co

phâm chât cơ ban sau đây:

+ Co tri thưc khoa hoc uyên bac, năm đươc xu thê

vân đông cua dân tôc, quôc tê va thơi đai.

+ Co kha năng tâp hơp quân chung nhân dân, thông

nhât y chi va hanh đông cua ho hương vao môt nhiêm vu

cu thê cua dân tôc, quôc tê hay thơi đai.

+ Nguyên hy sinh quên minh cho lơi ich dân tôc,

quôc tê va thơi đai.

2. Môi quan hê giưa quân chung nhân dân va vi nhân-lanh tu

trong sư phat triên cua lich sư.

Trươc nhưng bươc ngoăt cua dân tôc, quôc tê va thơi

đai, sư xuât hiên quân chung nhân dân va vi nhân-lanh

tu la tât yêu khach quan. Không co quân chung nhân dân,

không co vi nhân-lanh tu thi không co phong trao cach153

mang. Song, vai tro cua quân chung nhân dân va vi nhân-

lanh tu khac nhau:

- Quân chung nhân dân la ngươi sang tao ra lich sư,

la chu thê cua lich sư, bơi vi:

+ Quân chung nhân dân la ngươi trưc tiêp san xuât

ra cua cai vât chât va cua cai tinh thân.

+ La chu thê cua hoat đông cai tao cac qua trinh

kinh tê, chinh tri, xa hôi.

+ Lơi ich cua quân chung nhân dân vưa la điêm khơi

đâu, vưa la muc đich cuôi cung cua cac hanh đông cach

mang.

- Trong môi quan hê vơi quân chung nhân dân, vi

nhân-lanh tu co chưc năng chu yêu la:

+ Năm băt xu thê cua dân tôc, quôc tê va thơi đai

trên cơ sơ hiêu biêt nhưng quy luât khach quan cua cac

qua trinh kinh tê, chinh tri, xa hôi.

+ Đinh hương chiên lươc, hoach đinh chương trinh

hanh đông cach mang.

+ Tô chưc lưc lương, giao duc thuyêt phuc quân

chung thông nhât hanh đông đê hương vao giai quyêt

nhưng vân đê then chôt nhât.

- Tư chưc năng trên, quy đinh vai tro cua vi nhân-

lanh tu la:

154

+ Vi nhân-lanh tu la ngươi co thê thuc đây nhanh

tiên trinh cach mang, đem lai hiêu qua cao nhât cho

hoat đông cua quân chung nhân dân, nêu vi nhân-lanh tu

hiêu va vân dung đung đăn cac quy luât khach quan.

Song, vi nhân-lanh tu cung la ngươi co thê lam suy giam

hiêu qua cua hanh đông cach mang cua quân chung nhân

dân nêu vi nhân-lanh tu thiêu tai, kem đưc, va do đo

lich sư co thê phai trai qua nhưng bươc quanh co.

+ Không co vi nhân-lanh tu cho moi thơi đai. Môi vi

nhân-lanh tu chi co thê la vi nhân-lanh tu cua thơi đai

minh. Sau khi hoan thanh chưc năng lanh đao quân chung

nhân dân, vi nhân-lanh tu đi vao lich sư như nhưng vi

nhân, sông trong tâm tương, trong gia tri tinh thân cua

cac thơi đai sau.

+ Vi nhân-lanh tu thương la ngươi sang lâp ra cac

tô chưc chinh tri-xa hôi, la linh hôn cua tô chưc đo.

3. Y nghia cua vân đê nay trong viêc quan triêt bai hoc “lây dân

lam gôc”.

- Vân đê trên đăt cơ sơ khoa hoc cho ta hiêu đây đu

vai tro, sưc manh cua quân chung nhân dân, cach mang la

ngay hôi cua quân chung nhân dân. “Dê trăm lân không

dân cung chiu, kho van lân dân liêu cung xong”. Liên hê

mât thiêt vơi quân chung nhân dân, Đang ta lanh đao

cach mang Viêt Nam đi tư thăng lơi nay đên thăng lơi

khac.155

- No la cơ sơ ly luân khoa hoc giup chung ta tranh

hai khuynh hương sai lâm: không thây vai tro cua quân

chung nhân dân, coi thương quân chung nhân dân hoăc đê

cao qua mưc dân đên sung bai vai tro cua vi nhân-lanh

tu.

- Vi vây, cân phai thây môi quan hê biên chưng cua

vai tro đo la quân chung nhân dân la chu thê sang tao

lich sư, vi nhân-lanh tu la ngươi đinh hương va thuc

đây sư phat triên cua lich sư. Điêu đo, cang trơ nên co

y nghia trong sư nghiêp đôi mơi xây dưng đât nươc, thưc

hiên công nghiêp hoa, hiên đai hoa ơ Viêt Nam hiên nay.

Câu 38: Tôn tai xa hôi la gi? Phân tich vai tro cua

cac yêu tô câu thanh tôn tai xa hôi?

- Tôn tai xa hôi la khai niêm cua chu nghia duy vât

biên chưng vê xa hôi, dung đê chi toan bô đơi sông vât

chât cung toan bô nhưng điêu kiên sinh hoat vât chât

cua xa hôi.

- Tôn tai xa hôi bao gôm cac yêu tô cơ ban la: hoan

canh đia ly, điêu kiên dân sô va phương thưc san xuât,

trong đo, phương thưc san xuât la yêu tô giư vai tro

quyêt đinh tinh chât, kêt câu cua xa hôi, quyêt đinh sư

vân đông va phat triên cua xa hôi.

156

+ Hoan canh đia ly bao gôm cac yêu tô như tai

nguyên, khoang san, khi hâu, đât đai,.. la nhưng yêu tô

anh hương thương xuyên, tât yêu tơi sư tôn tai va phat

triên cua xa hôi, nhưng không giư vai tro quyêt đinh

phat triên cua xa hôi. Ơ nhưng trinh đô khac nhau cua

xa hôi, mưc đô anh hương cua tư nhiên đôi vơi xa hôi co

khac nhau.

Điêu kiên tư nhiên anh hương đên viêc tô chưc phân

công lao đông va bô tri lưc lương san xuât. Sư phong

phu đa dang cua tư nhiên la cơ sơ tư nhiên cua viêc

phân công lao đông trong xa hôi. Tư nhiên co thê tao

điêu kiên thuân lơi va cung co thê gây kho khăn cho san

xuât.

Sư tac đông cua con ngươi đên tư nhiên se lam cho

tư nhiên biên đôi theo hai hương: lam cho tư nhiên

phong phu thêm, tao điêu kiên thuân lơi cho san xuât va

đơi sông con ngươi; hoăc lam cho tư nhiên ngheo nan đi,

no se gây trơ ngai trơ lai đôi vơi con ngươi. C.Mac đa

chi ra “nêu văn minh đươc phat triên môt cach tư phat

không co hương dân môt cach khoa hoc thi đê lai sau đo

môt bai hoang mac”.

+ Điêu kiên dân sô bao gôm cac yêu tô sô dân, mât

đô dân sô, phân bô dân cư, ti lê tăng dân sô, la điêu

kiên thương xuyên tât yêu cua sư phat triên xa hôi,

157

nhưng không giư vai tro quyêt đinh sư phat triên xa

hôi.

Điêu kiên dân sô anh hương đên nguôn lao đông, tô

chưc phân công lao đông xa hôi cung như cac chinh sach

phat triên văn hoa tinh thân khac. Viêc phân bô dân cư

không thê theo y muôn chu quan ma phai phu thuôc trinh

đô phat triên cua san xuât va chê đô xa hôi.

Vai tro cua dân sô ngay nay la vân đê bung nô dân

sô. Nêu san xuât co kê hoach nhưng tăng trương dân sô

không co kê hoach tư no se pha vơ kê hoach san xuât.

Nươc ta hiên nay dân sô tăng qua nhanh, muôn co cuôc

sông văn minh, hanh phuc thi nhiêm vu kê hoach hoa dân

sô va giai quyêt viêc lam cho ngươi lao đông phai la

nhiêm vu hang đâu cua chinh sach xa hôi.

+ Phương thưc san xuât la cach thưc ma con ngươi

lam ra cua cai vât chât. Đo la môi quan hê biên chưng

giưa quan hê san xuât va lưc lương san xuât. No la nhân

tô quyêt đinh tinh chât, kêt câu cua xa hôi va quyêt

đinh sư vân đông, phat triên cua xa hôi qua cac giai

đoan lich sư. Khi phương thưc san xuât mơi ra đơi thay

thê phương thưc san xuât cu lôi thơi, thi moi măt cua

đơi sông xa hôi cung co sư thay đôi căn ban theo. Lich

sư xa hôi loai ngươi trươc hêt la lich sư cua cac

phương thưc san xuât kê tiêp nhau trong qua trinh phat

triên. Nghiên cưu nhưng quy luât cua lich sư xa hôi la158

nghiên cưu trong phương thưc san xuât do xa hôi thưc

hiên trong môi giai đoan lich sư nhât đinh, trong chê

đô kinh tê-xa hôi, chư không phai tim trong oc ngươi,

trong tư tương.

Câu 39: Trinh bay khai niêm va kêt câu cua y thưc

xa hôi?

- Y thưc xa hôi la khai niêm dung đê chi toan bô

đơi sông tinh thân cua xa hôi. No bao gôm tinh cam, tâp

quan, truyên thông, quan điêm, tư tương, ly luân,.. la

sư phan anh cua tôn tai xa hôi trong nhưng giai đoan

phat triên khac nhau.

- Y thưc xa hôi gôm nhiêu câp đô khac nhau: Y thưc

sinh hoat đơi thương va y thưc ly luân, tâm ly xa hôi

va hê tư tương.

+ Y thưc sinh hoat đơi thương va y thưc ly luân: sư

phân chia nay dưa vao sư khac nhau giưa nhân sinh quan

trong thưc tiên cuôc sông chưa đươc hê thông hoa vơi

tâp hơp nhưng tư tương đa nghiên cưu môt cach sang tao

đươc hê thông hoa thanh ly luân thanh hoc thuyêt.

Y thưc sinh hoat đơi thương không co nghia la tâm

thương tư phat, hoang da hay it co gia tri, ma no lai

bao ham nôi dung rông lơn cua cuôc sông. Tuy no chưa co

tinh hê thông, tinh hơp ly va tinh khoa hoc nhưng no

159

lai mang tinh đây đu toan ven cua cam giac sông, no găn

vơi hiên thưc trưc tiêp cua đơi sông, phan anh đươc

nhưng chi tiêt gân gui cua đơi sông. Chinh kinh nghiêm

cua y thưc đơi thương la cai kho đê cac khoa hoc tim

kiêm nôi dung cua minh.

Y thưc ly luân la toan bô tư tương, quan điêm cua

xa hôi đươc hê thông hoa thanh hê thông môt cach hơp

ly, thanh chinh thê trong nhưng khoa hoc cu thê, nghê

thuât, triêt hoc… Đăc điêm cua y thưc ly luân la tinh

hê thông, tinh hơp ly, tinh co hiêu biêt vê nhưng môi

liên hê ban chât tât yêu cua cac hiên tương xa hôi,

tinh phan anh trưu tương khai quat băng cac pham tru

khai niêm.

- Tâm ly xa hôi va hê tư tương.

+ Tâm ly xa hôi la môt bô phân ơ câp đô y thưc sinh

hoat đơi thương, trong đo xuât hiên nhưng quan niêm va

sư đanh gia đa dang cac hiên tương xa hôi, nhưng ly

tương, thi hiêu thâm my, nhưng phong tuc truyên thông,

nhưng thiên hương va nhưng hưng thu, hinh anh, ươc mơ…

Đăc điêm cua tâm ly xa hôi phan anh trưc tiêp điêu

kiên sông hang ngay, phan anh bê măt cua tôn tai xa

hôi, không co kha năng vach ra ban chât va nhưng nguyên

nhân sâu xa cac môi quan hê vât chât xa hôi. No mang

tinh chât kinh nghiêm chưa đươc thê hiên vê măt ly

160

luân, nhưng yêu tô tri tuê thương trôn lân vơi nhưng

yêu tô tinh cam.

+ Hê tư tương la bô phân ơ câp đô y thưc ly luân,

trong đo bao gôm sư đanh gia môt cach co hê thông vê

hiên thưc xa hôi, trên lâp trương, quan điêm cua môt

giai câp, môt Đang nhât đinh, nêu ra nhiêm vu va muc

đich chinh tri-xa hôi: xây dưng hê thông nhưng quan

điêm vê quyên lưc cua giai câp, cua đang phai đo.

Hê tư tương phan anh môt cach sâu săc vê nhưng điêu

kiên sinh hoat vât chât cua xa hôi, no la sư nhân thưc

ly luân vê tôn tai xa hôi dưa trên cơ sơ khai quat

nhưng kinh nghiêm xa hôi đa đươc tich luy cua nhưng

giai câp, tâp đoan xa hôi nhât đinh.

Hê tư tương co thê la tư tương khoa hoc, cung co

thê phan khoa hoc tuy vao viêc no co phan anh đung đăn

cac môi quan hê vât chât cua xa hôi hay không.

+ Giưa tâm ly xa hôi va hê tư tương xa hôi co môi

quan hê tac đông lân nhau, do co chung môt nguôn gôc la

tôn tai xa hôi va cung phan anh tôn tai xa hôi. Tâm ly

xa hôi tao điêu kiên thuân lơi cho viêc tiêp thu hê tư

tương xa hôi. Ngươc lai, hê tư tương xa hôi lai cung cô

va phat triên tâm ly xa hôi. Nhưng hê tư tương không

nay sinh trưc tiêp tư tâm ly xa hôi va cung không la sư

“cô đăc” cua tâm ly xa hôi.

161

- Y thưc xa hôi la sư phan anh điêu kiên sinh hoat

vât chât cua xa hôi, vi thê, trong xa hôi co giai câp,

y thưc xa hôi luôn mang tinh giai câp. Trong xa hôi co

giai câp đôi khang, tư tương thông tri cua môt thơi đai

bao giơ cung la tư tương cua giai câp thông tri vê kinh

tê va chinh tri cua thơi đai đo, cac giai câp khac

thương chiu anh hương tư tương cua giai câp thông tri.

Y thưc xa hôi, y thưc giai câp, y thưc ca nhân không

phai bao giơ cung la nhưng khai niêm đông nhât.

Câu 40: Phân tich môi quan hê biên chưng giưa tôn

tai xa hôi va y thưc xa hôi, tư đo rut ra y nghia

phương phap luân.

Tôn tai xa hôi la toan bô đơi sông vât chât va

nhưng điêu kiên sinh hoat vât chât cua xa hôi. Kêt câu

cua tôn tai xa hôi gôm ba yêu tô: Điêu kiên tư nhiên,

điêu kiên dân sô va phương thưc san xuât do phương thưc

san xuât quyêt đinh.

Y thưc xa hôi la toan bô đơi sông tinh thân cua xa

hôi, la sư phan anh tôn tai xa hôi trong nhưng giai

đoan phat triên khac nhau cua lich sư.

Giưa tôn tai xa hôi va y thưc xa hôi co môi quan hê

biên chưng trong đo tôn tai xa hôi giư vai tro quyêt

162

đinh va y thưc xa hôi tac đông trơ lai đôi vơi tôn tai

xa hôi.

Tinh quyêt đinh cua tôn tai xa hôi thê hiên ơ: Tôn tai xa hôi

co trươc, y thưc xa hôi co sau; tôn tai xa hôi thê nao

thi y thưc xa hôi thê đo; tôn tai xa hôi biên đôi, đăc

biêt la sư biên đôi cua phương thưc san xuât dân đên sư

biên đôi cua y thưc xa hôi. Vi vây, không thê tim nguôn

gôc cua tư tương ly luân trong oc ngươi ma phai tim no

trong hiên thưc vât chât. Không thê giai thich môt cach

đây đu sư biên đôi cua môt thơi đai nao nêu chi căn cư

vao y thưc cua thơi đai đo. Tuy vây, không phai bât cư

y thưc xa hôi nao cung trưc tiêp phan anh nhưng quan hê

kinh tê cua thơi đai no, ma chi xet đên cung thi nhưng

quan hê kinh tê mơi đươc phan anh băng cach nay hay

cach khac trong nhưng tư tương đo.

Tinh đôc lâp tương đôi cua y thưc xa hôi thê hiên nhưng măt sau:

- Y thưc xa hôi thương co tinh lac hâu hơn so vơi

tôn tai xa hôi. Thông thương đo la thoi quen, tâp quan,

truyên thông, niêm tin tôn giao,.. Tinh lac hâu cua y

thưc xa hôi bao giơ cung can trơ đôi sư phat triên cua

tôn tai xa hôi.

- Nhưng tư tương tiên bô, khoa hoc thương vươt

trươc tôn tai xa hôi, no co vai tro đinh hương, hương

dân cho hoat đông thưc tiên.

163

- Sư phat triên cua y thưc xa hôi luôn co tinh kê

thưa. Vi thê không thê chi dưa vao tôn tai xa hôi, vao

quan hê kinh tê cua môt thơi đai đê giai thich nôi dung

y thưc cua thơi đai đo ma con phai dưa vao quan hê kê

thưa cua y thưc xa hôi nưa.

- Trong sư phat triên, cac hinh thai y thưc xa hôi

luôn co sư tac đông qua lai lân nhau. Chinh vây, co

nhưng tinh chât, nhưng măt cua y thưc xa hôi hoăc cua

môi hinh thai y thưc xa hôi không thê giai thich đươc

môt cach trưc tiêp băng tôn tai xa hôi hoăc băng cac

quan hê vât chât.

- Sư tac đông trơ lai cua y thưc xa hôi đôi vơi tôn

tai xa hôi diên ra theo hai hương tich cưc hoăc tiêu

cưc tuy thuôc vao y thưc xa hôi la tiên bô, khoa hoc

hay lac hâu, phan tiên bô, phan khoa hoc.

Tuy vây, vai tro cua y thưc xa hôi đôi vơi tôn tai

luôn phu thuôc vao tinh chât cua cac quan hê kinh tê ma

trên đo nay sinh nhưng tôn tai nhât đinh, va vai tro

lich sư cua giai câp giương cao ngon cơ tư tương đo,

phu thuôc vao mưc đô phan anh đung đăn cua tư tương đôi

vơi nhu câu phat triên xa hôi, phu thuôc vao mưc đô

thâm nhuân, mơ rông tư tương trong quân chung nhân dân.

Y nghia phương phap luân cua vân đê nay:

164

Nêu chi thây tinh quyêt đinh cua tôn tai xa hôi môt

cach may moc se rơi vao duy vât tâm thương. Ngươc lai,

nêu tuyêt đôi hoa vai tro cua y thưc xa hôi se rơi vao

chu nghia duy tâm. Trong hoat đông thưc tiên va nhân

thưc phai luôn đâu tranh khăc phuc ca hai khuynh hương

đo. Trong cai tao xa hôi cu, xa hôi xa hôi mơi phai

tiên hanh ca trên hai linh vưc tôn tai xa hôi va y thưc

xa hôi.

Câu 41: Khoa hoc la gi? Vai tro cua khoa hoc đôi

vơi sư phat triên xa hôi?

Khoa hoc la môt hinh thai y thưc xa hôi, la hê

thông tri thưc chân thưc vê thê giơi đươc kiêm nghiêm

qua thưc tiên.

- Đôi tương nhân thưc cua khoa hoc bao quat moi

linh vưc cua tư nhiên, xa hôi va tư duy. Hinh thưc biêu

hiên cua khoa hoc la pham tru, đinh luât quy luât.

Xet vê đôi tương nghiên cưu thi tri thưc khoa hoc

đươc chia thanh khoa hoc tư nhiên-ky thuât (nghiên cưu

cac quy luât cua tư nhiên va nhưng phương thưc chinh

phuc, cai tao tư nhiên), khoa hoc xa hôi (nghiên cưu

cac hiên tương xa hôi, cac quy luât vân đông va phat

triên cua xa hôi). Cac khoa hoc cu thê nghiên cưu tưng

linh vưc, tưng quy luât cua thê giơi. Triêt hoc la khoa

165

hoc nghiên cưu nhưng vân đông chung nhât, nhưng quy

luât chung nhât cua thê giơi (di nhiên, mai đên khi

triêt hoc Mac-Lênin ra đơi thi triêt hoc mơi thưc sư la

môt khoa hoc). Trong môi khoa hoc lai co câp đô kinh

nghiêm (sư tông kêt cac quan sat va thư nghiêm), câp đô

ly luân (khai quat kinh nghiêm thanh hoc thuyêt, quy

luât, nguyên ly…)

Xet vê vai tro, tac dung thi tri thưc khoa hoc đươc

chia thanh khoa hoc cơ ban va khoa hoc ưng dung. Khoa

hoc cơ ban vach ra nhưng quy luât, phương hương, phương

phap chung cho cac khoa hoc ưng dung. Khoa hoc ưng dung

vach ra nhưng nguyên tăc, quy tăc, phương phap cu thê

đê ưng dung trưc tiêp vao hoat đông cai biên tư nhiên

va xa hôi. Sư phân chia nay chi la tương đôi.

Trong sư phat triên hiên nay cua nhân thưc khoa

hoc, co nhưng bô môn khoa hoc co sư tương đông lân nhau

vê đôi tương nghiên cưu (vi du: ly - sinh, sinh –

hoa,..), vi thê cac khoa hoc cung lam phong phu lân

nhau va xuât hiên cac khoa hoc liên nganh.

- Vai tro cua khoa hoc đôi vơi sư phat triên xa hôi

co thê chia thanh ba giai đoan:

+ Giai đoan tư thơi cô đai đên thê ky XV, khoa hoc

con rât sơ khai, bo hep trong môt sô linh vưc nhât đinh

như thiên văn, toan hoc, cơ hoc… Nhăm đap ưng cac nhu

câu vê tươi nươc, hang hai, xây dưng lâu đai, lăng tâm.166

Tri thưc khoa hoc anh hương đên san xuât rât it, thâm

chi ơ phương Tây thơi Trung cô, khoa hoc lê thuôc vao

thân hoc.

+ Giai đoan thư hai thư thê ky XV đên thê ky XIX,

khoa hoc trơ thanh môt tiên đê cua công nghiêp hoa, la

nôi dung tinh thân cua lưc lương san xuât, ma trươc hêt

la tao ra cơ sơ ly luân đê chê tao nhưng công cu may

moc ngay cang hoan thiên cho phep tiêu hao lao đông

sông it ma đat kêt qua to lơn trong san xuât vât chât.

Khoa hoc xa hôi đa đê cao chu nghia nhân văn vơi tinh

thân dân chu sâu săc, dân dân thoat khoi cac thuyêt

thân hoc.

+ Giai đoan thư ba trong thê ky XX: khoa hoc va ky

thuât co sư kêt hơp nhau thanh môt thê thông nhât. Khoa

hoc đa phat hiên ra nhưng đăc tinh mơi, quy luât mơi

cua tư nhiên va sư sông, tao ra va sư dung nhưng nguyên

liêu mơi co tac dung nhiêu măt, tao ra nhưng dang năng

lương mơi cưc manh, mơ ra nhiêu triên vong to lơn đê

hiêu biêt va phat hiên nhưng tai nguyên mơi trong vu

tru va qua đât, tao ra va ưng dung ky thuât mơi trong

điêu tri bênh, lai tao giông loai, điêu chinh qua trinh

sông cua đông vât…

Khoa hoc đa va đang trơ thanh môt lưc lương san

xuât trưc tiêp lam cho cuôc sông va lao đông cua con

ngươi trơ nên đơ vât va, tăng thêm quyên lưc, tri tuê167

cua con ngươi đôi vơi tư nhiên, gop phân hoan thiên cac

quan hê xa hôi, hoan thiên nhân cach cua con ngươi,

giup con ngươi phat triên hai hoa tư do, hanh phuc.

Khoa hoc đa mơ rông chân trơi cho sư sông, sư sang tao

nhưng cua cai vât chât va tinh thân dôi dao. Song du

sao thi khoa hoc cung chi la phương tiên chư không la

muc đich, no không la gia tri cao nhât cua văn minh

loai ngươi.

Câu 42: Văn hoa la gi? Phân tich ban chât, chưc

năng va đăc điêm cua sư phat triên văn hoa.

1. Văn hoa la gi?

- Văn hoa theo nghia rông la tông hoa nhưng gia tri

vât chât va tinh thân cung như cac phương thưc tao ra

chung, ky năng sư dung cac gia tri đo vi sư tiên bô cua

loai ngươi va sư truyên thu gia tri đo tư thê hê nay

sang thê hê khac.

- Xet trên quan điêm gia tri: văn hoa la trinh đô

phat triên cua cac quan hê nhân tinh cua môt xa hôi,

cua môi con ngươi, no đươc công đông khăng đinh va giư

gin như nhưng hê gia tri đăc trưng cho ban săc cua dân

tôc, quôc gia trong hê chuân cơ ban: la CHÂN - THIÊN -

MY.

- Phân biêt khai niêm văn hoa va văn minh

168

Văn hoa hiêu môt cach tông quat la tông hoa nhưng

gia tri vât chât va tinh thân cua loai ngươi, nhưng

trong cac thơi ky phat triên khac nhau cua văn hoa thi

sư sang tao cua ho cung co sư khac nhau. Trong cac thơi

ky đo đêu co nhưng đăc trưng riêng va đê chi tưng thơi

ky đăc trưng văn hoa đo ngươi ta dung khai niêm văn

minh. Vi du như: văn minh đô đa, văn minh đô đông, văn

minh đô săt, văn minh phương Đông, văn minh phương Tây…

Vây văn minh la môt khai niêm dung đê chi môt thơi ky

đăc trưng hay môt vung đăc trưng đê so sanh vơi cac

thơi ky khac nhau, cac vung khac nhau trong sư phat

triên xa hôi. No chinh la thươc đo trinh đô phat triên

cua văn hoa trong môi vung hay môi thơi ky nhât đinh.

2. Ban chât va chưc năng cua văn hoa:

Vơi khai niêm trên văn hoa đươc chia thanh văn hoa

vât chât va văn hoa tinh thân.

- Văn hoa vât chât: la toan bô nhưng gia tri sang

tao cua con ngươi đươc thê hiên trong cac cua cai vât

chât do xa hôi tao ra, kê tư cac tư liêu san xuât cho

đên cac tư liêu tiêu dung cua xa hôi.

Trong cac giai đoan phat triên khac nhau cua sư

phat triên xa hôi thi san phâm do xa hôi tao ra cung

khac nhau, đo chinh la sư phan anh cac giai đoan phat

triên khac nhau cua văn hoa.

169

- Văn hoa tinh thân: la toan bô nhưng gia tri cua

đơi sông tinh thân bao gôm khoa hoc va mưc đô ap dung

nhưng thanh tưu khoa hoc vao san xuât va sinh hoat,

trinh đô hoc vân, tinh trang giao duc, y tê, nghê

thuât, chuân mưc đao đưc trong hanh vi cua cac thanh

viên xa hôi, trinh đô phat triên nhu câu cua con ngươi.

Văn hoa tinh thân con bao gôm ca nhưng phong tuc, tâp

quan, nhưng phương thưc giao tiêp va ngôn ngư.

- Ranh giơi giưa văn hoa vât chât va văn hoa tinh

thân chi co tinh tương đôi.

- Văn hoa co tinh khach quan. Tuy xuât hiên vơi

tinh cach la san phâm cua con ngươi nhưng theo dong

lich sư, nhưng thanh tưu ây tưa hô như siêu thơi gian

tao ra truyên thông va không phu thuôc vao ca nhân

riêng le ma vơi tư cach la môt thưc thê đươc phat triên

vê măt xa hôi.

- Văn hoa la môt biêu hiên xa hôi không chi bao

quat qua khư, hiên tai ma con trai qua trong tương lai.

Văn hoa qua khư trong nhưng tâm gương tôt đep cung tham

dư va sông lai vơi hiên tai va con ngươi sông va sang

tao hôm nay lai truyên thu tư tương cua minh, kêt qua

lao đông cua minh cho nhưng thê hê thay thê minh theo

dong lich sư.

- Văn hoa la thuôc tinh ban chât, tôc loai cua con

ngươi vơi cac chưc năng, giao duc, nhân thưc, đinh170

hương, đanh gia, xac đinh, chuân mưc cua hanh vi, điêu

chinh cac quan hê ưng xư, giao tiêp. Song côt loi trong

cac chưc năng cua cac gia tri văn hoa đem lai la chu

nghia nhân đao, tinh đao đưc. Không co tinh đao đưc thi

tât ca cac gia tri (gia tri vât chât va gia tri tinh

thân) se mât đi moi y nghia. Ngay nay nên văn hoa nhân

loai vơi tât ca tâm voc cua no gơi cho con ngươi điêu

tư hao cao ca va tinh thân trach nhiêm, bên canh đo con

ngươi không thê không lo lăng va thâm chi ca sơ hai

trươc vô sô nhưng vân đê cua thê giơi hiên đai.

3. Đăc điêm cua sư phat triên văn hoa.

- Lich sư phat triên cua cac yêu tô văn hoa không

đông đêu. Trong cung môt giai đoan co thê măt nay phat

triên măt kia lac hâu. Co măt phat triên nhanh hơn hay

châm hơn so vơi kinh tê. Song xet trong toan bô qua

trinh lich sư thi văn hoa ngay cang phat triên va sư

phat triên cua văn hoa la do kinh tê, do phương thưc

san xuât quy đinh.

- Văn hoa tinh thân cua môt hinh thai kinh tê-xa

hôi xuât hiên va phat triên trên cơ sơ vât chât cu thê

va phan anh trinh đô phat triên nhât đinh cua tôn tai

vât chât. Song do cac yêu tô khac nhau cua văn hoa tinh

thân găn liên vơi cơ sơ vât chât cung không giông nhau.

Môt sô găn trưc tiêp vơi cơ sơ vât chât như la khoa hoc

171

tư nhiên, ky thuât… Co môt sô lai găn môt cach gian

tiêp như triêt hoc, nghê thuât, đao đưc, thâm my…

- Sư phat triên cua văn hoa mang tinh kê thưa.

Trong bât ky giai đoan phat triên nao cua văn hoa

cung đêu co sư kê thưa văn hoa xa hôi đa đat đươc trong

cac giai đoan trươc. Cac giai câp tiên tiên bao giơ

cung biêt năm lây nhưng thanh tưu văn hoa đa đat đươc

cua qua khư, trên cơ sơ đo tiêp thu chon loc cai tao

môt cach co phê phan bô sung lam cho no ngay cang phat

triên. Tinh liên tuc trong qua trinh phat triên cua văn

hoa la môt đăc điêm quan trong ma ngay ca luc chuyên

biên cach mang tư xa hôi nay sang xa hôi khac cung

không thê bi pha vơ.

- Sư phat triên cua văn hoa con co đăc điêm la giưa

cac yêu tô câu thanh cua văn hoa co môi quan hê tac

đông lân nhau, thuc đây nhau cung phat triên. Sư liên

hê tac đông qua lai lân nhau đo co thê trưc tiêp hoăc

gian tiêp, co thê diên ra trong môt thơi gian tương đôi

ngăn cung co thê diên ra trong môt thơi gian tương đôi

dai. Sư kê thưa va tac đông lân nhau giưa cac yêu tô

câu thanh cua văn hoa diên ra trong qua trinh phat

triên cua no so vơi chê đô kinh tê, phương thưc san

xuât.

- Hiên nay Đang va nhân dân ta đang xây dưng nên

văn hoa tiên tiên, đâm đa ban săc dân tôc. Ban săc đo172

đươc thê hiên trong hê gia tri tinh thân cua công đông

dân tôc Viêt Nam. “Đo la long yêu nươc nông nan, y chi

tư cương dân tôc, tinh thân đoan kêt, y chi công đông

găn kêt ca nhân - gia đinh - lang xa - tô chưc; long

nhân ai, khoan dung, trong nghia tinh, đao ly, đưc tinh

cân cu, sang tao trong lao đông, sư tinh tê trong ưng

xư, tinh gian di trong đơi sông…” (Văn kiên Hôi nghi

lân thư V Ban châp hanh Trung ương khoa VIII). Đo la

nên tang tinh thân to lơn đê nhân dân ta xây dưng môt

xa hôi phat triên, tiên bô, công băng va nhân ai.

Tuy nhiên ơ nươc ta hiên nay, nên văn hoa mơi xa

hôi chu nghia mơi đươc hinh thanh, chưa co sư phat

triên đây đu, chưa co môt thê phong ngư vưng chăc đê

chông lai cac văn hoa đôc hai va đôi truy. Trươc tinh

hinh đo: “Viêc tao ra môi trương văn hoa cua chu nghia

xa hôi, trong đo co sư kêt hơp hai hoa giưa gia tri

truyên thông va gia tri hiên đai thâm nhuân tinh thân

dân tôc, nhân văn la trach nhiêm to lơn cua toan Đang

va cua toan dân ta”…

173