1.Beylikler Dönemi

1.Beylikler DönemiMustafa Sencer AYDIN

Türklerden Önce Anadolu’nun DurumuTürklerin fethinden önce Anadolu, yıllarca

devam eden Sasani-Bizans savaşları yüzünden harabeye dönmüştü.

XI. Yüzyılda Anadolu’da Rum, Ermeni ve Süryani gibi kavimler yaşamaktaydı.

Bizans İmparatorluğunun Anadolu üzerisindeki etkisi azalmıştı.

Kendilerine yurt arayan Oğuzlar için Anadolu’nun bu karmaşık durumu yerleşmeye elverişliydi.

İlk BeyliklerTürkler Malazgirt Savaşından sonra

Anadolu’nun farklı bölgelerinde devletler kurmaya başladılar.

Bunlar;Mengücekliler İnaloğullarıÇaka Beyliği AhlatşahlarDilmaçoğulları ArtuklularÇubukoğulları ÇobanoğullarıDanişmentlilerSaltuklular

MengüceklilerMengücekliler ya da Mengüçlü Beyliği Anadolu'da

Erzincan, Kemah, Divriği yörelerinde kurulmuş Türk beyliklerinden birisidir.

Bölge itibariyle Gürcüler ve Rumlarla çatışmalara giren beylik bu muharebelerde genellikle başarı kazanmıştır.

Mengüçlü Beyliği'nin kurucusu Malazgirt Savaşı'na katılan komutanlardan Mengücek Gazi'dir. Mengücek Gazi, Anadolu'nun Türklerce fethi sırasında Erzincan, Kemah, Divriği ve Karahisar'ı zaptetmişti.

Mengücek Gazi'nin 1118 yılında bir çatışmada vefat etmesiyle yılında Mengücek Gazi'nin oğlu İshak Bey iktidara geldi.İshak Bey 1142'de ölünce beylik ikiye ayrıldı.

Mengücük Gazi ve çocuklarına ait türbelerin Kemahta bulunmasi, Mengücükler'in ilk başkentinin burası olduğunu gösteren bir işarettir.

Çaka BeyliğiÇaka Bey Devleti 1081 yılında İzmir'de

kurulmuştur. Kurucusu Çaka Bey'dir. 1093 yılında Bizanslılar tarafından yıkıldı.

Böylece Batı Anadolu'daki ilk Türk egemenliği sona ermiş oldu.

Çaka Beyliği, İzmir'de kurulduğu için birçok deniz faaliyeti gerçekleştirmiş, deniz savaşlarında önemli rol oynamıştır. Ayrıca ilk Türk denizci devlettir.

Çaka Bey İzmir’de o döneme göre modern sayılabilecek bir tersane yaptırmış ve tersane civarındaki bölgeyi deniz üs kompleksine dönüştürmüştür.

Bu aşamadan sonra gemi inşa faaliyetlerine geçilmiş; kürekli ve yelkenli gemilerden oluşan 50 parçalık ilk Türk Donanması 1081 yılında inşa edilmiştir.

Bu yıl Türk Deniz Kuvvetleri açısından son derece önemlidir. Çünkü 1081 yılı, Türk Deniz Kuvvetleri'nin kuruluş yılı olarak kabul edilmektedir.

DilmaçoğullarıDilmaçoğulları Beyliği, Doğu Anadolu’da Erzen ve

Bitlis’te 1085-1192 yılları arasında hüküm sürmüş olan bir Türk beyliği.

Kurucusu olan Dilmaçoğlu Mehmed Bey, Malazgirt Muhârebesinden sonra, diğer Türk beyleri gibi Anadolu’ya akınlarda bulundu. 1085 senesinde Diyarbakır alındıktan sonra Bitlis ve Ahlat da Selçuklu kuvvetleri tarafından fethedilmişti.

Mehmed Beyin yerine Toğan Arslan geçti.

Toğan’ın Artuklulara bağlanması, Sökmenli Beyi İbrâhim’i kızdırdı. Netîcede Dilmaçoğulları üzerine 1124 yılında sefere çıkarak Bitlis’i muhâsara altına aldı. Fakat başarı elde edemedi.

Dilmaçoğulları Beyliği siyâsî ve askerî bir varlık gösterememesine rağmen Erzen ve havâlisinde 1394’e kadar varlığını korudu. Bu târihte Akkoyunlular tarafından tamâmen ortadan kaldırıldı.

ÇubukoğullarıÇubukoğulları Beyliği, Selçuklu serdarları

Çubuk Bey (1085-1092) ve oğlu Mehmed Bey tarafından 1085-1112 arasında Fırat Nehri'nin batısında Palu, Genç arasını, Çemişgezek, Eğin, Arapgir ve civarını fethederek kurulan Türk beyliği.

DanişmentlilerDanişmentliler (Danişmentliler) 1080 –

1178 yılları arasında Sivas merkez olmak üzere Çorum, Tokat, Niksar, Amasya, Malatya, Kayseri şehirleri civarında kurulmuş bir Anadolu beyliğidir.

Danişment kelime anlamı Farsça'da “öğretici adam”’dır.

Danişment Gazi, 1104 yılında vefat etti. Beyliğin başına oğlu Melik Gazi geçti.Sivas'ta kurulan haçlılar ve Bizanslılarla savaşan ilk beyliktir.

Danişmentlilerin ilk önderi olan Danişmend Ahmet Gazi 1063 yılından itibaren Selçuklu Sultanı Alparslan’ın hizmetine girmiş bir 'seyyid' komutandı.

SaltuklularSaltuklu Beyliği, Malazgirt Savaşı'ndan sonra

Büyük Selçuklu Devleti komutanlarından, aynı zamanda adı 'seyyid' olan Ebulkasım Saltuk Bey'in 1071 yılında kurduğu Anadolu Türk Beyliği'dir.

Merkezi Erzurum'dur.

İnaloğullarıSadr adında bir Türk emîri de Âmid

(Diyarberik)'e hâkim oldu. Bu hakimiyet Sadr'ın yerine gelen kardeşi ve bu sülâlenin kurucusu olarak kabûl edilen Türkmen emîrlerinden İnal ile (1098) devametti.

Emîr İnal da çok yaşamamış ve yerini oğlu İbrâhîm almıştı. Emîr İbrâhîm, Tutuş'un ölümünden sonra ikiye ayrılan Suriye Selçukluları Devleti'nin Dımaşk koluna tâbi idi.

Ahlatşahlar Ahlatşahlar Beyliği, Ahlat’ta, 12. yüzyıl

başlarında kurulmuş olan bir Türk devletidir.Bu beyliğe, Ermenşahlar Beyliği, Sökmenliler

Beyliği de denir. Sultan Melikşah'ın amcasının oğlu olan

Kutbeddin İsmail, 1080 yılında Azerbaycan genel valiliğine tayin edilmişti.

ArtuklularArtuklu Beyliği güneydoğudaki Mardin, Hasankeyf ve

Harput bölgelerinde 1102-1409 yılları arasında hüküm sürmüş bir Oğuz Türkmen Beyliğidir.

Artuklular, 1102 yılında, Güney ve Doğu Anadolu'da kurulmuş bir beyliktir. İsmini Türkmen beyi olan 'seyyid' Artuk Bey'den almıştır. 1086 yılında Kudüs'ü alan Artuk Bey aynı yıl burada öldü. Daha sonrasında Artuklular Hasankeyf, Mardin ve Harput olmak üzere üç ana koldan idare edildiler.

Artuklulardan günümüze kadar gelen tarihi eser, halen ayakta durmakta olan Malabadi Köprüsü'dür. Malabadi Köprüsü 1147 yılında yapılmıştır. Malabadi Köprüsü dünyanın en büyük taş kemerli köprüsüdür ve Ayasofya Kilisesi'nın kubbesini içine rahatlıkla alabilecek kadar büyüktür.

ÇobanoğullarıKastamonu ve civarindaki topraklar, Selçuklu

Sultanlari tarafindan Bizans Imparatorlugu'na karsi devamli mücadelede bulunmak karsiliginda Çoban ailesine ikta olarak verilmistir.

Bu ailenin bölgede kurdugu Çobanogullari Beyligi Kuzeybati Anadolu'da Selçuklu siyasî ve idarî anlayisini sürdürmüsler ve XIII. asra kadar varliklarini devam ettirmislerdir.

Kayi soyuna mensup oldugu kabul edilen bu beyligin kurucusu Emir Hüsameddin Çoban Bey'dir.