1. Gevallenstudie:De Verlichting als basis van onze samenleving (18 de eeuw)

1. Gevallenstudie:De Verlichting als basis van onze samenleving

(18de eeuw)

1.0 Inleiding-stelling:

1) Verlichting basis voor ons mens- en wereldbeeld2) Verlichting: breuk met (B) Ancien Regime (AR)• Wat is Ancien Regime? Begrippenlijst!• Welk mensbeeld in AR?

• Welk wereldbeeld in AR?

- probleemstelling: hoe breuk ontstaan?

1.1 Ontstaan van het nieuwe mens-en wereldbeeld in de 17de eeuw: René Descartes

1.1.1 Leven (1596-1650)

1.1.2 Wereldbeeld: Principes de la philosophie (1644)• Doelstelling?• Stelling

- continuïteit AR- breuk AR

• Probleem?• Antwoord : zie lievelingsvak Descartes• Hoe werkt de wiskunde?• Betekenis?

1) (B) Reductionismemethode die de werkelijkheid reduceert tot haar meest eenvoudige en dus meetbare bestanddelen dmv de rede om zo die complexe werkelijkheid beheersbaar/controleerbaar te maken. Een reductionist verengt dus de werkelijkheid tot 1 aspect ervan zodat het geheel uit het oog verdwijnt.

2) gevolg voor de wetenschap in de 17de eeuw?

2) Gevolg voor het wereldbeeld?

3) Gevolg voor het wereldbeeld?4) Verschil tussen reductionisme en rationalisme?

1.1.3 Mensbeeld: Meditationes (1641): zie kopie Doc 1

• Opdracht: dubbelspel1) Hoe ziet Descartes de mens?2) Welke gelijkenis/verschillen met zijn wereldbeeld?

• Bespreking1) mensbeeld2) gelijkenis met wereldbeeld

2.1 wat2.2 citaat Descartes: Ik beschouw het menselijk lichaam als een

machine… Mijn denken vergelijkt een zieke man en een slecht gemaakt uurwerk met mijn voorstelling van een gezonde man en een goed gemaakt uurwerk.

2.3 andere vben van lichaam als machine? 2.4 Betekenis?

3) verschil met wereldbeeld?3.1 wat3.2 vb?3.3 betekenis3.4 Gevaar?3.5 Localisering van de ziel: zoektocht 17de eeuw3.6 Gevolg?

• Besluit: res extensa en res cogitans

1.1.4 Belang/betekenis van Descartes voor ons?

• Continuïteit met het verleden: Nieuwe Tijd• Verandering/ breuk met het verleden: Ancien Regime

1) Nieuwe Tijd = 2) Nieuwste Tijd=

• Continuïteit met het heden: onze visie op mens en wereld1) de mens: hoe behandelen wij ziektes?2) de wereld: hoe pakken wij wereldproblemen aan?

1.2 De basis van de Verlichting in de 18de eeuw:Immanuel Kant

1.2.1 Leven (1724-1804)

1.2.2 Werk: Was ist Aufklärung? (1784): Doc 2

• Opdracht: groepswerk• Bespreking

1) wat is Verlichting?2) wie z de voogden?3) voorwaarde?

(B) Emancipatie- of ontvoogdingsstrijdhet zich bevrijden van beperkende maatregelen opgelegd door

voogden

4) actuele voorbeelden van ontvoogdingsstrijd?21ste eeuw/20ste eeuw/19de eeuw/18de eeuw?

5) Waarom is ontvoogding nodig?- vaststelling: luiheid en lafheid… (vb

studiekeuze)- waarom dan ontvoogden?- betekenis(B) Vooruitgangsoptimisme

• Wat? het geloof van de Verlichtingsfilosofen dat als elk mens zijn verstand gebruikt, de maatschappij beter w voor iedereen.

• Breuk AR?• Verband reductionisme?• Hoe vooruitgang te bereiken?

Besluit Descartes en Kant?

• Wat hebben ze gemeenschappelijk?• (B) Verlichting

Europese cultuurstroming in de 18de eeuw waarbij het reductionisme centraal staat om zo emancipatie en vooruitgang te bereiken.

1.3 Wat is de invloed van het reductionisme op de samenleving?• Groepswerk met primaire bronnen: zie bundel doc 3-

4-5• Situering documenten: te noteren bij het doc

1) Doc 3 : wie is John Locke?

2) Doc 4: wie is Voltaire?3) Doc 5: wie is Adam Smith?

• Werkwijze1) Je krijgt als groep 1 document2) Eerst leest iedereen in stilte individueel de bron3) Dan overleg je als groep over de antwoorden op de vragen onderaan

de bron.4) Je motiveert elk antwoord met tekstgegevens (onderstreep in de tekst)5) Ieder groepslid noteert de gevonden antwoorden in de eigen notities.

• Timing: 20 minuten• Resultaat groepswerk:

1) klassikale bespreking in 2 kolommen met vergelijking tussen Ancien Regime en Verlichting

2) per document moet je de titel (invloed van het reductionisme) kunnen aantonen

• Bespreking GW in notities • Blad in landscape in 2 kolommen

Ancien Regime VerlichtingPolitiek

• Let op: elk item onder Verlichting moet je kunnen verklaren vanuit reductionisme (zie titel 1.3: zoek naar verbanden!)

Ancien Regime

• (B)Vorstelijk absolutisme- wat?- Tekstfragment- Voorbeeld?

• (B) Volkssoevereiniteit- wat?- Tekstfragment- Hoe te bereiken?- Verband reductionisme?- Betekenis?

1) scheiding van de machtenWM: wie instelling taakUM:RM:

staat tegenover welk systeem AR?2) wat indien WM haar beloftes niet nakomt?

sociaal contract- overgangsvraag

VerlichtingPOLITIEK

http://www.lachambre.be/kvvcr/pdf_sections/menus/hemi.pdf

Ancien Regime

• Vorstelijke willekeurvb Lettres de cachet

• (B) Standenmaatschappij- wat?- welke groepen?- welke voorrechten

Verlichting

• (B) Rechtstaat- wat? een staat waarbij de overheid de

rechten en vrijheden van haar burgers respecteert en zichzelf ook houdt aan de regels van de wet

- Gevolg? Rechtszekerheid- Als er rechtszekerheid moet zijn, welk

systeem uit AR moet dan verdwijnen?

• Gelijkheid- Verschil tussen juridische en sociale

gelijkheid: waarom?- Waarvoor pleiten de verlichtingsfilosofen

en waarom?- Verband reductionisme?

Ancien Regime

• (B) Staatsgodsdienst- wat?- Gevolg?- Tekst?

- Hoe merk je dat ARmens gelovig is?wij bidden tot God: waarom?

voorzienigheidopenbaring

Verlichting

• Vrijheid van mening- Wat- Gevolg?- Is het dan ook mogelijk in El Dorado

om niet te geloven?- Hoe merk je dat iemand uit El Dorado

gelovig is?wij danken God onophoudelijk:

waarom?We hebben hem niets te vragenHij heeft ons alles gegeven- overgangsvraag: welk godsbeeld?

• (B) Deisme- wat? Geloof in God als schepper maar

het ontkennen van de openbaring en de voorzienigheid

- Verband reductionisme?

CULTUREEL

Ancien Regime

• Dogma’s Kerk en Staat- wat is een dogma- vb dogma Kerk- vb dogma Staat

- Gevolg voor de samenleving in het AR

Verlichting

• Vrijheid van wetenschappelijk onderzoek

- Hoe deed een wetenschapper aan onderzoek tijdens AR?

- Gevolg ? (B) Secularisatie = proces waarbij de belangrijkste maatschappelijke sectoren (politiek, soc-ec , wetenschap enz) gescheiden zijn van de invloed van Kerk en godsdienst

- Hedendaagse voorbeelden ?

Ancien Regime

• (B) Mercantilisme- wat?- Tekst?

BESLUIT ANCIEN REGIME- basis maatschappij?- Vanuit welk gezag?

Verlichting

• (B) economisch liberalisme- wat?

Economisch systeem waarbij elk individu vrij is om economische initiatieven te nemen zonder tussenkomst van de staat omdat men gelooft dat individueel eigenbelang leidt tot algemene welvaart

- concreet?- Wie? - Verband reductionisme?

BESLUIT VERLICHTING- basis maatschappij- Vanuit welk gezag

(B) Liberalisme= politiek idee dat de waarde van het individu en de individuele vrijheden centraal stelt.

SOCIO-ECONOMISCH