1 family planning 6

T e a c h e r

A d d i s A b a b a

+ 2 5 1 9 1 1 0 8 6 0 6 6

[ T y p e t h e f a x n u m b e r ]

7 / 2 0 / 2 0 1 5

Berhanu Tadesse Taye

Consequently, I was obliged to write this

autobiography on account of the

following case. From the experiences of

my family and one of our locality

families, both constructive and

destructive lessons have been observed.

The written materials were intended to

share the constructive experiences from

them and to be careful not to repeat the

shortcomings of the families’ problem.

To avoid the quality problem of the

formation of strong family, this article

has assessed two families. The standards

criteria to make selective stundareds is

Berhanu Tadesse Taye

Autobiography

4

CHAPTER ONE

1.1. Introduction ................................................................................................................................... 5

1.2 Autobiography

1.3 Family plannin

CHAPTER TWO

2.1. An Intelligent Enemy is better than a Stupid Friend. The Issue in my home is in vain (የ ተማረ

ይግደለኝ) አሁን ያለንበት ዘመን ደደብ ሆኖ ቢሆን በተጨማሪ ህሊና የ ሌለው እና ብር ያለው ይግደለኝ ሆኖል፡ ፡ .................... 13

2.2. Comment and answer about the issue ....................................................................................... 19

CHAPTER THREE

3.1. Fathers’ Day and የ ቀለም አባተ ................................................................................................. 24

CHAPTER FOUR

4.1. ላቀረቡት ክስ ከተከሳሽ የተሰጠ መልስ ...................................................................................................... 27

8.3 ተከሳሽ የሟች እናቴ ወ/ሮ መአዛ ሀይሌ ወራሽ መሆኔን ያረጋገጥኩበት ማስረጃ 1 ገጽ ፎቶ ኮፒ ተያይዞ ቀርቧል ፡፡ ......... 30

CHAPTER FIVE

5.1. Introduction ................................................................................................................................. 32

5.3. The preliminary survey indicates that: ........................................................................................ 34

5.4. Unheard voice ............................................................................................................................. 34

5.5. ምርምሩን ያነ ቃቃ ዐቢያ ፕሮብሌም። .................................................................................................. 35

5.6. ስለ ትምህርት በጥቅሉ የተነገሩ ስነቃሎች ................................................................................................... 36

5.7. ስለመምህር የ ተነ ገ ሩ ስነ ቃሎች ......................................................................................................... 40

5.8. ስለተማሪና ፈተና የ ተነ ገ ሩ ስነ ቃሎች ................................................................................................ 45

5

CHAPTER ONE

1.1. Introduction

Consequently, I was obliged to write this autobiography on account of

the following case. From the experiences of my family and one of our

locality families, both constructive and destructive lessons have been

observed. The written materials were intended to share the constructive

experiences from them and to be careful not to repeat the shortcomings

of the families’ problem.

To avoid the quality problem of the formation of strong family, this

article has assessed two families. The standards criteria to make

selective stundareds is such as avoid creating born on the wrong sides of

the blanket, (ከህጋዊ ሚስት/ባል ውጭ መውለድ) live without nagging, applied

child care method etc.

1.2.Autobiography 1.3. Family planning

Mr Tadesse and Mrs Maza have lived at Chefe locality around French

legation in Addis Ababa city Administration. They lived in marriage

from 1967 to 2009. Mr. Tadesse was an employed worker at Addis

Ababa University in the position of janitor to canteen worker and retired

at this time. He was paid from 30 birr to 500 birr per-month. At this time

he earns around 350 birr pension per month, whereas Mrs. Maza hadn’t

had any monthly income as she was a house wife. Due to work pressure

our beloved mother lost her life in 2009. They have had extended

6

family, i.e. ten sons and three daughters. Among these, three of them are

females and others are males. My father has also has had three children

born on the wrong sides of the blanket, out of which two of them have

died. This issue opposes social norms, disturbing the normal child

rearing customs in a given society by ignoring the accepted cultural

value of child raising.

He merely provided his children with basic necessities- food, clothing,

educational and other necessary materials. He couldn’t afford to provide

anything for them. People harvest what they deliberately sow; as he

intentionally had the children, he must provide them with sympathy and

fatherly love. But the reverses happened in our family. He discriminates

among the family members although all of us belong to the same father.

Hence, my father’s option was to look for child labour. As far as street

children are concerned, not only homeless ones but also those who have

home but live on the street and who come back to their parent after

working in the street. This leads to obstacle and barrier life condition in

their future endeavor.

Our father only worked at Addis Ababa University without striving to

improve himself educationally. Since he is illiterate, he hasn’t had any

attention to his offspring concerning education. In her part our mother,

restricted to safeguarding her offspring. She couldn’t get any modern

7

education. Hence, they hardly know about proper child rearing method

and family planning due to the negative impact of the backward and

harmful culture. Thus, instead of sending their children to school, they

always encouraged them to go to the street or send to fetch fire wood to

cook food and sell some thing to supplement their income.

How can we alleviate this problem for the future? I have reached a

decision to restrict myself from having babies more than ONE. It is easy

to understand such type of life, how it affects the coming generation. I

have reached a decision to teach my neighbor about certain behavioral

changes as far as family planning is concerned; reducing the number of

children should be given a top priority. If we limit the number of

children in the family, we can afford to provide what they need. If we

perform in action, the above issues can offer basic need and control

harmful culture such as genital mutilation, or circumcision without

getting education as health professionals but my father prformed

traditional practices.

1.4. Consequently, I was obliged to write this autobiography on

account of the following case……

From 1985 my parents couldn’t afford to give basic need their extended

family. Due to this reason, I withdrew from home to street to supplement

myself educational expense to compensate what I lost before. I joined

8

needy association at Addis Ababa University, by virtue of which was

able to complete my high school studies in 1991. Unfortunately, I was

not lucky to earn grades qualifying me for a higher education. Due to an

inherent rules and principles of the university the assistance had to stop

up on completion of my high school study. Indeed being an orphan, I

was brought up through an active assistance of Addis Ababa University;

but I knew the reality that I have parents. Hence, I didn’t need to resume

such life more than one year and changed my daily activity worked as

shoe shine boy, daily labourer in the construction, as an athlete boxer

and football player. At the end sprinter (short distance runner) for four

years while I was attending my high school education, but the

association helped me to get job during summer seasons. Throughout,

my study from grade 6, 7 to grade 8th

in summer break, full time

employee for three month in Agriculture tools production and

distribution factory as inventory, in the ministry of transport garage as

inventory and Telecommunication Corporation as radio section clerical

work and office worker and Ghion Hotel as steward respectively. From

grade 9th to 12th grade throughout my academic years, I was a

professional sports man starting from A.A.U, Ethiopian electric light

authority, and house rent authority as sprinter respectively. In all those

competitions I accomplished it with successes and awards. Finally, I was

elected as Ethiopian championship with successes and awarded 3 Medal

9

and 5 honor certificates as an outstanding sprinter (short distance

runner).

During the transitional period the club quit athletics field as a club. At

that time several clubs asked me to resume athletics but my decision was

to continue my education which I lost before. I worked in ministry of

economic development and cooperation as waiter for four years; at that

time I got a chance to resume my education as I earned a monthely

payment of 50 Ethiopian birr as waiter. Meanwhile, I got a chance to

attend my long-cherished desire to join higher education. I resumed

attending extension division at Kotebe College of teacher education in

the department of home economics after improving my previous ESLCE

results.

Unfortunately, the monthly tuition exceeded my monthly income and I

was about to withdrawn form the college. More striking was that I was

on the verge of failure to maintain my very survival, given my

insignificant monthly earning. Due to this fact I was obliged to quit my

study but with endurance I was completed it.

However, during the dergue regime, I have taken one year complete

military training as an Air-born in1979 EC at that time the military junta

enforced youth to join national service they kidnapped me to join

national service. But I escaped from there and joined an Air-born. At

10

that time I was a teenager aging around 13/14 years old. But they chased

me and others especially poor families. My father was also insisted me

to going them since he was a militia (Abiot Tebaki) in our district

(kebele). I decided to join Air-born and quitted grade 7 class. But

owning to my long, cherished desire to continue my education and hate

about the dictator regime, I escaped from there and came to resume my

education.

After completing diploma programme in 1989EC from Koteba College

of Teacher’s Education (KCTE), I was employed in Tigray region with

the collaboration of MoE in 1989EC. I served for 3 years in Tigray, for 3

years in SNNRS, for 1 year in Oromia region as a teacher respectively.

In Amhara region Ministry of Agriculture I worked as disaster

prevention and preparedness expert for 3 years.

In all regions I got intelligent students. At this time most of them are

university lecturers and PhD students both here and abroad. I am proud

of their achievements because they are my products.

Most of the places where I worked were harsh environments i.e. hot, dry

and dusty. I was caught malaria and suffered for several years. Due to

those harsh conditions I quitted my job by my own interest. After

coming from rural area I needed to start my own business but I couldn’t

as I was robbed entirely.

Fortunately, I got an opportunity to resume my education in the Addis

Ababa University in the extension division, by being employed

temporarily at privately and government organizations in Addis Ababa

as an expert and canteen head.

After return back from rural area to Addis Ababa in 2001EC, Addis

Ababa city administration prepared regional election to fill a vacant

11

election seat in the city council/parliament. During that time I was

contested as an A. A. city administration in the category of private

contestant. Due to several reasons my attempt was in vain but numerous

people offered me their vote.

My work and education was full of ups and downs, for example, during

that time or (5 years ago) my boss in GIW factory committed totally evil

things by creating a pretext, prejudice, fallacy and out of truth witness

terminated me from my job. That was the real history of mine through

which I passed three years suffering time. Really I experienced terrible

life time. First I lost my beloved mama, lived without salary, my family

migrate from here, including being attacked in car accident.

As far as my boss is concerned, he was afraid of my status which was

related to management as my field of study. He denied the reality and

forced me to terminate my job. Despite my effort, i.e. preparing my

work plan, being embraced with research results including providing

questionnaire collecting and interpreting it properly and enthusiastically

including financial plan and production plan later and commence one

department on due date in the organization of GIW factory. Indeed I

didn’t get what I contribute to this organization. Of course I joined this

organization after its establishment three years later. However, they

didn’t start the machineries they purchased. The warranty date of the

machineries due date was also expired when I was employed. After I

was employed I enabled the machineries start its function. I was eager

beaver but evil persons looted my patent right. My appeal was ignored

by judiciary but the plan still work in the factory. The judge itself denied

my own justice; since I didn’t commit bad things; I do have good

conscience (mind). Despite all this problems, I accomplished my BA

degree with by begging money from volunteers, kinship’s, classmates

and others; that is, beyond my own home (family). Through these

12

terrible moments I got a degree from A.A.U in the department of

Educational planning and management.

After completing my education in bachelor of art in July 2003EC, I

started working in one of government offices in Addis Ababa City

Administration. After serving as a teacher for three months in Germany

church school here in Addis Ababa, I was employed at government

organization at woreda 3 as an industrial extension work process head.

My activity has been supporting micro and small enterprises or

entrepreneurs and currently I am also working as institutional quality

auditor in both private and government TVET Colleges and institutes.

In addition to my own field of study I took several psychology courses

including child care and development, introduction to psychology,

developmental psychology, measurement and evaluation, educational

psychology and career guidance and counseling. Still my long cherished

desire to specialize my education completed MA programme in

extension programme at Addis Ababa University. At this time life is

going well. Currently my asset is: There is no enough space to be used

as a salon; I have only a bed, I don’t have a space to furnish with chair

and table even for reading purpose.

I have successfully completed my MA study though the tuition fee was

very high. Thanks to God! For allow me to pay such huge amounts of

money for my MA programme and completing according to the

schedule. At this time I have started e-learning programme in the net.

13

CHAPTER TWO

2.1. An Intelligent Enemy is better than a Stupid Friend. The

Issue in my home is in vain (የ ተማረ ይግደለኝ) አሁን ያለንበት ዘመን ደደብ ሆኖ ቢሆን በተጨማሪ ህሊና የ ሌለው እና ብር ያለው ይግደለኝ ሆኖል፡ ፡

This horrified story happened before five years; here in Addis Ababa. My wife and

my daughter were brutally forced to leave my parents’ house. Even the home from

which my wife and daughter forced to leave by itself was constructed by myself as

my family couldn’t afford to build it by the time. Before they came to Addis

Ababa, they used to live in Tigray. They came to Addis Ababa to live with me.

After they lived with me for a week, disagreement with my wife and my family

arose. As disagreement between my family and my wife continued, we couldn’t

lead a peaceful life. One day while I was returning home from work, my wife

called me and told me that she was not at home. She informed me that she was in a

hotel with my daughter for she was unable to cope up with the pressure from my

family. At that time, I was shocked, but I tried to cool down myself.

However, I was unable to calm myself then I wept and wept! As the situation was

terrible, no one can tolerate such types of gigantic problem without reacting

negatively. I Wept! Wept and Wept in my way to the hotel where my wife and

daughter rented. I called one of my friends to help me solve my problem as I

sought advice from him. He advised me that since I didn’t have any money to save

my family, I should let them go for the time being and bring them back when I get

enough money. ‘Love leaves out of the window when money problem comes into

the house through the door’ (ድህነ ት በበር ሲገ ባ ፍቅር በመስኮት ይወጣል).

14

He further advised me that when I would get enough money and settle myself, I

could bring my wife and daughter to live with me. I arrived in the hotel along with

my friend and asked my wife to explain what happened. She explained us in detail

that she couldn’t tolerate my family, especially my younger sister for she was the

one who always nagged and quarreled with her. I continued asking my wife what

she thought the immediate solution should be and she told me that she didn’t want

to live in Ethiopia and wanted to go Sudan. But I was not willing to allow her to

leave the country as I want her to live with me so that we can bring up our child

safely. But she refused my idea and decided to leave the country after taking my

daughter to her family. Though I was begging her to change her mind, she was not

willing to change her mind and decided to migrate to Sudan. However, after living

in Sudan for a year and eight months, she returned to Ethiopia and started living

with her family.

My father asked me to build a house for the family as he didn’t afford to build the

house by that particular time. Since I knew the problem very well, I accepted his

request without hesitation. Then I started sending money to my father so that he

could start building the house. Despite, teacher salary less at the end, he could

build three classes, that is, two bedrooms and a kitchen. In addition to those

classes, I built a grass store which helped them to improve their livelihood.

However, my family hasn’t built any single room out of what I had already helped

them build the classes mentioned above. What I recognize as my family’s

contribution now is that they have fenced the house. As the saying goes, those who

15

are absent are always wrong (ማንያውራ የ ነ በረ ማን ያርዳ የ ቀበረ). Despite all the

contributions I have made, only my brother and sister who lead their own life

without considering my own contribution in the building of the house.

At the beginning when I helped my family build the house, it was simply to help

them live a better life! I hadn’t had any intention of inheriting their property. At the

beginning my intention was to change my family’s life though I, myself was in a

poor life condition. But the intention of my brother and sister was to change and

inherit the family’s asset without my knowledge of the issue. At the beginning my

brother quarreled with my mother by the intention that I would inherit the house if

I helped them build the house. But my mother didn’t accept his idea by explain

him that I was not living with them by that particular time. She told him that if he

didn’t want to live in the house, he could leave it. She further explained him that I

was built the house for the family, not with the intention of inheriting it.

By the time, I had no intention of what was going on in the house since I was in

rural area. Then he left the house. After I came from rural area I recognized what

had happened in the house. Then I asked him why he left the house. I always

advised him it is better live with your family help them and your selves instead of

spending money outside.

After my brother nagged with my mother, I recognized that he left the house after I

came from rural area; I asked my family where my brother lived and why he left

the house. Then my family explained me that he decided to live alone. During that

time, I didn’t expect that he leave the house as my intention was that house as my

intention was that it was I and him who should have helped the family, since both

of us were the only employed workers and get earned among the family. At the

16

beginning I was informed by my elder sister about the issue. I always advised him

it is better to live with your family and help them also yourself, as I told him he

returned back to family home.

After coming from the rural area, I saw a lot of things. The manifestation of their

hidden agenda was that they sold their cow and rented the house without

consulting me. Since I am their elder brother as social norms and standards seated,

I should have been informed and treated as a family member, but what they did

was simply giving me a deaf ear.

The second reason which aggravated disagreement between me and my family

goes back to more than four years because I quit eating in my home. When I

wanted to help my father as usual, he didn’t want to receive any money from me.

He just insisted me the money should be given to his daughter (my younger sister)

instead. But I didn’t accept his idea since he is the owner of the house, it was he

who should have accepted the money and decide on every aspect of the family for

it is his duty to organize and coordinate the family members. During the dispute, I

told him that I can offer him more than what he already gave for outsider without

my agreement. I wanted to smooth the problem and told to him I knew how many

birr he rented his house, I promised him to pay 1000 birr instead of rented 450. He

told me he didn’t want any money from me if I wanted to provide him even more

than 1,000 birr. The disagreement has been continued up to the present time since

we haven’t had any open communication to solve the problem my dad didn’t

facilitate the situation to be resolved.

That was why I didn’t want to offer my sister any money as she expected, she

didn’t want to learn and change her life in sustainable condition than serving the

17

family as a housemaid. The quarrel always started during holidays. Since I am a

government employee, I couldn’t afford to buy excessive foodstuffs which would

be used during holidays what I could afford to buy was chicken than other

excessive food item. But I didn’t have enough, money to buy ox, sheep and goat.

Personally I don’t feel guilty as I was not the cause for the breakdown of unity of

our family members. It is my younger brother and sister who are responsible for

our disagreement in the family. But on holiday my brother buys every food item

that is consumed at his home as well for the family. Our father nagged with other

family members who haven’t had extravagant. That is why wealth is a threat in our

family as only one person (my brother) dominates the family instead of help with

each other. Other family members are voiceless; of course he does not help the

family at regular bases, but only buy excessive food items during holidays. One

can easily judge whether our father is helped by our rich brother after observing

the appearance of our dad.

My sister on her part also doesn’t want to change herself by her own effort. Instead

she wants to live by renting our family’s house which belongs to all of us. But I

personally feel that the house should not be rented as the house in which we

ourselves live is not enough for all of us. One of popular saying useful for her

don’t stir my stew while yours burning. የ ራሷ ሲያርባት የ ሰው ታማስላለች።

Because of the conflict between her child and our younger brother, our sister

intimidated him to tell to his bombastic (immediate older brother), as me and other

elder sibling sited as useless. Due to the fight between her child and our younger

brother, sister provoked one of our brother to cause him stab his brother with a

knife. Since she created informal group and divide and rule system in our home

dangerous things happened. At the evening when the informed brother came from

18

outside he got the victim met inside the main gate and stabbed our younger brother.

Since he was assigned wrongly by our sister undoubtedly, his older brother was

provoked and emotionally stabbed our younger brother with a knife.

By that time, I and our neighbor Senite (Nesanet) took our injured brother to the

hospital. While we were taking him to the hospital, I also reported to the police as

the case was very serious. The police told us that after the medical diagnosis of my

brother, we had to bring the rest. But in the mean time my focus was to help my

injured brother to recover from his bad health condition rather than charging him

by that case. But the event has already been recorded in the police station. At that

time my mother was alive. My mother worried and condemned my sister for her

intention of killing our innocent younger brother. Our mother emphatically

criticized our sister as she was responsible for causing conflict between the two

brothers.

In our society, the common norm to resolve the conflict is normal and curable in

every home i.e. delegating the appropriate one (the elders one) to resolve the

problem. But in our home the conflict between younger brother and sister’s son is

not by the interference of parents or older brothers and sister but wrongly

delegating (entrust a task or responsibility to a more junior person) to a bombastic

one which mean with related his age. But what our sister did was against the

known social norm as she caused a conflict among the family members instead of

asking our parents and us the siblings so that the conflict should have been

resolved peacefully. Her covert conspiracies observed for me and every one.

19

If there is a will, there is a way (መሻት ካለ መንገ ድ አለ). I believe that God never let

me down. Sooner or later I will bring my family with me and live a better life with

them.

I would like to appreciate those brothers and sisters like Gobeza coffee Abisinya

and others who give their business responsibility to their families since families

business is the most sustainable one and better than other. Forget business they

work for their family, love and affection that can not be purchased by money.

God bless all of us!

2.2. Comment and answer about the issue

Abera Dave Bero Be strong you’ll do everything if the situation allows. May God allow to you live

better life.

Mimageel Dereje Seyoum may God be with u my brother

Mesfin Haile Oh! My GOD what kind of heart touch story is it? My brother be patience GOD

has its own plan when he did this. So you have to be strong because everything is passed , you

have to pray about your family health , one day you will join them , don't be discouraged.

Berhanu Taye Tadesse Really I thank those friends who provided me courage after reading my

heart breaking story. But In 2014, I heard news from northern part of Ethiopia that my daughter

is grade eight and one of the ranked students who were awarded this year in the first semester.

According to the fresh news which I got currently, she also received an award twice in grade 9

for she stood first and third from her class and sections respectively. I am very delighted and I

have already prepared an award to my beloved daughter which I plan to send to her in the near

future. At this time my intention is to bring her so that she lives with me to get better education.

20

Yonas Getachew don't quit....each and every individual has its own misery and we need to help

each other!!

Mesfin Haile Brie heart touched story you wrote. Don’t worry one day you will be together with

your beloved family. Pray for that. God be with you!

Abera Dave Bero When things go wrong, when sadness fills your heart, when tears flow from

your eyes; always remember I am here for you.

Berhanu Taye Tadesse Thank you for your immediate response about the issue which I raised.

But sorry for my delay to respond immediately your messages. Currently, I am seriously in need

of help particularly pray for elder sister seriously suffered from brain illness. Due to her religion

affiliation nagging was manifested within our family members I knew this before I went to rural

area for I found job (teaching) in northern Ethiopia. She left the home where she grew up

forcedly. I remember I usually tried to convince my family about her religion affiliation through

negotiation. Almost all comment on the issue is positive and constructive again thank you my

brothers! But one is not optimistically commented because anonymous writer wrote his/her

unresponsive, prejudice, and pretext comment to my page. Hence, this page is not for the

purpose of disseminating politics, propaganda of election campaign, religion, ethnic and other

hatred. Shall I ask you some question? What do you mean build another home in a fairly way? I

am simply a teacher than an investor. I think you are assuming that since, I have a Tigrean family

I have a lot of money. This is misconception, wrong assumption and narrow-mindedness. Why

you disseminate ethnic politics in my page? Why you connect me vis-a-vis Apartheid? Would

you mind to distinguish between anonymous and vivid writer (without using his/her own photo)?

ISIS also covertly attack innocent people. Do you assume all Tigreans are rich, and cruel? It is

misconception and/or wrong assumption. I assume all races are equal because you can find out

both intelligent and stupid person in all races.

My wife was victim of refuge since the Darg regime. I met with her during my first arrival in

Tigraye. When arrived there, she was coming from Sudan by the help of UNHCR in 1989 E.C

/1997/GC. Her history is really heartbreaking. She was neither my student nor rich person when I

met her. But I knew more rich girls in the school where I am teaching and also in the locality.

This meant that richness or poorness had no place in our relationship.

21

During 1977/1985/ northern parts of Ethiopia affected by war and natural disaster called drought.

Her entire family members left Tigray and trekked to the Sudan. During the journey, all

responsibility of taking care of the family shouldered on her father. Though the family was in

scarcity of resources, he provided them with food and water than himself (by keeping his own

stomach). However, he was not fortunate to see the arrival of his family in the Sudan because he

lost his life on the way in the desert area of Sudan. This is the reality of the family of my family.

Thus, don't be prejudice. The reason behind writing this article is to show only bad thing which

shouldn’t happen in other family.

Eduardo Byrono Thanks Berhanu, I am reading it

Aysheshim Tilahun Berhanu, it is the power of God to solve all our problems. But it is also us

that face bumps in our way and interpret as crater instead. This is a common problem in the

world, the problem itself comes through finance, but believe me if the finance is fixed it changes

to another form. AND THE SOLUTION, to be wisely interactive to the problem, giving it time,

works on it with yourself and close friends. And please do not let it to control you. We need you

to be focused, and keep on being helpful for your country as we know of you so far.

Meanwhile if there is any scheme that you can come up with for us (your friends) to help you in

addition to prayers, we are there with all the possible stuffs that we can make with our power.

All this happened to you and your family because all the tracks that you pass by are planned to

be embellishments of the story you will be telling people in the future. Otherwise, no one can

learn a bit from stories of smooth start, smooth way and smooth finish.

And do you know what King (Marthin Luther King) said?

“We must accept finite disappointment, but we must never lose infinite hope”

Berhanu Taye Tadesse Thank you! My brother Aysha your message is really constructive, I

know you are kind, generous, uncomplicated in your work and the above article you wrote to me

and also uncompromising in your values. Thank you again! About my elder sister health

condition I think at this time she is a little bit recover from yesterday. I heard her sound through

tale phone. But she doesn't know exactly the hospital where she is taking treating. Hence, I

couldn't find where exactly she is. I pray to God to provide her relief from her illness! Dear,

Aysha Wish you all the best in your future endeavor. Respectfully yours!

22

Berhanu Taye Tadesse From the experiences of my family and one of our locality families, both

constructive and destructive lessons have been observed. The written materials were intended to

share the constructive experiences from them and to be careful not to repeat the shortcomings of

the families’ problem.

To avoid the quality problem of the formation of family, this article has assessed two families.

The standards criteria to make selective such as avoid creating born on the wrong sides of the

blanket, live without nagging etc.

Berhanu Taye Tadesse Learning is change of attitudes and behavior. People learn to behave in

certain ways trying to avoid pain. My elder sister’s mental illness is caused due to her isolation

from family members. They deliberately intimidate her not to be seen even in the locality. All

these hardships emanated from her conversion in to other religion which she believes in. This led

her to serious mental illness which she still failed to be recover from. Who is responsible for this

problem?

Learning is feature of alt human activity and provides insights in to our humanity. It defines

levels of growth-in individuals, in family and in society. It involves an examination of how

change takes place individual learning occurs at many levels and in many ways, and is a lifelong

experience. As society changes and as technology ever more impact upon our life in performed

ways, so we have constantly to learn and develop learning is an active dynamic concept and links

the individual to the social world. Hence, after learning something we should put ourselves in

place of other pain. The relationship between ethics and education also focuses on: Good things

and evilest are incident of life, and there are right and wrong ways of attaining good and

avoiding evil, there is a natural incentive to morals. I am proud of my integrity and blow the

whistle when things don't go right after told to the exact person whom creates the problems.

Gidoomal in (Mullons book, 2010) Maintains that we have taken it for granted that the ethical

values and norms of society are there but they need to be spelled out.

Thank you! To those eagles eyed.

Berhanu Taye Tadess I know your brother Alene. He was an excellent student and later greet

teacher but at this time in schizophrenia. I know you are gossiping, intimidating, and assaulted

23

your brother. Your work at this time is extending your bad experience to other home. Ms

Egigayeheu I wish for you go to school and learn humanity to change your wild manner. In our

locality we witnessed that he and like him others were intellect they live in bad condition. God

may give for them mercy. Wish for their family courage!

24

CHAPTER THREE

3.1. Fathers’ Day and የ ቀለም አባተ

I wish for all fathers to live longer life! Nothing happened to me since,

God allows me to live such a beautiful life. Respect for my mother also

keeps her soul in heavenly body! Still I love respect and don’t have a word express her virtue works I assume her work was more than that of my family.

I am a father of a daughter. I don’t wish happy father day because I am

looser of my daughter. However, my life is a bit good at the moment. I

am talking with my daughter each week by phone to express my fatherly sympathy including love and affection.

Because of the problem I faced in the family, two Americans promised

to help me. But in my response letter I wrote them to help my daughter a

head of giving me any support. What I suggest to you is first of all help

my daughter because I can’t protect her from aggression of my family

She is helpless to live in better life and get better education.

My families also hate me due to my concern of moral principle stick on

education capacitating myself by spending my entire money than

collecting money. What I understand from my family is that they need

money than educated personalities. They compare me with rich brother

and also idle sister who get baby from in the wrong sides of the blanket

and disturbing the entire families. The only positive thing which I saw

from the departure of my daughter protect me a sours of quarrel to my

home. Thanks to God! But they deny this reality. But what I did was I

gave them the key how to make money and became rich but only one of

my brother used it properly to make money and became rich. However,

he and my idle sister ignored me and ill brothers they administered the

whole family by using rules of tomb and rule out. To mention my effect

in the academic world of work experience, I can present results of my

25

previous students. For example Hagos Meressa JUKI country manger,

Baheire PhD Language prospected graduate at Addis Ababa University,

Mogess at this time social work MA student at Addis Ababa University

and Abera PhD at faculty of business and economics Addis Ababa

University (FBEAAU) lecturer many more. I am proud of their

academic achievement. Still I wish for them prosperity rather than

hesitation.

At the moment I am sharing very small house with my father, but there

is no space for preparing my own meal. I don’t serve myself though; I

am professional on food preparation. The reason is that my parent home

has no enough space for cooking food for me.

Nowadays teachers are not being given any respect in the social due to

the low income they get. As evidence I witness that several ill and mad

teachers left in their bed helplessly. My intention is not to disseminate

hate for my family, but to publicize their hatred against me. Currently I

have decided to leave the house, but how could this be as I don’t have

enough money?

Since I was obliged to leave their home, I had to rent another house, so I

got another house in close proximity and paid half of the month’s

payment and left leaving my parents house. I didn’t take back the money

I paid. I was disappointed by my father’s decided this as I am also one of

his son. The hidden agenda behind my accusation was from my brutal

brother and idle sister. They used my aged father as an agent to make me

leave the house from them. But personally I don’t feel guilty as I didn’t

do anything wrong to anybody. This is our shameful culture which I

have never seen in others’ house and I don’t wish it to happen to any

other family.

Therefore, life is too dull for me, but thanks to God because I am in

good health condition though I am not sure of the future!

Those of you who are expressing your best wish to your fathers’ day

thank you! All parents before having offspring are almost always

26

responsible for their families at list you must provide basic need. That’s

why I don’t want to have other baby. Make a plan for yourself and for

your offspring bright future!

I don’t need high or excessive dignity and respect from anybody, but

this doesn’t mean I can tolerate those cruel and idle pressure and

condemner. Hence, I will claim an appeal for the loss of my beloved

mother without getting proper treatment and medication.

I am looking forward to hear your favourable response I remain.

27

CHAPTER FOUR

4.1. ላቀረቡት ክስ ከተከሳሽ የተሰጠ መልስ

ሚያዚያ 21 ቀን 2007ዓ.ም

ለፌዴራል የ መጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት

የ ካ ምድብ ፍ/ብ/ችሎት

አዲስ አበባ

ከሳሽ፡ - አቶ ታደሰ ታዬ ዘለቀ አድራሻ፡ - የ ካ ክ/ከተማ ቀበሌ 01/02 የ ቤ.ቁ.

1528ተከሳሽ፡ - መምህር ብርሃኑ ታደሰ ታዬ አድራሻ፡ - የ ካ ክ/ከተማ ቀበሌ 01/02

የ ቤ.ቁ. 1528

ከሳሽ መጋቢት 2 ቀን 2007 ዓ.ም ጽፈው ላቀረቡት ክስ ከተከሳሽ የ ተሰጠ

መልስ

ሀ. ተከሳሽ ጉዳዩን የ ምከታተለው በራሴ ነ ው፣

ለ. ይህ ክስ በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ 234 እና 223 ተሟልቶ የ ቀረበ ነ ው፡ ፡

1. የ ከሳሽ ክስ ባጭሩ

ከሳሽ መጋቢት 2 ቀን 2007 ዓ.ም ጽፎ ባቀረበው ክስ ላይ እኔ ተከሳሽ በከሳሽ ማለትም

በአባቴ ቤት እንደምኖርና ነ ገ ር ግን ከሌሊቱ 6 እና 7 ሰዓት ጠጥተህ በመግባት የ ቤተሰብ ሰላም

ነ ስተሃል፣ ቤተሰቦቼን እገ ላለሁ በማለትና በመስደብ ክብራቸውን በመንካት በሰው ፊት አዋርደሃል፣ ጎ ረቤቶች

ገ ብተው እንዳይጠይቁኝ አድርገ ሃልና ሁለት በሽተኛ ልጆቼ ይበልጥ እንዲታመሙ ምክንያት ሆነ ሃል ብለው

ፍ/ቤት ተከሳሽ ከቤት እንድወጣ እንድወስንላቸው ጠይቀዋለ፤ ፡ ፡

2. የ ተከሳሽ መልስ በአጭሩ፡ -

2.1 ከሳሽ በክሳቸው ላይ እንዳሉት ተከሳሽ እስከ ሌሊቱ 6 እና 7 ሰዓት ጠጥቶ እየ ገ ባ

ይበጠብጠናል ተብሎ የ ቀረበው ክስ ከእውነ ት የ ራቀና ተከሳሽን ሆን ብሎ ተጉላልቶና ተማሮ ከቤት

እንዲወጣ ለማድረግ የ ተሠራ ደባ ነ ው፡ ፡ ለዚህም እንደምክንያት የ ማቀርበው ተከሳሽ በአዲስ

አበባ ዩኒ ቨርስቲ የ ማስተርስ ተማሪ ስለሆንክ ለማጥናት ላይብረሪ ስለማመሽ አንዳንዴ ከምሽቱ 2

ሰዓት እስከ 3 ሰዓት ባለው ጊዜ ውስጥ እቤት እገ ባለሁ፡ ፡ ከዚያ ከረፈደ የ ማድረው እዛው

28

ላይብረሪ እያጠናሁ ነ ው፡ ፡ ይህንን የ ማደርገ ው ደካማ አባቴንና ወንድም እኅቶቼን ላለማስቸገ ር

ስል ስለሆነ በዚህ በኩል የ ቀረበው ክስ ውድቅ እንዲደረግልኝ የ ተከበረውን ፍ/ቤት

እጠይቃለሁ፡ ፡

2.2 ከሳሽ እንደሚሉት ከሆነ ተከሳሽ በቤት ውስጥ ነ ዋሪ የ ሆኑትን ልጆቼን በሰላም እንዳይኖሩ

ስላደረገ ከቤት ይውጣልኝ ብለው አመልክተዋል፡ ፡ ከዚህ ጋር በተያያዘ የ ተከበረው ፍ/ቤት

እንዲያውቅልኝ የ ምፈልገ ው ኑሮአቸው ተበጠበጠ የ ተባሉት ልጆች እናታችን ከሞተች በኋላ ሁሉም

ልጅ ዕድሜው ከ18 ዓመት በላይ ስለሆነ ና በውርስ ጉዳይ መከራከር ስለማያስፈልግ በሚል

በስምምነ ት በቤት ውስጥ አባታችንን እየ ረዳን እንኑር ብለን ተስማምተን እየ ኖርን ባለንበት

ሁኔታ ይህ ክስ መቅረቡ ተገ ቢ አይደለም፡ ፡ ለዚህም እንዲረዳ የ ሌሎቹን ነ ዋሪዎች ዕድሜ

እንደሚከተለው ነ ው፡ ፡ አቶ ዓለሙ ታደሰ ዕድሜ 40፣ እታፈራሁ (ሀናን) ታደሰ ዕድሜ 38፣

ዘ ነ በ ታደሰ ዕድሜ 36 ከባለቤታቸው ተዋበች ዕድሜ 35 እና ከአንድልጃቸው ጋር ሚኪያስ ዘ ነ ብ

ዕድሜ 9፣ ሙሉጌታ ታደሰ ዕድሜ 33፣ ቴዎድሮስ ታደሰ ዕድሜ 30 እና የ እህት ልጅ የ ሆነ ው

አብርሃም ሃሌሉያ ዕድሜ 15

2.3 ከሳሽ እንደ ክሴ ያስረዱልኛል ብሎ በሁለተኛ እና በሦስተኛ ደረጃ የ ጠቀሳቸው ምስክሮች ጉዳዩ

በተነ ሣበት ቤት ነ ዋሪ ስላልሆኑ በተያዘው ጉዳይ ላይ ምስክርነ ት ሊሰጡ አይችሉም፡ ፡

3. ከሳሽ በአቤቱታቸው ላይ የ ተገ ለጹት በየ ካ ክፍለ ከተማ ቀበሌ 01/02

የ ቤ.ቁ.1528 የ ሆነ ው መኖሪያ ቤት ከሳሽ እና የ ተከሳሽ ወላጅ እናት ሟች ወ/ሮ

መአዛ ሀይሌ ሺበሺ በባልና ሚስትነ ት ሲኖር በጋራ ያፈሩት መኖሪያ ቤት ሲሆን

የ ተከሳሽ ወላጅ እናት ወ/ሮ መአዛ ሀይሌ ሺበሺ በየ ካ ክፍለ ከተማ ቀበሌ 01/02

የ ቤ.ቁ.1528 በሆነ ው መኖሪያ ቤት ውስጥ ሲኖሩ ባደረባቸው ህመም ምክንያት

2002ዓ.ም ከዚህ አለም በሞት ተለይተዋል ፡ ፡ ተከሳሽ በአዲስ አበባ ከተማ

የ መጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት የ ካ ምድብ ፍ/ብ/ችሎት በመ.ቁ.የ ካ2958/07

በ19/8/2007ዓ.ም ወራሽነ ቴን አረጋግጫለሁ ፡ ፡ ተከሳሽ በየ ካ ክፍለ ከተማ

ቀበሌ 01/02 የ ቤ.ቁ.1528 ሆነ ው መኖሪያ ቤት ግማሽ ድርሻ የ ሟች የ እናታችን

በመሆኑና ተከሳሽም ከሟች እናቴ የ ሚደርሰኝ ድርሻ ስላለኝ ነ ው ፡ ፡ ነ ገ ር ግን

ከሳሽ በክሳቸው ቤቱ የ ግል ቤታቸው ብቻ በማስመሰል ያቀረቡት መከራከሪያ አግባብነ ት

የ ሌለው ነ ው ፡ ፡ ተከሳሽ በቤቱ እየ ኖርኩ ያለሁት በወራሽነ ቴ የ መኖር መብት ያለኝ

በመሆኑን ፍ/ቤቱ ግንዛቤ እንዲወስድልኝ ፡ ፡ ስለሆነ ም ከሳሽ ከቤቴ ለቆ ይውጣ

በማለት ያቀረቡት ክስ ተቀባይነ ት የ ሌለው ነ ው ተብሎ ክሱ ውደቅ እንዲደረግልኝ

በአክብሮት እጠይቃለሁ ፡ ፡

4. ከሳሽ በክስ አቤቱታቸው ተ.ቁ.2 ላይ በገ ለጹት ተከሳሽከሌሊቱ 6፡ 00 እና 7፡ 00

ሰዓት ጠጥቶ እየ ገ ባ እገ ላቸዋለሁ በማለት ዝቶብናል ስድቦናል እና ከጎ ረቤት ጋር

29

መልካም ጉርብትና እንዳይኖር አድርጓል በማለት ያቀረቡት መከራከሪያ ከእውነ ት የ ራቀ

ነ ው ፡ ፡ ከሳሽ ዛቻና ስድብ በአባቴም ሆነ በቤተሰቡ አባላት ላይ አልፈጸምኩም

ጎ ረቤቶቻችንም እቤት አይግቡ በማለት የ ከለከልኩት ነ ገ ር የ ለም ፡ ፡ ተከሳሽ ቀን

የ መንግስት ሰራተኛ ስሆን ማታ ማታ ደግሞ አ.አ ዩኒቨርስቲ ስለምማር ቤት

የ ምውልበት ጊዜ የ ለም፡ ፡ በሌላ በኩል ዛቻና ስድብ ተከሳሽ ፈጽሟል የ ሚያስብል

ሁኔታ ቢኖር ይህ ጉዳይ ሊቀርብ የ ሚችለው ለፍ/ብሄር ክስ ሳይሆን በወንጀል ክስ

መጠየ ቅ ነ ው የ ሚገ ባቸው ስለሆነ ም ይህ ጉዳይ በፍ/ብሄር ችሎት ሊቀርብ አይገ ባም

ተብሎ የ ከሳሽ መከራከሪያ ነ ጥብ ውድቅ እንዲደረግልኝ በአክብሮት እጠይቃለሁ ፡ ፡

5. ተከሳሽ አሁን እየ ኖርኩበት ያለው በየ ካ ክፍለ ከተማ ቀበሌ 01/02

የ ቤ.ቁ.1528 በሆነ ው ቤት ውስጥ ተከሳሽ በራሴ ወጪ በአሁን ከሳሽና በሟች እናቴ

ፈቃድ በ1994ዓ.ም በሰራሁት ቤቴ ውስጥ ነ ው ፡ ፡ በዚሁ ቤት ውስጥ የ ተከሳሽ

ባለቤት እና ሌጄን ይዤ እኖር ነ በር ፡ ፡ ሆኖም ግን የ ተከሳሽ ባለቤት ቤተሰቡ

እንድትወጣ አድርገ ዋታል ፡ ፡ አሁንም በከሳሽ ተማርሬ ከቤት እንድወጣ ለማድረግ

ታስቦ የ ቀረበ ክስ ነ ው ፡ ፡ ከሳሽ የ ግል ቤቴ ነ ው በማለትና ባልፈጸምኩትድርጊቶች

ከቤት ይውጣልኝ በማለት የ ቀረበብኝ ክስ አግባብነ ት የ ሌለው በመሆኑ ፍ/ቤቱ ክሱን

ውድቅ እንዲደረግልኝ ፡ ፡

6. ተከሳሽ በአሁን ሰዓት በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ የ ማስተርስ ዲግሪ ተማሪ ነ ኝ ፡ ፡

በዚሁ ምክንያት ለማጥናት ላይብረሪ ስለማመሽ አንድ አንድ ጊዜ ከ2 እስከ 3፡ 00

ሰዓት እቤት ልግባ እችላለሁ ፡ ፡ ከዚሁ ባለፈ ግን 6 እና 7 ሰዓት አምሽቼ

የ ገ ባሁት ጊዜ የ ለም ፡ ፡ መጠጥ የ መጠጣት ልምድም የ ለብኝም ተከሳሽ የ ቀረበብኝ ክስ

እውነ ትነ ት የ ሌለው ሲሆን ሆን ተብሎ ከቤት ተማርሬ እንድወጣ የ ተደረገ ቅንብር

መሆኑን ፍ/ቤቱ ግንዛቤ ወስዶልኝ የ ከሳሽን ክስ ፍ/ቤቱ ውደቅ እንዲያደርግልኝ ፡ ፡

7. ከሳሽ በክስ አቤቱታቸው ተከሳሽ ሊንከባከበኝ እና ሊጦረኝ ይገ ባው ነ በር የ ሚል

መከራከሪያ አንስተዋል ፡ ፡ ይሁን እንጂ ተከሳሸ ስራዬ አስተማሪነ ት በመሆኑ በወር

የ ማገ ኛት ገ ቢ እኔ ን ባለቤቴን ሌጄን እና ለትምህርት ክፍያ ብሎም እቤት ውስጥ

ሰርቼ ስለማልመገ ብ ከፍተኛ ወጪ ያለብኝ በመሆኑ በእጄ ላይ የ ሚቀረው የ ረባ ገ ንዘብ

ባይሆንም የ አቅሜን ያክል ተከሳሽ ከሳሽን በብርም ሆነ ሲታመሙ የ ህክምና ወጪዎችን

አወጣለሁ ፡ ፡ በመሆኑም አይጦረኝም በማለት ከሳሽ ያቀረቡት መከራከሪያ አግባብነ ት

የ ሌለው ነ ው ፡ ፡ በመሆኑም ከሳሽ ተገ ቢነ ት ሌላቸው ምክንያቶችን በመዘርዘር ተከሳሽ

ከቤት ይውጣ ማለታቸው የ ህግ ድጋፍ ሌለው በመሆኑ ጥያቄያቸው ውደቅ ተደርጎ ተከሳሽ

30

በክሱ ምክንያት ያወጣሁዋቸውን ወጪዎች ከሳሽ በቁርጥ እንዲተኩ እንዲታዘዝልኝ

በአክብሮት እጠይቃለሁ ፡ ፡

8. ተከሳሽ የ ሚጠይቀው ዳኝነ ት

8.1 ከሳሾች ያቀረቡት ክስ ከላይ ባቀረብኳቸው ምክንያቶች ውድቅ ተደርጎ ፋይሉ እንዲዘጋ በትሕትና

እጠይቃለሁ፡ ፡

8.2 ለዚህ መልስ ያወጣሁት የ ጊዜ ወጪና ኪሣራ ከሳሽ በቁርጥ እንዲከፍለኝ እንዲወስንልኝ በትሕትና

እጠይቃለሁ፡ ፡

8.3 ተከሳሽ የሟች እናቴ ወ/ሮ መአዛ ሀይሌ ወራሽ መሆኔን ያረጋገጥኩበት ማስረጃ 1 ገጽ ፎቶ ኮፒ ተያይዞ

ቀርቧል ፡፡

ከላይ የ ቀረበው መልስ እውነ ት መሆኑን በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ 92 መሠረት አረጋግጣለሁ፡ ፡

ከላይ የ ቀረበው አቤቱታ በእውነ ት የ ቀረበ በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ/92 መሠረት

አረጋግጣለሁ ፡ ፡

ተከሳሽ

መምህር ብርሐኑ

ታደሰ ታየ

ቀን 21/8/07 ዓ.ም

የ መ/ቁ 97684

ለፌደራል የ መጀመሪያ ደረጃ ፍ/ቤት

የ ካ ምድብ ፍ/ብሔር ችሎት

አዲስ አበባ

31

ከሳሽ፡ - አቶ ታደሰ ታዬ ዘለቀ

አድራሻ፡ - የ ካ ክ/ከተማ ቀበሌ 01/02 የ ቤ.ቁ. 1528

ተከሳሽ፡ - መምህር ብርሃኑ ታደሰ ታዬ

አድራሻ፡ - የ ካ ክ/ከተማ ቀበሌ 01/02 የ ቤ.ቁ. 1528

በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ/234 መሰረት የ ቀረበ የ ማስረጃ ዝርዝር መግለጫ

የ ሰነ ድ ማስረጃ

ተከሳሽ የ ሟች እናቴ ወ/ሮ መአዛ ሀይሌ ወራሽ መሆኔ ን ያረጋገ ጥኩበት ማስረጃ 1 ገ ጽ ፎቶ ኮፒ ተያይዞ

ቀርቧል ፡ ፡

በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ 223 መሠረት የ ቀረበ የ ማስረጃ ዝርዝር መግለጫ

የ ሰው ማስረጃ

ተከሳሽ እንድመልስ አቀራረቤ የ ሚያስረዱልኝ የ ሰው ምስክሮች ፡ -

1. አቶ አሸብር ዘውዴ አድራሻ አዲስ አበባ

2. አቶ ከበደ ሀይሌ አድራሻ አዲስ አበባ

3. አቶ ዮናስ ጌታቸው አድራሻ አዲስ አበባ

4. ወ/ሮ ኪዳን ኃ/ሥላሴ አድራሻ አዲስ አበባ

5. ዘ ነ በወርቅ ዘውዴ አድራሻ አዲስ አበባ

6. አቶ ታምራት ክብረት አድራሻ አዲስ አበባ

7. አቶ አዱኛ አደራ አድራሻ አዲስ አበባ

8. ባንቲ ይደሩ አድራሻ አዲስ አበባ

ከላይ የ ቀረበው ማስርጃ በእውነ ት የ ቀረበ በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ/92 መሠረት አረጋግጣለሁ ፡ ፡

ተከሳሽ

መምህር ብርሐኑ ታደሰ ታየ

32

CHAPTER FIVE

5.1. Introduction

From the experiences of my family and one of our locality families, both

constructive and destructive lessons have been observed. The written

materials were intended to share the constructive experiences from them

and to be careful not to repeat the shortcomings of the families’ problem.

To avoid the quality problem of the formation of strong family, this

article has assessed two families. The standards criteria to make

selective stundareds is such as avoid creating born on the wrong sides of

the blanket, (ከህጋዊ ሚስት/ባል ውጭ መውለድ) live without nagging, applied

child care method etc.

The various governments’ policy statements when examined in the light

of the above conceptual frame-work, the first two proclamations of 1906

and 1929 signified the emergence of a new concept.

ስለዚህ ከዛሬ ጀምሮ ለወደፊት ወንድ ልጆና ሴት ልጆች ሁሉ ከስድስት አመታቸው በኋላ ወደ ትምህርት ቤት እንዲገ ቡ ይሁን. In particular the official government policy

statement of 1929 reflected a new concept of

functionality.

“ ….ልጅህን የ ንባብና የ ጽህፈት ትምህረት ካስተማርህ በኋላ ለሕይወቱና ለኑሮው የ ሚያሻው ገ ንዘብ ለማግኘት እንዳይቸገ ር ባገ ራችን ካለው የ እጅ ሥራ ልብህ የ ሚወደውን አንዳንድ የ እጅ ሥራ እንዲማር አድርግ. ”

“ After educating your child in reading and

writing skills, to help him earn his living make

him learn some of the handicrafts that you feel

good ” (Maheteme Selessie: in Tilahun Workineh,

1990:10) ]

33

5.2. Issues of Education in Oral Literature in Ethiopia

Professor Fekade Azeze, Ph.D. (1999) et al. Department of Ethiopian

Languages and Literature, ILS, at AAU. In the book contributing

published the major objective of this unfinished project is to draw

attention to the oral literature that depicts various issues pertaining to

different aspects of education in Ethiopia. It aims at highlighting popular

perception, responses, feeling, and attitudes about education, the

teacher, the student, exams, the teaching-learning process, the various

subjects taught, literacy etc. the underlying assumption that guides the

collection and investigation of the oral literacy etc. The underlying

assumption that guides, the collection and investigation of the oral

literatures that portray these topics is the belief and understanding that

oral literature is an important responses to public administration, rural of

law, leaders, the court, the police, drought and famine, wars, AIDS,

various policies and proclamation etc. were expressed for many

generations and are still articulated in the various goners of oral

literature, namely in proverbs, jokes, poems, names etc. the present

author has shown how peasants reacted during the period of drought

and famine and God in Ethiopia Oral poetry (1998). This project is in a

way applying more or less the same methods and techniques to bring out

popular responses to education and problems related to it.

The paper (in Amharic) has examined 108 couplets, 122 idiomatic

expressions and proverbs, 39 jokes and 82 names. The total number of

oral literature explored is 351. Of these 99 deal with issues related to

education in general, 111 treat questions pertaining to the teacher and

the teaching profession, 53 deal with students, 25 with exams, 54 with

various subjects (Amharic, English, Maths etc), 9 with the teaching-

learning process, and 10 with literacy.

34

5.3. The preliminary survey indicates that:

The respect, honor and dignity that used to be to the teacher and

the teaching profession have waned through the last 25 years or

so.

The quality of education has declined.

The quality of education has declined too.

The belief that education is the way to good life has dwindled.

5.4. Unheard voice

In short, there is very little in the collection that depicts hope and

encourages those toiling in the profession, and the younger generation

who may be joining them in the near future. This is what the preliminary

survey shows. What future scrutiny of the present and future collection

would reveal remains to be seen? ፕሮፋሰር ፈቃደ አዘዘ (የ ፍልስፍና ዶ/ር) በ (1999) None Formal Education in

Ethiopia በሚባለው መፀሃፋቸው እንደጻፉውት

የ ዚህ ጥናት ዓላማ ፦ በአማርኛ የ ተነ ገ ሩና አሁንም የ ሚነ ገ ሩ የ ትምህርት ቀመስ

ስነ ቃሎችን ዐበይት ይዘቶች ማቅረብ ነ ው።ስለትምህርት፦ ስለ ተማሪ፦ ስለ መምህር

ወዘተ. ማኀበረሰቡ ያለውን አሰተያየ ት በተለመዱት የ ምርምር ስልቶች በተለይም

በኢንተርቪውና በመጠይቅ (questionnaire) ያጠኑ ሥራዎች ቢኖሩ ከፀሀፊው

ጥናትጋር ለማነ ፃ ፀ ር በማሰብ የ ምንጭነ ት አሰሳ ይደረግ ነ በር። ነ ገ ር ግን በትምህርት

ጥናት (ምርምር) መእከል ማእከል ቤተመፅሀፍ ውስጥ በትምህርት-ጠቀስ ጉዳዮች ላይ

ለመጀመሪያና ለሁለተኛ ዲግሪ ማሟያ የ ተደረጉ ልዩልዩ የ አስተ ያየ ት (attitude)

ጥናቶች ቢኖሩም፥ የ ማኀበረሰቡን አስተያየ ት ያጠኑ አልተገ ኙም። በ የ ኢትዮዽያ

የ ትምህርት መጱሔት ውስጥም በዚህ ርእስነ ገ ርላይ እስካሁን የ ታተመ መጣጥፍ የ ለም።

ጸሐፊው ከተማሪዎቹ በየ ጊዚው ያገ ኛቸውን፥ እስካሁን በጸሐፈው እንደታየ ው ለዚህ ጥናት

መሠረት የ ሆኑት ስነ ቃሎች ብዙ ቢሆኑም እኔ ልጠቀማቸው የ ፈለኩት ጥቂቶቹን ብቻ ነ ው።

ስራዎቻቸውን ሁሉን ለማቅረብ ያዳግታል። ስለዚህ ዐብይና ተደጋጋሚ ሆነ ው ኞቸውን

የ ትምህርትንና የ ማስተማርን ሙያ ሲያንኮስሱ የ ሚገ ኙትን ስነ ቃሎች፣ ከየ ዘርፉ ጥቂት

ምሳሌዎችን ብቻ በመጥቀስ፥ ለመተነ ተነ ተሞከሮል፤ ፤ ለማነ ፃ ፀ ሪያ እንዲረዱ ቆየ ት ካሉት

35

ለትምህርትና ለባለሙያው አዎነ ታዊ አመለካከት ካላቸው ስነ ቃሎችም በመፀሀፋቸው

አልፎአልፎ ተጠቅሰዋል።

5.5. ምርምሩን ያነ ቃቃ ዐቢያ ፕሮብሌም።

በመኀበረሰቡ ውስጥ፣ በልዩ ልዩ አጋጣሚ፥ ስለትምህርት የ ሚነ ገ ሩ ልዩ ልዩ አስተያየ ቶች

አሉ። በከፍተ ደረጃ የ ተማርውና መሀይሙ የ የ ራሳቸውን አስተያየ ት ያሰነ ዝራሉ።

በሀገ ራችን የ ሚበዙት ደግሞ ፊደል ያልቆጠሩቱ ናቸው። የ ሁለቱም ወገ ኖች ሃሳብ፥ ስሜትና

ምኞት ከጊዜ ወደ ጊዜ ከመኀበረሰቡ የ ፖለቲካ፥ የ ኢኮኖሚና የ ሶሻል ሂደቶች ጋር

መለዋወጥ አያቀርም። የ ነ ቁ የ ትምህርት ተመራማሪዎች ስለሀገ ራቸው የ ትምህርት ሁኔታ

ከፍተኛ እቅድ ወይም ፖሊሲ ከማውጣታቸው በፊት በልዩ ትጋት ከሚያጠኗቸው ዐበይት

ጉዳዮች መሀል የ ሕዝብ አስተያየ ትና ስሜቶች ይገ ኙባቸዋል።

አንድ ሕዝብ ስሉገ ሩ የ ትምህርት ሁኔታና ፕሮብሌም ያለውን አስተያየ ትና የ ሚመኘውን

የ መሻሻል ለውጥ በመጠይቅ በኢንተርቪው ማጥናት በብዙ ሀገ ሮች የ ተለመደ ነ ው። ፀኃፊው

እደሚሉት (ከላይ ከፍብለው እንደገ ለጹት) ንቁ ተመራማሪዎች እንዲህዓይነ ቱን ምርምር

ከተለያየ ማዕዘን ደጋግመው ያኪያሄዳሉ፡ ፡ በኢትዮጵያ ውስጥ ይህንን ዓይነ ት ምርምር

የ ተለመደ አይመስልም፡ ፡ ይበልጥ ቅር የ ሚያሰኘው ደግሞ በሕዝቡ ዕለታዊ ኑሮና ውይይት

ውስጥ ሁሌየሚከሰቱትን ትምህርት ቀመስ ስነ ቃሎች በትጋት ሲያጠኑ አለመገ ኘታቸው ነ ው፡

በግጥም፣ በቀልድ፣ በቅፅል ስምና በአነ ጋገ ር ዘይቤ እናእነ ዚህን በመሳሰሉ ቅርፆች

የ ሚሰነ ዘሩ ሃሳቦች ብዙ ጊዜ ከስንሰራ (ቸዠነ ሰፕረሰሀጸፐ) ነ ፃ ናቸው፡ ፡

በ ”ይባላል ” ወይም በ “ተባለ ” ከሰውሰው ፣ ከዘመን ዘመን ስለሚተላለፉ

ለመጠይቅና ለኢንተርቪው ከሚሰጡት መልክ የ ሚሰነ ዘሩ ሃሳቦች ትክክለኛ እና እውነ ተኛ

ወደሚባለው አስተያየ ት የ ቀረቡ ለመሆን በሁለቱ መንገ ዶች ከሚሰበሰቡት አስተያየ ቶች

የ ተሻለ እድል አላቸው ማለትየሚቻል ይመስላል፡ ፡ ትምህርት ከማኀበረሰባዊ ክንዋኔዎች

አንዱና ምናልባትም ለማኀበራዊና ለግላዊ ልማት ዋናው ክንዋኔ ስለሆነ በትምህርት

ቀመስ ስነ ቃሎች አማካይነ ት የ ትምህርትን ሁኔታ መከታተልና መመርመር የ ሚያስገ ነ ዝበንን

ቁምነ ገ ር ልብማለት ይጠቅማል፡ ፡

ስለትምህርት በጥቅሉ፣ ስለመምህር፣ ስለተማሪ፣ እናስለፈተና የ ተነ ገ ሩት ስነ ቃሎች

አፊሴልካልሆኑ፣ ግንደግሞ ከፍተኛ ዋጋካላቸው ምንጮች የ ሚፈልቁ አጠቃላዩን የ ትምህርት

ሂደት በታዛቢና በተጠቃሚው አስተያየ ት የ ሚገ መግሙናቸው ማለትይቻላል፡ ፡ ከዚህ አቅጣጫ

የ ሚሰነ ዝሩት ምክሮች፣ ግሳፄዎች፦ አድናቆቶች እናሌሎች አስተያየ ቶች የ ማስተማርና

የ መማርሂደቱን ለማሻሻል ጥረትሲደረግ አብረው ሊታዩ የ ሚገ ባቸው ክብደት የ ሚያነ ሱ

በተለይ በእኛ ና እኛን በመሰሉ ሀገ ሮች ደግሞ “ሕዝባዊ፡ ሊባሉ የ ሚችሉ ግምገ ማዎች

ወይም ምዘናዎች ናቸው፡ ፡ በዚህ ፅሁፍ አቅራቢ አሰተያየ ት የ ሚደመጡና የ ሚተነ ተኑ

እንጂ ቸል የ ሚባሉ ምዘናዎች አይደሉም፡ ፡ በእንደኛ አይነ ቱ ሀገ ርና ሁኔታ ከሌሎች

36

የ ምዘና ዘዴዎች ከሚገ ኘው የ ማኀበራዊ አስተያየ ት መረጃ ያላነ ሰ (ምናልባትም የ ተሻለ)

መረጃ የ ሚገ ኘው በባህሉ ውስጥ ሠርፆ ከሚገ ኘው ዘለለታዊ (ዕለትበዕለ ታዊ) ሕይወት

ሳይሆን ይቀራል?

ፀኃፊው የ ሰበሰቦቸውን ትምህርት ቀመስ ስነ ቃሎች የ ሚተነ ትነ ው ይህንን መሠረታዊ ቢጋር

(frame work) በአእምሮቸው ይዘው ነ ው፡ ፡ ፀኃፊው እደሚሉት ይህንንም

ሲያደርጉ አንዳንድ የ ማይታወቁ ነ ገ ሮች ቢኖሩ ለማመልከት በትምህርት ባለሙያዎች

ተመራማሪዎችና በባለሥልጣኖች ኀሊና ውስጥ ካሉት መስኮቶች አንዳንዶቹን ለመክፈት

እሞክር እንደሆነ እንጂ በዚህ ወቅትና ደረጃ የ ማያወላዳ መደምደሚያ ለመስጠት

አልቃጣም፡ ፡ በዚህመንደርደርያ ወደ ጥናቱ በቀጥታ እገ ባለሁ፡ ፡

5.6. ስለ ትምህርት በጥቅሉ የተነገሩ ስነቃሎች ስቃ 01፣ ያለመሠረትቤት ያለትምህርት ዕውቀት (የ ለም) ፡ ፡

ስቃ 02፣ ካልተማሩ አያውቁ፣ ካልመፀወቱ አይፀድቁ፡ ፡

ስቃ 03፣ ሳይማሩ መተርጎም፣ ሳይበጡ ማረም (የ ለም፣ አይቻልም)

ስቃ 04፣ ሰባዓመት ከመደንቆር ሰባትዓመት መማር፡ ፡

ስቃ 05፣ ከመጠምጠም መማር ይቅደም፡ ፡

ስቃ 06፣ ከማይምጎ ረምሳ የ ተመረ አሮጌይሻላል፡ ፡

ስቃ 07፣ ያልተማረ አይምርም ያልተወቀረ አያደቅም፡ ፡

ከዚህበላይ ከ1-7 የ ተጠቀሱትስነ ቃሎች (ስቃ) ስለትምህርት በአዎንታዊነ ት

ከተነ ገ ሩትመሀል የ ተወሰዱ ናቸው፡ ፡ ቆየ ት ያሉ መሆናቸውን ከቅርፃ ቸው፣ ካላህያቸው

(ከወዛቸው) መገ መት ይቻላል፡ ፡ በተጨማሪም ቆየ ት ባሉት መዝገ በ ቃላትና በልዩልዩ

የ ምሳሊያዊ አነ ጋገ ሮች ስብስቦች ውስጥ ተፅፈውይገ ኛሉ፡ ፡ እነ ዚህና እነ ርሱን

የ መሳሰሉት የ ዘመናቸው የ ትምህርት “ፖሊሲ” ተደርገ ው ሊታዩ ይችላሉ፡ ፡

እያንዳንዳቸውን ለማብራራት መሞከር ጊዜና ቦታ ስለሚፈጅ በጥቅሉ መናገ ርን ልመርጥና

የ ሚከተለውን ልበል፡ ፡ እነ ዚህን አነ ጋገ ሮች ትምህርት የ ሰውልጆችን አስተሳሰብ

እንደሚያሰላ፣ አተያያቸውን ሚዛናዊ እንደሚያደርግ ትምህርት የ ሕይወትና የ ዕውቀት

መሠረት እንደሆነ ይናገ ራሉ፡ ፡ በተለይ የ መጨረሻው አነ ጋገ ር ትምህርት ሰዎች ሚዛናዊ

አተያይ እንዲኖራቸው ከሰብዕናቸው ውስጥ ጭካኔ ን (አውሬያዊ ጭካኔ ን) ቀስበቀስ

እየ መነ ጨቀ ያወጣል፤ ይቀንሳል፣ ርኀራኄን ትህትናን፤ መከባበርን ለሰብዕናቸው

ያጎ ናፅፋል፣ የ ሚሠሩትን ሥራና የ አሠራራቸውን ሥርዓት ያዳብራል የ ሚል ብጤ ነ ው፡ ፡

ባጠቃላይ የ አስተሳሰብ የ አሠራር የ አኗኗርና የ ባህርይለውጥ እንዲኖራቸው ከሚያደርጉት

ነ ገ ሮች አንዱትምህርት መሆኑን የ ተጠቀሱት ምሳሌዎች ያመለክታሉ፡ ፡ በ7ኛው ምሳሌ

እንደተጠቀሰው ወፍጮ በደንብ ከተወቀረ ተግባሩን በወጉማከናወን ይችላል፡ ፡ ያደቅቃል፣

ያልማል እንጂ ገ ርደፍገ ርደፍ አድርጎ ወይም ሸርከት ሸርከት አድርጎ አይተውም፡ ፡

37

ትምህርት በወጉ ከተማሩም የ ሚገ ኘው ዕውቀት በሥራ፣ በአስተሳሰብና በባህርይ ላይ

የ ሚያስከትለው ዕውቀት ከፍተኛ መሆኑን ጥቅሱ ይጠቁማል፡ ፡ እነ ዚህና እዚህ

ያልጠቀስኳቸው ተመሳሳይ ስነ ቃሎች ስለትምህርት መሠረታዊ ጠቀሜታ የ ተሰነ ዘሩ አዎንታዊ

“ፖሊሲዎች ” ናቸው ማለት ይቻላል፡ ፡ ከእነ ዚህ በኋላ የ መጡት ደግሞ ከነ ዚህ ተቃራኒ

የ ሆነ ሃሳብና ስሜት ሲያስተጋቡ ይገ ኛሉ፡ ፡

ስቃ 08፣ አህያመጣች ተጭናጦጣ

እግዚኦበሉ ትምህርት መጣ

ስቃ 09፣ ትምህርት ከሚሉት ነ ቀርሳ

ኤድስከሚሉት በሽታ (ያውጣን)

ስቃ 1ዐ፣ ትምህርትን ለፈጠረ ጥይት

በርጫን ላገ ኘ ገ ነ ት

ስቃ 11፣ ትምህርትም እንደኮት

ፋሽኑአለፈበት

ስቃ 12፣ ትምህርት የ ፋራነ ው

ደብተርየ ኩሊ ነ ው

ስቃ 13፣ ትምህርት የ ፋራ ነ ው

ንግድ ያራዳ ነ ው

በነ ዚህ ስድሰት ስነ ቃሎች ደግሞትምህርት አሉታዊ በሆነ መንገ ድ ተስሏል፡ ፡ እነ ዚህ

ወደ እኛ ዘመን የ ሚቀር በመሆናቸው አያከራክርም፡ ፡ ኤድስ፤ በርጫ፤ ፋሽን፤ ፋራ

አራዳ የ ቆዩ ቃላት አለመሆናቸው ይታወቃል፡ ፡ ብዙዎቹ በንግግር ውስጥ አለፍርሃት

እንደልብ መግባትና መላመድ የ ጀመሩት ባለፋት 25 ዓመታት ሳይሆን አይቀርም፡ ፡

በነ ዚህ ዓመታት ለሙያው የ ተሰጠው አክብሮትም እያሽቆለቆለ የ ሄደ ይመስላል፡ ፡ ቁጥር

08 እና 09 ትምህርትን ከመቅሰፍትና ከነ ቀርሳ ከመቁጠር አልፈው መድኃኒት ከሌለው

በሽታ ከኤድስ ጋርያነ ፃ ፅ ሩታል፡ ፡ ቁጥር 10 ደግሞ ለትምህርት አባቶች ጥይትን

ለበርጫ አባቶችደግሞ ገ ነ ት ንይመኛል፡ ፡ አንድተማሪዬ ጓደኛዋን በምንጭነ ት ጠቅሳ

እንዳለችው “ባሁኑጊዜ ኮት መልበስ በብዙ ወጣቶች ዘንድ የ ኃላቀርነ ት ወይም

ከጊዜውጋር አብሮ አለመራመድን የ ሚያበስር ምልክትሆኖል፡ ፡ እንዲሁም ትምህርት ፋሽኑ

ያለፈበት ስራነ ው ይሉታል ” ፡ ፡ ቁጥር 11 ም ይህንኑ ነ ው የ ሚናገ ር፡ ፡ በቁጥር 12

የ መጀመሪያ ስንኝ መሠረት ደግሞ መማር የ ሞኝ (የ ቂል) ሥራተደርጎ ተስሏል፡ ፡

በሁለተኛው ስንኝ ደግሞ ደብተር ይዞ ወደክፍልም ይሁን ወደትምህርት ቦታ መሄድ

እንደዚሁ የ ሞኝ ነ ገ ር ሆኖ ስለተቆጠረ ከሸክም ተመድቧል፡ ፡ (ጥቂት የ ማይባሉ

የ ዩኒ ቨርስቲ ተማሪዎች ወይም ባዶ እጃቸውን፤ ወይም ደግሞ ቁራጭ ወረቀት ከጀርባቸው

ሻጥአድርገ ው እክፍልሲገ ቡ የ ሚታየውት ለዚህይሆን?)፡ ፡

ዕውቀት ማግኘት ከፍተኛ ልፋት አለበት፡ ፡ ትምህርት ደግሞ አድክሞ አድክሞ በቂ ወረት

አላስገ ኝ ማለት እየ ለመደበት ይመስላል፡ ፡ ለመማር የ ሚጥረው ከ ”ቀፋራ ” (ከሞኝ)

38

ተቆጥሮ የ ተሳለው የ ብዙ ዓመት ውጣውረዱ ከትርፍ ሳይሆን ከኪሳራ ስለተቆጠረ ነ ው፡ ፡

ለዚህነ ው ወደንግድ ሥራ የ ሚሰማራው ሰው “አራዳ ” (ብልጥ) ሆኖየ ተሳለው፡ ፡ የ ርሱ

ሥራ ትርፍ ሲያገ ኝ በተጨባጭ ታይቷል፤ ይታያልምና፡ ፡ በዚህላይ በቅርቡ እየ ገ ነ ነ

የ መጣው የ ንግድ ዓይነ ት ልዩ “ቅልጥፍና ” ( “ልዩ ውንብድና ” የ ሚሆንበት ጊዜም

በማኀበረሰቡ ውስጥ በብዛት ይወራል) ያስፈልገ ዋል ስለሚባል ወደንግድ የ ሚገ ባው

“ አ ራዳ ” ቢባል አያስገ ርምም፡ ፡ በዚህ ዓይነ ት ስሙ እናክብሩ (social-

image) የ ተዋረደው ትምህርት በሚከተሉት የ ተምሮ መናስቆቃዎች ሲሳል እናገ ኛለን ፡ ፡

ስቃ 14፤ ተማሩ ተማሩ ለምንትላላችሁ

የ ተማሩት ሁሉ የ ት ሲወድቁ አያችሁ

ስቃ 15፤ ከዘመኑ ትምህርት ሥራ አጥከሚያፈራው

ይሻላል ሊስትሮ ጫማ የ ሚያጠራው፡ ፡

ስቃ 16፣ እረ ትምህርት ትምህርት ትምህርት ምንድን ነ ው?

እኔ የ ምመኘው ጅዳ መሄድን ነ ው፡ ፡

ስቃ 17፣ እስከአሁን ብነ ግድ ከመሆን ተማሪ፣

እሆን ነ በር ቱጃር የ ሺህ ብር ቆጣሪ፡ ፡

ስቃ 18፣ አስራ ሁለት ጨርሶ ቁጭ ከማለት

ነ ግዶ አትርፎ ኑሮ መመስረት፡ ፡

ትምህርት በዚህ ክፍል መጀመሪያ ላይ እንደጠቀስነ ው መሆኑ ቀርቶ የ ሥራ አጥ ማፍሪያ ሆኖ ተስሏል፡ ፡

እንደዋና የ ትምህርት አማራጭ የ ተወሰደው ደግሞ ንግድ ነ ው፡ ፡ በስነ ቃሎቹ ውስጥ ለመነ ገ ድ መማር

አያስፈልግም የ ሚል ሃሳብ ያለው ይመስላል፡ ፡ በማኀበረሰቡ ውስጥ ደግሞ፣ ከፍተኛ ትምህርት ለንግድ

ያስፈልጋል የ ሚል ሃሳብ የ ዳበረ አይደለም፡ ፡ ስለዚህ “ጨርሶ ትምህርት ቤት አትሂዱ” የ ሚሉም

ይመስላል፡ ፡ በተለይ በዘመነ ደርግ የ ”አ የ ር ባየ ር” ን ግድ መስፋፋትና የ ሰዎቹም በፍጥነ ት መክበር

ለትምህርት የ ሚውለውን ጊዜ እንደባከነ ቆጥሮ ማዘን የ ተስፋፋ ይመስላል፡ ፡ በትምህርት ረዥም ጊዜ (12

ዓመት) ከማሳለፍ ነ ግዶ ቶሎ ቤተሰብ መመሥረት ያስፈልጋል የ ሚል ሃሳብም አለባቸው፡ ፡ ቶሎ መኖር መጀመር

ማለትም ፣ ምናልባት ትዳር መያዝ፣ ልጆች መውለድ፣ ቤት መሥራት፣ መኪና መግዛት ማለት ሊሆን ይችላል፡ ፡

የ ጊዜው ዋና ሜካኒካዊ ትኩረት ይህ ይመስላል፡ ፡ ለዚህም ይሆናል ለትምህርት መረጃነ ት የ ሚሰጡ ዲግሪዎችንና

ዲፕሎማዎችን የ ሚያንኪያኪሱ ስነ ቃሎች በብዛት የ ሚነ ገ ሩ፡ ፡ (ስቃ 16) እደተገ ለጸው እኔ የ ምመኘው ጅዳ

መሄድን ነ ው በሚል እሳቢ በሁለት እህቶቼ ላይ የ ደረሰውን ነ ገ ር መግለጽ ብቻ ምን ያህል የ ችግሩ ስፋት

የ ሚያመላክት መሆኑ የ ሚያስረዳ ነ ው። የ መጀመሪያዋ (አሁን እንድከሰስ ያደረገ ችኝ እህቴ) ስሟን

ከእህታፈራሁ ወደ ሀናን ቀይራ የ ነ በረው ጠንክራ ከመማር የ መረጠችው ቱጃር የ ሺህ ብር ቆጣሪ ነ በር

የ ጀመረችው ውጥን ባይሳካላትም። ይህንን ያወኩት ተከስሼ የ ክስ መጥሪያ ስቀበል ነ ው። ሁለተኛዋ እህቴ የ ሷ

ተከታይ እኔ ገ ጠር በማስተማር ላይ በነ በርኩበት ወቅት 1996 ዓ/ም ቤት ውስጥ መደሃኒት ጠጥታ ለመሞት

ስታጣጥር አሁን አሜሪካ ዲቪ ደርሶት የ ሂደው የ አክስታችን ልጅ ደርሶ ያዳናት በወቅቱ ወተት እቤት ውስጥ

39

በመኖሩና በአጋጣሚ ፕሮሰስ ላይ የ ነ በረው ከገ ጠር የ መጣው የ አከስታችን ልጅ ባይኖር ኖሮ ቤት ውስጥ ማንም

አልነ በረም ነ በር በመቀጠልም ሆስፔታል ወስዶ ሆዷ እንዲታጠብ በማድረጉ ለመትረፍ ችላለች። ሀቁን በማጣራት

እንደ ደረስኩበት ለዚህሁሉ መንስኤ የ ነ በረው ወደ አረብ ሀገ ር ለመሂድ በመፈለጓ ቤተሰብ ፓስፖርት

ሊያወጡላት ባለመቻላቸው በመበሳጨቶ ነ በር ለዚህ አሰቃቂ ውሳኔ የ ደረሰችው። የ ችግሩ አሳሳቢነ ት በጣም

ስላስደነ ገ ጠኝ ተማሪዎችን የ ግማሽ አመት ፈተና ፈትኜ ለእረፍት ከባሌጎ ባ በመጣሁበት ወቅት ነ በር

የ ተረዳሁት። እኔም ያልኳት የ ናቴ ልጅ ከምትሞችብኝ እኔ የ ቸገ ረሽን ብር እልክልሻለሁ በማለት በነ ገ ርኳት

መስረት ለመላክ ወስኜ ለመላክ ግዜ ስለሚያስፈልገ ኝ ላጠራቅምላት ወሰንኩ። ከተወሰነ ጊዜ በኌላ በስልክ

ደውየ በጠየ ኳት መሰረት ስንት እንደምትፈልግ ስጠይቃት የ ፈራሁትን ያክል ባይሆንም የ ጠየ ቀችኝን ብር

በማሻሻል የ ላኩላት በወቅቱ ለመሄድ ባትችልም ከአመታት በኌላ ሄዳ በጣም ታማ ስለነ በር ከአመት ቆይታ

በኌላ ከሂደችበት ዱባይ ተመለሰች።

ስቃ 19፣ ከአስር ዲግሪ

አንድ ግሮሰሪ

ስቃ 2ዐ፣ ከሁለት ዲግሪ

አንድ ጋሪ

ስቃ 21፣ ከአስር ኤም ኤ

አንድ ኤም ዋን

ስቃ 22፣ ከቀሽም ዲፕሎማ “እግዜር ይስጥልኝ ” ይሻላል፡ ፡

ተምሮ በሆነ ሙያ ከመመረቅ ንግድና ውትድርና እንደሚያዋጣ ነ ው ስነ ቃሎቹ የ ሚጠቁሙት፡ ፡ የ ሚመረጡት የ ንግድ

ዓይነ ቶች ደግሞ ለከፍተኛ የ ሀገ ር ልማት አስተዋፅ ኦ ያደርጋሉ የ ሚባሉት ሳይሆኑ፣ ካንዱ እጅ ወደ ሌላው

መንደር ለመንደር የ ሚደረጉት የ ትናንሽ ዕቃዎች ልውውጦች ናቸው፡ ፡ የ ሚመረጡበትም ዋና ምክንያት ለሽቃጩ

ግለሰብ የ ሚያስገ ኙት ዕለታዊ የ ገ ንዘብ ጥቅም ነ ው እንጂ ለሀገ ር ቁሳዊና መንፈሳዊ ልማት የ ሚያደርጉት

አስተወፅ ኦ ታስቦ አይደለም፡ ፡ በሌላ አነ ጋገ ር አማራጩ ራሱ ባጭር ጊዜ ተሸቅሎ በቶሎ ለዕለታዊ ኑሮ

የ ሚደርስ እንጂ ለዘላቂ ሕይወትና ልማት በሚያበቃ ርእይ (ሸጸሰጸፕነ ) ላይ ያ ነ ጣጠረ አይደለም ማለት

ነ ው፡ ፡ ይህ ደግሞ በማኀበረሰቡ ሕይወት ውስጥ በየ ዕለቱ ከሚያዩት እውነ ታ የ መነ ጨ ነ ው፡ ፡

አንድ ሌላ ተጨማሪ ነ ጥብ አንስቼ በዚህ ክፍል የ ማነ ሳውን ላብቃ፡ ፡ ዱሮ ትምህርት የ ሕይወት አለኝታ

እንደነ በር የ ሚያሳዩ ጥቂት ስነ ቃሎችን ጠቅሰን አብራርተን ነ በር፡ ፡ ዓለማየ ሁ እሸቴ በዘፈነ ው አንድ ዘፈን

ውስጥ ይህንኑ ሁኔታ በሚገ ልፁ ስንኞች እንዲህ ተብሎ ነ በር፡ ፡

ተማር ልጄ ተማር ልጄ

ዘመድ ወዳጅ የ ለኝ ሀብት የ ለኝም በጄ፡ ፡

በ1967 ከአፄ ኃይለስላሴ መንግሥት ከፍተኛ ባለሥልጣና መሀከል 6ዐዎቹ በደርግ ሲገ ደሉ ግጥሙ ለሌላ ቃል

ግጥም መፈጠር ቅርፃ ዊና ይዘታዊ መሠረት ሆነ ና እንዲህ ተባለ

40

ስቃ 23፣ ጠጣ ልጄ ጠጣ ልጄ

ገ ንዘብ ማጠራቀም ለማንም አልበጀ

አሁን በዚህ ሰሞን 6ዐ ሰው አስፈጀ፡ ፡

ጥቂት ቆይቶ ደግሞ

ስቃ 24፣ ኮርጅ ልጄ ኮርጅ ልጄ

ዘመድ ወዳጅ ገ ንዘብ

ምንም የ ለኝ በጄ የ ሚል ተፈጠረ፡ ፡

አባት በሀገ ሪቱ የ ትምህርት ሁኔታ ተስፋ የ ቆረጠ ይመስላል፡ ፡ ለብዙ ጊዜ እንደምናውቀው የ አባቶች ተግባር

የ ራሳቸውም ሆኑ የ ጎ ረቤት ልጆች ተግተው እንዲያጠኑ መምከርና ማበረታታት ነ በር፡ ፡ በግጥሙ ውስጥ

የ ተጠቀሰው አባት ግን ልጁ በፈተና ወቅት እንዲያጭበረብርና እንዲሰርቅ ነ ው የ ሚመክረው፡ ፡ ይህ በትምህርት

አሰጣጡ በአፈታተኑ፣ በአስተዳደሩና በጠቅላላ አመራር እምነ ት ከማጣት የ መጣ ተስፋ የ ቆረጠ ግዴየ ለኝ ድምፅ

ነ ው፡ ፡ ማርክ የ ሚሸመትበት እየ ተኮራረጁ ፈተና የ ሚታለፍበት ሁኔታ እየ ገ ነ ነ ና እየ ጎ ላ ሲሄድ ታይቶት

ይሆናል፣ ልጁን በሌላው የ ወንጀል መንገ ድ፣ ማለትም በረቦ ከክፍል እክፍል ማሳለፍ የ ተሳነ ው አባት ይህንን

ዓይነ ቱን ምከር ለልጁ ሲለግስ የ ሚሰማው፡ ፡

በቅርቡ ደግሞ በዚሁ የ ዓለማየ ሁ ግጥም ላይ የ ተመሰረተ ሌላ ግጥም ተፈጥሯል፡ ፡

ስቃ 25፣ ዝፈን ልጄ እሩጥ ልጄ

መማር መመራመር ለማንም አለበጀ፡ ፡

የ ሀገ ሪቱ ዘፋኞች ካሴት በማሳተም እየ ቀናቸው ጥሩ ገ ንዘብ እንደሚያገ ኙ በሰፊው የ ሚነ ገ ረውን እና ሯጮቻችን

በተለይም ኃይሌ ገ ብረስላሴ፣ ባለፉት ዓመታት በሚያገ ኙት ሽልማት መልካም ገ ንዘብ ማግኘታቸው ነ ው ለግጥሙ

መነ ሻ የ ሆነ ው፡ ፡ ምናልባትም በኑሮአቸው ካለፈላቸው ዘፋኞች እና ሯጮች በዛ የ ሚሉት በትምህርት ብዙ

ያልገ ፉም ይሆኑ ይሆናል፡ ፡ ለዚህ ነ ው ግጥሙ በኑሮው እንዲያልፍለት የ ፈለገ ሰው መርጫውን ትምህርት

ከሚያደርግ ይልቅ ሩጫና ዘፈንን ቢያደርግ እንደሚሻለውና እንደሚቀበለውም የ ሚጠቁመው፡ ፡

5.7. ስለመምህር የ ተነ ገ ሩ ስነ ቃሎች በስብስቡ ውስጥ ስለማስተማር ሙያና ስለመምህር የ ተነ ገ ሩ ስነ ቃሎች በቁጥር ከፍተኛዎቹ እንደሆኑ በዚህ

ፅሁፍ መጀመሪያ ላይ ከተጠቀሱት አኃዞች መገ ንዘብ ይቻላል፡ ፡ ስለተጣለው ስለተናቀው እና ክብሩ ስለወረደው

መምህር የ ተናገ ሩት ብዙ ናቸው፡ ፡ ትዳር ሲሻ፣ ወዳጅ ሲሻ፣ ወሲብ ሲሻ፣ ልጅ መውለድ ሲሻ፣

ያንኪያኬሱታል፡ ፡ ዱሮ ከእርሱ ጋር የ ሚወዳደር ማኀበረሰባዊ ክብርና ቦታ ይልነ በራቸው ሳይቀሩ ሲያጥጥሉት

ይገ ኛሉ፡ ፡ በደሞዙ ዝቅተኛነ ትና ይህም በሚያስከትለው ኑሮን የ ማሸነ ፍ ትግሉ ይላገ ጥበታል፡ ፡

ዱሮ በለጋስነ ቱ የ ሚታወቀው በአዋቂነ ቱና በአሰተማማኝ ገ ቢው ይከበርና ለትዳር ይመረጥ የ ነ በረው መምህር

አሁን ከማዕረጉ ወርዶ ነ ው የ ተሳለው፡ ፡

41

ስቃ 26፣ በየ ኔታ ጉሮሮ ጠጅ ይንቆርቆር

በኔ ጉሮሮ አጥንት ይቀርቀር፡ ፡

ስቃ 27፣ አንድ ፊደል የ ነ ገ ረህን እንደ አባትህ

ሁለት የ ነ ገ ረህን እንደፈጣሪህ አክብረው፡ ፡

ስቃ 28፣ ሸጋው ትርንቡሌ መቶ ብር ያለው

አምሳውን ሰጥቶኛል አምሳው ገ ና ነ ው

ይጨምርልኛል መቼም ደግ ነ ው፡ ፡

እነ ዚህን በመሳሰሉ መንቶዎች መምህሩ ሲወደስ ብዙ ዘመን ቆይቷል፡ ፡ የ ሚከበር የ እውቀት ምንጭ ተደርጎ

ነ በር የ ሚታየው፡ ፡ ሃይማኖት አጥባቂ በሆነ አካባቢም ከፈጣሪ ጋት ሁሉ በድፍረት ሲነ ፃ ፀ ር ይታያል፡ ፡

በገ ቢውም ቢሆን የ ሚናቅ አልነ በረም፡ ፡ ከትሪፖሊ (ሊቢያ) የ ተሰሉ ወታደሮች ቋጥረው የ መጡትን ገ ንዘብ

ከሚታሰበው በላይ ያወጡ ስለነ በር መምህራንም በገ ንዘብ አወጣጣቸው ከነ ርሱ ጋር በወቅቱ ስለተመሳሰሉ

እንደነ ርሱ ትርንቡሌ እየ ተባሉ ይጠሩ ነ በር፡ ፡ በተለይ ከዘመነ ደርግ በፊት በክረምት ወራት ትምህርት

ቤቶች ሲዘጉ የ ገ ጠር መምህራን አዲስ አበባን ይወርሯት ነ በር ማለት ይቻላል፡ ፡ ከተማው ሌላ ሕይወት ነ በር

የ ሚያገ ኘው፡ ፡ በተለይ ለሴተኛ አዳሪዎች በሚከፍሉት ገ ንዘብና ለነ ርሱም ሆነ ለጓደኞቻቸውና ለሌሎች ሰዎች

በለጋስነ ት በሚጋብዙት የ ተነ ሳ ፡ ግንዳል ብስ ” የ ሚል ስም ወጥቶላቸው እንደነ በር የ ታወቀ ነ ው፡ ፡

እውነ ትም እነ ርሱ ሲመጡ ባለሱቁ፣ ባለቡናቤቱ፣ ባለአልቤርጎው፣ ሊስትሮው፣ “ የ ኔ ብጤው” (ለማኙ)

ወዘተ. ሁሉ ነ በር የ ሚያልፍለት ማለት ይቻላል፡ ፡ በብዛት በከተማ ውስጥ መሰራጨታቸውን ለመግለፅም

“ ክ ረምት አግቢ” የ ሚል ስምም ወጥቶላቸው ነ በር፡ ፡ በተጨማሪም

ስቃ 29፣ አስተማሪና ላንድሮቨር፣ ወንጂ ስኳር/ ጊዮርጊስ ቢራ/ የ ማይገ ቡበት የ ለም፡ ፡

በሚሉ አነ ጋገ ሮች ይደነ ቁ ይመሰገ ኑ ነ በር፡ ፡ ተፈላጊ ስለነ በሩም

ስቃ 3ዐ፣ የ ኛ ሙሽራ ኩሪ ኩሪ

ወሰደሽ አሰተማሪ እየ ተባለ ይገ ጠምላቸው ነ በር፡ ፡

እያደር ግን በተለይ ከ2ዐ እና 25 ዓመታት ወዲህ ከማኀበረሰቡ የ ሚፈልቁ ምሳሌያዊ ንግግሮች፣

ቃልግጥሞች፣ ቀልዶችና ስሞች ለማስተማር ሙያና ለባለሙያው ይሰጥ የ ነ በረው አከብሮትና አድናቆት

እያሽቆለቆለ እንደሄደ ያመለክታሉ፡ ፡ የ 1966 አብዮታዊ እንቅስቃሴ ግብታዊ ስለነ በረ ብዙ ጥያቄዎች

ከየ አቅጣጫው በግብታዊነ ት ይሰነ ዘሩ ነ በር፡ ፡ የ እንቅስቃሴው መሪዎች ራሳቸውም በነ ዚህ ጥያቄዎችና

አስተያየ ቶች በግብታዊነ ት የ ሚመሩ ነ በሩ፡ ፡ ስለዚህ በመስኩ፣ ልዩ ልዩ ዓላማ ያላቸው ሰዎች ፖለቲካውን፣

ኢኮኖሚውን ትምህርትን በተመለከተ የ ተለያዩ ሃሳቦችንና ምክሮችን በግብታዊነ ት እየ ለገ ሱ ባብዛኛው

የ ባለሙያዎቹን ይሁንታ ያላገ ኙ ውሣኔዎች ተወሰኑ፣ ፖሊሲዎች ተረቀቁ አዋጆች ታወጁ፡ ፡ በዚህ መካከልና

42

በዚህም ምከንያት በማኀበረሰቡ ውስጥ ብዙ የ እሴት (የ ሸአለጠዠ) መናጋት መጥቷል፡ ፡ ትምህርትም በብዙ

መንገ ድ በግብታዊ ውሣኔዎች መናጋቱ የ ቀረለት አይመስልም፡ ፡ ያለሰጠኑ መምህራን ባጣዳፊ በመምህርነ ት ሥራ

መመደብ የ ትምህርት መሣሪያዎች እጥረት የ ማስተማሪያ መፃ ህፍት አዘ ገ ጃጀት ድክመትና በየ ጊዜው መለዋወጥ

የ ትምህርት ክፍሎች መጣበብ የ መምህራን ደሞዝ ሁኔታ እና መጀመሪያው ላይ ትምህርት ቤቶች የ ተለያዩ

የ ፖለቲካ ቡድኖች መሻኮቻ መሆናቸው፣ በኋላም ካድሬው ዳይሬክተር፣ ካድሬው መምህር ካድሬው ሱፐርቫይዘርና

ካድሬው ተማሪ ካልከደሩት የ ትምህርት ቤተሰቦች ጋር ብዙ ጊዜ ውስጥ ውስጡን መሻኮታቸው ስላላቆመ እነ ዚህና

ሌሎች ፕሮብሌሞች ተደማምረው የ ትምህርትንና የ መምህራንን ጥራት የ ረሸኗቸው ይመስላል፡ ፡

ትምህርት ምን ያህል እንደተንኳሰሰ ከዚህ በላይ ተመልክተናል፡ ፡ ከዚህ ቀጥለን የ መምህሩን እጣ ፈንታ

እንቃኛለን ፡ ፡ ከ111 ስነ ቃሎች ውስጥ እዚህ ላቀርብ የ ምችለው እጅግ ጥቂቶቹን መሆኑን አሁንም ማስገ ንዘብ

ተገ ቢ ይመስለኛል፡ ፡

ስቃ 31፣ መቶ ሁለት መቶ ሲያወጣ ፈረስ

በመቶ ተሸጠ የ ሰው አጋሰስ፡ ፡

በዘመነ ደርግ የ መጀመሪያ ዓመታት ትምህርትን ለጭቁኖች በስፋት በሀገ ሪቱ ውስጥ ለማዳረስ በሚል መርሕ

የ ተመረጠው አንዱ መንገ ድ “ የ ድጎ ማ መምህራን በብዛት መቅጠር ነ በር፡ ፡ አስራ ሁለተኛ ክፍል ለጨረሱ

ምንም ሌላ ልምድ ለሌላቸው ወጣቶች የሙያ ሥልጠና ሳይሰጡ በ1ዐዐ ብር ደሞዝ እየ ቀጠሩ በየ ገ ጠር ትምሀርት

ቤቶች ያስማሯቸው ነ በር፡ ፡ እነ ዚህ ወጣቶች ግን ሙያው የ ሚጠይቀውን ግዴታ በትክክል ሊያማሉ አልቻሉም

ነ በር፡ ፡ በተለይ ከዚህ ጊዜ ጀምሮ ልዩ ልዩ ስነ ቃሎች ከሙያው ጋር ተያይዘው በብዛት መፍለቅ የ ጀመሩ

ይመስለኛል፡ ፡ የ መምህርነ ት ሙያም “ባጣ ቆየ ኝ ” ይባል ይጀምራል፡ ፡ የ መምህራኑ ቀጣሪ መሥሪያ ቤትም

“ ጥን ብ አንሳ ” መባል የ ጀመረው በዚሁ አካባቢ ይመስለኛል፡ ፡ በስቃ 31 “የ ሰው አጋሰስ ” የ ተባለውም

የ ድጎ ማው መምህር መሆኑ ነ ው፡ ፡

ስቃ 32፣ በሬ ቢጠፋ በዶማ

ሥራ ቢጠፋ ድጎማ የ ተባለውም ይህንኑ ዝቅተኛ ደረጃውን ለማጉላት ነ ው፡ ፡ ተቀጣሪው እራሱ ንቆ አናንቆ

መሄጃ ቢያጣ የ ገ ባበት መሆኑን ነ ው የ ሚገ ልፀው፡ ፡

“ ገ ርል ” እያለ ማስተማር የ ነ በረበትን “ጀርል ” እያለ ማስተማሩ የ ተነ ገ ረለትም ይኽው የ ድረማ መምህር

ነ ው፡ ፡ ቀልዱ ሁለት “ ቨ ርዥኖች ” (versions) አሉት፡ ፡ ለጊዜው አንዱን ከዚህ በታች

እጠቅሳለሁ፡ ፡

ስቃ 33፣ የ ድጎ ማ መምህሩ እንግሊዝኛ እያስተማረ ሳለ ኢንስፔክተር

ሊገ መግመው ይገ ባል፡ ፡

መምህር፡ - “ጀርል! ”

ተማሪዎች፡ - “ጀርል! ” ባ ንድነ ት፡ ፡

43

መምህር፡ - “ጀርል! ”

ተማሪዎች፡ - “ጀርል! ” ባ ንድነ ት፡ ፡

የ ትምህርት ክፍለ ጊዜው አልቆ ከክፍል ሲወጡ ኢንስፔክተሩ፣ “ለምን “ጀርል ” እያልክ ታስተምራለህ? ”

ይለዋል፡ ፡ እውጭ ቆሞ በመስኮት የ ትምህርቱን አካሄድ ይሰማ የ ነ በረ ነ ባር መምህር የ ኢንስፔክተሩን ጥያቄ

“ ታዲያ በመቶ ብር ደመወዝ “ገ ርል ” ብሎ ሊያስተምር ኖሯል? ” ብሎ ተሽቀዳድሞ ይመልሳል፡ ፡

ባንድ በኩል ደሞዙ ስላነ ሰ አውቆ መጥፎ ትምህርት ያስተምራል ማለት ሊሆን ሲችል በሌላ በኩል ደግሞ ዱሮስ

ምን አውቆ በትክክል ያስተምራል የ ድጎ ማው መምህር እውቀቱና ብቃቱ ሳይኖረው ነ ውኮ የ ሚያስተምር ማለትም

ሊሆን ይችላል፡ ፡ ከሁለቱም ፍቺዎች የ ምንገ ነ ዘበው መሄጃ ያጡ ያልሰለጠኑ ሰዎችን በዝቅተኛ ደሞዝ ቀጥሮ

እንዲያስተምሩ ማድረግ የ ትምህርትን ጥራት ትራጀዲያዊ በሆነ መንገ ድ መዝቀጥ እንዲጀምር የ መጀመሪያውን

እርምጃ መውሰድ መጀመሩን ነ ው፡ ፡ ከዚህ አካባቢ ጀምሮ ነ ገ ሮች እየ ተወሳሰቡ የ ትምህርት ጉዳይም

እየ ተሰቃቀለ የ ሄደ ይመስላል፡ ፡ የ መምህሩን ስምና ክብር የ ማያቀሉ ስነ ቃሎች በብዛት መፍለቅ ይጀምራሉ፡ ፡

ስቃ 34፣ አስተማሪ ችጋር ጠሪ

ስቃ 35፣ የ አስተማሪ ደሞዝ ከልደታ እስከ ባታ

ስቃ 36፣ የ አስተማሪ ንብረት ባትሪና ዣንጥላ ነ ው፡ ፡

ስቃ 37፣ በዱቤ ቢሰጥ ኖሮ አስተማሪዎች

አውሮፕላን ከመውሰድ አይመለሱም

ስቃ 38፣ የ አስተማሪ ትርፉ፣ ሴትና የ ሁለት ወር እረፍቱ

ግንዳልባሹና ደጉ መምህር ችጋር ጠሪ መባል ይጀምራል፡ ፡ የ ደሞዙም እድሜ ሦስት ቀን ብቻ ይሆናል፡ ፡

ብድር፣ ዱቤ፣ ሞዴል መሙላት የ ሰብእናው ገ ፅታዎች እየ ተደረጉ ይወሰዳሉ፡ ፡ እድሉን ካገ ኘ አውሮፕላንም

እንደሚበር ተጠቅሶ ይላገ ጥበታል፡ ፡ በስሙም “ስቃ 39፣ እንደ አስተማሪ ደሞዝ ዶጋመድ ያድርግህ ”

የ ሚል እርግማን ይወጣበታል፡ ፡ የ ማሰብ ችሎታውንና እውቀቱንም የ ሚያጣጥሉ “ስቃ 4ዐ፣ አበክረው

ካዳመጧቸው ከአስተማሪዎችም ቁምነ ገ ር አይጠፋም”ን የ መሳሰሉ አነ ጋገ ሮች አልፎ አልፎ ይሰነ ዘሩበታል፡ ፡

“ የ እውቀት አባት ” ተብሎ ይከበር የ ነ በረው እንደዛሬው በልግጫ ሳይሆን ከልብ “ የ ተማረ ይግደለኝ ”

በሚል አነ ጋገ ር እውቀቱ ይደነ ቅ የ ነ በረው መምህር ነ ው ይህ እጣ የ ደረሰው፡ ፡ እያዘቀዘቀ የ ሚሄደው ስሙና

ክብሩ “ስቃ 41፣ መምህር ከመሆን ይሻላል መለመን” ን እያስቀደመ “ስቃ 42፣ አስተማሪ ከማግባት

ቆሞ መቅረት ”ን “ስቃ 43፣ የ እኛ ሙሽራ ትበል እሪ ! ወሰዳት አስተማሪ ”ን ፣ እና ስቃ 44፣

ለመምህር ከመውለድ ይሻላል ማስወረድን ” የ መሳሰሉትን እያስከተለ በማኀበራዊ ሕይወቱም የ ተገ ፋና የ ተገ ለለ

ያደረገ ው ይገ ባል በብዙ ቀልዶችም አንዳንዶቹ ያለምንም ማብራሪያና ትችት በሬዲዮ ጭምር እየ ተነ ገ ሩ

ስብእናውንና ሙያውን ደቁሰዋቸዋል፡ ፡ ጥቂቶቹን ለአብነ ት ጠቅሼ ተነ ግሮ የ ሚያልቅ የ ማይመስለኝን የ መምህር

ቀመስ-ስነ ቃል ማስተዋወቂያ ላብቃ፡ ፡

44

ስቃ 45፣ ጠያቂ፡ - መምህራን እንደ ሀኪም ነ ጭ ጋዋን የ ሚለብሱት

ለምንድነ ው?

መላሽ፡ - የ ሱሪያቸውን ቀዳዳ ለመሸፈን፡ ፡

ስቃ 46፣ ሁለት ጓደኛሞች ከአንድ ዩኒ ቨርስቲ፣ ከአንድ የ ትምህርት ክፍል ተመርቀው አንዱ መንገ ድ ሌላው

ትምህርት ሚኒስቴር ይመደባሉ፡ ፡ ከሁለት ዓመታት በኋላ ሲገ ናኙ አየ ር መንገ ድ የ ተመደበው ትምህርት

ሚንስቴር የ ተመደበውን “እ ንዴዬ! ምንድነ ው? እስካሁን ሥራ አላገ ኘህም እንዴ? ” አለው ይባላል፡ ፡

ይሄኛው፣ አየ ር መንገ ዴው የ መምህሩን አለባበስና ገ ጥታ መጎ ሳቆል አስተውሎ የ ተናገ ረው መሆኑ ነ ው፡ ፡

የ ቀለዱ ዋና ዓላማም ተመሳሳይ ሙያ እና የ ምስክር ወረቀት ያላቸው ዜጋቸው በተለያዩ የ መንግስት መስሪያ

ቤቶች አንዱ ከፍ ሌላው ዝቅ ባለ ደሞዝ መቀጠራቸውን የ ስራ ቦታና የ ክፍያን አለመመጣጠን መጠቆምና መተቸት

ነ ው፡ ፡

ስቃ 47፣ ትምህርት በሬዲዮ በሚተላፍበት ጊዜ የ ሬዲዮው መምህር ስለ ልዩ ልዩ የ ብር ኖቶች ሲያስተምር

ይቆይና፣ ለክፍሉ መምህር “ እ ባክዎ መምህር! የ መቶ ብር ያውጡና ለተማሪዎቹ ያሳዩዋቸው! ”

ይላል፡ ፡ ነ ገ ሩ ግራ የ ገ ባው መምህር በልቡ “የ መቶ ብር ኖት ያውም በ28 ” ይልና፣

ለተማሪዎቹ ደግሞ ቀልጠፍ ይልና፣ የ ሬዲዮውን መምህር አነ ጋገ ር እያስመሰለ፣ “ ተማሪዎች!

እቤታችሁ ስትገ ቡ አባታችሁ የ መቶ ብር ኖት እንዲያሳዩዋችሁ ጠይቁ! ” ይላቸዋል፡ ፡ አንዱ

ፈጣን ተማሪ “ቲቸር! የ ኔ አባትም አስተማሪ ነ ው እኮ! ” አለ ይባላል፡ ፡

ልሽሽ ሲል እንኳ መሸስ እንዳልቻለ፣ ሙያው የ ጫነ ው ፈተና በማኀበረሰባዊ ኑሮው ውስጥ ብቻ የ ተወሰነ

ሳይሆን እሚያስተምርበት ክፍል ውስጥም እንደሚከተለው እንገ ነ ዘባለን ፡ ፡ መምህሩ ግን ኑሮን ለማሳካት

የ ቻለውን ሁሉ ሲያደርግ ይታያል፡ ፡ የ ሚከተለው ቀልድ ይህንን ይጠቁማል፡ ፡

ስቃ 48፣ ከመምህራን ማሰልጠኛ ተመርቆ እገ ጠር መመደብ የ ተለመደ ነ ው፡ ፡ ከምሩቅ መምህራን መሀከል

ሴቶችም ስላሉ ወንዶች ከእነ ርሱ ጋር ለመመደብ ሁኔታዎችን ያመቻቻሉ፡ ፡ ዓላማው የ ሁለቱን

ደሞዝ አጣምሮ ሻል ያለ ኑሮ መኖር ነ ው፡ ፡ ታድያ ቅድመ ሁኔታውን ለማመቻቸት የ ፈለገ ምሩቅ

ቀልቡ ያረፈባትን ምሩቅ መምህርት መያዝ አለመያዟን ለማረጋገ ጥ “መቼም ጨዋታ ነ ው ፎር ኦ

ፎርሽ (404ሽ) ማነ ው? ” አላት ይባላል፡ ፡

መምህሩ 404 በተባለው የ መኪና ሞዴል ስር ተሸሽጎ የ ትዳር ስለላ ማድረጉ ነ ው፡ ፡ ከቀናው የ ሁለቱ ደሞዝ

ድምር 404 (202 ፅ202) ብር ስለሚሆን የ ተሻለ ኑሮ ይኖራሉ ማለት ነ ው፡ ፡ ይህንን ዓይነ ቱ ጥረትና

አደረጃጀት “ዲግሪ በዘዴ”ም ይባላል፡ ፡ ምክንያቱም የ ሁለቱ ደሞዝ ድምር በጊዜው ከነ በረው ከባለዲግሪ

ደሞዝ ጋር ስለሚቀራረብ ነ ው፡ ፡

ጽሁፌን ለማሳጠር ሲባል ስቃ 49 እስከ ስቃ 53 በሚመለከት የ ቀረበውን ሐተታ ያወጡት መሆኑን በአክብሮት

እንገ ልፃ ለን ፡ ፡

45

5.8. ስለተማሪና ፈተና የ ተነ ገ ሩ ስነ ቃሎች ስለ ተማሪ ከተነ ገ ሩት ስነ ቃሎች ጐልተው የ ሚታዩት ልዩ ልዩ ባህርይ ለሚያሳዩ ግለሰቦች የ ተሰጡ ስሞች፣

ተምሮ ምንም የ ሚረባ ቁምነ ገ ር ላይ ስላልደረሰው ትውልድ እና ስለ ፈተና የ ተሰነ ዘሩት ናቸው፡ ፡ በዚህ

ፅሁፍ ከተምሮ መና ስቆቃዎች እና ከፈተና ጋር ከተያያዙት ጥቂት እንመለከታለን፡ ፡

ስቃ 54፣ ተምረን ነ በረ እስከ አስራ ሁለተኛ

ሆነ ን ቀረን እንጂ የ ቀን ሠራተኛ፡ ፡

ስቃ 55፣ ተምሬ ነ በረ እስከ ስምንተኛ

ሚኒስትሪ እምቢ አለኝ አርፌ ልተኛ፡ ፡

ስቃ 56፣ ተምረን ነ በረ እስከ አስራ ሁለተኛ

ሆነ ን ቀረን እንጂ የ በጎ ች እረኛ፡ ፡

ስቃ 57፣ ተምረን ነ በረ እስከ አስራሁለተኛ

ሆነ ን ቀረን እንጂ የ መለኪያ ዳኛ፡ ፡

ስቃ 58፣ ተምረን ተምረን ሥራ ካላገ ኘን

እረ ምን እንሁን ፈጣሪ አንድ በለን ፡ ፡

ስቃ 59፣ እናትና አበቴ በስንቅ አስቸግሬ

ምን እከፍል ይሆን ስራ አልያዝሁ እኔ

ስቃ 6ዐ፣ እንደበሬ ቆዳ በመማር ለፍተን

ወይ ሰርተን አልበላን ወይ ካገ ር አልኖርን

ስቃ 61፣ የ ተማሪ ለፍቶ ቀረ፡ ፡

ስቃ 62፣ ተምረን ነ በረ እስከ አስራ ሁለት

ዘፋኝ ሆነ ን ቀረን በየ አረቄው ቤት

ስቃ 63፣ ተምረን ነ በረ እስከ አስራ ሁለተኛ

ሆነ ን ቀረን እንጂ የ በጎ ች እረኛ፡ ፡

የ በጎ ች እረኛስ ወሮታው ያገ ኛል

የ ኛ መማር እንዲያው ከሁሉ ይብሳል፡ ፡

ከዚህ በላይ ያሰፈርናቸው ዘጠኝ ስነ ቃሎች ተማሪው አገ ኛለሁ ብሎ የ ሚመኘውና (ወሀአተ ሀዠ አሰፐጸረዠሰ)

የ ሚጠብቀውሥራና የ ኑሮ ደረጃ የ ህልም ቅዠት እንደሆኑበት ያሳያሉ፡ ፡ የ ተማረ ሰው የ መንግሥት ቢሮ ተቀጣሪ፣

ሹም ዲሊክቴር፣ ዶቶር፣ ኢንጂነ ር፣ ፓይለት፣ ጄኔራል ወዘተ… ለመሆን እንጂ የ ቀን ሠራተኛ፣ የ በጎ ች

እረኛ፣ የ መጠጥ ቤት አዝማሪ ለመሆን አይመኝም፡ ፡ ከፍ ብለን በጠቀስናቸው ግጥሞች ግን እውነ ታው ካሰበው

በጣም ይርቃል፡ ፡ ከአስራ ሁለተኛ ክፍል በኋላ ጨርሶ ሥራ አጥቶ መንገ ዋለልም እንዳለ ስንኞቹ ይጠቁማሉ፡ ፡

በዚህ ሁኔታ የ ተጠቃው ተማሪ ብቻ ሣይሆን ማኀበረሰቡም ይህንን አሳዛኝ ሁኔታ ይተቻል፡ ፡

ስቃ 64፣ አርሶም እንዳይበላ እጁ ለሰለሰ

ነ ግዶ እንዳይበላ ገ በያው ረከሰ

እንግዲህ ተማሪ ማለቂያው ደረሰ

ስቃ 65፣ ተምረው ተምረው ከጨረሱ በላይ

46

ሆነ ው ይቀራሉ የ ሰፈር አውደልዳይ

ተምሮ እሜዳ እመንገ ድ ላይ እና በእየ ሱቁ ደጃፍ በፈሰሰው ወጣት አንደበተና በማኀበረሰቡ አንደበት

ስለተማሪው በዚህ ዓይነ ት የ ሚነ ገ ሩት ስነ ቃሎች ብዙ ናቸው፡ ፡ ታድያ ቁጥራቸው በኔ ስብስብ ውስጥ ብዙ

ባይሆንም አንዳንድ መፍትሔ የ ሚሰነ ዝሩ ስነ ቃሎችም አሉ፡ ፡

ስቃ 66፣ እጅህ ሙያ ይልመድ ቅጥቀጣ ግብርና

ቀለም ማባረሩ አላዋጣምና፡ ፡

ይህንን በዚህ እንገ ታና ተማሪው ስለትምህርት ያለውን አስተያየ ት ስለፈተና በሚናገ ረው በኩል በጥቂቱ

እንዳስሳለን ፡ ፡

ስቃ 67፣ ማትሪክና ቀበሌ የ ሰሩለትን አያውቅም፡ ፡

ይህ አባባል በተለይ በዘመነ ደርግ ቀበሌ ውስጥ ያገ ለገ ሉ ሰዎች ብዙ ጊዜ ይወቀሳሉ ሲከፋም ይከሰሳሉ

አገ ልግሎታቸውም ተገ ቢው ዋጋ አይሰጠውም ከሚል ግምት ተነ ስቶ የ ማትሪክ ፈተናም በደንብ አጥንተውና ለፍተው

ቢሰሩም የ ሚገ ባቸውን ውጤት ለተፈታኞቹ አይሰጥም ነ ው የ ሚለው፡ ፡ ተፈታኙ ለሚያገ ኘው ዝቅተኛ ውጤት

የ ሚወቅሰው ፈተናውን ነ ው፡ ፡ ስለዚህ ፈተናውን በሚመለከት ተፈታኞቹ ቅሬታ የ ተመላበት አስተያየ ት

እንዳላቸው ግጥሙ ይጠቁማል ማለት ይቻላል፡ ፡ ፈተናውን በድፍኑ ይተች እንጂ የ መተቻ ነ ጥቡ ግን ምን

እንደሆነ በውል አይታወቅም፡ ፡

ስቃ 68፣ ለመማር ክፍል መግባት

ለመኮረጅ ካሮት መብላት፡ ፡

ስቃ 69፣ ለመማር ክፍል መግባት

ለማለፍ ካሮት መብላት

እነ ዚህ ሁለት የ ተለያዩ ቨርዥኖች (versions) አንድ ነ ጥብ ላይ ነ ው የ ሚያተኩሩት፡ ፡ መሠረታዊና

ዘለቄታዊ ዕውቀት ለማግኘት የ ሚፈልጉ ትምህርት ቤት ሄደው እክፍል ሁሌ እየ ተገ ኙ እንዲማሩ፣ ፈተና

ለማለፍና ሰርተፊኬት ብቻ ለማግኘት የ ሚሹ ደግሞ ለመኮረጅ አነ ጣጥሮ የ ማየ ት ችሎታቸውን ለማረጋገ ጥ ካሮት

እንዲበሉ የ ሚመክሩ ናቸው፡ ፡

በመምህርነ ት ሙያ ላይ የ ተሰማራነ ው እንደምናውቀው ቁጥራቸው ጥቂት የ ማይባል ተማሪዎች መፅሀፍና

ደብተራቸውን ሊያጠኑ ቀርቶ በወጉም ሲይዟቸው አይታዩም፡ ፡ አንዳንድ ብጥስጣሽ ወረቀት እሱሪና እቦርሳቸው

ውስጥ ሽጉጠው እመማሪያ ክፍልና ቤተ መፅህፍት ሲገ ቡም ይታያሉ፡ ፡ ለትምህርት ያላቸውን ፍቅርና በትምህርት

እናገ ኛለን ብለው ተስፋ የ ሚያደርጉትን ነ ገ ር ሁሉ በየ ዕለቱ የ ሚያዩት “ትምህርት ጨረሱ” የ ሚባሉት

ወንድሞቻቸው ሁኔታ ከውስጣቸው አማጥጦባቸው ደንታ የ ሌሽና ተስፋ-ቢስ ያደርጋቸው ይመስላል፡ ፡ በዚህና

በሌሎች ምከንያቶች ተገ ፋፍተው ይሆናል ተግቶ ከመማር ይልቅ ተግቶ የ ፈተና ማለፊያ ስለቶችን እመፍጠር ላይ

ሲያተኩሩ የ ሚገ ኙት፡ ፡

47

ይህ ትኩረት፡ -

ስቃ 7ዐ፣ ከዘላለም ጥናት

ያንድ ቀን ዓይን ጥራትን

ስቃ 71፣ ዓመት ከማጥናት

ካጠናው መቅዳትን

ስቃ 72፣ በዓይኑ የ ተኮሰ

የ ልቡ ደረሰን

ስቃ 73፣ መፈተን ግዴታችን ቢሆን

መኮረጅ ግን ዲሞክራሲያዊ መብታችን ነ ውን

ስቃ 74፣

ሌኒን ተማሩ እንጂ ተፈተኑ አላለምን በመሳሰሉት መፈክራዊ ቃና ባላቸው አነ ጋገ ሮች የ ታጀበ ነ ው፡ ፡

ከዚህ በላይ ከ351 ስብስቦች 74ቱን ካጫጭር ትንተናዎች ጋር ቀርበዋል፡ ፡ ከሌሎች ትምህርት ጠቀስ

ማኀበረሰባዊ አስተያየ ቶችን (social attitudes to or perceptions of

education) በሌላ ዘዴ (method) ከሚያጠቁ ሥራዎች ጋር እያነ ፃ ፀሩ (compare) እያደረገ

እና እያነ ፃ ፀሩ (cotrast እያደረጉ) ጥናቱን ማዳበር ያስፈልጋል፡ ፡ በዚህ ወረቀት ምክንያት ስነ ቃል

ልዩ ልዩ ማኀበረሰባዊ ክንዋኔዎችን (ማለት ትምህርትን፣ ጤናን፣ እርሻን፣ ፍትህን፣ ፖለቲካን፣ ሕይወትን

ባጠቃላይ) በየ ወቅቱ እንደሚገ ለፅ እንደሚያድስ እንደሚተች አንባብያን ከተገ ነ ዘቡ ወረቀቱ ስነ ቃል

ለተመሳሳይ ጥናቶች ጠቃሚ ምንጭ መሆኑን ለተመራማሪዎች የ ማስገ ንዘብ ግቡን እንደመታ እቆጥረዋለሁ፡ ፡

አንባቢዎቼ በየ ተሰማራችሁበት ቦታና ሥራ የ ሚያጋጥሟችሁን ስነ ቃሎች የ ነ ገ ራችሁን ሰው የ ሰማችሁበትን ቦታና

ቀን፣ የ ተነ ገ ረበትን ምክንያት ጨምራችሁ ባጋጠሟችሁ ቁጥር ለመመዝገ ብ የ ወሰናችሁም ሆነ ያሰባችሁ ካላችሁ

ደግሞ ደስታዬ ደርብ ይሆናል፡ ፡ የ ትምህርት ምርምር ደጋፊዎች (መንግስት፣ የ ግል ድርጅቶችና መንግስታዊ

ያልሆኑ ድርጅቶች) ይህ ፕሮጀክት ከዳር ደርሶ በአማርኛና በእንግሊዝኛ ታትሞ በሀገ ር ውስጥና ከሀገ ር ውጭ

ላሉ ተመራማሪዎችና አንባቢዎች እንዲዳረስ ቢያደርጉ ደግሞ ጠቃሚ ይመስለኛል፡ ፡ ለጊዜው በዚህ ወረቀት

ውስጥ ከስነ ቃሎቹ የ ሚመነ ጭ ሌላ መደምደሚያ ለማቅረብ አልሞክርም፡ ፡ ፅሁፌን ከመደምደሜ በፊት ግን

በሽግግር መንግስቱ የ ትምህርትና የ ስልጠና ፖሊሲ (1986) ላይ እና “በኢትዮጵያ የ ትምህርት

ተመራማሪዎች ማኀበር መተዳደሪያ ደንብ (199ዐ) ውስጥ ያስተዋልኩትን አንድ ዓቢይ ክፍተት በትህትና

እገ ልፃ ለሁ፡ ፡

በአጠቃላይ የ ትምህርት የ ሥልጠና ፖሊሲው “መግለጫ” ውስጥ “የ ትምህርት አንዱ ባሕርይ መሠረታዊ

እውቀት በማስጨበጥ፣ በግለሰብም ሆነ በኀብረተሰብ የ ችግር ፈቺነ ት አቅምን ችሎታንና ባህልን ማጎ ልበት

ነ ው” ይልና “የ ሀገ ራችን ትምህርት በግባትና በሂደት እንዲሁም በውጤት ሲታይ ተማሪዎች ተገ ቢውን

ትምህርት ቀስመው የ ችግር ፈቺነ ት ባህርይንና ችሎታን እንዲያጎ ለብት /ስጸቸ/ አስችሎአቸዋል ለማለት

48

አያስደፍርም” ሲል ይተቻል፡ ፡ ባጭሩ የ ነ በረው የ ትምህርት ሁኔታ ብዙ ድክመቶት እንደነ በሩበት ገ ልፆ

የ ድክመቶቹ ምንጮች ሥርዓተ ትምህርቱ፣ የ ትምህርት አሰጣጥና አቀራረቡ ለትምህርት ልማት የ ሚያስፈልጉት ልዩ

ልዩ ወጪዎች አለመሟላትና ሌሎች ውስብስብ ችግሮችን ለመፍታት የ ሚያስችል ፖሊሲ አለመኖር መሆናቸውን

ይዘረዝራል፡ ፡ በእኔ የ ግል ምልከታም ሆነ በሰበሰብኳቸው ትምሀርት ቀመስ ስነ ቃሎች ውስጥ የ ጎ ላውን

ትምህርትን እና የ ማስተማር ሙያን የ ሚያንኳስሱ ማኀበረሰባዊ አስተያየ ቶችን የ ድክመት ምንጮች አድርጎ

በግልፅ ና በልዩ ትኩረት አየ ሰፍርም፡ ፡ በማኀበረሰባችን ውስጥ ለትምህርት ለተማሪ፣ ለመምህር ይሰጥ

የ ነ በረው አከብሮት ለምን እያሽቆለቆለ መጣ? በመምህርነ ት ሙያ መሰልጠን የ ሚመጡት ሰዎች እውቀትና

ጠቅላላ ችሎታ ወደ ሕክምና፣ ምህንድስና፣ ሕግ እና ወደመሳሰሉት ሙያዎች ከሚሂዱት ጋር ሲነ ፃ ፀ ር እምን

ደረጃ ላይ ይገ ኛል? ወደነ ዚህ ሙያዎች በጉጉት ከሚጎ ርፉት ወደ ትምህርት ሙያ የ ሚነ ዱት የ ዕውቀትና ጠቅላላ

ችሎታ ያነ ሰ ከሆነ ይህ ለምን ሆነ ሁኔታው በዚህ ከቀጠለ እነ ዚህ “ሰልጥነ ው” ሄደው የ ሚያስተምሯቸው

ተማሪዎች ምን ዓይነ ት ይሆናሉ? የ ጥያቄዎቹ ሰንሰለት ተዘርግቶ የ ሚያልቅ ዓይነ ት አይደለም፡ ፡ አንድ

አስቸጋሪ አዙሪት ውስጥ የ ገ ባን ይመስለኛል፡ ፡ ለትምህርት ጥራትና ደረጃ ማሽቆልቆል አንዱ ዐቢይ ምክንያት

ትምህርትና የ ትምህርት ባለሙያው በመንግሥት መሥሪያ ቤቶች እና ከዚያም በማኀበረሰቡ ውስጥ እየ ተሰጣቸው

የ መጣው ዝቅተኛ ቦታ ሆኖ ሳለ በፖሊሲው ውስጥ ይህ ዐቢይ ነ ጥብ በልዩ ትኩረት ግልጥልጥ ብሎ ሲነ ገ ርና

የ መፍትሔ ሃሳብም ሲጠቆምበት አይታይም፡ ፡ ዛሬ የ ትምህርት ሁኔታን ለማሻሻል የ ማኀበረሰቡን፣ የ ተማሪውን፣

የ መምህሩን እና የ ከፍተኛ ባለሥልጣናትን አተያይ አዎንታዊ በሆነ መንገ ድ መለወጥ ያስፈልግ ይመስለኛል፡ ፡

“ በ ኢትዮጵያ የ ትምህርት ተመራማሪዎች ማኀበር መተዳደሪያ ደንብ” ውስጥ አምስት ዐበይት ዓላማዎች

ሰፍረዋል፡ ፡ ዓላማዎቹ “ ትምህርት ከዘመናዊ ሳይንስና ቴክኖሎጂ ጋር ” እንዲራመድ፣ “ለብሔራዊ

እድገ ትና ግንባታ” ትምህርት ያለው ወሳኝ ሚና እንዲጠናከር፣ “አ ን ገ ብጋቢ የ ትምሀርት ችግሮች ” ላይ

ምርምር እየ ተደረገ “ለሀገ ሪቱ ፖሊሲና እቅድ አስተዋጽኦ ” እንዲደረግ የ ምርምር ባህልና የ አባላት የሙያ

ዕውቀት እንዲዳብሩ ከሌሎች ሀገ ር አቀፍና ኢንተርናሽናል የሙያ ማኀበራት ጋር ልምድ መለዋወጥ እንዲኖር

የ ተቻለውን ጥረት እንደሚያደርግ በአፅ ንኦት ያመለክታሉ፡ ፡ የ መተዳደሪያ ደንቡ እነ ዚህ አምስት ዓላማዎች

እውስጡ በተዘረዘሩት 1ዐ ተግባራት እንደሚከናወኑም በግልፅ አስፍሯል፡ ፡ የ ማኀበሩ ዓላማዎችና ተግባራት

ሲታዩ በጣም ይማርካሉ፣ ይስባሉ፡ ፡ ያነ በባቸው ሁሉ በተግባር ተፈፅመው ለማየ ት ይጎመዣል ብዬ አስባለሁ፡ ፡

የ ማኀበሩ አባላትና በተዘረዘሩት ዓላማዎችና ተግባራት ጠቃሚነ ት የ ሚያምኑ ሁሉ መልካሙን ከመመኘትና

የ የ በኩላቸውንም አስተዋጽኦ ከማድረግ ሌላ የ ሚጠበቅባቸው ብዙ ያለ አይመስለኝም፡ ፡

ይሁን እንጂ በመተዳደሪያ ደንቡ “መግቢያ ” ፣ “ዓ ላማዎች ” እና በ ”ተግባሮች ” ውስጥ በማያወላውል

ቋንቋ በግልፅ ና በፊት ለፊት ሊነ ገ ር የ ሚገ ባ የ ሚመስለኝ ዐቢይ ነ ጥብ ከፍ ብዬ ከትምህርት ፖሊሲው ጋር

አያይዤ የ ጠቀስሁት ነ ው፡ ፡ በተዘዋዋሪ መንገ ድ ጨርሶ አልተነ ሳም ለማለት አልደፍርም፡ ፡ ነ ገ ር ግን ነ ጥቡን

ለማጠንከር ስለ ትንሽ ለየ ት ባለ ቋንቋ እንድደግመው ይፈቀድልኝና በትምህርት ሙያ ማለትም በመመህርነ ት፣

በተማሪነ ት፣ በአስተዳደር እና በምርምር የ ተሰማራን ሰዎች በየ ጊዜው ስንወያይ የ ምናነ ሳዋን የሙያውን ስም

(ኢሜጅ) በአደባባይ መርከስ እና የ ባለሙያውንም ስምና (ኢሜጅ) የ ኑሮ ደረጃ መዋረድ ከፍ ብዬ

እንደገ ለፅኩት ፍንትው ተብሎ አንዳንድ ዐቢይ ፕሮብሌም አልተጠቀም፡ ፡ የ ዛሬው ተመራማሪ (ዛሬ ስል ዛሬ

ግፋ ቢል ነ ገ ማለቴ ነ ው !!!!) ይህንን ፕሮብሌም ባጣዳፊ አጥንቶ ነ ው ሕብረተሰቡ “ተገ ቢውን ግንዛቤ

እንዲያገ ኝ ” መጣጣር ያለበት፡ ፡ መንግሥትም የ ሚጠበቅበትን አስፈላጊውን አስተዳደራዊ እርምጃ፣ መገ ናኛ

49

ብዙኃንም የሙያውንና የ ባለሙያውን ከፍተኛ ሚናና ክብር የ ማሳወቅ እርምጃ እንዲወስዱ በጥናት ላይ ተመሥርቶ

ይመስለኛል ደጋግሞ ማስረዳት እና መወትወትም ያለበት፡ ፡ በእኔ አስተያየ ት ይህንን ፕሮብሌም ለመፍታት

እስካሁን ከተደረገ ው የ ላቀ ጥረት ባስቸኳይ ካልተደረገ ብዙዎቹን የ ማኀበሩን ዓላማዎችና ተግባሮች በሥራ

መተርጎም እጅግ ይከብዳል፡ ፡ እርግጥ ሙያውንና ባለሙያውን አስመልክቶ ከዚህ በላይ የ ተጠቀሱት አስከፊ

አዝማሚያዎች እየ ተባሱ ሄደው በገ ዛ ሀገ ራችን ውስጥ በእውቀታችን ማነ ስ ብቻ ዘመናዊ ቅኝ ተገ ዥዎችና ባሮች

እንዳንሆን የ የ ችሎታችንን ያህል ማሳስብና መፈፀም የ ትምህርት ተመራማሪዎች ጉዳይ ብቻ ሣይሆን የ ሀገ ሪቱ

ንቁ ዜጎ ች በሙሉ ነ ው፡ ፡

በመጨረሻም ይህንን ወረቀት ፅፌ የ ትምህርት ተመራማሪዎች ማኀበር ላዘጋጀው ኮንፈረንስ ካቀረብኩት በኋላ

“ Quality Education in Etjiopia Visions for the 21st

century ” የ ሚል

በአዋሳ ኮንፈረንስ ላይ የ ቀረቡ የ ጥናት ፅሁፎች ስብስብ ውስጥ ከኔ ጥናት ጋር በቀጥታ የ ተገ ናኘ ነ ገ ር

ስፈልግ ባገ ኘሁት ይህንን ፅ ሀፍ ማብቃት ተገ ቢ ይመስለኛል፡ ፡

በፕሬሲዲንጉ(Proceedungs) ውስጥ ትምህርትን፣ መምህራንን፣ ተማሪን እና ትምህርት ቀመስ

ፕሮብሌሞችን በሚመለከት ማኀበረሰባችን ያለውን አስተያየ ት በኢንተርቪውም ሆነ በመጠይቅ

(questionnaire) ወይም በሁለቱም መንገ ዶች ያጠና መጣጣፍ አላገ ኘሁም፡ ፡ ይሁን እንጂ አውራ

ንግግር (keynotespeech) ካደረጉት ሰዎች መሀከል አንዱ የ አዲስ አበባ ዩኒ ቨርስቲ ፕሮዚዳንት

ዶክተር (አሁን ፕሮፌሰር) ሞገ ስ አሸናፊ ከተናገ ሩት ከዚህ ፅሁፍ ጋር በቀጥታ የ ሚያያዝ ነ ጥብ አለ፡ ፡

የ ርሳቸው አውራ ንግግር ከትምህርት ፕሮብሌሞች አውራውን አጐልቶ ጠቁሞ ይህ ፕሮብሌም ካልተደመጠ የ ባሰ

ችግር ውስጥ እንደምንገ ባም አመልክቷልና ይህንኑ ቃል በቃል ጠቅሼ አበቃለሁ፡ ፡

Another issue that is closely linked to the attainment of qualify, effectiveness and

efficiency is the importance of recognition by all concerned to give the teaching

profession its appropriate and respectful place in the society. It is very dismaying

to notice that the days that the teacher was a respected member of a society have

gone into history. Qualified and experienced teachers are constantly looking for

other better-paying jobs. The better fact is that most are not proud of their

profession. We cannot think of improving education quality if most of our teachers

are disinterested in their job. I personally am very much scared where when I

notice that graduating students in teachers and would rather get other jobs. In

addition to creating good working environments for teachers that gives [sic] them

believe that they are somehow contributing to the development of their country,

50

making teaching a better-paying profession is a point that should not be

overlooked. Investing in the future of our country is best achievement by investing

in the education of the young generation.

Introducing and maintaining quality, thus, requires a multifaceted approach. These

will definitely, mark education more expensive from the user or the provider or

from both. I remember. ‘If you think education is expensive, try sometimes ago….

‘if you think education is expensive, try IGNORANCE. I wish we could have other

alternatives (Mogesy Ashenafi. (Mogessie, 1998:98. Emphasis Maine)