Sevgili Öğrenciler, Son Viraj Yayınları olarak hedefi yüksek olan öğrencilere rehber olmak ve onların başarı sevi- yesini yükseltmek için yola çıktık. Değişen sınav sistemiyle birlikte ortaya çıkan yeni nesil sorularla kitaplarımızı oluşturarak sizleri bu sınavlara en iyi şekilde hazırlamayı istiyoruz. Kitaplarımızı hazırlarken Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yayımlanan öğretim programlarındaki kazanımları esas alıyoruz. Soruları bu kazanımlar çerçevesinde hazırlıyor, tüm kazanımlara kitaplarımızda yer veriyoruz. Bunu yaparken kazanım dışına asla çıkmıyoruz. Testleri mantık, muhakeme, analiz, sentez gerektiren sorularla oluşturuyoruz. Yeni nesil olarak adlandırılan bu tip sorularla öğrencilerimizin analitik düşünerek bilgilerini günlük hayata aktarabilmelerini amaç- lıyoruz. Bloom taksonomisine uygun olarak “tam öğrenme” modeliyle hazırladığımız özet konu anlatım, uygulama, kavrama, analiz-sentez, ünite değerlendirme testi ve analiziyle oluşturduğumuz “Drift Se- risi” öğrencilerimizi bilgi düzeyinden sentez düzeyine çıkarıyor. Kolaydan zora şeklinde hazırlanan bu testler sayesinde başarı basamaklarını kolaylıkla aşacağınızı düşünüyoruz. Ünite değerlendirme testleri şeklinde hazırladığımız “OFF-ROAD Serisi” ile son tekrarı da ya- parak öğrencilerimizi hedeflerine bir adım daha yaklaştırıyoruz. Deneme sınavlarıyla da sizleri sınav seviyesinden daha üst seviyelere taşıyarak sınavlarda karşılaşacağınız hiçbir soru karşısında zor- lanmadan başarılı sonuçlar elde edeceğinizi düşünüyoruz. Son Viraj Yayınları ile çıktığınız bu yolculukta hedefinize ulaşmanızı diliyor, size bu yolda reh- berlik yapmaktan onur duyuyoruz. Selim AKGÜL Genel Yayın Yönetmeni ÖN SÖZ
20
Embed
1. İ Kelimenin Anlamı ve Yorumu...İ Kelimenin Anlamı ve Yorumu 1. Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık Deyimler ve Atasözleri Söz
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Sevgili Öğrenciler,
Son Viraj Yayınları olarak hedefi yüksek olan öğrencilere rehber olmak ve onların başarı sevi-yesini yükseltmek için yola çıktık. Değişen sınav sistemiyle birlikte ortaya çıkan yeni nesil sorularla kitaplarımızı oluşturarak sizleri bu sınavlara en iyi şekilde hazırlamayı istiyoruz.
Kitaplarımızı hazırlarken Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yayımlanan öğretim programlarındaki kazanımları esas alıyoruz. Soruları bu kazanımlar çerçevesinde hazırlıyor, tüm kazanımlara kitaplarımızda yer veriyoruz. Bunu yaparken kazanım dışına asla çıkmıyoruz. Testleri mantık, muhakeme, analiz, sentez gerektiren sorularla oluşturuyoruz. Yeni nesil olarak adlandırılan bu tip sorularla öğrencilerimizin analitik düşünerek bilgilerini günlük hayata aktarabilmelerini amaç-lıyoruz.
Bloom taksonomisine uygun olarak “tam öğrenme” modeliyle hazırladığımız özet konu anlatım, uygulama, kavrama, analiz-sentez, ünite değerlendirme testi ve analiziyle oluşturduğumuz “Drift Se-risi” öğrencilerimizi bilgi düzeyinden sentez düzeyine çıkarıyor. Kolaydan zora şeklinde hazırlanan bu testler sayesinde başarı basamaklarını kolaylıkla aşacağınızı düşünüyoruz.
Ünite değerlendirme testleri şeklinde hazırladığımız “OFF-ROAD Serisi” ile son tekrarı da ya-parak öğrencilerimizi hedeflerine bir adım daha yaklaştırıyoruz. Deneme sınavlarıyla da sizleri sınav seviyesinden daha üst seviyelere taşıyarak sınavlarda karşılaşacağınız hiçbir soru karşısında zor-lanmadan başarılı sonuçlar elde edeceğinizi düşünüyoruz.
Son Viraj Yayınları ile çıktığınız bu yolculukta hedefinize ulaşmanızı diliyor, size bu yolda reh-berlik yapmaktan onur duyuyoruz.
Selim AKGÜL
Genel Yayın Yönetmeni
ÖN SÖZ
1. ÜNİTE
KELİMENİN ANLAMI VE YORUMU
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık...................................... 7
Deyimler ve Atasözleri ...........................................................................................................................13
Söz Sanatları .........................................................................................................................................19
5.3.33. Okuduğu metindeki gerçek, mecaz ve terim anlamlı sözcükleri ayırt eder.
5. Sınıf Türkçe .YAYINLARI
Konu
7
1. Ü
nite
:Ke
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık
➥ Gerçek Anlam: Bir kelimenin söylendiğinde akla ge-len ilk anlamına denir.
�Annemin yaptığı tatlı çok güzel olmuş.
➥ Mecaz Anlam: Kelimenin gerçek anlamından tama-men uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır.
�Küçük çocuk çok tatlıydı.
➥ Terim Anlam: Bilim, kültür, sanat, spor vb. alanlara ait kavramları karşılamak için kullanılan kelimelerdir.
�Açı (matematik), kafiye (edebiyat)
➥ Türkçede kelimeler cümle içinde anlam kazanır. Bir ke-lime, farklı cümlelerde farklı anlamlar kazanabilir.
�Binanın ön yüzü boyandı. (Cephe)
�Yüzünde lekeler vardı. (Sima, çehre)
�Yoğurdun yüzünü ben yedim. (Kaymak)
Kelimeler Arası Anlam İlişkileri
➥ Zıt Anlamlı Kelimeler: Anlamca birbirinin tam tersi olan kelimelerdir.
� savaş - barış
� çalışkan - tembel
� az - çok
� fayda - zarar
➥ Eş Anlamlı Kelimeler: Yazılışları ve okunuşları ayrı, anlamları aynı olan kelimelerdir.
� hafıza - bellek
� ihtiyar - yaşlı
� ufak - küçük
� sınıf - derslik
➥ Eş Sesli (Sesteş) Kelimeler: Yazılışları aynı, anlamla-rı tamamen farklı olan kelimelerdir.
� gül (Çiçek ismi - gülümseme fiili)
� dolu (Yağış şekli - boş olmayan)
� bin (Bir yere oturmak - yerleşmek - sayı)
� yaz (Bir yere yazı yazma fiili - mevsim)
➥ Yabancı Kelimelerin Türkçe Karşılığı: Türkçeye yabancı dillerden girmiş pek çok kelime bulunmaktadır. Ancak dilimizi korumak için bunların Türkçe karşılıkları-nı bilmemiz gerekir.
� e-mail / e-posta
� viraj / dönemeç
� periyot / dönem
� prestij / saygınlık
➥ Çok Anlamlılık: Bir kelimenin cümlede farklı anlam-lara gelecek şekilde kullanılmasına denir.
A. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan mecaz anlamlı kelimeleri ve bu kelimelerde ne anlatılmak isten-diğini yanlarındaki kutuların içine yazınız.
Mecaz Anlamlı Anlatılmak istenen
Söyledikleriyle kimseyi kırmak istemedi.
Paslanmış düşüncelerden kurtulmalıyız.
Aralarındaki bağ giderek güçleniyordu.
5.SınıfTürkçe YAYINLARI
Uygulama
8
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok AnlamlılıkKe
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
1. Ü
nite
:
1.
DÜSün,bul
,
B. Aşağıda sol tarafta verilen kelimelerin hangisinin terim anlamlı, hangisinin eş sesli kelime ol-duğunu karşısındaki kutucuklara yazınız. Terim anlamlı ise hangi alana ait olduğunu, eş sesli kelime ise sahip olduğu iki farklı anlamını sağ tarafındaki kutucuklara yazınız.
açı
yüz
penaltı
kır
çay
aralık
yaş
nota
düş
şiir
perde
DÜSün,bul
, C. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin eş anlamlarını yanındaki kutulara yazınız.
1. Bu yıl seni İzmir’e teyzenlerin yanına göndereceğim.
2. Her insan düşüncelerini açıklayabilmelidir.
3. Kara bir duman bütün her yeri kaplamıştı.
4. Şatafatlı bir düğünle evlendiler.
5. Çağımızda her insan çalışınca istediğini elde edebiliyor.
6. Konuşurken kelimelerimizi dikkatle seçmeliyiz.
7. Aldığı armağanları arkadaşlarına verecekti.
8. Kırmızı elmaları ağaçtan topladılar.
9. Beyaz gömleklerini yıkayıp ütüledi.
10. Kazandığı şöhreti çalışmasına borçluydu.
5. Sınıf Türkçe .
Kavrama
YAYINLARI
Test -
9
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık
1. Ü
nite
:Ke
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
1
3. Aşağıdakilerin hangisinde “çıkarmak” keli-mesi “bir eşyayı bir yerden başka bir yere gö-türmek” anlamında kullanılmıştır?
A) Annem elbisemi çıkarmamı söyledi.
B) Maça gelmeyeceğini hareketlerinden çıkar-mıştım.
C) Çöp poşetlerini kapıya çıkardım.
D) Elmaları çıkarırsan kaç kilo meyve kalıyor ka-sada?
4. Aşağıdaki kelimelerden hangisinin karşıt anlamı yanlış verilmiştir?
A)
ağlamak -gülmek
B)
olmak - olmamak
C)
almak -vermek
D)
üzülmek - sevinmek
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime terim anlamda kullanılmıştır?
A) Yemek henüz kaynamamış.
B) Kaç derecelik açı çizdin?
C) Ağaçlar yeşillere büründü.
D) Kitaplar yakın dostumuzdur.
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zıt an-lamlı ifadeler birlikte kullanılmıştır?
A) Sağ tarafındaki düşmanları görmemişti.
B) Önünden giden çocuklara bakakaldı.
C) Gelir gelmez bütün işlerini tamamladı.
D) Bu yolculuk aşağı yukarı beş gün sürdü.
1 ve 2. soruları aşağıdaki metne göre yanıtlayınız.
Bundan çok uzun zaman önce yaşayan ve adaletiyle meşhur Nuşirevan isminde bir kral vardı. Haksızlığa uğrayan insanlar ilk önce onun yanına giderdi. Çünkü Nuşirevan herkese eşit davranırdı. Suçlu olan kişi kardeşi bile olsa adaletli davranır ve suçsuzu korurdu. Bir gün Nuşirevan, adamlarıyla birlikte sarayının dışına gezmeye çıktı. Uzun süre at üstünde dolaştıktan sonra yoruldu ve dinlenmek istedi. Hemen bir çadır kuruldu ve Nuşirevan’a özel sofra hazırlandı. Ama o da ne? Sofrada her şey vardı ama tuz yoktu. Nuşirevan’ın hizmetkârlarından biri, biraz tuz istemek için yakınlardaki köylerden birine gidecekti. Nuşirevan, yola çıkmadan önce hizmetkârını yanına çağırdı. Tuzu mutlaka para ile satın almasını söyledi. Hizmetkâr şaşır-mıştı. Birazcık tuz için para verilir miydi? Üstelik Nuşirevan gibi birisi tuz isteyince kim para alırdı? Nuşirevan, hizmetkârının aklından geçenleri sanki okumuş gibi konuştu: “Sen beni dinle ve mutlaka parasını öde.”
1. Bu metinde altı çizili kelimelerden hangisi mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
A) haksızlığa B) dolaştıktan C) istemek D) okumuş
2. Bu metinde geçen kelimelerden hangisinin zıt anlamlısı yoktur?
A) uzun B) uzaklardaki C) hizmetkârlarından D) alırdı
İPUCU
›› Mecaz anlam, ke-
limenin gerçek an-
lamından tamamen
uzaklaşmasıdır.
5.SınıfTürkçe
Kavrama
YAYINLARI
Test -
10
1
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık1.
Üni
te:
Kelim
enin
Anl
amı v
e Yo
rum
u
7. ✿
delil
1gökyüzü
✸
miskin
2saadet
★
sema
3ispat
❖
mutluluk
4tembel
Yukarıdaki eş anlamlı kelimelerin eşleştirilme-sinde yanlışlık yapılmıştır.
Buna göre yanlışlığın düzeltilmesi için han-gi sembolle gösterilmiş kelimeler yer değiş-tirmelidir?
A) ✿ ve ✸ B) ★ ve ❖
C) ★ ve✸ D) ✿ ve ❖
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “canlı” ke-limesi mecaz anlamda kullanılmıştır?
A) Halden aldığımız balıklar canlı gibiydi.
B) Aslanlar, geyiği canlı canlı yediler.
C) Ahtapot, omurgasız bir canlıdır.
D) Canlı bir gülüş her şeyi değiştirir.
9. “Soğuk” kelimesi hangi cümlede farklı an-lamda kullanılmıştır?
A) Genç adam, bizi soğuk karşıladı.
B) Soğuk bir havada dışarı çıkmış.
C) Rüzgârın soğuğu yüzümüzü kesiyordu.
D) Orası çok soğuktur, orada gece donarız.
10. Aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisinin sesteşi yoktur?
A) Bana yüz lira ver.
B) Bizim çok geniş bir bağımız var.
C) Biz üçüncü kata taşındık.
D) Bu durum insanı üzer.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelimeler yakın anlamlıdır?
A) Türkiye’nin her yerinde insanlar misafir ağır-lamayı sever.
B) Ülkemiz insanı, tüm canlılara saygı duymayı bilir.
C) Ananelerimiz aslında geleneğin temsilcileri-dir.
D) Yola giden kişinin çabuk dönmesi için arka-sından su dökülür.
12. “Çabuk-yavaş” kelimeleri arasındaki anlam ilişkisi aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Sert - yumuşak B) Neşeli - mutlu
C) Kocaman - iri D) Öykü - hikâye
İPUCU
›› Olumsuzluk zıt
anlam değildir.
Örneğin “sevmek”
kelimesinin zıddı
“sevmemek” değil,
“nefret etmek” tir.
Bütün kelimelerin
zıt anlamlarının
olması şart değildir.
5. Sınıf Türkçe .
AnalizSentez
YAYINLARI11
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık
1. Ü
nite
:Ke
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
Test - 2
3. Bu metinde numaralanmış kelimelerden, yanında ayraç içinde verilen anlamda kullanılmamıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV.
4. Bu metinde geçen “ipek gibi akan kitap” ifadesiyle söz konusu kitabın hangi özelliği vurgulanmış olamaz?
A) Konusunun ilgi çekici olduğu
B) Anlatımının sürükleyici olduğu
C) Her yaştan okura hitap ettiği
D) Okurda okuma isteği uyandırdığı
1. Çocukluğunuzun bir öğleden sonrasını hatırlayın. Odanın zeminine vuran dikdörtgen şeklindeki gün ışığını… Halının üze- I
rine uzanmışsınız. Ya o gün ışığının içinde yüzüyorsunuz ya da halının desenlerinden bir masal diyarı yaratıyorsunuz II III
kafanızda yahut babaannenizin terliğini araba yapmışsınız, o desenlerin üzerinde maceradan maceraya sürüyorsunuz. IV
Bu metinde numaralanmış kelimelerden hangisi mecaz anlamıyla kullanılmamıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV.
2. Hâlâ var mı bilmiyorum, çocukluğumda okumayı söken öğrencilere kırmızı kurdele takılırdı. Sırayla, birer birer… Çalışkan bir çocuktum. Hikâyelere meraklı, rakamları seven. Hemen sökmüştüm okumayı, kurdeleyi de kapmıştım. Beni “Kara kızım!” diye seven ilkokul öğretmenim, kurdelenin yanında bir şey daha verdi, bir kitap: Küçük Kara Balık. Sevinsem mi üzülsem mi bilemedim. Eve gidip babaanneme kitabı gösterip “Ben kara olduğum için bu kitabı verdi, değil mi?” derken ağlamaklı yüzümü çok iyi hatırlıyorum.
Aşağıdakilerden hangisi bu metindeki altı çizili kelimelerden herhangi birinin anlamını vermemektedir?
A) kazanmak B) keşfetmek C) karar verememek D) anımsamak
3 ve 4. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
Marianne Riemann’ın şiirsel anlatımıyla ipek gibi akan kitap, güzel bir uyku öncesi masalı anlatmanın çok ötesinde bir so-
rumluluk taşıyor. Çocukların doğayla temas etme noktasında (konu) yaşadığı korkuları ortadan kaldırıyor. İnsanların âdeta I
hayvan ve bitkilerle kendi arasına çekmeye çalıştığı setleri (engel) yıkıyor ve doğada kimsenin kimseden üstün olmadığını II
anımsatıyor. Bu anlamda kitap, bu yargıları çocuklarına aşılayan (benimsetmek) ebeveynlerde de bir aydınlanma (gelişim) III IVyaratabilecek kuvvette.
5. SınıfTürkçe
AnalizSentez
YAYINLARI12
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Kelimeler Arası Anlam İlişkileri, Çok Anlamlılık
2
1. Ü
nite
:Ke
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
Test -5.
Sözcük Gerçek Anlam Mecaz Anlam
I. Baskı Eser, onuncu baskıya çıkacakmış.Uzun zamandır maç kazanamamak takım üzerinde baskı oluşturuyor.
II. Kalem Babamla kalem fuarına gitmeyi düşünüyoruz. Ünlü kalemler imza günü için bir araya geldi.
III. OyunPadişah hiçbir zaman düşmanın oyununa kanmış değildi.
Şair Evlenmesi tek perdelik bir oyundur.
IV. AyakÖğretmen, sınıfa girdiğinde hepimiz ayağa kalkardık.
Adamı türlü ayak oyunlarıyla işinden ettiler.
Tabloda numaralanmış yerlerin hangisinde kelime anlamlarına uygun olarak kullanılmamıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV.
6. Mecaz anlam, bir sözcük veya söz öbeğinin, kendi anlamı dışında bambaşka bir anlamı çağrıştıracak şekilde kullanılma-sıdır. Bu kullanımlar aynı zamanda o cümlede mecazlı bir söyleyişin olduğu anlamına gelir.
Bu açıklamadan hareketle aşağıdaki dizelerin hangisinde mecazlı bir söyleyiş yoktur?
A) Dünyanın en uzun hüznü yağıyor,
Yorgun ve yenilmiş insanlığımızın üstüne.
Kar yağıyor ve sen gidiyorsun,
Ağlar gibi yürüyerek gidiyorsun,
B) Ruhumu eritip de kalıpta dondurmuşlar;
Onu İstanbul diye toprağa kondurmuşlar.
İçimde tüten bir şey; hava, renk, eda, iklim;
O benim, zaman, mekan aşıp geçmiş sevgilim.
C) İstanbul’da Boğaziçi’nde,
Bir fakir Orhan Veli’yim;
Veli’nin oğluyum,
Tarifsiz kederler içinde.
D) Yeşil pencerenden bir gül at bana,
Işıklarla dolsun kalbimin içi.
Geldim işte mevsim gibi kapına
Gözlerimde bulut, saçlarımda çiğ.
5. Sınıf Türkçe .YAYINLARI
Konu
13
Kelim
enin
Anl
amı v
e Yo
rum
u1.
Üni
te:
Deyimler ve Atasözleri
DÜSün,bul
,A. Aşağıda verilen deyimler doğru olarak kullanılmışsa “D” kutucuğuna “✓”, yanlış kullanılmışsa “Y”
kutucuğuna “✗” işareti koyunuz.
D Y
1. Bu işte bizim de çorbada tuzumuz bulunsun.
2. Ben yokken kardeşlerine göz kulak ol.
3. Konuyla hiç alakası yok bu söylediklerinin, dam üstünde saksağan vur beline kazmayı.
4. Eve geç geldiğimiz için telaştan annemin etekleri zil çalıyordur.
5. Eli sıkı bir olduğu çocuklara bol bol harçlık verişinden belliydi.
6. Gözü kara bir çocuktur Alper, aklına koyduğu her işi başarıyla yapar.
Deyimler
➥ Çoğunlukla gerçek anlamından uzaklaşarak farklı anlamlar kazanan söz öbeklerine deyim denir.
● Deyimler anlatıma çekicilik, güzellik katar.
● Kalıplaşmış söz öbekleridir.
● Deyimde geçen kelimelerin yerine eş anlamlıları getirilemez.
● Deyimler öğüt vermezler.
�Göz kulak olmak, çorbada tuzu bulunmak
�Dam üstünde saksağan vur beline kazmayı.
Atasözleri
➥ Atalarımızın uzun deneyimlerine dayanan, kalıplaş-mış öğütlerdir. Atasözleri, içinden çıktığı toplumun özelliklerini yansıtır.
�Deyimlerle atasözleri çoğu kez karıştırılır. Deyim-ler atasözleri gibi öğüt vermez.
�Ne ekersen onu biçersin. (Atasözü)
�Etekleri zil çalmak (Deyim)
Bilgi Hazinem
2.
Benim
Notlarim
.
5.SınıfTürkçe YAYINLARI
Uygulama
14
Deyimler ve AtasözleriKe
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
1. Ü
nite
:
2.
DÜSün, karar ver
,B. Aşağıdaki öğrenciler birbirlerine deyimler sorup bu deyimleri açıklamaya çalışıyorlar. Öğrenciler
arasında geçen bu diyaloglarda deyimi doğru açıklayan öğrencinin yanındaki yuvarlağa “✓” işa-retini, deyimi yanlış açıklayan öğrencinin yanındaki yuvarlağa “✗” işaretini koyunuz.
Arif Remziye
Sapla samanı karıştırmak
İyi ile kötüyükarıştırmak
Elif Remzi
Kılı kırk yarmak Şöyle bir gözdengeçirmek
Ali Rıza
Göze girmekBirisini sürekli izlemek
Emre Serdar
Oyuna gelmek Tam zamanındasahada bulunmak
Alev Erdal
İpin ucunu kaçırmak
Arzu İnci
Pot kırmakYersiz, rahatsız edici sözleri söylemek
Kafa patlatmak
İrem Eda
Bir konu üzerindeçok düşünmek
Bir işi gereğince yapamamak
5. Sınıf Türkçe .
Kavrama
YAYINLARI
Test -
15
Deyimler ve Atasözleri
1. Ü
nite
:Ke
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
1. Karşılaştığı tüm zorluk-larla baş etmeyi bilmişti.
Ayşe Öğretmen’in tahtaya yazdığı cümlede-ki deyimi doğru açıklayan öğrenci aşağıda-kilerden hangisidir?
Gücü yetinceye kadar mücadele etmek
Bir başkasından yardım almak
Ömer
Ali
Mehtap
Ayşe
Hakkını almak için kavga etmek
Güçlükler karşısında her şeyden vazgeçmek
A) Ömer B) Ayşe
C) Ali D) Mehtap
2. Mustafa Kemal yaptığı devrimlerle etrafındaki herkesi kendisine ----
Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdaki deyimlerden hangisinin getirilmesi uygun olur?
A) hayran bıraktı. B) ağzı açık kaldı.
C) açık kapı bıraktı. D) sona erdirdi.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili deyim anlamına uygun kullanılmamıştır?A) Göz kamaştıran bir çiçek aldım anneme.
B) İçimden geldiği için yaptım bunu.
C) Ben onun ikinci çocuğu, ilk göz ağrısıydım.
D) Çocuk, arkasına bile bakmadan uzaklaştı.
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim kullanılmamıştır?
A) Sözlerime kulak asarsan iyi olur.
B) Kulağını aç da beni güzelce dinle.
C) Banyoda kulağıma su kaçtı.
D) Biz de senin kulaklarını çınlatıyorduk.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim an-lamına uygun kullanılmamıştır?
A) Küçük kardeşim yolculuğu burnumuzdan getirdi.
B) Biraz burnu sürtülünce ders çalışacaktır eminim.
C) Bu işten kurtulacak, burnu bile kanamadan hem de.
D) Öfkesinden âdeta burnunun direği kırıldı genç adamın.
6. 1234
Z A M A NG A Y E Ç Ö Z Ü MÇ A L I Ş
“Amaç” kelimesinin eş anlamlısı yukarıdaki tablonun kaçıncı sırasında verilmiştir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
3
İPUCU
›› Atasözü doğrudan
öğüt verir. Deyimler
öğüt vermez.
Atasözleri genellikle
cümle biçimindedir.
Deyimlerin cümle
biçiminde olanları
çok azdır.
5.SınıfTürkçe
Kavrama
YAYINLARI
Test -
16
3
Deyimler ve Atasözleri1.
Üni
te:
Kelim
enin
Anl
amı v
e Yo
rum
u
7. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki deyim gerçek anlama da gelebilir?
A) Ödevini yapmayınca gözden düştü.
B) Her şeye özenmez, gözü tok biridir.
C) Günlerdir gözüne uyku girmemişti.
D) Burak, onun hatalarına göz yummuştu.
8. 1. Pilav yiyen kaşığını yanında taşır.
2. Canı kaymak isteyen mandayı yanında ta-şır.
3. Aş taşınca kepçeye paha olmaz.
4. Zemheride yoğurt isteyen cebinde bir inek taşır.
Yukarıda numaralanmış atasözleri anlam yakınlıklarına göre gruplandırıldığında han-gisi dışta kalır?
A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.
9. Aşağıdaki deyim ya da atasözlerinden han-gisi komşuluk ilişkilerinin önemini vurgu-lar?
A) El elin eşeğini türkü çağırarak arar.
B) Ev alma, komşu al.
C) Akıl yaşta değil baştadır.
D) Alma mazlumun ahını, çıkar aheste aheste.
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim kullanılmamıştır?
A) Onu balkonda görünce aklım çıktı.
B) Sözleriyle aklımı başımdan aldı.
C) Onun aklı öyle işlere ermez, demiştim.
D) Aklındakileri bana da anlatmalısın.
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim an-lamına uygun kullanılmamıştır?
A) Derste öyle az konuştum ki dilimde tüy bitti.
B) Dilim sürçünce adımı söyleyemedim.
C) Onun dili pabuç kadar uzadı ki her şeye ce-vap verir hâle geldi.
D) Bazı kelimelere dilim bir türlü dönmüyor, ke-limeleri doğru söyleyemiyorum.
12. 1. Bir başa bir göz yeter.
2. Önce düşün, sonra söyle.
3. Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olma-mış.
4. Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
Yukarıda numaralanmış atasözlerinden hangisi sadece gerçek anlama gelir?
3. Dilimizde “can” sözcüğü ile kurulan pek çok deyim vardır. Bunlardan birisi ---- deyimidir. Bu deyim bir işi çok isteyerek, gönülden yapma anlamındadır. Başka bir deyim olan ---- sözü ise çok cılız ve çelimsiz olmak anlamındadır. Bir konunun en önemli noktasını anlatırken ise ---- deyimini kullanırız. Çok fazla arzuladığımız bir şey için ---- deyimi aklımıza ilk gelen deyim-lerdendir.
Aşağıdakilerden hangisi bu metinde boş bırakılan yerlerden herhangi birine getirile-mez?
A) can bulmak
B) bin can ile
C) burnunu sıksan canı çıkacak
D) can damarından yakalamak
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yanlış kullanılmıştır?
A) Sınavı iyi geçtiği için etekleri zil çalıyordu.
B) Defne, kitaplarına gözü gibi bakardı.
C) Mutluluktan âdeta kan beynine sıçramıştı.
D) Sonunda bütün gerçeklerle yüzleşti.
5. Arpa, buğday isteyen,
Tarlaya tohum eker,
Gelecek kaygısını
Akıllı olan çeker.
Ben ibretle bakarım
Arıya, karıncaya
Paramın bir kısmını
Atarım kumbaraya.
Yurduma hizmet için
Her zaman tutumluyum
Yerli malı giyerim,
Ben bir Türk çocuğuyum.
Bu dizelerde verilmek istenen mesajı,
I. Tarlada izi olmayanın harmanda sözü ol-maz.
II. Al malın iyisini, çekme kaygısını.
III. Sakla samanı, gelir zamanı
IV. Ağaç, yaprağıyla gürler.
atasözlerinden hangileri karşılamaktadır?
A) I ve II. B) I ve III.
C) II ve IV. D) III ve IV.
1. (I) Hep içimiz acıyarak “İnternet çıktı çıkalı ansiklopedilere yüz vermez olduk.” deriz. (II) Ama o koca koca ansiklopedilerin evde kapladığı yeri, hele hele arama motorları dururken o ciltten bu cilde bilgi aramanın zahmetini hangimiz özlüyor ki? (III) Öte yandan çocukken resimli ansiklopedilerin verdiği zevki; bilginin heyecanla, renklerle, kendine has bir romantizmle birleşmesini de unutmuyoruz. (IV) Bu zevki şimdinin öğrencilerine gel de anlat anlatabilirsen!
Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisinde “ilgi, yakınlık göstermemek” anlamında bir deyim kullanılmıştır?
A) I. B) II. C) III. D) IV.
2. (I) Dilimize zenginlik katan unsurlardan olan atasözlerinin bazıları mecaz anlama sahiptir. (II) Kimi atasözleri ise mecazdan uzak olup gerçek anlamlıdır. (III) Atasözlerinin bazıları karşıdaki kişiye doğrudan seslenerek öğüt verir. (IV) Kimi atasözle-rinde ise dolaylı olarak öğüt verme amacı görülmektedir.
Bu metinde numaralanmış cümlelere aşağıdaki atasözlerinden hangisi örnek olarak gösterilemez?
A) I. cümle: Sarımsağı gelin etmişler, kırk gün kokusu çıkmamış.
B) II. cümle: Dost, dostun ayıbını yüzüne söyler.
C) III. cümle: Terzi, kendi söküğünü dikemez.
D) IV. cümle: Öfkeyle kalkan, zararla oturur.
İPUCU
›› Deyimler; mecazlı,
kalıplaşmış söz
gruplarıdır. En az iki
kelimeden oluşur-
lar.
5. SınıfTürkçe
AnalizSentez
YAYINLARI18
Deyimler ve Atasözleri
4
1. Ü
nite
:Ke
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
Test -6. Türkçede atasözleri genel olarak cümle şeklindedir. Ancak bazı atasözleri cümle kalıbında olmayabilir. Atasözleri genel an-
lamda hayatla ilgili dersler verir. Kimi atasözleri ise doğa olaylarıyla ilgilidir ve bununla ilgili tecrübeleri insana aktarır.
Aşağıdakilerin hangisinde bu metinde numaralanmış bölümlere örnek olabilecek atasözleri bir arada verilmiştir?
I II
A) Kır atın yanında duran ya huyundan ya suyundan.
İyiliğe iyilik her kişinin kârı, kötülüğü iyilik er kişinin kârı.
B) Allah bana, ben de sana. Kara kışta karlar, martta yağmaz, nisanda durmazsa değ-me çiftçinin keyfine.
C) Deveyi yârdan uçuran bir tutam ottur. Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.
D) Atta karın, yiğitte burun. Ne verirsen elinle, o gider seninle.
7. İlkokul 3. sınıfa gittiğim yıllardı. Öğretmen bir el işi çalışması vermişti ve o gün kontrol edip okul bahçesinde ürünlerimizi sergileyecekti. Ben el işimi çok ince bir işçilikle âdeta ---- yapmıştım. Sabah o heyecanla ve telaşla yetişemeyeceğim kay-gısıyla ----. Öğretmen sınıfta benim yaptığım el işini çok beğendi ve tüm sınıfa beni alkışlattı. O günü hiç unutamıyorum eve dönerken ----.
Bu metinde boş bırakılan yerlere getirilebilecek deyimler aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) dört dönüp – burnumdan soluyordum – yüreğim yağ bağlamıştı
B) içim cız ederek – eteklerim tutuşmuştu – ağzım kulaklarıma varıyordu
C) iğneyle kuyu kazar gibi – ayaklarıma kara sular inmişti – ağzımı bıçak açmıyordu.
8. Çok eski dönemlerden günümüze kadar uzanan ata-sözleri toplumsal yaşamda önemli bir yere sahiptir. Yol gösterme, öğüt verme, ders çıkarma gibi işlevleri olan atasözlerimizden bazıları ise verdikleri mesaj açısından birbiriyle çelişmektedir. Örneğin “----“ atasözü ile “----“ atasözü buna örnek olarak gösterilebilir.
Bu metinde boş bırakılan yerlere aşağıdaki atasöz-lerinden hangileri getirilmelidir?
A) İyi insan, sözünün üstüne gelir. – İyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak olmazdı.
B) Dost ile ye, iç; alışveriş etme. – Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır.
C) Azıcık aşım, kaygısız başım. – Fazla mal göz çıkar-maz.
D) Sakla samanı, gelir zamanı. – Ne ekersen onu biçer-sin.
5. Sınıf Türkçe .YAYINLARI
Konu
19
Kelim
enin
Anl
amı v
e Yo
rum
u1.
Üni
te:
Söz Sanatları
➥ Benzetme: Ortak yönleri bulunan iki varlık ya da kavramdan zayıf olanın güçlü olana benzetilmesidir. Benzetmenin dört ögesi vardır.
�Cengiz keçi gibi inatçıdır. Benzeyen Kendisine benzetilen Benzetme edatı Benzetme yönü
➥ Kişileştirme: İnsana ait niteliklerin insan dışındaki varlıklar için kullanılmasıdır.
�Kuşlar gökyüzünde neşeyle uçuyorlar.
�Bu cümlede insana ait bir özellik olan “neşe” ifadesi kuşlar için kullanılmıştır.
Bilgi Hazinem
3.
,DÜSün, analiz et
A. Aşağıdaki dizelerde görülen söz sanatlarını karşılarına yazınız
Bir balık ağlıyordu
Denizde
Başını yaslamış
Ufacık bir yosun parçasına
1.
Çıkamam, aynalar, aynalar zindan
Bakamam, aynada, aynada vicdan
Beni beklemeyin, o bir hevesti
Gelemem, aynalar yolumu kesti
2.
Benim
Notlarim
.
5.SınıfTürkçe YAYINLARI
Uygulama
20
Söz SanatlarıKe
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
1. Ü
nite
:
3.
,DÜSün, analiz et
B. Aşağıdaki yörüngeyi takip ederek doğru meyveye ulaşarak cevabı bulunuz.
Bu şiirde benzetme sanatı yapılmıştır.
Bu şiirde kişileştirme sanatı yapılmıştır.
Bu şiirde kişileştirme sanatı yapılmıştır.
Bu şiirde benzetme sanatı yapılmıştır.
Bu şiirde kişileştirme sanatı yapılmıştır.
Bu şiirde benzetme sanatı yapılmıştır.
Bu şiirde benzetme sanatı yapılmıştır.
D
D
D D D D
D
Y
Y
Y Y Y Y
Y
Kiraz Muz Portakal ArmutElma Çilek Erik Şeftali
Dünyayı verelim çocuklara hiç değilse bir günlüğüne allı pullu bir balon gibi verelim oynasınlar oynasınlar türküler söyleyerek yıldızların arasında dünyayı çocuklara verelim kocaman bir elma gibi verelim sıcacık bir ekmek somunu gibi hiç değilse bir günlüğüne doysunlar dünyayı çocuklara verelim bir günlük de olsa öğrensin dünya arkadaşlığı çocuklar dünyayı alacak elimizden ölümsüz ağaçlar dikecekler
Daima böyledir dünyanın işi Kişi ektiğini biçer demişlerİstersen iyilik et istersen kötülükEttiğin başına gelir gemişler.
Çocuk çok sevdi ağacı,Verdiği ona her kış çi-çekleri olaydı.Ağaç çok sevdi çocuğuÖğrendi altın saçlarındandudakları olaydı
Yoksul bir çocuk görsemYağmur altında üşüyenKöprü olmak geçerHiç değilse içimden
Biz hep çocuk kalmalıydık aslındaÜç taş, üç kum olmalıydı hayatEn büyük kavgalarımızGazoz kapağından çıkmalıydı.
Bu bahar havası bu bahçeHavuzda su şırıl şırıldırUçurtmam bulutlardan yüceZıp zıplarım pırıl pırıldır.
Kitaplarım, masam, elbisem, Sessizlik içinde yatağımın örtüsü Sonsuz şarkısında gökyüzü Çılgınlığında bahçemizdeki badem
5. Sınıf Türkçe .
Kavrama
YAYINLARI
Test -
21
Söz Sanatları
1. Ü
nite
:Ke
limen
in A
nlam
ı ve
Yoru
mu
5
2. Berrak su gibisin güzel yurdum
Eşsiz şehirlerin, çağlayan suların
Göğe yükselen dağların
Çekiyor insanı yaşamın derinliklerine
Yukarıdaki şiirde suya benzetilen varlık ne-dir?
A) Dağlar B) Yurt
C) Gökyüzü D) Şehirler
3. ■ Üzerimdekileri çıkarınca kuş gibi hafifle-dim.
▲ “Sen de gel.” der gibi baktı bana.
◆ Bir anda düşecek gibi oldum.
● Saat beş gibi buluşalım, dedi.
Yukarıda sembolle gösterilen hangi cümle-de iki varlık arasında benzetme ilgisi kurul-muştur?
A) ■ B) ▲ C) ◆ D) ●
1. Bir uçurtmam olsa
Bütün renkler
Misafir olsa kuyruğunda
Pırıl pırıl parlasa her yanı
Yükseldikçe gökyüzüne
Şarkılar mırıldansa
Şiirler okusa
Selam götürse kuşlara, ağaçlara
Aşağıdakilerden hangisi bu dizelerde kişileştirilen varlıklardan biri değildir?
A) B)
C) D)
İPUCU
5.SınıfTürkçe
Kavrama
YAYINLARI
Test -
22
5
Söz Sanatları1.
Üni
te:
Kelim
enin
Anl
amı v
e Yo
rum
u
4. Yola çıkınca her sabah,
Bulutlara selam ver.
Taşlara, kuşlara,
Atlara, otlara;
İnsanlara selam ver.
Aşağıdakilerden hangisi bu dizelerde kişi-leştirilen varlıklardan biri değildir?
A) Yol B) Bulut
C) Taş D) At
5.
Derinden derine ırmaklar ağlarUzaktan uzağa çoban çeşmesiEy suyun sesinden anlayan bağlarNe söyler şu dağa çoban çeşmesi
Aşağıdakilerden hangisi bu dizelerde kişi-leştirilen varlıklardan biri değildir?
A) ırmak B) bağlar
C) çoban çeşmesi D) su
6. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Mehmet Âkif ERSOY
Mehmet Âkif’in bu dizesinde vatan neye benzetilmektedir?
A) Toprağa B) Cennete
C) Orduya D) Bayrağa
7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde kişileştirme sanatına yer verilmemiştir?
A) Havalar güzel gidiyor Sen de çiçek açtın erkenden Küçük zerdali ağacım Aklın ermeden