- 1 - STADSLEVEN krant bij VNG Gemeentetrainee moduul ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling editie januari 2012 GEMEENTEN NAAR COMPLEET ANDERE ROL Nieuwe ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling Gemeenten zijn in een totaal andere rol gekomen voor hun ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling. Een ontdekkingstocht met de VNG Gemeentetrainee. OVER VNG GEMEENTETRAINEE Het vinden van jonge getalenteerde medewerkers en deze vervolgens ook voor uw organisatie behouden is één van de grootste uitdagingen binnen de Nederlandse gemeenten. De roep om jonge getalenteerde mensen met een universitaire of hbo-opleiding binnen te halen en te houden wordt steeds luider. Daarom zijn de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Eigeman ID in 2010 de VNG GemeenteTrainee gestart. De trainees voeren in twee jaar vier projecten uit. Elk half jaar werken ze bij een andere gemeente of gelieerde organisatie (veiligheidsregio, VNG, bibliotheekwezen). De trainees werken vier dagen in de week en krijgen de vrijdag training in competenties en inhoud. RUIMTELIJKE ORDENING EN STEDELIJKE ONTWIKKELING Zeven trainees van de lichting 2011-2012 hebben in december en januari het moduul ‘Ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling’ gevolgd. Deze krant is het resultaat van de vier dagen van dit blok, dat werd verzorgd door Stipo. Stipo is ontstaan als trainingsspecialisme aan de vakgroep Planologie, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, Universiteit van Amsterdam, eind jaren ’80 en is in 1995 verzelfstandigd. Naast projectwerk in de stedelijke ontwikkelingspraktijk in steden door heel Nederland geeft Stipo training op inhoud (het wat) en aanpak, strategie en competenties (het hoe). STAD MAKEN WORDT STAD ZIJN Het VNG trainee moduul stond stil bij de basis van de ruimtelijke ordening, maar ging ook in op de nieuwe context. In de vier decennia na de oorlog is er vier keer zoveel gebouwd als in alle eeuwen daarvoor. Het accent is in de afgelopen tien jaar echter steeds meer verschoven naar het geven van impulsen aan bestaande stedelijke structuren. Dat leidt tot een nieuwe definitie van het vak stedelijke ontwikkeling:
Stadsleven, VNG Gemeentetrainee blok ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling, Stipo
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
- 1 -
STADSLEVEN krant bij VNG Gemeentetrainee moduul ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling
editie januari 2012
GEMEENTEN NAAR COMPLEET ANDERE ROL
N ieuw e r uimt eli j ke o r dening en sted eli j ke o ntw ikke ling
Gemeenten zijn in een totaal andere rol gekomen voor hun
ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling. Een
ontdekkingstocht met de VNG Gemeentetrainee.
O VER VNG G EM EEN TE TR A I NEE
Het vinden van jonge getalenteerde medewerkers en deze
vervolgens ook voor uw organisatie behouden is één van de
grootste uitdagingen binnen de Nederlandse gemeenten. De
roep om jonge getalenteerde mensen met een universitaire
of hbo-opleiding binnen te halen en te houden wordt steeds
luider. Daarom zijn de Vereniging Nederlandse Gemeenten
(VNG) en Eigeman ID in 2010 de VNG GemeenteTrainee
gestart. De trainees voeren in twee jaar vier projecten uit. Elk
half jaar werken ze bij een andere gemeente of gelieerde
organisatie (veiligheidsregio, VNG, bibliotheekwezen). De
trainees werken vier dagen in de week en krijgen de vrijdag
training in competenties en inhoud.
R UI MTELI JK E OR D ENI NG EN S T EDELI JK E
ONTWI K KELI NG
Zeven trainees van de lichting 2011-2012 hebben in
december en januari het moduul ‘Ruimtelijke ordening en
stedelijke ontwikkeling’ gevolgd. Deze krant is het resultaat
van de vier dagen van dit blok, dat werd verzorgd door Stipo.
Stipo is ontstaan als trainingsspecialisme aan de vakgroep
Planologie, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen,
Universiteit van Amsterdam, eind jaren ’80 en is in 1995
verzelfstandigd. Naast projectwerk in de stedelijke
ontwikkelingspraktijk in steden door heel Nederland geeft
Stipo training op inhoud (het wat) en aanpak, strategie en
competenties (het hoe).
S TA D MA K EN WOR D T S T A D Z I JN
Het VNG trainee moduul stond stil bij de basis van de
ruimtelijke ordening, maar ging ook in op de nieuwe context.
In de vier decennia na de oorlog is er vier keer zoveel
gebouwd als in alle eeuwen daarvoor. Het accent is in de
afgelopen tien jaar echter steeds meer verschoven naar het
geven van impulsen aan bestaande stedelijke structuren. Dat
leidt tot een nieuwe definitie van het vak stedelijke
ontwikkeling:
- 2 -
* Parallelle schaalniveaus. Van lokaal via regionaal naar
bovenregionale opgaven, tegen de achtergrond van een
internationale context.
* Het bestaande aanpassen. Stedelijke ontwikkeling begeeft
zich meer en meer binnen het bestaande, en moet vanuit de
kwaliteiten van dat bestaande bouwen (ziel, publiek domein).
* Interdisciplinariteit. Van ‘fysiek first’ naar interdisciplinari-
teit: economie, cultuur, ruimte en samenleving zijn niet meer
gevolgtijdelijk maar dienen zich tegelijkertijd aan.
* Netwerkgericht ontwikkelen. Van het samenwerken met
enkele stakeholders naar een explosie van het aantal te
betrekken gebruikers, eigenaren en investeerders; van
overheid naar tussenheid, dragende investeringsnetwerken,
met coproductie, comakership en coalities.
* Katalyseren. Van maakbaarheid naar katalyseren. Dit
betekent een omslag van eindbeeldplanning naar
spontaniteit, chaos en orde, trial and error, tijdelijkheid ,
organische ontwikkeling, ontwikkelend beheren.
* Kwalitatief ontwikkelen. Van kwantitatieve naar
kwalitatieve groei. Stedelijke ontwikkeling moet
omschakelen naar kansengestuurd, specifieker, meer op
uniciteit en eigenheid. Van Stad Maken naar Stad Zijn.
DE G EM EEN TE A LS ‘T US S ENHEI D ’
De gemeente is niet meer de partij die boven de andere
staat, maar is een netwerkpartner, een platform voor het
leggen van nieuwe verbindingen met inwoners, partners en
anderen: van ‘overheid’ naar ‘tussenheid’. Deze omslag doet
een beroep op andere competenties dan in het verleden:
1. Wie alleen een baan heeft, zal niet snel complexe
processen naar aansprekende resultaten leiden. Nieuwe
ontwikkelaars zijn behept met maatschappelijke passie en
visie.
2. De nieuwe ontwikkelaars zijn extern gericht en
beschikken over grote sociale vaardigheden. Ze winnen
vertrouwen en enthousiasmeren, smeden coalities en laten
belangen samenvallen.
3. De nieuwe ontwikkelaars zijn creatief en innovatief.
Ze krijgen grensverleggende oplossingen voor elkaar. Ze
mobiliseren nieuwe ideeën en organiseren kruisbestuiving.
Ze inspireren en vernieuwen.
4. De nieuwe ontwikkelaars beschikken over
ondernemerschap en durf. Ze combineren doen en denken,
spelen snel in op kansen, forceren doorbraken, laten zich niet
door regels smoren en boeken resultaten.
5. De nieuwe ontwikkelaars hebben een groot
strategisch vermogen. Ze beschikken over de vaardigheid om
alles, werkelijk elke stap, vanuit één strategie te benaderen,
ook in langdurige processen.
OPBO UW M ODU UL
Het moduul is zodanig opgebouwd dat de trainees inzicht
krijgen in de belangrijke essenties van het nieuwe vak en de
rol van gemeenten daarin. Dat gebeurt steeds op locatie, om
ook de concrete praktijk te laten zien:
Dag 1 Introductie in de ruimtelijke ordeningstraditie van
1890 – 1995, tegen het decor van Amsterdam. Marijke Storm
leidde ons langs scharnierpunten in het ruimtelijke
ordeningsstelsel.
Dag 2 Nieuwe stedelijke ontwikkeling, megapolisering
en omslag naar ‘stad zijn’, bij het centrumproject Lage Zijde
in Alphen aan den Rijn, waar we werden ontvangen door
projectleider Wybe Theijse.
Dag 3 Sociaal-fysieke stedelijke ontwikkeling en
Stadsantropologie, met een praktijkoefening in de
binnenstad van Rotterdam, begeleid door Ester Heiman.
Dag 4 De vaardigheden strategie en ondernemerschap,
bij VINEX-wijk Vathorst in Amersfoort, waar we werden
ontvangen door directeur ontwikkelingsbedrijf Giel van der
Vliest en manager I-Centrum Trudy de Mooy.
Aan de hand van deze ervaringen hebben de trainees deze
krant geschreven. Veel leesplezier in uw tocht door de
nieuwe ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling.
- 3 -
MIJLPALEN STEDELIJKE ONTWIKKELING IN AMSTERDAM
Maak een stedelijke ontwikkelingsreis van een eeuw in één
dag. Dit kan in Amsterdam!
Verschillende mijlpalen van de Nederlandse stedelijke
ontwikkeling zijn te zien in Amsterdam. Begin je route bij het
Frederiksplein en eindig op het Java-eiland. Ontdek de
verschillende stijlen met de daarachterliggende
maatschappelijke en economische invloeden, denk
bijvoorbeeld aan de veranderende rol van de gemeente,
financiële hoogte- en dieptepunten, de opkomst van andere
actoren, bevolkingsgroei en emancipatie. De journalisten van
dit artikel hebben voor u de hoogtepunten van deze
ontdekkingsreis al op een rijtje gezet
Rond 1900.
Links: Overvol en onhygiënisch. Door
de industrialisatie trokken mensen
massaal naar de stad.
Rechts: De bouw van
Huidekoperstraat Amsterdam 1860.
Links: 1901-1940. De komst van de
woningwet in 1901.
Woningcorporaties ontstonden en er
werden sociale woningen gebouwd
zoals de nieuwe Pijp in 1920.
Rechts: 1940-1960
Wederopbouw en volkshuisvesting.
De nieuwbouw van Slotervaart in
1956.
Links: 1960-1980
Groei en Suburbanisatie.
De bouw van Almere.
Rechts: 1980-2011
Stedelijke vernieuwing en creatieve
steden. De bouw van het Java eiland
in de jaren ’90.
- 4 -
STAD VAN DE TOEKOMST: HOE KOMEN WE ER?
Duurzaamheid is door de jaren heen een containerbegrip
geworden. Alles wat te maken heeft met maatschappelijk
verantwoord leven, milieu, ecologie en toekomstgericht
denken wordt tegenwoordig onder duurzaamheid
geschaard. Maar wat houdt de term duurzaamheid precies
in? En wat betekent dit voor de stedelijke ontwikkeling in
Nederland?
DUUR Z A A MHEI D
De volgende definitie van duurzaamheid is geformuleerd
door de World Commission on environment and
Development van de Verenigde Naties in het rapport “Our
Common future”: “Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling
die aansluit op de behoeften van het heden zonder het
vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen
behoeften te voorzien in gevaar te brengen” Het gaat dus niet
alleen om het heden, maar ook om de toekomst. Iets moet
‘langdurige kwaliteit’ hebben. Maar hoe zijn we daartoe
gekomen? Wanneer heeft iets een langdurige kwaliteit?
DE WEG NA A R A CCE PTA T I E VA N
COMPL E XI T EI T EN TI JD
Langdurige kwaliteit gaat samen met de acceptatie van
complexiteit en tijd. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er
veel modernistische architectuur. Simpele ideeën stonden in
de ruimtelijke ontwikkeling aan de basis van de
wederopbouw van de steden. Gedurende de 40 jaar na de
Tweede Wereldoorlog zijn onder andere galerijflats,
rijenwoningen en VINEX-woningen gebouwd: allemaal huizen
zonder eigen muren. Wat hierbij vergeten werd, is dat gebied
complex is en dat tijden veranderen. Sterke openbare ruimte
staat veranderingen op gebruikersniveau toe. Een mooi
voorbeeld hiervan is de grachtengordel in Amsterdam. Qua
structuur hoeft er niets te veranderen, maar op het niveau
van huizen en panden kunnen wel veranderingen
doorgevoerd worden. Ook wel ‘organisch structuralisme’
genoemd.
Met simpele ideeën kom je er niet in ruimtelijke
ontwikkeling. Ook gevoel en beleving spelen een rol en de
stad is hiermee een complex orgaan. Niet alleen moet je
aanvaarden dat ruimte complex is, ook het proces van
herontwikkelen is, met alle spelers in het veld, zowel
bewoners als ontwikkelaars, allen met eigen ideeën,
complex. De wereld van de ruimtelijke ordening is rationeel,
bewoners zijn dit niet altijd.
De focus in gebiedsontwikkeling moet dus liggen op
langdurige kwaliteit. Maar wat is langdurige kwaliteit
eigenlijk? In eerste instantie wordt bij duurzaamheid vooral
gedacht aan het gebruik van duurzame materialen. Bij nader
inzien lijkt langdurige kwaliteit van een plek of gebouw veel
te maken te hebben met het gebruik van deze ruimte door
de tijd heen.
- 5 -
Hiermee gaat het idee leven dat de geplande wereld van de
ruimtelijke ordening en de “geleefde wereld” van bewoners
en bezoekers van een plek moeten samenkomen om iets
goeds te maken. Maar hoe kunnen we deze samenbrengen?
VI S I E: D E A D EMENDE S T A D, D E P UBLI E KE
S TA D, D E B EZ I ELDE S TA D
Drie kernkwaliteiten die als belangrijk worden geacht voor
een duurzame stad zijn: de ademende stad, de publieke stad
en de bezielde stad. Maar wat houden deze begrippen in? En
waar vind je ze terug?
De ademende stad
Een ademende stad kan worden gezien als een stad die
flexibiliteit mogelijk maakt door de dag, de week, het jaar en
zelfs een decennia of langer. Zoals de grachtengordel in
Amsterdam of San Francisco.
De publieke stad
De openbare ruimte is een belangrijk domein in het geheel.
Het is de drager, de ruggengraat van kwaliteit en interactie.
De bezielde stad
Een stad moet ook een ziel hebben. Mensen moeten ervan
houden, zich aan de stad willen binden en erin blijven
investeren. Een goed voorbeeld zijn de kubuswoningen
waarin het Helmondse theater ’t Speelhuis was gevestigd.
Deze kubussen waren door Piet Blom ontworpen, maar tot
groot afschuw van de burgers gingen ze in vlammen op. Een
groot deel van de Helmondse bevolking wil hoe dan ook dat
de kubussen herbouwd worden. Ze geven zo’n
karakteristieke beleving aan het centrum van Helmond dat
burgers er van houden.
DENK A A N DE BUR G ER V A N DE TO EK OMS T
Om ook de burgers van de toekomst de kans op een leefbare
stad zo groot mogelijk te maken is sturing op deze
kernwaarden nodig. Dus denk met deze kernwaarden in het
achterhoofd goed na als u bijvoorbeeld deelneemt aan een
klankbordgroep over de gebiedsontwikkeling van uw eigen
buurt.
JAARHOROSCOOP WATERMAN 21 JAN – 19 FEB 2012
WA T BR ENG T 2 012 U EN EN H ET PR O JEC T LA G E Z I JDE I N A LPH EN A A N DEN R I JN?
PA R TNER S CHA P
De kans op een nieuw begin in project Lage Zijde is groot in
2012. Ook al werkt u al lang samen met uw huidige partners,
nu is de tijd gekomen om spijkers met koppen te slaan.
Andere tijden brengen weer mogelijkheden met zich mee en
de Raad ziet deze mogelijkheden ook. Dit is het moment om
met passie overleg te blijven voeren met de Raad over Lage
Zijde. Verheugt u zich hierop!
BER OEP
Nu kunnen de vruchten worden geplukt van het proces van
overleg van de laatste jaren. Opeens loopt alles op rolletjes.
- 6 -
U zult dit jaar kunnen genieten van alle mooie plannen die u
eerder heeft voorbereid en die zich als zaadjes zullen
ontpoppen. Als u deze zaadjes water blijft geven zullen deze
zich zeker ontwikkelen tot mooie “Stadshart-bloemen”!
G EZ ONDHEI D
Met volle vaart vooruit – dat is uw devies. U bent topfit en in
opperbeste stemming. Met de bouw van de nieuwe publieke
voorzieningen in Alphen aan den Rijn bent u opgebloeid,
evenals uw medestadsgenoten. Dit kan ook niet anders met
zo’n mooi nieuw cultuurgebouw en het nieuwe en
opgeknapte winkelgebied. Een levend Stadshart brengt
gezonde Alphenaren! Tank nu zo veel mogelijk energie voor
slechtere tijden: er zullen vast nog een aantal kinken in de
kabels ontstaan.
VNG BOTST MET MINISTER OVER NIEUW WETSVOORSTEL
Vereniging van Nederlands Gemeenten (VNG) is hard in
botsing gekomen met de Minister van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijk Relaties. Aanleiding is het wetsvoorstel dat
gemeenten verbiedt zich op grote schaal bezig te houden
met gebiedsontwikkeling en infrastructurele projecten.
Het wetsvoorstel van de minister bevat een grote
verandering in het denken over de ruimtelijke ontwikkeling in
Nederland. De wijziging is met name gericht op vervanging
van het oude adagium ‘stad maken’ met het nieuwe adagium
‘stad zijn’. Deze verandering heeft grote consequenties voor
gemeenten, omdat zij door de nieuwe wet de aandacht
moeten verleggen.
De gemeenten en met name grote steden moeten volgens de
minister meer tijd gaan besteden aan het leven in de stad,
aan het verbeteren van de openbare ruimte en aan het
investeren in de cohesie. Dit gaat ten koste van de grote
projecten op het vlak van de gebiedsontwikkeling, waar de
gemeenten jarenlang veel geld aan verdiend hebben. De
gemeenten eisen nu een substantiële financiële
tegemoetkoming van de minister, in ruil voor het uitvoeren
van het nieuwe beleid.
De gemeenten beargumenteren dat zij door de toename aan
taken die vanuit het Rijk worden overgeheveld momenteel
geen prioriteit kunnen geven aan de nieuwe werkwijze. Het
wetsvoorstel vergt een nieuwe manier van werken, waarvoor
vooral de kleine gemeenten de juiste expertise niet in huis
hebben.
Daarnaast beschikken veel gemeenten over dure bouwgrond,
klaar voor ontwikkeling maar zonder geldschieters. Door het
nieuwe wetsvoorstel zullen gemeenten verlies lijden op
zowel het braakliggende terrein als de noodzakelijke
investeringen in de ontwikkeling van de stad.
De VNG blijft in gesprek met de minister om minder
vergaande maatregelen te bepleiten.
- 7 -
-- A D VER T ENTI E --
HET GROENE PARADIJS. DICHTERBIJ DAN U DENKT!
Een avontuurlijke vakantie of juist heerlijk ontspannen tot
rust komen. Dorpen in Oost-Groningen, de Achterhoek,
Zuid-Limburg en Zeeland maken het mogelijk.
Het leeggelopen platteland van Nederland biedt vele
mogelijkheden voor een heerlijk ontspannen vakantie of juist
een prachtige ontdekkingstocht. Ga op zoek naar de laatste
bewoners tijdens de speciaal georganiseerde jeepsafari’s of
wandel in de volledig verlaten vlaktes. U komt misschien wel
helemaal niemand tegen. Een ongekende ervaring en een
ideale ontsnapping uit de drukke stad. Op minder dan twee
uur rijden, zonder files.
Ook voor de eigen vakantiewoning biedt het Nederlandse
platteland veel mogelijkheden. Voor een klein bedrag koopt
u een woning van een oud-bewoner van Ooststellingwerf of
Berkelland, die na een jarenlang gevecht tegen de bierkaai
vertrokken is. Natuurlijk, u moet thuis alvast de boodschap-
pen doen, maar in ruil daarvoor krijgt u weidse vergezichten
en de ruimte om te doen en laten wat u wilt. Vergeet het
werk: uw iPhone of Blackberry heeft toch geen bereik.
Misschien onverwacht, maar het groene paradijs kwam pas
de afgelopen 15 jaar tot volle wasdom, onder meer doordat
Nederland in rap tempo is verstedelijkt. De economische
focus in Nederland is verlegd van agrarische en industriële
activiteiten naar het leveren van diensten. Daardoor vertrok
de bevolking in deze gebieden massaal naar betere oorden.
De dorpen in het groene paradijs zijn op zoek gegaan naar
een nieuwe economie en een nieuwe invulling van de ruimte
die zij hebben. Het resultaat wordt gevormd door de
prachtige toeristische voorzieningen voor de stadsbewoner
die op zoek is naar rust of avontuur.
Laad de batterij even helemaal op. In het groene paradijs
worden dromen werkelijkheid.
Deze campagne is een gezamenlijk initiatief van de provincies
Groningen, Limburg, Drenthe, Gelderland en Zeeland.
8
VACATURE PROJECTLEIDER
OMS CHR I J VI NG
Het centrum van X wordt herontwikkeld. De laatste decennia
bleef het centrum in omvang en voorzieningenniveau sterk
achter bij de snelle ontwikkeling van de stad. Bovendien valt
het in twee delen uiteen, de Nieuwe en de Oude Zijde. Nu de
Oude Zijde van het Stadshart klaar is, verlegt de gemeente
haar energie naar de Nieuwe Zijde. Doel is om beide
stadsdelen te herontwikkelen tot één Stadshart, om de
bewoner of bezoeker op zoveel mogelijk vlakken van dienst
te zijn. Wonen, shoppen, ontspannen en werken in een
comfortabele, groene omgeving, waarin veiligheid en
bereikbaarheid belangrijke aspecten zijn. Om dit te bereiken
zijn wij op zoek naar de projectleider van de toekomst!
BEDR I JF S CULT UUR
Gemeente X opereert niet boven, maar tussen de partijen.
Dit vraagt binnen de organisatie om ‘nieuw werken': niet
meer achter het bureau regelen en ordenen, maar midden in
de maatschappij staan en visies en samen met anderen visies
en initiatieven durven te ontplooien. Stedelijke ontwikkeling
is een complex werkveld en continue in ontwikkeling. Deze
constante ontwikkeling wordt ook verwacht van onze
werknemers om te blijven opereren in een steeds
complexere omgeving, waarin altijd oog voor de toekomst
gehouden moeten worden. De hedendaagse veelheid aan
belang speelt een grote rol, maar als projectleider moet je
ook in staat zijn te schakelen naar de behoeften van de
bewoners en bezoekers van de toekomst. Wil je werken in
een uitdagende omgeving met veel afwisseling, dan is
gemeente X geschikt voor jou!
F UNCTI E OMS CHR I J VI NG
Als projectleider neem je de rol van aanjager en inspirator op
je. Je hebt een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Je
initieert en organiseert de samenwerking tussen partijen.
Bovendien verwachten wij dat je vakkennis koppelt aan een
open blik op de maatschappij en die samen met vele partners
interactief en slagvaardig aan de toekomst werken. Omdat je
opereert in een complexe omgeving die continue in
ontwikkeling is, zijn de volgende competenties een pre: