Journalisten kunnen Door onze redacteur Rosan Hollak H et is niet makkelijk om ombudsman te zijn. Ex- treem lastigzelfs. Thom Meens vervuldede func- tie zevenjaar bij de Volkskrant . In zi jn wekelijkse zaterdagcolumn spaarde hijde eigen redact ie niet. Zeker niet zodra er, in zijn ogen, werd gemor- reld aan journalisti eke basisprinc i- pes. Over Pieter Broertjes, de voor- malig e hoofdr edacteur van de Volks- krant , schreef hij ooit dat hij „vrese- lijk naïef ” was, „een groo t ego ” had en „het redacti estatuut over de heg had gekieperd”. Inmiddels zit Meens, ondanks zijn ‘onber ispeli jke staat van dienst ’, al een aantal maanden werkloos thuis. Tussen de ombudsman en zi jn hoofdredacteur, Philippe Remarque, ont sto nd in dece mbe r een confli ct over de contra ctueel vastgelegdeda- tum waarop Meens’ functie zou ein- digen. Die was bepaald op half juni dit jaar maar de hoofdredacti e wilde hem per 1 januariaanstellen als eind- redacte ur. Meens weigerde en de krant stapte naar de kantonrechter . Aan zijnvertrek bij de Volkskrant , het geschi l werd uiteindelijk beslec ht in het vo ordeel van Meens, heef t de journalist „geen plezie rige smaak overgehouden”. „Het heeft i ets wrangsomzo jebaankwijtte rak en. Ik heb meer dantwintig jaar met ple- zier bij de k rant gewerkt. Dan is het niet leuk als je werkg ever je voor de rechter sleept om van je af te komen. ” Het is hemnooit duidelij k gewor - den waar om hij onv erwacht zij n functie als ombudsman moest neer- leggen. „De kanto nrecht er heef t het ook direct aande hoofdredacteur ge- vraagd, het is er niet uit gekomen. ” Zou he t kunnen dat hij e en té kri ti- sche houding had? „Remarque heeft me verz ekerd dat dit niet het gev al was. Eenvan de argumentenwas dat de Volkskrant graag als eerste k rant een vrouwelijk e ombudsma n wilde aanste llen. Nu heeft het Eindhovens Dagblad al jaren een vrouwelijke om- budsman, datleek me dus eendrog- rede n. Inder daad, ik was kri tis ch, maar nooit oneerlijk. Ik heb mijn keuzes altijd gemotiveerd.” Rancuneusis hij nietover de kwes- tie. „Nee, hetis een voldo ngen feit,ik moet nu gewoon verder .” Hij zegt zelfs „blij tezijn” dat hij nietmeer bij de Volkskrant werkt.Sinds het vertre k van de vorig e hoofdr edacteur Pieter Broertjes vindt hij de krant „wel erg opgeleukt”. „Ik mis echt diepg ang. Vi jf kee r per week een co lumn van Aaf ofWitteman is teveel. Jewilt niet lezen da t ze naarArtis gaanof shop- pen in de Kalverstraat. Daar kreeg ik als ombudsman ook brieven over. ” Eenander voorbeel d zijn deprivé- mails die de Volkskrant afgelopen zo- mer publiceerde vanTweede Kamer- li d Mari ko Peters (GroenLi nks) . „Welk redelijk belang dienje om die mai ls te public eren? Kom niet met het argument dat het volk het recht hee ft om al les te weten, want di t heef t niets met landsbelang te ma- Thom Meens vertrok na een conflict bij de Volkskrant, waar hij de laatste zeven jaar ombudsman was. Hij mist zelfkritiek bij zijn oud-collega’s. „ Journalisten moeten leren om op een andere manier met elkaar om te gaan. ” Thom Meens: „Het is niet leuk als je werkgever je voor de rechter sleept. ” Vijf keer per week een column van Aaf of Witteman is te veel. Steeds weer naar Artis. niet tegen kritiek ken. Maar kenneli jk denken ze toch dat lezers dat willen lezen. ” Hoe kijkt Meens, nu hij een beetje afstand heeft kunnen nemen, tegen het vak ombuds man aan? „ Juist nu krant en moeten bezuiniginge n, de redacties uitdunnen en het nieuws snelle r wordt gele verd,met name op int ernet, wor dt de func tie van om- budsman belangrijker. Meer dan ooit hebben we behoefte aan transparan- tie. Hoe veel ber ichten staan er wel niet op nieuwssites zonder dat een tweede bron is geraadpleegd?” Hij no emt het ‘bizar’ dat de NOS nog altij d geen ombudsman heeft. „In Zweden geeft de grootste com- merciële zender zijn ombudsman ie- dere week een uur zendtijd. Het is een weze nlijk onderde el van het journalistieke proces. Logisch ook: als een journalist iedereen de maat neemt,danmoet dejournalis took de maat worden genomen.” T och gebeurt dit te weinig, vindt Meens. „ Journalis- ten kunnen absoluut niet tegen k ritiek . Je moet van goeden huize komen al s je tegen een colle ga zegt: heb jij j e werk wel ge- daan? Mag ik jouw bronnen inzien?” Diehouding typeer t niet alle en de Nede rl an dse jou rn al i st, al dus Meens. „Ikben jar enlidgeweestvan de Or ganiza tion of News Ombuds- men (ONO). Van colle ga’s ho orde ik precies hetzelfde verhaal. Journalis- ten zijn overhet algemeen hoogop- geleid en wete n goed wat ze doen. Daaromvinden ze hetlasti g omver- antwoording af te leggen. ” Val t diecultuur te veranderen?„ Je kunt wel duizend protocollen opstel- len, maar uiteindelijk moeten jour- nal ist en ler enom opeen anderema- niermet elkaarom tegaan. Daarzou je op de School voor Journalistiek al op de eerste dag mee moeten b egin- nen.Laat leerlingenelkaars werkbe- spreken en bekritiseren. Ben je die omgang gewend, dan vind je het later op de werkvloer ook niet erg. ” Bij de Algemene Po lit ieke Be- schouwingen van deze weekwas de inhoud v an het debat ve r te zoeken. Politici en media besteedden vooral veel tij d aan de scheldpar tij en van PVV-leider Wilders. In een master- class , georga niseerd door hetHaagse Montesquieu Instituut in Perscen- trum Nieuwspoort, verkondigde Meens een aantal weken terug dat journalisten zich te veelvoor het kar- retje van politici laten spannen. Wat vindt hij van de huidige politieke ver- slaggeving in Den Haag? „In Den Haag lopen inmiddels 200 journalis- ten rond en 150 Kamerle den. Iedere journalist zit daar om nieuws te breng en, het is voo r politi ci nu wel heel gemakkelijk om even met een onderwerpje te scoren. ” Politici zouden volgens Meens moete n opho uden met ‘spindocto- ren’. „Als een minister nu bang is dat hij opvrijdag bij deministerraad het debat gaat verliezen, kan hij via zijn woor dvoerder op donderdagavo nd bij een versl aggeve r even iets inste- kenover zijn inzet in het deba t. Als dat de volgende dag in het nieuws komt , hoopt zo’n minister daarmee toch zijn doel te bereiken.” I n de tijd dat hij zelf als verslag- gev er over i nf ra st ructuur schree f, maakte Meens zich oo k sc huldig aan di t s oo r t praktijken. „Als ik zuiver zo u rede- neren, zeg ik: doe het niet. Maar je bent wel gek alsje zo’n nieuwtje niet opschr ijf t. Als je het niet doet, gaa t zo’n minister naar een andere krant.” Als coördinator op de Haagse re- dactie hadhij ooit deregel ingevoerd dat de krant niet zou s chrij ven over een politic us die slechts dreigt met een nieuwe maatregel. „Dat hebben we helaas niet vol kunnen houden. Inmiddels is het alleen maar erger ge- worden. Wilders krijgt continu expo- sure voor alzijn plannetje s.Als hij al- leen maar iets aankondigt, komt het alin het nieuws . Alsde pers dat nou eens niet zouopschrijven, scheelt dat al de helft van de publiciteit. ” In zi jn functi e al s ombudsman heef t Meens ook jar enlang met een kriti sch oog vele bla den en krante n gelezen. Hoe kijkt hij aan tegen de trend dat krantenvia allerlei produc- ten lezers prob eren te wer ven o f de los se ver koo p pro ber en te sti mule- ren?Wie bij nrc.next een tweejaarlijks abonnement afsluit, krijgt een iPad cadeau. Het Algemeen Dagblad biedt lezers met een spaarkaart een gratis elektrische tandenborstel van Piet Piraa t of K3. NRC biedtvandaag Mi- les Davis aan. Me t een bij lage als De- LUX E wor dt een poging geda an om meer advertenties van dure merke n te werven. „Op dit gebie d proberen krantenelkaarsteeds meervliegenaf te vangen. In mi jn oge n is heteen te vergaande co mmerc ialis ering, het heeft niets meer met journalistiek te maken. Ik begrij p wel dat het wel- lic ht noo dzakel ij k i s om zoiets te d oe n om financ ie e l te overleven, maar toch vraag ik me af: wat heeft de lezer eraan?” Hij wijsterop dat hij als ombudsman ook geregel d brieven binnenkreeg van vasteabonneesdie klaag den overhet feit dat zijals trou- we lezer geen cadeautjes kregen. „De directie antwoo rdde dan altijd: ze kri jgen een goede kra nt in de bus . Maar dat arg ument is niet hel emaal terecht.” Inmiddels is Meensvoorgedr agen als bestuurslid bij de Nederla ndse Vere niging van Journa listen (NVJ). Stemtde Vere niging sraadin metzijn voordracht, dan gaat hij eind dit jaar aan de slag. Is het niet raar dat hij, ge- zien zijn voormalige positie, nu in- eens de belangenvan alle Nederland- se journal isten moet gaan behart i- gen? „Ik weet nognietprecie s wel ke functie ik ga vervullen. Maar je kunt niet verwachten dat ik als bestuurslid namens alle journalisten zal spre- ken. Er zijn bovendien zovee l ver- schil lende me dia in Neder land, wie ben ik om daar i ets ove r te zeggen? Maar al s mij om mijn per soonl ijke mening wo rdt gevraag d, zal ik die natuurlijk geven.” Journalistiek en ethiek Foto Andreas Terlaak Journalisten nemen iedereen de maat, maar ze leggen zelf geen verantwoording af. Thom Meens (53) begon zijn journa- listieke carrière als leerling bij het Nij- meegs Dagblad . Hij werkte daarna tien jaar bij dagblad De Gelderlander , eerst op de stadsredactie in Nijme- gen, later op de departementale en politieke redactie in Den Haag. Vanaf 1991 werkte Meens bij de Volkskra nt . Hij schreef over onder- wijs, was chef van de sociaal-econo- mische redactie en coördinator van de politieke redactie. De laatste zeven jaar werkte hij als onafhankelijk ombudsman bij de krant. In die hoedanigheid schreef hij ruim 400 columns over journalistiek en ethiek en het functioneren van de redactie.