-
georgievskis traqtati
dokumentebi
# 11771 w. dekembris 30. _ erekle meoris mier
ekaterine meorisaTvis gagzavnili xelSekrulebis
proeqti, romliTac qarTl-kaxeTis samefo iTxovda
ruseTis mfarvelobaSi Sesvlas
yovlad uganaTlebulessa, umpyrobelessa, didsa Ãelmwifesa, im
peratrica ekatirina aleqsivnasa, TÂTmpyrobelsa sruliad ruseTisasa,
yovlad umowyalessa Ãelmwifesa!
romelic aris ukazebiTa yovlad mowyaliTa Ãelmwifobisa TqvenisaTa
brZanebuli mowyalebiT miReba Tqvenisa d id e buleb i s a 1
mfarvelobasa Sina da Cvenad gansaZlierebelad jaris boZeba
saqarTveloebSi.
am zemoxsenebulis mowyalebis simdabliT mmadlobelni amasac
mTxovel varT, rom awve gamogviyvanos mowyalebaman d id e buleb i s
a Tqvenisaman warmarTTagan da gveboZos jari, ricxviT oTxi aTasi,
gaswavlebuli, da, Tu sul gaswavlebuli ar iyos, naxevari
gauswavlebeli iyos da naxevari gaswavlebuli, sakuTrad Cvens mxares,
raTamca saerTod vebrZoloT osmalTa, radganc uwindels jars2 Cven
kerZo ara aqUs mocaleba, da vinc jaris Tavi iqneba, Cvenis
SeZlebiT, rogorc rCevas imas daujerebdeT, egreTve isic Cvens rCevas
miiRebdes da daijerebdes, vinadgan varT aqaurTa saqmeTa Sina myofni
da mecnierni amisTvis.
° wyaro: georgievskis traqtati, gamokvleva, dokumentebi da
fotopirebi v. maWara-Zisa, Tb., 1983. _ gamokvleva Jurnalis wina
nomerSi gamoqveynda.1 dayofiT awyobili sityvebi dedanSi didi
asoebiTaa dawerili.2 igulisxmeba ruseTis korpusi, romelic am dros
quTaisSi idga.
-
64 dokumentebi kUalad, viTac Zvelad yofila Cvenis Camomavlobis
mefoba,
viTxovT Tq v e n i s a d id e buleb i s mowyalebisa gamo,
egreTve saukunod ucvalebelad egos morCilebasa qUeSe d id e buleb i
s aTq v e n i s a s a , im msaxurebiTa, romelica qvemore
aRiwereba.
msgavsadve kaTolikozica wessave Tvissa egos mouSlelad.vinaÁTgan
R˜TiTa da bednierobiTa T q v e n i s a d id e buleb i
s aT a yirimidam egodenni CUenis queyanis kacni gamoixsnen,
wyalobas viTxovT yovlad d id e buleb i s a g a n T q v e n i s a ,
raTamca imaT Tavisufleba miecesT TavianT qveyanaSi mosvlisa.3
da rodesac Tq v e n i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s
jari am qveyanaSi mova, da Cven da isini saerTod mters Cvens
warTmeuls qveynebs rom wavarTmevT, rac korpuszed xazina daixarjeba,
am daWerilis qveynebidam ramdensame weliwadSi isev unda xazinaSi
mogarTvaT.
daRaTu amazed Tavis wyenisaTvis moveridebiT yovlad d id e b uleb
a s a à elmwife b i s a T q v e n i s a s a , magram radgan am
saqmezed ramdenjerme jarebis Seyra mogvixda, CvenTvis kmassayofeli
xarjebi dagvemarTa da kidem gzebzed jarisa da bargis
gardmotanisTvis bevri daixarja, da Tu ram dagUWirdes ra, erTic
viTxooT vedrebiT, rom xazinidam sesxad Cvenis jarisaTvisac TeTri
gveboZos, da isev miirTvas yo vladdide buloba m a n Tqvenman.
da am wyalobaebisaTvis, romelic zemore aRiwera, mivarTmevT Zesa
Cvensa romelsame da egreTve raodensame kniazsa Tqvens yo v lad did
e bulsa à elmwife s a da aznaurTaca SeZlebisaebr Cvenisa.
dRes Cvens qveyanaSi romlisac nivTis madani aris da an
gamoCndeba, iqidam sargebeli moipoeba, naxevari T q v e n i s d id
e buleb i s xazinas mierTmeodes.
da kidem, rac Cvens morCilebas qveS kacni arian, yovel wliv
amaTgan kvamlzed ToTxmeti Sauri saÃelmwifoT aiRebodes da
mogerTmeodesT.
rac am qveyanaSi rCeuli cxeni iSoeba, ToTxmeti cxeni niadag
weliwads yovlad dide buleb a s a T q v e n s a mierTmeodes.
rodesac sparsT rom veWireniT mZlavrebiT da xan osmalsa, sparsni
Cvens samefos ors weliwadSi erTxel waarTmevden cxras4 tyves da
kvamlzed ToTxmets Saurs, da amasac – im tyveebis mosamzadebelis
xarjisaTvis; da kidem ormocdaaTs sapalnes rCeuls Rvi
3 xelnawerSia: mosulisa.4 xelnawerSi asea.
-
65georgievskis traqtatinos Tavisis xarjiT TÂT waiRebden
saÃelmwifoT, da axla Cven am Rvinos, ricxviT ori aTas vedras,
romelic Cven qveyanaSi rCeuli Rvino iSoeba, yizlars Cvenis xarjiT
mivitanT saÃelmwifoTa.
rodesac did e bulis à elmwifis jari mova Cvens qveyanaSi, imaTis
SemweobiT sxvis qveynebis dapyrobamdis Cvenis qveynebidam, romelic
qveyana dRes gviWiravs, es zemoxsenebulni aRTqmulni mivarTvaT udide
buless a à elmwife b a s a T q v e n s a , da rodesac sxvebs
qveynebs davipyrobT Tq v e n i s d id e buleb i s Z a liT , maSin
im adgilebidam, rogorc qvemore moixseneba, im saxiT
vamsaxurebT.
rodesac ZaliTa da SewevniTa T q v e n i s a didebulebis
korpusisaTa, rac osmalTagan warTmeuli mamulebi gvaqUs da im
adgilebs daviWerT, imaT mogarTvan xarji T q v e n yovlad dide bulsa
à elmwife s a , rac rom ruseTis imperiaSi Tavadis yma aZlevs, imisi
naxevari xarji.
Tu rom kaxeTis warTmeuli adgilebi daviWireT bednierebiTa T q v e
n i s d i d e b u l e b i s a T a , amasac, rogorc zemore
dagviweria, im saxiT vamsaxurebT: komlze ToTxmets Saurs weliwadSi
da imav adgilebidam weliwadSi abreSums oras fuTsa im qveynidam, da,
Tu meti SeviZeliT, mets movarTmevT d i d e b u l o b a s a T q v e
n s a .
kUalad vedrebiT movaxsenebT Tq v e n s yo vlad mow y ale b a s a
, raTa amave gazafxulsa ar uteon daupyrobelad qveyana axalcixisa,
da ukeTu Serigeba moxdes T q v e n i s d id e buleb i s a
sultanisa, maSinc gareT ar darCes qveyana axalcixisa, vinaidgan
saqarTvelos miwa aris da qarTuli ena aqUsT da mravalni qristianeni
arian imaTSi, da sxUanica axalni gardaqceulni arian
mahmadianobazed.
rodesac didebulis Ãelmwifis bendierobiT warmarTTagan
ganTavisufldeba da damSviddeba Cveni qveyana, maSin Cvenis Zvelad
qonebulis samefodamac da axlad daWerilis qveynebidamac movarTmevT
Tq v e n i s i m p er atoreb i s d id e buleb a s ,rac ruseTis
imperiaSi sulzed saldaTi aZes, Cven imdens kvamlzed mivarTmevT
saldaTs Tq v e n s d id e buleb a s a .
ukeTu R˜TiTa da bednierobiTa TqveniTa, romelic sxva mteris
qveyana T q v e n i s d id e bulis korpusis ZaliT daviWiroT, imisi
sruliadi neba T qU e n i s d id e buleb i s a aris.
Cven rac ram samsaxuris aRTqma SegveZlo da wyalobis vedreba
gveWireboda, is movaxseneT Tq v e n i s i m p er atoreb i s d id e
buleb a s a da rogorc Tq v e n yovlad mowyalis à elmwifis
-
66 dokumentebi neba iyos, egreT dedobriviTa mowyalebiTa ganagos
yovlad mowyalebaman d id e buleb i s a T qU e n i s a m a n .
yovlad didebulebisa Tqvenisa umdablesi mona
mefe erekle.daiwera qalaqsa tfiliss,
dekembers 30 dResa, welsa 1771.АВПР, ф. Cн. Росии с Грузией,
176976гг., оп. 110/2, д. 12, лл. 462
463. dedani.5
#21772 wlis ianvris 6. _ qarTl-kaxeTis samefo karis piroba
ruseTis imperators: Tu qveyana mfarvelobaSi iqneba
miRebuli, rogor warmatebasac unda miaRwion maT
TurqeTTan da sparseTTan brZolaSi, ruseTis xelmwifis
uzenaesi xelisuflebis aRiarebaze xels ar aiReben
yovlad uganaTlebulessa umpyrobelessa Ãelmwifesa imperatrica
ekatirina didsa aleqsivnasa TviTmpyrobelsa sruliad ruseTisasa
yovlad umowyalessa Ãelmwifesa
mdablis TayvaniscemiT movaxsenebyovlad didebulis Ãelmwifis
mowyalebiT da ZaliT am mÃaris
qveynebSi Turqisa Tu sparseTisa adgilebi rom daviWiroT, rasac
pativsa da simaRleSi SevideT, maSinc monebr damorCilebulni viyvneT
yo vlad dide bulobi s a à elmwifobi s a T q v e n i s a s a da
rogoradac sxvas meores CvengniT T q v e n i s i m p er atoreb i s d
id e buleb i s samsaxurisa da aRTqmisda kvalad Cvenganve T q v e n
i s yo vlad mow y aleb i s saTxovelis arzaSi mogvixsenebia,
romelzedac TviT Cemi Ãeli aweria,6 im saxiT yovliTurT Cemis
CamomavlobiT damorCilebulni da ymani viyvneT saukunod.
da raTa Cven kerZo aziasa Sina viyvneT ganmtkicebulni da
gamocxadebulni T q v e n i s a d id e buleb i s nebiTa monebrsa
samsaxursa zeda.
e s yo vlad Zli ers a R m erTs a da cxovelmyofelsa jvarsa da
wmindasa saxarebasa zeda ficiT damimtkicebia da TviT ÃeliTa 5 a.
cagarlis publikaciaSi dokumenti uxeSi SecdomebiTaa dabeWdili (Sdr.:
Грамоты, II, вып. I, с. 83-84).6 igulisxmeba erekle II werili 1771
wlis 30 dekembrisa (ix. dokumenti #1).
-
67georgievskis traqtatiCemiTa damiweria da egreTve saxleulTa
CemTa ÃelmoweriT da dabeWdviT7 mtkice miyofia.
am ficisa da aRTqmis arzas gareT sxvas, romliTac Tq v e n s yo
vlad dide buls d a yo vlad ug a n aTlebuless gonebasa Tqvensa
dajerebis neba aqvndes, gvibrZane, yo vlad dide bu lo à elmwifeo ,
da SeZlebisaber Cvenisa varT aRmasrulebelni yo vlad dide bulis a
brZanebisa T q v e n i s a n i .
magra romelnic wyalobani T q v e n i s yo vlad mow y aleb i s a
g a n gvbrZanebies da an Cven gviTxovies, misis aRsrulebisa
mvedrebelni varT.
udidebulesobisa Tqvenisa umdablesi mona er e kle . 8
umdablesi mxevali d ari a .9
umdablesi monaÁ antoni kaTalikosi.10
umdablesni monani udidebulesobisa Tqvenisani: giorgi11, leon12,
iulon13, vaxtang14.
daiwera mcxeTas ianvars 6 dResa, welsa 1772.АВПР, ф. Cн. Росии с
Грузией, 176976 гг., оп. 110/2, д. 12, л. 459.
dedani.
№ 31782 Г. КОНЕЦ _ 1783 Г. НАЧ. _ ПИСМО А. БЕЗБОРОДКО
КН. Г. А. ПОТЕМКИНУ О МНЕНИИ ИМПЕРАТРИЦЫ И ЕГО СОБСТВЕННОЕ
МНЕНИЕ ОБ УСЛОВИЯХ
ТРАКТАТА С ГРУЗИНСКИМИ ЦАРЯМИ
[ А. Мнение Екатерины II ]
М н е н и е 15 ея величества было, чтоб: 1е, чрез вашу светлость
заключить с грузинскими царями союзный трактат, не именуя их под
данными, но союзниками, от империи всероссийской покр ови
тельствуемыми.
2. Поборов денежных не принять никаких, ниже половины с 7
dedanSia: `dabeWvdiviT~.8 melnis beWedi warweriT: `me fexT
ganbanilTa mier eklesia vadide, erekle~.9 melnis beWedi warweriT:
`d[edo]f[a]li darejan~.10 melnis beWedi warweriT: `[...] kaTolikosi
mefis Ze antoni.11 melnis beWedi warweriT: `mefis Ze giorgi~.12
melnis beWedi warweriT: `mrCoblTa mefeTa Zesa leon saxelad
mZesa~.13 melnis beWedi warweriT: `q. R[mr]Tis mSoblis sasoiani
iulon daviTiani~.14 melnis beWedi warweriT: `lomad iudas bakeTad,
vaxtang iraklis nakveTad~.15 Слава на полях: «1-е», а выше _
«27».
-
68 dokumentebi металлов и минералов, а оставить все то в пользу
царей грузинских, а принять только ежегодную присылку шелку, вин и
лошадеи.
3. По благоразсуждению вашему назначить им субсидии денежныя по
числу войск во время войны, а на первое время сумму некоторую, буде
изволите найти надобным.
4. Отклонить всякое их знакомство с императором16 и с другими
христианскими державами; сказав, что они имеют условие не мешаться
в дела, до Азиатских наших соседей касающиеся; да и писем к
императору не посылать.17
5. О войсках и о всем прочем государыня изволит ожидать от вашей
светлости примечаний, оставляя вам и по сим пунктам снеснимся.
6. Ея величество изволила примечать, не нужен ли под вашим
руководством мир между царями Ираклием и Саломоном постановить
ясный и точный, учиня себя как ручателем оного, так и арбитром в
случае взаимных вновь жалоб.
[Б. Мнение А. Безбородко]
При18 постановлении таковаго союза не худо бы:1. Вместить право
монархам нашим, дивану (?) царям грузинским
_ инвеституру, и чтобы более сей народ привязать к России, то бы
весьма полезно иерархию их привязать к нашему Синоду, а знатнейшим
фамилиям дать право Российскаго дворянства; архиепископа же
католикоса _ то ему соборнаго, поставить степенем в Российской
церкви между первыми.
2. Еще более безкорыстие доказано будет, естли тому и вино
приказано будет брать за известную цену, тем паче, что сие касается
простаго народа.
3. Можно инородовать навсегда два баталиона пехоты с четырьмя
пушками; сие тем паче будет полезно, что горския дикия народы с
обеих сторон гор приперты будут и коммуникация с Грузиями
обезпечится. Помянутые баталионы сменять погодно. Что ж касается до
военнаго время, тогда отряд войск числом своим будет зависеть от
обстоятельств.
4. Когда по духовенству они привиязаны будут к Синоду, то по
сему примеру и римское духовенство от России же получать будут, а
сим 16 Австрийским.17 Подразумевается переписка царя Ираклия с
австрийским императором в 1782 году, копии которой Ираклий сам
послал в Россию. 18 Сверху: «28».
-
69georgievskis traqtatiкончится сношение с императором,19
которому причиною мисионарии.
5. Как выше упомянуто, что сие зависит от обстоятельств военных,
о чем я пространно пишу в генеральном предположении действии
военных.
6. Сие весьма нужно, ибо их20 согласие усилить нашу оборону в
той части.21
АВПР, ф. Cн. Росии с Грузией, 17761804 гг., оп. 110/2, д. 18,
лл. 6667.
Автограф А. Безбородко.
#4
1783 w. ivnisis 28, _ rwmunebis sigeli, micemuli
erekle meoris mier ioane bagrationisa da
garsevan WavWavaZisaTvis ruseTTan xelSekrulebis dasadebad
ara erTgzis miurTmeviaT TxovaÁ taxtisadmi yovlisa ruseTis
TÂTmpyrobelTasa winaparTa CUÀnTa, mefeTa qarTlisa da kaxeTisaTa;
xolo hmsgavsad maTsa taxtisadmi aw bednierad mmefobisa i m i s i s
imperatorebisa didebulebisa e k atiri n a meorisa, imperatricasi da
TÂTmpyrobelisa yovlisa ruseTisa: moskovisa, kievisa, vladimirisa,
novogorodisa, mefisa yazanisa, mefisa astraxanisa, mefisa sibirisa,
Ãelmwifisa pskovisa da didisa Tavadinasi smolenskisa, Tavadinasi
istlandisa, liFlandiisa, korelisa, Tverisa, iuRorisa, permisa,
viatskisa, bolRarisa, da sxUaTa, Ãelmwifisa da didisa Tavadinasi
novogorodis nizovis qUÀyanisa, Cernigovisa, rezanisa, rostovisa,
iaroslavisa, belaozerisa, udorisa, obdorisa, kondikisa da yovlisa
CrdiloeTisa kerZoÁsa; mbrZanebelisa da Ãelmwifisa iverTa qUÀyanisa,
qarTlisa da saqarTUÀloÁsa mefeTa, da yabardos qUÀynisa, Cerqezisa
da mTiurisa kniazTa da sxUaTa memkÂdrisa Ãelmwifisa da mflobelsa
mivarTÂT umdablesi TxovaÁ CUÀn, irakli meoreman, mefeman qarTlisa
da mefeman kaxeTisaman, memkÂdreman mTavarman samcxesaaTabagosaman,
mTavarman yazaxisaman, mTavarman borCaloÁsaman, mTavarman
SamSadiloÁsaman, mTavarman kakisaman, mTavarman Saqisaman, da
mTavarman Sirvanisaman, mflobelman da mbrZanebelman ganjisa,
erevnisa da sxUaTaman, 19 Австрийским.20 Царей.21 Внизу, за линией,
написано: «Царя Соломона письмы еще переводятся».
-
70 dokumentebi miRebisaTÂs CUÀnisa da monacUleTa CUÀnTasa
mfarvelobasa qUÀSe i m i s i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s
a s a da aRsarebisaTÂs CUÀn kerZo uzenaesisa Ãelmwifebisa m i s i s
a da menacUleTa ruseTis saimperatoros taxtisaTa, qarTlisa da
kaxeTisa mflobelTa zeda. da ukanasknel miviReviT i m i s i s i m p
er atoreb i s d id e buleb i s a g a n mowyalebiT nebaÁ amas zeda,
romlisaca dasamtkicebelad cxadiTa da oriTve kerZoÁTa msgavsiTa
ganwesebiTa aRvarCieT da srulisa Zalisa mqonebel vhyaviT CUÀn kerZo
sayU-arelni da erTgulni ymani CUÀnni: kniazi iovane konstantinoviCi
bagrationi, mxedrobisa CUÀnis memarcxene spaspeti, romelsaca aqUn
hrwmunebul saqmeni erevnisani, da kniazi garsevan revazoviCi
WavWavaZe, CUÀni mandaturT uxucesi da zedamxedUÀli yazaxisa
samTavrosa, romelTaTÂsca migÂcia sruli mindobaÁ, raTa m i s i s a i
m p er atoreb i s d id e buleb i s a g a n ganwesebulTa srulisZa
lismqonebelTa Tana raÁca ganaweson, daamtkicon da moaweron
traqtatTa mfarvelobisaTÂs CUÀn zeda m i s i s i m p er atoreb i s d
id e buleb i s a da maRalTa menaculeTa m i sT a s a , da Cem mier
aRsarebisaTÂs uzenaesisa Ãelmwifebisa yovlisa ruseTis
TÂTmpyrobelTasa qarTlisa da kaxeTis mefeTa zeda aRvsTqUam CUÀnisa
mefobiTisa sityÂTa, rom keTilad miviReb da uiWUÀlad aRvasruleb
yovelsa mas, raÁca kniaz ioane bagrationisa da kniaz garsevan
WavWavaZisagan ZaliTa awindelisa srulisa Zalisa mqonebelobisaTa
aRiTqmian, ganiwesebian da moiwerebian. esreTve miecemisca amaT
zeda ratiFikaciaÁ CUÀni ganwesebulsa drosa, romlisaca
dasarwmunebelad amas srulsa Zalsa CUÀn sakuTariTa ÃeliTa CUÀniTa
movawereT da ubrZaneT damtkicebad samefoÁTa beWdiTa CUÀniTa. meecaT
samefosa qalaqsa CUÀnsa tfiliss, iUnisis 28 dResa, welsa SobiTgan
q˜esiT 1783, oc da meaTcxrametesa welsa mefobisa CUÀnisasa.
beWedi erekle.
Tavadi daviT orbeliani. Tavadi qaixosro ColoyaSvili.
АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 177, л. 3. dedani.
-
71georgievskis traqtati#5
1783 w. ivlisis 24. _ georgievskis traqtatis
(xelSekrulebis) dedani
[А. preambula da 13 ZiriTadi muxli]22
saxeliTa R˜Tisa yovlisa-SemZlebelisa erTisa sam-wmindaobasa Sina
didebulisaTa
adriTgan erTmorwmunoebaman yovlisa ruseTisa imperiisa Tana
qarTUÀlTaman msaxura mfarvelobiTa, SemweobiTa da SesavedrebelobiTa
maT erTaTa da uganaTlebulesTa maTTa mflobelTaTa winaaRmdgomad
maWirvebelTa, romelTaca qUÀSe Semvdrom iyvnes igini mezobelTagan
TÂsTa. mfarUÀlobaman yovlisa ruseTisa TviTmpyrobelTaman mefeTa
mimarT saqarTUÀloÁsaTa, naTesavTa da ymaTa maTTadmi miniWebulman,
gamoiyUana mokidulebaÁ igi ukanasknelTa amaT pirUÀlTa maTgan,
romelica ufrosRa iCUÀnebis ruseTis saimperatoroÁsa titlosagan.
aw bednierad mmefobman i m p er atoreb i s a m i s i s a d id e
b uleb a m a n cxaduyo erTa amaT namdviliTa saxiTa monarxobiTi TÂsi
keTilnebobaÁ da didsulobiTi mzrunUÀlobaÁ keTilobisaTÂs maTisa
TÂsiTa ZlieriTa mecadinobisa darTÂTa ganTavisuflebisaTÂs maTisa
uRlisagan monebisa da sayUedrelisagan tyved miÃdisa vaJTa da
qalTasa, romlisaca romelnime erni amaTganni micemad Sekrul iyvnes
da ganagrZelebs TÂssa monarxobiTsa moxedUasa mflobelTa maTdami.
hazriTa amiT simdabled STamosrulman Txovasa zeda uganaTlebulesisa
mefisa qarTlisa da kaxeTisa ir a kli TeimurazoviCisa, romelica
miRebuliqmna taxtisadmi m i s i s a d id e buleb i s a miRebisaTvis
yovliTa memkvidriTa da menacUliTa TÂsiTa da yovliTa samefoÁTa da
samflobeloÁTa TÂsiTa monarxobiTsa mflobelobasa qUÀSe m i s i s a d
id e b uleb i s a s a da maRalTa memkvidreTa misTada mosaydreTa
uzenaes Ãelmwifed aRsarebiTa yovlisa ruseTisa imperatorTa mefeTa
zeda qarTUÀlTa da kaxeTisaTa, yovlad umowyalesobiT ineba aRdgineba
da damtkicebaÁ megobrobiTisa pirobisa hxsenebulisadmi ug a n
aTlebules i s a m efi s a , romlisaca Roned erT kerZo
uganaTlebulesoba misi saxeliTa TÂsiTa da TÂsTa menacUleTaTa
22 georgievskis traqtati, rogorc zemoTac aRiniSna, oTxi
damoukidebeli doku-mentis saxiT gaformda.
-
72 dokumentebi aRiarebs uzenaessa Ãelmwifebasa da mfarUÀlobasa m
i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a da maRalTa
mosaydreTa misTa mflobelTa zeda da erTa samefoÁsa qarTlisa da
kaxeTisaTa da sxvaTa samflobeloTa SesabamTa maTdami, raTa daniSnul
yos (sameufoÁTa) dResaswaulobiTa da namdÂliTa xatiTa SekrulebaÁ
TÂsi gansjiTa yovlisa ruseTisa imperiisa Tana; xolo meoriT kerZo
did e buleb aÁ i m p er atoreb i s a m i s i s a esreTve SemZlebel
ars, raTa daniSnul yos dResaswaulobiT, Tu viTari aRmatebulebaÁ da
sargebeli mieniWebis mowyalisa da Zlierisa marjUÀnisagan m i s i s
a hÃsenebulTa: erTa da uganaTlebulesTa mflobelTa maTTa:
dasamtkicebelad eseviTarisa pirobisa ineba d id e buleb a m a n i m
p er atoreb i s a m i s i s a m a n srulisa Zalisa qonebad
uganaTlebulesi kniazi imperiisa romaulisa grigori aleqsandroviCi
potemkini, mÃedarTa TÂsTa RenaralanSeFi, mbrZanebeli subuqisa
cxenosnisa gaswavlulisa da gauswavlebelisa da sxUTa mravalTa
samÃedroTa ZalTa, senatori, saÃelmwifoÁsa samÃedroÁsa kolleRiis
viceprezidenti, astraxnisa da saraTovisa, azovisa da novarossiisa
moadgile Ãelmwifisa, Renaralatutanti TÂsi da deistvitelni
kamerReri, kavalerRvardiisa korpusisa poruTCiki, leibRUardiisa
preobraJenis polkisa podpolkovniki, upirUÀlesi mTavari palatisa
sasaWurUÀloÁsa Ãelovnebisa, kavaleri ordenTa: wmindisa mociqulisa
andreasi, aleqsandre nevskisa, samÃedrosa wmindisa didisa mowamisa
giorgisa da wmindisa, mociqulTa hsworisa vladimirisa didTa jUarTa,
korolTa prusiisa Savisa da polSisa TeTrisa arwivisa, da wmindisa
stanislavisa, SUÀciisa seraFimTa, datskisa spiloÁsa da Rolstiniisa
wmindisa annasi, eseviTariTa ÃelmwifebiTa, raTa aryofasa mun TÂssa
aRirCiosmca nebiTa TÂsiTa srulisa Zalisa mqoneblad, visica keTilad
gansajos man, romelman romlisaTÂs aRirCia da srulisa Zalisa
mqonebel hyo maRalmsUleli ufali m i s i s i m p er atoreb i s d id
e buleb i s armiisa RenaralporutCiki, astarxnis Ruberniis
mÃedrobisa mokamande, misis i m p er atoreb i s d id e buleb i s a
deistvitelni23 kamerReri da ordenTa ruseTisaTa wmidisa aleqsnadre
nevskisa, samÃedrosa didis mowamis da ZlevaSemosilis giorgis da
Rolstiniis wmidis annas kavaleri pavle sergieviCi potemkini.
xolo uganaTlebulesobaman qarTlisa da kaxeTisa mefisa irakli
TeimurazoviCisaman aRirCia da srulisa Zalisa hyUna kerZoÁT TÂsiT
brwyinUaleni samÃedrosa TÂsisa memarcxene spaspeti kniazi
23 teqstSia: deistitvelni.
-
73georgievskis traqtatiTavadi ioane kostantineviCi bagrationi da
misis uganaTlebulesobisa Tavadi garsevan WavWavaZe
mandaturTuxucesi.
hÃsenebulTa maT, srulisa Zalisa mqonebelTa da SewevniTa R˜isaTa
saqmisa mimarT miwevnulTa, urTierTars nacUlismgebelTa srulisa
Zalisa mqonebelobisa mier, mebr Zalisa maTisa, daadgines da
daamtkices, da moaweres SemdgomTa artikulTa anu wevrTa:
artikuli pirveli
uganaTlebulesoba misi, mefe qarTlisa da kaxeTisa saxeliTa
TÂsiTa, memkÂdreTa da menacUleTa TÂsTa dResaswaulobiT ukunsTqUams
yovelsa valobasa, anu viTarsame titlosa yovlisagan mokidulebisa
sparsTasa, anu sxUaTa mpyrobelTasa da amiT cxadhyofs winaSe pirsa
yovlisa soflisasa, viTarmed ara Seracxs igi TÂs zeda da menacUleTa
TÂsTa zeda sxUasa TÂTmpyrobelsa TÂnier uzenaesisa Ãelmwifebisa da
mfarUÀlobisa m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a da
maRalTa misTa memkvidreTa da menacUleTa saimperatoroÁsa taxtisa
yovlisa ruseTisaTa, aRmTqmeli taxtisa mis erTgulebisa da mzayofisa
SewevnisaTÂs sargebelisa saÃelmwifoÁsa (ruseTisa) yovelsa Sina
SemTxUÀvasa da drosa, sadaca ese iTxovebodes misdami.
artikuli meore
dide buleb a i m p er atoreb i s a m i s i s a mimRebeli
uganaTlebulesobisagan misisa esodenisa uzakUÀlisa aRTqmisa,
aRsTqUams TanasworadUÀ da imedeul hyofs imperatorebriTa sityÂTa
TÂsiTa Tavisa TÂsisaTÂs da mosaydreTa TÂsTaTÂs, viTarmed mowyaleba
da mfarUÀloba TÂsi uganaTlebulesTa mefeTa qarTlisa da kaxeTisaTa
araodes mieRebis, romlisaca dasamtkicebelad did e buleb a m i s i
aZlevs imperatorebrsa Tavsmdebobasa TÂssa mrTlad (da dauklebelad)
dacUasa zeda awindelTa samflobeloTa misisa uganaTlebulesobisa
mefisa irakli TeimurazoviCisaTa da winadasdebs ganvrcelebasa
eseviTarisa Tavsmdebobisasa ese gUarsa zeda samflobelosa, raTa
romelnica warmdinareobasa Sina droTasa garemoebiTa da ganrCeviTiTa
xatiTa Sesabamad samflobeloÁsa misisa ipovebian, povnilni igi
samflobeloÁsa misisa mimarT daimtkicebian.
artikuli mesame
gancxadebasa Sina amis uzakUÀlobisasa viTariTaca xatiTa uga
-
74 dokumentebi naTlebulesoba misi mefe qarTlisa da kaxeTisa
aRiarebs uzenaessa Ãelmwifebasa da mfarUÀlobasa yovlisa ruseTisa
imperatorTasa ganiwesebis, viTarmed: Ãsenebulni igi mefeni odesigi
miiwevian memkÂdreobiT samefosa zeda maTsa, mswrafl auwyebden
amisTvis karsa saimperatorosa ruseTisasa da iTxovden despanTa TÂsTa
mier samefosa zeda TÂssa imperatorebrsa damtkicebasa investiturisa
weriliTa (ese igi ars) bovrayi anu droSa yovlisa ruseTisa RerbiTa,
mqonebeli saSual TÂssa hÃsenebulTa samefoTa Rerbisa, Ãrmali,
kUÀrTxi sabrZanebeli, mantia anu warmosasxmeli yaryumisa. niSanni
ese anu despanTa erwmunebis, anu mesamzRUreTa mTavarTa ZliT
miiwevis mefisadmi, romelica miRebasa zeda mun daswrebiTa ruseTisa
ministrisaTa Tanamdeb ars, raTa ificos dResaswaulobiT
erTgulebisaTvis da gulsmodginebisa imperiisa ruseTisa da uzenaes
SeracxÂsaTÂs Ãelmwifebisa da mfarUÀlobisa yovlisa ruseTisa
imperatorTasa eseviTariTa xatiTa, viTarca dadebul ars fici igi
artikulTa amaT Tana, wesi ese TanaaZs aRsrulebad yovlad
uganaTlebulessa24 mefesa qarTlisa da kaxeTisasa iraklis
TeimurazoviCsa.
artikuli meoTxe
damtkicebisaTÂs viTarmed hazri misisa uganaTlebulesobisa
gansjiTa esoden mWirsisa SeerTebisa yovlisa ruseTisa imperiisa Tana
da aRsarebisaTÂs uzenaesisa Ãelmwifebisa yovladuubrwyinUalesis amis
imperiisa mflobelTasa, viTarmed arian uzakUÀl, aRsTqUams
uganaTlebulesobaÁ misi, raTa uwinares TanÃmobisa upirUÀlesisas
mesamzRUrisa mTavrisa da ministrisa m i s i s i m p er atore b i s
d id e buleb i s a hrwmunebulisa ara aqUndes miwermoweraÁ garemoTa
mflobelTa mimarT, xolo odesigi movaln25 maT mier despanni anu
werilni, hyofs ganzraxvasa upirUÀlesisa mimarT mesamzRUrisa
mTavrisa da ministrisa m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb
i s a s a ukun qcevisaTÂs despanTasa da SesaferisaTÂs sityÂsgebisa
mflobelTa maT mier.
artikuli mexuTe
raTa adÂlad aqUndesmca yovelive igi saWiroÁ miwermoweraÁ da
TanÃmobaÁ ruseTisa saimperatoroÁsa karisa Tana, hsurs amisTÂs
uganaTlebulesobasa missa mefesa iraklis, raTa hyUÀsmca winaSe
24 dedanSia: uganaTlebulesssa.25 dedanSia: movalnn.
-
75georgievskis traqtatikarisa mis ministri anu rezidenti, xolo
dide buleb a i m p er atore b i s a m i s i s a mowyalebiT
mimRebeli misi aRsTqUams, viTarmed igi karsa zeda missa miRebul
iqmnebis ricxUsa Sina sxU-aTa mflobelTa ministrTa Tana TanahsworiTa
niSniTa TÂsiTa, da garda amissa hnebavs, raTa kerZoÁTca TÂsiT
hyUÀsmca ministri ruseTisa winaSe misisa uganaTlebulesobisa.
artikuli meeqUse
dide buleb a i m p er atoreb i s a m i s i s a , mimRebeli
keTilnebebiT aRsarebisa uzenaesisa Ãelmwifebisa da mfarUÀlobisa
samefoTa zeda qarTlisa, kaxeTisa da saqarTUÀloÁsaTa, aRsTqUams
saxeliTa TÂsiTa da mosaydreTa TÂsTaTa: pirvelad, erTa mis
samefoÁsaTa Seracxs yofad mWirsiTa kavSiriTa srulebiT TanaÃmad
imperiisa Tana TÂsisa. maSasadame, mterTaca maTTa Sehracxs mtrad
TÂssa, romlisaTÂsca portis aTamanisa Tana (ese igi xonTqrisa), anu
sparseTisa, anu sxUaTa mpyrobelTa da samflobeloTa Tana mSvidobaÁ
damtkicebuli saTanado ars, raTa gangrZeldes d id e b uleb i s a m i
s i s a da safarUÀlTa erTaca amaT zeda; meored, uganaTlebulessa
mefesa iraklis TeimurazoviCsa da saxlisa misisa memkvidreTa da
menacUleTa da tomTa daicavs ucUalebelad samefoTa zeda qarTlisa da
kaxeTisaTa; mesamed, Sinagansa Ãelmwifebisa mmarTebelobasa Tana
SeuRlvilsa msjavrsa da samarTalsa da Sekrebasa misacemelis
xarkisasa daanebebs missa uganaTlebulesobasa mefesa srulsa Sina
nebasa da sargebulobasa missa da daayenebs mTavarTa samÃedrosa da
samoqalaqosaTa aRrevad, viTaricaRa iyo ganwesebaÁ erTa maT
hÃsenebulTa.
artikuli meSvide
misi igi uganaTlebulesoba mefe, RirsTanamdebobiTiTa krZalulebiTa
mimRebeli esoden mowyalebiTisa imedovnebisa m i s i s a g a n i m p
er atoreb i s d id e buleb i s a , aRsTqUams TaÂsa26 TÂsisa da
tomTa TÂsTaTÂs: pirUÀlad, raTa iyos niadag mzaÁ samsaxursa zeda m i
s i s a d id e buleb i s a s a mÃedrobiTa TÂsiTa; meored,
mTavarTadmi ruseTisaTa, raTa iqceodesmca samaradisoÁTa
miwermoweriTa, raÁcaRa TÂseyÂs m i s i s a i m p er atoreb i s d id
e b uleb i s a s a samsaxursa da kma hyofdes TxovaTa maTTa da ymaTa
m i s i s d id e buleb i s aT a scÂdes yovelTagan gansacdelTa da
SeiwrebaTa; mesamed, ganwesebasa SinakacTasa (TÂsisa
samefoÁsaTa)
26 dedanSia: TaÂsa.
-
76 dokumentebi adgilTa zeda aRyUanebasa zeda maTsa xarisxTa Sina
anu aRsavalTa, romelTame, raTa usakuTresad aCUÀnosmca udidesobaÁ
msaxurebisaTÂs ruseTis imperiisa, eseviTarsa pativiscemasa zeda
mokidul ars gansUÀneba da bednieroba qarTlisa da kaxeTisa
samefoÁsa.
artikuli merUÀ
dasamtkicebelad usakuTresisa monarxisa keTilnebobisa misis
uganaTlebulesobisa mefisadmi da erTa mimarT misTa, da umetesisa
SeerTebisa ruseTisa Tana amaT erTmorwmuneTa erTa Tana, inebebs m i
s i igi d id e buleb aÁ , viTarmed kaTolikozsa anu umTavressa
arxiepiskopossa maTsa, raTa aqUndes adgili ricxUTa Soris ruseTisa
mRUdelTmTavarTasa merUÀsa Sina xarisxsa, ese igi ars Semdgomad
tobolskisa, da yovlad umowyalesobiT miuboZebs mas niadag titlosa
uwmindesisa sinodis Clenobisasa. xolo marTebisaTÂs saqarTUÀloÁsa
ekklesiaTasa da miwermowerTasa, Tu viTar saTanado ars ruseTisa
sinodisadmi, amisTÂs ukUÀ daiwerebis sxUa artikuli.
artikuli mecxre
ganvrcelebisaTÂs mowyalebisa TÂsisa ymaTadmi misisa
uganaTlebulesobisa mefisaTa, TavadTa da aznaurTaTÂs, ganawesebs d
id e buleb a i m p er atoreb i s a m i s i s a , viTarmed yovelni
igi yovelsa Sina yovlisa ruseTisa imperiasa iqmnebian esreT
msargeblebel yovliTa miT upirUÀlesobiTa da sargebeliTa, romelnica
Seeferebian ruseTisa keTilSobilTa, xolo uganaTlebulesoba misi
miiRebs madlobiT esoden mowyalebiTsa ymaTadmi misTa simdabliT
STamoslUasa da SeikrÂs wargzavnad karisadmi m i s i s a 27 d id e
buleb i s a nusxasa keTilSobilTa gUarTasa, raTamca miT SesaZlebel28
iyos cnobad namdÂli zedmiwevnilebaÁ, Tu romelsa viTarime
eSesabamebis samarTali.
artikuli meaTe
ganiwesebis, viTarmed yovelni sazogadod Sobilni qarTlisa da
kaxeTisani SemZlebel arian ruseTsa Sina dasaxlebad da kUalad
ukunqcevadve dauyovnebelad; xolo tyUÀni, ukeTu saWurUÀliTa anu
gamoÃsniTa romliTame TurqTagan da sparsTa, anu sxUaTa erTagan
ganTavisuflden, raTa gantevebul iqmnen qUÀyanasa TÂssa 27 dedanSi
jer patara asoebiT dauweriaT `misisa~, magram gadauSliaT da kvlav
dauweriaT igive, oRond didi asoebiT imperatorisadmi krZalvis
niSnad.28 dedanSia: Se SesaZlebel.
-
77georgievskis traqtatiwadilisaebr TÂsisa. magra raÁcaRaigi
wargebul ars gamoÃsnasa da moyvanebasa zeda maTsa, gardaiÃadon igi;
TÂT ukUÀ amasve uganaTlebulesobaÁca misi mefe aRsTqUams wmidad
aRsrulebad ganhsjiTa rusTa tyUÀTaTÂs, romelnica datyvevebul iqmnen
mezobelTagan.
artikuli meaTerTmete
vaWrobasa qarTlisa da kaxeTisasa aqUs TavisuflebaÁ, raTa
ganavaWros savaWroÁ TÂsi ruseTsa Sina da isargeblon miTUÀ
samarTliTa da pativiscemiTa, romliTaca mkÂdrni ruseTisani
sargebloben; nacUladUÀ missa aRsTqUams mefeÁca ganwesebad TavTa
mTavarTa mesamzRUreTa anu ministrTa m i s i s a d id e buleb i s aT
a yovliTa ZaliTa aRsubuqebad vaWrobisa rusTasa savaWroTa Sina
samflobeloTa Sina TÂsTa, anu mgzavr ganmvlelTa rusTa vaWrobisaTÂs
sxUaTa Sina adgilTa. amisTÂs romel garda esegUarisa namdÂlsa
ganwesebisa da zavisa sargebelTaTÂs vaWrobisaTa adgili qonebad
SeuZlebel ars (ese igi ars, sxUagUar vaWrobad SeuZlebel ars).
artikuli meaTormete
zavi ukuÀ ese anu piroba iqmnebis saukunod, magra, ukeTu
ganxilul iqmnes raÁme saWirod SecUalebad, anu darTUad urTierTisaTÂs
sargebelisa, aqUs mas adgili orTave kerZoTa TanÃmobisa.
artikuli meaTsammete
kma yofisaTÂs awindelisa traqtatisa saTanado ars urTierTas
SecUalebulyofaÁ eqUsTa TTUÀTa Sina ÃelismoweriTa, anu ukeTu
umswrafles SesaZlebel iyos.
romlisa dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa, srulisa Zalisa
mqonebelTa, mebr Zalisa srulZalmqoneblobisa maTisa moaweres
artikulTa amaT zeda da amas Tana TÂsnica dasxnes beWedni. TUÀsa
iUlissa, dResa 24, welsa 1783. wmidis giorgis kreposti.
Павел Потемкин.29Tavadi ioane bagrationi.
Tavadi garsevan WavWavaZe.
АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 178, лл. 35. dedani.
29 luqis beWdebi, romlebic dednis zonaris bolozea dasmuli.
-
78 dokumentebi [Б. separatuli muxlebi]
separatni anu mzani artikulni
separatisa artikuli pirUÀli
hazri mtkice m i s i s i m p er atoreb i s d id e buleb i s a ,
raTa erTmorwmunenimca erisa m i s i s a n i esoden mWirsiTa
sakrUÀliTa SeerTebulni m i s i s a Tana imperiisa egnen urTierTars
megobrobasa Sina da srulsa TanÃmobasa saSiSrad moSurneTa mezobelTa
maTTa da mosawyUlelad SeerTebulTa ZaliTa maTda, romelnica Seexebian
vnebad Tavisuflebasa, gansvenebasa da keTildReobasa maTsa,
romlisaTvis ukUÀ aRiZrvis d id e buleb a m i s i . misisa
uganaTlebulesobisadmi mefisa qarTlisa da kaxeTisa irakli
TeimurazoviCisa, micemad megobrobiTisa hazrisa da ganzraxvisa (ese
igi rCevisa) dacÂsaTvis megobrobisa da keTilisa TanÃmobisa
uganaTlebulesisa mefisa mimarT imerTasa solomonisa ganwesebisaTvis
yovlisa mis raÁcaRa SesaZlebel ars oden Ronieryofad, winaTve
hswrobad yovlisa ver gulisÃmissayofelisa, aRhsTquams
imperatorebriTa sityviTa TÂsiTa ara Tu oden Sewevnad mecadinobiTa
TÂsiTa yofisaTvis esoden sasargebloÁsa amis saqmisa, aramed amas
eseviTarsa zeda mSvidobasa da TanÃmobasa miscems TÂssa
Tavsmdebobasa.
uganaTlebulesoba misi mefe irakli, mimRebeli TanamdebobiTiTa
madlobiTa didsulobasa m i s i s a d id e bulobi s azrunvisasa
dacvisaTvis megobrobisa erTa Soris erTgUarTa da erTsjulTa, da
umaRlessa Tavsmdebobasa missa aRiarebs amiT, viTarmed urTierTTa
saqmeTa Sina maTTa uganaTlebulesisadmi mefisa solomonisa aw da
Semdgomad Seracxs m i s i s a i m p er atoreb i s a d id e bule b a
s a 30 sruliad meSuamavled da ganagdebs m i s i s a mier uzenaesisa
ganCinebisa anu ganCenisa ver gulisÃmissayofelTa SfoTTa Soris orTa
amaT mflobelTa ufros yovlisa molodebisa gamosrulTa.
artikuli meore separatisa
dacvisaTvis samflobeloÁsa qarTlisa da kaxeTisaTa yovliT kerZo
Sexebisagan mezobelTasa da simtkicisaTvis mÃedrobisa misisa
uganaTlebulesobisa mefisa, d i d e b u l e b a i m p er atoreb
i
30 dedanSia: didebulebhasa.
-
79georgievskis traqtatis a m i s i s a aRsTqUams SenaxUad
samflobeloTa Sina mefisaTa orsa srulsa batalionsa qUÀiTsa oTxiTa
zarbazniTa, romelTaca pravianti da saWmeli usityUTa xarisxisaebr
mÃedrobisaganTa maT miecemis, da pravianti igi da saWmeli usityUTa
syidul iqmnebis nayofi ZliT qUÀyanisa TanÃmobiTa m i s i s
uganaTlebulesobisaTa Tavisa Tana mesamzRvrisa mTavrisa dadebuliTa
fasiTa.
artikuli mesame separatisa
drosa brZolisasa uTavesi igi mTavari mesamzRvre m i s i s a i m
p er atoreb i s d id e buleb i s a s a kerZoÁT niadag srulisa
Zalisa qonebad Tanamdeb ars, raTa uganaTlebulesobasa missa mefesa
qarTlisa da kaxeTisasa eTanÃmosca da dasdUas hazri SewevnisaTÂs
TqmulTa maT qUÀyanaTa da winaaRmdgomisa mterTasa moqmedebisaTvis,
romelica ara sxUÀbr, aramed viTarca saerTod mtrad Seracxuad
saTanado ars. amas Tana ganiwesebis eseca, viTarmed: ukeTu
raodenime mÃedroba qarTlisa da kaxeTisa Ãmarebul iqmnes
samsaxurisaTÂs m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s
a garegan sazRUarTa maTTa, maSin ganiCinebis maTTÂs Sesanaxavi
sruli, Tanaswori m i s i s a d id e buleb i s a mÃedarTa.
artikuli meoTxe separatisa
d i d e b u l e b a i m p er atoreb i s a m i s i s a aRsTUams,
raTa drosa brZolisasa iÃmarosmca yoveli SemZlebelobaÁ mecadinobisa
RoniTa saWurUÀlisaTa, xolo drosa mSvidobisasa dazavebisa mier
ukmoqcevisaTÂs qUÀyanisa da adgilTa mterTagan qonebulTa da ZUÀladve
samefoÁsa mimarT qarTlisa da kaxeTisa SeracxilTa, eseni ukuÀ
daSTebian samflobelod muneburTa mefeTa safuZUÀlsa zeda TqmulTa
hazrTasa, romelnica iTqUnen mfaruÀlobisaTÂs da uzenaesisa
Ãelmwifebisa yovlisa ruseTisa imperatorTa.
amaT separatis artikulTa aqUsT eseviTarive Zali, viTarmca TÂT
zemo werilni igi traqtatni zemo werilisaebr leqsiTileqsad
SemoyUanilqmnil iyUnen, romlisaTÂsca srulyofasa amissa, igive
paemani aqUs SecUalebasa zeda anu darTUasa.
romlisa dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa srulisa Zalisa
mqonebelTa, mebr Zalisa srulZalmqoneblobisa maTisa, moaweres
artikulTa amaT zeda da amas Tana TÂsnica dahsxnes beWedni.
TUÀsa
-
80 dokumentebi iUlissa, dRessa 24, welsa 1783. wmidis giorgis
kreposti.
Павел Потемкин.31Tavadi ioane bagrationi.
Tavadi garsevan WavWavaZe.
АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 178, л. 6. dedani.
[В. erekles ficis nimuSi]
s a x e , romlisaebr uganaTlebulesoba misi mefe qarTlisa da
kaxeTisa ir a kli TeimurazoviCi hyofs ficiTsa aRTqmasa erTgulobasa
zeda m i s i s a i m p er atoreb i s d id e buleb i s a s a TÂ T m
p yrob elis a yovlisa ruseTisasa da aRsarebasa mfarUÀ lobisa da
uzenaesisa Ãelmwifebisa i m p er atorTas a mefeTa ze da qarTlisa da
kaxeTisaTa.
me ukUÀ qUÀmo hÃsenebuli aRUsTqUam da vficav amas
yovlisaSemZlebeliTa R˜TiTa, winaSe wmindisa saxarebisa misisa,
viTarmed mnebavs da Tanamdebca var m i s i s a i m p er atoreb i s
d id e b uleb i s a s a yovlad ubrwyinvalesisa da umpyrobelesisa32
didisa Ãelmwifis a i m p er atricaÁs a da TÂiTmpyrobelisa yovlisa
ruseTisa ekatirina aleqsivnaÁsa da m i s i s a yovlad sayUarelisa
Zisa, yovlad ubrwyinUalesisa Ãelmwifisa cesareviCisa da didisa
kniazisa p a vle p etrovi C i s a , yovlisa ruseTisa
saimperatoroÁsa taxtisa hsjulierisa memkvidrisa da yovelTa maRalTa
mosaydreTa mis taxtisaTa, raTa viyo erTgul sarwmuno da
keTilismwadnel, aRÂareb saxeliTa CemiTa, memkÂdreTa da menacUleTa
CemTa da yovelTa samefoTa da samflobeloTa CemTa saukunod umaRlessa
mfarUÀlobasa da uzenaessa Ãelmwifebasa m i s i s a i m p er a tore
b i s d id e buleb i s a s a da yovelTa maRalTa mosaydreTa m i sT a
s a Cem zeda da mosaydreTa CemTa qarTlisa da kaxeTisa mefeTa zeda,
romlisaca SedgomiTa ganvagdeb yovelsa Cem zeda da samflobeloTa
CemTa zeda, viTarTame misaRebelTa titloTa anu winadadebaTa
viTarisame uflebisa anu Ãelmwifebis sxvaTa ÃelmwifeTa da
mpyrobelTasa, da uarvyof mfarUÀlobasa maTsa, Sevikrvi wmindiTa
qristeanebriTa sÂndisiTa CemiTa, viTarmed mterTa ruseTisa
31 luqis beWdebi, romlebic dednis zonaris bolozea dasmuli.32
dedanSia: umpyrobelesisa.
-
81georgievskis traqtatisaÃelmwifoÁsaTa vracxde sakuTrad mtrad
Cemda, viTarmed viyo morCil da mza yovelsa Sina drosa, sadaca
saxmar viyo msaxurebasa Sina m i s i s a i m p er atoreb i s d id e
buleb i s a s a s a da yovlisa ruseTisa saxelmwifoÁsasa, da amas
Sina yovliTurT ara Seviwyalo sicocxle Cemi vidre ukanasknel
wUÀTadmde sisxlisa, samxedroTa da samoqalaqoTa m i s i s a d id e
buleb i s a mTavarTa mimarT da msaxurTa viqceode umwUÀrUalesiTa
TanÃmobiTa. da ukeTu viTarime sawyeni sargebelisa da didebisa m i s
i s a d id e buleb i s a da m i s i s imperiisa vhscna saqmeÁ anu
hazri, myis ganvacxado igi. mokled ukUÀ vityÂ: esreT viqceode,
viTarca erTmorwmune ruseTisa erTadmi da Sekrulebisa ZliT Cemisa
ganhsjiTa mfarUÀlobisa da uzenaesisa Ãelmwifebisa m i s i s i m p e
r a t o r e b i s d id e buleb i s aTa Sesabam da TanamdebobiT.
xolo dasasrul Cemisa amis ficisa amborsuyof sityUasa da jUarsa
macxovrisa Cemisasa, amin.
msaxurebs saxe ese yofadTaca S˜a SemdgomTa mefeTa qarTlisa da
kaxeTisaTa yofisaTÂs ficiTisa aRTqmisa mefobad momavalTa, odesigi
miiReben damtkicebiTsa wignsa, droSaTa da investiturTa, boZebulTa
ruseTisa saimperatoroÁsagan karisa.
romlisaca dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa srulisa Zalisa
mqonebelTa, mebr Zalisa srulZalmqoneblobiTa movawereT saxesa amas
zeda da davbeWdeT beWdiTa CUÀniTa. TUÀsa iUlissa, dResa 24, welsa
1783. wmidis giorgis kreposti.
Павел Потемкин.33Tavadi ioane bagrationi.
Tavadi garsevan WavWavaZe.
АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 178, л. 8. dedani.
[Г. damatebiTi muxli]
SesasroVlebeli artikoVli34
vinaTgan mefeni qarTlisa da kaxeTisani ZUÀliT droTgan ig r
gÂnosnebian samefoTa gÂrgÂniTa da icxebulebian samefosa ze da
wmidiTa mironiTa, amisTÂs misi imperatorebis dideboVle
33 luqis beWdebi, romlebic dednis zonaris bolozea dasmuli.34
Sesasrulebeli artikuli.
-
82 dokumentebi ba35 saxeliTa TVsiTa36 da monacUleTa TÂsisa
saimperatorosa37 ta x tisaTa, ara oden yovlad umowyalesobiT
nebahscems moÃsenebulTa mefeTa Ãmarebasa amis samRUdelosa wesisasa,
aramed kvalad umetessa damtkicebasa usakuTresisa TÂsisa
keTilnebobisasa uboZebs maT, garda sxUaTa niSanTa imperatoroVlTa38
investituraTa samefoTa pirobaTa Sina dadebulTa CUÀulebiTsaca
samefosa gÂrgÂnsa, romelsaca viTarca misi simaRle39 aw mflobeli
mefe irakli meore Ãxarebul hyofs, egreTve oVganaTlebulesnica
monacUleni misni saTanado arian gÂrgÂnosnebad.
misi simaRle mefe irakli40 amas oVmaRlessa mowyalebasa misis
imperatorebis dideboVlebisasa41 Rirs Tanamdebo biTiTa keTilnebobiTa
da madlobiTa mimRebeli aRhsTqUams saxel iTa TÂsiTa da menacUleTa
TÂsTaTa, romel wessa amas samRUdelosa menacUleTa maT TÂsisa
samefosaTa gÂrgÂnosnebasa da cxebasa ara uwinares srulhyofen,
vidremdis ara hyon traktatiT ganwesebuli fici erTgulebasa zeda
yovlisa roVseTis saimperatoros42 taxtisasa da ar miiRon
dasamtkicebeli imperatoroVli43 werili da investituri.
artikulni ese SesaracxUÀl arian yofad Sesabamad ricxÂsadmi
sxUaTa traktatsa Sina mdebareTasa romlisaca dasamtkicebelad srulis
Zalis mqonebelTa damtkicebisadmi traktatisa mis, mocemuliTa maTda
srulZalmqoneblobiTa moaweres da beWdebiTa TÂsiTa daamtkices
samefosa qalaqsa tfiliss, ianuars 24 dResa, 1783 welsa.
Павел Потемкин.44
Tavadi ioane bagrationi.
Tavadi garsevan WavWavaZe.
АВПР, ф. Трактаты, оп. 2 (466а), д. 178, л. 7. dedani.35 misi
imperatorebis didebuleba.36 TÂsiTa.37 saimperatorosa.38
imperatorulTa.39 misi simaRle.40 misi simaRle mefe irakli.41 misis
imperatorebis didebulebisasa.42 yovlisa ruseTis saimperatoros.43
imperatoruli.44 luqis beWdebi, romlebic dednis zonaris bolozea
dasmuli.
-
83georgievskis traqtati
# 7
1784 w. ianvris 24. _ georgievskis traqtatis
saratifikacio sigeli (ratificirebuli teqsti)
saqarTvelos mxriv
[А. preambula, 13 ZiriTadi muxli, ficis nimuSi da erekles mier
maTi ratifikacia]
y˜d oVganaTleboVlesi oVTVTmpyrobelesi didi Xelmwife imperatrica
ekatirina aleqsivna
mpyrobeli.45 yovlisa ruseTisa: moskovisa, kievisa, vladimirisa,
no vo Ro rodisa, mefa yazanisa, mefa astraxnisa, mefa sibirisa, Xe
lmwifa pskovisa da didi mTavrina smolenskisa, mTavrina estlandiisa,
liFlandiisa, korelisa, Tverisa, iuRorskisa, permskisa, viatskisa,
bolRarisa da sxUaTa Xelmwifa da didi mTavrina novoRorodis nizovisa
qUÀyanaTa, Cernigovisa, rezanisa, rostovisa, iaroslavisa,
belaozerisa, oVdorisa, obdorisa, kondiisa da yovlisa CrdiloeTis
kerZoTa mbrZanebeli da Xelmwifa iveriisa qUÀyanisa, qarTlisa da
saqarTUÀlosa Ta vadTa da yabarTos qUÀynisa, CerqezTa, da mTiurTa
TavadTa da sxUaTa memkÂdre Xelmwife da mflobeli. irakli meore
wyalobiTa R˜isaTa da TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa46
keTilnebobiTa mefe qarTlisa, mefe kaxeTisa, memkÂdre mflobeli
samcxesaaTabagosi, mTavari yazaxisa, mTavari borCalosa, mTavari
SamSadilisa, mTavari kakisa, mTavari Saqisa, mTavari Sirvanisa,
mflobeli da mbrZanebeli ganjisa da erevnisa.
TqoVEnma imperatorebisa dideboVlebaman47 miiRo yo vlad
umowyalesobiT Txova CUÀni oVsamRUdeloesisadmi saydrisa TqoVEnisa48
morTmeuli miRebisaTÂs CUÀnisa da monacUaleTa CUÀnTasa yovliTa
samefoTa da samflobeloTa CUÀniTa y˜d umaRlessa mfarUÀlobasa Sina
TqoVEnisa49 da menacUleTa sa ydrisa TqoVEnis imperatorebisaTa50
aRsarebiTa
45 y˜d uganaTlebulesi uTÂTmpyrobelesi didi Ãelmwife imperatrica
ekatirina aleqsivna mpyrobeli.46 TqUÀnis imperatorebis
didebulebisa. 47 TqUÀnma imperatorebisa didebulebaman.48
TqUÀnisa.49 TqUÀnisa.50 TquÀnis imperatorebisaTa.
-
84 dokumentebi kerZoÁT CUÀniT oVzenaesisa Xelmwifebisa yovlisa
ruseTisa imperatorTasa51 mefeTa zeda qarTlisaTa da yovelTa zeda
samflobeloTa maTTa, monarxobiTiTa TqoVEniTa52 CUÀndamo wyalobiTa da
mowyalebiTa inebeT damtkiceba axliTa windiTa, romelica damtkicda
TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa53 srulis Zalis mqonebelisagan
da CUÀn mierTa srulis Zalis mqonebelTagan dResaswaulobiTiTa
pirobiTa, romelnica arian aqa Semoxmul leqsiTileqsad.
saxeliTa R˜isa y˜isa SemZlebelisa, erTisa samwmidaobasa Sina
didebulisaTa!
adriTgan erTmorwmuneobaman yovlisa ruseTisa imperiisaTana
qarTUÀlTaman hmsaxura mfarUÀlobiTa, SemweobiTa marad
SesavedrebelobiTa maT erTaTa da oVganaTlebulesTa maTTa mflobelTaTa
winaaRmdgomad maWirUÀbelTa, romelTaca qUÀSe Semvrdom iyUnes igini
mezobelTagan TÂsTa; mfarUÀlobaman yovlisa ruseTisa
TVTmpyrobelTaman54 mefeTa mimarT saqarTUÀloÁsaTa, naTesavTa da
ymaTa maTdami miniWebulman gamoiyUana mokidulebaÁ igi ukanasknelTa
amaT pirUÀlTa amaTgan, romelica ufrosRa iCUÀnebis ruseTisa
saimperatoroIsa55 titloÁsagan. aw bednierad mmefobman
imperatorebisa misisa dideboVlebaman 56cxad uyo erTa amaT namdÂliTa
saxiTa monarxobiTi TVsi57 keTilnebobaÁ da didsulobiTi mzrunUÀlobaÁ
keTilobisaTÂs maTisa, TVsiTa58 ZlieriTa mecadineobisa darTÂTa
ganTavisuflebisaTÂs maTisa uRlisagan monebisa da sayUÀdrelisagan
tyUÀd miÃdisa vaJTa da qalTasa, romlisaca romelnime erni amaTganni
micemad Sekrul iyUnes, da ganagrZelebs TVssa59 monarxobiTsa
moxedUasa mflobelTa maTTadmi, _ sazriTa amiT simdabled STamosrulman
Txovasa zeda oVganaTlebulesisa mefisa qarTlisa da kaxeTisa irakli
TeimurazoviCisa, romelica moRebul iqmna taxtisadmi misisa
dideboVlebisa60 miRebisaTÂs yovliTa memkÂdriTa da menacUaliTa
TÂsiTa da yovliTa samefoÁTa da samflobeloÁTa TÂsiTa monarxobiTsa
mflo51 imperatorTasa.52 TqUÀniTa.53 TqUÀnis imperatorebis
didebulebisa.54 TÂTmpyrobelTaman.55 saimperatoroÁsa.56
imperatorebisa misisa didebulebaman.57 TÂsi.58 TÂsiTa.59 TÂssa.60
misisa didebulebisa.
-
85georgievskis traqtatibelobasa qUÀSe misisa dideboVlebisasa61
da maRalTa memkÂdreTa misTa62 da mosaydreTa oVzenaes Xelmwifed
aRsarebiTa yovlisa ruseTisa imperatorTa63 mefeTa zeda qarTlisa da
kaxeTisaTa, y˜d oVmowyalesobiT ineba aRdgineba da damtkicebaÁ
megobrobiTisa pirobisa hÃsenebulisadmi oVganaTlebulesisa mefisa,
r˜lisaca Roned erTkerZo oVganaTlebulesoba misi saxeliTa TÂsiTa da
TÂsTa menacUleTaTa aRiarebs oVzenaessa Xelmwifebasa da mfarUÀlobasa
misisa imperatorebis dideboVlebisasa64 da maRalTa mosaydreTa
misTa65 mflobelTa zeda da erTa samefoÁsa qarTlisa da kaxeTisaTa, da
sxUaTa samflobeloTa SesabamTa maTdami, raTa daniSnul hyos
(sameufoÁTa) dResaswaulobiTa da namdÂliTa xatiTa SekrulebaÁ TÂsi,
ganhsjiTa yovlisa ruseTisa imperiisa Tana; X˜66 meoriT kerZo
dideboVlebaI imperatorebisa misisa67 esreTve SemZlebel ars, raTa
daniSnul hyos dResaswaulobiT, Tu viTari aRmatebulebaÁ da sargebeli
mieniWebis mowyalisa da Zlierisa marjuÀnisagan misisa 68hÃsenebulTa
erTa da oVganaTlebulesTa mflobelTa maTTa.
dasamtkicebelad eseviTarisa pirobisa ineba dideboVlebaman
imperatorebisa misisaman69 srulisa Zalisa qonebad oVganaTlebulesi
kniazi imperiisa hromaulisa grigori aleqsandroviCi potemkini,
mÃedarTa TÂsTa ReneralanSeFi, mbrZanebeli subuqisa cxenosnisa
ganhswavlulisa da ganuswavlelisa, da sxU-aTa mravalTa samÃedroTa
ZalTa, senatori, saxelmwifoÁsa samxedroÁsa kolleRiis
viceprezidenti, astraxnisa da saraTovisa, azovisa da novarossiisa
moadgile Xelmwifisa, Renaraladutanti TVsi70 da deistvitelni
kamerReri, kavalerRUardiisa korpusisa poruTCiki, leibRvardiisa
preobraJenis polkisa podpolkovniki, oVpirUÀlesi mTavari palatisa
sasaWurUÀloÁsa Ãelovnebisa, kavaleri ordenTa w˜isa mociqulisa
andreasi, aleqsandre nevskisa, samÃedrosa w˜isa didisa mowamisa
giorgisa da w˜isa mociqulTa sworisa vladimirisa didTa jUarTa,
korolTa prusiisa Savisa da 61 misisa didebulebisasa.62 misTa.63
imperatorTa.64 misisa imperatorebis didebulebisasa.65 misTa.66
x[olo].67 didebulebaÁ imperatorebisa misisa.68 misisa.69
didebulebaman imperatorebisa misisaman.70 TÂsi.
-
86 dokumentebi polSisa TeTrisa arwivisa, da w˜isa stanislavisa,
SUÀciisa seraFimTa, datskisa spiloÁsa da Rolstiniisa w˜sa annasi, _
esevi-TariTa XelmwifebiTa, raTa aryofasa mun TÂssa aRirCiosmca
nebiTa TÂsiTa srulisa Zalisa mqonebelad visica keTilad ganhsajos
man; romelman romlisaTÂs aRirCia da srulisa Zalisa mqonebel hyo
maRalmsUleli oVfali misis dideboVlebis imperatorobisa71 armiis
RenaralporudCiki, astraxnis Ruberniis mÃedrobisa mokamande, misis
imperatorebis dideboVlebisa72 deistvitelni kamerReri da ordenTa
ruseTisaTa wmidaTa aleqsandre nevskisa, Tavadis vladimirisa
pirvelisa xarisxisa samÃedros didis mowamisa da ZlevaSemosilisa
giorgisa da RolStiniisa wmidisa annas kavaleri pavle potemkini,
X˜73 oVganaTlebulesobam qarTlisa da kaxeTisa mefisa irakli
TeimurazoviCisaman aRirCia da srulisa Zalisa mqonebel hyUna kerZoÁT
TÂsiT brwyinvaleni Tavadni: mÃedrobisa TÂsisa memarcxene sardari da
oVmTavresi Tanganmzraxi erevnisa saqmeTa Tavadi ioane
kostantinoviCi bagrationi da misisave oVga naTlebulesobisa
mandaturTuxucesi da zedamxedUÀli yazaxisa kniaz garsevan revazoviCi
WavWavaZe. hÃsenebulTa maT, srulisa Zalisa mqonebelTa da SewevniTa
R˜isaTa saqmisa mimarT miwevnulTa, urTierTars nacUlismgebelTa
srulisa Zalis mqonebelobisa mier, mebr Zalisa maTisa, daadgines da
daamtkices, da moaweres SemdgomTa artikulTa anu wevrTa:
artikuli pirUÀli
oVganaTlebulesobaÁ misi, mefe qarTlisa da kaxeTisa, saxeliTa
TÂsiTa, memkÂdreTa da menacUleTa TÂsTa dResaswaulobiT ukuhsTqUams
yovelsa valobasa, anu viTar same titlosa yovlisagan mokidulebisa
sparsTasa, anu sxUaTa myrobelTasa da amiT cxadhyofs winaSe pirsa
yovelisa soflisasa, v˜d ara Sehracxs igi TÂs zeda da menacUleTa
TÂsTa zeda sxUasa TÂTmpyrobelsa, TÂnier oVzenaesisa Xelmwifebisa da
mfarUÀlobisa misisa imperatorebis dideboVlebisa74 da maRalTa
misTa75 memkÂdreTa da menacUleTa saimperatoroÁsa taxtisa yovli71
misis didebulebis imperatorobisa.72 misis imperatorobis
didebulebisa.73 x[olo].74 misisa imperatorebis didebulebisa.75
misTa.
-
87georgievskis traqtatisa ruseTisaTa, aRmTqmeli taxtisa mis
erTgulebisa da mzayofisa SewevnisaTÂs sargebelisa saÃelmwifoÁsa
(ruseTisa) yovelsa Sina SemTxUÀvasa da drosa, sadaca ese
iTxovebodes misdami.
artikuli more
dideboVleba imperatorebisa misisa76 mimRebeli
oVganaTlebulesobisagan misisa esodenisa uzakUÀlisa aRTqmisa,
aRhsTqUams TanahsworadUÀ da imedeul hyofs imperatorebriTa77 sityÂTa
TVsiTa78 Tavisa TVsisaTVs79 da mosaydreTa TVsTaTVs,80 v˜d mowyaleba
da mfarUÀloba TVsi81 oVganaTlebulesTa mefeTa qarTlisa da kaxeTisaTa
araodes mieRebis, romlisaca dasamtkicebelad dideboVleba misi82
aZlevs imperatorebrsa Tavsmdebobasa TVss83 mrTlad (da dauklebelad)
dacUasa zeda awindelTa samflobeloTa misisa oVganaTlebulesobisa
mefisa irakli TeimurazoviCisaTa da winadahsdebs ganvrcelebasa
eseviTarisa Tavsmdebobisasa ese gUarsa zeda samflobelosa, raTa,
romelnica warmdinareobasa Sina droTasa garemoebiTa da ganrCeviTiTa
xatiTa Sesabamad samflobeloÁsa misisa ipovebian, povnilni igi
samflobeloÁsa misisa mimarT daimtkicebian.
artikuli mesame
gancxadebasa Sina amis uzakUÀlobisasa viTariTaca xatiTa
oVganaTlebulesoba misi mefe qarTlisa da kaxeTisa aRiarebs
oVzenaessa Xelmwifebasa da mfarUÀlobasa yovlisa ruseTisa
imperatorTasa, ganiwesebis v˜d: hÃsenebulni igi mefeni odesigi
miiwevian memkÂdreobiT samefosa zeda maTsa, mhswrafl auwyebden
amisTÂs karsa saimperatorosa ruseTisasa da iTxovden despanTa TÂsTa
mier samefosa zeda TÂssa imperatorebrsa damtkicebasa investiturisa
werilTa, (ese igi ars) bovrayi anu droSa yovlisa
76 didebuleba imperatorebisa misisa.77 imperatorebriTa.78
TÂsiTa.79 TÂsisaTÂs.80 TÂsTaTÂs.81 TÂsi.82 didebuleba misi.83
TÂssa.
-
88 dokumentebi ruseTisa RerbiTa, mqonebeli saSual TÂssa
hÃsenebulTa samefoTa Rerbisa, Xrmali, kUÀrTxi sabrZanebeli, mantia,
anu warmosasxmeli yaryumisa. niSanni ese anu despanTa erwmunebis,
anu mesamzRUreTa mTavarTa ZliT miiwevis mefisadmi, romelica
miRebasa zeda mun dahswrebiTa ruseTisa ministrisaTa Tanamdebars,
raTa ificos dResaswaulobiT erTgulebisaTÂs da gulsmodginebisa
imperiisa ruseTisa da oVzenaes SeracxÂsaTÂs Xelmwifobisa da
mfarvelobisa yovlisa ruseTisa imperatorTasa eseviTariTa xatiTa,
viTarca dadebul ars fici igi artikulTa amaT Tana, wesi ese TanaaZs
aRsrulebad y˜d oVganaTlebulessa mefesa qarTlisa da kaxeTisasa
iraklis TeimurazoviCsa.
artikuli meoTxe
damtkicebisaTÂs, v˜d hazri misisa oVganaTlebulesobisa ga nhs
jiTa esoden mWirsisa SeerTebisa yovlisa ruseTisa imperiisa Tana da
aRsarebisaTÂs oVzenaesisa Xelmwifebisa y˜d uubrwyinUalesisa amis
imperiisa mflobelTasa, v˜d arian uzakUÀl, aRhsTqUams
oVganaTlebulesobaÁ misi, raTa uwinares TanÃmobisa oVpirUÀlesisa
mesamzRUrisa mTavrisa da ministrisa misis imperatorebis
dideboVlebisa84 hrwmunebulisa ara aqUndes miwermoweraÁ garemoTa
mflobelTa mimarT, X˜85 odesigi movaln86 maT mier despanni anu
werilni, hyofs ganzraxUasa oVpirUÀlesisa mimarT mesamzRUrisa
mTavrisa da ministrisa misisa imperatorebis dideboVlebisasa87
ukunqcevisaTÂs despanTasa da SesaferisaTÂs sityÂsgebisa mflobelTa
maTdami.
artikuli mexuTe
raTa adÂlad aqUndesmca yovelive igi saWiroÁ miwermoweraÁ da
TanÃmobaÁ ruseTisa saimperatoroÁsa karisa Tana, hsurs amisTvs oVga
naTlebulesobasa missa mefesa iraklis, raTa hyUÀsmca winaSe karisa
mis ministri anu rezidenti; X˜ dideboVleba imperatorebisa misisa88
mowyalebiT mimRebeli misi aRhsTqUams,89 vi
84 misis imperatorebis didebulebisa.85 x[olo].86 teqstSia:
movalSnn.87 misisa imperatorebis didebulebisasa.88 x[olo]
didebuleba imperatorebisa misisa.89 aRhsTqUamSs.
-
89georgievskis traqtatiTarmed igi karsa zeda missa miRebul
iqmnebis ricxUsa Sina sxUaTa mflobelTa ministrTa Tana TanahsworiTa
niSniTa TÂsiTa, da garda amissa hnebavs, raTa kerZoÁTca TVsiT90
hyUÀsmca ministri ruseTisa winaSe misisa oVganaTlebulesobisa.
artikuli meeqUse
dideboVleba imperatorebisa misisa91 _ mimRebeli keTilnebebiT
aRsarebisa oVzenaesisa Xelmwifebisa da mfarUÀlobisa samefoTa zeda
qarTlisa, kaxeTisa da saqarTUÀloÁsaTa, aRhsTquams saxeliTa TVsiTa92
da mosaydreTa TVsTaTa93 pirUÀlad, erTa mis samefoÁsaTa Sehracxs
yofad mWirsiTa kavSiriTa srulebiT TanaÃmad imperiisa Tana TVsisa94.
maSasadame, mterTaca maTTa Sehracxs mtrad TVssa,95 r˜lisaTÂsca
portis aTamanisa Tana (ese igi XonTqrisa) anu sparseTisa, anu
sxUaTa mpyrobelTa da samflobeloTa Tana mSÂdobaÁ damtkicebuli
saTanado ars, raTa gangrZeldes dideboVlebisa misisa96 da safarUÀlTa
erTaca amaT zeda; meored, oVganaTlebulessa mefesa iraklis
TeimurazoviCsa da saxlisa misisa memkÂdreTa da menacUleTa da tomTa
daicavs ucUalebelad samefoTa zeda qarTlisa da kaxeTisaTa; mesamed,
Sinagansa Xelmwifebisa mmarTUÀlobasa Tana SeuRlÂlsa mhsjavrsa da
samarTalsa da Sekrebasa misacemelisa xarkisasa daanebebs missa
oVganaTlebulesobasa mefesa srulsa Sina nebasa da sargeblobasa
missa, da daayenebs mTavarTa samÃedrosa da samoqalaqosaTa aRrevad,
viTaricaRa iyo ganwesebaÁ erTa maT hÃsenebulTa.
artikuli meSÂde
misi igi oVganaTlebulesoba mefe, RirsTanamdebobiTiTa kr Z
alulebiTa mimRebeli esoden mowyalebiTisa imedovnebisa misisagan
imperatorebis dideboVlebisa97 aRhsTqUams Tavisa TÂsisa da tomTa
TÂsTaTÂs; pirUÀlad, raTa iyos niadag mzaÁ samsaxursa 90 TÂsiT.91
didebuleba imperatorebisa misisa.92 TÂsiTa.93 TÂsTaTa.94 TÂsisa.95
TÂssa.96 didebulebisa misisa.97 misisagan imperatorebis
didebulebisa.
-
90 dokumentebi zeda misisa dideboVlebisasa98 mÃedrobiTa TÂsiTa,
meored, mTavarTadmi ruseTisaTa, raTa iqcevodes mca samaradisoÁTa
miwermoweriTa, raÁcaRa TÂseyÂs misisa imperatorebis dideboVlebisa99
samsaxursa, da kma hyofdes TxovaTa maTTa, da ymaTa misisa
dideboVlebisaTa100 hscÂdes yovelTagan gansacdelTa da SeiwrebaTa;
mesamed, ganwesebasa Sina kacTasa (TÂsisa samefoÁsaTa) adgilTa zeda
da aRyUanebasa Sina maTsa XarisxTa Sina anu aRsavalTa romelTame,
raTa usakuTresad aCUÀnosmca oVdidesobaÁ msaxurebisaTÂs ruseTis
imperiisa, _ eseviTarsa pativiscemasa zeda mokidul ars gansUÀneba
da bednieroba qarTlisa da kaxeTisa samefoÁsa.
artikuli merUÀ
dasamtkicebelad usakuTresisa monarxisa keTilnebobisa misis
oVganaTlebulesobisa mefisadmi da erTa mimarT misTa, da umetesisa
SeerTebisa ruseTisa Tana amaT erTmorwmuneTa erTa Tana, inebebs misi
igi dideboVlebaI,101 v˜d kaTolikossa anu oVmTavressa
arxiepiskopossa maTsa, raTa aqUndes adgili ricxUTa Soris ruseTisa
mRUdelTmTavarTasa merUÀsa Sina Xarisxsa, ese igi ars, Semdgomad
tobolskisa, da y˜dumowyalesobiT miuboZebs102 mas niadag titlosa
oVwmidesisa sinodis Clenobisasa; X103 marTebisaTÂs saqarTUÀloÁsa
ekklesiaTasa da miwermoweraTasa, Tu viTar saTanado ars ruseTisa
sinodisadmi, amisTÂs ukUÀ daiwereba sxUaÁ artikuli.
artikuli mecxre
ganvrcelebisaTÂs mowyalebisa TÂsisa ymaTadmi misisa
oVganaTlebulesobisa mefisaTa TavadTa da aznaurTaTÂs, ganawesebs
dideboVleba imperatorebisa misisa104 v˜d yovelni igi yovelsa Sina
yovlisa ruseTisa imperiasa iqmnebian esreT msargeblebel yovliTa miT
oVpirUÀlesobiTa da sargebeliTa, romelni
98 misisa didebulebisasa.99 misisa imperatorebis
didebulebisa.100 misisa didebulebisaTa.101 didebulebaÁ.102 dedanSia
miuboZebSs.103 x[olo].104 didebuleba imperatorebisa misisa.
-
91georgievskis traqtatica Seeferebian ruseTisa keTilSobilTa.
X˜105 oVganaTlebulesoba misi miiRebs madlobiT esoden mowyalebiTsa
ymaTadmi misTa simdabliT hSTamoslUasa da SeikrÂs wargzavnad
karisadmi misisa dideboVlebisa106 nusxasa yovelTa keTilSobilTa
gUarTasa, raTamca miT SesaZlebel iyos cnobad namdÂli
zedmiwevnilebaÁ, Tu romelsa viTarime namdÂli eSesabamebis
samarTali.
artikuli meaTe
ganiwesebis, v˜d yovelni sazogadod Sobilni qarTlisa da
kaxeTisani SemZlebel arian ruseTsa Sina dasaxlebad da k˜d
ukunqcevadve dauyovnebelad; X~107 tyUÀni, ukeTu saWurveliTa, anu
gamoÃsniTa romliTame TurqTagan da sparsTa, anu sxUaTa erTagan
ganTavisufldnen, raTa gantevebul iqmnen qUÀyanasa TÂssa wadilisaebr
TÂsisa, magra raÁcaRaigi wargebul ars gamoÃsnasa da moyU-anebasa
zeda maTsa, gardaiÃadon igi; TÂT ukUÀ amasve oVganaTlebulesobaÁca
misi mefe aRsTqUams wmidad aRsrulebad ganhsjiTa rusTa tyUÀTaTÂs,
romelnica datyUÀvebul iqmnen mezobelTagan.
artikuli meaTerTmete
vaWrobasa qarTlisa da kaxeTisasa aqUs TavisuflebaÁ, raTa
ganavaWros savaWroÁ TÂsi ruseTsa Sina da isargeblon miTve
samarTliTa da pativiscemiTa, romliTaca mkÂdrni ruseTisani
hsargebloben; nacUladve missa aRhsTqUams mefeÁca ganwesebad TavTa
mTavarTa mesamzRUreTa, anu ministrTa misisa dideboVlebisaTa108
yovliTa ZaliTa aRsubuqebad vaWrobisa rusTasa savaWroTa Sina
samflobeloTa Sina TÂsTa, anu mgzavr ganmvlelTa rusTa vaWrobisaTÂs
sxUaTa Sina adgilTa, amisTÂs romel garda esegUarisa namdÂlisa
ganwesebisa da zavisa sargebelTaTÂs vaWrobisaTa adgili qonebad
SeuZlebel ars (ese igi ars, sxUagUar vaWrobad SeuZlebel ars).
artikuli meaTormete
zavi ukUÀ ese anu piroba iqmnebis saukunod. magra, ukeTu
ganxilul iqmnes raÁme saWirod SecUalebad anu dahrTUad urTierTi105
x[olo].106 misisa didebulebisaTa.107 x[olo].108 misisa
didebulebisaTa.
-
92 dokumentebi saTÂs sargebelisa, aqUs mas adgili orTave kerZoTa
TanÃmobisa.
artikuli meaTsammete
kma yofisaTÂs awindelisa traqtatisa saTanado ars urTierTars
SecUalebulyofaÁ eqUsTa TTUÀTa Sina ÃelismoweriTa, anu ukeTu
umswrafles SesaZlebel iyos.
romlisa dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa, srulisa Zalisa
mqonebelTa, mebr Zalisa srulZalmqoneblobisa maTisa moaweres
artikulTa amaT zeda da amas Tana TÂsnica dahsxnes beWedni.
giorgis cixeSi, iuliss 24 dResa, 1783 welsa.
pavle potemkini.
Tavadi ioane bagrationi.
Tavadi garsevan WavWavaZe.
saxe ficisa109
me ukUÀ qUÀmo hÃsenebuli aRvhsTqUam da vhfucav amas y˜isaSem Z
lebeliTa R˜iTa, winaSe w˜isa saxarebisa misisa, v˜d mnebavs da Ta n
a m debca var misisa imperatorebis dideboVlebisa110 yovl ad
oVbrwyinUalesisa da oVmpyrobelesisa didisa Xelmwifisa
imperatricaIsa111 da TÂTmpyrobelisa y˜isa ruseTisa ekaterina
aleqsivnaIsa112 da misisa113 y˜dsayUarelisa Zisa,
y˜dubrwyinUalesisa Xelmwifisa cesareviCisa da didisa kniazisa pavle
petroviCisa, y˜isa ruseTisa saimperatoroÁsa taxtisa hsjulierisa
memkÂdrisa da yovelTa maRalTa mosaydreTa mis taxtisaTa, raTa viyo
erTgul, sarwmuno da keTilmwadnel, aRÂareb saxeliTa CemiTa,
memkÂdreTa da menacU-leTa CemTa da yovelTa samefoTa da samflobeloTa
CemTa saukunod oVmaRlessa mfarUÀlobasa da oVzenaessa Xelmwifebasa
misisa imperatorebis dideboVlebisa114 da yovelTa maRalTa
mosaydreTa
109 saxe ficisa.110 misisa imperatorebis didebulebisa. 111
xelmwifisa imperatricaÁsa.112 ekatirina aleqsivnaÁsa.113 misisa.114
misisa imperatorebis didebulebisa.
-
93georgievskis traqtatimisTasa115 Cem zeda da mosaydreTa CemTa
qarTlisa da kaxeTisa mefeTa zeda, romlisaca SemdgomiTa ganvagdeb
yovelsa Cem zeda da samflobeloTa CemTa zeda, viTarTame misaRebelTa
titloTa, anu winadadebaTa viTarisame oVflebisa, anu Xelmwifebisa
sxUaTa XelmwifeTa da mpyrobelTasa, da uarvhyof Xelmwifebasa maTsa,
Sevikr q˜eanebriTa sÂnidisiTa CemiTa, v˜d mterTa ruseTisa
saxelmwifoÁsaTa vhracxde sakuTrad mtrad Cemda, v˜d viyo morCil da
mza yovelsa Sina drosa, sadac saÃmar viyo msaxurebasa Sina misisa
imperetorebis dideboVlebisasa116 da yovlisa ruseTisa
saxelmwifoÁsasa, da amas Sina yovliTurLT ara Se viwyalo sicocxleÁ
Cemi vidre ukanasknel wUÀTadmde sisxlisa, samÃedroTa da
samoqalaqoTa misisa dideboVlebisa117 mTavarTa mimarT da msaxurTa
viqceode umwUÀrUalesiTa TanÃmobiTa; da ukeTu viTar ime sawyeni
sargebelisa da didebisa misisa dideboVlebisa118 da misisa119
imperiisa vhscna saqmeÁ anu hazri, my˜s ganvacxado igi. mokled UkUÀ
vityÂ: esreT viqcevode, viTarca erTmorwmune ruseTisa erTadmi da
Sekrulebisa ZliT Cemisa ganhsjiTa mfarUÀlobisa da oVzenaesisa
Xelmwifebisa misisa imperatorebis dideboVlebisaTa120 Sesabam da
TanamdebobiT. X˜121 dasasrul Cemisa amis ficisa amborsuyof
sityu˜asa da j˜a macxovrisa Cemisasa, amin!
hmsaxurebs saxe ese yofadTaca Sina SemdgomTa mefeTa qarTlisa da
kaxeTisaTa yofisaTÂs ficiTisa aRTqmisa mefobad momavalTa, odesigi
miiReben damtkicebiTsa wignsa, droSaTa da investiturTa boZebulsa
ruseTisa saimperatoroÁsagan karisa.
romlisaca dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa srulisa Zalisa
mqonebelTa mebr Zalisa srulZalmqoneblobiTa movawereT saxesa amas
zeda da davbeWdeT beWdiTa CUÀniTa. giorgis cixeSi, iUliss 24 dResa,
1783 welsa.
pavle potemkini.
Tavadi ioane bagrationi.
Tavadi garsevan WavWavaZe.
115 misTasa.116 misisa imperetorebis didebulebisasa.117 misisa
didebulebisa.118 misisa didebulebisa.119 misisa.120 misisa
imperatorebis didebulebisaTa.121 x[olo].
-
94 dokumentebi
mimcemeli RirsTanamdebobiTisa krZalulebisa esodenTa TqoVEnis
imperatorebis dideboVlebisa122 mowyalebaTa CU Àndamo, tomTa da erTa
CUÀnTa zed CUÀnebulTaTÂs, CUÀn dResa swaulobiTTa amaT moqmedebaTa
ÃeliTa CUÀniTa mowerilTa da samefoÁTa beWdiTa CUÀniTa
ganmtkicebulTa mimRebeli da damamtkicebeli yovelTa qmnilTa da
ganwesebulTa CUÀnTa srulis Zalis mqonebelTagan aRviarebT, viTarmed
igi kma hyofs srulebiT wadilsa CUÀnsa da imedebul gUyofs droTa
awindelTa da SemdgomTa saxlisa da mamulisa CUÀnisa gansUÀnebaTa da
keTildReobaTa, romlisaTÂsca aRvhsTqUamT mefobiTiTa sityÂTa CUÀniTa
winaSe R˜isa yovlisaSemZlebelisa, winaSe oVsamRUdeloesisa TqoVEnis
imperatorebis123 saydrisa da winaSe pirsa yovlisa soflisasa CUÀnTÂs
da menacUleTa CUÀnTa da yovlisa samefosa da samflobelosa
CuÀnisaTÂs, viTarmed yoveli pirobasa amas Sina aRTqmuli namdÂlsa
Zalsa da sworesa gulisxmisyofasa Sina iqmnebis wmidad, mrTlad da
dauÃsnelad daculi da aRsrulebuli. dasasrul, amisa mowyalebisa da
keTilnebobisa TqoVEns imperatorebis dideboVlebas124 mivabarebT
Tavsa CUÀnsa da samefosa saxlsa CUÀnsa yovliTurT samflobeloÁT
CUÀniT. sataxtosa qalaqsa Sina CUÀnsa tfiliss, TUÀssa ianuarsa 24
dResa, 1784 welsa SobiTgan q˜a, mefobisa CUÀnisa meormocesa
welsa.
erekle.Tavadi orbeliani daviT.
Tavadi qaixosro Coloyovi.125
saqarTvelos ssr mecnierebis akademiis k. kekeliZis saxelobis
xelnawerTa instituti, fondi H, saqme 2073a, furc. 16. dedani.
[Б. Sesavali, 4 separatiuli muxli da erekles mier maTi
ratifikacia]
y˜d oVganaTleboVlesi oVTVTmpyrobelesi didi Xelm
122 TquÀnisa imperatorebis didebulebisa.123 TquÀnisa
imperatorebis.124 TquÀns imperatorebis didebulebas.125 dokuments
Sekiduli aqvs beWedi.
-
95georgievskis traqtatiwife imperatrica ekaterina aleqsivna
mpyrobeli126 yovlisa ruseTisa: moskovisa, kievisa, vladimirisa,
novoRorodisa, mefa yazanisa, mefa astraxnisa, mefa sibirisa,
Xelmwifa pskovisa da didi mTavrina smolenskisa, mTavrina
estlandiisa, liFlandiisa, korelisa, tverisa, euRorskisa, permskisa,
viatskisa, bolRarisa da sxUaTa, XelmwifeTa da didi mTavrina
novoRorodis nizovis quÀyanaTa, Cernigovisa, rezanisa, rostovisa,
iaroslavisa, belaozerisa, oVdorisa, obdorisa, kondiisa da yovlisa
CrdiloeTis kerZoTa, mbrZanebeli da Xelmwifa iveriisa qUÀyanisa
qarTlisa da saqarTUÀlosa TavadTa da yabarTols qUÀyanisa, CerqezTa
da mTiurTa TavadTa da sxUaTa memkÂdre Xelmwife da mflobeli. irakli
meore wyalobiTa R˜isaTa da TqoVEnis imperatorebis dideboVlebisa127
keTilnebobiTa mefe qarTlisa, mefe kaxeTisa, memkÂdre mflobeli
samcxesaaTabagosi, mTavari yazaxisa, mTavari borCalosa, mTavari
SamSadilisa, mTavari kakisa, mTavari Samaxisa da mTavari Sirvanisa,
mflobeli da mbrZanebeli ganjisa da erevnisa.
viTarca ganwesebasa zeda srulis Zalis mqonebelTasa TqoVEnis
imperatorebis dideboVlebisa128 da CUÀnTa srulis Zalis mqonebelTagan
pirobisa miRebisaTÂs CUÀnisa samefoT da samflobeloT CUÀniT
oVmaRlessa mfarUÀlobasa qUÀSe TqoVEnis imperatorebis
dideboVlebisa129 da oVzenaesisa Xelmwifebisa umjobesisaTÂs
sargebelisa CUÀnisa daimtkicnen oTxni separatisa artikulni,
saxeliT:
separatisa artikuli pirUÀli
hazri mtkice misisa imperatorebis dideboVlebisa,130 raTa
erTmorwmunenimca erisa misisani131 esoden mWirsiTa sakrUÀliTa
SeerTebulni misisa132 Tana imperiisa, egnen urTierTars megobrobasa
Sina da srulsa TanÃmobasa saSiSrad moSurneTa mezobelTa maTTa da
mosawyUÀlad SeerTebuliTa ZaliTa maTda, romelnica Seexebian vnebad
Tavisuflebasa, gansUÀnebasa da 126 y˜d uganaTlebulesi
uTÂTmpyrobelesi didi xelmwife imperatrica ekatirina aleqsivna
mpyrobeli.127 TqUÀnis imperatorebis didebulebisa.128 TquÀnis
imperatorebis didebulebisa.129 TquÀnis imperatorebis
didebulebisasa.130 misisa imperatorebis didebulebisa.131
misisani.132 misisa.
-
96 dokumentebi keTildReobasa maTsa, romlisaTÂs ukUÀ aRiZrÂs
dideboVleba misi,133 misisa oVganaTlebulesobisadmi mefisa qarTlisa
da kaxeTisa irakli TeimurazoviCisa micemad megobrobiTisa hazrisa da
ganzraxÂsa (ese igi hrCevisa) dacÂsaTÂs megobrobisa da keTilisa
TanÃmobisa oVganaTlebulesisa mefisa mimarT imerTasa solomonisa
ganwesebisaTÂs yovlisa mis, raÁcaRa SesaZlebel ars oden
Ronieryofad, winaTUÀ hswrobad yovlisa ver gulisxmissayofelisa,
aRhsTqUams imperatorebriTa sityÂTa TVsTa134 ara Tu oden Sewevnad
mecadinobiTa TVsTa 135yofisaTÂs esoden sasargebloÁsa amis saqmisa,
aramed amas eseviTarsa zeda mSÂdobasa da TanÃmobasa mihscems
TVssa136 Tavsmdebobas.
oVganaTlebulesoba misi mefe irakli, mimRebeli Tanamdebob iTiTa
madlobiTa didsulobasa misisa dideboVlebisa137 zru nÂsasa, dacÂsaTÂs
megobrobisa erTa Soris erTgUarTa da erThs julTa, da oVmaRlessa
Tavsmdebobasa missa138 aRiarebs amiT, v˜d urTierTTa Sina saqmeTa
maTTa oVganaTlebulesisadmi mefisa solomonisa aw da Semdgomad
Sehracxs139 misisa imperatorebisa dideboVlebasa140 srulad
meSuamavled da ganagdebs misisa141 mier oVzenaesisa ganCinebisa,
anu ganCenisa ver gulisxmissayofelTa SfoTTa Soris orTa amaT
mflobelTa, ufros yovlisa molodebisa gamosrulTa.
artikuli meore separatisa
dacÂsaTÂs samflobeloÁsa qarTlisa da kaxeTisaTa yovliT kerZo
Sexebisagan mezobelTasa da simtkicisaTÂs mÃedrobisa misisa
uganaTlebulesobis mefisa dideboVleba imperatorebisa misisa
142aRhsTqUams143 SenaxUad samflobeloTa Sina mefisaTa orsa srulsa
batalionsa qUÀiTsa oTxiTa zarbazniTa, romelTaca
133 didebuleba misi.134 TÂsTa.135 TÂsTa.136 TÂssa.137 misisa
didebulebisa.138 missa.139 SehracSxs.140 misisa imperatorebisa
didebulebasa.141 misisa.142 didebuleba imperatorebisa misisa.143
RhsTquaSms.
-
97georgievskis traqtatipravianti da saWmeli usityUTa
xarisxisaebr mÃedrobisaganTa maT miecemis, da pravianti igi da
saWmeli usityUTa syidul iqmnebis nayofierebisa ZliT qUÀyanisa
TanÃmobiTa misisa oVganaTlebulesobisaTa Tavisa Tana mesamzRUrisa
mTavrisa dadebuliTa fasiTa.
artikuli mesame separatisa
drosa brZolisa oVTavesi igi mTavari mesamzRUre misisa
imperatorebis dideboVlebisa144 kerZoÁT niadag srulisa Zalisa
qonebad Tanamdeb ars, raTa oVganaTlebulesobasa missa mefesa
qarTlisa da kaxeTisasa eTanÃmosmca da dahsdUas hazri SewevnisaTÂs
TqmulTa maT qUÀyanaTa da winaaRmdgomisa mterTasa moqmedebisaTÂs,
romelica ara sxUÀbr, aramed viTarca saerTod mtrad SeracxUad
saTanado ars. amas Tana ganiwesebis eseca, viTarmed ukeTu raodenime
mÃedroba qarTlisa da kaxeTisa Ãmarebul iqmnes samsaxurisaTÂs misisa
imperatorebis dideboVlebisa 145ga regan sazRUarTa maTTa, maSin
ganiCinebis maTTÂs Sesanaxavi sruli, Tanahswori misisa
dideboVlebisa146 mÃedarTa.
artikuli meoTxe separatisa
dideboVleba imperatorebisa misisa147 aRhsTqUams, raTa drosa
brZolisasa iÃmarosmca yoveli SemZlebelobaÁ mecadineobisa RoniTa
saWurUÀlisaTa, X˜148 drosa mSÂdobisasa dazavebisa mier
ukmoqcevisaTÂs qUÀyanisa da adgilTa mterTagan qonebulTa da ZUÀladve
samefoÁsa mimarT qarTlisa da kaxeTisa SeracxilTa eseni ukUÀ
dahSTebian samflobelod muneburTa mefeTa safUZUÀlsa zeda TqmulTa
hazrTasa, romelnica iTqUnen mfarUÀlobisaTÂs da oVzenaesisa
Xelmwifebisa yovlisa ruseTisa imperatorTa.
amaT separatisa artikulTa aqUsT eseviTarive Zali, viTarca TÂT
zemo werilni igi traqtatni zemo werilisaebr leqsiTi leqsad
SemoyUanilqmnil iyUnen, romlisaTÂsca srulyofasa amissa igive
paemani aqUs SecUalebasa zeda anu dahrTUasa.144 misisa
imperatorebis didebulebisa.145 misisa imperatorebis
didebulebisa.146 misisa didebulebisa.147 didebuleba imperatorebisa
misisa.148 x[olo].
-
98 dokumentebi romlisa dasarwmunebelad qUÀmo momwerelTa srulisa
Zalisa
mqonebelTa, mebr Zalisa srul Zalmqonebelobisa maTisa, moaweres
artikulTa amaT zeda da amas Tana TÂsnica dahsxnes beWedni. giorgis
cixeSi, iuliss 24 dResa, 1783 welsa.
pavle potemkini.
Tavadi ioane bagrationi.
Tavadi garsevan WavWavaZe.
CUÀn, mimRebelni amaTni, TanamdebobiTiTa krZalulebiTa damamt
kicebelni yovlisa mis, raÁca CUÀnTa srulis Zalis mqo nebelTagan mun
ganiwesnen, aRUsTqUamT mefobiTiTa sityÂTa CUÀniTa RoniTa amis
moqmedebisaTa, romelica ÃeliTa CUÀniTa moweril ars da samefoTa
beWdiTa CUÀniTa ganmtkicebul winaSe R˜isa da oVsamRUdeloesisa
TqoVEnis imperatorebis149 saydrisa CUÀnTÂs da menacUleTa CUÀnTaTÂs
da yovlisa samefosa da samflobelosa CUÀnisaTÂs wmidad, mrTlad da
dauÃsnelad dacUad da aRsrulebad. dasasrul amis mowyalebisa da
keTilnebobisa TqoVEnis imperatorebis dideboVlebas150 mivabarebT
Tavsa CUÀnsa da samefosa saxlsa CUÀnsa yovliTa samflobeloÁTa
CUÀniTa. sataxtosa qalaqsa Sina CUÀnsa tfiliss TTUÀsa ianUarsa 24,
welsa SobiTgan q˜a 1784, mefobisa CUÀnisa meormocesa welsa.
erekle.Tavadi orbeliani daviT.
Tavadi qaixosro Coloyovi.151
saqarTvelos ssr mecnierebis akademiis k. kekeliZis saxelobis
xelnawerTa instituti, fondi H, saqme 2073b, furc. 13. dedani.
redaqtorisagan
aq gamoqveynebul dokumentebs istoriam gamorCeulad didi sax
149 TqUÀnis imperatorebis.150 TqUÀns imperatorebis
didebulebas.151 Sekiduli beWedi.
-
99georgievskis traqtatielmwifoebrivi misia daakisra. amasTanave,
es dokumentebi qarTuli samwerlo enis sayuradRebo Zeglebicaa.
SeiZleba araspecialist mkiTxvels eucnauros am dokumentebis
orTografiul formaTa nairgvaroba da meryeoba, zogi ram gaugebaric
iyos misTvis. es imitom, rom isini enobrivad gamarTulia kaTalikosi
antoni pirvelis (17201788) `Rrammatikisa kanonsa zeda~. antonma, am
didma da mravalmxrivma moRvawem, me18 saukunis II naxevridan
qarTuli samwerlo enis bunebrivi ganviTarebis gza gaamruda xelovnuri
formebis danergviT, radgan is naklebad uwevda angariSs rogorc
samwerlo qarTulis Zvel tradicias, aseve sametyvelo qarTulSi moqmed
normebs.
gasakviri is ki ar aris, rom Cvens teqstSi axali enobrivi
formebia: me18 saukunis dokumentebs klasikuri (VX ss.) Zveli
qarTulis normebis sruli dacviT, cxadia, ver Seadgendnen. gasakviri
ufro is aris, rom masSi axali formebi cotaa. magram esec gasagebi
mizezebis gamo: antonis gramatikiT dakanonebuli orTografia
arsebiTad ar Seesatyviseboda cocxal enaSi moqmed normebs.
antoniseuli xelovnuri orTografiuli formebi TavSive Seicavda Tavis
uarmyofel potencias, radgan praqtikulad SeuZlebeli iyo xelovnuri
wesebis sistemuri gatareba. amitomaa, rom antonis orTografiuli
normebisadmi erTgulnic ki cocxali, sametyvelo enis normebis
karnaxiT uneburad arRveven SemzRudav jebirebs. dokumentebSi a x ali
orTografiuli form e b id a n aRsaniSnavia Semdegi:
1.Ã aso metwilad Z v eli qarTulisamebr aris naxmari garkveul
fuZeebSi: (Ãrmali, Ãeli, mÃedari, gamoÃsna, Ãseneba…), magram aqaiq
a x ali qarTulisamebr Ãs cvlis x (hxsenebuli, saxmari…).
2. Á (mokle, umarcvlo i) Z v eli qarTulisamebr naxmaria zogierTi
xmovnis gverdiT (raÁca, samefoÁTa, mindobaÁ, samflobeloÁsa…),
magram xSirad dakargulia a x ali qarTulisamebr: raTa (←raÁTa),
ufros (←ufroÁs), yolisa samefosa (←…samefoÁsa)…
3. umarcvlo u (U) naxmaria Zveli qarTulisebr (aqUs, kUalad,
sxUaTa…), magram, metwilad u Secvlilia axali qarTulis gamoTqmisebr
vTi: Cven, Zvelad, Tqven, qveynis…
4. Â aso Zvelad, arsebiTad Ui difoTngs gamoxatavda. iSviaTad
asecaa Cvens ZeglSi (TÂT, namdÂlTa…), magram saSualsa da axal
qarTulSi, radgan U vd iqca, Â aso zedmeti gaxda da is vi
dawerilobiT Seicvala. swored vi daweriloba gvxvdeba metwilad
dokumentebSi (Rvinos, ricxviT, mSvidobasa, dagviweria…).
-
100 dokumentebi 5. À aso, romelic Zvelad arsebiTad eÁ difTongs
gamoxatavda,
difTongis moSlis (eÁ→e) Semdeg zedmeti gaxda. am ufunqcio
grafemas XIXII saukuneebidan uCveulo roli ekisreba _ TiTqos
mianiSnos win mdgomi us umarcvloba (Ue→UÀ). Cvens teqstSic mxolod
UÀ jgufis gadmocemaSi monawileobs da isic arasistemebr (qUÀSe,
CUÀn, qUÀynisa…, Sdr. Tqvenisa, qveyanaSi…).
zemoaRniSnuli SemTxvevebi kargad mianiSneben, rom s aliter aturo
qarTuli Tavisi werilobiTi tradiciisadmi erTgulebis miuxedavad
mogvianebiT mainc ecada, mxari aeba s a m et y v elo enaSi momxdari
cvlilebebisaTvis, Tumca mas eRobeboda antoniseuli orTografiuli
normebi. antonis mier SemoRebuli xelovnuri formebi xSirad aZneleben
teqstis jerovan gagebas. amitom saWirod vTvliT, SevCerdeT aseT
formebze gamocemul dokumentTa monacemebis safuZvelze.
1. naxmaria L da F grafemebi. antonma amiT Zveli qarTuli anbanis
38 aso 40 gaxada (`Seaormoca~), Tumca misi droisaTvis ara Tu es
niSnebi, aramed 5 sxva asoc (Á, Â, À, Ä, Ã) amosaRebi iyo.
L niSani antonma SemoiRo somxuri anbanis merve w asos fardad da
TanxmovanTgasayari xmovnis gamoxatvis funqcia daakisra, romlis
werisas gamoyeneba saWirod CaTvala m xolod gadasatan sityvaSi _
datovebul Tavkidur an gadatanil bolokidur Tanxmovnebs Soris
(bLrZana, varLT). Cvens ZeglSi L iSviaTad ixmareba: orjer gadatanil
gakveTil sityvaSi (SehracxLs, aRhsTqUamLs), samjer ki _
gadautanelSi (movalLn, miuboZebLs, aRhsTquamLs). SeiZleba vifiqroT,
rom bolo sami sityva Tavdapirvelad avtografSi striqonis bolo
(gadasatani) erTeulebi iyo da Lc gadatanil bolo marcvalSi Sedioda,
magram teqstis gadaTeTrebis Semdeg es L niSniani sityvebi
striqonebis SigniT moeqca. asea Tu ara, faqti mainc isaa, rom TviT
antoniseuli mcdari orTografiuli normac ar aris daculi. amitomac L
niSniani formebi sqolioSi moeqca.
F niSani antonma SemoiRo ara bagismieri xSuli fs nacvlad, aramed
ucxo enebis kbilbagismieri spiranti bgeris aRsaniSnavad. antonimde
elinofilebma (XII saukunidan) scades, samwerlo qarTulSi
daemkvidrebinaT gviandeli berZnuli spiranti Fs xelnaweri variantis
grafikuli saxe [ф], rac sabolood marcxiT damTavrda. sxvaTa Soris
somxurma es niSani isesxa da SeinarCuna, radganac Sesabamisi bgeris
gamoTqmac SeiTvisa am bgeris mqone enaTa (berZnulis, Turqulis)
gavleniT. antonma berZnul grafikul [ф] niSans rusuli F amjobina.
Cvens ZeglSi cotaa Fariani si
-
101georgievskis traqtatityvebi (ReneralanSeFi, seraFimTa,
liFlandiisa).
2. v→U. Zvelad es asoebi ar ireoda erTmaneTSi, radgan saTanado
bgerebic gansxvavebulad gamoiTqmoda. mogvianebiT ki Us gamoTqma
daemTxva vsas (CUenCven), magram ukuprocesi (v→U) ar momxdara.
oRond U→v procesma ubiZga antons, rom Tanxmovnis Semdgom mdgomi v
SecdomiT Ud mieCnia, ramac metad aamRvria qarTulis swori tradiciuli
orTografia. Cvens teqsts es aSkarad etyoba: mixedU-asa, dacUasa,
menacUleTa, SenaxUad, SeracxUad…
vs USi arevam sxva mcdar dawerilobebSic iCina Tavi:3. vi→Â:
mivarTÂT, SeikrÂs, aRiZrÂs, ganzraxÂsa, SeracxÂsaTÂs,
dacÂsaTÂs…; bolo or magaliTSi  ororjeraa naxmari, pirvelad
umarTebulod, meored _ marTebulad.
4. ve→UÀ. es mcdari dawerilobac vs Ud miCnevis Sedegia: radgan
SecdomiT vs adgili Um daiWira, cxadia, Us momdevno ec Àm Secvala;
e. i. ve→Ue→UÀ. aseTi daweriloba sagrZnoblad abnelebs sityvis
etimologiur struqturas, rac kargad Cans Cvens teqstSi naxmari
formebidanac: merUÀ (←merve), miTUÀ (→miTve), mosawylUÀlad
(→mosawyvlvelad, e. i. mosaspobad), an kidev: sakrUÀlTa, nacUladUÀ,
mfarUÀlobisaTÂs da sxv.
5. mZime viTarebaa hs (hs) prefiqsis xmarebaSi. Zvelad mas da
mis bgerinacvalT (x, s, S) mkveTri gramatikuli funqcia hqondaT:
zmnis pirebs (L2 O3s) gamoxatavda (a. SaniZe). magram antonis
gramatikiT hm (hsm) dakarga gramatikuli funqcia da keTilxmovnebis
motiviT ixmareba ara marto TanxmovniT dawyebuli y v ela zmnis y v
ela pirSi, aramed s a x elur formebSic (metwilad sonori da spiranti
bgerebiT dawyebul zmnis ZirebSi). amitomaa Cvens ZeglSic, erTi
mxriv: vhscna, aRhsTqUams, hscÂdes…, xolo meore mxriv: hsjulTa,
hÃsenebulTa, hrwmunebulisa, hrCevisa, hswrobad, dahrTuasa,
Tanahswori, hSTamosUlasa, ganhswavlulisa, mhswrafl, mhsjavrsa…
6. antonma gza gauxsna elinofilTa mier adre (XIXII s.)
SemoRebuli gramatikuli sqesis –a da –ina sufiqsebian xelovnur
formebs, rogorc u k v e rusuli kulturisa da enis gavlenis
gamovlinebas (amaze vrclad.: К. Д. Дондуа, Феминизирющий гласный в
грузинском: rC. naSr., t. I, Tb., 1967, gv. 167182). amitomacaa
Cvens ZeglSi: mefa, Ãelmwifa, didi mTavrina.
7. sityvis fuZeSi ormagi (geminirebuli) Tanxmovnebis xmareba
(ekklesiaTasa, annasi, kolleRiis…), mxedrul nawerSi mrglovani
asoebis mTavrulad gamoyeneba sakuTar an sapatiod miCneul saxelTa
dasawyisSi (zogjer mTlian dawerilobaSic) antonimdec iyo,
-
102 dokumentebi oRond arasistemebr. antonma ki aseTi
SemTxvevebis dakanoneba scada, rac Cveni Zeglidanac Cans.
zemoaRniSnuli yvela (Svidive) orTografiuli forma ar a s wori a ,
rogorc qarTuli enis w erilobiTi tradici i s , aseve imdroindeli
(XVIII sauk.) s a m et y v elo praqtikis TvalsazrisiTac. amitom
SeiZleboda teqstis ise gamarTva, rom aseTi mcdari formebi kritikul
aparatSi asaxuliyo. magram Tu es ar gakeTda, imitom, rom: jer erTi,
gamomcemlis CaurevlobiT gansakuTrebuli istoriuli mniSvnelobis
dokumentebs arsebiTad ucvlelad SeunarCundaT Tavdapirveli dedniseuli
teqstobrivi saxe da, meorec: marTalia, zemoaRniSnuli xelovnuri
orTografiuli formebi gamocemuli teqstis n a kli a , magram isini
me18 saukunis s a m w erlo q arTulis kuTv n ileb a a da es f a qtic
warmoCnda, ar daiCrdila.
teqstSi Tanamedrove punqtuacia wesisamebr aris gatarebuli, oRond
zogierTi kompozitis defisiani daweriloba ar emTxveva dRevandel
normas. saqme isaa, rom kompozitebis Semadgenel nawilTa
dasakavSirebeli niSani (mcire rkali, zeviTken mimarTuli boloebiT),
e. w. `garemorTxmuli~, romelic antonma SemoiRo, farTo
gamoyenebisaa, meSvelzmnian formebSic ixmareba (Tana∪mdeb∪ars,
daniSnul∪iyos, SesaZlebel∪iyos…). aseTi da dReisaTvis aSkarad
Seuferebel formaTa dawerilobaSi, rogoricaa Tan∪Ãmoba, Tavis∪ufleba,
TÂT∪mpyrobeloba da sxva, defisi ar gatarebula.
prof. k. danelia.6. III. 1982.