M hi i i PESTICIDEVEMenaxhimi i PESTICIDEVEPërdorimi sigurt Manaxhimi i
Ruajtje, Integrated
kontainereve
Kërkim
ProdhimTransportim dhe shpërndarje
PestManagement
KërkimAsgjesimi i stoqeve
Metoda e kontrollit kimik të dëmtuesve të bimëveështë një domosdoshmëri e keqe, por ekzistonk h dhkrahas tentativave për minimizimin dhezëvendësimin e saj me metodave të tjera.
Përdorimi i pesticideve në bujqësi përbën një ngaPërdorimi i pesticideve në bujqësi përbën një ngainvestimet jo të neglizhueshme në teknologjinë ekultivimit, kurse kontrollet e tjera, në vendintonë, akoma nuk zënë vendin e duhur.
Hist ikisht ë p j 2500 j t p K ishtitHistorikisht, që prej 2500 vjet para Krishtit,njerëzimi i ka përdorur pesticidet për tëmb jtu bimët P sticidi i p ë që ështëmbrojtur bimët. Pesticidi i parë që ështënjohur ka qenë squfuri elementar pluhur, ipërd rur në Sumeria’ rreth 4 500 vite mëpërdorur në Sumeria rreth 4,500 vite mëparë.
Nga shekulli i XV-të, kimikatet toksike të tillasi arseniku mërkuri dhe plumbi janë përdorursi arseniku, mërkuri, dhe plumbi janë përdorurtek bimët për tu mbrojtur nga dëmtuesit.
Në shekullin e XVII-të, sulfati i nikotinës, iili ë htë k t kt j th tcili është ekstraktuar nga gjethet e
duhanit është përdorur si insekticid.
Në h k lli XIX të hih t ë f t dNë shekullin e XIX-të, shihet që futen dypesticide natyrale; pyrethium i përgatitur
h th dh t ilnga chrysanthemums, dhe rotenone e ciladel nga rrënjët e disa perimeve tropikale.
Në 1939 P l Müll b l i ë DDT i ht jëNë 1939, Paul Müller zbuloi që DDT ishte njëinsekticid shumë efektiv. Ai shpejt u bë një ngapesticidet më të përhapur dhe më të përdorur nëpesticidet më të përhapur dhe më të përdorur nëbotë.Formulimet e para janë ato të viteve ’40, PaulFormu m t para jan ato t t , auMuller mori dhe çmimin “Nobel” më 1948.
Në 1940 u filluan të prodhoheshin pesticidetsintetike dhe mbas Luftës së Dytë Botërore,prodhimi i tyre u bë i përhapur gjerësisht në tëprodhimi i tyre u bë i përhapur gjerësisht në tëgjithë botën. Pesticidet ishin përbërës të asaj qëthuhej (Green revolution) “Revolucioni jeshil” nëthuhej (Green revolution) Revolucioni jeshil nështimin e prodhimit të produkteve bujqësore.
Nga disa burime konsiderohet që vitet1940 1950 të k ë ë i t ti " ë1940 – 1950, të kenë qenë si starti "erëssë pesticideve."
Përdorimi i Pesticideve është rritur 50-fi h ë j 1950 dh 2 5 ili t (2 3fish që prej 1950 dhe 2.5 milion ton (2.3milion metrik ton) pesticide industrialej ë ë d d it 65% të të jithëjanë përdorur çdo vit 65% të të gjithëpesticideve në botë janë përdorur në
d t h ill ë d i i i tvendet e zhvilluara, por përdorimi i tyrenjeh rritje edhe në vendet në zhvillim.
Aspekti më shqetësues për pesticidetAspekti më shqetësues për pesticidetështë akumulimi dhe përqëndrimi i tyre nëzinxhirin ushqimor duke u bërë një rrezikzinxhirin ushqimor, duke u bërë një rrezikpotencial për jetën e njerzve dhe tëkafshëvekafshëve.
Gjithashtu një pjesë e tyre shplahet ngaGjithashtu, një pjesë e tyre shplahet ngauji dhe transportohet nga ai në ujratsipërfaqësore dhe detesipërfaqësore dhe dete.
DDT Efekti në zinxirin ushqimor
Së dj t DDT
Mushkonjat+ DDT
Sëmundjet + DDTEfektive kundrejt Malariesa a es
Rachel Carson
= reduktim drastik i popullimit tëshqiponjës në 1960’s
= silent spring
në 1960 s
DDT është ndaluar në US 1973
Një i k j ë i i id ë ë ljNjë impakt tjetër i pesticideve që çon në uljene rendimentit, është influenca e tyre në
ik i kë ë il dhmikroorganizmat e tokës nga të cilat varet dhepjelloria e saj.
Në kë ë kë d ë h i i idi id l d ëNë këtë këndvështrim, pesticidi ideal do tëishte ai që do të mbronte bimën dhe do tëh ë bëh j lë ë b tj P kj ë htëshpërbëhej pa lënë mbetje. Por kjo është
tepër larg realitetit. Për fat të keq sukseset eb j ë i ë i t i j ë bl ë jë ibujqësisë intensive janë blerë me një çmimtepër të lartë.
Janë të tejkaluara ditët euforikek k dkur ekspertët e pesticidevemendonin se u kishte mbetur pakppër të bërë.....
....dhe jo vetëm kaq por impakti ityre bëri që pesticidet të mos tëtyre bëri që pesticidet të mos tëkonsiderohen vetëm si produkte qëb j ë bi ët i j tmbrojnë bimët, por si mjete
potenciale që ndotin mjedisin.
IPMIPMIPMIPM
kk gjik
gjik alal nc
anc
a
Kim
iK
imi
iolo
gio
log
ultu
raul
tura
zist
ezi
ste
Bi
Bi
Ku
Ku
Rez
Rez
Pse studiohet dhe aplikohet IPM?IPM?
• Sepse ajo është një mënyrë e re për menaxhimin e dëmtuesve:–1920’s menaxhimi i dëmtuesve të 1920 s menaxhimi i dëmtuesve të pambukut“P ti id t ti ë” ë 1960 – “Pesticidet rutinë” në 1960 –1970•Rezistenca e Pesticideve•Problemet mjedisore•Problemet mjedisore
–Koncepti i IPM “rilind” në 1970
IPM është:ËËshtë një filozofi e menaxhimit të
dëmtuesve që përdor të gjitha m u q p gjteknikat e përshtatshme të menaxhimit dhe metodat për menaxhimit dhe metodat për mbajtjen e popullatave të dëmtuesve nën nivelet e dëmit ekonomik nën nivelet e dëmit ekonomik. Çdo teknikë e menaxhimit të
dëmtuesve duhet të jetë paqësore me mjedisin dhe me objektivat e me mjedisin dhe me objektivat e prodhuesit.
IPM = Integrated Pest Management
Integrated Pest Management (IPM) g g ( )është përdorimi i koordinuar i informacionit të dëmtuesve dhe të f m mmjedisit me qëllim që të përdorimin e metodave të kontrollit të dëmtuesve m a n r m u për të parandaluar nivelet e papranueshme të dëmtimit në papranueshme të dëmt m t në mënyrën më ekonomike dhe me sa më pak që të jetë e mundur rezik mbi pak që të jetë e mundur rezik mbi njerëzit, kafshët, bimët, mjedisin.
Çfarë NUK është IPM!
• IPM NUK e ndalon përdorimin e pesticideve!pesticideve!
• IPM NUK është vetëm një IPM NUK është vetëm një program i kontrollit të dëmtuesve biologjik ose “organik”biologjik ose “organik”
• IPM është një proçes vendim –IPM është një proçes vendim marrje, dhe NUK është një rregjim i rreptë menaxhimirregjim i rreptë menaxhimi
Komponentët e një Programi IPMKomponentët e një Programi IPM
• Monitorimi dhe Mostrimi (inspektim i ( pkujdesshmëm)
• Identifikimi i Dëmtuesve (lloji i dëmtuesit Identifikimi i Dëmtuesve (lloji i dëmtuesit stadi i zhvillimit të tij?)
• Vendim -marrja; Vendimet e IPM janë të• Vendim -marrja; Vendimet e IPM janë të drejtuara nga “kufijtë e veprimit” (çfarë veprimesh)veprimesh)
• Veprimi (ri-inspektim)• Mbajtja e shënimeve (shkruani, historinë)• Edukimi (mësimi)
PSE Integrated Pest Management (IPM)PSE Integrated Pest Management (IPM)
• Më efektiveMë efekt ve• Më efiçiente• Kosto më e ulët dhe afat • Kosto më e ulët dhe afat
më i gjatëMi i i ë d i i • Minimizon përdorimin e pesticideve
Niveli i dëmit Ekonomik
P Ek ikPragu Ekonomik
DensitetiDëmt es eDëmtuesve
Popullata e dëmtuesve
Koha
Dëmi EkonomikPë j hk ë Mb j j ë Bi ë• Përvoja e shkencës Mbrojtjes së Bimëve
• Zbatimi në praktikë kufirin kritik ose pkufirin e tolerancës
• Progres të madh uljen e kostos së rogr s t ma h u j n ostos s mbrojtjes së bimëve
• Ndikim pozitiv ekologjik Ndikim pozitiv ekologjik. Kufiri kritik është ajo gjendje e infeksionit, mbi të cilin ta leverdis të bësh trajtimembi të cilin ta leverdis të bësh trajtime.Nëse dëmi parashikuar është më i vogël se
m t mb jtë tëh ë n k k sa masat mbrojtëse, atëherë nuk ka frutëshmëri te masave mbrojtëse.
Kufiri kritikKufiri kritik.......• Duhet zbatuar, • Duhet interpretaur për kushtet
ekologjike
Termi më i saktë është të thuhet Termi më i saktë është të thuhet “Kufiri orientues i dëmit ekonomik”
Agjentët që shkaktojnë sëmundje ë bi ë A j ë I f ktë bimëve – Agjentët Infektues
• KërpudhatKërpudhat• Bakteriet
Vi t• Viruset• Nematodat• Mykoplazmat• Bimët parazitareBimët parazitare• Protozoarët
Ndërhyrjet(S ji ë K lli )(Strategjitë e Kontrollit)
• Biologjik• Kultural (Mekanik/Fizik)• Kimik (Pesticidet)Kimik (Pesticidet)
Kontrolli Biologjik =Kontrolli Biologjik
• Përdorimi i ndonjë agjenti të gjallë i cili dëmton popullatën e dëmtuesvep p– Predatorët– ParazitëtParazitët– Bakteriet– KërpudhatKërpudhat– Nematodat
Kontrolli Kultural =Kontrolli Kultural
• Praktikat agronomike që • Praktikat agronomike që optimizojnë kushtet e rritjes p j jsë bimës me qëllim që të krijohen kushte të krijohen kushte të pafavorshme për dëmtuesit p f pdhe të minimizohet përdorimi i ti idi pesticideve.
Kontrolli Kultural =Kontrolli Kultural • Inspektohen bimët e reja në tërësi, hiqen
pjesërisht ose tërësisht ato të infektuara.
• Mbahen në gjendje të mirë teknike në serra dyert, ventilatorët.y ,
• Përdoren toka ose terrene sterile ose të pastruara mirëpastruara mirë
• Eliminohen derdhjet ose ujrat e ndenjura
Kontrolli kimik =Kontrolli kimik • Përdorimi i pesticideve për të p p
reduktuar dëmtuesitnë nivele të pranueshme ose të tolerueshme.pranueshme ose të tolerueshme.– Miticidet (merimangat)
F n i id t (sëm ndj t këp dh tj )– Fungicidet (sëmundjet këpurdhore etj.)– Rodenticidet (minjtë etj)– Moluskicidet (kërminjtë)– Insekticidet (insektet)Insekticidet (insektet)
Kur pesticidet janë të nevojshme
• Aplikimi duhet të bëhet mbi “target-specific”
• Aplikimet duhet të jenë me impakt sa më të ulët
/– Toksicitet shumë të ulët dhe/ose ekspozim shumë të ulëtk k Ek• Risku = Toksicitet x Ekspozim
Kur pesticidet janë të Kur pesticidet janë të nevojshme
• Duhen minimizuar trajtimet kalendarikekalendarike
• Duhet të përdoren vetëm kur ka një infektim të diagnostikuar ka një infektim të diagnostikuar ose një histori të infektimi
Trikëndëshi i SëmundjesTrikëndëshi i Sëmundjes
Mj di iMjedisi
MBROJTJA KIMIKE - IPMOFROHET: ”as much as needed but as little as possible” – aq shume sa nevojitet por sa me pak qe te jete e mundur
Zgjidhni produkteZgjidhni produkte selektive Aplikojini mbi “target”
Aplikojini ne kohen e duhur
Perdorim te sigurtkohen e duhur
Nga: “Sperkatjet
Tek: Ndryshimi komplet i sistemit te menaxhimit te
g jkalendarike rutine” menaxhimit te
demtuesve
Manaxhimi i pesticideve duke perdorur Piramiden e IPM
REDUKTIM RISKURRITJE RISKU
perdorur Piramiden e IPM
•SemundjetEpidemike
•QendrueshmeriKimike p
•Risku Mjedisor•Biodiversitet
• Risku shendetesor
REDUKTIM
Kontrolli Biologjik
KOSTOMekanik & Fizik
Biologjik i Bazuar ne teknologjite e e IPM
Toksiciteti
Bi ki ik t h t i t f t
Kimikatet Hard: toksina direkte, vrasin me kontakt, me mbetje te zgjatura, me spekter te gjere – karbamatet, fosfororganiket
Me impakt te ulet kimik: karrema, sapune, vajra
KimikeBiokimiket: hormonet, enzimat, feromonet,
rregullatorete e rritejs se insekteve (IGRs)Mikrobialet: produkte me origjine nga bakteriet,
kepurdhat, nematodat, protozoaret & viruset
Biologjike
Zh d j fi ik
Naturalet dhe te nderfuturat:Predatoret, parazite, nematodat
Fiziko - MekanikeSeleksionimi klonal &
Zhvendosje fizike:Insektet - trapet, barerat e keqija
krasitje, teharrje shkurtime etj
KulturaleSeleksionimi klonal &
Rezistenca e demtuesit, sanitizimi,Diversitet ne
vaditje/teharrje/pleherim
Jane Morse- UF/IFAS Pinellas Co Extension
Përkufizim – i thjeshtë
Funksioni i një pesticidi j pështë të vrasë ose të dëmtojë disa organizma
j të ëjetësorë.
Përkufizim - EPA“…pesticid është çdo substancë ose përzierje
substancash që ka qëllim të parandalojë, substancash që ka qëllim të parandalojë, shkatërrojë, të repelojë, ose të zvogëlojë çdodëmtues.”
“…një dëmtues - çdo gjë e dëmshme, j ç gjshkatëruese, kafshë a bimë dëmtuese osemikroorganizëm.”
US Environmental Protection Agency (EPA)(EPA Agjensia Amerikane e Mbrojtjes së
Mjedisit)
Përkufizimi - FIFRA
“… çdo substancë ose përzierje substancash e përcaktuar për të parandaluar, shkatëruar, repeluar ose zvogëluar çdo insekt, rodent, nematodë këpurdhë bar të keq ose çdo nematodë, këpurdhë, bar të keq ose çdo formë tjetër të jetës e deklaruar të jetë dëmtues dhe çdo substancë ose përzierje dëmtues……… dhe çdo substancë ose përzierje e substancave të caktuara për tu përdorur si një regullator bimor, defoliant ose desikant.”j g
Akti Federal i Insekticideve, Fungicideve, dhe Rodenticideve (FIFRA Fungicideve, dhe Rodenticideve (FIFRA
– 1947)
Ju rekomandoj:
NJIHUNI ME WEBSITE E PARË NË GJUHËN SHQIPE PËR PESTICIDETQ
www.pesticide-al.com
Përdorimi Historik i Pesticidevee
110
atev
e te 100
80
kim
ika
ra
60
40
umri
i k
rdor
ur20
10
1800 1850 1900 1950 2000Nu
pe
VPHY8300/Spring 04
Përdorimi i PesticidevePërdorimi i Pesticideve• Herbicidet, insekticidet dhe fungicidet
paraqesin mbi 93% të lëndëve aktive tëpesticideve të përdorura në mbarë botën
• Herbicidet janë tipike mbi 50% tëHerbicidet janë tipike mbi 50% tëpesticideve të përdorura, të ndjekura ngainsekticidet (23-35%) dhe fungicidet (11-insekticidet (23 35%), dhe fungicidet (1114%)
43
PËRDORIMI I PESTICIDEVE NË BOTË & US (2001)NË BOTË & US (2001)
EPA Report
Përdorimi sipas tipeve
Impakti Ekonomik
Humbjet e Prodhimit në mbarë botënBimët Potentciali Prodhimi Barërat Sëmundjet Insektet
(10-6t) (10-6t) % % %
Oriz 716 379 11 9 28
Misër 563 363 13 10 13Misër 563 363 13 10 13
Grurë 578 437 10 10 5
Kallamsheqeri 1603 737 15 19 20
Pambuk 63 42 6 12 16
VPHY8300/Spring 04
PMB e fallsifikuaraPMB e fallsifikuara
Regional Markets Crop Protection Market by Product
Europe
MiddleEast/Africa
30.3%24.3%
Product
Herbicides
I ti id
48.6%23.6%
NAFTA
Latin America
Asia17.1% 24.3%
Insecticides
Fungicides
Others 24 3%Asia 24.3%
Pesticidet e fallsifikuaraPesticidet e fallsifikuaraTrendi i importit te pesticideve brenda EU 25 ne 2000 - 2005)
182%
102%150%
200%
11%
0%
50%
100%
-32%-58%
-100%
-50%
From China From USA From IsraelFrom China From USA From IsraelFrom Switzerland From South Africa
Note: figures include only Insecticides + Fungicides + Herbicides, Source: European Commission, DG Trade
Pesticidet e fallsifikuaraPesticidet e fallsifikuaraKINAOrigina e PMB te fallsifikuara brenda EU nga 2006
Menaxhimi i mPESTICIDEVE
Përdorimi sigurt Manaxhimi i
ES DEVE
Ruajtje, Integrated
kontainereve
Kërkim
ProdhimTransportim dhe shpërndarje
PestManagement
KërkimAsgjesimi i stoqeve
ProduktiKerkim TregetimZhvillim
Zh illi i i itGj tik Zhvillimi i procesit
Impianti Pilot
Formulimi
Pro at f shoreProdhimi
Gjenetik
Arkiva kimike
Ekzaminim me rendiment te larte
Bi I f tikAprovimi Ligjor
Testim ne Sera
Provat fushore
Toksikologjia
Eko BiologjiaAdministrimi
Futja ne treg
Menaxhimi i ciklit
Bio-Informatike
Agro-Kinetike
Sinteze kimike
Mjedisi
Vjet
Testim ne Sera Management
Optimizimi Dosja e Regjistrimit
Mjedisi
Kostoja:0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Vjet Kostoja:~ 200 million €Substanca >>50,000 500 10 3 2 1
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Zbulimi dhe zhvillimi i nje pesticidi te ri j peshte nje proces i kushtueshem dhe gjate
KERKIMI PER PMB-te
Active ingredient
Processdevelopment
Costs in €
CHEMISTRY Synthesis
Year 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Formulation
~ 50million
Pilot plantproduction
Production
Formulation / Packaging
Synthesisoptimisation
BIOLOGYLaboratory/greenhouse
Pilot trials
O ti i ti
Research
~ 60million
TOXICOLOGY
Field trials fordevelopment and registration
Optimisationof
application
Offi i l
Development
Acute, sub-chronic, chronic toxicity/mutagenicity/carcinogenicity/teratogenicity/reproduction
ENVIRONMENT
Officialevaluation
ofregistrationdocuments/
registration/
Mammals
Environment
M t b li
mutagenicity/carcinogenicity/teratogenicity/reproduction
Algae/daphnies/fish/birds/micro-organisms/bees/non-target organisms
Plants/animals/soil/water and air
~ 40million
registration/first sales
Metabolism
Residues
Plants/animals/soil/water and air
Plants/animals/soil/water and air
Substances 50.000 500 10 3 2 1 1 1 1 1 ~ 150
million
Formulim PesticidiFormulim Pesticidi= =
Lëndë aktiveLëndë aktiveLëndë aktiveLëndë aktive+ +
Përbërësit inertëPërbërësit inertë++
Ndihmësit Ndihmësit
Formulimet e PesticideveFormulimet e PesticideveNjë formulim pesticidi është përzierja e
lëndës aktive lëndës inerte (inaktive) dhelëndës aktive, lëndës inerte (inaktive) dhee shtesave përkatëse.
Di f li j ë “ ë h ëDisa formulime janë “të gatshme për tupërdorur”
Të tjeraduhet hollohen kryesishtduhet hollohen kryesishtme ujë,përpara përdorimittë tyretë tyre
Pesticidet Formulohen:Pesticidet Formulohen:Për të rritur efektivitetin në përdorim, Për qëndrueshmëri në ruajtjePër qëndrueshmëri në ruajtje,Për përmirësimin e karakteristikave të
i i i id ( k i i i ksigurisë së pesticideve, (pakësimin e riskuttek përdoruesi dhe mjedisi)
Për të rritur cilësinë e përdorimit. përdor m t.
Tipet e Formulimeve të P i idPesticideve
• WP - wettable powder – pluhurat e lagshemWP wettable powder pluhurat e lagshem• S – solutions - solucionet• F flowable flotuesit• F – flowable - flotuesit• G – granules - Granulat
D d l h• D – dusts - pluhurat• SP - soluble powder – pluhurat e tretshem• EC - emulsifiable concentrate – emulsionet e
koncentruara
56
Tipet e Produkteve të FormuluaraTipet e Produkteve të Formuluara• Lëngje • Të ngurtëgj
– Solucionet– Emulsionet e
koncentruara
Të ngurtë– Pluhurat – Granulatkoncentruara
– Koncentratet Ultra Volum i ulet
– Pelletet– Pluhurat e tretshëm
– Koncentratet volum i ulet
– Aerosolet
– Pluhurat e lagshëm– Flotuesit
K tAerosolet– Gazet e lëngët
– Karremat
Emërtimi i PesticideveEmërtimi i PesticideveKa tre tipe emërtimesh të PesticideveKa tre tipe emërtimesh të Pesticideve
Emertimi Kimik
Emertimi i zakondshemEmertimi i zakondshem
Emertimi i ProduktitEmertimi i Produktit
Emërimi i Pesticideve:Emër m Pest c deveEmërtimi Kimik
Emërtimi sistematik i një Komponimi Kimik në ë thj ll t kl t ë IUPAC përputhje me rregullat e nomenklaturës IUPAC
(The International Union of Pure and Applied Chemistry) është përshtatur për indeksimin në Chemistry) është përshtatur për indeksimin në Abstraktet Kimike.
P sh : 3 5 6-trichloro-2-pyridinyloxyacetic acid P.sh.: 3,5,6 trichloro 2 pyridinyloxyacetic acid.. është emri kimik
FosfororganikëtFosfororganikët
OO -- H
H -- O -- PO -- H
Acidi Ortofosforik
O
Acidi Ortofosforik
R -- O -- P
OO -- R’S -- R”
Chlorpyrifos (DursbanS R
Fosforotioate
KarbamatesKarbamates
CH3 -- N -- CO
CH3 N CO -- H
Carbamic Acid
OCH3 -- N -- C
O -- RCarbaryl (Sevin)
Carbamatey ( )
Emërimi i Pesticideve:E ë ti i i k hëEmërtimi i zakonshëm
Një emër i përgjithshëm për një komponimkimik (shif: The Weed Science Society ofkimik (shif: The Weed Science Society ofAmerica list of herbicide nomenclature)P.sh.: Emërtimi i zakonshëm për 3,5,6-P.sh.: Emërtimi i zakonshëm për 3,5,6trichloro-2-pyridinoxyacetic acid ështëtriclopyrEmri i zakonshëm është emërtimi i përgjithshëmi përdorur kur flitet për toksikologjinë epesticidit dhe fatin e sjelljen në mjedispesticidit dhe fatin e sjelljen në mjedis
Emërtimi i Pesticideve:Emri i ProduktitEmri i Produktit
Emri Tregtar i një pesticidi; që është emri Emri Tregtar i një pesticidi; që është emri në kontainerin që ju blini. Ai është gjithashtu emri të cilin është aplikuar në gjithashtu emri të cilin është aplikuar në numrin e regjistrit të EPAs në kohën e regjistrimitTriclopyr është shitur si: Garlon 3A ose Garlon 4
Emërtimet në Librin e Etiketave R8 Sheet-et Përmbledhëse
• Emrat e ZakondshëmEm m
• Emrat marka• Emrat marka• Nëse është i nevojshëm emri kimik –
hih i tik të shihni etiketën
Një formulim pesticidi përbëhet nga një ose ë h ë ki ik t
Lëndët aktive – a.i.më shumë kimikate:
Pjesa e formulimit që “vret” dëmtuesinT d
Përbërësit InertëLënda Aktive
Tordon
Bën formulimin më të lehtë për tu trajtuar apo
Lënda AktiveLënda Inerte
ruajtur.Shembuj: talku dhe argjilat për formulime të thata . Alkoolet, solventët dhe antifrizi për formulime të , plëngshme.
… guidojne si berthame 8 kompani… guidojne si berthame 8 kompani
Liderat boterore ne prodhimin PMBe PMB-ve
5,946
5,844
4,272
3 8833,883
2,708
3,354
1,092
1,069
* 2004 - Shitjet ne milion €0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 6,000
565
Mbrojtja e bimeve k i l f tBurimi: Cropnosis, Company Reports, Bayer
CropScience Business Intelligence, 2005
konvencionale, farerat dhe Bioteknologjia
Dëmtuesit, Sëmundjet dhe Produktet
KLASIFIKIMI I PESTICIDEVEKLASIFIKIMI I PESTICIDEVEPesticidet zakonisht klasifikohen në disa Pesticidet zakonisht klasifikohen në disa
menyra:• Organizmat “Target”• Organizmat Target• Klasat kimike – gjithnjë e më shumë diverse• Mënyra e veprimit• Koha e Aplikimit ose e përdorimitp p• Sipas klasave të toksicitetit
Klasifikimi i Pesticideve sipas “T ”“Target”
Termi Target Termi Target1. Algacidet Algat 2. Avicidet Zogjte
3. Baktericidet Bakteriet 4. Defoliantet Renien e gjethevegjetheve
4. Desikantet Bimet 5. Fungicidet Kërpurdhat
6 Herbicidet Barerat e keqija 7 Insekticidet Insektet6. Herbicidet Barerat e keqija 7. Insekticidet Insektet
8. Miticidet Mitet 9. Moluskicidet Mollusqet
10 Nematocidet Nematodat 11 Rreg e Bimet10. Nematocidet Nematodat 11. Rreg. e Rritjes
Bimet
12. Rodenticidet Rodentet 13. Piscicidet Peshqit
14. Lampricide Lamprey 15. Preservativete drureve
Dëmtuesit e drureve
Klasat e Pesticideve dhe demtuesit “T ”“Target”
• Akaracidet – MerimangatAkaracidet Merimangat• Fungicidet – Këpurdhat
H bi id t B ë t kë ij• Herbicidet – Barërat e këqija• Insekticidet - Insektet• Larvicidet - Larvat (zakonisht mushkonjat)• Nematocidet - NematodatNematocidet Nematodat
Core Four 72
Funksioni i PMB-se duhet tëspecifikohet si më poshtë:specifikohet si më poshtë:
• akaricid; • baktericid; • fungicid; • fungicid; • herbicid; • insekticid; • molluskicid;
ti id • nematicid; • rregullator i rritjes së bimës; • zmbrapsës (largues); • terheqes; q ;• rodenticid; • gjysëm-kimikat; • talpicid; • viricide; • viricide; • tjetër (duhet specifikuar).
Pesticidet: Klasat dhe FunksionetPesticidet: Klasat dhe Funksionet• Atraktantët – tërheqin insektet• Chemosterilantet – sterilizojnë dëmtuesit• Chemosterilantet – sterilizojnë dëmtuesit• Defoliantët – rezojnë gjethet• Desikantet – thajne shpejt bimëtDesikantet thajne shpejt bimët• Growth regulators – stimulojnë ose
frenojne demtuesitj• Pheromones – tërheqin insektet ose
vertebrorëtRepellentët neverisin insektet • Repellentët – neverisin insektet, merimangat, këpushat dhe vertebrarët
74
KLASAT KIMIKEPesticide InorganikeP sti id O ik Pesticide Organike Pesticide Biologjike
________________________________
Lë dët kti !!!!!Lëndët aktive!!!!!
Kush janë më kryesoret Kush janë më kryesoret Kuptimi i “Veprimit Aktiv”p p(Fungicide, Insekticide,
etj.)
Klasat Bazë të PesticideveKlasat Bazë të PesticideveInsekticidet• Organochlorines• Organophosphates Fungicidet• Organophosphates• Carbamate Esters• Pyrethroids• Botanical Insecticides
g• Hexachlorobenzene• Organomercurials
P hl h lBotanical InsecticidesHerbicidet• Chlorophenoxy compounds• Bipyridyl derivatives
• Pentachlorophenol• Phthalimides• Dithiocarbamatespy y
Rodenticidet• Zinc Phosphide• Fluoroacetic acid and
d i ti
• DithiocarbamatesFumigantet• Phosphinederivatives
• a-Napthyl Thiourea (ANTU)
• Antikoagulants
hosph ne• Ethylene dibromide• DibromochloropropaneAntikoagulants
HerbicidetHerbicidetKontakti
T i i t h t i ë tTriazinat—p.sh. atrazinë, paraquat(interferojne me fotosintezen)
k k h k Sistemike—komponimet phenoxy, komponimet e N, Alar, glyphosate
(k ij j ë lli itj h )(krijojnë çrregullime ne rritjen e hormoneve)Sterilizantët e tokës
trifluralin, dalapon(vrasin mikroorganizmat e tokës)
Blerja e Produktit
Para se nje pesticid te regjistrohet, per te behen testime intensive Regjistrimi garanton vetem qe produkti nuk paraqet rrezik te
h h d ti dh j di i
Perdor vetem produkte origjinale me cilesi te larte per te garantuar shkalle te larte efikasiteti dhe sigurie.
papranueshem per shendetin dhe mjedisin.
g g Perdor vetem produkte ne paketim origjinal dhe me
elemente sigurie te pademtuara, per t‘u siguruar qe blini produkt origjinal.
P d t d kt hit t b h Perdor vetem produkte nga shites te besueshem. Perdor vetem produkte te pa skaduar. Perdor vetem produkte origjinale, produktet e falsifikuar
paraqesin rreziqe te padeshiruara per biznesin tuaj paraqesin rreziqe te padeshiruara per biznesin tuaj, shendetin tuaj dhe mjedisin tuaj.
Demtuesit dhe Semundjet
Nderkohe qeNderkohe qe Biologjia drejton kerkimin, elemente kyc si
Permbledhje e Fatit ne Mjedis
RREZIK I ULET RREZIK MESATAR RREZIK I LARTE
Acute Oral LD50 2 000 mg/kg
Acute Dermal LD50 2 000 mg/kg
Acute inhalation LC50 > 4.58 mg/L air
Magnusson Kligman (sensitization) : Negative Equivocal or weak positive Positive
PERMBLEDHJE EKOTOKSIKOLOGJI
RREZIK I ULET RREZIK I MESEM RREZIK I LARTE
Acute Oral LD50 2 000 mg/kg
elemente kyc si Toksikologjia, Ekotoksikologjia dhe
Genetic Toxicity Negative in vitro Ames & gene mutation
in vivo mouse MNT negative
Positive in vitro chromosomal aberration with cytotoxicity
Hepatotoxicity Evaluation No P450 induction or induction only at
doses 150 mg/kg/day, No cell proliferation
Rat Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL 20 mg/kg/day
NO(A)EL 0.07/0.09 based on corneal opacities
NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect
Mouse Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL = 70 mg/kg/day NO(A)EL between 1 to 20
mg/kg/day
NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect
Dog Subchronic (90 day)
NO(A)EL 20 mg/kg/day
Potential of neurologic effects
NO(A)EL of 27 mg/kg/day but f ff t
NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect
Acute Dermal LD50 2 000 mg/kg
Acute inhalation LC50 > 4.58 mg/L air
Magnusson Kligman (sensitization) : Negative Equivocal or weak positive Positive
Genetic Toxicity Negative in vitro Ames & gene mutation
in vivo mouse MNT negative
Positive in vitro chromosomal aberration with cytotoxicity
Hepatotoxicity Evaluation No P450 induction or induction only at doses
150 mg/kg/day, No cell proliferation
Rat Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL 20 mg/kg/day
NO(A)EL 0.07/0.09 based on corneal opacities NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect
Mouse Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL = 70 mg/kg/day NO(A)EL between 1 to 20 mg/kg/day
NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect
Dog Subchronic (90 day) NO(A)EL 20 mg/kg/day
Potential of neurologic effects NO(A)EL 1 mg/kg/day l ff t
PERMBLEDHJE E TOKSICITETIT PER GJITARET
RREZIK I ULET RREZIK I MESEM RREZIK I LARTE
Acute Oral LD50 2 000 mg/kg
Acute Dermal LD50 2 000 mg/kg
Acute inhalation LC50 > 4.58 mg/L air
Magnusson Kligman (sensitization) : Negative Equivocal or weak positive Positive
Genetic Toxicity Negative in vitro Ames & gene mutation
in vivo mouse MNT negative
Positive in vitro chromosomal aberration with cytotoxicity
Hepatotoxicity Evaluation No P450 induction or induction only at doses
150 mg/kg/day, No cell proliferation
Rat Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL 20 mg/kg/day
NO(A)EL 0.07/0.09 based on corneal opacities NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect
Mouse Subchronic (90 day) Toxicity NO(A)EL = 70 mg/kg/day NO(A)EL between 1 to 20 mg/kg/day
NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect
Fati ne Mjedis jane pjese te optimizimit dhe
some concerns of effects on peripheral nerves at the top dose
NO(A)EL 20 mg/kg/day
NO(A)EL of 27 mg/kg/day but some concerns of effects on peripheral nerves at the top dose
or any unusual effectDog Subchronic (90 day)
NO(A)EL 20 mg/kg/day
Potential of neurologic effects
NO(A)EL of 27 mg/kg/day but some concerns of effects on peripheral nerves at the top dose
NO(A)EL 1 mg/kg/day or any unusual effect
zgjedhjes se molekules
Para perdorimit te Produkteve perMbrojtjen e BimeveMbrojtjen e Bimeve
Percakto nevojat (monitorimi i demtuesve)
Gjithmone lexo etiketen Zgjidh produktin e duhur Gjithmone lexo etiketen
dhe kerko keshilla
Lexo keshillat per sigurine
Perdor paisjet mbrojtese
Kontrollo kohen e rifutjes ne parcelen e trajtuar
Lexo etiketen
Presentation • October 5, 2013 • Slide 82
Etiketa e produktit
Etiketa është dokument zyrtar që përmban të h f l dh d k gjitha informacionin në lidhje me produktin
dhe përdorimin e tij korrekt. Para se të përdorni produktin gjithmonë Para se të përdorni produktin, gjithmonë
lexoni etiketën dhe ndiqni udhëzimet e saj, veçanërisht rekomandimet per sigurinë. ç p gNëse nuk kuptoni ndonjë udhëzim, kërkoni
këshillë nga specialisti. h f dh Lexoni gjithë informacionin edhe nëse ju
duket si dicka e përsëritur. Asnjëherë mos e konsiderojnë këtë Asnjëherë mos e konsiderojnë këtë
informacion të njëjtë për të gjitha produktet.
Etiketa e produktit me keshillat per sigurinekeshillat per sigurine
Etiketa e produktit me keshillat per sigurine
Pjeset e ndryshme te EtiketesEtik t b h t j t d h Etiketa perbehet nga pjese te ndryshme:Emri i produktit dhe prodhuesitKarakteristikat e produktit (përbërësit aktivë,p (p ,
formulimi, përputhshmëria me produkte të tjera kurpërzihen në rezervuarin e pompës spërkatëse)
Simbolet e rrezikut (piktogramet)p gUdhëzime të Sigurisë (frazat e rrezikut dhe të
sigurisë, pajisjet mbrojtese te pershtatshme)Masat e rekomanduara në rast të ndonjë ndotjej j
aksidentalePerdorimet e autorizuara (bimet ku perdoret, insektet,
sëmundjet, barërat e këqija, etj), doza e autorizuardh d l k
j q j j)dhe metodat e aplikimit
Periudha e pritjes, intervali ndërmjet trajtimit tëfundit dhe vjeljesj j
Te tjera
Etiketa e Produktit- Shembull
Etiketa e Produktit
Shik m s t k m d të si isë pë t jtimi f m limit të Shiko per keshillat e sigurise ne etikete Shiko masat e rekomanduara të sigurisë për trajtimin e formulimit të
koncentruar Kontrolloni nëse përveç çizmeve, rrobave të punës dhe dorezave duhet
të veshin pajisje mbrojtëse shtese (maskë, syze, përparëse, etj) Disa PMB duhet të përdoren me më shumë kujdes se të tjerat. Shiko
për simbolet paralajmëruese, piktogramet ose udhëzime shtesë të sigurisë që të dini nëse duhet më shumë kujdes se masat e përgjithshme
Ndihma e parë në rast aksidenti
Simbol paralajmerues
TOKSICITETET E PESTICIDEVE
KLASIFIKIMET KLASIFIKIMET
Toksiciteti Akut LD50 - (WHO)Toksiciteti Akut LD50 (WHO)
Toksiciteti Kronik ADI - (WHO/FAO)
V tit K j Pë j i t it h l Vetite Kancerogjene, Përcarja e sistemit hormonal endokrin –(Agjensia Ndërkombëtare e Kërkimit të Kancerit, BE, US EPA))
Mutageniteti, toksiciteti riprodhues (US EPA, BE, WHO)
Toksiciteti dhe impakti mjedisor (Universiteti Cornell (New York)
Klasa dhe termi i përdorur
Shenjat koresponduese për
LD50(mg / kg) peshë trupore për minjtëN j N lëk
Vlerat e LD50 për PMB të formuluar
i përdorur koresponduese për çdo klasë
Nga goja Nga lëkuraI
ngurtëI lëngët I
ngurtëI lëngët
I K fkë d D i D i ë D i ë D i ëI aJashtëzakonisht
i rrezikshëm''Shumë
Kafkë me dy kocka të
kryqëzuara.
Deri në 5
Deri në 20
Deri në 10
Deri në 40
helmues''I b
Shumë i Kafkë me dy
kocka të 5-50 20-200 10-100 40-400
rrezikshëm''Shumë
helmues''
kryqëzuara
II K i ë b 50 500 200 2000 100 400 4000IIMesatarisht i rrezikshëm
''i dëmshëm''
Kryq i përmbysur(kryqi i Andreas)
50-500 200-2000 100-1000
400-4000
IIIPak i
rrezikshëm
- Mbi 500
Mbi 2000
Mbi 1000
Mbi 4000
Sistemi Europian i Klasifikimit te Rrezikut
Simbolet që japin informacion per rrezikun qe paraqet produkti:
TT+
Shume helmues
Sistemi i BE per klasifikimin e rrezikut është i bazuar vetëm
bi tit d ktit ki ikT
Helmues
helmues mbi vetite e produktit kimik, pa marrë parasysh ekspozimin gjatë përdorimit të tij, e cila do ë d liki iHelmues të varet nga metoda e aplikimit
dhe masat mbrojtese te marra.
Xn
I demshemKështu, rreziku nuk mund të vlerësohet duke u referuar vetëm në sistemin e klasifikimit të rrezikut.
Ruajtja e Sigurt e Produkteve per Mbrojtjen e Bimeveper Mbrojtjen e Bimeve
Ruaji pesticidet ne ambiente te ndertuara vetem per to
Ndertimi duhet te jete ne forme te tille qe: Te lejoje futjen lehtesisht te makinave bujqesore dhe sherbimit
te emergjences (jashte nderteses duhet te kete fikese zjarri (me pluhur).
Te jete larg nga burimet e ujit dhe ambientet publike. Te kete drite dhe ventilim te Te kete drite dhe ventilim te
mjaftueshem.
Ruajtja e Sigurt e Produkteve per Mbrojtjen e Bimeve
Ruaji ne ambalazhin origjinal të mbyllura mire
Ruaji te veçmas nga ushqimet dhe ushqimet e kafsheve
Mbaji larg femijeve, në ambient te mbyllurMbaji larg femijeve, në ambient te mbyllur
Ambienti ithatë dhe i ftohtë është më i përshtatshem për të ruajtur cilësinë e produktit
P d i i i d iPer ndertimin e magazines mos perdorni materiale që mund të digjen
Ruajtja e Sigurt e Produkteve per Mbrojtjen e BimeveMagazinaTe jetë e mbrojtur nga koha e, veçanërisht nga temperaturat
j htë k i ht të l t dh të lëtjashtëzakonisht të larta dhe të ulëta Te kete shenja paralajmëruese të përshtatshme dhe te jete e
mbyllurmbyllurTë ketë materiale për absorbimin e derdhjeve dhe rrjedhjeve (rërë,
tallash, absorbues të tjerë) Mbani pesticideve larg nga raftet dhe dyshemetë e ndotura.
Pesticidet e ndaluaraPesticidet e ndaluara
Referencat dhe materiali ne Referencat dhe materiali ne dispoziciondispoziciondispoziciondispozicion
• Leksioni është në dispozicion hard dhe soft, në pdf. www.pesticide-al.com
• Materialet e perdorura kane si burim kryesor p yweb: http://www.pesticides.montana.edu
• Applying Pesticides Correctly: A Guide for pp y yPrivate and Commercial Applicators. Unit 3: Formulations.
• Muccinelli, Botimi i 11-te, prontuario degli AGROFARMACI
l h • Materiale te ndryshme nga interneti, etj.
Motorcycle based sprayer
Mr. Ganeshbhai Dodiya, GujaratAgriculture Sprayers
Kushal SprayerKhimjibhai, Gujarat Bestow-Foot Operated Sprayer
Mr. Parbhatbhai Vaghani, Gujarat
Bi l b d
Motorized multi-purpose
Mulubhai Senjaliya,GujaratBicycle based sprayer Mr. Mansukhbhai Jagani, Gujarat
j y , j
Hand Operated SprayerMr.Gopalbhai, Gujarat
Bullock-cart based sprayer
Mr. Bhanjibhai Mathukia, GujaratJayant Sprayer
Mr. Rameshbhai Bhalala, GujaratBullock-cart based sprayer
Mr. Bhanjibhai Mathukia, Gujarat
PYETJE ?PYETJE ?