20. Мастацтва Беларусі да Рэнесанса

Мастацкая культура Беларусі

Першабытнае мастацтва

Узнікненне мастацтва• Час узнікнення: палеаліт;• Мастацтва непарыўна звязана з вераваннямі – татэмізмам, анімізмам, фетышызмам, культам продкаў.

Віды першабытнага мастацтва• Статуэткі з косткі і дрэва;• Упрыгожванні-амулеты;• Арнаментацыя глінянага посуду.

Першабытная скульптура

Палеалітычная Венера. Стаянка Елісеевічы, Бранская вобласць.

Палеаліт

Выявы чалавека. Стаянка Асавец. Неаліт

Галоўка качкі. Стаянка Асавец. Неаліт

Арнаментацыя

Арнаментаваны посуд. Днепра-данецкая культура. Неаліт

Арнаментаваны посуд. Сярэднедняпроўская культура. Бронзавы век

Фігура жывёлы на костцы. В. Азёрная. Неаліт

Фігура чалавека на костцы. В. Азёрная. Неаліт

Мужчына з качкай. Ст. Юравічы. Неаліт

Мастацтва старажытных балтаў

Шыйная грыўня і спіральны пярсцёнак

Характэрная рыса – спіралевідныя ўпрыгожванні

Скроневае ўпрыгожванне

Фібулы балтаў

Славянскія саюзы плямёнаў

Скроневыя кольцы

Крывічанка Дрыгавічанка Радзімічанка

Мастацтва Сярэднявечча

АРХІТЭКТУРА

Дойлідства Беларусі ў ХІ – ХІІІст. знаходзілася пад уплывам візантыйскай архітэктурнай школы.

Для візантыйскай архітэктурнай

школы быў характэрны

крыжова-купальны храм.

Менавіта ў гэтым архітэктурным стылі была пабудавана Полацкая Сафія (1055 – 1060гг.).

МЯСЦОВЫЯ ТРАДЫЦЫІ ДРАЎЛЯНАГА ДОЙЛІДСТВА

+ВІЗАНТЫЙСКАЯ

АРХІТЭКТУРНАЯ ШКОЛА= СВАЕ АРХІТЭКТУРНЫЯ

ШКОЛЫ:1. ПОЛАЦКА-

ВІЦЕБСКАЯ.2. ГРОДЗЕНСКАЯ.

ПОЛАЦКА-ВІЦЕБСКАЯ АРХІТЭКТУРНАЯ ШКОЛА.

1. Заснавальнік: дойлід Іаан.

2. У кладцы пераважала плінфа.

3.Выкарыстоўвалася кладка з прыхаваным радам, калі прастора

паміж верхнім і ніжнім радам

запаўнялася вапнай.

4. Адсутнічала знешняя

тынкоўка, таму храм меў,

«паласаты» выгляд.

5. Упершыню, для ўпрыгожвання

храма, былі выкарыстаны “какошнікі”.

УЗОРЫ

ГРОДЗЕНСКАЯ АРХІТЭКТУРНАЯ ШКОЛА.

1. Заснавальнік: Пётр Міланег.

Каложская (Барысагле

бская) царква ў Гродна ХІІст.

2. Кладка не толькі з плінфы, а, у асноўным, з

апрацаванага камня.

3.Для ўпрыгожвання храма шырока

выкарыстоўвалі маёлікавыя пліты.

4. Для паляпшэння акустыкі шырока выкарыстоўваліся галаснікі

Жывапіс

МАНУМЕНТАЛЬНЫ ЖЫВАПІС• Асноўным

жанрам выяўленчага мастацтва ў ХІ – ХІІІст. з’яўляўя манументальны жывапіс – мазаіка і фрэска.

МАЗАІКА

Майстэрства мазаікі прыйшло на Беларусь ў ХІІст. з Візантыі.

У якасці матэрыялу для мазаікі

візантыйскія і мясцовыя майстры

выкарыстоўвалісмальту –

непразрыстае каляровае шкло.

Па археалагічным дадзеным, мазаікай былі ўпрыгожаны:

1. пабудовы Верхняга замка ў Полацку,

2. храмы Спаса-Ефрасіньеўскага манастыра,

3. Ніжняя царква ў Гродна.

ФРЭСКАФрэскавы жывапіс ХІ – ХІІІстст. на Беларусі

захаваўся фрагментарна.

Асабліва багатымі знаходкамі вылучаецца Спаса-Ефрасіньеўскі храм у Полацку.

Сцэна жыція святой Еўфрасінні Александрыйскай на паўднёвай сцяне малельні Еўфрасінні Полацкай

Сцэна жыція святой Еўфрасінні Александрыйскай на паўднёвай сцяне малельні Еўфрасінні Полацкай

Свяшчэннамучанік Кіпрыян, епіскап Карфагенскі. Фрэска на паўночнай сцяне Спаса-Праабражэнскай царквы

Адкрытыя фрэскі на паўночнай сцяне малельні Еўфрасінні Полацкай

Царыца Саўская. Фрэска ў малельні Еўфрасінні Полацкай

Магчыма, прарок Іезекіль. Фрэска на паўднёва-усходнім слупе малельні Еўфрасінні Полацкай

Полацкія фрэскі выкананы ў візантыйскім стылі, для якога характэрна:

а) вузкія аскетычныя твары;

• б) вялікія міндалевідныя вочы;

• в) сціснутыя строгія вусны.

ІКАНАПІСРазам з прыняццем

хрысціянства, на Беларусі распаўсюджваюцца

іконы.Але!

Даследчыкі не выявілі ікон, якія былі створаны на Беларусі ў ХІ – ХІІІстст.

У тыя часы на Беларусі ўшаноўваліся іконы

прывезеныя з Візантыі.

Узорам для мясцовых

майстроў стаў абраз Божае Маці,

вядомы пад назваю Адзігітрыя

Полацкая.

Візантыйскі імператар Мануіл

Комнін прыслаў гэты абраз у Полацк па просьбе Ефрасінні

Полацкай.

Кніжныя мініяцюры

Тураўскае евангелле. 11 ст.

Св. Лука. Аршанскае евангелле. 13 ст.

Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва

Барабаншчык (шахматная пешка). Ваўкавыск. 12 ст.

Шахматная ладдзя. Ваўкавыск. 12 ст.

Шахматная ладдзя. Гродна. 12 ст.

Шахматны ферзь. 12 ст.

Вішчынскі скарб. 12-13 стст.

Амулет «Конік». 12-13 стст.

Лунніца. Кан. 11 – пач. 12 стст.

Крыж Ефрасінні Полацкай

Архітэктура 13-15 стст.

1) Тып «валынская вежа» («бергфрыд»).Камянецкая вежа.

2) Тып данжон.Вежа Крэўскага замка

3) Тып кастэль.Лідскі замак

Замак у Медніках

4) Тып канвентхаўс.Трокскі замак

5) Тып вышгарад.Замак у Навагрудку

Замак у Гродна

Беларуская готыка. Храмы абарончага тыпу. Рысы:

1) Храмы кампактныя, набліжаны да квадрата.

2) Па вуглах круглыя ці шматвугольныя вежы.

3) Байніцы ў вежах і вехніх частках сцен

4) Клінападобны дах

5) Моцныя скляпенні пад храмамі

6) Выступаючыя часткі сцен – колер цэглы, паглыбленыя – тынкоўка

7) Контрфорсы

8) Акруглыя аркі і нішы

Царква ў Сынкавічах

Царква ў Мураванцы (Маламажэйкаве)

Касцёл у в. Ішкальдзь

Кніжная мініяцюра. Звярыны стыль

Мсціжскае евангелле. 14 ст.

Лаўрышаўскае евангелле. 14 ст.

Размова Уладзіміра Святаславіча з грэчаскім філосафам пра хрысціянства. Радзівілаўскі летапіс. 15 ст.

Фрэскі

Партрэт Ягайла. Люблін, 15 ст.

Скульптура

Распяцце з в. Галубічы

Скульптура Дзевы Марыі. В. Рось, пач. 16 ст.

Святы Георгі. Кан. 15 – пач. 16 стст.