106 (2884) 27 қыркүйек 2016

Баспасөз — 2017 Билік пен халық

(Соңы 5-бетте)

(Соңы 3-бетте)

Ақпарат

Бүгінгінің бас тақырыбы

АҢ

ДА

ТПА

4-бет3-бет

№106 (2884) 27 қыркүйек 2016www.zanmedіa.kz Қоғамдық-саяси, құқықтық газетzangazet@maіl.ru

Құрметті оқырман!«Заң газеті» және «Юридическая газета», «Заң», «Фемида» басылым дарына жазылу басталғанын естеріңізге салғымыз келеді.

Төл басылым да рыңыздан қол үзіп қалмаңыздар!

жеке тұлғалар үшін – 65921заңды тұлғалар үшін – 15921

жеке тұлғалар үшін – 65928заңды тұлғалар үшін – 15928

«Заң газеті»

«Заң» журналы – 75849«Фемида» – 75858

«Юридическая газета»

Жазылу индекстері:

Біздің басылымдарға«Қазпошта» АҚ бө лім ше лері, «Қазпресс» ЖШС дүң гір шек тері және Алматы қаласын дағы «Дауыс» жүйесі ар қы лы жазы лу ла ры ңызға болады.

ТАЛАПТЫҢ ҚАТАЙТЫЛҒАНЫ ДҰРЫС

Ора

йы к

елге

н әң

гіме Дәурен АЙҚҰЛОВ,

Алматы қаласыАлатау аудандық сотының судьясы:

«МІНДЕТІНЕ САЛҒЫРТ ҚАРАЙТЫН ИНСПЕКТОРЛАР БАР»

Алайда, автомашина жүргізудің үлкен жауапкер­шілік жүктейтінін ұмытпаған жөн. Бірінші кезекте, қоғам, адам алдындағы жауапкершіліктің салмағы зор. Себебі, көлік рөлінде жіберілген сәл ғана бір сәттік ағаттық не өзгенің, не өзінің өміріне қауіп төндіреді. Тіпті, соңы кісі қазасымен аяқта латыны қаншама? Сөзімізге еліміздің әр аймағын дағы сал­дары ауыр сәт сайынғы жол апаттары дәлел. Темір тұлпар тақымдаған бір адам бірнеше жанның өліміне себепкер болып жатады. Осыған қарап жүргізушілер «жан алғыш Жәбірейілге» айналып бара ма деп қорқасың кейде. Әңгіме басын көліктің

көбейгенін тура болмаса да, жанама түрде жаманға жорып бастағанымыздың бір себебі сондықтан.

Жолда жүріп­тұрудың тәртібі турасында тұтас бір заң бар. Одан бөлек басқа да кодекстерде жау­апкершіліктер көзделген. Дегенмен, белгілі бір кезеңде шығарылған заң жобасы сол нұсқасымен өмір бойы тұра бермейді. Оған түрлі себептермен өзгерістер, толықтырулар енгізіліп тұрады. Әрине, ішінде көптің көңілінен шығатыны да, шықпайтыны да бар. Сондай бірер өзгерісті сөз етпекпіз.

Иә, заңды шығарушы және орындатушы болып табылатын мемлекет аратұра көлік иелерінің игілігі

Елімізде көлік саны жылдан-жылға көбеюде. Мұны жақсы немесе жаман деп шорт кесіп айту қиын. Өйткені, кәмелет жасына толған әр адам көлік тізгіндеуге құқылы. Оған шектеу қоюға ешкім де хақылы емес. Темір тұлпар тізгіндеп, ел азаматтары сол құқын жүзеге асырып жатса, оның несі жаман.

Соңғы жылдары дүниежүзілік экономикалық дағдарыстың әлем елдерін алқымнан алғанына қарамастан елімізде кәсіпкерлікті дамыту, қолдау мақсатында қомақты қаржы қаралуда. Айталық, облысымызда соңғы екі жарым жылда 16 885 кәсіпкерлік жобасы іске асырылған. Бұған жұмсалған қаражаттың көлемі - 143,3 миллиард теңге. Бұл мәлімет кешегі күні облыс прокуроры Ибраһим Имановтың ұйытқы болуымен ұйымдастырылған алқа мәжілісінде айтылды.

үшін оң қадамдар да жасап жатады. Мәселен, мақа­ламызға арқау болғалы тұрған құптарлық өзгерістің бірі, көлікті мемлекеттік тіркеудің жеңілдетілген тәртібі. Бұрынғы ереже бойынша, ел азаматы алған көлігін тіркеу үшін өзі тұрақты тіркеуге тұрған қалаға, не облысқа баруға міндетті­тұғын. Бұл өз кезегінде оның қаншама уақытын, қаржысын кеті­ретіні белгілі. Қыркүйектегі қуантарлық жаңалық­тың бірі, енді осы олқылық жойылды. Кеше, яғни, 26 қыркүйектен бастан көлік алғандар ондай әуре­сарсаңға түспейді. Ішкі істер министрлігі Әкімшілік полиция комитетінің баспасөз­хатшысы Ирина Лукьянина әлеуметтік желідегі парақшасында көлікті тіркеу тәртібінің жеңілдетілгенін жазып, әлеуметті бір қуантты.

Бұл дерек ауыз толтырып айтуға жақсы болғаны­мен, олардың орындалуында орын алған олқылықтар аз емес. Облыс прокурорының мәлімдеуінше, 2014­2015 жылдары «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы шеңберінде 3 мыңнан астам кәсіпкерлік жобаға 15 миллиардтан жоғары теңгені құрайтын түрлі қаржылай қолдау көрсетілсе, олардың 537­сі бюджетке салықтарды төлемеген. Демек, осы жоба­ларды 2,7 миллиард теңгеге тиімсіз қаржыландырған. Түрлі қаржы көздері есебінен кәсіпкерлік негіздерге оқытылғандардың 90 пайызы алған білімінің тәжірибесін пайдаланбай, қаржының да, уақыттың да шығын болуына жол берілген.

– «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы аясында кәсіпкерлердің жаңа жобаларын несиелеу үшін бөлінген қаржының игерілмеу қалу қаупі бар. Биыл бұл мақсатқа облысымызда 214,7 миллион теңге бөлінгенімен, бүгінге дейін оның 18 миллионы немесе 8 пайызы ғана игерілген. Басты себеп – екінші дең гей­лі банктер кәсіпкерлердің ауылдық жерлердегі жыл­жымайтын мүлкін кепіл ретінде қабылда майтын ды­ғында болып тұр. Сондықтан, осы қолдау түрін жергі­лікті қаржы институттарына беру құқын заңнама шең берінде қарастыру қажеттігі туындауда, – дейді облыс прокуроры Ибраһим Әлжанұлы.

130 МЫҢ ДОЛЛАРДЫҢ ЗАТЫН 1 МИЛЛИОН 280 МЫҢ ДОЛЛАРҒА САТЫП АЛҒАН

Облыс әкімінің орынбасарынан бастап көптеген лауазым иелері қатысқан алқа мәжілісінде бұдан басқа да жаға ұстатар фактілер айтылды. Мәселен, жекеле­ген тұлғалар ұлттық қордан бөлінген жеңілде тіл ген, 6 пайыздық мөлшерлемемен несие алу үшін жал ған

«ТАБЛИҒИ ЖАМАҒАТ» ҰЙЫМЫНЫҢ 14 ЖАҚТАСЫ

СОТТАЛДЫАғымдағы жылдың басынан Қазақстанда

«Таблиғи жамағат» д іни-экстремист і к ұйымының 14 жақтасы сотталды. Бұл туралы ҚазАқпарат тілшісінің ресми сауалына орай ҚР Ұлттық қауіп сіздік комитетінен мәлім етті. «Әдетте, экстремистік топтың қатарына қосылу жасақтаушы тарапынан кандидаттарды идеологиялық «тазалау» арқылы жүзеге асы-рылады. Олар бастапқы кезеңде өз қызметтері туралы шынайы ақпарат тарды жасырын ұстайды», – деп хабарлады ҚР ҰҚК-ден.

Сонымен қатар, комитет Қазақстанның екі азаматының Пәкістан миграциялық қызметі тарапынан ұсталғандығын растады. ҰҚК мәлі-мет теріне сәйкес, олар 10 қыркүйек күні тұтқын-ға алынып, 13 қыркүйекте бостандыққа жіберіл-ген. Естеріңізге сала кетсек, қазақ стандықтар Гужрат қаласында визалық режімді бұзғаны үшін ұсталды. Олар «ТабдиғМарказы» (Қазақ-станда тыйым салынған «Таблиғи жамағат» діни-экстремистік ұйым жақтаста рының оқу орны) семинарында оқып жүрген.

Екі қазақстандықтан басқа, Пәкістанда Судан нан алты азамат, Қытайдан бес, Индоне-зиядан төрт, Тайланд, Филиппин, Чаддан екі-екіден, Малайзиядан бір азамат тұтқынға алынды.

ҚазАқпарат

ҚАЗАҚСТАН МЕН РЕСЕЙ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫНЫӉ

ХІІІ ӨӉІРАРАЛЫҚ ФОРУМЫ ӨТЕДІҮстіміздегі жылдыӊ 3-4 қазанында Астана

қаласындағы Тәуелсіздік сарайында екі ел басшыларыныӊ қатысуымен Қазақстан мен Ресей ынтымақтастығыныӊ ХІІІ өӊіраралық фо-румы өтеді, деп хабарлады Инвестициялар және даму министрлігі. Форум аясында Forbes және Global-2000 тізіміне кіретін қазақстандық және ресейлік жетекші компания басшылары-ныӊ қатысуымен Қазақстан-Ресей бизнес-фору-мын өткізу жоспарлануда. Форум қортынды-сында экономиканыӊ басым секторларына қатысты жобалар бойынша отыздан астам келісімге қол қойылады, деп күтілуде. Олардыӊ қатарына тамақ өнеркәсібі, химия, металлургия, инновациялар, машина жасау, фармацевтика және құрылыс материалдары өндірісі салалары жатады. Сонымен қатар, көлік-логистикалық әлеует, екі елдіӊ туристік саласы, Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасын-дағы сауда саласына қатысты шектеулер мен кедергілерді алып тастау сияқты екіжақты ынтымақтастыӊ өзекті мәселелерін талқылайтын панельді сессиялар да өтетін болады.

Т.ИБАШЕВА

МЕМҚЫЗМЕТКЕРДІҢ МЕНТАЛИТЕТІ ӨЗГЕРМЕЙІНШЕ, КӘСІПКЕРЛІКТІ

ӨЗ ДЕҢГЕЙІНДЕ ДАМЫТУ ҚИЫН

(Соңы 8-бетте)

мәліметтерді ұсыну арқылы мемлекеттік қол дауды заңсыз алып отырған. Айталық, «Ақ мерген» өнді ріс­тік спорт клубы құны 130 мың АҚШ дол ла ры тұра­тын ресейлік өндіріс желісін Кипр республикасынан он есе қымбат бағаға, яғни 1 миллион 280 мың АҚШ долларына сатып алған. Прокура ту раның бастамасы­мен бұл қаражатты «Даму» қорына кері қайтару мәселелері қаралып жатыр.

Мемлекет тарапынан қомақты қолдау көрсетіл­генімен, кәсіпкерліктің дамуы күтілген нәтиже биігі­нен көріне алмай отыр. Керісінше, алға жылжуы тиіс қадам кері кетіп, биылғы жылдың 1 наурызында облысымыздағы кәсіпкерлер саны 5000­нан астам субъектіге азайған. Ал, 1 тамыз күнгі есеп бойынша, кеміген кәсіпкерлік нысандарының қатары 10 786­ға дейін жеткен. Рас, статистиканың бұлайша өрілуіне 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолда ныс қа енген салық кодексінің де әсері болмай қалған жоқ. Заңнамадағы осы өзгеріске сәйкес, 6709 кәсіп кер қызметін тоқтатқан. 342 кіші шаруа қожалықтары біріктіріліп, іріленген. Қалғандары дүниежүзілік эко­но микалық дағдарыс пен әкімшілік кедергілердің то рына шырмалған деп бағаланып отыр. Қызметін тоқ татқан кәсіпкерлердің 4 мыңнан астамы сауда, 500­ден астамы ауылшаруашылық және 500­ге жуығы көлік саласында бағын сынағандар болса, та­ғы 100­ден астамы өңдеу, 200­ге таяуы қоғамдық та­мақ тану, 100­ден жоғарысы жылжымайтын мүлік пен операция жасаушылар саласында қызмет етіп келген.

– Кәсіпкерлер қатарының кемуіне дүниежүзілік экономикалық дағдарыспен қоса әкімшілік кедер­гілердің де әсері аз емес.

БАЛАЛАРҒА ЖАСАЛАТЫН ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ АЗАЙМАЙ ОТЫР

АЙЫППҰЛ АЙЛЫҒЫҢНАН АЙЫРУЫ МҮМКІН

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 2 қазандағы №6 нормативтік қаулысының қабылдануына байла-нысты өткен жылға дейін қолданыста болып келген Жоғарғы Соттың 2007 жылғы 28 желтоқсандағы «Жазаны өтеуден мерзімінен бұрын шартты түрде бо-сату және жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түріне ауыстыру туралы» №10 нор-мативтік қаулысының күші жойыл-ды. Мойындауымыз керек, күні ке-шеге дейін сотталғандарды мерзімі-нен бұрын шартты түрдегі жазаға босату барысында пікірталас туды-рып келген кейбір мәселелерге жоғарыдағы жаңадан қабылданған нормативтік қаулыда нақты баға берілген. Алайда, бұдан кейбір қарама-қайшы көзқарастар біржола-та өзгере қойған жоқ. Сондықтан да, біз осы мәселеге қатысты Алматы қаласы Алатау аудандық сотының судьясы Дәурен Айқұловпен пікір-лескен едік.

zanreklama@maіl.ru

2 №106 (2884) 27 қыркүйек 2016

[email protected]ҚҰҚЫҚ

Дөңгелек үстел

Сот іс қарады

Шара

Қадағалау

Алтын көпір

Жанат Сақыбайұлы биылғы 9 ай ішінде қаралған іс материалдарына қатысты пікірін ортаға салды. ҚР Қылмыстық және Қылмыс­тық­процесстік кодекстерінің талаптарына сәйкес, тергеу судьясының енгізілгеніне екі жылға жуықтады. Осы уақыт ішінде, яғни, алғашқы жартыжылдықта аталған сотта алғашында тергеу судьялығына екі судья, бірі қазақ, екіншісі орыс тілдерінде іс мате­риалдарын қараған. Жаңа институт негізінде тәжірибе жинақталып, қазіргі таңда бір ғана тергеу судьясы тағайындалған. Тергеу судьясы Олжас Күренбеков былтырғы және биылғы 9 айдың ішінде қаралған санкция­

САНКЦИЯ БЕРУДЕГІ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕР ОРТАҒА САЛЫНДЫ

ТӘЖІРИБЕЛІК КӨМЕК КӨРСЕТІП ҚАЙТТЫБатыс Қазақстан облысында судьялардың аудандарға

шығып, соттарға әдістемелік және тәжірибелік көмек көрсетуі жүйелі жолға қойылған. Жуырда облыстық сот судьялары Е.Бо-ранбаев пен М.Бақтығұлов облыс орталығынан аса шалғайда жатқан Жәнібек, Бөкейорда, Казталовка аудандарына арнайы іссапармен шығып, аудандық соттардың жұмысымен танысты.

Іссапар барысында судьялар сот, құқық қорғау, басқа да мем­лекеттік органдар қызметкерлерінің және жергілікті бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің қатысуымен жиналыстар өткізіп, еліміздің сот жүйесінде жүзеге асырылып жатқан маңызды іс­ша­ралар, заңға өзгерістер, Ұлт жоспарының жүзеге асырылу барысы, республика судьяларының кезектен тыс VII съезіне дайындық және онда қозғалатын басты мәселелер, судьялардың жаңа Әдеп кодексінің жобасы хақында жан­жақты әңгіме қозғады.

Сот істерін жүргізу, сыбайлас жемқорлықпен күрес, бітімгер­шілік рәсімдері, Қазақстан Республикасының «Медиация туралы» заңының қолданылу аясын кеңейтудің маңыздылығы сияқты қазіргі күннің өзекті мәселелеріне, сондай­ақ, БАҚ­пен жұмысты жандандыра отырып, сот төрелігінің ашықтығы мен жария­лылығын нығайтуға, татуластыру рәсімдері бойынша үгіт­насихат жұмыстарын өрістете түсуге назар аударды.

Облыстық сот судьялары кездесулер барысында көтеріліп отырған мәселелелер бойынша жұртшылықпен ой­пікір алмасып, көкейтесті сұрақтарына жауап қайтарды.

Аманкелді ШАХИН,БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ

Кез келген салада маман таңдауға ерекше маңыз беріледі. Өйткені, жұмыстың алға жылжуы, азаматтар көңілінен шығуы ка­дрлардың біліктілігі мен жауаптылығына тікелей тәуелді. Әсіресе құқық қорғау саласында қызмет етіп жүргендерді іріктеуде босаң­дық танытуға болмайды. Күштік құрылымдар сапын адал, білімді, кәсіби шеберлермен толықтыру үшін соңғы жылдары көптеген тегеурінді істердің қолға алынып жатқаны белгілі. Қазақстан Рес­публикасы құқық қорғау органдарының кадр саясаты тұжырымда­масының жасалуы да сол ілкімді істің бірі.

Жалпы соңғы жылдары күштік құрылым қызметкерлеріне қатыс­ты сынның жиілеп кеткені шындық. Құқық қорғаушылар жұмысына көңілі толмаған азаматтар да құзырлы орындарға арызданып, өз мүддесін қорғауды әдетке айналдырған. Бұл қарапайым халықтың құқықтық сауатының артқандығын айқындайтын фактор. Дегенмен, еліміздің тыныштығын, қауіпсіздігін қорғайтын құқық қорғаушы­ларға қатысты арыз санының артып, жағымсыз пікірдің қалыптасуы жақсы емес. Міне, осыған орай бүгінгі таңда құқық қорғау саласын, ең алдымен, оның кадрлық құрамын жүйелі түрде реформалау міндеті өткір қойылып отыр. Ал, 2013 жылдан бері қолданылып келе жатқан Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының кадр саясатының тұжырымдамасы күштік құрылымдардың басым міндеттерін айқындап қана қоймай, сонымен қатар, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті уақтылы және қажетті деңгейде қамтамасыз етуге қабілетті кәсіби кадр әлеуетін қалыптастырудың қазіргі заманғы тәсілдерін егжей­тег жейлі ашып көрсетуге арналған. Тұжырымдама құқық қорғау органдарының құқықтық мемлекетті қалыптастырудағы рөлі мен жауапкершілігін елеулі түрде күшейтуімен құнды.

Қызметкерлер іс­әрекетіндегі әлі де кездесіп қалатын сыбайлас жемқорлық көріністері мен кәсіби біліксіздік құқық тәртібі орган­дарының өкілдеріне деген сенімді едәуір төмендететіні шындық. Құжат осы кеселдерге қарсы жұмыстарды жүйелеп, құзырлы орын сапын біліксіздерден таза ұстауды мақсат етеді.

И.КҮМІСБЕКОВ,Алматы қаласы бойынша ҚСжАЕА басқармасының

бөлім прокуроры

Кезек қалпына келтірілдіАқтөбе қалалық соты талапкер Г.Жаманқұлованың

жауап кер «Ақтөбе қалалық Тұрғын үй коммуналдық-шару-ашылық, жолаушы көлігі және автомобиль жолдары бөлімі» ММ-ге үй алу кезегін қалпына келтіру туралы талап арызы бойынша азаматтық істі қарады.

Іс материалдарына сәйкес, талапкер Г.Жаманқұлова жауапкер «Ақтөбе қалалық Тұрғын үй коммуналдық­шаруашылық, жо­лаушы көлігі және автомобиль жолдары бөлімі» ММ­нің дерек базасында 2007 жылғы шілдеде «І және ІІ топтағы мүгедектер» санаты бойынша №313 болып тіркелген. Алайда, 2015 жылғы сәуірде кезектен алынып тасталғандығы анықталған.

Талапкер Г.Жаманқұлова соттан жауапкер «Ақтөбе қалалық Тұрғын үй коммуналдық­шаруашылық, жолаушы көлігі және ав­томобиль жолдары бөлімі» ММ­нің әрекетін заңсыз деп тануды және мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге мұқтаждар тізімінде үй алу кезегін қалпына келтіруді сұраған.

Сот іс материалдарын жан­жақты, мұқият зерделеп, талап­кердің талап арызын толық қанағаттандырды. Жауапкердің әрекеті заңсыз деп танылып, талапкердің үй алу кезегі қалпына келтірілді.

Шешім заңды күшіне енген жоқ.Ақтөбе облыстық сотының баспасөз қызметі.

Мамлют ауданы ішкі істер бөлімінің қызметкерлері

Қазақстан халқы тілдерінің облыстық фестивалі аясында іс-шара өткізіп, «тұсау кесер»

рәсімін көрсетті.

Қазақстан халқы тілдерінің фестивалі тек облыстық ІІД­де ғана емес, аудандық полиция бөлімдерінде де жыл сайын кеңінен өткізілуде. Биыл осы фес тиваль аясында мамлют­тік полицейлер қазақтың көне дәстүрі «Тұсау кесер» рәсімін көрсетті. Баланың аяғындағы тұсауды кесу рәсімі оның өмірін­дегі жаңа кезеңнің басталуын, оның қоршаған ортасын тануын білдіреді.

Бір жастағы Дінмұхаммедтің әкесі – Иса Мұстафин аудандық ішкі істер бөлімінде аға лейте­нант шенінде учаскелік полиция инспекторы болып қызмет атқа­рады. Тұсау кесу рәсімі – оның ұлының өміріндегі ең алғашқы маңызды сәттердің бірі. Іс­ша­раға әкесінің әріптестері, туыс­

КАДР БӘРІН ШЕШЕДІ

ОРТАҚ МЕРЕКЕ

тары, аудан ақсақалдары келді. «Ала жіпті» кесу құқығы ішкі істер органдарының ардагері Серік Тұрсыновқа берілді.

Қатысушылардың пікірінше, мұндай іс­шаралар еліміздегі көптеген халықтардың мәде­

ниетін, өзіндік ерекшеліктерін жақсы түсініп, салт­дәстүрі мен рухани құндылықтарын сақтау­ға, сондай­ақ ұжымның жұмыла еңбек етуіне септігін тигізеді.

«Бүгін әріптесіміздің бала­сының тұсау кесу рәсімі өтіп

Фестиваль

ЖАҚСЫ ІС ЖАЛҒАСЫН ТАБАДЫ

Шараға қатысқан Атырау облысы әкімдігі тілдерді дамыту басқармасының өкілі Мейірбек Құйбышев облыстың барлық сот корпусын аталмыш мерекемен құттықтап, мемлекеттік тілді да­

мыту мақсатында атқарған жұ­мыстары үшін алғысын білдірді.

Шара барысында сот судья­лары мен қызметкерлері ара­сында ұйымдастырылған «Тіл – татулық тірегі» шығармашылық байқауының қорытындысы жа­рияланды. Шығармашылық бай­қау «Үздік сот актісі», «Үздік мақала» және «Үздік өлең» но­минациялары бойынша өтті. Барлық қатысушылар шығар­машылық қырларынан танылып, мемлекеттік тілді дамытудағы сот корпусының белсенділігі мен қызығушылығын жоғары дәрежеде көрсете білді.

Байқау қорытындысы бой­ынша үздіктер диплом және ескерткіш сыйлықтармен мара­патталды.

Атырау облыстық сотының баспасөз қызметі

жатыр. Бұл рәсімнің біз, жастар үшін үлгілі, мағыналы, тәрби­елік орны ерекше. Салт­дәстүр көрсетілді. Осындай шаралар бола берсін деп ойлаймын. Өйт­кені, бұл іс­шарадан аларымыз мол. Тұсауы кесілген баламыз аман­есен жүріп, биік шыңдарға өрлей берсін», – деп атап кет­ті Мамлют ауданы ішкі істер бөлімі Жергілікті полиция қыз­метінің учаскелік полиция ин­спекторы Қадырбек Исин.

Мамлют ауданы ішкі істер бөлімінің қызметкері Ғалия Құ­сайынованың айтуынша, іс­ша­раның мақсаты – заман өзгер­се де ұлттық салт­дәстүрдің көнер мейтіндігін еске салып, ұлт тық мұраны қайта жаңғырту. «Салтын сүйген әрбір жас ұрпақ болашақта халқын сүйетін, еліне адал қызмет ететін, тілінің, салт­дәстүрінің жанашыры болатын­дығына сенімдімін», – дейді Ғалия Құсайынова.

Юрий КЛЫКОВ, СҚО ІІД баспасөз қызметі

лардың санын салыстырмалы түрде келтірді. Судьяның айтуынша, былтыр тергеу судья­сына 294 іс материалы түссе, оның 292­сі қаралып, 274­і қанағаттандырылған. Ал, 18 материал заң талаптарына қайшы кел­гендіктен, қабылданбаған. 54 іс материалы демалыс күндері қаралып, оның 27­сіне жеке қаулы шығарылған.

Биылғы жылы бұл көрсеткіштің едәуір өскендігі байқалады. 9 ай ішінде, оның ішін­де бұлтартпау шарасын санкциялау, мүлік­ке тыйым салу және алу бойынша жалпы саны 846 іс материал келіп түссе, оның 781­і қанағаттандырылған. Ал, қаралған іс

материалдар саны – 825, оның ішінде 44 іс қабылданбаған. 97 іс материалы демалыс күндері қаралған, 1 іс материалы заңға сәй­кес келмеуіне байланысты кері қайтарылған. Соттылығы бойынша 16 іс материалы басқа аудандарға жолданған. Шығарылған жеке қаулылардың жалпы саны – 28.

О.Күренбеков тергеу судьясының өкілет­тігін атқарудағы өзі байқаған өзекті мәселе­лердің бірі ретінде санкцияның уақытылы қарауға келмейтінін, т.б. кемшіліктер жайлы айтты. Мысалы, сотқа санкция жұмыс уақы­тынан кейін, түнгі 9­10­дарда келуі әдетке айналған. Сондықтан, тергеу судьясы санк­цияны мүмкіндігінше жұмыс уақытымен сәйкестендіру жағын қарастыруды ұсынды. Адвокаттар да бұл тұрғыдағы ойларын жа­сырмай, құқық қорғау органдары тарапынан орын алып жатқан олқылықтарды жайып салды. Солардың бірі тергеушілердің жиі ауысатындығы. Соның салдарынан бір істің өзі 3­4 тергеушінің қолынан өтеді екен. Осы секілді өзекті мәселелер мамандар сүзгісіне салынды.

Аудан прокурорының орынбасары санк­ция қанша жерден кешігіп келіп, тергеушілер жиі ауысқанымен қылмыстың өз деңгейінде ашылып жатқанын алға тартты.

Жиынды қорытқан Жанат Бекжанов: «Жұмыс барысында кемшіліктер болады. Бірақ, біз соның алдын алуға міндеттіміз. Бұл басқосуды бәрімізге ортақ тергеуге бай­ланысты мәселелерді шешу, сол мақсаттағы пікірлеріңізбен бөлісу үшін ұйымдастырдық. Бір­бірімізді кінәлау үшін жиналған жоқпыз. Мәселе тудырып отырған жайттарды бірігіп шешіп, сол арқылы жұмыс сапасын артты­райық» деді. Дөңгелек үстелге қатысқан құқық қорғау органдарының өкілдері де айтылған жайттардың ескеріліп, шешімін табатынына сендірді.

Түймегүл ИБАШЕВА,«Заң газеті»\

Алматы қаласы Бостандық аудандық №2 сотында «Тергеу судья-сының өкілеттіктері. Тергеу судьясының өкілеттіктерін атқарудағы өзекті мәселелер» тақырыбында дөңгелек үстел ұйымдастырылды. Жиынды сот төрағасы Ж.Бекжанов ашып, жүргізіп отырды. Дөңгелек үстелге аталған аудан прокурорының орынбасары А.Салыхов, ІІБ тергеу бастығы Д.Мамытов, ІІБ жанындағы ПБ орынбасары Е.Байга-раев, сондай-ақ, Алматы қаласы бойынша МКД ЭТҚ бөлім басшысы А.Амангалиева, Алматы қаласы бойынша Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық агенттігінің ДМБ ПК уәкілі Д.Омаржанов, Алма-ты қаласы ІІД АБ бастығының орынбасары Ж.Гайыпов және қалалық №8 заң кеңсесінің қорғаушылары қатысты.

Атырау облыстық сотында Атырау облысы әкімдігінің тілдерді дамыту Басқармасымен бірлесе отырып, Қа-зақстан халықтары тілдері күнін тойлауға арнаалған сал-танатты шара өтті. Облыстық соттың төрағасы Марғұлан Бектұрғанов құттықтау сөзінде тіл мерекесінің бар лық Қазақстан халқына ортақ екенін атап өтті.

№106 (2884)27 қыркүйек 2016 [email protected]

Қарағанды облысының «Шахтер» стадионында Судьялар одағы VIII спартакиадасының финалдық ойындары өтіп, жеңімпаздар анықталды. Қорытынды сайыста Қызылорда судьялары мини-футбол, волейбол, үлкен теннис және бильярдтан өз бақтарын сынады.

2016 жылдың 26 қыркүйегінен бастап ел аумағында көлік құралдарын мемлекеттік тіркеудің экстерриториальды ережесі енгізілгенін Әкімшілік полиция комитетінің төрағасы Игорь Лепеха да растады. «Кез келген мамандандырылған Халыққа қызмет көрсету орталығында немесе әкімшілік полицияның облыстық тіркеу бекеттерінде кез келген аймақтың көлік құралын оның иесінің тұрақты мекенжай тіркеуінсіз тіркеуге болады. Мұндай тіркеуді Қазақстан Республикасында ұзақ уақыт тұрақты тіркеуде тұрған жеке және заңды тұлғалар жүзеге асыра алады», – деді комитет төрағасы бұл жайында.

Демек, мәселен, тұрақты тіркелген мекенжайы­ңыз Астанада бола тұра Алматыда көлік алсаңыз, оны мемлекеттік тіркеуге қою үшін уақытша тран­зиттік нөмірмен Елордаға жолға шығудың қажеттілігі жоқ. Айтпақшы, транзиттік нөмірдегі темір тұлпарды жол­патруль полицейлері тоқтатуға әуес келетіні тағы бар. Бұдан былай көлікті алған жерде тіркетіп, мемлекеттік нөмір алып тағып, біржола және алаңсыз жүре беруге болады. Аза­маттарына осындай жеңілдік жасап отырған мем­лекетке, оның ішіндегі тиісті органдарға алғыс айтса да артықтық етпес еді.

Бірақ, қоғамның қолайына жаға қоймайтын та­ғы бір өзгеріс енгізілуде. Көптен күткен көлігіңді алып, оны тіркету жеңіл болғанымен, алда­жалда жол ережесін бұзып қойып, оған белгіленген айып­пұл ды уақытылы төлемесең, салдары ауыр бола­тын түрі бар. Себебі, ендігі жерде айыппұлын тө­ле м е ген көлік жүргізушісі айлық жалақысын ала ал май қалуы әбден мүмкін. Астана қалалық ІІД ЖПБ бөлім бастығы Тахир Әбдірахмановтың сөзін

ҚОҒАМ

(Соңы. Басы 1-бетте)

Биыл Жетісу өңірінде ауыз әдебиетінің ақтаңгер ақындары Темірғали Рүстембеков 110, Әсемхан Қосбасаров 100, Әбікен Сарыбаев 90, Қуат Терібаев 125 жасқа толып отыр. Айтыс өнеріне айшықты із қалдырған тарландарды қалай дәріптесек те, қалай мадақтасақ та жарасады.

Көкшетау қалалық емханасына биылғы жылдың алғашқы жартысында түрлі дене жарақатын алған 6 бала көрінген. Олардың біреуінің миы шайқалса, енді бірінің мұрын сүйегі сынған, тағы біреуінің қабырғасы шытынаған. Ең сорақысы сол, бес-он жастағы балалар мұндай тән жарақатын бөтен біреулерден емес, ата-анасынан, туған-туыстарынан, яки, ең жақын адамдарынан алған.

Қуат Терібаев — 125 жыл Кесел

Спартакиада

АҚСУДА АЙТЫС ӨТТI АЙТА ЖҮРЕР

БАЛАЛАРҒА ЖАСАЛАТЫН ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚ АЗАЙМАЙ ОТЫР

ҚЫЗЫЛОРДАЛЫҚ СУДЬЯЛАР ЖЕҢIС ТҰҒЫРЫНАН КӨРIНДI

АЙЫППҰЛ АЙЛЫҒЫҢНАН АЙЫРУЫ МҮМКIН

мы салға келтірсек. «Жол ережесін бұзған адам жұ­мыс орнын жасыратыны белгілі. Егер ол айыппұл төле месе, біз Зейнетақы қоры арқылы оның жұмыс орнын анықтап, басшысына ескертеміз. Егер жала­қысының бір бөлігін қарызын төлеуге бөлмесе, іске сот орындаушылары араласады. Олар банк кар тасын бұғаттайды», – дейді ол. Бір сөзбен айтқанда, осы шара арқылы министрліктің меңзеп отырғаны, ешкім ешқайда қашып құтыла алмақ

емес. Айыппұлдан жалтарсаң, банктегі есеп шо­тыңды жауып тастайды.

Жалпы, жол ережесін бұзғандарға салынатын айып пұл көлемі өте көп. Жалғыз Астананың өзінде мұн дай көрсеткіш миллиард теңгеге жетіп жығы лу ға жақын. Тек, соның бәрі бірдей төленіп жат қа ны ша­малы екен. Ішкі істер министрлігі өтелмеген айып­пұл дар мен салықтарға қатысты бұған дейін де шет­ел ге шығармау деген секілді шаралар қол дан ға ны

Мамыр айында Кербұлақ ауданында Әбікен Сарыбаевтың 90 жылдығы кең көлемде аталып өтілген­ді. Енді міне, Қуат Терібаевтың 125 жылдығы Ақсу ауданында аталып өтіп, облыс айтыскер­лерінің қатысуымен аламан айтыс өтіп, ақын рухына арналып ас берілді. Көзінің тірісінде Мұхтар Әуезовтің на­зарына ілігіп, тұйғын ақын атанған Қуат Терібаев артына «Айжан­Жанша», «Қайтқан кек», «Күнсағила» атты үш бірдей дастан қалдырған. Суырып­салмалық өнерімен қоса, жазба поэзия­ны да тең меңгерген әйдік ақын.

Тойдың басы ақынның туған өлкесі Көкөзек ауылындағы ескерткішке гүл шоғын қоюдан басталды. Жиналған қауым алдында сөз сөйлеген аудан әкімі Әділбек Далбағаев артына өлмес мұра қалдырған ақынның шығармашылығы жайлы айта келіп, тарихтың тәбәрігіне айналған Қуат жырларының өміршең­дігіне тоқталды. Шара барысында ақынның келіні Ажар Сейсенбаева дүбірлі мерекені ұйымдастырған аудан әкімдігіне алғысын айтып, Қуат Тері­баевтың «Көкөзек», «Ағынды Ақсу», «Өмір жыры» атты үш кітабын мектеп

Балаларға қатысты тұрмыстық зом былық жыл өткен сайын белең алып барады. «Феминистік лига» қо­ғам дық бірлестігінің төрайымы Гали­на Морозованың айтуынша, балаларға қатысты зомбылық қазіргі күні әлем­дік деңгейдегі өзекті мәселе болып отыр. Бойы өсіп, бұғанасы қат паған балдырғандарды ересектер тарапынан зорлық­зомбылыққа ұшы рату жайла­ры әлемнің барлық елдерінен жиі көрініс беретін болған. Бұн дай келең­сіздіктер соңғы жылдарда біздің елі­міз де де жиі орын ала баста ғандай.

Қазақстан Республикасының «Тұр мыстық қылмыстың алдын алу туралы» заңында балаларға қатысты ересектер тарапынан жасалатын зомбылықтарға қатысты баптар бар. Балалар құқығын қорғайтын құзырлы органдар, оның ішінде жасөспірімдер ісі жөніндегі мамандандырылған сот жұмыс істейді. Оған қоса, түрлі қо­ғам дық ұйымдар да аз емес. Бірақ, соның бәріне қарамастан, ересектер тарапынан балаларға жасалатын зом­былық көлемі азаймай отыр. Бұның негізгі себебі, ата­аналардың бала тәрбиесіне, отбасы алдындағы жауап­кершілікке жеңіл­желпі қарауы, араққа салынуы десек, шындықтан алыс кетпейміз. Биылғы жылдың ба­сынан бері Ақмола облысында 45 адам ата­аналық құқығынан айырыл­ған. Соның салдарынан 63 бала тірі жетім атанған. Оған қоса 7 адамның ата­аналық құқығы шектеліп, бұдан 17 бала зардап шегуде. Ата­аналық құқы ғынан айырылғандардың бәрі дерлік араққа салынып, ақыл­естен айырылған жандар.

Мәселен, Көкшетау қаласында тұратын У. деген азамат достарымен

арақ ішіп отырып, отырыстарына ке­дергі келтіреді деп 9 жастағы бала­сын қыстың көзі қырауда жұқа киім­мен далаға шығарып жіберген. Аула­да суықтан бүрсең қаққан баланы көршісі аяп үйіне кіргізеді. Ол бұны жәй қоймай, дереу құқық қорғау ор­гандарын хабардар етеді. Әйелі жоқ, екі жас баласын қараусыз қалдырып араққа салынған әлгі азаматқа бұның алдында да бірнеше мәрте ескерту жасалыпты. Бірақ, ол бұдан қорытын­ды шығармаған. Осыдан кейін әлгі адам сот шешімі бойынша ата­аналық құқығынан айырылды.

Ақмола облысы бойынша кәме­летке толмағандар ісі жөніндегі ма­ман дандырылған соттың төрайымы Айсұлу Жұматованың айтуынша, сот барысында балаларға үлкендер тара­пынан зомбылық жасалғанын анық­тау қиын болады. Балалардың көбі ата­аналары немесе басқа да туыста­ры тарапынан жасалған зомбылықты сыртқа шығарып айтпайды. Осыған орай, бұл жайды құқық қорғаушылар немесе психолог сияқты мамандар анықтамаса, аяқасты болған балалар құқығын қорғау қиынға түспек.

Қалай десек те, жыл өткен сайын белең алып бара жатқан бұл мәселені шешуге жұртшылықтың назарын ау­дару қажет­ақ. Үлкендерден зомбы­лық көріп тәні бір жарақаттанса, жа­нына да жазылмас жара түсіп, бола­шағына балта шабылатын балалардың жайы ұсақ­түйек мәселе емес. Бала еліміздің болашағы екенін ескерсек, бұл мәселеге жете назар аударатын уақыт жеткендей.

Қалкөз ЖҮСІП,«Заң газеті»

АҚМОЛА ОБЛЫСЫ

Республика судьяларының тар тыс ты дода­сында Қызылорда облысы сот та рының судья­лар командасы же ңіс тұ ғырынан көрінді. Атап айт қан да, Сыр судьяларының командасы мини футболдан, волейболдан 1­орын ды иеленді. Соны мен бірге, бильярд тан 1­орынды Қызылорда облыс тық соты ның судьясы Мол­дабек Ахметов, үл кен теннистен 2­орын ды Қызылорда облы сы ның кәме летке толмаған­дар дың істері жөніндегі маман данды рыл ған ауданаралық соты ның төрағасы Әбу Айбек қанжығаларына байлады. Қызылорда облыстық сотының қыл мыс тық істер жөніндегі

алқа төраға сы Ержан Қарабаев волейбол ойы­нынан «Үздік ойыншы» номинациясына, Қы ­зыл орда қалалық сотының судьясы Әмір хан Жұмабаев «Үздік шабуылшы» номинациясы­на лайық деп танылды.

Мұндай жарыстар еліміздегі судьялар арасындағы сыйластықпен қа тар дос тықтың одан әрі жандана тү суіне үле сін тигізеді. Біз биік тұғырдан кө рін ген Қызылорда облысының команда сын мәртебелі жеңісімен құт тық ­таймыз.

Қызылорда облыстық сотының баспасөз қызметі

есте. Ендігісі мынау. Қазақстан Республи ка сы ның Еңбек кодексіне үңілер болсақ, 115­бапта жала қы дан ұстап қалу жағдайлары көзделген. Әуелгісі, онда ел азаматтарының салық, айыппұл секілді мем лекет алдындағы қандай да бір берешегін дейміз бе, қары­зын дейміз бе, өтету үшін оның жалақы сынан ұста­лып қалынатыны айтылмаған. Дені жұ мыс істейтін ұйы мымен арадағы қарым­қатынаста туын даған мә се лелерге байланысты. Қала берді, атал мыш бап­тың 3­тармағына сүйен сек, «Бірнеше ат қарушылық парақтары бойынша жалақыдан ұстап қалу кезінде, сондай­ақ Қазақстан Республика сының заңдарында және Кодекстің осы бабында көзделген жағдайларда, ай сайынғы ұстап қалудың мөлшері жұмыскерге ти­есілі жалақының елу пайызынан аспауға тиіс» екен.

Ал, айыппұл төлемегені үшін банктегі есеп шотын жауып тастау, елу түгілі жүз пайыз, яғни тұтас айлығынан қағу деген сөз. Бәлкім, мұндай өзгеріс енгізерде Конституцияның «Заңды түрде бел гіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады» деп келетін 35­бабына сүйенген шығар. Алайда, бұл міндетті мәжбүрлеп орындатуға болатыны қай заңда көзделді екен?! Конституцияның 24­бабының 2­тармағына сенсек, «еңбегі үшін нендей бір кемсітусіз сыйақы алуға» әркім­ақ құқылы. Банк арқылы жалақысын бұғат­тап тастау бұған қайшы келмейді деу қиын. 21­бап­тың 2­тармағында «Әркімнің Республикадан тыс жерлерге кетуге құқығы бар» делінгеніне қарамас­тан, өтелмеген алым­салығы үшін азаматын шет­елге шығармай қоятын біз ғана шығармыз.

Сәкен ОРЫНБАСАРҰЛЫ,«Заң газеті»

Бүгінгінің бас тақырыбы

кітапханасына сыйға тартса, аудан әкім­дігі де, Ажар апайға қазақи дәстүрмен шапан жауып, жаулық сыйлады.

Бұдан кейін ақын есімімен аталатын мектеп көрмесін аралаған көпшілік оқушылардың күшімен дайындалған Қуат Терібаевтың «Күнсағила» даста­нынан көрініс көріп, аудан орталығын­дағы Молықбай атындағы Мәдениет үйінде өтетін ақындар айтысын тама­шалауға асықты. Облыстық айтыстың шымылдығын ақын, Қазақстан Жа­зушылар және Журналистер одағының мүшесі, облыстық «Жетісу» газеті бас редакторының орынбасары Нүсіпбай Әбдірахым ашып, айтысқа облыс көлемінен қатысқан 12 ақынға сәттілік тіледі. Бұдан кейін кезек жыр жүйрік­теріне беріліп, сахна төріне көтерілген Жамбыл ауданы, Ұзынағаш ауылынан келген Жалғас Садырұлы мен Талғар ауданының ақтаңгер ақыны Арзыгүл Қайыңбек арасындағы айтыс көрермен­ді бірден баурап алды. Осымен жыр сайысына екінші мәрте ғана қатысып отырған Жалғас республикалық айтыс­тың сан додасында топ жарған Арзы­гүлмен жырдың көрігін қыздырды. Сөз

саптау мәнері, айтысу үлгісі марқұм ағасы Есенқұл Жақыпбековтен айны­маған Жалғас отты жырларымен көпші­ліктің көңілінен шықты.

Бұл айтыстың өзге айтыстан ерек­шелігі, бірінші және екінші айналымда айтысқан ақындардың барлығы қыздар­мен айтысты. Кейінгі жылдары Жетісу өңірінде қыз ақындардың бәсеңдеп қалғаны жасырын емес­ті. «Саңлақ Сараның ізін басатын ақын қыздар неге жоқ», деген дүдәмалды осы айтысқа қатысқан ақын қыздар жуып­шайып жіберді. Айтыстың шоқтығын көтерген де ақын қыздар болды. Көксу ауданының намысын қорғаған Бүркітқазы Әділбек пен Талдықорған қаласының намысын қорғаған Аягөз Серікқызының арасын­дағы сөз жарысында Аягөз қарсыласын шаң қаптырды.

Қарасай ауданынан келген Аяулым Жұмабекқызы мен Ақсудың намысын қорғаған Кенжебек Әкімбек арасындағы айтыс та тартымды өтті. Талдықор ған­дық Жанатбек Айдарлы мен Жамбыл ауданынан келген Айдана Қасабектің айтысында Жанатбектің шоқтығы биік болды. Сан айтыста бағы жанбай, ұтым­ды сөз айтса, мақамы үйлеспей кібіртік­теп жүрген Жанатбек осы жолы өзіне лайықты мақам тауыпты. Әрине, әлі де іздене түсуі қажет­ақ. Бірінші айналым­да соңғы жұп болып Көксу ауданынан екі ақын айтысты. Олар Зирагүл Нұр­дан бек пен Қазбек Жеңісқан. Зирагүлде тапқырлық бар. Қарсыласпен қаймық­пай айтысып шықты. Қазбекке сатира жақын.

Жүйріктің бәрі бәйгеден келе бер­мей ді ғой. Сонымен қазылар құрамының сұ рып тауымен бас жүлде Ұзынағаштан келген Жалғас Садырұлына беріліп, ол 200 мың теңгені қанжығасына байлады. Бірінші жүлдені Аягөз Серікқызы олжа­ласа, екінші орын Арзыгүл Қайыңбекке берілді. Ал, екі үшінші орынды Аяулым Жұмабекқызы мен Алғысбек Дәуен тең бөлісті.

А.БҰЛҒАҚОВ, «Заң газеті»

АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ

4 №106 (2884) 27 қыркүйек 2016

[email protected]ТАРАЗЫ

Пайым

АРАЛЫҚ САТЫЛАРДЫҢ АЗАЮЫ СУДЬЯ ЖАУАПКЕРШІЛІГІН

АРТТЫРА ТҮСЕДІ

Сарап

Уақыт бір орында тұрмайды. Уақыт өткен сайын заманның да өзгеріп отыратыны заң-дылық. Осындай жаһандану заманында, әсіресе, сот саласы үлкен өзгерістерді қажет ететіні айтпаса да түсінікті. Өйткені, сот саласындағы жаңашылдық, біріншіден, азаматтардың консти-туциялық құқықтарының тапталмауына қызмет етсе, екіншіден, халыққа барынша тиімді бола түседі. Еліміздің сот саласының халықаралық талаптарға сай жұмыс істеуі – оның елдегі ғана емес, әлемдік деңгейдегі беделін өсіруге себеп болады. Бұл биікке көтерілу жолында Елбасы-мыз Нұрсұлтан Назарбаевтың сіңіріп отырған еңбегі мен көрсетіп отырған қолдауы шексіз.

Елбасының «100 нақты қадамға» негiзделген Ұлт жоспарындағы маңызды қадамның бірі – бес сатылы сот жүйесiнен үш сатылы сот жүйесіне ауысу болғаны даусыз. Бұл өзгеріс қазірдің өзін-де өз тиімділігін көрсетіп үлгерді. Сот шешімі-не келіспеген жағдайда тараптар бұрынғыдай соттың бес сатысын жағалап жүрмейтін болды. Бірінші сатылы соттың шешіміне келіспейді ме, облыстық соттың апелляциялық алқасына шағымдана алады. Оған келіспесе, уақытын жоғалтпай, әуре-сарсаңға түспей, артық шығын щығармай Жоғарғы Сотқа бірден жүгіне алады.

Мұндай өзгерістен халық не ұтады? Бізде биылдан бастап қолданысқа енген бұл тәжірибе халықаралық тәжірибеде бұрыннан бар үрдіс. Ал, әлемдегі сот тәжірибесі аралық сатылардың көп болуы – сот процестерін қасақана созбалаңға салуға ықпал ететінін көрсеткен. Бұл ең алдымен тараптарға тиімсіз болса, екінші жағынан соттың да беделіне нұқсан келтіретін көрініс. Тіпті, бұл судьялардың да жұмысын қиындатып, жұмыс са-пасына кері әсерін тигізеді. Ал, аралық сатылар-дың азаюы судья жауапкершілігін бұрынғыдан арттыра түседі. Тараптардың да әр сатыға бір шағымдануларының судьялар жұмысын көбейт-песе, кемітпейтіні айтпаса да түсінікті.

Жаңа заңнамаға сәйкес орын алған өзгеріс-терге қысқаша тоқталып өтер болсам, кассация-лық саты Жоғарғы Сотқа өткендіктен, ондағы жұмыс ауқымы да артқаны анық. Сонымен қатар апелляциялық саты судьяларының рөлі бұрынғыдан күшейді. Бұл сатыда істер үш су-дьядан тұратын алқа негізінде қаралады. Ал қыс-қартылған тәртіптегі, қылмыстық теріс қылық бойынша, онша ауыр емес қылмыстар және сот үкімін орындау мәселелеріне қатысты істерді судьялар бұрынғысынша жеке қарай береді.

Бұрынғы заң бойынша бірінші сатыда қа-ралған істер бойынша сот шешіміне тараптар шағым-арызды он бес күннің ішінде беруі тиіс болса, қазір ол мерзім бір айға дейін ұзартылған. Түрлі жағдайларға байланысты сот шешіміне орай арыз-шағымды он бес күннің ішінде беріп үлгере алмайтындар болады. Сол себепті, бұл өзгеріс қарапайым халық үшін қолайлылық туғызады.

Жоғарғы Соттың кассациялық алқасына шағымдану тәртібі де аздап өзгертілген. Ендігі жерде ықшамдалған тәртіпте қаралған істер, бұйрық тәртібімен шығарылған шешімдер және екі тараптың келісімге келуіне орай шығарылған шешімдер бойынша кассациялық алқаға шағым беру мүмкіндігі жоқ. Міне, осы секілді өзгеріс-терді тараптардың біліп жүргендері жақсы деген ой осы мақаланы жазуға себеп болды.

Жақын күндері судьялардың кезекті съезі шымылдығын түретін болады. Бұл маңызды жиында да өткенге талдау, болашаққа бағдар жа-салатыны анық. Сол себепті де, алдағы съезден сот саласының жұмысын әрмен қарай оңтайлан-дыруға нақты қадамдар жасалады деген үмітіміз мол.

Нұрдәулет РАХЫНБАЕВ,Оңтүстік Қазақстан облысы

мамандандырылған ауданаралықэкономикалық сотының судьясы

2015 жылдың басынан жаңа «Әкімшілік құқықбұзушылық туралы» кодекс қолданысқа ен-гізілді. Бұл кодексті қабылдау-ға ең алдымен тиісті заңнама ережелерін қылмыстық жауап-кершіліктен әкімшілік тәртіпке өткізу, сонымен қатар, әкімшілік құқықбұзушылық жауапкер-шілікті арттыру қажеттігі түрткі болған еді. Аталмыш өзгерістер еліміздің әлеуметтік-экономика-лық жағдайын дамытуға бағыт-талғандығы белгілі.

Жаңа кодексте зияткерлік меншік құ қы ғы саласы бойын-ша елеулі өзгеріс бар. Мәсе-лен, 2001 жылғы 30 қаң тар дағы Әкімшілік құқықбұзушылық ту-ралы кодекстің 128, 129-баптары бұл жолы алынып тасталған. Ал, 145-бап кодекстің 2014 жылғы 5 шілдедегі басылымында 158-бап - «Бөтен тауар белгісін, қыз мет көрсету бел гісін, тауар шыға-рылған жердің атауын немесе фирмалық атауды заңсыз пай-далану» деген баппен ауыс-тырылған. Әділет органдары ко декстің 158-бабы бойынша әкімшілік құ қықбұзушылық туралы іс материалдарын қозғай алады.

Тауар белгісі заңмен қорға-лады және оны тауар үшін Тауар белгісі ретінде тіркелген бүкіл тауарға немесе оның бір бөлі-гіне қатысты жасалған шарт бойынша басқа бір заңды және

Елімізде жазаны ізгілендіріп, қателігін мойындағандардың түзелу жолына түсуіне бағыт-талған қадамдар заңнамалық тұрғыда бекітілуде. Соның нәти-жесінде осыған дейін түрме тұрғындарының көптігі жөнінен алдыңғы орынды иеленген Қа-зақстанда сотталғандар саны азая бастады. Шындығында, ай-ыбын түсінгендерді темір торға қамаудың тиімді болмайтынын тәжірибенің өзі көрсетіп отыр.

Бүгінгі қолданыстағы Қыл-мыстық процестік кодексте де заң бұзғандарды қатаң жаза-лаудан гөрі, түзелуіне мүмкін-дік берудің тетіктері барын-ша сындарлы қарастырылған. Айталық, жаңа кодексте про-цессуалдық келісім жасаудың реті жан-жақты дәйектелген болатын. Бұл жаңалықты енгізу-де халықтың менталитетімен қоса шетелдік тәжірибенің де назарға алынғаны белгілі. Өйт-кені, қазақ халқының өзі «Иіл-ген басты қылыш кеспейтінін», «Алдыңа келсе, атаңның құнын кешуге» болатынын өмірлік ұстаным еткен. Бабаларымыз қателігін түсінген жанға ай-ыбын төлетіп, сыйластықты сақтап қалуға мән берген. Ал, процессуалдық келісім жасау өзге дамыған елдердің тәжіри-бесінде бұрыннан бар. АҚШ секілді заңнамасы жетілдірілген мемлекеттерде процессуалдық келісім жиі қолданылатын тәсіл-дің бірі. «Кінәсін мойындау туралы мәміле» деп аталатын бұл тәсілді адвокаттар өз қорға-уындағы жандардың мүддесі үшін жиі пайдаланады. Мәміле айыпталушының және оның қорғаушысының прокурормен келісімі негізінде орындала-

ды. Кінәсін мойындау туралы мәмілеге келу тәжірибесі бізде жаңа қалыптасып жатқанымен, АҚШ, Англия, Үнді, Италия, Франция, Эстония, Израиль және Грузия сияқты мемлекет-тер процестік келісімді баяғыда қалыптастырып үлгерген. Сон-дықтан, бұл елдерден біздің үйренеріміз көп.

Заңнама халық игілігіне қыз-мет ететіні белгілі. Былтыр-ғы жылдан қолданылып келе жатқан Қылмыстық процестік кодекстің де жаңалығы аз бол-мады. Тек соны азаматтарға жет-кізу, заңның өзгерістерін таны-стыру, түсіндіру бағытындағы жұмыстар үздіксіз жүргізілуі тиіс. Алматы облысы Еңбекшіқа-зақ аудандық сотының судялары тарапынан да Қылмыстық про-цестік кодекстегі жаңалықтарды көпшілікке насихаттау бойынша көптеген шаралар қолға алын-ды. Қылмыс тық істерді жүргізу заңдарын жетілдірудегі мақсат қылмыстық істі тергеуді және сотта қаралуын оңтайландыру арқылы қылмыстық жауапкер-шілікке тартылған адам мен азаматтардың Конституцияда белгіленген құқықтары мен бос-тандықтарын қорғауды әлемдік стандарттарға жақындатуды көздейді. Бүгінгі таңдағы Қыл-мыстық іс жүргізу кодексінің жаңа новелласы процессуал-дық келісім жасауды құқықтық тұрғыда бекітіп отыр.

Мысалы, кодекстің 615-ба-бында кінәні мойындау туралы мәміле нысанында процестік келісім жасасу туралы өтініш-хатты қарау тәртібі реттелген. Заңнамаға сәйкес, күдiктi, ай-ыпталушы, сотталушы қылмыс-тық iс бойынша iс жүргiзудiң

кез келген сәтiнде сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін мәмiле нысанында кiнәнi мойындау ту-ралы процестiк келiсiм жасасу туралы өтiнiш беруге құқылы. Сондай-ақ, кодекстің 618-ба-бына сәйкес процестік келісім прокурордың және күдіктінің, айыпталушының немесе сот-талушының арасында қыл-мыстық процестің кез келген сатысында жасалатыны айқын-далған. Бұл мүмкіндік шалыс басқан азаматтың өз еркімен айыбын мойындап, түзелуіне мүмкіндік беруді көздейді.

Құжатқа с ай проце ст iк келiсiм прокурордың бастамасы бойынша да жасалуы мүмкiн. Сондықтан, қылмыстық про-цесті жүргізетін органның да жауапкершілігі жоғарылаған. Бұл шара үш тәулік ішінде жа-салуы шарт. Әрине, қылмыстық процесс кезінде ең алдымен жәбірленушінің моральдық зиян шекпеуіне, құқығының қорға-луына басты назар аударылады. Осыған орай, егер жәбірленуші келісім бермеген жағдайда про-цестік келісімнің жасалмай-тынын жадымызда ұстауымыз керек.

Жалпы, кінәсін мойындау туралы мәмілеге келу институ-тының қолданылуы қылмыстық сот ісін жүргізуде азаматтар құқығының қорғалу деңгейін арттырып қана қоймай, сонымен бірге, жалпы қылмысқа қарсы күрестің тиімді әдісі болуымен өз нәтижесін береді деген ой-дамыз.

Е.БАЙМУЛДИНОВ,Алматы облысы

Еңбекшіқазақ аудандық сотының судьясы

БӨТЕН ТАУАР БЕЛГІСІН ПАЙДАЛАНУҒА ЖОЛ БЕРІЛМЕЙДІ

Білген жөн

жеке тұлғаларға беруге бола-ды. Сонымен бірге, Тауар бел-гісінің иесі (лицензиар) Тауар Белгісін пайдалану құқығын лицензиялық келісім бойынша басқа тұлғаға (лицензиатқа) беруі мүмкін. Тауар белгісімен қатар, белгілі бір фирманың бір тауарын емес, барлық тауарын таңбалау үшін символ-белгі түріндегі сауда таңбасы (кейде оны фирмалық белгі деп те атай-ды) мен шығарылатын өнімге емес, шығарушы фирмаға ти-есілі сауда атауы да пайдала-нылады. Заң жүзінде қорғалған Тауар белгісі, әдетте дөңгелек сызықпен қоршалған латынша R әрпімен – таңбаланады. Тау-ар таңбасын иеленушінің оны пайдалануға заңмен қорғалған айрықша құқығы болады.

Қазір еліміздің нарығында өзгелердің меншіктері сана-латын тауарлардың жасалған көшірмелері баршылық. Бұдан зияткерлік меншіктің құқығы бұзылып, төленбеген салықтар, адам өміріне төнетін әртүрлі зиянды жасалымдар арқылы мемлекетке үлкен зиян келу-де. Соның ішінде азық-түлік, дәрі-дәрмек, киім-кешек, гиги-ена-санитариялық бұйымдар, құрылыс материалдары, тұр-мыстық заттар, балалар ойын-шықтары, тіпті әшекей бұй-ымдары да кездеседі. Бұл заттар адамның ағзасының улануы-

на, аллергиялық ауруларға апа-руына, мүгедек болып қалуына зиянды әсерін көптеп тигізу-де. Сол себептен, бөтен тауар белгісін, қызмет көрсету бел-гісін немесе тауар шығарылған жердің атауын немесе біртектес тауарларға немесе көрсетілетін қызметтерге арналған, олармен ұқсас белгілемелерді заңсыз пайдалану, сондай-ақ, бөтен фирмалық атауды заңсыз пай-далану Қазақстан Республикасы «Әкімшілік құқықбұзушылық туралы» кодексінің 158-бабына сәйкес, әкімшілік жауапкер-шілікке тартуға әкеліп соға-ды. Бап талаптарына сәйкес, мұндай құқық бұзушылықтар анықталған жағдайда, яғни, та-уар белгісі, қызмет көрсету бел-гісі, тауар шығарылған жер ата-уы немесе біртектес тауарларға немесе көрсетілетін қызметтер-ге арналған, олармен ұқсас бел-гілемелер заңсыз бейнеленген тауарлар тәркілене отырып, жеке тұлғаларға – отыз, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне – қырық, орта кәсiпкерлiк субъ-ектiлерiне – елу, ірі кәсiпкерлiк субъектiлерiне бір жүз айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.

Назерке АСАНОВА, Қызылорда облысы

Қармақшы аудандық Әділет басқармасының басшысы

Судья таразыға түскен адам тағдырын әділ таразылаушы болғандықтан, жыл сайын қа-зыларға деген талаптың кү-шейтілуі дұрыс-ақ. «100 нақты қадамның» 17-қадамында судья лауазымына кандидаттарды іріктеу тетіктерін көбейту және біліктілік талаптарын қатай-ту туралы баяндалған. Өз ма-мандығының жілігін шағып, майын ішу үшін тәжірибенің алар орны бөлек емес пе? Біз тәжірибе арқылы ғана білімді, кәсіби дағдыны ұштастыра ала-мыз. Оның үстіне, өмір бойы көрген-білген нәрсең санаңда сайрап, қызметте көмекшің болары даусыз. Ең төменгі ла-уазымнан басталған қызметтің болашақтағы берер наны тәтті дер едім. Себебі, сотта істің қа-лай қаралатынын көрмеген, сот процесіне қатыспаған, хаттама жазбаған адамдардан білік-ті судьяның шығуы күмәнді. Сондықтан, міндетті түрдегі талап – сот істерін жүргізуге қатысудың 5 жылдық өтілінің енгізілуі мұндай олқылықтың алдын алады.

Бұл шартты қадам судья-лыққа көрінген көк атты ның келуіне тұсау салып, білікті ма-мандардың ірік телуіне септігін тигізері хақ. Сондай-ақ, судъя-лыққа үміткерлердің соттарда жалақы төленетін бір жылдық тағылымдамадан өтуі және одан кейін судьяға бір жылдық сынақ мерзімін белгілеу де көрсетілген. Дағдарыс жаға-дан алған мына заманда судья боламын деген жастар үшін бұл үлкен қолдау деп ойлай-мын.

Ұлт жоспарының 18-қада-мында оқуды және сот тәжіри-бесі арасындағы байланысты күшейту үшін сот төрелігі ин-ституты Мемлекеттік басқару академиясының құрылымынан

ТАЛАПТЫҢ ҚАТАЙТЫЛҒАНЫ ДҰРЫС

Пікір

Сотқа басына іс түскен, әділетсіздікке ұшырап, құқығы бұзылған жан-дардың келетіні белгілі. «Судья – айтылған заң, заң – мылқау судья» де-ген екен кезінде Цицерон. Сондықтан, соттан әділдік іздеп келгендердің үмітін үзбеу, әділдіктің туын жықпай заң арқылы шешім шығару әрбір судьяның борышы.

бөлінетіні көрсетілген. Атал-мыш институт Жоғарғы Сот-тың жанында жұмыс істеп, қызмет бабындағы судьялар-дың біліктілігін тұрақты түрде арттыруды қамтамасыз ететін болады. 18-қадамды іске асыру мақсатында Ұлт көшбасшы-сының Жарлығымен Жоғарғы Соттың жанынан Сот төрелігі академиясы құрылды. Акаде-мияға жоғары оқу орнының айрықша мәртебесі беріліп, сот корпусының маманданды-рылған резервін әзірлеумен, судьялар мен сот жүйесі қыз-меткерлерінің біліктілігін арт-тырумен айналысатын жалғыз білім беру мекемесіне айнал-ды. Осы жылдың 1 қырқүй-егінен бастап Жоғарғы Сот-тың жанындағы Сот төрелігі академиясы жаңа оқу жылын бастап, алғашқы магистрант-тарға есігін айқара ашты. Ака-демияда магистранттарды ха-лықаралық тағылымдамаға жіберу мәселесі де оң шешімін тауып, Франциядағы магис-

тратура мектебімен, Шпай-ер әкімшілік ғылымдардың неміс мектебімен, Мемлекеттік басқарудың корольдік инсти-тутымен, Берклидегі Калифор-ния университетімен, Түркия-ның Әділет академиясымен тағылымдама бойынша ынты-мақтастық жолға қойылған.Ел-басымыздың тарапынан сотқа, болашақ судьяларға деген мұн-дай қамқорлықтың жасалуы заң саласын дамытары дау сыз.

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін жасасам, кез келген су-дья мемлекеттің үмітін ақтауы шарт. Қазыға деген талаптың қатаюы соттағы сапаны артты-рып, халықтың сенімін ақтайды деп ойлаймын. Әділдік жолын-да адал қызмет етіп, елге пайда-мыз тисе, біз үшін зор мәртебе сол болмақ.

Аида АТАШЕВА, Маңғыстау облысы ма-

мандандырылған ауданаралық әкімшілік

сотының судьясы

«ИІЛГЕН БАСТЫ ҚЫЛЫШ КЕСПЕС»

№106 (2884) 27 қыркүйек 2016 [email protected]

ТҮЗЕУ МЕКЕМЕСІ

Орайы келген әңгіме

Дәурен АЙҚҰЛОВ, Алматы қаласы Алатау аудандық сотының судьясы:

«МІНДЕТІНЕ САЛҒЫРТ ҚАРАЙТЫН ИНСПЕКТОРЛАР БАР»

Жегіқұрт

Қылмыстық атқару жү йесінің Шығыс Қазақ­стан облысы бойынша де пар таментіне қарас­ты құ ры лым дарында «Аль тер нативник» атты рес пуб ликалық жедел алдын алу іс­ша­расы басталды.

Шара барысында пробация қыз меткерлері жергілікті поли-ция қыз метінің учаскелік полиция қыз меткерлерімен бірлесе отырып пробациялық бақылауға алынған сотталғандарға мекенжайлары, жұ-мыс орындары, демалатын ойын- сауық кешендері бойынша кешкі және түнгі уақыт аралығында тек-серіс жүргізіп, мінез-құлықтары мен жүріс-тұрыстарын қадағалайды. Іс-шара нәтижелі өтуі үшін проба-ция қызметтері автокөлікпен қам-тамасыз етілмек.

Тексеру жұмыстары барысында жазасын өтеуден бас тарту немесе басқа да құқық бұзушылық дерек-тері анықталған жағдайда Өскемен қалалық пробация қызметі ондай сотталғандарға қатысты жазаны өтеудегі сынақ мерзімін ұзарту не месе қоғамнан оқшаулаумен бай-ланысты емес жазасын бас бостан-дығынан айыру жазасына ауыстыру жөнінде сотқа ұсыныспен шығатын болады.

Қазір Өскемен қалалық пробация

Қазіргі таңда елімізде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес шаралары жылдан-жылға күшейіп келеді. Оны мемлекеттік қызметке іріктеу және ман-саптық жоғарылау кезінде біліміне және жұмыс өтіліне қойылатын талаптардың қатаңдатыла түскенінен де байқауға бо-лады. Тағы бір айта кететіні, бұдан бы-лайғы жерде мем лекеттік органдардың стратегиялық мақ саттарына қол жеткізуі жұмыс нәти жесіндегі жетістіктеріне сай белгіленетін еңбекақы өсімімен өлшенбек. Мұндай талап Парламент қабылдаған «Мемлекеттік қызмет тура-лы» заңда да нақты көрсетілген. Демек, қабылданып жатқан шаралар мемлекет-тік аппараттың кадр құрамын кәсіби-лендіруге, сондай-ақ, өзара бәсекелестік пен өз құзыреттерін дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді деген сөз.

Ағымдағы жылдың басынан бастап қолданысқа енгізілген төрт жаңа Қыл-мыстық, Қылмыстық-процестік, Қыл-мыстық-атқарушылық және Әкім ші лік құқық бұзушылық туралы кодекстер

аясында да сыбайлас жемқорлыққа жол бермеудің тиімді жолдары қарасты-рылған. Парақорлықтың барлық түрлері бойынша жазаның балама шараларының батыл қолданыла бастауын да жаңалық ретінде қабылдаған жөн.

Сонымен қатар, жазасыз қалдырмау қағи датына сай кез келген мемлекеттік қызметші жемқорлық қыл мыс жасағаны үшін атағы мен лауазымына қарамастан, жауапкершілікке тартылып, мемлекет-тік қызметте жұмыс істеу құқығынан өмір бойына айырылады. Осы тұрғыдан қарағанда елімізде сыбайлас жемқор-лықтың алдын алу мен оның жолын кесуге бағытталған заңнамалық шаралар заман талабына сай жетілдіріле түсуде.

Қ.СЕЙДАХМЕТОВ,Қылмыстық атқару жүйесінің

Алматы қаласы бойынша департаментіне қарасты

ЛА-155/1 мекемесі бастығының тәрбие және кадр жұмысы

жөніндегі орынбасары

– Дәурен Сансызбайұлы, тәжірибеден байқап жүр-геніміздей, сот үкімімен пробациялық қызметтің бақылауына қойылған аза-маттардың жазаны өтеу мерзімі шартты түрдегі жазаға босатуға келіп тұр-са да, сондай өтініштердің соттар тарапынан қана­ғаттандырылмауының себебі неде? Әлде бұл сот-талушы үкімде көрсетіл-ген жаза мерзімін толық өтесін деген ой ма?– Өзіңіз тілге тиек етіп отыр-

ған Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 2 қазандағы «Жазаны өтеуден мерзімінен бұрын шартты түрде босату және жазаның өтелме-ген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түріне ауыстыру туралы» №6 нормативтік қаулысының 4-бөлігінде сотқа ұсынылған материалдардың ішінде оны қарау үшін жеткілікті дерек-

тер болмаса және оларды сот отырысы барысында толықты-ру мүмкін болмаса, судьяның ондай істерді қайта рәсімдеу үшін прокурорға кері қайтара-тындығы, ал, мұндай жағдай сот отырысы үстінде анықтал-са, онда сот материалдарының не себептен кері қайтарылып отырғандығын көрсете отырып қаулы шығаратыны көрсетіл-ген. Былайша қарасаңыз, бұл жерде судьяның жеке мүддесіне тіреліп тұрған ештеңе жоқ. Қол-даныстағы заң талабы қазыға соны міндеттейді.

Әдетте жазаны өтеу бары-сында ішкі тәртіпті бұзған не-месе мемлекет пен жекелеген тұлғаларға келтірген залалының көк тиынын төлемегендер де сотқа өздерін мерзімінен бұрын шартты түрдегі жазаға босату жөнінде өтінішпен шыға береді. Осы таяуда Алатау аудандық со-тына бас еркінен шектеу түрін-дегі жазаға тартылған Э.Қуда-ров деген азамат сотқа жасаған қылмысына өкінетіндігін, қа-

телігін түсінетіндігін баяндап, өзін мерзімінен бұрын шартты түрдегі жазаға босату жөнінде өтініш түсірді. Бір қызығы, оны Алатау аудандық пробация қыз-метінің инспекторы Г.Сейітқа-зықызы қолдап, сотталушының тәртіп бұзбағанын, қылмыстық, әкімшілік жауапкершілікке тар-тылмағанын бекіткен. Ал, сот-талушыға қатысты жинақталған іс материал дарымен танысу ба-рысында заңға қайшы бірқатар мәселелер анықталды. Э.Қуда-ровтың жеке ісінде оның өткен жылдың 3 тамызы мен 23 қыр-күйегі аралығында тіркелуге келмей, Алматы облысындағы туған- туысқандарына жолау-шылап кеткендігі туралы про-бация қызметі инспекторының шартты түрдегі жазаны өзгерту жөніндегі жазбаша ескертуі тігілген.

Жоғарғы Соттың жоғары-дағы нормативтік қаулысында жазаны өтеуден мерзімінен бұрын шартты түрде босату және жазаның өтелмеген бөлі-гін жазаның неғұрлым жеңіл түріне ауыстыру жөніндегі кез келген мәселеге судьяның заңдық тұрғыдан баға беріп, ақиқатқа көз жеткізуі көрсетіл-ген. Ақиқатына келсек, инспек-тордың Э.Қударовтың жазаны өтеу тәртібін бұзып, тіркеуге келмей, басқа жаққа кеткендігі туралы жазбаша ескертуінің іске тігілуінің өзі сотталушы-ның әлі де түзу жолға түспе-генін көрсетеді емес пе? Судья мұндай жағдайда қолданыстағы заң талабын аттап өте алмайды. Осы деректің өзі ғана пробация қызметіндегі кейбір мамандар-дың сотталушы тағдырына жа-уапсыз қарайтындығын бай-қатады. Әйтпесе сотталушының өтінішін қолдап отырған ин-спектор Г.Сейітқазықызы ал-дын ала Э.Қударовтың жеке ісімен жан-жақты танысып,

оның мінез-құлқындағы өз-герісті таразылап алуға тиісті емес пе еді?!

Кезінде бұрынғы кодекстің «Ұрлық» деп аталатын 175-ба-бының 3-бөлігі «б» тармағымен төрт жыл мерзімге бас еркінен айырылып, кейін Жетісу ау-дандық сотының қаулысымен Қылмыстық кодекстің 72-бабын қолдану арқылы сотталушыға тағайындалған жазаны өтеу баласы 14 жасқа толғанға дейін кейінге қалдырылған Салима Мачжон туралы да осындай ой айтар едім. Былтыр осы сот-талушының жазасы Алатау ау-дандық сотының қаулысымен 3 жыл мерзімге бас еркінен шектеу түріндегі жазаға ауыс-тырылған болатын. Жақында өткен сотта сол Салима Мач-жонның тағайындалған жаза-ның жарты мерзімінің өтелуіне байланысты өзін мерзімінен бұрын шартты түрдегі жазаға босату жөніндегі өтініші қарал-ды. Алатау аудандық пробация бөлімі қызметінің инспекто-ры Д.Мұқашев С.Мачжонның өтінішін қолдап, оның жаза-сының толық өтелуіне 1 жыл тоғыз ай 28 күн қалғандығын, сотталушының есепте тұрған уақытта ішкі тәртіпті бұзба-ғандығын, қылмыстық жауап-кершілікке тартылмағандығын баян даған.

Алайда, іс материалдарын талдап, таразылау барысын да Салима Мачжонның жәбір-ленуші Жина Хуға келтірген 1 814 900 теңгесі мен 18 149 көлеміндегі мемлекеттік баж салығын төлемегендігі анық-талды. Қылмыспен келтірілген шығынды өтемеу сотталушы-ның түзу жолға түскенін дәлел-демейтін негіз. Сондықтан да, сотталушының өтінішін қанағаттандырудан бас тар-тылды. Бақылауда тұрған сот-талушымен тәрбие жұмыс-

тарын жүргізіп, мінез-құлқын қадағалап жүрген инспектор Д.Мұхашевтің жәбірленушіге келтірілген залалдың өндіріл-мегенін білмей қалуы мүмкін бе? Демек, ол Салима Мачжон-ның ісімен жете таныспаған.

– Мұны пробация бөлімі инспекторларының кінәсі деп есептеуге бола ма?– Өз басым оны кемшілік

деп емес, ханға да, қараға да ортақ заң талабынан бейхабар-лық деп айтар едім. Көптеген инспекторлар өз міндеттері не салдыр-салақ қарайды. Сот үкі мі шыққаннан кейін проба-циялық бақылауға алынатын сотталғандардың мекен-тұ ра-ғын анықтамай жатып сотқа іздеу жариялау туралы ұсыныс түсіреді. Негізінде, әр адамның тұрақты тіркелген мекенжайы болады. Алматыға күнкөріс қамымен келіп қылмыс жаса-ған адамның сот отырысы ба-рысында уақытша тіркеудегі орнын көрсетіп, кейін сот үкімі шыққаннан соң басқа пәтерге ауысып кетуі де мүмкін. Ондай жағдайда инспекторлар сот-талушының бастапқы мекен-жайындағы пробация бөліміне сұрау салса, шаруа қиындық-сыз шешіле салар еді. Көп инс-пекторлар олай жасамай ды, сотталушы соңғы уақытша тір кеуге алынған мекенжайдан та былмаса бірден іздеу жария-лауды қолға алады.

Мәселен, 2016 жылдың 26 сәуірі күні Алатау аудандық сотында пробация бөлімінің 2014 жылы Медеу аудандық сотының үкімімен Қылмыстық кодекстің 177-бабының 3-бөлігі «б» тармағымен 3 жыл мерзімге бас бостандығынан айыруға сотталып, Алматы қалалық соты қылмыстық істер жөнін-дегі алқасының 2015 жылғы 19 ақпандағы қаулысымен Қыл-мыстық кодекстің 63-бабын

қолдану арқылы шартты жа-заға тартылып, 3 жыл мерзімге сынақ мерзімі белгіленген Бейбіт Доспаевқа іздеу жа-рия лап, қамауға алу түріндегі бұл тартпау шарасын қолдану ту ралы ұсынысы қаралды. Про-бация қызметкерлері тіркеуге келмеген Б.Доспаевты Алатау ауданы «Алғабас» ықшамау-даны Момышұлы көшесіндегі 33-үйдің 27-пәтеріне бірнеше рет іздеп барған. Тексеру бары-сында бұл үйде Б.Доспаевтың емес, азаматша Г.Ақмолдаева-ның отбасымен тұрып жатқан-дығы анықталған. Кейін іс ма-териалдарын зерттеп, зерделеу үстінде Бейбіт Доспаевтың Мо-мышұлы көшесіндегі 33-үйдің 27-пәтерінде емес, сол көшедегі 33/1 үйдің 27-пәтерінде тіркеуде екендігі анықталды.

Рас, кейде жазаны өтеуден қасақана жалтаратындар да кездесіп қалады. Мәселен, 2014 жылдың 29 қаңтары күні Алма-ты облысы Жамбыл аудандық сотының үкімімен Қылмыстық кодекстің 184-бабының 4-бөлігі «в» тармағымен көзделген қыл-мысты жасағаны үшін 3 жылға бас еркінен айырылып, 63-бап-ты қолдану арқылы шартты түрде 2 жыл мерзімге сынақ белгіленген Ф.Әлжанов проба-циялық бақылаудың тіркеуіне келмей, ескертпестен Қараған-ды облысының Шахтинск қа-ласына қоныс аударып кеткен. Сот пробация бөлімінің жазаны өтеу ден жалтарған Ф.Әлжа-новқа қатысты ұсынысын қа-нағаттандырып, сотталушыны Қылмыстық кодекстің 184-ба-бының 4-бөлігі «в» тармағын қолдану арқылы 3 жылға бас еркінен айыру түріндегі жазаға тартуға үкім шығарды.

– Әңгімеңізге рақмет. Пікірлескен

Елеусіз МҰРАТ, «Заң газеті»

(Соңы. Басы 1-бетте)

ЗАҢ ЖЕМҚОРЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУДЫ

КӨЗДЕЙДІ

Бастама

Сыбайлас жемқорлықтың кез келген көрінісі қоғамның дамуына кедергісін келтіреді. Сондықтан да, мемлекеті­

міздегі жемқорлыққа қарсы іс­қимылдағы басты бағыт оның алдын алып, қоғам дертін барынша азайтуды көздейді. Осы бағыттағы кешенді іс­шара 2014 жылғы желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасының 2015­2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқор­лыққа қарсы іс­қимыл стратегиясында да көзделген.

«АЛЬТЕРНАТИВНИК» ҚОЛДАНЫСТА

қызметінде сот үкімімен қоғамнан оқшаулауға байланысты емес жазаға тартылған 303 сотталған тіркеуге алынған. Шараның алғашқы күн-дерінде-ақ 2 сотталғанға қатысты қоғамнан оқшаулауға байланысты емес жазаларын бас бостандығын айыру жазасымен ауыстыру мүмкін екендігі жайында ескертулер жаса-лынса, екі сотталғанға қатысты бас бостандығынан шектеу түріндегі жазасын бас бостандығынан айыру жазасымен ауыстырып, әрі қарай тү-зеу мекемесіне жіберу және бір сот-талғанның шартты сынақ мерзімін

екі айға ұзарту мәселесі сотта қаралу үстінде.

Шараның негізгі мақсаты қоғам-нан оқшаулауға байланысты емес жазаларға тартылған сотталғандар арасында құқық бұзушылық пен қылмысты болдырмау және олардың алдын алып, оң жолға бағыттау бо-лып табылады.

С.БОТАЕВ,Өскемен қалалық пробация

қызметі бастығының орынбасары

6 №106 (2884) 27 қыркүйек 2016

[email protected]ТЕМІРҚАЗЫҚ

БЕДЕЛ БІР КҮНДЕ ҚАЛЫПТАСПАЙДЫ

КӘСІБИ ӘДЕП ӨЛШЕМДЕРІНІҢ ЖИЫНТЫҒЫ

Еліміз қандай ауыртпалықты ба-сынан кешірсе, сот саласы да сол қиын-дықтар мен реформалардан шеткері қалған емес. Мәселен, Мемлекет бас-шысы тәуелсіздік алған тұстан ел со-тының дамуына ерекше көңіл бөлді. Жыл сайынғы Президенттің халыққа арналған жолдаулары мен қабылданған мемлекеттік бағдарламалар, страте-гиялық бағыттардың барлығы да қа-рапайым халықтың бостандығы мен құқығының қорғалуын жақсартып, тәуелсіздігімізді нығайтуға бағыттал-ды. Бұған Президенттің: «Барлық сот және құқық қорғау жүйесі өзінің басты мұраты – азаматтардың конституция­лық құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуге және қорғауға міндет-ті», – деуі дәлел.

2000 жылы «Қазақ стан Республи-касының сот жүйесі мен судья лардың мәртебесі туралы» заң қабылданды. Судьяларды ел Президентінің тағайын-дауы біз үшін үлкен мәртебе. Елімізде соттарды мамандандыру мәселесі 2002 жылдан қолға алынды. Осы жылы Президент Жарлығымен мамандан-дырылған ауданаралық экономикалық соттар құрылса, одан кейін біртін-деп әкімшілік, кәмелетке толмағандар істері жө ніндегі, сондай­ақ, қылмыстық істерді қарайтын мамандандырылған ауданаралық соттар құрылды. Жоғарғы Сот жанынан Судьялардың және сот жүйесі қызметкерлерінің біліктілігін арттыратын институт негізін қаласа, 2005 жылы ол Сот төрелігі институты болып қай та құрылып, Президент жа-нындағы Мем ле кеттік басқару акаде­миясына қарады.

Бұдан кейін судьялардың кәсіби біліктілігіне қойылатын талаптар заң­мен күшейтіліп, Жоғарғы Сот жанынан Сот жюриі құрылды. 2007 жылы «Қа-зақстан Рес пуб ликасындағы сот жүйесі мен судья лардың мәртебесі туралы» заңға өзгертулер енгізілді. «Қазақстан

Республикасының Жоғары Сот Кеңесі туралы» заң судьялар тәуелсіздігін одан әрі нығайта түсті.

Судьялар қауымдастығының 4 жыл сайын өтетін съездерінің сот жүйесін дамытудағы маңызы зор. Атап айтсақ, VI съезде Мемлекет басшысы сот жү­йесінің алдына заңдарды жетіл діру, сот құрылысын жақсарту, даулар мен жанжалдарды балама тәсілдермен ше шу, сот төрелігіне қолжетімділікті қамтамасыз ету, судьялар корпусының кәсібилігін арттыру міндеттерін қойды. Соған сай, сот жүйесі құқық үстемдігін қамтамасыз етуде жоғары деңгейді көр-сетіп отыр.

Елдегі сот жүйесін жетілдіре түсу міндеттері Елбасының айқындаған «Қазақстан–2050» стратегиясы: қа-лыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты халыққа жолдауында да айқын көрініс тапты. Онда Мемлекет басшысы сот төрелігін жүзеге асыру процесін оңайлату, оны басы артық бюрократиялық рәсімдерден арылту керектігін айтып, жаңа ақпараттық технологияларды белсенді енгізген жағдайда мұны істеу қиын еместігін де алға тартты.

Тұтастай алғанда осы уақыт ара-лығында Тәуелсіз Қазақстанның сот жүйесі заман талабына сай қалыптасып қана қоймай, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, сот билі-гінің беделін арттыруға бағытталған сан түрлі реформалар іске асырыл ды. Сонымен қатар, сот жүйесі өз қызме­тін жетілдіріп, тиімділігін арттыра тү суді әлі де атқара бермек. Бұл ретте, ха лықтың сенімін жоғалтпау сот са-ласындағы әрбір қызметкердің бекем ұстанатын міндеті болып қала беретіні даусыз.

Алтынгүл ҚАРАБЕКОВА,Ақтау қалалық №2 сотының

судьясы

2016 жылдың қа-зан айының

7-сі күні Астана қаласын-да Қазақстан Республика-сы судья ларының кезектен тыс VII съезі өткізілмек. Он да судьялар қызметі мен сот жүйесінің реформала-ры жөніндегі мәселелермен қатар, жаңадан Судья әдебі кодексі қабылданады деп күтілуде.

Қазақстан Республикасы «Сот жү­йесі және судьялардың мәртебесі тура-лы» конституциялық заң судьялар дың құқықтық статусын белгілесе, Судья әдебі кодексі кәсіби­әдеп өлшемдерінің жиынтығы ретінде сот төрелігін жү-зеге асыруда және қыз меттен тыс мі-нез­құлықтың судья үшін міндетті қағидаларын белгілей оты рып, сот және судья әдебі нормаларын бұзу ке­зінде туындайтын қоғамдық қатынас­тарды, мінез­құлықтың кәсі би­әдептік стандартын айқындайды.

Судья әдебі кодексі 2009 жылы өткізілген Қазақстан Республикасы су-дьяларының V съезінде қабылданған болатын, яғни, одан бері 7 жыл өтті. Осы уақыт ішінде елімізде көптеген өзгерістер болды. Сот жүйесінде де елеулі әрі күрделі өзгерістер орын алды: сот әділдігін жүзеге асыратын тұлғаларға қойылатын талаптар және олардың осы маңызды мемлекеттік функцияны тиісті деңгейде атқаруына деген жауапкершілік арттырылды. Соттағы іс жүргізу мен судьялардың статусына қатысты мәселелер бойын-ша заңшығарушылық деңгейде елеулі өзгерістер болды, республикамыздың басқа мемлекеттік органдарымен эти­ка кодекстері қабылданды. Өз кезе-гінде осының барлығы қолданыстағы Судья әдебі кодексінің жетілдірілуін және жаңартылуын қажет етеді.

Қазақстан Республикасы Прези-дентімен ұсынылған Ұлт жоспарының 2­қадамының 19­тармағын орындау мақсатында Судьялар одағының Ор-талық кеңесімен Судья этикасы ко-дексінің жобасы әзірленген.

Қазақстан Республикасы судьяла-рының VI съезінде Елбасы Н.Назар-баев: «ХХI ғасырда ұлтты дамытудың басты белгісі – мінсіз және тиімді сот жүйесі. Тәуелсіз және әділ сот – кез келген мемлекеттің қызмет желісі. Он-сыз әлемнің бірде­бір мемлекетінде, ең дамыған мемлекеттерде азаматтар-дың жоғары деңгейдегі дәулет тілігі де, қоғамның табысты дамуы да, қолайлы инвестициялық ахуал да болуы мүм-кін емес», – деп атап өткен болатын. Бүгінгі күні судьялар қауымдастығы барынша ашық екенін көріп жүрміз, өйткені, шамадан тыс жабықтық және құпиялылық халық арасында судья-лардың жұмысы туралы теріс пікір қалыптастыруда, олардың қызметіне дұрыс емес баға беруге әкеліп соқты-руда.

Заманауи технологиялар процес-суалдық мәселелердің шешілуіне және оңтайландырылуына оң септі-гін тигізуде, интернет­сервистер сот жүйесінің қызметі туралы дер кезінде ақпараттандыруға жол ашты, қарау­ға тағайындалған істер жөніндегі ақпараттар күнделікті жаңартылуда, «Сот кабинеті» электрондық жүйесі арқылы талап арыздарды қабылдау жолға қойылған. Осының барлығы тараптардың уақытын үнемдеуге, рәсімдерді барынша оңтайландыруға, процессуалдық емес қатынастарды жоққа шығаруға бағытталған іс­шара-лардың бірі.

Судьялардың қызмет барысын-да және қызметтен тыс уақыттарда жүріс­тұрысына қойылатын ерекше талаптар судьялар қауымдастығымен өткізілген алты съезде де талқыланған болатын. Аталған жоба судьялар кор-пусының пікірлері мен тілектерін ескере отырып, Қазақстан Республи-касының Конституциясына, Қазақ­стан Республикасы «Сот жүйесі және судья лар мәртебесі туралы» конститу­циялық заңына негізделген. Онда «Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы», Халықаралық «Аза-маттық және саяси құқықтар туралы пакт», «Судьялардың іс­әрекеттерінің Бангалор қағидалары» және басқа да халықаралық актілер ескерілді. Жоба

судьяның кәсіптік және моральдық келбетіне қоғамның зор талаптарын ескеріп әзірленген.

Кодекс жобасында судьяның абы-ройы мен іскерлік беделіне айрықша назар аударылып, қазының сот әділ-дігін жүзеге асыру барысында заңды және ар­ожданын басшылыққа алып шешім қабылдау қажеттілігі айқын-далған. Судья өз қызметімен және жүріс­тұрысымен азаматтарға Қа-зақстан Республикасы Конституция­сын және басқа да заңдарды құрмет-теу сезімін қалыптастырып, заңның үстемдік принципін орнықтыруға тиіс. Сонымен қатар, қандай жағдай-да болсын сот билігінің тәуелсіздігі принципін сақтауға және сот билігінің беделін түсіретін, судьяның абы-рой­беделіне нұқсан келтіретін және сот төрелігін жүзеге асыру кезінде оның объективтілігі мен бейтарап-тылығына күмән тудыратын жағдай-лардың бәрінен өзін аулақ ұстауға тиіс. Ол сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруға, кімнен бай қалса да, оның кез келген көріністеріне ымырасыз болуға міндетті.

Жаңа кодекс жобасында судья-ның кәсіби қызметтегі мінез­құлқы-на, заңмен белгіленген өкілеттіктер мен функцияларды жүзеге асыру барысындағы және қызметтен тыс кезіндегі мінез­құлқына қойылатын талаптар айқындалып, бұл талаптар сақталмаған жағдайда судьялардың жауапкершілігі арқылы оған ықпал ету шаралары көзделген, демек, бұл құжатта судья әдебінің нор малары нақты және жан­жақты реттеліп отыр.

Кодексті қабылдау Қазақстан Рес публикасы судьялары съезінің ерекше құзыреті болып табылады. Сондықтан, бүгінгі күні Судья эти-касы кодексінің сот төрелігін жүзеге асырудағы алатын орны маңызды екені сөзсіз, судьялардың бұл кодексті мінсіз кұжатқа айналдыруы негізгі міндеттерінің бірі деп есептеймін.

Н.ҚОСАНОВ,Жаңақорған аудандық сотының

төрағасы ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫ

Елімізде қоғам өмірінің барлық са-ласында гендерлік теңдік қағидатта-ры жүзеге асырылып. Біріккен Ұлттар Ұйымының «Әйелдерге қатысты кем-сітудің барлық түрлерін жою», «Әйел-дердің саяси құқықтары», «Тұрмыс құр ған әйелдің азаматтығы туралы» елімізде халықаралық актілер ратифи-кацияланды.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Азаматтық және саяси құқықтар туралы ха-лықаралық пактінің қатысушысы ретінде оның міндеттемелерін орындау үшін соттар прак-тикасында халықаралық пактінің нормалары басшылыққа алынуда.

Елімізде отбасы мәселесіне көп көңіл бөлініп келеді. Оның себебі, отбасына деген көзқарасты жаңа модельге өзгерте отырып қабылдату, өмір-лік циклдегі дағдарыстар туралы психология­лық білім сапасын жоғары деңгейге көтеру, сәй-кесінше отбасы­неке институттары құрылуда. Оның басты мақсаты балалар құқығын қорғауға басымдық беруге негізделген.

Тәуелсіздік алған жылдар ішінде Қазақстанның сот са-ласы талай соқпақтан өтіп, жаңашыл реформалардың шең-берінде қалыптасып алға да-мығаны белгілі. Заманмен бірге заңның өзгергенін халық біліп те, көріп те жүр. Сот реформа­ларын жүзеге асыруда, жария­лылық пен қолжетімділікті қам­тамасыз етіп, сот ісінде жа ңа технологияларды қолдануда ТМД елдері арасында алда ке-леміз десек асыра мақтанған-дық емес. Соның нәтижесінде халықтың сотқа деген көзқара-сы жылдан­жылға өзгеріп жақ-сарып келеді. Кешегі сот жүйе­сі мен бүгінгі сот жүйесінің арасындағы айырмашылық жер мен көктей. Судьяларға деген құрмет те жоғары, оларға қойы-латын талап та биік. Дегенмен,

Маман мінбері

Ата-баба арманы орындалып, жасампаздығымызды жаңа белеске көтерген, Тұңғыш Президентіміз қол қойған Кон-ституциядан бастау алған Тәуелсіздігімізге биыл 25 жыл толады. Қазақстан сотының даму тарихы да осы жылдар еншісінде.

Съезд қарсаңында

Көкейкесті

ӘР ІСТІҢ АРТЫНДА — БАЛА ТАҒДЫРЫ

Н.И

СКА

КО

ВА

,

Аты

рау

облы

сыны

ңкә

мел

етке

тол

мағ

анда

рды

ңіс

тері

жөн

інде

гі м

аман

данд

ыры

лған

ауда

нара

лық

соты

ның

судь

ясы

жариялылық пен ашықтықтың үлгісі болып отырған сот жүйе­сі осы уақытқа дейін қолдау-дан, Елбасының назарынан тыс қалған емес.

Мемлекет басшысы өзінің «100 нақты қадам» Ұлт жоспа-рында сот төрелігінің сапасын жақсарту туралы пікірін ай-тып, алдағы атқарылар ауқымды істердің бағдарламасын бекітіп берген болатын. Шынында да, қазіргі уақытта қай даулы мәселе болсын жергілікті соттың судья-лары арқылы шешімін тауып жатады. Бұл халықтың сотқа деген сенімінің жылдан­жылға артып келе жатқанын аңғартса керек. Қоғам болған соң түрлі мәселелер, түрлі түйткілдер орын алмай тұрмайды. Ондай мәселелерді сауатты, салиқалы, байыппен шешудің оңтайлы жолы – сот процестерінде та-туластыру рәсімдерін кеңірек қолданудан көрінеді. Айталық, партисипативтік рәсім заңды және жеке тұлғалардың азамат-тық, еңбек, отбасылық, басқа да құқықтық қатынастардан туындаған азаматтық­құқықтық дауларында қолданылады. Бұл көптеген өркениетті елдерде өзінің тиімділігімен ерекшелен-ген әдіс. Осындай түрлі балама тәсілдерді тәжірибеге енгізу қоғамның дамуына серпін бе-реді. Медиацияның шешімі сот шешімімен бірдей екенін халық арасында әлде де ұтымды түрде ұғындырған абзал деп есептей-мін. Ол үшін бұқаралық ақпарат құралдары арқылы түсінік, на-

сихат жұмыстарын жандандыра түсуіміз қажет.

Елімізде «Медиация тура-лы» заңның қабылдануы, яғни, өркениет көшіне бет түзеген батыл қадамдардың жасалуы біздің қоғамымызда оң өз-герістердің жүзеге асырылып жатқандығының айқын көрінісі екендігін айғақтайды. Бұл заң – қазақ халқының дәстүрлі билер мен ата­бабалар тағылымын, әдет­ғұрып, тәжірибесін қал-пына келтіруге жасалған игі қадамдардың бірі. Кешегі баба-ларымыздың бітімгершілік заңы мен бүгінгі медиация заңының арасында үлкен сабақтастық жатыр. Сондықтан да, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Судья-лар одағының VІ съезінде сот тәртібімен қаралуға жататын дау­ дамайларды азайту мәселе-сіне назар аударуды, соттан тыс реттеудің баламалы тетіктерін, соның ішінде бітімгершілік және медиация процедураларын енгізуді тапсыр ған болатын. Президентіміздің сын­ескерт-пелерінен кейін медиация заңы мен татуластыру рәсімдерінің маңыздылығы мен мақсаты елі­мізде қарқынды түрде насихат­талып, іске асып жатыр. Ең бастысы, медиация заңының қолданыс аясы кеңейіп, даулар-ды шешу кезінде тараптарды бітімге келтірудің берекелі жолы қалыптасуда. Қорыта айтқанда, төрелік айтудағы озық үлгі – ме-диация екендігіне сөз жоқ.

АТЫРАУ ОБЛЫСЫ

Сот тәжірибесінде кәмелетке толмаған балаларға қатысты істерді қарау кезінде туын-дайтын даулар, атап айтқанда, ата­ананың баламен араласу тәртібін айқындау; ата­ана құқықтарынан айыру (оларды шектеу) және оларды қалпына келтіру туралы; бала асырап алу және оның күшін жою туралы; кәмелет-ке толмағандарға қатысты қорғаншылық пен қамқоршылықтан (патронаттан) туындайтын даулар бойынша; кәмелетке толмағанның әкесін анықтау және одан алименттер өндіріп алу ту-ралы; әке болуды анықтау туралы және баланы күтіп­бағуға па йыздық қатынаста немесе нақты ақшалай сомада алименттер өндіріп алу туралы; алименттердің мөлшерін азайту туралы даулар қаралуда. Бұл мәселелер отбасылық қалыптан тыс дағдарыстарының әсерінен болатыны бел-

гілі. Ал, біз әрбір істің артында бала тағдыры тұратынын ешқашан ұмытпауымыз керек.

Сот тәжірибесінде ата­аналарды ата­аналық құқықтан айыру мәселелері аз қаралмайды. Аталған санаттағы істерді саралауда «Соттар-дың балаларды тәрбиелеуге байланысты дау-ларды шешу кезiнде заңды қолдануы туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысын басшылыққа алып, ата­аналық құқықтан айыру ең соңғы шара бо-лып табылатынын ескертіп келеміз. Сонымен қатар, «Бала құқығы туралы» Қазақстан Рес­публикасының заңы және «Бала құқықтары туралы» конвенцияның талаптары басшылыққа алынуда.

Мемлекет тарапынан сәбилерінен бас тартқан жас аналарды қорғау мақсатында «Үміт» бала-лар үйі ашылған және олардың балалармен араласуына мүмкіншілік берілген. Бірақ, соны ескеріп бос уақытын баласына арнайтын ана-лар аз. Көпшілігі материалдық жағдайын, үйі, жұмысының жоқтығын сылтау етіп жатады. Осының өзі қоғамда имандылықтың, жанашыр­лықтың азайып бара жатқанын көрсететіндей.

Айтарым бар...

ЗАҢДАҒЫ САБАҚТАСТЫҚ ҮЗІЛМЕЙДІ

Алтыншаш МАҒЗОМОВА,Исатай аудандық сотының

төрайымы

[email protected]

№106 (2884) 27 қыркүйек 2016

БАНКРОТТЫҚ

Редакторлар кеңесiнiң төрағасы – президентДосымбек ӨТЕҒАЛИЕВ

Бас редакторБекжан ӘШІРБАЕВ

Бас редактордың орынбасарыАйнұр СЕМБАЕВА

Жауапты хатшы-дизайнерМақсат ТҮГЕЛОВ

Нөмірдің кезекшісіКамила ЫСҚАҚОВА

Астана

Алматы

Атырау

Ақмола

Қызылорда

Оңтүс тiк Қазақстан

Шығыс Қазақстан

Газет бетiндегi жарияланымдардың позициясы мен фактiлерi үшiн редакция жауап бермейдi.

Жарнама мен хабарландырулардың маз мұнына жарнама берушi жауап ты. Жарнама берушi нiң жiберген қа телiгiне байланысты талап-тiлектер хабарлан-дыру жарияланған күн нен бастап екi ай мерзiм iшiнде қа былданады.

Газеттi есепке қою туралы №12292-Г куәлiктi 2012 жылғы 20 ақпанда Қа-зақстан Респуб лика сының Мәде ниет және ақпарат министрлiгi берген.

Газеттiң терiмi мен бет қаттау жұ мыс-тары «Заң» Медиа-корпорация» ЖШС компьютерлiк орта лығында жа салды. Ал-маты облысы, Iле ауданы, Өтеген батыр ауылы, Сейфуллин кө шесi, 2«б», «Принт плюс» ЖШС баспаханасында басылып шығарылды. Тел.: факс. 8 (727) 51-78-27, 8 (727) 51-78-31

Алматы қаласы Тел: 8(727) 292-29-27, 292-40-89факс: 8 (727) 292-29-92

E-mail: [email protected]Астана қаласы Абай көшесі, 78, 105-кеңсетел: 8 (7172) 34-58-28

Меншiк иесi: «ЗАҢ» МЕДИА-КОРПОРА ЦИЯ» ЖАУАПКЕРШIЛIГI ШЕКТЕУЛI

СЕРIКТЕСТIГI

Айша Құрманғали,8 707 851 91 13;

Айтақын Бұлғақов,8 702 239 62 99Құралай ҚУАТОВА8 701 678 9077Қалкөз Жүсiп, 8 701 300 14 74.

Нағымжан Сауяев,8 778 282 7782.

Шадияр Мекен бай ұлы,8 775 773 56 65.

Азамат Қасым,8 702 276 93 76

МЕНШIКТI ТIЛШIЛЕР:

ЖАРНАМА БӨЛІМІ:

«ÞðÑëóæáà» ÆØÑÊөêøåòàó қ., М.Горьêий êөøåñi, 37, 107-бөлмå. Òåл.: 8 (7162) 25-77-17«Âåðñèÿ-Ïðåññ» ÆØÑÏàâлоäàр қ., Åñòàй êөøåñi, 40. Òåл.: 8 (7182) 32-47-67, 32-49-04«Àéäè» ÆØÑҚàрàғàíäû қ., Æàмбûл êөøåñi, 11. Òåл.: 8 (7112) 42-00-71Қàëèàñқàðîâ Íұðëàí Íұðғèñûíұëû ÆÊÏåòроïàâл қ., Ê.Ñүòiøåâ êөøåñi, 58, 30-бөлмå, 3-қàбàòÒåл. 8 (7152) 46-02-57, ұÿлû òåл.: 8 (777) 572-29-91, 8 (701) 315-54-59Ìèõååâà Îëüãà Ñòàíèñëàâîâíà ÆÊҚоñòàíàй қ., Гоголь êөøåñі, 110, ВÏ 67 (Чåхоâ-Гоголь êөø. қиûлûñû), 8(714-2) 50-97-07, 8-7758847211, 8-7013506918 «Îçàò-1» ÆØÑÀқòөбå қ., Àлòûíñàриí êөøåñi, 31. Òåл.: 8 (7132) 40-41-05, 87774348344жәíå Àқòàó қàлàñûИП «SAPA KZ» Аòûðàу қàëàñû, 87781063779, e-mail:[email protected]

Åðøîâà Ëþäìèëà ÆÊØûмêåíò қ., Æåлòоқñàí êөøåñi, 20 б.ÆØÑ «Íàçàð-1 фèðìàñû» ÆØÑ («РУТÀ» ÆÀ) [email protected]Øûмêåíò қ., Èлÿåâ êөøåñi, 47, à/ж 144. Òåл.: 8 (7252) 53-40-48, 30-12-10«Þðèäè÷åñêàÿ фèðìà «Êîíñуëüòàíò» ÆØÑ Îрàл қ., Ë.Òолñòой, 28. Òåл.: 8 (7112) 50-88-05«Ðåêëàìà» ÆØÑÎрàл қ., Äоñмұхàмåäоâ êөøåñі, 43/1. Òåл.: 8 (7112) 50-47-34«Ëèð» ÆØÑ Қоñòàíàй қ., Áàйòұрñûíоâ êөøåñi, 67, 417-ïәòåр. Òåл.: 8 (7162) 54-57-03«Êîìпàíèÿ Æåòå» ÆØÑÒàлäûқорғàí қ., м-оí Молоäåжíûй 3 үй, 1 ï. Òåл.: 8(7282) 24-29-66, 87058147221ÆÊ Гàâðèëåíêî И.И. Қоñòàíàй қ.,ïр. Àль-Фàрàби 119 үй, êàб.407-Àòåл/фàêñ: 8 (7142) 53-63-21.«Æàñ Îòàу» ÆÊ Қûäûðбàåâà Í.Í. Қûзûлорäà қ., Әйòåêå би ê-ñі., 27, òåл: 26-45-89, ұÿлû òåл: 8 (777)402-28-28; 8 (700) 332-24-78.ÆÊ Тàжèбàåâà, Òàрàз қàлàñû Қойêåлäі êөøåñі 158 à, ХҚÎ àóмàғûòåл.: 87017268772, 87054422939ИП Íîâîñåëîâà Ïåòроïàâл қàлàñû, Êоíñòиòóциÿ Қàзàқñòàí êөøåñі, 28 үй, 1-қàбàò òåл: (87152) 46-74-77«Вåðñàëü Бèçíåñ» Àòûрàó қàлàñû, Мàхàмбåò êөøåñі, 107-à, 2-êàб., òåл: 32-14-29, 30-65-24, 8701 920 45 38ÆÊ «Ìàðцåфåй», Өñêåмåí қàлàñû, 60 òåл, 8(7232) 578414, 87772256506ÆÊ «Бàõäàуëåòîâà А.» Àлмàòû қ., Æібåê жолû ê., 55, Àлмà ñàó-äà орòàлûғû, 4-қàбàò, 426-íүê-òå. Òåл: 2714939. 87052083694 Email:[email protected]

ЖАРНАМА ҚАБЫЛДАЙТЫН ОРЫНДАР:

050012, Алматы қаласы, Х.Досмұхамедұлы көшесi (бұрынғы Мичурин), 68 «б»-үй.Қабылдау бөлмесi: 292-43-43; 292-79-61 (факс);

Астана қаласы Абай көшесі, 78, 105-кеңсетел: 8 (7172) 34-58-28E-mail: [email protected]

«Заң газеті» аптасына 3 рет – сейсенбі, сәрсенбі, жұма күндері жарық көреді.

РЕДАКЦИЯНЫҢ МЕКЕНЖАЙЫ:

Жеке таралым 10253 данаАпталық таралым 30759 данаТапсырыс №211 Индекс 65921Газет Қазақстан Республикасы бойынша таралады

ТАРАТУ

ЖАРНАМА

ЕЛДЕН-ЖЕРДЕН

ӘРТҮРЛІ

Сот сөйлесін 100 нақты қадам

Үлгі

14. АҚПАРАТТЫҚ ХАБАР«Атбасар ауданының экономика және қаржы бөлімі» ММ

2016 жылдың 12 қазанында, сағат 11:00-де www.gosreestr.kz. мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында Атбасар ауданының коммуналдық меншік объектілерін сату бойынша тендер өткізілетіндігі туралы хабарлайды.

Атбасар ауданының коммуналдық меншік объектілерін сату Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 9 тамыздағы № 920 қаулысымен бекітілген Жекешелендіру объектілерін сату қағидасына сәйкес жүзеге асырылады.

Қайтадан тендерге Атбасар ауданының коммуналдық меншігінің объектісі «Атбасар қаласының жолаушыларын тасымалдау» ЖШС жарғылық капиталындағы 100% мөлшердегі мемлекеттің қатысу үлесі қойылады. ЖШС Ақмола облысы, Атбасар қаласы, К.Мукушев көшесі, 28 а үй мекенжайы бойынша орналасқан. Объектінің бастапқы бағасы – 82 708 500 теңге, объектінің алғашқы бағасы – 165 417 000 теңге, тендерге қатысу үшін кепілдікті жарнасы – 24 812 550 теңге.

Аталған объектіні жекешелендіру шарты оның бүкіл әрекет ету кезеңі бойына қызмет бейінін сақтау болып табылады.

Кеп ілд ікт і жарна б ірыңғай оператордың арнайы транзит тік шотына салынады, «Казкоммерцбанк» АҚ, KZ529261501102032004, БСК:KZKOKZKX, КНП:171, Кбе:16, төлем алушысы: «Ақпараттық - есептеу орталығы» АҚ, БСН:050540004455.

Кепілдік жарнаны қатысушы немесе қатысушының атынан басқа жеке және заңды тұлға енгізеді.

Тендер қатысушыларын тіркеу хабарлама шыққан күннен басталып және тендер басталуға екі сағат қалда аяқталады.

Тендерге қатысу үшін мыналарды көрсете отырып, тізілім веб-порталында алдын ала тіркелу қажет:

1) жеке тұлғалар үшін: жеке сәйкестендіру нөмірін (бұдан әрі – ЖСН), тегін, атын, әкесінің атын (бар болған жағдайда);

2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сәйкестендіру нөмірін (бұдан әрі – БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, әкесінің атын (бар болған жағдайда);

3) кепілдік жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп-айырысу шотының деректемелерін;

4) байланыс деректерін (пошталық мекенжайы, телефоны, факс, е-mail).

Жоғарыда көрсетілген деректер өзгерген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішінде Тізілімнің веб-порталына енгізілген деректерді өзгертеді.

Тендерге қатысушы ретінде тіркелу үшін қатысушының ЭЦҚ қойылған сауда-саттыққа қатысуға өтінімді белгіленген нысан бойынша тізілімнің веб-порталында тіркеу қажет.

Тендерге қатысушылар:1) тендерге қатысушы қол қойған, тізілімнің арнайы бөлінген

веб-парақшасында электрондық конвертке жүктелетін баға ұсынысының;

2) сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген қатысушыларға (сатып алушыға) қойылатын қосымша талаптарға сәйкестігін растайтын құжаттардың электрондық (сканерленген) көшірмелерін қоса бере отырып, сауда-саттық шартымен келісуді қамтитын өтінімді тіркейді.

Тендердің жеңімпазы сатып алу-сату шартына қол қойған кезде сатушыға салыстыру үшін мынадай құжаттардың:

1) жеке тұлғалар үшін: паспорттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куәландыратын құжаттың;

2) заңды тұлғалар үшін: заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің не анықтаманың;

заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куәландыратын құжаттың, сондай-ақ, заңды тұлғаның өкілі паспортының немесе оның жеке басын куәландыратын құжаттың түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, олардың көшірмелерін не нотариат куәландырған көшірмелерін ұсынады.

Шетелдік заңды тұлғалар қазақ және/немесе орыс тілдерінде нотариат куәландырған аудармасы бар құрылтай құжаттарының нотариат растаған көшірмелерін ұсынады.

Тендердің жеңімпазы да сатушыға сатып алу-сату шартына қол қойған кезде өтінімге қоса берілген құжаттардың түпнұсқаларын не нотариат куәландырған көшiрмелерін ұсынады.

Құжаттардың түпнұсқалары салыстырғаннан кейін бір жұмыс

сағаты ішінде қайтарылады.Тендерге қатысуға өтінім тіркелгеннен кейін тізілімнің

веб-порталы үш минут ішінде өтінім берілген сату объектісі бойынша кепілді жарнаның түсуі туралы мәліметтердің тізілімнің дерекқорында болуына автоматты түрде тексеру жүргізеді.

Қатысушының осы хабарламада көрсетілген талаптарды сақтамауы, сондай-ақ бірыңғай оператордың арнайы транзиттік шотына сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген кепілді жарнаның сауда-саттық басталғанға дейін екі сағат бұрын түспеуі тізілім веб-порталының өтінімді қабылдаудан бас тартуы үшін негіз болып табылады.

Тізілімнің дерекқорында бірыңғай оператордың арнайы транзиттік шотына кепілді жарнаның түскені туралы мәліметтер болған жағдайда, тізілімнің веб-порталы өтінімді қабылдау және қатысушыларды аукционға жіберуді жүзеге асырады. Тізілімнің дерекқорында бірыңғай оператордың арнайы транзиттік шотына кепілді жарнаның түскені туралы мәлімет болмаған жағдайда, тізілім веб-порталы қатысушының өтінімін кері қайтарады.

Тізілімнің веб-порталы автоматты тексеру нәтижелері бойынша тізілімнің веб-порталында көрсетілген қатысушының электрондық мекенжайына өтінімді қабылдау не өтінімді қабылдаудан бас тарту себептері туралы электрондық хабарлама жібереді.

Егер тендерге тiркелген қатысушылардың саны екеуден аз болса, онда жекешелендiру объектiсi бiр ғана қатысушыға сатылуы мүмкiн үшiншi және одан кейiнгi сауда-саттықты қоспағанда, тендер өтпеген деп жарияланады.

Тендерге қатысуға өтінімдерді ашу сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген күн мен уақыты келгенде тізілімнің веб-порталы арқылы автоматты түрде жүргізіледі.

Тендерге қатысуға өтінімдер сатушымен сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген объектіге қатысушыларға (сатып алушыға) қойылатын қосымша талаптарға сәйкес келетін қатысушыларды айқындау мақсатында тізілімнің веб-порталында қарайды.

Жекешелендiру объектiсi үшiн ең жоғары бағаны ұсынған қатысушы жеңiмпаз деп танылады. Егер тендерде екi және одан көп қатысушының ұсынысы бірдей ең жоғары бағаны қамтитын болса, онда осы қатысушылардың арасында қатысушылардың басқа өтінімдерінен өтінімі бұрын қабылданған қатысушы тендердің жеңімпазы болып танылады.

Тендердің жеңімпазы сауда-саттық нәтижелері туралы электрондық хаттамаға қол қою үшін электрондық пошта арқылы сауда-саттық нәтижелері туралы хабардар етіледі.

Сауда-саттық нәтижелері туралы хаттама тізілімнің веб-порталында қалыптастырылады, оған сауда-саттық өткізілетін күні сатушы мен тендердің немесе жабық тендердің жеңімпазы ЭЦҚ пайдалана отырып қол қояды.

Сауда-саттық нәтижелерi туралы хаттама тендердің нәтижелерi мен жеңiмпаздың және сатушының тендер немесе жабық тендердің нәтижесi болып табылатын шарттармен жекешелендiру объектiсiн сатып алу-сату шартына қол қою міндеттемесін тiркейтiн құжат болып табылады.

Жеңімпазбен сатып алу-сату шартына сауда-саттық нәти-желерi туралы хаттамаға қол қойылған күннен бастап күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде Ақмола облысы, Атбасар қаласы, Ш.Уәлиханов көшесі, 9, 455 каб. мекенжайы бойынша қол қойылады.

Жеңімпаз сауда-саттық нәтижелері туралы электрондық хаттамаға не сатып алу-сату шартына көрсетілген мерзімдерде қол қоймаған жағдайда, сатушы ЭЦҚ пайдалана отырып, тізілімнің веб-порталында сауда-саттық нәтижелерінің күшін жою туралы актіге қол қояды және осы жекешелендіру объектісі сауда-саттыққа қайтадан шығарылады.

Бірыңғай оператор тізілім веб-порталының жұмыс істеуін қамтамасыз етеді, сондай-ақ, сауда-саттыққа қатысушылардың кепілдік жарналарын қабылдайды, сатушының шотына сауда-саттықта жеңген қатысушының кепілдік жарнасын аударады және кепілдік жарнаны қайтаруда өтінімдер негізінде сауда-саттықтың басқа қатысушыларына кепілдік жарналарын қайтарады.

Тендердің өткізілуі туралы қосымша ақпаратты мына телефон бойынша алуға болады: (871643) 7-90-36, 7-90-33.

8. «Акционерлік қоғам туралы» 2003 жыл 13 мамырдағы №415-ІІ Қазақстан Республикасы Заңының 25-бабы 3-тармағына сәйкес, Адирбеков Данияр Жолдиярович (тұратын жері: ОҚО, Шымкент қ., Жандосов к., 15), «Шымкентмай» акционерлік қоғамының 741 631 (жеті жүз қырық бір мың алты жүз отыз бір) дауыс беру акцияларын иеленуші, (ары қарай – «АҚ»), АҚ акционерлеріне оларға тиесілі дауыс беру акцияларын, 1 дауыс беру акциясын 93 теңгеге сатуды ұсынады. Егер қызығушылық болған жағдайда ұсыныстарды ұсыныс жарияланған күннен бастап 30 күнтізбелік күн ішінде мына мекенжайға жіберуге болады: (ОҚО, Шымкент қ., Жандосов к., 15),

12. «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ 13.09.2016 жылы Астана қ., Иманов көшесі, 11 мекенжайы бойынша өткізілген ақпараттың жайылып кетпеуінен қорғау жүйесін (DLP) сатып алу жөніндегі тендер қорытындысын жариялайды, өткізілмеді деп танылды.

Қосымша ақпарат пен анықтаманы 8 (7172) 55-99-79 телефоны бойынша алуға болады.

13. «Караганданеруд» акционерлік қоғамы (орналасқан орны: 100110, Қарағанды облысы, Абай ауданы, Қарабас кенті, 025 есептік орамы, 343 құрылым, банктік және өзге деректемелер: БСН 950440000457, ЖСК KZ98998НТВ0000076477, «Цеснабанк» АҚ, БСК TSESKZKA, тел.:8 (7212) 41-51-92) Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар туралы» заңының 24-бабын орындау мақсатында «Караганданеруд» АҚ 2015 жылға артықшылықты акциялары бойынша дивидендтерді төлеу туралы хабарлайды. Бір артықшылықты акцияға қатысты дивиденд мөлшері 215 теңгені құрады. Артықшылықты акциялар бойынша дивидендтерді төлеу 01.10.2016 ж. бастап басталады. Төлеу орны: Қарағанды қ., Бульварный к-сі, 61/2 құрылым. Артықшылықты акциялар бойынша дивидендтерді төлеу акционер жеке куәлігін ұсынған жағдайда жеке қатысу тәртібінде қолма-қол ақшамен немесе банк аударымы арқылы ұлттық валюта – теңгемен немесе төлеу күніне ҚР Ұлттық банкінің бағамы бойынша конвертациялаумен ұсынылған банктік деректемелерге сәйкес шетелдік валютада іске асырылады.

15. ТҮЗЕТУ2016 жылғы 23 қыркүйектегі № 105 (2883) газеттің алдыңғы нөміріндегі www.gosreestr.kz мемлекеттік мүлік

тізілімінің веб-порталында 2016 жылдың 11 қазанында 10.00 17.00 дейін құрылатын коммуналдық меншіктің объектілерін сату бойынша аукционның өткізілуі туралы Астрахан ауданының «Экономика және қаржы бөлімі» ММ жариялайды деп оқылатын, www.gosreestr.kz мемлекеттік мүлік Тізілімінің веб-порталында 2016 жылдың 19 қазанындағы 10.00 17.00 дейін құрылатын коммуналдық меншіктің объектілерін сату бойынша аукционның өткізілуі туралы Астрахан ауданының «Экономика және қаржы бөлімі» ММ жариялайды деп оқылуы тиіс, әрі қарай мәтін бойынша.

4. «Шығысэнерго» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (Атқарушы органның орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, Шығыс Қазақстан облысы, Өскемен қаласы, Қазақстан көшесі, 81/2) өз қатысушыларын серіктестіктің Атқарушы органының шешіміне сәйкес 2016 жылғы 27 қазанда сағ. 11:00-де Шығыс Қазақстан облысы, Өскемен қаласы, Қазақстан көшесі, 81/2 мекенжайы бойынша «Шығысэнерго» ЖШС қатысушыларының кезектен тыс Жалпы жиналысы өтетіні туралы хабарлайды.

Қатысушыларды тіркеу 2016 жылғы 27 қазанда аталған мекенжай бойынша 09 сағат 30 минуттан 10 сағат 45 минутқа дейін жүзеге асырылады.

Жиналысқа қатысуға құқықтары бар қатысушылардың тізімі 2016 жылғы 25 қазандағы жағдайы бойынша жасалады.

Күн тәртібіне келесі мәселелер енгізілген:1. «Шығысэнерго» ЖШС жарғылық капиталын өсіру туралы.2. «Шығысэнерго» ЖШС Бақылау кеңесін сайлау туралы.Бірінші жиналыста кворум болмаған жағдайда жиналысты қайта өткізу

күні – 2016 жылғы 7 қараша.Серіктестік қатысушылары жалпы жиналысының күн тәртібі мәселелері

жөніндегі ақпаратпен (материалдармен) «Шығысэнерго» ЖШС Атқарушы органының орналасқан жері бойынша танысуға болады.

2. Алматы қаласы атқарушылық округінің жеке сот орындаушысы Таласбаев Марат Сакенович өз қызметін бастағаны туралы хабарлайды, лицензиясының нөмірі – 2840, 2016 жылы 19 шілде айында берілген. Жұмыс уақыты: дүйсенбіден жұмаға дейін сағат 09:00-ден 18:30-ға дейін. Түскі үзіліс 13:00-ден 14:30-ға дейін. Азаматтарды қабылдау: сейсенбі мен бейсенбі күндері сағат 10:00-ден 12:00-ге дейін. Мекенжайы: Алматы қаласы, «Орбита 4» ықшамауданы, 20-үй, поштасы: [email protected].

5. Қызылорда облысы мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының 20.09.2016 жылғы ұйғарымымен «81 Құрылыс» ЖШС-не қатысты оңалту рәсімі қабылданғаны туралы азаматтық іс қозғалды.

6. «Lancaster Invest» акционерлік қоғамы мына мекенжай бойынша тіркелген: Қазақстан Республикасы, Алматы қ., 050040, Әл-Фараби даңғ., 77/7 үй, н.п. 14А, 15 қабат, акционерлері мен несиегерлеріне ақша қаражаттарын кепілге алу бойынша (кепілдік) келісім жасауға – «Банк ЦентрКредит» АҚ-мен ірі келісім жасағаны туралы хабардар етеді.

7. Тарату комиссиясы ШҚО Шемонаиха ауданы әкімдігінің 2016 жылғы 29 тамыздағы №190 қаулысы негізінде 2016 жылғы 1 қыркүйектен бастап заңды тұлға – «Шемонаиха ауданының білім беру бөлімі «Сырттай жалпы білім беретін Шемонаиха кешкі (кезекті) орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің таратылатындығы туралы хабарлайды. Наразылық тарату туралы хабарландыру шыққан күннен бастап екі ай мерзімінде қабылданады.

9. «AMUN Capital Advisors KZ (АМУН Капитал Адвайзорс КЗ)» ЖШС, БСН 050440000151, өзін тарату туралы хабарлайды. Талаптарыңыз хабарландыру басылымға шыққан күннен бастап екі ай аралығында мына мекенжай бойынша қабылданады: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Байшешек көшесі, 23-үй.

10. «Умай Алатау» Қайырымдылық Қоры» корпоративті қор, БСН 081040008061, өзін тарату туралы хабарлайды. Талаптарыңыз хабарландыру басылымға шыққан күннен бастап екі ай аралығында мына мекенжай бойынша қабылданады: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Байшешек көшесі, 23-үй.

11. Т.Рысқұлов ауданы әкімдігінің білім бөлімінің «Қорағаты Ф-1», «Қорағаты Ф-3» және «Сұмқайты» бастауыш мектептері мемлекеттік мекемелерінің таратылып, жабылғаны туралы хабарлайды. Талап-шағымдар осы хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде мына мекенжайда: Жамбыл облысы, Т.Рысқұлов ауданы, Жібек жолы көшесі, 73-үй, Т.Рысқұлов ауданы әкімдігінің білім бөлімі ғимаратында қабылданады. Тел.: 726-31-2-14-10.

3. Алматы қаласы МАЭ сотының 20.09.2016 жылғы ұйғарымымен «А-Center Technologies» ЖШС-нің арызы бойынша «New Auto» ЖШС-не қатысты банкроттығы туралы азаматтық іс қозғалды.

Сот жүйесіне жүктелген міндет пен артылған сенімнің жүгі қашанда салмақты. Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Судьялар одағының VI съезінде: «Қазақстан-2050» стра-тегиясын темірқазық ете отырып, сот жүйесін жетілдіруді жалғастыра беруіміз қажет. Біз егер де сот жүйесін жа-сағанда жалпы құқық қорғау жүйесін түземесек, көздеген мақсатымызға жете алмаймыз. Біздің азаматтар сот жүйе-сінде барлық мәселелерді шешуі керек, өзінің құқығын қорғай алуы керек», – деген болатын. Осы аталған съезд барысында сот жүйесін қаржыландыру, судьялардың материалдық жағдайын жақсарту, судьялар корпусының этикасы төңірегінде ойлар айтылып, мамандандырылған соттардың да маңыздылығына мән берілген-ді. Бүгінгі таңда мамандандырылған сот жүйесі өзін-өзі толық ақта-ды деп айтуға толық негіз бар. Мәселен, Қарасай ауданы мамандандырылған әкімшілік сотына төрт бірдей аудан қарайды. Көршілес жатқан төрт ауданды қамтитын аталған сот бүгінгі таңда заман талабына сай қажетті материал-дық-техникалық жабдықтармен толық қамтамасыз етілген. Бұл өз кезегінде сотқа келушілерге сапалы қызмет көрсе-туге зор септігін тигізуде.

Десек те, сот жүйесін жетілдіру тек заманауи жаб-дықтар мен уақыт талабына сай жағдай жасаумен өлшен-бейді. Яғни, қазының жеке басы, тұлғалық қасиеттеріне қоса, біліктілігі бәрінен жоғары тұруы тиіс деп ойлаймын. Осы ретте, алдағы ҚР Судьялар одағының съезінде судья-лардың әдеп кодексі жобасының қабылданатындығы қа-зақстандық сот жүйесіндегі айтулы оқиға болатыны сөзсіз. Себебі, қазақта «Билік айту оңай, біліп айту қиын» деген сөз бар. Яғни, судьяның заңды бес саусағындай білуі өз ал-дына, төрелік етудегі қырағылығы, өз ісіне деген адалдығы маңызды. Сот мыңдаған адамның тағдырын таразылайтын маман десек, осы таразыны тең ұстау, ең қарапайым деген дау-дамайдың өзін әділ шешу қазы үшін үлкен сынақ.

Ал, сот ең бірінші заңды басшылыққа алады десек, кей жағдайда ол өзінің ішкі түйсігіне жүгінетіндігі белгілі. Яғни, бұл жерде қазының жеке тұлғалық қасиеттері маңызды рөл атқарады. Міне, осы тұста да қазы әдеп кодексінің норма-ларынан ауытқымауы, жалпы, адамгершілік қағидаларын сақтауы тиіс. Жаңадан қабылданатын судьялардың әдеп кодексінің жобасымен танысу барысында оның бүгінгі қол-даныстағы кодекстен әлдеқайда көлемді екенін аңғардық. Әрине, бұл біз үшін жауапкершілік жүгінің ауырлай түскенін білдіреді.

Елбасы Н.Назарбаев судьялардың VI съезінде бұқара-лық ақпарат құралдарымен байланысты күшейту арқылы халыққа барынша жақын болуға шақырған еді. Бүгінгі таңда сот жүйесінің БАҚ-пен байланысы әлдеқайда тың серпін алып отыр. Судьялардың БАҚ-тарға сұхбат беріп, оқырмандар судьялардың авторлық материалдарын да баспасөз беттерінен жиі оқи алатын болды. Мұның өзі сот жүйесінің барынша халыққа қолжетімді бола түскенін білдіреді.

Г.БАИРБЕКОВА,Қарасай мамандандырылған ауданаралық

әкімшілік сотының судьясыАЛМАТЫ ОБЛЫСЫ

Елбасының Ұлт жоспарында ескерусіз қалған сала жоқ. Соның ішінде қоғам қауіпсіздігін сақтау үшін құжаттың екінші бөлімі «Заң үстемдігін қамтамасыз ету» деген атаумен тұтас-тай сот, құқық қорғау саласын дамытуға бағытталып отыр.

100 нақты қадамнан тұратын құжатты орындаудың қазір практикалық кезеңіне аяқ бастық. Соның нәтижесінде еліміз-де көптеген заңдар қабылданып, құжаттардың көпшілігіне жаңа өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Ұлт жоспарында белгіленген тапсырмаларға орай, күштік құрылымдарда қолға алынған бастамалар бүгінде өз нәтижесін бере бастады. Мысалы, бағдарламаның 32-қадамы «Қылмыстық құқық бұзу картасы» ұлттық ақпараттық жүйесі негізінде «Қылмыстық құқық бұзу картасы» интернет-порталын құру. Бұл картада елімізде бір аптадан әрі аспайтын мерзімде жасалған барлық қылмыстық құқық бұзушылық тіркелетін болады. Бұл қоғамға ішкі істер органдары жұмысының тиімділігін бақылауға мүмкін-дік береді» делінген болатын. Расында, мұндай интерактивті картаның дайындалуы қаланың криминогенді орындары

туралы мол мәлімет алуға жағдай туғызып, алдын алу шара-ларын жүргізуге мүмкіндік беретінін жоққа шығара алмаймыз. Бұл жоба 2012 жылдан бері Бас прокуратураның мұрындық болуымен қолға алынып келеді. Және қылмыстық құқық бұзу картасының тек құқық қорғаушыларға ғана емес, қарапайым азаматтарға да пайдалы екенін уақыттың өзі дәлелдеді. Жоба азаматтардың құқық қорғау органдарына деген сенімін артты-рары даусыз.

Бастаманың тиімділігі неде? Ең алдымен бұл жоба арқы-лы кез келген азамат ғаламторға кіріп, қай жерде қандай қылмыстың орын алғанын, қаланың қай аумағында қылмыс пен құқық бұзушылықтың көптеп тіркелгенін және жол-көлік оқиғаларынан хабардар болады. Яғни, ақпараттың дер кезінде анық, ашық берілуі азаматтардың қауіпсіздігін сақтап, құқығын қорғауына кепіл болып отыр.

Дина АШИМАНОВА,Алматы қаласы бойынша ҚСжАЕА

басқармасының бас маманы

«ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУ КАРТАСЫ» СЕНІМДІ АҚТАДЫ

Полиция қызметкері өмірін тәуекел-ге тіге отырып, Бескөл ауылында жалғыз өзі өртті ауыздықтап, ауыл тұрғындары-ның мүлкін аман алып қалды. Үй иелері тәртіп сақшысына алғыстарын білдіріп, оның бұл әрекетін жастарға үлгі болар-лық деп санауда.

Еңбек демалысында жүрген Қызыл-жар ауданы ішкі істер бөлімінің қызмет-кері, полиция капитаны Марлен Бекенов сол кеште шаруаларын тындырып, көлі-гімен үйіне келе жатқан. Бескөл ауылын-дағы үйлердің бірінің маңынан өтіп бара жатып, пештің мұржасынан ғана емес, үйге іргелес салынған құрылыстың ша-тырынан да түтіннің шығып жатқанын байқаған қырағы тәртіп сақшысы дереу өз үйінің маңынан кері бұрылып, түтін шығып жатқан үйдің ауласына жүгіре жөнеледі.

«Сол күні кешке біз Астанадан кел-дік. Жолдан шаршап келіп ұйықтап қалдық. Сағат 22:15 шамасында есі-гімізді біреу қатты қақты. Барлығымыз далаға шықтық. Есік қаққан жас жігіт моншамыздың өртеніп жатқанын айтты. Есігін ашып қарасақ, жанып жатыр екен. Келген жігіт су ағатын шлангыны ала салып, моншаның ішіне кіріп, өтті өшіре бастады. Онда газ баллонының бар екені жұбайымның есіне түсті. Жас жігіт шлангыны тастай салып, газ баллонын алып шығып, отты ары қарай сөндіруге көшті», – деп еске алады сол күнгі оқиға-ны Валеевтер отбасы.

Өрт сөндірушілер келгенге дейін үй маңында орналасқан құрылыстағы алау ішінара ауыздықталыпты. Үй иелерінің Марлен Бекеновке қызыл жалынды бай-

қап қалып, жылдам шешім қабылдағаны үшін алғыстары шексіз. «Енді болмаған-да жапсарлас салынған құрылыстағы өрт үйді шарпушы еді» дейді зейнет-керлер. Айта кетерлігі, мұржаның ерте жабылып, моншаның пеш ішіндегі отын-ның толық жанбай қалып қоюы өрттің шығуына түрткі болған.

«Газ баллоны болғанын білген жоқ-пын. Моншаның іші қараңғы еді. Мен тез арада отты сөндіруім керек болды. Кейін үй иесі газ баллонының бар екенін айтты. Қорқу деген ойыма да кірмепті. Тезірек шлангыны тастап, қараңғыда баллонды тауып алдым. Оны шығарып, отты өшіруге көштім», – дейді полиция

капитаны Марлен Бекенов.Полиция капитаны Марлен Бекенов

ішкі істер органдарында 2002 жылдан бері қызмет атқаруда. Жұбайы Әсеммен бірге үш ұл, бір қыз тәрбиелеп отыр. Демалыста жүрген әкелерінің ерлігі балаларына үлгі боларлық. Полиция қызметкері бұл әрекеті туралы ешкімге айтпапты. Бұл оқиға жайлы Қызылжар аудандық ішкі істер бөліміне Жолболсын Валеевтің өзі келіп, қызметкердің көме-гіне ризашылығын білдірген соң ғана белгілі болған.

Нұрбек БАЕКИН, СҚО ІІД баспасөз қызметі

ӨРТПЕН АЛЫСҚАН САҚШЫзейнеткерлерді ажалдан арашалап қалды

ЖАҢА ЗАҢ ЖАУАПКЕРШІЛІККЕ

НЕГІЗДЕЛГЕН

8 №106 (2884)27 қыркүйек 2016

[email protected]

(Соңы. Басы 1-бетте)

Билік пен халық

АЙМАҚ

«ҰЛТ ЖОСПАРЫН ОРЫНДАУ ЖОЛЫНДА ЖҰМЫСТЫ ЖАНДАНДЫРА ТҮСТІК»

– Балжан Мәдиқызы, Елбасының «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының 27-қадамында жекеменшік сот орын-даушылар институтын одан әрі да-мыту, олардың мемлекеттік қызметін біртіндеп қысқарту мәселесі қоз ғал-ған. Осы тапсырманың орындалу барысы облысымызда қандай дәре-же де жүргізілуде?

– Алдымен осы жылдың 1 қаңтары­нан бастап қолданысқа енген «Атқару­шы лық іс жүргізу және сот орындаушы­лар дың мәртебесі туралы» заңның ере желе ріне тоқталып өтсем деймін. Жаңа заң нормаларына сәйкес, жеке және заңды тұлғалардың пайдасына, сондай­ақ, мың айлық есептік көрсет­кіштен аспайтын сомаларды мемле­кеттің пайдасына өндіріп алу туралы атқарушылық құжаттарды орындау жеке сот орындау саласының айрықша уәкілеттігіне жатқызылды. Ал, мемле­кеттік сот орын дау шы ла рының өндірі­сіне мемлекеттен өндіріп алу, мемле­кеттен немесе дауыс беретін акцияла­рының 50 және одан да көп пайызы мемлекетке және онымен үлес тес заң­ды тұлғаларға тиесілі заңды тұлға лар­дан өндіріп алу, табиғи монополия субъек тілерінен немесе тауар және қызмет нарығындағы үстем жағ дайда болатын субъектілерден өндіріп алу, мың айлық есептік көрсеткіштен аса­тын сомаларды мемлекет пайдасына өндіріп алу, мүлікті тәркілеу немесе мү лікті мемлекетке тапсыру, мемле­кеттің мүддесіне жайдан шығару, жайға кіргізу, құрылыстарды бұзу, алу туралы атқа рушылық құжаттар ғана қабылда­натын болды. Өзіңіз байқап отырға­ныңыз дай, ендігі жерде кейбір жекеле­ген құ жат тар болмаса, өндіріске ке ліп түс кен істердің басым бөлігі жеке сот орын даушыларының құзырына өтті. Осы өзгерістерге байланысты департа­мент тарапынан барлық аумақтарды жеке сот орындаушыларының қызме­тімен қамту мақсатында қажетті шара­лар қабыл данып, облыстың бүкіл қала, аудандарында жеке сот орындаушы ла­ры ның кеңселері ашылды. Қазіргі таң­да облыста қызмет ететін жеке сот орын дау шы ларының саны 103­ке жетті.

– Жеке сот орындаушыларымен ат қарылып жатқан жұмыс деңгейі қандай?

– Жалпы алғанда, 2015 жылы өнді ріс­ке жалпы сомасы 90 642 251 505,04 тең ­гені құраған 178 477 атқарушылық құжат қабылданып, сомасы 25 413 680 957,02 теңгені құраған 68 845 құжат аяқталған. Жеке сот орындаушыларының өндірісі­не келіп түскен атқару құжатта рының басым бөлігі, яғни, 78 пайызы құзырлы органдар тарапынан салынған айыппұл­дарды өндіруге қатысты болды. Соның ішінде ең көп кездескені – ішкі істер органдарының қаулылары мен ұйғарым­дары. Қалған құжаттардың негізгі бөлігі заңды тұлғалардың, оның ішінде ең жиі кездескені – екінші деңгейлі банктердің пайдасына өндіріп алулар болды. Салыстырмалы түрде алғанда, былтырғы жылы мемлекеттік қызмет те­гі сот орындаушыларына жолданған ат қару құжаттарына қарағанда жеке орын дауға түскен құжаттар саны 58 пайызға артық болған.

Биылғы көрсеткіштерге келер бол­сақ, жыл басынан бері жеке сот орын­даушыларының қатары 82­ге артып, бар лығы 182­ге жетті. Ал, мемлекеттік сот орындаушыларының штаттық бірлі­гі 23 бірлікке қысқартылып, 55­ке дейін азаймақ. Осыған орай, тек мемлекеттік сот орындаушыларының құзыретіне

Сұхбат Балжан ӘЛІПБЕК, Оңтүстік Қазақстан облысы Әділет департаменті басшысының орынбасары:

жататын атқарушылық өндірістерден басқа атқарушылық құжаттарды азайту жұмысы жүргізілуде. Нәтижесінде жеке сот орындаушыларының жұмыс ауқы­мы мен салыстырғанда мемлекеттік сот орындаушыларының өндірісіндегі атқа­ру шылық құжаттар саны едәуір төмен­деген. Айталық, бүгінгі таңда мемлекет­тік сот орындаушыларының атқару өн­ді рісінде 17 миллиард 6 миллион тең ге­ні құрайтын 16 138 құжат қалса, жеке сот орындаушыларының атқару өнді рі­сінде жалпы сомасы 142 миллиард тең­гені құрайтын 198 243 атқару құжаттары бар.

– Халық арасында жеке және мем-лекеттік сот орындаушылары қыз-мет терінің арасында қандай айырма-шылық бар деген сұрақ туындауы заңды. Осы екеуінің аражігін ажыра-тып беріңізші.

– Оныңыз рас. Жалпы алғанда, екеуі нің құқықтары тең және атқаратын амалдары да бірдей тәртіпте жүргізіледі. Жеке сот орындаушылары алименттерді өндіріп алушылардан ешқандай қосым­ша төлемдерді талап ете алмайды. Бү­гінге дейін жеке сот орындаушылар ы­ның өндірісіне алимент өндіру бойын­ша 8654 құжат түсіп, оның 1191­і аяқ­тал ған. Ал, мемлекеттік сот орындаушы­лар дың өндірісінде алимент өндіру бойын ша түскен 15 467 құжаттың 6502­сі аяқтал ған. Жеке сот орындаушы­лардың қыз метін ынталандыру мақса­тын да мем лекет тарапынан әлеуметтік маңызы бар атқарушылық өндірістерге қа ражат бөлінеді. Сондықтан, тұрғын­дар тарапынан жеке сот орындаушылар­ы ның қызметіне күмән туындамауы тиіс.

Ел арасында «жеке сот орындау шы­сының өндірісіне келіп түскен құжаттың талаптары орындалып болғаннан кейін, неге оның қызметіне қосымша тағы да төлемақылар талап етіледі?» деген сау­алдар жиі кездеседі. Заңда көрсетіл ген­дей, жеке сот орындаушысының қызметі өзін­өзі қаржыландыру негізінде іске асы рылып, оның қызметіне ақы төлеу борышкерлерден талап етіледі. Бұл орай да, Үкімет қаулысымен өндірілетін сомаларға байланысты жеке сот орын­даушысына төленетін ақы мөлшері

бекі тілген. Ал, ақша қаражаттарын өн­ді руге байланысты емес іс жүргізулер бойынша ақы айлық есептік көрсет­кіштердің белгіленген мөлшерінде төленеді.

Бір айта кетерлігі, атқару құжатының талаптары құжат жеке сот орындаушы­сына түскенге дейін орындалып кетсе, ол өзінің қызметі үшін ешқандай төлем­дерді талап етуге құқылы емес. Бұл заң­нама борышкерді қарызын өтеуді құжат жеке сот орындаушысына түскенге дейін орындауға ынталандырады.

– Өкінішке қа рай, қазір сома өнді-ру де алимент мә се лесі ең алдыңғы орын да тұр. Бұл ащы да болса шын-дық. Жауапкерші ліктен жалтарып жүргендер әлі де көп пе? Оларға нақ-ты қандай шаралар көрілуде?

– Иә, дұрыс айтасыз, алимент өндіру мәселесі әлі де күрделі қалпынан айны­май келеді. Атқарушылық іс жүргізу өн дірістері аясында сот орындаушы заң мен көзделген процессуалдық іс­әре кеттерді жүргізеді, яғни, өндіріп алу борыш кердің ресми кірістерінен, оның атына тіркелген мүліктен өндірілуге жата ды. Егер борышкер ресми түрде еш жерде жұмыс істемесе және оның атына тіркелген қандай да бір мүлік болмаған жағдайда алимент өндіру қиындықтар туындатады. Мемлекеттік және жеке сот орындаушыларының өндірісінде осын дай қиындықтар туындатқан 1504 атқарушылық іс жүргізу өндірістері бар. Мұндай жағдайда сот орындаушы­лары борышкерді әкімшілік, қылмыстық жауаптылыққа тартуға шаралар қолда­нуда. Ағымдағы жылдың басынан бері алимент төлеу туралы заң талаптарын орын дамағаны үшін 551 борышкер әкім шілік жауапкершілікке тартылған. Жыл басынан бері сот орындаушысы­мен жинақталған құжаттар негізінде 902 борышкер әкімшілік жауапкер­шілікке, оның ішінде мекеме мен ұйым­дардың 56 есепшісі сот орындаушының қаулысы мен заңды талабын орында­мағаны үшін әкімшілік жазаға тартыл­ған. 1092 тұлғаға қатысты сот актілерін орындамағаны үшін қылмыстық қуда­лау органдарына қылмыстық жауапкер­шілігін қарау жөнінде сот орындау шы­сының ұсыныстары жолданған. Атқа­ры лып жатқан осы секілді тың ғы лықты жұмыстардың нәтижесінде Оңтүстік Қазақстан облысы борышкерлерді әкім­шілік жазаға тарту және қылмыстық жауап кершілігін қарау туралы жолдан­ған ұсыныстар саны бойынша респуб­ликада көшбасшы болып табылады.

– Жеке сот орындаушы лауазымы-на кімдер және қалай ие бола алады?

– Жоғарыда айтып өткеніміздей, бү­гінде жеке сот орындаушыларға түсетін жұмыс жүктемесі артуына байланысты жеке сот орындаушылардың санын арттыру басым мақсаттардың бірі ретін­де белгіленген. Осы орайда, салада өткі­зі ліп жатқан реформалау жеке сот орын­даушысы қызметіне кірісу тәртібіне қатысты өзгерістерді көздеп отыр. Мәселен, бұрын тиісті лицензияға ие болған тұлғалар жеке сот орындаушысы лауазымына ие болу үшін конкурстан

Кәсіпкерлердің өтініштерін негізсіз созбалаң­дық қа салу жиі кездеседі. Кейбір лауазым иелері кәсіп керлерге тиісті қолдауды көрсету үшін пара талап етеді. Өкінішке қарай, бүгінде кейбір мемле­кеттік қызметкерлердің әрекеті қайыршыдан да әрі. Олардың алдына келген адам қалтасын немесе конвертін көрсетпесе, оның мәселесін шешуге мүдделілік танытпайды. Ешкімге құпия емес, ресторанға барсаңыз, даяшылар жүгіріп жүріп қызмет етеді, таксиге отырсаңыз, жүргізуші бар жағдайыңызды жасауға тырысады. Міне, мемле­кеттік қызметкерлер де халыққа осындай сапада қызмет етулері керек. Бізде қандай? Кабинетінде оты рып алып «бүгін ана қағазыңды алып кел, ер­тең мына қағазыңды алып кел» деп, бір апта сан­дал тады. Сосын анау да не үшін қайта­қайта қайта­рып жатқанын түсінеді. Оны қайыршы демей кім дейсің? Мұның барлығын көріп, басынан өткізген кәсіпкер әбден шаршағасын «қолдауы көп бизнес­тің түрі мынау болса рақмет» деп қолды бір сілтей­ді, – деді Ибраһим Әлжанұлы мемлекеттік қызмет­керлердің бүгінгі іс­әрекеттерін сынға алып.

Сөзін дәлелмен дәйектеген облыс прокуроры кәсіпкерге тиесілі 2 миллион теңге субсидияны беру үшін сол соманың 10 пайызы көлеміндегі қаржыны талап еткен облыстық ауыл шаруашылы­ғы басқармасындағы бөлім басшысының әшкере болған қылмыстық әрекетін мысалға келтірді. «Бұл – ұсталғаны, ал, «ұсталмаған ұры емес»

өтетін. Биылдан бастап бұл талап алы­нып тасталды. Сонымен қатар, лицен­зияны алу үшін аттестаттау енді бұрын­ғыдай Әділет министрлігінде емес, аумақтық әділет органдарында өткізіле­тін болады. Аттестаттауға жеке сот орын даушы да, тағылымдамадан өткен үміткерлер де жіберіледі. Департамент осы жұмыстарды жүргізуге қажетті материалдық­техникалық қамтамасыз ету және ұйымдастыру шараларын қабылдаған.

Бұдан бөлек, департаментте борыш­керлерді әкімшілік жауапкершілікке тарту жөніндегі арнайы құрылымдық бөлім шенің ашылуы жоспарланған. Жеке сот орындаушыларының құзыры­на борышкерге қатысты әкімшілік құ­қық бұзушылық туралы істі рәсімдеу кір мей тініне байланысты осы функция жаңа дан ашылатын бөлімнің мемлекет­тік қызметшілеріне жүктелетін болады. Жалпы, атқарушылық іс жүргізу сала­сында іске асырылып жатқан өзгерістер жеке орындау институтының дамуына бағытталғанын ескеріп, Әділет департа­менті жеке сот орын даушыларының қыз метіне аса көңіл бөлу, осы тұрғыда заңдылық сақтау деңгейін арттыру және туындап отыр ған мәселелерді жеке сот орындау шы ларының өңірлік палатасы­мен бірлесе отырып дер кезінде шешу мақсаттары көзделген.

– Қазір жиі айтылып жүрген «бә-се ке ге қабілеттіліктің жаһандық индек сі» дегенге аз-кем түсінік беріп өтсеңіз...

– Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі дегеніміз – жаһандық зерттеу­лер және әлем елдерінің экономикалық бәсекеге қабілеттілік көрсеткіші бойын­ша онымен қоса жүретін оның рейтингі. Бұл – жалпыға бірдей қолжетімді ста­тис ти калық мәліметтерге және компа­ниялар басшыларының жаһандық сау­алнама нәтижелеріне, яғни, Бүкіләлем­дік экономикалық форум талдау жаса­латын елдердің жетекші зерттеу инсти­туттарымен, ұйымдарымен бірлесіп өт кі зетін жыл сайынғы кең ауқымды зерт теулер комбинациясына негізделген әдістеме. Қысқартылған түрде ол ДЭФ ЖБИ деп аталады.

Индекс 119 көрсеткіштен құралады. Еліміздің Әділет министрлігі сол 119 көрсеткіштің 4 индикаторы бойынша жауапты және 3 индикаторы бойынша қосымша жауапты болып табылады. Атап айтқанда, әкімшілік дауларды рет­теуде және даулы мәселелерді шешуде заңнаманың тиімділігі, меншік құқығы, зияткерлік меншікті қорғау бойынша жауапты, ал, мемлекеттік органдармен қабылданатын шешімдерінің айқын­дығы, қоғамның саясатқа сенімі, мемле­кеттік қызметшілер шешімдеріндегі фаворитизм индикаторлары бойынша қосымша жауапты болып табылады. Әділет министрлігі тарапынан аталған индикаторды жетілдіру мақсатында аумақ тық әділет органдарымен атқара­тын іс­шаралар кестесі бекітіліп, ол бойынша құқықтық түсіндіру жұмыс­тары жүргізілуде.

Бұл индикаторларға жауапты болу­

дың қаншалықты маңызы бар екенін ұғын дыру үшін бірер мысалдарға тоқта­лып өткенім жөн секілді. Мәселен, «Мен шік құқығы» индикаторын алайық. Қолданыстағы заңнамалар бойынша мемлекеттік органдардың не­месе лауазымды адамдардың заңсыз актілер шығаруы нәтижесінде меншік иелерінің құқықтарын бұзғаны үшін жауапкершілікті нақтылау ұсынылады. Осы қызмет аясында халық арасында мемлекеттік органдардың актілеріне шағымдану тәртібіне байланысты сауал нама жүргізілген болатын. Нәтиже көрсеткендей, сауалнамаға қатысқан азаматтар мемлекеттік органдардың ше шім дерін сот тәртібімен шағымда­нуда әділ шешім шығатынына сенетін­дерін білдірген.

Даулы мәселелерді шешудегі заңна­маның тиімділігі индикаторы аясында бірнеше жаңа заңнама дайындалған. Солардың бірі ретінде Әділет министр­лігімен дайындалған «Төрелік туралы» заңды айтуға болады. Заң жобасын әзірлеу төрелік пен аралық сот қызметін құқықтық реттеудегі бірыңғай тәсілді қамтамасыз ету мақсатында арнайы екі заңды шоғырландыруға бағытталған. Осындай шоғырландыру дауларды сот­тан тыс шешу жүйесін нығайту процесі­не оң әсерін тигізеді.

Заң жобасының негізгі мақсаты кәсіп керлікті дамытуға қолайлы жағдай туғызу, инвестиция тартуды ынталан­дыру және де мемлекеттік қызмет көр­се ту сапасын арттыру болып табылады.

Зияткерлік меншікті қорғау индика­торы бойынша да атқарылған жұмыстар айтуға тұрарлықтай дәрежеде. Мәселен, мемлекетіміз «Зияткерлiк меншiк құқы­ғын қорғау» индикаторы бойынша бәсе­кеге қабiлеттiлiктiң жаһандық индексiн­де 2011 жылдан бастап Испания, Брази­лия, Ресей және Грузия сияқты елдерді басып озып, өз iнiң көрсеткiшiн 116­орыннан 74­орынға дейiн 42 пункт­ке бірден жақсартқан. Мұндай көрсет­кіш шетелдік құқық иеленушілер үшін қазақстандық нарықтың тартымдылы­ғын тағы да растай түсті.

Бұл индикатор контрафактiнi анық­тау, оның жолын кесу жөнiндегi шара­ларды қолдану есебiнен қалыптасады және жаңа интеграциялық жағдайда жүргізіліп жатқан әкімшілік­құқықтық реформаға орай, құқық қорғау органда­ры тарапынан пәрменді іс­қимылға тікелей байланысты болатын көрінеді.

Сөзімді қорытындылай келе, Әділет министрлігі жауапты орындаушы бо­лып табылатын индикаторлардың көрсеткіштерін көтеру мақсатында та­лап етілген ақпараттық­түсіндіру, яғни, әр индикатор бойынша ДЭФ ЖБИ тер­миндерін пайдалана отырып қабыл­данған реформалар бойынша халыққа насихаттау жұмыстарын жандандыру көзделген.

– Әңгімеңізге рақмет.

Сұхбатты жүргізген Шадияр МЕКЕНБАЙҰЛЫ,

«Заң газеті»ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ

МЕМҚЫЗМЕТКЕРДІҢ МЕНТАЛИТЕТІ ӨЗГЕРМЕЙІНШЕ, КӘСІПКЕРЛІКТІ ӨЗ ДЕҢГЕЙІНДЕ ДАМЫТУ ҚИЫН

екенін ескерсек, арамызда мұндайлардың қаншасы жүргені беймәлім. Барлығының қасына бір­бірден прокурор немесе өзге де құқық қорғау органда ры­ның қызметкерлерін қойып қою мүмкін емес», – деді ащы шындықты ақтарған прокурор.

Алқа мәжілісінде әңгімеге арқау болған әрекет­тің бірі – әкімдіктегілердің стационарлық емес сауда объектілерін орналастыру орындарын бел­гілемей, кәсіпкерліктің осы түрін дамытуға жағдай жасамайтындығы. Ал, полиция қызметкерлері биыл ғы жылы 35 сауда жасағын, 4889 тұлғаны әкім шілік жауапқа тартқан. Полицияның бұл әреке тін «тышқан аулаған барысқа» теңеген про­

курор шетелдегі жағдайларды мысалға келтірді. «Шетелге барсаңыз, көлік жүріп жатқан жолдың бойына өздерінің пластикалық қоршауларын қойып, столдарын шығарып, қызметін ұсына бе­реді. Ол жерден кет деп қуып жатқан ешкім жоқ. Онда әркімнің өз күнін көруіне жағдай жасалған. Бізде мүмкіндігі бар жердің өзіне бизнес жасағысы келгендерді тыйып тастайды. Сондықтан, мемле­кеттік қызметкерлердің халықпен жұмыс жасау­дағы менталитетін өзгерту керек. Адамдар өз күн­көрісіне қажетті қаражатты өздері тауып жатса, оған ке дер гі жасамау керек. Ондай адамдар ертең қыл мысқа бармайды, көшеге де шықпайды».

Осы жайтты ескерген облыс прокуроры әлі де болса жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік қолдау меха­низмдері жөнінде халықты ақпараттандыру ісі тиіс ті дәрежеде жүргізілмей келе жатқандығын тілге тиек етті. «Сол жұмысты енді прокурорлар ар қы лы жүзеге асырмақпыз. Сіздер ережені ауыл­да білімі төмен, мүмкіндігі жоқ адамдарға арнап жазыңыздаршы. Әркіммен өзінің деңгейіндегі тілімен сөйлесу керек. Облысымызда 836 елді мекен нің тек 15­інде, яғни, аудан­қала орталықта­рында ғана кәсіпкерлікті қолдау мен дамытуға ар­налған институттар қызмет атқарады. Қалған ауыл дардың кәсіпкерлікпен айналысуға ынталы аза маттарына мемлекет тарапынан ұсынылып жат­қан қолдау жөнінде кеңес беретіндер жоқ. Сол се­бепті де ауыл азаматтарының дені кәсіпкерлікті қолдау механизмдерінен бейхабар. Мұндай жағ­дай дың соңы өзара араздастыққа соқтыруы да мүм кін», – деп түйіндеді сөзін Ибрагим Иманов.

Иә, елдің, ел азаматтарының әлеуметтік­эко но­ микалық әлеуетін көтеруде маңызы орасан саланы кесе­көлденеңдеген мұндай кедергі лер ден тазарт­пайынша, кәсіпкерліктің көк жиегін кеңейтеміз деу, шынында да, бос әуре ші лік болғалы тұр.

Шадияр МЕКЕНБАЙҰЛЫ,«Заң газеті»

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ