1.1 MINERALAK ETA HARRIAK . 2.GAIA MINERALAK ETA HARRIAK. MATERIA KRISTALINOA 1. Mineralak eta harriak: a) MINERALAK:Definizioak eta ezaugarriak B) HARRIAK: DEFINIZIOA 2. Materia minerala: materia kristalinoa a) Kristalaren definizioa b) Ezaugarriak. c) Kristal egitura eta kristal forma. d) Polimorfismo eta isomorfismo. 3. Kristalogenesia: Nola eratzen da kristal bat? a) Nukleazioa. b) Hazkundea. 4. Kristalizazioa eta ingurune geologikoa a) Solidotzea b) Hauspeatzea c) Berkristalizazioa d) sublimazioa 5. Mineral motak a) Motak: silikatuak eta silikatu gabeko mineralak. b) Propietateak 6. Mineralen aplikazioak
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1.1 MINERALAK ETA HARRIAK
. 2.GAIA MINERALAK ETA HARRIAK. MATERIA KRISTALINOA 1. Mineralak eta harriak: a) MINERALAK:Definizioak eta
ezaugarriak B) HARRIAK: DEFINIZIOA 2. Materia minerala: materia kristalinoa
a) Kristalaren definizioa b) Ezaugarriak. c) Kristal egitura eta kristal forma. d) Polimorfismo eta isomorfismo.
3. Kristalogenesia: Nola eratzen da kristal bat?
a) Nukleazioa. b) Hazkundea.
4. Kristalizazioa eta ingurune geologikoa a) Solidotzea b) Hauspeatzea
c) Berkristalizazioa d) sublimazioa
5. Mineral motak a) Motak: silikatuak eta silikatu
gabeko mineralak. b) Propietateak
6. Mineralen aplikazioak
1. MINERALAK ETA HARRIAK
MINERALAK. 1.1
ZER DA MINERAL BAT? Solidoak, ez-organikoak, konposizio kimiko ezagunekoa eta kristal egitura finkokoak diren substantzia naturalak dira. Ezaugarri hauetariko bat betetzen ez duen substantzia, MINERALOIDEA da.
OPALOA Partikulen ordenamendurik ez du.
1. MINERALAK ETA HARRIAK
MINERALAK. 1.1
BAINA ZER DA KRISTAL EGITURA edo kristalak ? eredu espazial finko batean ordenaturik dauden atomoak, ioiak edo molekulak dira. Hori dela eta:
Mineralak kristalez osaturik. Partikulak(ioak, atomoak, molekulak) kokapen finko izateagatik SOLIDOAK dira. Konposizio kimikoari eta egitura kristalinoari esker, mineralek propietate desberdinak hartzen dute.
Kristalak
Mineralen agregakinak edo mineralen elkarketak dira
Granito
Harri mineralanitza Marmola
HARRI MINERALBAKARRA ADIBIDEAK
MINERAL ASKOTAKO ELKARKETA
MINERAL BATEN AGREGAKINA
MINERALAK ETA HARRIAK
HARRIAK. 1.2
1.
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTALAK 2.1
2.
KRISTALAK: Atomoak, ioiak edo molekulak lotura kimiko baten bidez eta hiru dimentsiotan, eredu espazial finkoan ordenaturik dituen materia da. Partikulen arteko distantziak finkoak dira.
MATERIA KRISTALINOA: kristalak dituen materia da.
Halita (NaCl)
ZER DA MATERIA amorfoa?
Estructura Cristalina
Estructura Amorfa
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTALAK 2.1
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTALAK. 2.1 2.
Gelaxka unitatea: Kristaletan eten gabe errepikatzen den oinarrizko unitatea da. Gelaxka honek konstante kristalografiko finkoak ditu:
a) Elementu kimikoak. b) Hiru planoak osatzen duten angeluak. c) Elementuen arteko distantziak.
Cl Na
NaClren gelaxka unitatea Lortzen den SARE KRISTALINOA gelaxka errepikatzean
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTALAK. 2.1 2.
SARE KRISTALINOA: gelaxka unitatea errepikatzean sortzen den egitura da.
Egitura kristalinoa (NaCl):
Construyendo la estructura de un edificio:
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTALAK. 2.1 2.
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTAL EGITURA –KRISTAL FORMA 2.2 2.
KRISTAL EGITURA: Partikulen ordenamendu finkoa duen egitura da.
KRISTAL FORMA (forma erregularra): Kanpotik, kristal egitura hori ikusgarria den forma da.
FORMA irregularra Forma irregularrekoak: barneko antolakuntza kristalinoa dute, baina ez da ikusgarria kanpotik.
ZEIN DA KRISTAL FORMA ETA ZEIN IRREGULARRA?
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTAL EGITURA –KRISTAL FORMA 2.2 2.
SIMETRIA: kRISTALETAN.
erpinak, aurpegiak eta ertzak daude. SIMETRIA dago: aurreko elementuren bat bi aldiz edo gehiago agertzen dira, hau da, elementuek posizio berbera hartzen dute plano batekin, ardatz batekin edo puntu batekin konparatuz.
SIMETRIA: Simetriak ikasteko honetako elementuak: Simetria ardatza: bere inguruan kristalaren elementu bat,errotazioz, erregularki errepikatzen den ardatz irudikaria da.
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTAL EGITURA –KRISTAL FORMA 2.2 2.
SIMETRIA: Simetriak ikasteko honetako elementuak:
Simetria ardatza: Simetria planoak: Kristala bi zati berdinetan banatzen du, eta zati bakoitza bestearen ispilu irudia da Simetria zentroak.
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTAL EGITURA –KRISTAL FORMA 2.2 2.
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTAL EGITURA –KRISTAL FORMA 2.2 2.
SIMETRIA:
Simetria ardatza: Simetria planoak: Simetria zentroak: erpin, ertz eta aurpegi baliokidetatik distantzia berdinera dauden puntu irudikariak dira.
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTALEN POLIMORFISMOA ETA ISOMORFISMOA 2.3 2.
ISOMORFISMOA: Konposizio kimiko desberdina baina kristal egitura eta sare kristalino berbera izateko propietatea da.
POLIMORFISMOA: Konposizio kimiko berbera baina kristal egitura eta sare kristalino desberdina izateko propietatea da.(grafito eta diamantea)
MATERIA MINERALA: MATERIA KRISTALINOA
KRISTALEN POLIMORFISMOA ETA ISOMORFISMOA 2.3 2.
GALENA
KRISTALOGENESIA: NOLA ERATZEN DIRA KRISTALAK? 3.
KRISTALOGENESIA: Kristalak eratzeko prozesua da. Kristalak sortzeko substantzia desberdinetatik:
Urtzetatik (magma, ur likidoa) disoluziotik, eratuta dagoen beste kristal batetik gasetatik
Beharrezkoak diren baldintzak: Tenperatura Presioa Osagaien saturazio baldintzak.
Kristalizazioan bi pausu daude: 1) Nukleazioa 2) Kristalen hazkundea
KRISTALOGENESIA: NOLA ERATZEN DIRA KRISTALAK?
NUKLEAZIOA ETA KRISTALEN HAZKUNDEA 3,1
3.
NUKLEAZIOA: Tenperatura eta presio zehatzetan. Partikulak (atomoak, ioiak edo molekulak) kontzentratu egiten dira puntu baten inguruan: nukleazio zentro Nukleazio hau hasteko behar da:
Sargune edo irtengune, Partikula bat edo ezpurutasun bat.
KRISTALOGENESIA: NOLA ERATZEN DIRA KRISTALAK?
NUKLEAZIOA ETA KRISTALEN HAZKUNDEA 3,1 3.
HAZKUNDEA: Hiru dimentsiotan partikulak (atomoak, ioiak ala molekulak) gehitzen dira nukleazio zentroaren inguruan. Baldintzak eta osagaien arabera sare kristalino desberdinak sor daitezke.
KRISTALOGENESIA: NOLA ERATZEN DIRA KRISTALAK?
NUKLEAZIOA ETA KRISTALEN HAZKUNDEA 3,1 3.
HAZKUNDEA: Partikulek ahalik eta energia gasturik txikiena lortu nahi dute:
Beheko posiziotik hasten da Ep gutxiago izateko. horrexegatik gainazal lauak eta irregulartasun gabekoak eratzeko joera.
Kristal mota bakoitza badu bere lehentasunezko forma: kristal aztura (forma geometrikoa).
KRISTALOGENESIA: NOLA ERATZEN DIRA KRISTALAK?
NUKLEAZIOA ETA KRISTALEN HAZKUNDEA 3,2
3.
HAZKUNDEA ETA KANPOLK FORMA:
Kristalak handitzeko
baldintzak eta kanpoko forma
Espazioa
ERAGINA?
Denbora
ERAGINA?
Ingurune egonkorra
ERAGINA?
A más tiempo cristalizando
(creciendo) y con una velocidad lenta
de cristalización
A más espacio para poder
cristalizar (crecer)
…………. tamaño de los cristales
…………. tamaño de los cristales
mayor
mayor
Piensa antes de responder:
KRISTALOGENESIA: NOLA ERATZEN DIRA KRISTALAK?
AGREGAKIN KRISTALINOAK 3,3
3.
Mineralak ez daude isolaturik eta eratzeko momentuan inguruneko materialekin egiten dute.
Haztean AGREGAKINAK sortzen dira. Zer dira AGREGAKINAK? Mineralak haztean, sortzen duten agregakinak edo mineralen taldeak dira Adibideak: geoda, drusak eta maklak.
KRISTALIZAZIOA ETA INGURUNE GEOLOGIKOAK 4.
Kristalizazioa egiteko modu desberdinak: mineralen osagaien eta inguruneko balditzen arabera:
Solidotzea INGURUNE MAGMATIKOAN/IGNEOAN gertatzen da.
KRISTALIZAZIOA ETA INGURUNE GEOLOGIKOAK
HAUSPEATZEA 4.2
4.
Hauspeatzea SEDIMENTAZIO INGURUNETAN gertatzen da edo gainazaleko guneetan. Adibideak:
2.- disolbatutako substantzien hauspeatzea
Disoluzioa (H2O + solutu) Hauspeatze
Egoera solidoa
Kristal-mineral
(Pozalagua kobazuloa) Karrantza
KRISTALIZAZIOA ETA INGURUNE GEOLOGIKOAK
BERKRISTALIZAZIOA 4.3
4.
3- kristal batetik
kristalak (solido egoera) berkristalizatu
Kristalak (solido egoera)
Atomoak Ioiak
molekulak
Kristal berriak
Berkristalizatzeak eskatzen ditu aldaketak kristalen hazkundean eta egituran. Berkristalizazioa: INGURUNE METAMORFIKOAN gertatzen da . ADIBIDEZ: kaltzita marmola
KRISTALIZAZIOA ETA INGURUNE GEOLOGIKOAK
SUBLIMAZIOA 4.4
4.
Sublimazioa: INGURUNE METAMORFIKOAN gertatzen da . ADIBIDEZ: elur malutak, fumaroletako sufre sublimazioa.
4.- GAS BATEN SUBLIMAZIO
Substantzia egoera gaseosoan Sublimazioa
Egoera solidoa
Kristal-mineral
Cristales de Azufre Nativo (S)
Sufre gas egoeran
Sublimazioa
Un cristal se forma siempre por alguno de estos procesos:
1.- A partir de un material fundido que se enfría
2.- Por precipitación de sustancias disueltas
3.- Por sublimación de gases
Fundido (estado líquido) Solidificación
Estado sólido
MAGMA CRISTALES de MINERALES
Disolución (H2O + Soluto) Precipitación
Estado sólido
Sustancia en estado gaseoso Sublimación
Estado sólido
CRISTALES de MINERALES
CRISTALES de MINERALES
MINERAL MOTAK
SILIKATOAK 5.1
5.
Mineral mota ugari, orduan NOLA SAILKATU?
ZEREN ARABERA TALDEKATU? KONPOSIZIO KIMIKOAREN ARABERA. Bi talde handi daude:
Silikatoak dituztenak SILIKATOAK Silkatorik ez dutenak SILIKATOTU (silikatorik) GABEKO MINERALAK
Si eta O dituzte. Silizioak “SILIZE” izeneko egitura eratzen du:
Tetraedro egitura espazioan. Isolaturik egon daiteke Silize honek beste tetraedroekin oxigeno atomoak partekatzen dituen kopuruaren arabera, silikato mota desberdinak: Nesosilikatoak Sorosilikatoak Ziklosilkatoak…
MINERAL MOTAK
SILIKATOTU GABEKO MINERALAK 5.2
5.
Urriagoak. Eragin ekonomiko handikoak:
Preziatuak: Au, Ag, Material industrialak eraikuntzan
Osagai kimikoen arabera sailkatu: Elementu natiboak: Halogenuroak: Karbonatoak: Sulfuroak Sulfatoak Oxidoak eta hidroxidoak
URRIAK BAINA PREZIATUAK: Ag, Au, Pt..
Platino nativo (Pt)
Oro nativo (Au)
Gas de escape
NaCl Cloruro sódico obtenido en salinas
Silvina KCl Cloruro potásico
Fluorita CaF2 Fluoruro de calcio
Conservante (salazones)
Fertilizante plantas
Complemento dietético
Esmalte dental
kimikoki gatzak dira: NaCl (halita), CaF2 (fluorita),..
carbonato CO=3 + metal
(carbonato de calcio)
Ca CO3 Calcita Aragonito
Romboedro Prisma hexagonal
Son un ejemplo de polimorfismo (misma composición pero distinta estructura cristalina)