1 E 4 A E A 1996 1 -4 A E A I E A I E A E Aethiopianreview.com/pdf/001/ChildrenRoadSafetyBookGrades1to4.pdf · የመንገድ ላይ ምልክቶች ጠቀሜታ 4. የትራፊክ

i

ከ 1ኛ ክፍል Eስከ 4ኛ ክፍል ላሉ ተማሪዎች የመንገድ ደህንነት ግንዛቤን ለማዳበር የተዘጋጀ መማሪያ /ማጣቀሻ፣ Aጋዥ መጽሐፍ/ ካሪኩለም ጋይድ

መቅድም መጽሐፉ ከ1ኛ Eስከ 4ኛ ክፍል የሚማሩ ተማሪዎች የመኪና መንገድ Aጠቃቀም ስርዓትን ሲማሩ በየደረጃው ሊያዳብሯቸው የሚችሉት የህይወት ክህሎቶች ምን ምን Eንደሚሆኑ Eንዲያመለክት ታስቦ የተዘጋጀ ሲሆን፣ የስርዓተ ትምህርቱ መመሪያው የየክፍሉን ትምህርት ከመጀመራቸው በፊት መምህራኑንም ሆነ ሌሎችን የመጽሐፉን ተጠቃሚዎች Eንዲያግዝ ታስቦ የተዘጋጀ ነው፡፡

Aንድ ትምህርት ሲሰጥ ያን ትምህርት የሚማሩ ተማሪዎች ይደርሱበታል ተብሎ የሚታሰብ ግብ ይኖራል፡፡ ይህ ግብ በAጠቃላይ ዓላማዎች ስር በተወሰነ መጠን የሰፈረ ሲሆን፣ ከዚያ በላቀና በበለጠ መልኩ ከሚያደርጉት ተግባራዊ ትምህርት ሊያዳብሩት Eንደሚችሉ ይታመናል፡፡

በIትዮጵያ ስርዓተ ትምህርት ዝግጅት ጥናትና ምርምር Iንስቲትዩት በ1996 ዓ.ም. በተዘጋጀው ከ1ኛ-4ኛ ክፍል የAካባቢ ሳይንስ Eና የኤስቴቲክስና ሰውነት ማጎልመሻ ስርዓተ ትምህርት (ካሪኩለም ጋይድ) መሠረት ተማሪዎች በተዘጋጀላቸው መማሪያ መጽሐፍት ውስጥ ስለመንገድ Aጠቃቀም ስርዓትና የመንገድ ላይ Aደጋዎች Eንዴት ማስወገድ Eንደሚችሉ መሠረታዊ የሆነ ትምህርት Eንዲካተት ተደርጓል፡፡

በትራንስፖርት ባለስልጣን መ/ቤት ስር በተቋቋመው በብሔራዊ መንገድ ደህንነት Aስተባባሪ ጽ/ቤት Aማካኝነት በተዘጋጀው በዚህ ማጣቀሻ መጽሐፍ ውስጥ የተካተቱት ነጥቦች በIንስቲትዩቱ የተቀረፁትን የመንገድ Aጠቃቀም ትምህርቶች የሚያዳብሩና የሚያጎለብቱ Eንዲሆን ታስቦ የተዘጋጀ ነው፡፡ በመሆኑም፤ በየክፍሉ በመጨረሻ ላይ ተዘጋጅተው የቀረቡት የትምህርቱ Aጠቃላይ ዓላማዎች፣ ዝርዝር ዓላማዎች፣ የማስተማር መማር ዘዴዎች፣ የትምህርት መርጃ መሣሪያዎች፣ የክትትልና ግምገማ ስርዓቱ ከላይ ከተጠቀሰው Iንስቲትዩት ካሪኩለም ጋይድ በከፊል ሲወሰድ፣ ይህ መጽሐፍ ለመምህሩም ሆነ ለተማሪዎች Eንዲሁም ለሌሎች ተጠቃሚዎች የሚያገለግል በመሆኑ ማጣቀሻነቱን መሠረት በማድረግ ሰፊና ዘርዘር ብሎ Eንዲቀርብ ተሞክሯል፡፡ በትምህርቶቹ ውስጥ በተካተቱት መልኩ፣ የመንገድ Aጠቃቀም ትምህርት የሚሰጥ ከመሆኑ በተጨማሪ፣ በመንገድ ደህንነት መስሪያ ቤትና በት/ቤቶች Aማካኝነት የትራፊክ ትምህርት ክበባት በየትምህርት ቤቶቹ Eየተቋቋሙ በመሆኑ ክበባቱ ይህን መጽሐፍ በመጠቀም የክበቡን Aባሎችም ሆኑ ሌሎች ተማሪዎችን ሲያስተምሩ Eንዲገለገሉበት ጭምር ታስቦ የተዘጋጀ ነው፡፡

“ካሪኩለም ጋይድ” Aቅጣጫ መሪ Eንጂ የመጨረሻውን ነጥብ Aሟጦ Aመላካች ባለመሆኑ፣ መምህራንም ሆኑ የትራፊክ ክበብ Aባላትን የሚያስተምሩ Aካላት የራሳቸውን ፈጠራ Eና ግንዛቤ በማከል ትምህርቱን በሚጥም፣ ግልጽ Eና ግብ መቺ በሆነ መልኩ Eንዲቀርብ የማድረግ ሙያዊ ኃላፊነት Eንደሚኖርባቸው የሚዘነጋ Eይሆንም፡፡

Aዘጋጁ

ii

ማውጫ

መጽሐፍ ክፍል Aንድ ገፅ 1. በAካባቢያችን ያሉ ነገሮች 2. ሰዎች ለመጓጓዣ Aገልግሎት የማጠቀሟቸው ነገሮች

1.1 ባህላዊ የመጓጓዣ ዓይነቶች 1.2 ዘመናዊ የመጓጓዣ ዓይነቶች

3. ጥቅም የሚሰጡ ነገሮች ጉዳትንም ሊያስከትሉ ይችላሉ 4. Aደጋ የሚያደርሱ ነገሮች 5. ስነስርዓትን መያዝ የሚሰጠው ጥቅም 6. የAካባቢያችን Aንፃራዊ መገኛ 7. የመንገድ ላይ Aደጋዎች 8. የመኪና መንገድ ስናቋርጥ መውሰድ ያለብን ጥንቃቄ 9. የመንገድ ላይ የትራፊክ መብራት ጠቀሜታ 10. ድራማ፡- Aለማመዛዘን ያስከትላል ሀዘን 11. ድርፉጮ 12. መከለሻ ጥቅል ሃሳቦች

መጽሐፍ ክፍል ሁለት 1. በመኪና መንገድ ላይ የሚታዩ ነገሮች 2. የመርካቶው Aደጋ 3. በተሽከርካሪ ነገሮች የሚደርሱ Aደጋዎች 4. መኪናዎች Aደጋ የሚያደርሱባቸው ምክንያቶች 5. መንገድ ስንጠቀም መውሰድ የሚገባን ጥንቃቄ 6. ድራማ፡- የመኪና መንገድ ላይ የEግር ኳስ ጫወታ 7. መኪና በምንጠቀበት ወቅት መውሰድ ያለብን ጥንቃቄ 8. የደህንነት ቀበቶ ማሰር የሚኖረው ጠቀሜታ 9. የEሽቅድምድም ጨዋታ 10. የጠንቃቃ ልጅ ተግባር

መጽሐፍ ክፍል ሦስት 1. Eግረኞች በመንገድ Aጠቃቀም ማወቅ የሚገባቸው ነገሮች 2. Aደጋዎችን ለመቀነስ ምን ማድረግ ይኖርብናል 3. ተሽከርካሪዎችና ዓይነታቸው 4. የመንገድ ላይ ተጠቃሚዎች 5. የመንገድ ላይ ትራፊክ ማለት ምን ማለት ነው? 6. ጥንቃቄ ማድረግ ያለብን ለራሳችን ብቻ ነውን? 7. የመጓጓዣ ዓይንቶችና ጠቀሜታቸው 8. የመኪና Aደጋ የሚደርስባቸው ዋነኛ ምክንያቶች 9. ትራንስፖርት ለንግድ መስፋፋት የሚኖረው Eገዛ 10. በት/ቤቶች Aካባቢ ሊወሰድ የሚገባ ጥንቃቄ 11. ከቤና ጓደኞቹ 12. በመኪና ስንጓዝ ቀድመን ማሟላት የሚገባን ጥንቃቄ 13. በመኪና በምንጓዝበት ወቅት መወሰድ የሚገባን ቅድመ ጥንቃቄ 14. Aሽከርካሪዎች መከተል ያለባቸው የጥንቃቄ ደንቦች

iii

15. Eግረኞች መከተል ያለባቸው የጥንቃቄ ደንቦች 16. ባለሁለት Aቅጣጫ መንገድን ስንጠቀም ማድረግ ያለብን ጥንቃቄ 17. የAስተዋይነት ጠቀሜታ

መጽሐፍ ክፍል Aራት 1. የተሽከርካሪዎች Aጀማመር Aጭር ታሪክ 2. ተሽከርካሪዎች ወደ Iትዮጵያ መግባት የጀመሩት መቼ ነው 3. የመንገድ ላይ ምልክቶች ጠቀሜታ 4. የትራፊክ ምልክቶች ምን ያስገነዝቡናል 5. የመንገድ ላይ ምልክቶች 6. የመንገድ Eና የትራፊክ ምልክቶችን Aክብሮ መጠቀም 7. የመመልከት Eና የማዳመጥ ችሎታን ማዳበር 8. የህፃናት የማየት ወይም የማዳመጥ ችሎታ የዳበረበት መጠን 9. ህፃናት የማየትና የመስመት ችሎታቸውን ለማዳበር ማድረግ ያለባቸው 10. ቆርጠን ተንስተናል (መዝሙር) 11. ብቻችሁን መንገድ ስታቋርጡ ማወቅ የሚገባችሁ 12. መከተል የሚገባቸው የትኩረት ነጥቦች 13. Aውራ ጐዳናዎችና መጋቢ መንገዶች ያላቸው Iኮኖሚያዊ ጠቀሜታ 14. የመንገድ ጠቀሜታ 15. የትራንስፖርት ዓይነቶች 16. ብስክሌት የሚሰጠው የትራንስፖርት ጠቀሜታ 17. Aርቆ የሚመለከት ካሰበበት ይደርሳል

1

መ ግ ቢ ያ

ሰዎች በትራንስፖርት መገልገያዎች በመጠቀም የEርስ በርስ ግኙንነታቸውን ከማጠናከራቸውም በተጨማሪ Aንዱ ያመረተውን ሌላው Eንዲገለገልበት በማድረግ Iኮኖሚያቸውን Eንዲያዳብሩ ጠቀሜታ ይሰጣል፡፡

ከተለያዩ የትራንስፖርት Aውታሮች Aንዱ የሆነው የየብስ ትራንስፖርት ሲሆን፣ 90% የAገራችን የሰውና የጭነት Eንቅስቃሴ የሚስተናግደው በመንገድ ትራንስፖት መሆኑ ይታወቃል፡፡

የመንገድ ትራንስፖርት የሚሰጠው ጠቀሜታ ከፍተኛ ቢሆንም በAሽከርካሪዎች፣ በተሽከርካሪዎች፣ በEግረኞች፣ በመንገድ Eና በሌሎች ምክንያቶች መንስኤነት የመንገድ ላይ Aደጋዎች Eንደሚከሰቱ ይታወቃል፡፡

በAገራችን Aሳሳቢ በሆነ መጠን የመንገድ ላይ Aደጋዎች ይደርሳሉ፡፡ ከ1990 Eስከ 1994 ድረስ የደረሰውን Aደጋ በመተንተን በብሄራዊ የመንገድ ደህንነት Aስተባባሪ ጽ/ቤት በወጣው ጥናት መሰረት የመኪና Aደጋ በAማካይ በየዓመቱ ከ2,000 ሰዎች በላይ ህይወታቸውን Eንደሚያጡ፣ ከ8,000 በላይ ሰዎች ደግሞ የAካል ጉዳት Eንደሚደርስባቸውና Eስከ 500 ሚሊዮን ብር የሚሆን የAገሪቱ ሀብት Eንደሚወድም ያሳያል፡፡

በAደጋ ከሚሞተው ሰው ከመቶ 48 ያህሉ በመኪና መንገድ ተጠቃሚ የሆነው Eግረኛ ሲሆን 45 ከመቶው በመኪና ተሳፍረው ሲጓዙ Aደጋ የሚደርስባቸው Eና 7 ከመቶው Aሽከርካሪዎች ናቸው፡፡

የተሸከርካሪዎች ቁጥር Eየበዛ መሄድ በዚሁ ከቀጠለ የጉዳቱ መጠን ከፍተኛ ይሆናል፡፡ ሁኔታው Aሳሳቢ ነው የሚባለው በነዚህ ምክንያቶች የተነሳ በመሆኑ፣ ሁሉም ወገን የመንገድ ላይ Aጠቃቀም ስርዓትን በተገቢው መንገድ በመጠቀም የሚደርሰውን Aደጋ በEጅጉ ለመቀነስ መንቀሳቀስ ይኖርበታል፡፡ በዚህ በAራት ክፍሎች በተከፈለ፣ የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓትና ደንብ ማስገንዘቢያ መጽሐፍ የመንገድ ላይ Aደጋን በEጅጉ ለመቀነስ Eግረኞች ማድረግ ያለባቸው ጥንቃቄ ምን መሆኑን Eንዲያውቁ በማድረግ Eንዴትና በምን ሁኔታ Aደጋ Eንደሚደርስ በማወቅ Aደጋን ለመቀነስ ሁሉም የበኩሉን AስተዋጽO Eንዲያደርግ ግንዛቤ ያስጨብጣል፡፡

ይህ መጽሐፍ በትምህርት ገበታ ላይ ለሚሳተፉ ህፃናት ግንዛቤ ማስፍያ የሚሆን የማጣቀሻ ምንጭ ተደርጐ Eንዲወሰድ ታስቦ የተዘጋጀ ቢሆንም፣ Aዋቂዎችም ቢያነቡት ምልከታውን ሊያጠናክሩላቸው የሚያስችሉ ነጥቦችን የያዘ ሲሆን፣ ልጆቻቸው ምን ዓይነት የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓት መከተል Eንደሚገባቸው በማሳወቅ ለሚሰጡት ትምህርት Aጋዥ ሊሆናቸው ይችላል፡፡ ህፃናት ትልልቅ ሰዎች የሚያደረጉትን Eያስመሰሉ በመስራት የታላላቆቻቸውን ልምድ የሚቀስሙ በመሆኑ Aዋቂዎች ልጆቻቸውን ይዘው በሚጓዙበትና መንገድ በሚያቋርጡበት ወቅት ተገቢውን የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓቶችን መከተል ይገባቸዋል፡፡ ትክክለኛ የሆነ ተግባር Eያዩ የሚያድጉ ህፃናት፣ ትልልቅ ሰዎች በሚሆኑበት ወቅት ይህን የተስተካከለ ልምድ ይዘው Eንደሚቀጥሉ ምሁራን ይገልፃሉ፡፡

2

ወላጆች ተገቢውን የመንገድ Aጠቃቀም Aውቀው Eነሱ Eየተገበሩ ልጆቻቸው ምን ማድረግ Eንደሚገባቸው Eያስተማሯቸው ከዘለቁ መንገድን የAደጋ ምንጭ ሳይሆን ጠቃሜታው የጐላ የህብረተሰቡ መልካም የኑሮ Aጋዥ ነገር ማድረግ ይቻላል፡፡

የብሔራዊ የመንገድ ደህንነት ማስተባበሪያ በAገራችን Eየደረሱ ያሉ የመንገድ ላይ Aደጋዎችን ለመቀነስ ብሎም ለማስቀረት በርካታ ጥረቶችን Eያደረግ ይገኛል፡፡

የEግረኞችን Aደጋ ለመከላከል ከሚያደርጋቸው ጥረቶች ውስጥ ሊጠቀሱ የሚችሉት፡-

የፍጥነት መቆጣጠሪያ ራዳሮችን በመንገዶች ላይ በመጠቀምና Eና ሁኔታውን በመከታተል ለAሽከርካሪዎች ትምህርት መስጠት፣ በየክልሉ በተቋቋሙት ጽ/ቤቶች Aማካኝነት የተለያዩ ሴሚናሮችን Eና ስብሰባዎችን

ለAሽከርካሪዎችና ለትራንስፖርት ማህበራት በመስጠት ግንዛቤን ማዳበር፣ የመገናኛ ብዙሃኖችን በመጠቀም ህዝቡ የመንገድ Aጠቃቀም ደንቦችን Eንዲያውቅ ማድረግ፣ በት/ቤቶች ደረጃ የመንገድ ትራፊክ ደህንነት ክበባት Eንዲቋቋሙ በመንቀሳቀስ፣ ተማሪዎች ተግባራዊ ግንዛቤያቸውን Eንዲያዳብሩ ሁኔታዎችን Eያመቻቸ ይገኛል፡፡

ተማሪዎች ያላቸውን የመንገድ Aጠቃቀም ግንዛቤ ለማዳበር Eንዲረዳ ማስተባበሪያው ይህ መጽሐፍ Eንዲዘጋጅ ሲያደርግ ሁለት ዋነኛ ታሳቢ ምክንያቶች Aሉት፡፡ 1ኛ. Aደጋ ከሚደርስባቸው ወገኖች Aንዱ ተማሪው በመሆኑ በቂ ግንዛቤ በማስጨበጥ

ተማሪዎች ከAደጋ የተጠበቁ Eንዲሆኑ ለማድረግ፣ 2ኛ. በተደራጀ መልክ በት/ቤቶች የሚሰጡ የመንገድ ደህንነት ትምህርቶች የተማሪዎችን ግንዛቤ

ሊያዳብር የሚችል ከመሆኑም በተጨማሪ፣ ወጣቶች Aድገው የነገ Aሽከርካሪ በሚሆኑበት ወቅት ተገቢውን ጥንቃቄ የማድረግ ዝንባሌያቸው የዳበረ Eንዲሆን ሊያግዛቸው ይችላል፣ ለቤተሰባቸውም የተሻለ የመንገድ Aጠቃቀም ግንዛቤ ያስተምራሉ በሚል Eምነት ላይ የተመሠረተ ነው፡፡

በብሔራዊ የመንገድ ደህንነት Aስተባባሪ ጽ/ቤት Aማካኝነት በባለሙያ Eንዲዘጋጅ የተደረገው መጽሐፍ ከ1ኛ-4ኛ ክፍል ያሉ በየትምህርት ቤቱ የሚገኙ ተማሪዎች በዋናነት Eንዲጠቀሙበት የታሰበ ሲሆን መጽሐፉ በየርEሱ ስር የተግባር ጥያቄዎች ያሉት በመሆኑ መምህራን ወላጆችና ግንዛቤ ያላቸው ሁሉ በተግባር ከተማሪዎች ጋር በመስራት ዓላማውን የተሳካ Eንዲያደርጉ ትብብራቸው ይጠየቃል፡፡

3

መጽሐፍ ክፍል Aንድ

መልEክት፡- የመኪና Aደጋን ለመቀነስ በAንድነት Eንነሳ

4

1. በAካባቢያችን ያሉ ነገሮች

በAካባቢያችን የተለያዩ በርካታ ነገሮች ይገኛሉ፡፡ Eንደምንኖርበት Aካባቢ የምናያቸውም ነገሮች የተለያዩ ናቸው፡፡ ህፃናት Aካባቢያቸውን ለማወቅ ከፍተኛ ፍላጐት Eንዳላቸው ይታወቃል፡፡ በAካባቢያቸው የሚገኙ ነገሮችን በመጠቀም መጫወት፣ Aካባቢያቸውን መፈተሽ፣ ሁሉን ነገር መሞከር ይወዳሉ፡፡ የሚያደርጉት ጫወታ Eንደ Aካባቢያቸው ሁኔታ የሚወሰን ነው፡፡ በገጠር Aካባቢ Eና በከተማ ውስጥ የሚኖሩ ልጆች የተለያዩ ዓይነት ጫወታዎች ይጫወታሉ፡፡

ሰዎች Aካባቢያቸውን መገንዘብ ከቻሉ Aደጋ በማያስከትል ሁኔታና በተገቢው መልኩ በAካባቢያቸው ያሉትን ነገሮች በመጠቀም ህይወታቸውን ደስተኛ ሊያደርጉት ይችላሉ፤ ነገር ግን Aካባቢያቸውን በበቂ ሁኔታ የመገንዘብ Eና Aካባቢያቸው የሚፈልግባቸውን ስርዓት Aክብረው የመተግበር ግንዛቤው በኑሮ ሂደት ውስጥ ወይም በትምህርት የሚያካበቱት ስለሆነ ህፃናት በዚህ ላይ Aቅም (ችሎታ) ይጐድላቸዋል፡፡ በAካባቢያችን Aደጋ የማያደርሱ ነገሮች ያሉትን ያህል፣ Aደጋ ሊያደርሱ የሚችሉ ነገሮችም Aሉ፡፡ በከተሞች ውስጥ በAካባቢያችን ጐልቶ የሚታየው Aደጋ የሚያስከትል ነገር የመኪና Aደጋ በመሆኑ ህፃናት ይህንኑ ተገንዘበው ራሳቸውን ከAደጋ መጠበቅ Aለባቸው፡፡

በገጠር Aካባቢዎች፣ ድልድይ የሌላቸው ወንዞች Eና ተመሳሳይ ነገሮች ህፃናት ላይ Aደጋ የሚያደርሱባቸው ሁኔታዎች ስለሚኖሩ ህፃናት በወንዞች፣ በEንስሳት... ወዘተ Aደጋ Eንዳይደርስባቸው ማድረግ የሚችሉት Aካባቢያቸውን ተገንዝበው መንቀሳቀስ ሲችሉ ነው፡፡

ስለዚህ ቀዳሚው የሰው ልጅ ትምህርት Aካባቢውን መገንዘብ መቻል ነው፡፡ Aካባቢያችንን ተገንዝበን፣ ከAካባቢያችን ካሉ ነገሮች የትኞቹ፣ Eንዴት Eና መቼ Aደጋ ሊያደርሱብን ወይም ላያደርሱብን Eንደሚችሉ Aውቀን መንቀሳቀስ ከቻልን በAካባቢያችን ተጠቅመን ይበልጥ ደስተኛ ልንሆን Eንደምንችል ልንገነዘብ ይገባል፡፡

Aንድ ሁኔታ ውስጥ ዝም ብለን ከመግባታችን በፊት ወይም ምንም ተግባር ከመፈፀማችን በፊት Aካባቢያችን ምን Eንደሚመስል መገንዘብ ይኖርብናል፡፡ ከምን ነገሮች ጥንቃቄ ማድረግ Eንደሚገባንና ትኩረት መስጠት ያለብን ለምን ነገር መሆን Eንደሚገባው ታላላቆቻችንን ወይም ወላጆቻችንን በመጠየቅ ስለ Aካባቢያችን ያለንን ግንዛቤ ማስፋት ይጠበቅብናል፡፡

የተግባር ጥያቄ መልሳችሁን ለጓደኞቻችሁ፣ ለወላጆቻችሁ ወይም ለመምህራኖቻችሁ ግለፁ

1. በምትኖሩበት Aካባቢ የምታስተውሏቸው ምን ምን ነገሮች Aሉ? 2. በAካባቢያችሁ ካሉ ነገሮች Aደጋ የሚያስከትሉ Eና Aደጋ የማያስከትሉ ነገሮች ምን

Eንደሆኑ ዘርዝራችሁ ግለፁ? 3. Aካባቢያችንን ቀድመን ማወቅ ምን የሚሰጠን ጠቀሜታ ይኖራል? 4. Aደጋ Eና Aካባቢ ምን ተያያዥነት Aላቸው? 5. Eናንተ Aካባቢ ያሉ ልጆች ምን ዓይነት ጫወታዎች ይጫወታሉ?

5

2. ሰዎች ለመጓጓዣ Aገልግሎት የሚጠቀሟቸው ነገሮች

ሰዎች ለመጓጓዣ Aገልግሎት የተለያዩ ነገሮችን ሲጠቀሙ ቆይተዋል፤ Aሁንም Eየተጠቀሙ ይገኛሉ፡፡ Eነዚህን የመጓጓዣ Aገልግሎቶች በመጠቀም በቀላል ሁኔታ ራሳቸው ከAንድ ቦታ ወደ ሌላ ቦታ Eንዲጓጓዙ የሚያስችላቸው ብቻ ሳይሆን ልዩልዩ ምርቶቻቸውን ጭምር በመጫን ወደ ተለያዩ ቦታዎች ለመውሰድ የሚያስችሏቸው ነገሮች ናቸው፡፡ ሰዎች ተቀምጠው የሚጓጓዙባቸው ወይም Eቃዎቻቸውን የሚጭኑባቸው ባህላዊ የመጓጓዣ ዘዴ Eና ዘመናዊ የመጓጓዣ ዘዴ ተብለው በሁለት ዋና ክፍሎች የተከፈሉ ናቸው፡፡

1ኛ. ባህላዊ የመጓጓዣ ዓይነቶች

ከባህላዊ መጓጓዣ ውስጥ የሚጠቀሱት የጋማ ከብቶች ናቸው፡፡ የመጓጓዣ Aገልግሎት የሚያስፈልገን በEግራችን የምናደርገው ጉዞ Eንዳያደክመን ለማድረግ Eና ወደ Aስብንበት ቦታ በፍጥነት ለመድረስ Eንዲረዳን ነው፡፡

Eንስሳት በብዙ Aካባቢዎች ለመጓጓዣነት ጠቀሜታ ይሰጣሉ፡፡ በAገራችን በAብዛኛው ቦታ የመኪና መንገድ ባለመስራቱ የጋማ ከብቶች ለመጓጓዣነት Eና ለEቃ መጫኛነት በስፋት ጥቅም ላይ ሲውሉ ይታያል፡፡ የጋማ ከብቶች የሚባሉት ፈረስ፣ በቅሎ፣ Aህያ ወዘተ የመሳሰሉት ናቸው፡፡

ስEል 3 ፈረስ

በAገራችን Aብዛኛዎቹ ክፍሎች በቅሎና ፈረስ ለመጓጓዣ Aገልግሎት ጥቅም ላይ ይውላሉ፡፡

6

ስEል 2

Aህያ ላይ የተቀመጠ ልጅ

በAንዳንድ Aካባቢዎች ከብት የሚጠብቁ Eረኞች ከብቶችን ለግጦሽ ይዘው በሚሄዱበት ወቅት ወይም ከብቶችን ከግጦሽ በኋላ ወደ ቤት ይዘው በሚመለሱበት ጊዜ ወይም ከገበያ መልስ በAህዮች ላይ በመቀመጥ ሲጓዙ ይታያል፡፡

ስEል 3 ግመል

ግመልበበረሃማ Eና በቆላማ Aካባቢዎች ግመል ለመጓጓዣነት Eና Eቃ መጫኛነት ያገለግላል፡፡

ከላይ ያየናቸው ከባህላዊ የመጓጓዣ ዓይነቶች ውስጥ የሚጠቀሱ ናቸው፡፡ ባህላዊ መጓጓዣዎች ሰዎች ተቀምጠውባቸው ከቦታ ወደ ቦታ Eንዲጓጓዙባቸው ከመርዳቱ በተጨማሪ ልዩልዩ የግብርና Eና የፋብሪካ ምርቶችን Eንዲጓጓዙባቸው በማድረግ Aገልግሎት ይሰጣሉ፡፡

7

2ኛ. ዘመናዊ የመጓጓዣ ዓይነቶች

ዘመናዊ መጓጓዣዎች የሚባሉት በሞተር Aማካይነት የሚንቀሳቀሱ ነገሮች ናቸው፡፡ በሞተር Aማካይነት ከሚንቀሳቀሱ ነገሮች Aንዱ መኪና ነው፡፡ በAሁኑ ጊዜ የተለያዩ ዓይነት መኪናዎች ተሰርተው በከተሞች ውስጥና በAንዳንድ ገጠራማ Aካባቢዎች ለሰውና ለEቃ ማጓጓዣነት በስፋት ጥቅም ላይ ውለው ይታያሉ፡፡

ሰዎች ጉዟቸውን ለማቃለል Eና ሸክማቸውን ለመቀነስ ከሚጠቀሙባቸው ተሽከርካሪዎች ውስጥ ዋና ዋናዎቹ ናቸው የሚባሉት፡-

• Aውቶቡስ የተለያየ መጠን ያለው ሆኖ፣ ብዙ ሰዎችን በማሳፈር ከAንድ Aካባቢ ወደ

ሌላ Aካባቢ የሚያጓጉዝ ነው፡፡ ትልቁ Aውቶቡስ ወደ 62 ሰው ሲይዝ፣ መለስተኛው ከ25 Eስከ 44 ሰው ያሳፍራል፡፡

ስEል 4 Aገር Aቋራጭ Aውቶቡስ

• በከተማ ውስጥ ብቻ ሰዎችን ከቦታ ወደ ቦታ የሚያመላልሱ Aውቶቡሶች የከተማ

Aውቶቡስ ተብለው ይጠራሉ፡፡ በAዲስ Aበባ ከተማ በርካታ የከተማ Aውቶቡሶች ለበርካታ ተሳፋሪዎች የመጓጓዣ Aገልግሎት ይሰጣሉ፡፡ ከAዲስ Aበባ ከተማ ቀጥሎ በAገራችን ከሚገኙት ከተማዎች ውስጥ በጅማ ከተማ ጥቂት የከተማ Aውቶቡሶች Aገልግሎት ይሰጣሉ፡፡ የከተማ Aውቶቡስ ወደ ክፍል ሀገር Eንደሚጓዙት ረጅም Eና መካከለኛ ርቀት Aቋራጭ Aውቶቡሶች የተወሰነ የሰው መጠን ብቻ የሚጭኑ ሳይሆኑ ሰዎች ቆመው ጭምር Eንዲጓዙ ተደርጎ የተሰራ በመሆኑ በዛ ያሉ ተሳፋሪዎችን ማስተናገድ ይችላል፡፡ ሆኖም በከተማችን Eጅግ በርካታ ሰዎች የሚሳፈሩበት ነው፡፡ ይህ ሊሆን የቻለው የከተማ Aውቶቡስ Eጥረት በመኖሩ Eንጂ የከተማ Aውቶቡሶች በጣም ብዙ ሰዎችን Eንዲጭኑ ተብለው ስለተሰሩ Aለመሆኑን ልጆች መገንዘብ ይገባችኋል፡፡

8

ስEል 5 የከተማ Aውቶቡስ

• ልዩልዩ ጭነቶችን ለመጫን የምንጠቀምባቸው መኪናዎች የጭነት መኪና ተብለው

ይታወቃሉ፡፡ የጭነት መኪናዎች ከፊት ሹፌሩን Eና Aንድ ወይም ሁለት ሰው ሊያሳፍር የሚችል ጋቢና የሚባል ቦታ ሲኖራቸው፣ ከኋላ በኩል Eቃ መጫኛ Aካል Aላቸው፡፡ በAገራችን Eስከ 400 ኩንታል ክብደት ያላቸው Eቃዎችን በAንድ ጊዜ መጫን የሚችሉ በርካታ የመኪና ዓይነቶች ሲኖሩ ከነዚህም ውስጥ ከሚጠቀሱት ጥቂቶቹን በስEል Aማካኝነት Eንይ ፡-

ስEል 6 ከባድ የጭነት መኪና

በስEሉ ላይ Eንደታየውና ሌሎችም ዓይነት የጭነት መኪናዎች Eቃዎችን በማጓጓዝ Aገልግሎት ይሰጣሉ፡፡

9

• በከተማዎች ውስጥ ከ4-11 ሰዎችን በመጫን Aገልግሎት የሚሰጡ የህዝብ ማመላለሻ ታክሲዎች ተብለው ይታወቃሉ፡፡ በAገራችን ዋና ከተማ በሆነችው Aዲስ Aበባ ከተማ ውስጥ ከ12000 የሚበልጡ ታክሲዎች ሰዎችን በየቀኑ በከተማዋ ክልል ውስጥ ያጓጉዛሉ፡፡ በሌሎች የAገራችን ከተሞች፤ በጐንደር፣ በባህርዳር፣ በመቀሌ፣ በAዋሳ፣ በጅማ፣ በናዝሬት፣ በAምቦ፣ በነቀምት፣ በድሬደዋ ወዘተ፤ ታክሲዎች በከተማው ላሉ ሰዎች የትራንስፖርት Aገልግሎት ይሰጣሉ፡፡

ስEል 7 ታክሲ

• ሰዎች ለግላቸውና ለቤተሰባቸው መጠቀሚያ የሚያውሏቸው ተሽከርካሪዎች የቤት መኪናዎች ተብለው ይታወቃሉ፡፡ የተለያዩ ዓይነት የቤት መኪናዎች ያሉ ሲሆን፣ በነዚህ ከ4-10 ሰዎች ሊሳፈሩባቸው ይችላሉ፡፡ የቤት መኪናዎች በቅርፃቸው የተለያዩ በመሆናቸው፣ ሰዎች Eንደ ሀብታቸው መጠንና Eንደ ፍላጐታቸው የተለያዩ የቤት መኪና ዓይነቶችን በመግዛት ይገለገላሉ፡፡

ስEል 8 የቤት መኪናዎች

10

ተግባራት

ተግባር Aንድ ለነዚህ ጥያቄዎች Aጫጭር መልስ ሰጡ

1. ከባህላዊ ማጓጓዣዎች ውስጥ የተወሰኑትን ጥቀሱ? 2. Eናንተ ባላችሁበት Aካባቢ ሰዎች የሚጠቀሙባቸው ባህላዊ ማጓጓዣዎች ምን ምን

Eንደሆኑ ግለፁ? 3. ዘመናዊ ማጓጓዣ ከሚባሉት ውስጥ የምታውቋቸውን ለጓደኞቻችሁ ንገሯቸው? 4. ባላችሁበት Aካባቢ ዘመናዊ ማጓጓዣ ከሚባሉት ውስጥ በብዛት ያሉት የትኞቹ ናቸው? 5. የከተማ Aውቶቡስ Eና የAገር Aቋራጭ Aውቶቡስ ያላቸው ልዩነት ምንድን ነው? 6. የጭነት መኪናዎች ያሏቸው ሁለት ዋነኛ ክፍሎች ምን ምን ይባላሉ? 7. የትኛውን የመጓጓዣ ዓይነት ተጠቅማችሁ ነው ወደ ት/ቤት የምትሄዱት? 8. ለመጀመሪያ ጊዜ በመኪና ስትጓዙ ምን ስሜት Eንደተሰማችሁ በማስታወስ ለጓደኞቻችሁ

ንገሯቸው፡፡

ተግባር ሁለት

ትክክል ለሆነው ሀሳብ Eውነት፣ ትክክል ላልሆነው ሀሳብ ስህተት በማለት መልሱ፡፡

1. የመጓጓዣ Aገልግሎት መጠቀም የሚያስፈልገን ከAንድ ቦታ ወደ ሌላ ቦታ በፍጥነት ስለሚያደርሱን ነው፡፡

2. ባህላዊ የመጓጓዣ ዓይነቶች ከዘመናዊ የመጓጓዣ ዓይነቶች የበለጠ ፍጥነት Aላቸው፡፡ 3. ግመል በሁሉም የAገራችን ክፍል የመጓጓዣ Aገልግሎት ይሰጣል፡፡ 4. ባህላዊ ማጓጓዣዎችን ለEቃ Eና ለሰዎች መጠቀም Eንችላለን፡፡ 5. የከተማ Aወቶቡሶች ሰዎችን ሲያጓጉዙ የሚታዩት በከተማዎች ውስጥ ብቻ ነው፡፡

3. ጥቅም የሚሰጡ ነገሮች ጉዳትም ሊያስከትሉ ይችላሉ፡፡

ባህላዊ Eና ዘመናዊ የመጓጓዣ ዓይነቶች የሚሰጡንን ጥቅም ከቀዳሚው ትምህርታችን ተገንዝበናል፡፡ ሰዎች የተለያዩ ነገሮችን በAግባቡ ካልተጠቀሙ ወይም በነዚህ ነገሮች Aማካኝነት Aደጋ Eንዳይደርስባቸው ጥንቃቄ ካላደረጉ የተለያዩ Aደጋዎች ሊያጋጥሟቸው ይችላሉ፡፡

ባህላዊ የመጓጓዣ Aገልገሎት የሚሰጡ የጋማ ከብቶችን Aዋቂ ሰው በሌለበት ቦታ በመያዝ ለመቀመጥ መሞከር የተለያዩ Aደጋዎችን ሊያሰከትል ይችላል፡፡ Eነዚህ Eንሰሳት የኋላ Eግራቸውን Aንስተው በመራገጥ Aደጋ ሊያደርሱብን ይችላሉ፡፡ ስለዚህ ወላጆቻችን ካልፈቀዱልን Eና ካልያልን በስተቀር ለመቀመጥ መሞከር የለብንም፡፡

11

ስEል 9

የጋማ ከብት ከሆነው Aንዱ ሲራገጥ

Eንሰሳት መራገጥ ብቻ ሳይሆን፣ ከተቀመጥንባቸውም በኋላ ሊጋልቡ ወይም በፍጥነት ሊጓዙ ስለሚችሉ ከጀርባቸው ላይ በመውደቅ ከፍተኛ Aደጋ ሊያደርሱብን ይችላሉ፡፡ ስለዚህ ልጆች፣ Eንስሳት የመጓጓዣ ጠቀሜታ የሚሰጡን ቢሆንም Aደጋ የሚያደርሱበት ሁኔታም ስለሚኖር ጥንቃቄ ልናደርግ ይገባል፡፡

ዘመናዊ የመንጓጓዣ ዓይነቶች ናቸው ተብለው የተጠቀሱት Aገልግሎት የሚሰጡን መኪናዎች በተለያዩ የጥንቃቄ ጉዳለቶች የተነሳ በEግረኞችም ሆኑ በተሳፋሪዎች ላይ ከፍተኛ Aደጋ ማድረስ የሚችሉ ነገሮች ናቸው፡፡ መኪናዎች Aደጋ Eንዳያደርሱብን መውሰድ ስላለብን ጥንቃቄ Eስክንማር ድረስ #ህይወት ዋጋ Aላት; የሚለውን መዝሙር Eንዘምር፡፡

ህይወት ዋጋ Aላት Eናቴንም....…...Eወዳታለሁ፣ Aባቴንም ....….Eናፍቃለሁ፣ Aገሬንም ....….Aከብራለሁ፣ ህይወቴንም .....Eጠብቃለሁ፡፡ ጠንቃቃ ነኝ ……..ትጉህ ወጣት፣ ቦታ Eንምረጥ..…..ለመጫወት፡፡ ቦታ Eንምረጥ ..…ለመጫወት፣ ህይወት ህይወት....Aለው ብልጫ፣ ህይወት ህይወት.....Aለው ብልጫ፡፡

ልጆች፣ ሰው ህይወቱን ከAደጋ ጠብቆ የሚያቆይ ከሆነ Aገሩን፣ ወላጆቹን Eና ራሱን ሊጠቅም Eንደሚችል በመገንዘብ ለጫወታ ብለን የምናደርጋቸው ነገሮች Aደጋ Eንዳያደርሱብን መጠንቀቅ Eንዳለብን ከመዝሙሩ Eንገነዘባለን፡፡

12

የተግባር ጥያቄዎች

ለነዚህ ጥያቄዎች ተገቢውን መልስ ሰጡ

1. ዘመናዊ ማጓጓዣዎች ከሚያደርሷቸው Aደጋዎች ውስጥ የሰማችሁትን ወይም የምታውቁትን ለጓደኞቻችሁ ንገሯቸው?

2. በባህላዊ ማጓጓዣነት Aገልግሎት የሚሰጡን Eንሰሳት ከተጠቀሰው Aደጋ በተጨማሪ ምን ዓይነት Aደጋ ሊያሰከትሉ ይችላሉ ብላችሁ ታስባላችሁ?

3. ራሳችሁን ከAደጋ ለመጠበቅ ምን ማድረግ ጠቃሚ ነው ትላላችሁ? 4. በAካባቢያችን ዘመናዊም ሆነ ባህላዊ የመጓጓዣ Aገልገሎት በሚሰጡ ነገሮች የደረሱ

Aደጋዎችን ከወላጆቻችሁ ጠይቃችሁ ለጓደኞቻችሁ ንገሯቸው? 5. ህይወት ዋጋ Aላት ከተባለው መዝሙር ምን ትምህርት Aገኛችሁ?

4. Aደጋ የሚያደርሱ ነገሮች

Aደጋ በተለያዩ ነገሮች Aማካኝነት ሊደርስ ይችላል፡፡ በገጠር Aካባቢ የሚኖሩ ሰዎች ከቤታቸው ወደ ተለያዩ Aቅጣጫዎች ሲጓዙ የሚያቋርጧቸው ወንዞች ይኖራሉ፡፡ Eነዚህ ወንዞች በሚሞሉበት ወቅት Aደጋ Eንዳያደርሱ ወይም ጥልቀት ያላቸው ከሆኑ Eንዳያሰምጡ ወንዞቹን ለመሻገሪያ Aገልግሎት Eንዲሰጡ በተሰሩ ድልድዮች በመጠቀም መሻገር ይገባችኋል፡፡

ወንዝ ውስጥ ገብቶ መጫወት ወይም መዋኘት Aደጋ ሊያስከትል የሚችልበት ሁኔታ ስላለ Eንደነዚህ ካሉ Aደጋ ሊያስከትሉ ከሚችሉ ነገሮች Eራሳችሁን መጠበቅ ይኖርባችኋል፡፡

ስEል 10

ድልድይ

ድልድይ በሌለበት ሁኔታ ወንዝ ውስጥ ገብተን ለመሻገር መሞከር Aደጋ ሊያስከትል ይችላል፡፡ በመሆኑም ለመሻገር ከመሞከራችን በፊት በEድሜ ከፍ ያሉ ሰዎች Eርዳታ Eንዲያደርጉልን ትብብራቸውን መጠየቅ ይበልጥ የሚመረጥ ይሆናል፡፡

በከተሞች ውስጥና በገጠር AንድAንድ Aካባቢዎች ሰዎች የመብራት Aገልግሎት የሚያገኙት ከኤሌክተሪክ ሀይል ነው፡፡ የኤሌክትሪክ ሀይል ለተለያዩ ጠቀሜታዎች የሚያገለግል መሆኑ ይታወቃል፡፡ ጠቀሜታውም ከፍተኛ ነው፡፡ ከጠቀሜታው ውስጥ የመብራት Aገልግሎት መስጠት፣ Eንጀራ ለመጋገር ማገዶ ተክቶ ማገልገል፣ ምግብን ለማቀዝቀዝ የሚያገለግል ፍሪጅ Eንዲሰራ ማድረግ፣ ቴፕ፣ ቴሌቪዥን፣ ሬዲዮ Eንዲሰራ ሀይል መስጠት የሚሉት የተወሰኑት ናቸው፡፡

13

ኤሌክትሪክ፣ ጠቀሜታው ከፍተኛ ቢሆንም፣ ቤታችን ውስጥ የምንገለገልበት ወይም ውጭ የኤልክትሪክ ማስተላለፊያ ሽቦ የተላጠ ወይም የተበጠሰ ከሆነ በEጅ መንካት የሚያስከትለው Aደጋ ህይወት ሊያሳጣ የሚችል ነው፡፡ ልጆች፣ የኤሌክትሪክ ሽቦዎች ተበጥሰው መንገድ ላይ ወድቀው በሚታዩበት ወቅት ለትላልቅ ሰዎች መንገር Eንጂ መንካት (መያዝ) Aይኖርባችሁም፡፡ ቤት ውስጥም ቢሆን ማብሪያና ማጥፊያ በAግባቡ ተጠቅሞ የኤሌክትሪክ Aገልግሎት ለማግኘት መሞከር Eንጂ የተበጠሰ ወይም የተለያዩ ሽቦዎችን ለመቀጠል መሞከር Aደጋ የሚያስከትል በመሆኑ Eንደዚህ ዓይነት ሁኔታ ሲገጥማችሁ ትልልቅ ሰዎች Eንዲሰሩት ወይም Eንዲያበሩላችሁ መጠየቅ ይኖርባችኋል፡፡

ስEል 11 ትልቅ ሰው የቤት ውስጥ መብራት ሲሰራ

ልጆች! በሰፈራችሁ በኤሌክትሪክ ገመድ (ሽቦዎች) መነሻ የደረሰ Aደጋ መኖር Aለመኖሩን ከወላጆቻችሁ ጠይቁና ስለሁኔታው ተወያዩ፡፡

ሰዎች ላይ ከፍተኛ Aደጋ Eያደረሱ ካሉ ነገሮች Aንዱ Eና ከፍተኛው የመኪና Aደጋ ነው፡፡ በሃገራችን ይህ Aደጋ የሚደርሰው በAብዛኛው በEግረኞች ላይ ነው፡፡ Eግረኞች በመኪና መንገድ ላይ ወይም ሲያቋርጡ ጥንቃቄ ካልወሰዱ ወይም ማድረግ የሚገባቸውን ጥንቃቄ ካላደረጉ የመኪና Aደጋ ሊደርስባቸው ይችላል፡፡

በመኪና መንገድ ውስጥ ገብቶ መጓዝ Aደጋ ሊያስከትል ይችላል፡፡ የሚደርሱ Aደጋዎች ህይወትን ሊያሳጡ ይችላሉ፡፡ ሁኔታው ወላጆች ላይ ከፍተኛ የሆነ ሀዘንም ያስከትላል፡፡ ስለዚህ የምትወዷቸው ወላጆቻችሁን ማሳዘን ስለማይገባችሁ ጤንነታችሁና ህይወታችሁ ተጠብቆ፣ ትምህርታችሁን ተምራችሁ ለAገር የምትጠቅሙ ዜጎች Eንድትሆኑ Eራሳችሁን ከተለያዩ Aደጋዎች መጠበቅ ይኖርባችኋል፡፡

14

የተግባር ጥያቄውን ከመስራታችሁ በፊት “Aለው ዘዴ” የሚለውን መዝሙር ተለማምዳችሁ በመዘመር ለወላጆቻችሁ Aሰሙ፡፡ ለመዝሙሩ የሚሆን ዜማ መምህራችሁ Eንዲያመጡላችሁ ጠይቋቸው፡፡

Aለው ዘዴ መንገድ ማቋረጥ................በትኩረት፣ ትምህርትን መማር ......... በትጋት፣ ወንዝን መሻገር ............... በብልሀት፣ መብራትን ማብራት ........ በስርዓት፣ ጥናትን ማጥናት ............. በትEግስት፣

Aለው ዘዴ Aለው ብልሃት፣ ህይወትን በጤና ለመምራት፡፡

የተግባር ጥያቄዎች

Eነዚህን ጥያቄዎች መሠረት Aድርጋችሁ ተገቢውን መልስ ስጡ 1. Aደጋ ሊያደርሱ የሚችሉ Eና በAካባቢያችን ያሉ ነገሮች ምንና ምን ናቸው? 2. ሰዎች ላይ ከፍተኛ Aደጋ Eያስከተሉ ካሉ ነገሮች ውስጥ በዋናነት የሚጠቀሰው ምንድን

ነው? 3. መኪና መንገድ ውስጥ ገብቶ መሄድ ምን Aደጋ ሊያስከትልብን ይችላል? 4. ወንዞችን በምን ሁኔታ ስንጠቀም ነው Aደጋ ሊያስከትሉብን የሚችሉት? 5. መንገድ ላይ የወደቀ የኤሌክትሪክ ሽቦ ስናይ፣ ቤት ውስጥ ማብሪያ ማጥፊያ የሌለው

የኤሌክትሪክ መስመር ሲኖር መውሰድ ያለብን የጥንቃቄ Eርምጃ ምን መሆን Aለበት? 6. ድልድይ የሌላቸውን ወንዞች ለመሻገር ከመሞከራችን በፊት ማድረግ የሚገባን ቅድመ

ጥንቃቄ ምንድን ነው? 7. የኤሌክትሪክ ኃይል ምን ጥቅም ይሰጣል? 8. “Aለው ዘዴ” ከሚለው መዝሙር ምን ተማራችሁ?

5. ስነ ስርዓትን መያዝ የሚሰጠን ጥቅም

የሰው ልጅ ሁሉም ነገሮች ለሱ ጥቅም በሚሰጡ ሁኔታዎች Eንዲፈፀሙ ለማድረግ ይጥራል፡፡ Eያንዳንዱን ነገርም በተፈለገው ሁኔታ Eንዲፈፀሙ የሚያስችለው የራሱ Aካሄድ Aለው፡፡ ይህ ሁኔታ በነዋሪው ማህበረሰብ የተከበረ መሆን Aለበት፡፡ ነዋሪው Eያንዳንዱን ነገር በስነስርዓት መጠቀም ካልቻለ ልናገኝ የምንችለው ጥቅም ሳይሆን ጉዳትን ነው፡፡

ስለዚህ ነው Eያንዳንዱን ነገር መፈፀም የሚያሰችለን የስነስርዓት ደንብ የሚወጣው፡፡ ለምሳሌ ትምህርት ቤቶች Eውቀት የሚጨበጥባቸው ቦታዎች ናቸው፡፡ የሰው ልጅ Aስተሳሰብ ሰፊ ሆኖ Eንዲያድግ መማር ያስፈልጋል፡፡ ትምህርት ለሰው ልጅ በጣም ጠቃሚ ነገር ነው፡፡ የትምህትርትን ጠቀሜታ የምናገኘው ተገቢውን የትምህርት ቤት ስነስርዓት ስናከብር መሆኑ ይታወቃል፡፡ ከት/ቤት ስነስርዓት ማስጠበቂያ ደንቦች ውስጥ ስዓቱን ጠብቆ ት/ቤት መድረስ፣ የመማሪያ መጽሐፍትንና ደብተሮችን Aሟልቶ መያዝ፣ ዩኒፎርም መልበስ የመሳሰሉት Eንዲሟሉ የት/ቤት ደንብ ያስገድዳል፡፡ Eነዚህንና ሌሎች ደንቦችን የማያከብር ተማሪ ደንብ ባለማክበር የስነስርዓት Eርምጃ ሊወስድበት ይችላል፡፡

ስነስርዓትን መጠበቅ የሚሰጠው ጠቀሜታ ከፍተኛ ነው፡፡ ሰዎች በመንገድ ላይ በሚሄዱበት ጊዜ ስነስርዓት መጠበቅ Aለባቸው፡፡ መኪናዎች ሲጓዙ የመንገድ ስነስርዓትን መጠበቅ Aለባቸው፡፡ Eግረኞችም ሆኑ Aሽከርካሪዎች የመንገድ ላይ ስርዓትን ጠብቀው የማይጓዙ ከሆነ ለAደጋ የተጋለጡ ይሆናሉ፡፡ በራሳቸውም ሆነ በሌላው ላይ Aደጋ Eንዲደርስም ያደርጋሉ፡፡

15

ተማሪዎች፣ የትምህርት ቤት ስነስርዓትን የማያከብሩ ልጆች Aታውቁም? Aዎን Aንዳንድ ተማሪዎች በስርዓቱ ት/ቤት Aይደርሱም፣ Eንዳንዶች የመማሪያ ደብተሮቻቸውን ይዘው ላይመጡ ይችላሉ፡፡ ልክ Eንደነዚህ ዓይነት ልጆች ሁሉ የመንገድ ስርዓትንም የማያከብሩ ሰዎች በራሳቸውም ሆነ በሌላው ላይ Aደጋ ሊያሰከትሉ Eንደሚችሉ መገንዘብ ይኖርባችኋል፡፡

ስለዚህ Aደጋ Eንዳይደርስባችሁ መንገድ ላይ በምትጓዙበት ጊዜ የመንገድ Aጠቃቀም ደንቦችን ማክበር ይጠበቅባችኃል፡፡ የተግባር ጥያቄ ለነዚህ ጥያቄዎች የሚሆኑ ግልጽ መልሶች ስጡ 1. ሁሉም ነገር በAግባቡ Eንዲፈፀም ደንብ መኖሩ ምን የሚሰጠው ጠቀሜታ Aለ? 2. የት/ቤት ደንቦች ተብለው ከተገለፁት በተጨማሪ ሌሎች ደንብ ነክ ነገሮችን ዘርዝሩ? 3. Aሽከርካሪዎችም ሆኑ Eግረኞች የመንገድ ላይ ስርዓትን ካልጠበቁ ምን ሊያጋጥማቸው

ይችላል? ዘርዘር Aድርጋችሁ ግለፁ? 4. ትምህርት ለሰው ልጅ ምን ጠቀሜታ ይሰጣል? 5. የመንገድ Aጠቃቀም ደንቦች ከሚባሉት ውስጥ የምታውቋቸውን ግለፁ?

6. የAካባቢያችን Aንፃራዊ መገኛ

ሰዎች የAካባቢያቸውን Aቅጣጫ ለመረዳት Eንዲያስችላቸው ስያሜ ሰጥተዋቸዋል፡፡ Eነዚህም Aቅጣጫዎች ሰሜን፣ ደቡብ፣ ምስራቅና ምEራብ ተብለው በAራት ይከፈላሉ፡፡ Eጃችንን ወደ ጐን ዘርግተን፣ ፀሐይ ጠዋት ወደምትወጣበት Aቅጣጫ በማየት ብንቆም ፊት ለፊት የምናየው Aቅጣጫ ምስራቅ ሲባል፤ በጀርባችን በኩል ያለው Aቅጣጫ ደግሞ ምEራብ ተብሎ ይጠራል፡፡ ቀኝ Eጃችን የተዘረጋበት Aቀጣጫ ደቡብን ሲያመለክት፣ ግራ Eጃችን የተዘረጋበት Aቅጣጫ ደግሞ ሰሜንን የሚየመለክት ይሆናል፡፡

ስEል 12 የAካባቢያችን Aንጻራዊ መገኛ

16

ጠዋት ፀሐይ የምትወጣበትን Aቅጣጫ መሠረት በማድረግ የተለያዩ ነገሮች /ቦታዎች/ በየትኛው Aቅጣጫ Eንደሚገኙ መናገር Eንችላለን፡፡ Aሁን ያላችሁበት ቦታ ከትምህርት ቤቱ በር በየትኛው Aቀጣጫ ይገኛል ብላችሁ ታስባላችሁ? Eስኪ ከመምህራችሁ ጋር ተነጋገሩበት፡፡

7. የመንገድ ላይ Aደጋዎች

መምህራችሁ ስለ Aካባቢያችን Aንፃራዊ መገኛ ተጨማሪ ምሳሌዎችን Eንዲሰጧችሁ በመጠየቅና የተለያዩ ጥያቄዎችን በመጠያየቅ ግንዛቤያችሁን ማሳደግ ትችላላችሁ፡፡

ትላልቅ ሰዎችም ሆኑ ህፃናትና ወጣት ተማሪዎች ራሳቸውን ከመንገድ ላይ Aደጋ መጠበቅ ይገባቸዋል፡፡ ሰዎች በመንገድ ላይ ሲጓዙ ጥንቃቄ ካላደረጉ በተለያዩ ነገሮች Aደጋ ሊያደስባቸው ይችላል፡፡ የተበጠሰ የኤሌክትሪክ ሽቦም ሆነ፣ የውሃ ሙላት Aደጋ ሊያደርስባቸው ይችላል፡፡ መንገዱን በAግባቡ Aይተን የማንሄድ ከሆነ ድንጋይ ወይም የEንጨት ጉቶ Aደናቅፎን Aደጋ ሊደርስበን ይችላል፡፡

ሰዎች ራሳቸውን ከተለያዩ Aደጋዎች ለመጠበቅ የሚችሉት በሚወሰዱት ጥንቃቄ ብቻ ነው፡፡ ተማሪዎችም በመንገድ ላይ በሚጓዙበት ወቅት ጥንቃቄ በማድረግ Aደጋ Eንዳይደርስባቸው ራሳቸውን መጠበቅ ይገባቸዋል፡፡

በመንገድ ላይ በምንጓዝበት ጊዜ Aደጋ Eንዳይደርሰብን የሚያስችሉን Eርምጃዎች የጥንቃቄ Eርምጃዎች ይባላሉ፡፡ Eናንተና ጓደኞቻችሁ ማወቅ የሚገባችሁ የጥንቃቄ Eርምጃዎች ምን ሊሆኑ Eንደሚገባቸው ከመምህራችሁ፣ ከታላላቅ ወንድሞቻችሁ ወይም ወላጆቻችሁ በመጠየቅ ከጓደኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡

8. የመኪና መንገድ ስናቋርጥ መውሰድ ያለብን ጥንቃቄ በገጠር መንደር ውስጥም ሆነ በከተማ የምንገኝ ወጣቶች የመኪና መንገድ ስናቋርጥ ጠንቃቆች መሆን ይገባናል፡፡ ጫወታ Eየተጫወትን ወይም ወሬ Eያወራን መንገድ ለማቋረጥ መሞከር የለብንም፡፡

በጉዞ ጊዜ መንገዶችን ስንጠቀም በመኪና መንገዱ ዳር Eና ዳር የEግረኞች መንገድ ካለ በዚያ መንገድ ተጠቅሞ መጓዝ፣ በተለይ ለEግረኞች ተብሎ የተሰሩ መንገዶች ከሌሉ የመንገዱን ግራ ጠርዝ በመያዝ መጓዝ ይኖርብናል፡፡

ስEል 13 Eግረኛ የመንገዱን ግራ ጠርዝ

ይዞ ሲጓዝ

17

የመኪና መንገዱን ግራ ጠርዝ ይዘን ስንጓዝ ወሬ Eያወራን ወይም ጫወታ Eየተጫወትን ጐን ለጐን ሆነን መጓዝ Aይኖርብንም፤ ምክንያቱም በዚህ ሁኔታ የምንሄድ ከሆነ መንገዱን በስፋት ስለምንይዘው Eና መንገዱን ስለምናጠብ የሚተላለፍ መኪና Aደጋ ሊያደርስብን ይችላል፡፡

ስEል 14 ጐን ለጐን ሆነው ሲጓዙ

የመኪና መንገድ የምናቋርጥ ከሆነ፣ በከተሞች ውስጥ ለEግረኞች ማቋረጫ ተብሎ ነጭ ቀለም (ዜብራ) የተቀባባቸው ምልክቶች ካሉ ቅቡ ባለበት Aቅጣጫ ብቻ ማቋረጥ ይኖርብናል፡፡ የEግረኛ ማቋረጫ ምልክቶች ያላቸው መንገዶች ላይ የሚጓዙ Aሽከርካሪዎች፣ ሰዎች በዚያ በኩል ሊያቋርጡ Eንደሚችሉ በመገመት ሊጠነቀቁ ይገባል፤ ነገር ግን Aንዳንድ Aሽከርካሪዎች በቸልተኝነት Eና ሀሳባቸውን ሌላ ነገር ላይ በማድረግ ሁኔታውን ሳያገናዝቡ በፍጥነት የሚያሽከረክሩበት ጊዜ ስለሚኖር በEግረኛ ማቋረጫዎች ተጠቅመን መንገዱን ከማቋረጣችን በፊት መኪና ሊደርስብን Eንደማይችል ቀድመን ማረጋገጥ Aለብን፡፡ በAንድ መንገድ ላይ በሁለቱም Aቅጣጫዎች መኪናዎች ወደላይና ወደታች የሚሄዱ ከሆነ ግራ ቀኝ ግራ Aቅጣጫ መኪና መኖር Aለመኖሩን ወይም በቅርብ ርቀት Aለመድረሱን በማየት በጥንቃቄ መሃል ድረስ ካቋረጥን በኋላ ቀሪውን ለማቋረጥ ወደቀኝ በማየት ተጠንቅቀን ማቋረጥ Aለብን

ስEል 15 የEግረኛ ማቋረጫ ምልክት

18

በደሴት የተከፈለ መንገድ ከሆነ መጀመሪያ በቆምንበት ግራ Aቅጣጫ መኪና መኖር Aለመኖሩን ወይም በቅርብ ርቀት Aለመድረሱን በማየት የመንገዱን ግማሽ ያህል ካቋረጥን በኋላ ደሴቱ ላይ ስንደርስ ወደ ቀኝ Eጃችን Aቅጣጫ በመዞር በዚያ በኩል የሚመጣ መኪና Aለመኖሩን Aረጋግጠን የመንገዱን ቀሪ ግማሽ ክፍል በጥንቃቄ ማቋረጥ Aለብን፡፡ ከዚህ በተለየ ለማቋረጥ መሞከር Aደጋ ሊያስከትልብን ይችላል፡፡

ስEል 16

የመንገድን ግማሽ Aቋራጭ ወደ ቀኝ ማየት

በገጠር መንገዶች የምንጠቀም ተማሪዎች የEግረኛ ማቀረጫ ምልክቶችን ልናገኝ የምንችልበት ሁኔታ ስለማይኖር ግራና ቀኛችንን ዞር ዞር ብለን በማየት ከዚያ በድጋሚ ወደ ግራ Aቅጣጫ በመመልከት መኪና ወይም ሌሎች Aደጋ የሚያደርሱ ሁኔታዎች በመንገዱ ላይ Aለመኖራቸውን ሰናረጋግጥ ፈጠን ባለ Eርምጃ መንገዱን ማቋረጥ ይኖርብናል፡፡

የተግባር ጥያቄዎች ለነዚህ ጥያቄዎች የሚሆኑ መልሶችን በመስጠት ተወያዩበት 1. የመኪና መንገድ ይዘን ስንጓዝ ምን ጥንቃቄ መውሰድ Aለብን? 2. የመኪና መንገድ ይዘን ሰንጓዝ ጐን ለጐን ሆነን ነው ወይስ በሰልፍ መልክ ሆነን መጓዝ

ያለብን? 3. በገጠርና በከተማ ያሉ የመኪና መንገዶችን ለማቋረጥ ማድረግ ያለብን ጥንቃቄ ያለው

ተመሳሳይነት Eና ልዩነት ምንድነው? 4. Eናንተ የመኪና መንገድ ላይ ስትሄዱ ከዚህ በፊት በምን ሁኔታ ነበር ስትጎዙ

የነበራችሁት? 5. በመኪና መንገዶች ላይ የEግረኛ መተላለፊያ ምልክቶች መኖራቸው ለAሽከርካሪዎች ምን

ጠቀሜታ ይሰጣል? 6. ሁሉም Aሽከርካሪዎች የEግረኛ ማቋረጫ ምልክት በማየት ብቻ ተገቢውን ጥንቃቄ

ያደርጋሉ ብላችሁ ታስባላችሁ? 7. በመንገድ ላይ ስንጓዝ Aደጋ ሊያደርስብን የሚችለው መኪና ብቻ ነው? ወይስ ሌሎች Aደጋ

ሊያደርሱበን የሚችሉ ነገሮችም Aሉ? ካሉ ምን ነገሮች Aደጋ Eንዳያደርሱብን መጠንቀቅ Aለብን?

8. ህፃናት ስለሆናችሁ Aደጋ Eንዳይደርስባችሁ መጠንቀቅ የኛ ተግባር Aይደለም ብላችሁ ታስባላችሁ?

9. የመኪና መንገድ ስናቋርጥ ግራና ቀኛችንን ዞር ዞር ብለን ማየት የሚገባን ለምንድነው? 10. ጐን ለጐን ሆነን ወይም Eየተጫወትን በመኪና መንገድ ለመሄድ መሞከር Aደጋ

ሊያስከትል የሚችለው ለምንድነው?

19

ልጆች የነዚህን ጥያቄዎች መልስ ለወላጆቻችሁ ወይም ለመምህራችሁ ንገሯቸውና ምን ያህል ትክክል Eንደሆናችሁ Aረጋግጡ፡፡

9. የመንገድ ላይ የትራፊክ መብራት ጠቀሜታ

በAገራችን ከሚገኙ ከተሞች ውስጥ በጥቂቶቹ ለምሳሌ በAዲስ Aበባ፣ በAዋሳ፣ በባህርዳር፣ በመቀሌ... ወዘተ፣ የመንገድ ላይ የትራፊክ ስነስርዓት ማስጠበቂያ የመብራት ምልክቶች በAንዳንድ ቦታዎች ተተክለው Aገልግሎት በመስጠት ላይ ይገኛሉ፡፡ የመንገድ ላይ የመብራት ምልክቶች የሚሠሩት በኤሌክተሪክ ኃይል ሲሆን፣ የመኪና Eና የEግረኛ Eንቅስቃሴ Aደጋ በማይፈጥርበት ሁኔታ Eንዲከናወን Eገዛ ያደርጋሉ፡፡ የመንገድ ላይ የትራፊክ ማስተላለፊያ መብራቶች ሶስት ዓይነት ቀለም ያላቸው ሲሆን፤ ቀለሞቹም Aረንጓዴ፣ ቢጫ Eና ቀይ ናቸው፡፡ Aረንጓዴ መብራት ሲበራ መኪናዎች Eንዲተላለፉ መፍቀጂያ በመሆኑ Aረንጓዴ የመንገድ መብራት ሲበራ Eግረኞች የመኪና መንገዱን ለማቀረጥ መሞከር የለባቸውም፡፡ ቢጫው መብራት የሚያመለክተው ቀጣዩ የመብራት ምልክት ቶሎ ሊበራ Eንደሚችል መስጠቀቂሚያ በመሆኑ Eግረኞችም ሆኑ Aሽከርካሪዎች ጥንቃቄ Eንዲወስዱ ማሳሰቢያ ነው፡፡ ከፊትለፊታቸው ቀይ መብራት በሚበራበት ጊዜ መኪናዎች መንቀሳቀስ ያቆማሉ፡፡ ለAሽከርካሪዎች የቀዩ መብራት የሚያመለክተው Eንዲያቆሙ በመሆኑ፣ Eግረኞች ተገቢውን ጥንቃቄ Aድርገው መንገዱን ሊያቋርጡ ይችላሉ፡፡

ልጆች፣ የኛ Aገር መብራት Eግረኞች ማቋረጥ Eንደሚችሉ የሚያመለክት የተለየ ምልክት የሌለው በመሆኑ Eንጂ ትክክለኛው Eግረኞች Eንዲያቋርጡ መፍቀጂያ ምልክት ከዚህ ትንሽ የተለየ መሆኑን መገንዘብ ይኖርባችኋል፡፡ ዓለም Aቀፍ ይዘት ያለውን Eግረኛ Eንዲያቋርጥ መፍቀጂያ የመብራት ምልክት በቀጣዮቹ ክፍለ ትምህርት ታገኛላችሁ፡፡

የትራፊክ Eንቅስቃሴ መቆጣጠሪያ መብራት

20

ስEል 17 የተግባር ጥያቄዎች የሚከተሉት ጥያቄዎች ትክክል ከሆኑ Eውነት፣ ስህተት ከሆኑ ሀሰት Eያላችሁ መልስ ስጡ 1. በመንገድ ላይ የተተከሉ የመብራት ምልክቶች የሚያገለግሉት ለተሽከርካሪዎች Eንቅስቃሴ

ብቻ ነው፡፡ 2. ለተሸከርካሪዎች Aረንጓዴ መብራት ሲበራ Eግረኞች መንገዱን ማቋረጥ ይችላሉ፡፡ 3. በመንገድ ላይ የተተከሉ የመብራት ምልክቶች የሚሰሩት በኤሌክትሪክ ኃይል Eገዛ ነው፡፡ 4. ብጫ መብራት ሲበራ Eግረኞችም ሆኑ ተሽከርካሪዎች መንዱን ሊያቋርጡ ይችላሉ፡፡ 5. ሁል ጊዜ ከቢጫው መብራት ቀጥሎ ሲበራ የሚታየው Aረንጓዴው መብራት ብቻ ነው፡፡ ቀደም ሲል የተማራችሁትን መስረት በማድረግ መልስ ስጡ 1. የመንገድ ላይ የትራፊክ መብራቶች ስንት ዓይነት ቀለም Aላቸው? የEያንዳንዱን ጠቀሜታ

ጭምር ግለፁ? 2. ቀይ ቀለም ያላቸው ነገሮችን ለመምህራችሁ ንገሯቸው (ለምሳሌ፡- ደም፣ ቲማቲም) 3. ብጫ ቀለም ያላቸው ምን ነገሮችን ታውቃላችሁ? (ለምሳሌ፡- ብርቱካን፣ ሚሪንዳ) 4. በAካባቢያችሁ የሚገኙ Aረንጓዴ ቀለም ያላቸው ነገሮች ምንድናቸው? (ለምሳሌ ሳር) ተግባራት 1. በመኪና መንገድ ላይ ያሉ የመብራት ምልክቶች ያሏቸውን ቀለሞች በተለያዩ ወረቀቶች ላይ

በክብ በመቀባት ለጓደኞቻችሁ Eያሳያችሁ ምን ጠቀሜታ Eንዳላቸው Eንዲገልፁ በማድረግ ተራ በተራ ተጫወቱ፡፡

2. Eነዚህን ጥያቄዎች ሙሉ በሙሉ ሳይሳሳት ለመለሰው ተማሪ Aጨብጭቡለት፡፡ መምህሮቻችሁ ወይም ወላጆቻችሁ ከላይ ለተጠቀሱት ጥያቄዎች የሰጣችሁት መልስ ትክክለኛ መሆኑን Eንዲያረጋግጡላችሁ ጠይቋቸው፡፡

10. ድራማ፡- Aለማመዛዘን ያስከትላል ሀዘን

ቅድመ ክንውን፡- ሶስት ተማሪዎች ቀይ ብጫ Eና Aረንጓዴ ቀለም የተቀባባቸውን ወረቀቶች ይይዛሉ፡፡ ሌሎች ሶስት ተማሪዎች Eንደ መኪና ቭቭቭቭ Eያሉ Aጐንብሰው Eንዲሄዱ ማድረግ፡፡ Aራት ተማሪዎች መንገድ Eንደሚያቋርጥ ሰው የመንገዱን ዳር ይዘው ይቆማሉ፡፡ ሶስቱ Eንደ መኪና ለመሄድ የተዘጋጁት ተማሪዎች ቀዩን ምልክት ሲያዩ ይቆማሉ፡፡ በዚህ ጊዜ Eግረኞቹ ትክክለኛውን የመንገድ ማቀረጥ ዘዴ ተጠቅመው፣ ማለትም ግራ ቀኝ ግራ በማየት መንገዱን ያቋርጣሉ፡፡ ወዲያውኑ ብጫ ቀለም የተቀባውን ምልክት በማሳየት ቀጥሎ Aረንጎዴው ምልክት ሊታይ ሲል ሁለት ተማሪዎች Eንደ ጓደኞቻቸው መንገዱን ለማቋረጥ በሩጫ ሲገቡ መኪና ሲገጫቸው ማሳየት

ስEል 18 የመኪና መንገድ ላይ ልጆች

Eየተሯሯጡ ሲጫወቱ

21

ይህን ድራማ የሚሰሩትን ልጆች መምህራችሁ መርጠው በየተግባሩ Eንዲመድቧቸው ጠይቁዋቸው፡፡ ልጆቹ ድራማውን ከተለማመዱ በኋላ ለክፍል ተማሪዎቻቸው Eንዲያቀርቡ በማድረግ በጥንቃቄ መንገዱን ስለተሻገሩበት ሁኔታና Aደጋ Eንዴት ሊደርስ Eንደቻለ ከድራማው በኋላ ከጓደኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡

የተግባር ጥያቄዎች 1. የመጀመሪያዎቹ ልጆች Aደጋ ሳይደርስባቸው ሊያልፉ (መንገዱን ሊያቋርጡ) የቻሉት

Eንዴት ነው? 2. የመኪና መንገድ በሩጫ ለማቋረጥ መሞከር ምን ጉዳት ሊያስከትል ይችላል? 3. ጠንቃቃ የሆኑ ልጆች የመኪና መንገድ ሲያቋርጡ ምን ዓይነት ተግባር መፈፀም Aለባቸው? 4. የEግረኛ መተላለፊያ መንገድ ምን የተለየ ምልክት Aለው? 5. Aሽከርካሪዎች የEግረኛ ማቋረጫ ምልክት ጋ ሲደርሱ ከሌላው መንገድ የተለየ ጥንቃቄ

ማድረግ Aለባቸው የሚባለው ለምንድነው? 6. Eናንተ የመኪና መንገድ የምታቋርጡት ምን ዓይነት ጥንቃቄ በማድረግ ነው?

ቀጣዩን ታሪክ ከማንበባችሁ በፊት መምህራችሁ ለዚህ መዝሙር ዜማ Eንዲያወጡላችሁ በመጠየቅ ዘምሩ፡፡

ተጠበቅ ከAደጋ

መጠንቀቅ ነው.............. ከAደጋ፣ ህይወትህን .................. Eንዳትጐዳ፡፡ ትምህርቴንም .............. Eወዳለሁ፣ ህይወቴንም ................. ጠብቃለሁ፣ ስለዚህም ...................…Aስተውላለሁ፣ ተጠንቅቄ ...................…Eጓዛለሁ፡፡

11. ድርፉጮ ድርፉጮ ንቁና ጐበዝ ተማሪ ነው፡፡ የሚኖረው በAንድ Aነስተኛ የገበሬዎች መንደር ውስጥ ነበር፡፡ በመንደራቸው ት/ቤት ባለመኖሩ Eሱን ከመሳሰሉ የመንደሩ ልጆች ጋር በEግሩ ራቅ ወዳለ ቦታ በመሄድ ይማራል፡፡ ትጉህና ጐበዝ ተማሪ በመሆኑ ለትምህርቱ ከፍተኛ ትኩረት ይሰጣል፡፡ ከጓደኞቹ Aንዱ የሆነው ቶሎሳ ባለፈው ክረምት ዘመዶቹን ለመጠየቅ ወደ ከተማ ሄዶ ነበር፡፡ ስለከተማ ውስጥ ግርግር መብዛት፣ ብዙ መኪናዎች ስለመኖራቸውና Aንዳንድ ወጣቶች በመኪና ላይ Eየተንጠለጠሉ Eንደሚጓጓዙ ማየቱን ለጓደኞቹ ነገራቸው፡፡ በበጋ ወራት ወደ መንደሩ ቡና ለመጫን በሚመጡ መኩናዎች ላይ በመንጠልጠል ወደ ት/ቤት ሊሄዱ Eንደሚችሉ ለጓደኞቹ ገለፀላቸው፡፡ የAጐቱ ልጅ Eንዴት በመኪና መንጠልጠልና መጓዝ Eንደሚቻል Eንዳሳየውና ጓደኞቹ Eና Eሱ በዘዴው መጠቀም Eንዳለባቸው በማግባባት Aስረዳቸው፡፡ ጠንቃቃው ድርፉጮ ግን ይህንን ሀሳብ ባለመቀበሉ “ድርፉጮ የፈሪ ቁንጮ” በማለት Eያበሸቁት ይሳሳቁበት ጀመር፡፡ ድርፉጮ ግን “Eኔ የፈሪ ቁንጮ ሳልሆን የጠንቃቆች ቁንጮ ነኝ” በማለት Eንደ ድሯቸው ትምህርታዊ ጥያቄዎችን Eየተጠያየቁ በEግራቸው መጓዙ Eንደሚሻል ይመክራቸው ነበር፡፡ ከጓደኞቹ ጥቂቶቹ በሱ ሀሳብ ሲስማሙ ሌሎቹ ግን የቶሎሳን ሀሳብ ደገፉ፡፡ Aንድ ቀን ከት/ቤት ወደ ቤታቸው ሲመለሱ ወንዙ Aካባቢ ባለው ዳገት የተነሳ ቀስ ብሎ የሚጓዝ የጭነት መኪና

22

Aዩ፡፡ ቶሎሳ “Eንሂድ Eንጠልጠል” ሲላቸው ድርፉጮ Eምቢ ሲል ሌሎች Eስኪ ቶሎሳ ተንጠልጠልEና Aሳየን Eያሉ ተንጫጩ፡፡ ከዚያ ቶሎሳ ሮጦ መኪናው ጋ በመድረስ ከኋላው ዘሎ ወጥቶ ተንጠልጥሎ ሲጓዝ በድፍረቱ Eና ባደረገው ነገር ተገርመው ተመልከቱት፡፡ ሾፌሩ ስላላየው ብዙ መንገድ ከተጓዘ በኋላ፣ መኪናው ፍጥነቱን ሲቀንሰ ሰፈራቸው Aካባቢ ደርሶ ስለነበር ዘሎ ወረደና ወደ ቤቱ ገብቶ ምሳውን ከበላ በኋላ የተሰጠውን የቤት ሰራ ሁሉ ሰርቶ ጓደኞቹ ሲመጡ ሊያሳያቸው Eነሱ በሚመጡበት Aቅጣጫ ሄዶ ቁጭ Aለ፡፡ ጓደኞቹ ሲመጡ ስለጉዞውና የቤት ስራውን ሰርቶ መጨረሱን Eየነገራቸው በጉብዝናው Eየተዝናና ይስቅ ጀመር፡፡ ከብዙ ጊዜ በኋላ Aንድ ቀን በተመሳሳይ ሁኔታ በሚተላለፍ መኪና ላይ ተንጠልጥለን Eንሂድ ብሎ በነገራቸው መሠረት ቶሎሳ፣ ቢቂላና ከበደ የሚባሉ ጓደኛሞች ቀስ ብለው መኪናው ላይ ተንጠለጠሉ፡፡ ቶሎሳ “EስከAሁን ተሞኝተናል Aያችሁ? መኪና ላይ መንጠልጠል ምንም Aያስፈራም” በማለት ለጓደኞቹ Eየነገራቸው ሳለ ሳያስበው ብረቱን የያዘበት Eጁ ስላሟለጨው ከመኪናው ላይ ወደቀ” በቶሎሳ መውደቅ የተነሳ ጓደኞቹ ተደናግጠው ከሚበር መኪና ዘለን Eንወርዳለን ብለው በማሰብ ሲዘሉ Eየወደቁ ከፍተኛ Aደጋ ደረሰባቸው፡፡ ድርፉጮ Eና ሌሎች ልጆች ሰፈራቸው Eንደደረሱ ስለ Eነ ቶሎሳ ሁኔታ ለማወቅ ወደ ቤታቸው ቢሄዱ Aጧቸው፡፡ በሁኔታው በመደንገጥ መኪናው ይዟቸው ሄዶ ይሆናል ብለው ለነቶሎሳ ወላጆች ተናገሩ፡፡ ወላጆቻቸውም ወዲያውኑ Eነቶሎሳን ፍለጋ ሲሄዱ የሌላ መንደር ገበሬዎች በቃሬዛ ተሸክመው ሲያመጧቸው በማየታቸው በጣም ደነገጡ “ወይኔ ልጆቻችን ይህን ዓይነት Aጉል ተግባር ማን Aስተማረብን? Eያሉ ቃሬዛዎቹን ተሽክመው ወደ መንደራቸው ተመለሱ፡፡ ቶሎሳና ከበደ በጣም ተጐድተው ስለነበሩ በማግስቱ በመሞታቸው መንደርተኛው ሁሉ በጣም Aዘነ፡፡ ቢቂላ ህይወቱ ቢተርፍም ከባድ Aደጋ ስለደረሰበት Eግርና Eጆቹ በመስበራቸው Aካለ ጐደሎ ሆኖ በመቀረቱና Eንደ ጓደኞቹ ት/ቤት ለመሄድ ባለመቻሉ Eያዘነ ሁል ጊዜ ይተክዛል፡፡ ከዚያን ጊዜ ጀምሮ የዚህ መንደር ልጆች ተመሳሳይ የመኪና Aደጋ Eንዳይደርባቸው የወላጆቻቸውን ምክር በመስማት መኪና ላይ መንጠልጠል ተው፡፡ የተግባር ጥያቄዎች ለነዚህ ጥያቄዎች ተገቢውን መልስ ስጡ 1. ተማሪዎች ከዚህ ታሪክ Eናንተስ ምን ትማራላችሁ? 2. ለAደጋው መፈጠር ቶሎሳ የፈፀመው ተግባር ምን ነበር? 3. Eናንተስ ቢቂላን ወይም ከበደን ብትሆኑ ስላግባቧችሁ ብቻ Eንደዚህ ዓይነት ተግባር

ትፈጽማላችሁ? 4. በAካባቢያችሁ መኪና ላይ ተንጠልጥለው ሲሄዱ ያያችኋቸው ልጆች Aሉ? ተግባራቸውስ

ትክክል ነው ትላላችሁ? 5. ለነዚህ ዓይነት ልጆች ምን ምክር ትሰጧቸዋላችሁ? 6. ከድርፉጮ የምንማረው የጥንቃቄ ጠቃሚነት ነው ወይስ ፊሪነት?

12. መከለሻ ጥቅል ሀሳቦች

Aካባቢያችሁን መገንዘብ ከቻላችሁ በAካባቢያችሁ ያሉትን ነገሮች በመጠቀም ህይወታችሁን ደስተኛ ማድረግ ትችላላችሁ፡፡ Eንደ Aካባቢያችሁ ሁኔታ Aደጋ ሊያሰከትሉም ሆነ Aደጋ ላያስከትሉ የሚችሉ ነገሮች ስለሚኖሩ ለይተን ማወቅ Aለብን፡፡ የመጓጓዣ Aገልገሎት የሚሰጡ ነገሮች ባህላዊና ዘመናዊ ተብለው በሁለት ይከፈላሉ፡፡

23

ባህላዊ የመጓጓዣ Aገልግሎት የሚሰጡት የጋማ ከብቶች ይባላሉ፡፡ ዘመናዊ የመጓጓዣ Aገልገሎት ከሚሰጡት ነገሮች Aንዱ መኪና ነው፡፡ ጥቅም የሚሰጡ ነገሮችን በAግባቡ መጠቀም ካልቻልን ጉዳት ሊያስከትሉም ይችላሉ፡፡ ለህይወታችሁ Eና ለጤንነታችሁ ከፍተኛ ግምት በመስጠትና ከAደጋ በመጠንቀቅ Aገራችሁን የምትጠቅሙ ዜጐች ለመሆን መጣር Aለባችሁ፡፡ የማታውቁትን Eና Aደጋ ሊያስከትል የሚችል ነገር ለመስራት ከመሞከር ይልቅ በቅድሚያ ለትላልቅ ሰዎች መንገሩ ይበልጥ ተመራጭ ነው ፡፡ ሁሉም ነገር የራሱ የሆነ ደንብና ስርዓት Eንዳለው መረዳት ይገባናል፡፡ ከደንብና ስርዓት ውጭ ለመንቀሳቀስ ወይም ለማከናወን መሞከር በራስ ላይ Aደጋ መጋበዝ ሊሆን ይችላል፡፡ Aቅጣጫዎች፤ ምስራቅ፣ ምEራብ፣ ሰሜንና ደቡብ ተብለው በAራት የተከፈሉ ናቸው፡፡ በመንገድ ላይ በምንጓዝበት ወቅት Aደጋ Eንዳይደርስብን የሚያስችሉ Eርምጃዎች የጥንቃቄ Eርምጃዎች ይባላሉ፡፡ ራሳችንን ከተለያዩ Aደጋዎች መጠበቅ ያለብን Eኛው Eንጂ ሌላ ሰው Eንዳማይሆን ማወቅ Aለብን፡፡ የEግረኛ መንገድ በሌለው የመኪና መንገድ ስንሄድ የመንገዱን ግራ ጠርዝ መያዝ Eና መጓዝ Aለብን፡፡ መንገድ ለማቋረጥ ከመሞከራችን በፊት ወደግራ Eና ወደቀኝ በማየት በድጋሚ ወደ ግራ Aይተን መኪና ያልተቃረበ መሆኑንና በደህና ለማቋረጥ የምንችል መሆኑን ለይተን መሞከር ከAደጋ ሊያድን ይችላል፡፡ የEግረኛ መንገድ ከመኪና መንገድ ዳርና ዳር የተስራ ከሆነ በዚያ መንገድ መጓዝ መልመድ Aለብን፡፡ የመኪና መንገድ ስናቋርጥ ማየት ያለብን በግራ Eቅጣጫ መኪና Aለመምጣቱን ብቻ ሳይሆን፣ መንገዱ መካከል ከደረስን በኋላ ወደ ቀኝ Aቅጣጫ ዞረን መኪና Aለመምጣቱን ሳናረጋግጥ ቀጣዩን ግማሽ መንገድ ለማቋረጥ መሞከር የለብንም፡፡ የትራፊክ መብራት Aረንጓዴው መኪናዎች Eንዲንቀሳቀሱ መፍቀጂያ በመሆኑ Eግረኞች መቆም Aለባቸው፤ ቀዩ ሲበራ መኪናዎች Eንዲቆሙ የሚያስገድድ በመሆኑ ለተሸከርካሪዎች ቀይ ሲበራ Eግረኞች ተጠንቅቀው መንገዱን መሻገር ይችላሉ፡፡ የትራፊክ መብራቶች Eና የመንገድ ላይ ምልክቶች ከናንተ ቁመት ከፍ ያሉ በመሆናቸው ከማቋረጣችሁ በፊት ከAንገታችሁ ቀና ብላችሁ መመልከት ይኖርባችኋል፡፡ መንገድ ከማቋረጣችሁ በፊት ሊገጥማችሁ የሚችል Aደናቃፊ ነገር Aለመኖሩን Eርግጠኛ መሆን Aለባችሁ፡፡ መንገድ ከማቋረጣችሁ በፊት Aሽከርካሪዎቹ Eንዲያዩዋችሁ ወይም ሊያዩዋችሁ Eንዲችሉ Eርግጠኛ ሁኑ፡፡ መኪና ላይ መንጠልጠል ከፍተኛ Aደጋ ሊያደርስ Eንደሚችል በማወቅ ጥንቃቄ ማድረግ ይገባችኋል፡፡ ጓደኞቻችሁ የሚመክሯችሁ ምክር ጥሩ ወይም መጥፎ መሆኑን ሳታመዛዝኑ መቀበል የለባችሁም፡፡ ሳታመዛዛኑ የምታከናውኑት ነገር ሁሉ Aሳዛኝ ፍፃሜ ሊኖረው Eንደሚችል መገመት Aለባችሁ፡፡ መኪና ውስጥ በምትሆኑበት ጊዜ ሁልጊዜ ከኋለኛው ወንበር ላይ መቀመጥ ይኖርባችኋል፡፡ መኪናው ውስጥ የጥንቃቄ ቀበቶ ካለ ቀበቶውን ማሰር የሚደርስባችሁን Aደጋ በEጀጉ ሊቀንስ ይችላል፡፡

24

መጽሐፍ፣ ክፍል ሁለት

ስEል 19

የትራፊክ ፖሊስ ከፊትና ከኃላ ሚመፁ ተሽከርካሪዎችን የሚጠቀመው ምልክት

መልEክት፡- ጠንቃቃ ወጣት ራሱንም ሆነ ቤተሰቡን ያስደስታል

25

1. በመኪና መንገድ ላይ የሚታዩ ነገሮች

በርካታ ነገሮች በመንገድ ላይ Aሉ፡፡ በመንገድ ላይ የሚጓዙ ሰዎች፣ Eንሰሳት፣ በተለያየ ሀይል Aማካኝነት የሚንቀሳቀሱ ተሽከርካሪዎች/መኪናዎች፣ ብስክሌቶች፣ ጋሪዎች...ወዘተ፣ በመንገድ ላይ ከሚታዩ ነገሮች ውስጥ ዋንኛዎቹ ናቸው፡፡

በመንገድ ዳር የተዘረጋ የኤሌክትሪክ መስመር Eና የስልክ መስመር የሚታይባቸው መንገዶችም Eንዳሉ Eናውቃለን፡፡ ከመንገድ ዳር Eና ዳር የተሰሩ የመኖሪያ ቤቶች፣ የንግድ ቤቶችና የተለያዩ መስሪያ ቤቶች ሊኖሩ ይችላሉ፡፡

በገጠር Aካባቢዎች የተለያዩ ዛፎችና ቁጥቋጦዎች በመንገዶች ዳር Eና ዳር በቅለው የሚታዩባቸው ሁኔታዎች Aሉ፡፡ Eነዚህ Eና ሌሎች በመንገድ Aካባቢ ያሉ ነገሮች Eግረኞች በሚጓዙበት ወቅት ትኩረታቸውን በመንገድ ላይ ብቻ Eንዳያደርጉ ተጽEኖ ሊያደርጉ ይችላሉ፡፡

በመንገዶች ዳር ያሉ የተለያዩ ነገሮች ትኩረታችንን ሊስቡ የሚችሉበት ሁኔታ Aለ፡፡ በመንገድ ዳር ባሉ ቤቶች ሰዎች የተለያዩ ነገሮችን ሲፈጽሙ ያን ብቻ Aትኩረን በማየት፤ በመንገዳችን ላይ መውሰድ ያሉብንን ጥንቃቄዎች Eንዳናደርግ ሊያዘናጉን ይችላሉ፡፡ ዛፎችና ቁጥቋጦዎች ውስጥ የሚንቀሳቀሱ ነገሮችን በማየት ትኩረታችንን ልንቀንስ የምንችልበት ሁኔታ ይኖራል፡፡ በመንገድ ዳር ያሉ የኤሌክተሪክና የስልክ ተሽካሚ ቋሚ Eንጨቆች ትኩረት ካላደረግን ሊገጬንና Aደጋ ሊያደርሱብን ይችላሉ፡፡

ተገቢውን ትኩረትና ጥንቃቄ ካላደረግን በመንገድ ላይ ከሚጓዙ ሰዎች ጋር ልንጋጭ Eንችላለን፡፡ በመንገድ ላይ የሚጓዙ Eንሰሳት በመዋጋትና በመራገጥ Aደጋ ሊያደርሱብን ይችለሉ፡፡ ጥንቃቄ ካልተወሰደ መኪናዎች Eጅግ Aስቃቂና ከፍተኛ Aደጋ Eንዲደርስብን ሊያደርጉ የሚችሉባቸው ሁኔታዎችም Aሉ፡፡

ስለዚህ ከቤታችን ወጥተን በምንጓዝበት ወቅት ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ Aለብን፡፡ Aደጋ በተለያዩ ነገሮች Aማካኝነት ሊደርስ ስለሚችል በጉዞ ወቅት ሙሉ ትኩረታችንን በመንገድ ላይ በማድረግ መጓዝ ይኖርብናል፡፡ ልጆች በመንገድ ላይ በምትጓዙበት ወቅት ጥንቃቄ መውሰድ Eንደሚገባችሁ ተገነዘባችሁ? Eስኪ ቀጥለን ይህን Eውነተኛ ታሪክ Eናንብብ፡፡

2. የመርካቶው Aደጋ

ጊዜው ክረምት ነበር፡፡ ቦታው በAዲስ Aበባ ከተማ ውስጥ መርካቶ ተብሎ በሚጠራው ታዋቂዉ የገበያ ማEከል ነው፡፡ዝናብ Eየዘነበ በመሆኑ ዝናቡን ለማምለጥ ሰዎች ሁሉ መጠለያ ወደ ሚያገኙበት Aቅጣጫ ይሮጣሉ፡፡ዝናቡ ፊታቸውን Eንዳይመታው Aጐንብስው ነበር የሚሮጡት፡፡ ሰዎች ከዝናቡ ለማምለጥ Aጐንብሰው በየAቅጣጫው ሲሯሯጡ በተቃራኒ Aቅጣጫ ከሚሮጡት ሰዎች ውስጥ ሁለቱ ግንባር ለግንባር ተጋጩና ወደቁ፡፡ ፍጥነት ስለነበራቸው Eና ግጭቱም ከፍተኛ በመሆኑ ሁለቱም ሰዎች ከወደቁበት ተነስተው ሊሄዱ Aልቻሉም ነበር፡፡ ሁኔታውን ያዩ ሰዎች ደረሱና Aነሷቸው፡፡ ነገር ግን Aደጋው ከፍተኛ በመሆኑ ሁለቱም ሰዎች ወደ ሐኪም ቤት ተወሰዱ፡፡ ህይወታቸውንም ለማትረፍ ከፍተኛ ሙከራ ተደረገ፡፡ ሆኖም Aንደኛው ሰው በግጭቱ በጣም ተጎድቶስለነበረና ጭንቅላቱ ውስጥ ደም ፊሶት ስለነበር ህይወቱ Aለፈች፡፡ ይህ ታሪክ የተፈፀመና Eውነተኛ ታሪክ ነው፡፡ ከዚህ ታሪክ ምን ትገነዘባላችሁ? Aዎን Aደጋ በተለያዩ ነገሮች Aማካኝነት ሊደርስ Eንደሚችል Eንገነዘባለን፡፡ ዝናብ ቢያበስብሰን ልብሳችን ይደርቃል፡፡ ነገረ ግን ይህን ትንሽ ችግር ለማምለጥ ስንሞክር ከፍተኛ Aደጋ ውስጥ

26

Eንዳንወድቅ ማሰብ ይገባናል፡፡ ብዙ ልጆች ዝናብ ሲመጣ ከዝናቡ ለማምለጥ Eንጂ የተለያዩ Aደጋዎች ሊደርስባቸው Eንደሚችል ባለማሰብ የመኪና መንገድን በሩጫ ለማቋረጥ ሲሞክሩ ይታያሉ፡፡ ጥንቃቄ Eና ተገቢ ትኩረት ባለማድረግ የሚፈፀም Eንቅስቃሴ ሁሉ ከተለያዩ ነገሮች ጋር Eንድንጋጭ ሊያደርገን ይችላል፡፡ ስለዚህ በጉዞAችን ወቅት የጥንቃቄ Eርምጃዎችን በተገቢው መልኩ መፈፀም ይገባናል፡፡ Eነዚህን ጥያቄዎች ተወያዩባቸው

1. ከዚህ ታሪክ ጋር ተመሳሳይነት ያለው ሌላ የምታውቁት ታሪክ Aለ? Eናንተ የምታውቁት ታሪክ ከሌለ ከታላላቆቻችሁ ወይም ከወላጆቻችሁ በመጠየቅ በክፍል ውስጥ ተወያዩበት፡፡

2. በመኪና መንገድ ላይ Eና በAካባቢው የሚታዩ ነገሮች በምን ሁኔታ ትኩረታችንን ሊሰቡ Eንደሚችሉ Eየገለፃችሁ ተወያዩ፡፡

3. በመንገድ ላይ ስንጓዝ Aደጋ ሊደርስብን የሚችለው በመኪና ብቻ ነውን? ሌሎች Aደጋ ሊያስከትሉ የሚችሉ ነገሮች ምን ምን Eንደሆኑ ግለፁ?

4. በመንገድ ስንጓዝ Aደጋ Eንዳይደርስብን ምን ማድረግ ይገባናል?

መዝሙር ተማሪዎች - በሁለት ምድብ በመከፈል የመጀመሪያው ምድብ ውስጥ ያላችሁ ልጆች የኮከብ ምልክት (*) የተደረገበትን ሀረግ ሲዘምሩ፣ በሁለተኛው ምድብ ያላችሁ ልጆች በመደመር (+) ምልክት ስር የተፃፈውን የግጥም ሀረግ በመዘመር Eየተቀባበላችሁ መዝሙሩን ዘምሩ፡፡ መዝሙሩን ክፍል ውስጥ ብቻ ሳይሆን ለወላጆቻችሁ Eና ለታላላቆቻችሁ ጭምር ዘምራችሁ በማሰማት ጠንቃቃ ልጆች መሆናችሁን ግለፁላቸው፡፡

ከAደጋ Eንጠበቅ * ተሽከርካሪ የሚጓዘው + በጐማ ነው፣ በጐማ ነው፡፡ * የሰው ልጅ ሚጠቀመው፣ + በEግሩ ነው፣ በEግሩ ነው፡፡ * ፍጥነት Aለው ተሽከርካሪ፣ + ካለው በላይ ነው በራሪ፡፡ * መጠንቀቅ ነው የሚያድነን፣ + በመንገድ ላይ ከAደጋ Eንድንድን፡፡ * Aዎን ልጆች Eንጠንቀቅ፣ Eንጠንቀቅ + ራሳችንን ከAደጋ Eንጠብቅ፣ Eንጠብቅ፡፡ * ራሳችንን ከAደጋ፣

Eንጠብቅ፣ Eንጠብቅ፡፡

3. በተሽከርካሪ ነገሮች የሚደርሱ Aደጋዎች

ተሽከርካሪ ነገሮች የሚባሉት በተገጠመላቸው ጐማ Aማካኝነት የሚሽከረከሩ ነገሮች ናቸው፡፡ Eነዚህ መሳሪያዎች የመሽከርከሩን ኃይል የሚያገኙት ከተለያዩ ነገሮች ነው፡፡ ለምሳሌ መኪናዎች በሞተር Aማካኝነት የሚንቀሳቀሱ ሲሆን ሞተራቸው የሚሠራው በነዳጅ ኃይል ነው፡፡ ለመኪናዎች ማንቀሳቀሻ በAብዛኛው በAሁኑ ጊዜ የምንጠቀመው የነዳጅ ኃይል ሁለት ዓይነት ሲሆን Eነዚህም ቤንዚን Eና ናፍታ ተብለው ይጠራሉ፡፡

27

በነዳጅ ኃይል Aማካኝነት የመኪናዎች ሞተር ሲንቀሳቀስ፤ በሞተሩ ኃይል ደግሞ በመኪናዎቹ ውስጣዊ Aካላት ላይ በሚያሳርፈው ከፍተኛ ጉልበት የተገጠመላቸውን ጐማዎች Eንዲንቀሳቀሱ ያደርጋል፡፡

በሞተር ኃይል የሚንቀሳቀሱ መኪናዎች የሰዎችን ስራ በማቃለል ከቦታ ወደ ቦታ ሰዎችንም ሆነ Eቃዎችን በማጓጓዝ ከፍተኛ ጠቀሜታ የሚሰጡ ሲሆን ጥንቃቄ ካልታከለባቸው በሰዎች ህይወትም ሆነ Aካል Eንዲሁም በንብረት ላይ የሚያደርሱት Aደጋ ከፍተኛ ነው፡፡

4. መኪናዎች Aደጋ የማያደርሱባቸው ምክንያቶች

በመኪናዎች Aማካኝነት Aደጋ የሚደርስው በተለያዩ ምክንያቶች ነው፡፡ ከነዚህም ምክንያቶች ውስጥ ዋና ዋናዎቹ ሊሆኑ የሚችሉት፡-

1ኛ. Aሽከርካሪዎች ጥንቃቄ ባለማድርጋቸው የተነሳ በEግር ሆነው በመንገድ ላይ የሚጓዙ

ሰዎችን በመግጨት Aደጋ ሊያስከትሉ ይችላሉ፡፡ ሰዎች በመኪና ሲገጩ ሁኔታው ከፍተኛ ከሆነ ህይወትን ማጣት ሊያስከትል ይችላል Aደጋው ከህይወት መጥፋት በተጨማሪ ከባድና ቀላል የAካል ጉዳትንም ሊያስከትል የሚችልበት ሁኔታ ይኖራል፡፡

2ኛ. የመኪና Aደጋ የሚደርሰው በAሽከርካሪዎቹ ጥንቃቄ Aለማድረግ ብቻ ሳይሆን Eግረኞችም

ተገቢውን ጥንቃቄ ባለማድረግ በመኪና መንገድ ውሰጥ ገብተው ሲጓዙ ወይም መንገድ ሲያቋርጡ Aደጋ ሊደርስ ይችላል፡፡ የመኪና መንገድ በምናቋርጥበት ጊዜ ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ ይገባናል፡፡

ተገቢ ጥንቃቄ ከሚባሉት ውስጥ መንገድ ከማቋረችን በፊት መውሰድ የሚገባንን ጥንቃቄ ማድረጋችን ህይወታችን በመኪና Aደጋ Eንዳይቀጭ ሊረዳን ይችላል፡፡ በመኪና መንገድ ላይ Eግረኞች Eንዲተላለፉበት ተለይቶ የተመለከተ Aራት ማEዘን ቅርጽ ያለው ነጭ ቀለም የተቀባ የEግረኞች ማቋረጫ፣ በEንግሊዘኛው ቋንቋ “ዜብራ” የተቀባባቸው የመንገድ ማቋረጫ ምልክቶች ያሉት ከሆነ መኪና በቅርብ ርቀት Aለመኖሩን ግራና ቀኙን ዞር ዞር ብለን በማየት በዚያ ማቋረጥ ይበልጥ ተመራጭ ነው፡፡

ስEል 20 የመኪና Eንቅስቃሴ መፍቀጂያ የመብራት ምልክት

28

ነገር ግን ልናቋርጥ ባሰብንበት Aካባቢ ይህ ምልክት የተቀባበት መንገድ ከሌለ፤ቀድመን ወደ ግራ Eና ቀኝ በማየት በድጋሚ በፍጥነት ወደ ግራ በማየት መንገዱ ከመኪና የፀዳ መሆኑን ወይም በፍጥነት ሊደርስብን የሚችል መኪና Aለመኖረን ሳናረጋግጥ ለማቋረጥ መሞከር Aደጋ ሊያስከትል Eንደሚችል ማወቅ Aለብን፡፡

3ኛ. መኪናዎች ለሰው ልጅ በተሟላ መልኩ Aገልገሎት የሚሰጡት ተገቢው ክትትልና Eድሳት

ሲደረግባቸው ነው፡፡ ብዙ ዘመን ያገለገሉ መኪናዎች መቆጣጠሪያዎቻቸው በተሟላ ሁኔታ ስለማይሰሩ Aደጋ የሚያደረሱበት ሁኔታ ከፍተኛ ነው፡፡ ፍሬናቸው በተገቢው ሁኔታ ላይስራ ይችላል፡፡ ፍሬቻቸው የተሟላ ላይሆን ይችላል፡፡ Eነዚህንና ሌሎች የመኪናው Aካላት በተገቢው ሁኔታ ካልሰሩ ለAደጋ መፈጠር ምክንያት ይሆናሉ፡፡

4ኛ. መኪናዎች የሚጠቀሙባቸው መንገዶች በራሳቸው ለመኪና Aደጋ መፈጠር AስተዋጽO

ያደርጋሉ፡፡ በጥሩ ሁኔታ የተሰሩ መንገዶች Aሽከርካሪዎች በፍጥነት Eንዲነዱ ስለሚገፋፋቸው የጥቂት ሴኮንዶች መዘናጋት ከተከሰተ መኪናውን ተቆጣጥሮ Aደጋ Eንዳይደርስ ለማድረግ ከፍጥነታቸው የተነሳ ሙሉ በሙሉ Aይቻልም፤ ከዚህም በላይ ከፍጥነቱ የተነሳ መኪናው ፍሬን ተይዞም ሊንሽራተትና ሊገለበጥ ወይም ሊጋጭ ስለሚችል ከፍተኛ የሆነ Aደጋ ሊያደርስ ይችላል፡፡

በጥሩ ሁኔታ ያልተሰሩ መንገዶች፣ ጠመዝማዛ መንገዶች፣ ቁልቁለትና ዳገትማ የሆኑ መንገዶች፣ Eይታን የሚጋርዱ ቤቶች፣ ተክሎች፣ ወይም ኮረብታ ካለ ሾፌሩ ጥንቃቄ ካላደረገ ለAደጋ ያጋልጣሉ፡፡ ዝናብ ካለ ተሸከርካረው በፍጥነት ከተጓዘ ሊንሸራተት ይችላል፡፡ በጨለማም ወቅት Eይታው ስለሚቀንስ በEግረኞችም ላይ Aደጋ ሊያደርስ ይችላል፡፡ ሾፌሩ Eነዚህ ሁኔታዎች የAደጋ መንስኤ መሆናቸውን ሳይገነዘብ በፍጥነት የሚያሽከረክር ከሆነ ወይም በመንገዱ ሁኔታ ላይ ጥንቃቄ Aድርጎ ካላሸከረከረ ባልታሰበ ቅጽበት ወደ መኪና መንገድ የሚገባ ሰው ለAደጋ የተጋለጠ ሊሆን ይችላል፡፡ የEግረኛ መንገድ የተለየና ምቹ ባልሆነባቸው ቦታዎች ሰዎች የመኪና መንገድ ውስጥ ገብተው ሲጓዙ ይታያሉ፤ ይህ የመንገድ ሁኔታ የፈጠረው ችግር ለAደጋ መፈጠር ምክንያት ሊሆን ይችላል፡፡

ስለዚህ የመኪና መንገድ በምናቋርጥበትም ሆነ በመኪና መንገድ ተጠቅመን በምንጓዝበት ወቅት በተሽከርካሪዎች Aማካኝነት Aደጋ Eንዳይደርስብን የበለጠ ጥንቃቄ ማድረግ ይገባናል፡፡

5. መንገድ ስንጠቀም መውሰድ የሚገባን ጥንቃቄ በመኪና መንገድ ጐን ለጐን የተሰራ የEግረኛ መንገድ ካለ ሁል ጊዜ ያን መንገድ መጠቀም Aለበን፡፡ የEግረኛ መንገድ በሌለበት በመኪና መንገዱ ላይ መሄድ ከተገደድን የግራ ጠርዙን ይዘን መጓዝ ይኖርብናል፡፡ ምክንያቱም መኪናዎች የሚጓዙት የመንገዱን ቀኝ Aቅጣጫ ይዘው በመሆኑ፣ Eኛ የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዘን የምንጓዝ ከሆነ የሚመጡትን መኪናዎች ፊትለፊት በማየትና የAመጣጥ ሁኔታቸውን በማመዛዘን Aደጋ Eንዳያደርሱብን ተገቢውን ጥንቃቄ ለማድረግ ያመቸናል፡፡

29

ስEል 21 ትክክለኛ መንገድ Aጠቃቀም

በመንገድ ቀኝ ጠርዝ የምንጓዝ ከሆነ፣ መኪናዎችም የመንገድን ቀኝ Aቅጣጫ ይዘው ሰለሚጓዙ ከኋላችን የሚመጣውን መኪና ስለማናይ Eና ተገቢውን ጥንቃቄ ልናደርግ ስለማንችል Aደጋ ሊያደርስብን ይችላል፡፡

ስEል 22 የተሳሳተ የEግረኛ መንገድ Aጠቃቀም

የመኪና መንገድ ማቋረጥ ካስፈለገን ከላይ በተገለፀው መሠረት ተገቢውን ጥንቃቄ በመውሰድ ግራና ቀኛችንን ዞር ዞር ብለን በማየት፣ መንገዱ ከመኪና Eንቅስቃሴ የፀዳ መሆኑን ሳናረጋግጥ ሮጠን ማቋረጥ Eንችላለን በሚል ግምት የመኪና መንገድ ለማቋረጥ መሞከር የሚያስከትለው Aደጋ ከፍተኛ ይሆናል፡፡

Aደጋ ከሚያደርሱብን ተሽከርካሪዎች ውስጥ በሰው ኃይል የሚንቀሳቀሱ ብስክሌቶችም በተሽከርካሪ ክፍል የሚመደቡ ናቸው፡፡ በEንስሳት Aማካኝነት Eየተጐተቱ የሚሽከረከሩ ጋሪዎች በመኪና መንገድ ተጠቃሚ Eግረኞች ላይ Aደጋ ሊያስከትሉ የሚችሉ ነገሮች ናቸው፡፡በመሆኑም መንገድ ላይ በምንጓዝበት ጊዜም ሆነ መንገድ ስናቋርጥ Aሽከርካሪዎች ሁልጊዜ ጥንቃቄ ሊያደርጉልን ይችላሉ በሚል የተሳሳተ ግምት የምንቀሳቀስ ከሆነ Aደጋ ሊደርስብን ይችላል፡፡

30

ስEል 23

ሰዎች ከተለያዩ Aደጋዎች ራሳቸውን መጠበቅ ይገባቸዋል Eንጂ ሌሎች ይጠነቀቁልኝ ይሆናል በሚል Aስተሳሰብ Eንቅስቃሴ የሚያደርጉ ከሆነ ምንም ጊዜ ራሳቸውን ከAደጋ ሊጠብቁ Aይችሉም፡፡

Aደጋ ከደረሰብን ህይወታችንን ልናጣ Eንችላለን ወይም ከፍተኛ የሆነ የAካል መጉደል Aደጋ ሊገጥመን ይችላል፡፡ ስለዚህ ወላጆቻችን ሀዘን ላይ Eንዳይወድቁ፤ Eኛም ጠንካራ Eና ብርቱ ሆነን፣ ሙሉ Aካል ይዘን ሀገራችንን ልንጠቅም የምንችለው ጠንቃቆች ሆነን ስንገኝ በመሆኑ ከAደጋ ራሳችንን ለመጠበቅ ተገቢውን የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓት መከተል ይኖርብናል፡፡

Aደጋ ከደረሰብን ህይወታችንን ልናጣ Eንችላለን

ልጆች Aደጋ Eንዳይደርስባችሁ ንቁ፣ ጠንቃቃና ጐበዝ መሆን ይገባችኋል፡፡

ተግባራት ተግባር Aንድ ትክክለኛውን መልስ የያዘውን ሆሄ ብቻ ምረጥ 1. ተሽከርካሪዎች የሚንቀሳቀሱት በምን ሀይል ነው፡፡

ሀ. በሞተር ሀይል ለ. በሰው ኃይል ሐ. በEንስሳት ኃይል መ. ሁሉም

2. Aደጋ Eንዳይደርስባቸው Eግረኞች መወሰድ ያለባቸው ጥንቃቄ ሀ. የመኪና መንገድ ውስጥ ገብቶ መጓዝ ለ. የመንገዱን ቀኝ ጠርዝ ይዞ መሄድ ሐ. የEግረኛ መንገድ ይዞ መጓዝ መ. ተገቢውን ጥንቃቄ Aለማድረግ

3. የመኪና Aደጋ ሊደርስ የሚችለው ሀ. Aሽከርካሪዎች ጥንቃቄ ስለሚያደርጉ ለ. ሳይጠነቀቁ Eግረኞች በመኪና መንገድ ውስጥ ገብተው የሚጓዙ ከሆነ ሐ. መኪና Aለመኖሩን ሳያረጋግጡ የመኪና መንገድን ለማቋረጥ በሚደረግ ሙከራ መ. ለ Eና ሐ መልስ ይሆናሉ

31

4. Aደጋ ምን ያስከትላል? ሀ. ህይወት ያሳጣል ለ. Aካለ ጐደሎ Eንድንሆን ሊያደርገን ይችላል ሐ. ወላጆቻችን Eንዲያዝኑ ሊያደርግ ይችላል መ. ሁሉም መልስ ይሆናል

5. Aደጋ Eንዳይደርስብን መውሰድ ከሚገባን ጥንቃቄ ውሰጥ ያልሆነው ሀሳብ የቱ ነው? ሀ. የመንገዱን ግራ Aቅጣጫ በትኩረት ይዞ መጓዝ ለ. ዜብራ በተቀባበት መንገድ በኩል በጥንቃቄ ማቋረጥ ሐ. የመንገዱን ቀኝ ጠርዝ ይዞ መጓዝ መ. መንገድን በፍጥነት ላቋርጥ Eችላለሁ ብሎ Aለማሰብ

ተግባር ሁለት ትክክለኛ የሆነውን ሀሳብ Eውነት፣ ትክክለኛ ያልሆነውን ስህተት ብላችሁ መልስ ስጡ፡፡ 1) የመኪና Aደጋ የሚደርስው ተገቢውን የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓት ስንከተል ነው፡፡ 2) Aደጋ Eንዳይደርስብን ከኛ ይልቅ Aሽከርካሪዎች ጥንቃቄ ማድረግ Aለባቸው፡፡ 3) በሞተር ኃይል የሚንቀሳቀሱ ተሽከርካሪዎች ከፍተኛ Aደጋ ሊያደርሱብን ይችላሉ፡፡ 4) በEንስሳት የሚጐተቱ ጋሪዎች Aደጋ ሊያደርሱ Aይችሉም፡፡ 5) መኪና Eንዲንቀሳቀስ የሚያስችል ኃይል የሚገኘው ከተለያዩ ዓይነት ነዳጅ ነው፡፡

ተግባር ሶስት የተነሱትን ጥያቄዎች መሠረት በማድረግ ለመምህራችሁ Eና ለጓደኞቻችሁ ግለፁ 1. በተሽከርካሪዎች Aማካኝነት የደረሰ Aደጋ ስምታችሁ ታውቃላችሁ? Aይታችሁ ወይም

ስምታችሁ ከሆነ በምን ምክንያት Eንደተከሰተ ለጓደኞቻችሁ ግለፁላቸው፡፡ 2. ተሽከርካሪዎች Aደጋ የሚያደርሱት በሰዎች ላይ ብቻ ነው ወይስ በEንስሳትና በሌሎች

ነገሮችም ላይ Aደጋ ሊያደርሱ ይችላሉ? በምን ላይ Aደጋ Eንደሚያደርሱ ብትገልፁ፡፡ 3. በAካባቢያችሁ ባለ የመኪና መንገድ የEግረኛ ማቋረጫ ምልክት ተጠቅማችሁ መንገድ

የምታቋርጡ ከሆነ መውስድ ያለባችሁ ጥንቃቄ ምንድነው? 4. በAካባቢያችሁ ያሉ የመኪና መንገዶች የEግረኛ መሄጃ የተለየ መንገድ Aላችው? ከሌላቸው

በምን ሁኔታ ነው የምትጓዙት? 5. የተሽከርካሪ Aደጋ የሚደርሰው በምን በምን ምክንያት Eንደሆነ ከጓደኞቻችሁ ጋር

በመወያየትና መወሰድ ያለበት ጥንቃቄ ምን ሊሆን Eንደሚገባው በመግለጽ ለክፍል ጓደኞቻችሁ Aስረዱ፡፡

ይህን መዝሙር ከጓዳኞቻችሁ ጋር በመሆን ዘምሩ፡፡ ለመዝሙሩ የሚሆን ዜማ የሙዚቃ መምህራችሁ Eንዲያወጡላችሁ ጠይቋቸው፡፡

ጥንቁቅ ነኝ ጐበዝ ልጅ

Eያየሁ Eጓዛለሁ፣ ከAደጋ Eጠበቃለሁ፡፡

የመንገዱ ግራ Aቅጣጫ፣ ለኔ ጉዞ Aለው ብልጫ፡፡

ጠንቃቃ ነኝ ትጉህ ወጣት፣ ተጠንቅቄ የምጫወት፡፡

መኖርን Eፈልጋለሁ፣ ስለዚህ Eጠነቀቃለሁ፡፡

Aንተም ሁን ጠንቃቃ በAደጋ Eንዳትጠቃ፡፡

ከዚህ መዝሙር ምን ትምህርት Eናገኛለን? ከጓደኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡

32

6. ድራማ፡- የመኪና መንገድ ላይ የEግር ኳስ ጫወታ

ይህን ድራማ ለመሰራት ከጓደኞቻችሁ ጋር ተነጋገሩ Eና በፍቃደኝነት ሊሰሩ የሚፈልጉትን ገፀባህርይ Eንዲመርጡ Aድርጉ፡፡ ሁኔታውን መምህራችሁ በማስተካከል Eንዲረዷችሁ ትብብራቸውን ጠይቋቸው፡፡ ተዋንያን

1. ከበደ 2. ቶሎሳ 3. ሀጐስ 4. ዴንሰሞ 5. የሀጐስ Eናትና Aባት 6. የሰፈር ሸማግሌ 7. ሌሎች ሰዎች 8. Eንደ መኪና የሚንቀሳቀሱ ልጆች

ክንውን Aንድ ረፋድ ላይ ነው፡፡ ከበደ፣ ቶሎሳ፣ ዴንሰሞና ኃጐስ ቤታቸው ፊት ለፊት ካለው የመኪና መንገድ ላይ የEግር ኳስ ይጫወታሉ፡፡ ዴንሰሞ የመኪናዎችን መብዛት Aይቶ ጨዋታው ይቅርብን ሲል ከበደ Eንጫወት በማለቱ ጫወታውን ቀጠሉ፡፡ ሀጐስ ኳሷን ብቻ Eያየ ሲሮጥ Aንድ መኪና ሳያስበው Aጠገቡ ደረሶበት፡፡ Aሽከርካሪውም ፈጥኖ ፍሬን ቢይዝም ሊያድነው ባለመቻሉ ሀጐሰን ገጨው፡፡ ሀጐስ በመኪና በመገጨቱ ብዙ ሰዎች ተሰባሰቡ፡፡ ሌሎች መኪናዎች በሁኔታው ድንገተኛነት የተነሳ ፍሬን ለመያዝ ቢሞክሩም Eየተንሽራተቱ Eርስ በርሳቸው ተጋጩ፡፡ Aንድ የቤት መኪና ውስጥ፣ ከፊት ተቀምጦ የነበረ ህፃን፣ መኪናዎቹ Aርስ በርስ ሲገጫጩ ተሰፈንጥሮ ከመስታወቱ ጋር በሀይል በመላተሙ ወዲያውኑ ሞተ፡፡ በርካታ Aሽከረካሪዎችና ተሳፍሪዎች የጥንቃቄ ቀበቶ ባለማሰራቸው የመቁሰልና የመጐዳት Aደጋ ደረሰባቸው፡፡

ክንውን ሁለት ከበደ፣ ቶሎሳና ደንሰሞ በጣም ተጨነቁና Aሁን ለሀጐስ ወላጆች ማን ይናገር Eያሉ ተጨቃጨቁ፡፡ Aንተ ሂድ፣ Aንተ ሂድ፣ ያንተ ጥፋት ነበር Eየተባባሉ ቢነጋገሩም ከሶስቱም ፈቃደኛ የሆነ Aልነበረም፡፡ በዚህ መካከል ሰዎች Aደጋውን ሰምተው ተሯሩጠው መጡ፡፡ ከሰዎቹ ውስጥ የሀጐስ Eናትና Aባትም ነበሩ፡፡ የሀጐስ Eናት ልጃቸው Eንደተገጨ ሲያውቁ “ልጄን ምን Aደረጋችሁብኝ? Eሱ Eንዲህ ያለ Aመል Aልነበረውም፣ Eናንተ ናችሁ ለAደጋ የዳረጋችሁኝ” በማለት ልጆቹ ላይ ጮሁ፡፡

ከተሰባሰቡት ሰዎች Aንዱ Aዛውንት ተነሱና “ከመጀመሪያውስ ቢሆን ልጆቻችሁ የት Eንደሚጫወቱ ለምን ክትትል Aታደርጉም ነበር” ብለው ተናገሩ፡፡ የተሰበሰቡትም ሰዎች በሁኔታው መከሰት በጣም Aዘኑ ፡፡

33

የግንዛቤ ጥያቄዎች Aጭርና ግልፅ መልስ ለያንዳንዱ ጥያቄ ስጡ 1. ዴንሰሞ ጫዋታውን Eናቁም ብሎት የነበረውን ሀሳብ ለምን ቀየረ? 2. ሃጎስ የመኪናዎቹን መምጣት ያልተመለከተው ለምን ይመስላችኋል; 3. Aደጋው መከሰት ስህተት የፈፀመው Aሽከርካሪው ነው ወይስ ልጁ; Eንዴት Aብራሩ 4. የሀጎስ ጎደኞች ለምንድን ነው የሀጎስ ወላጆች ጋር መሄድ የፈሩት? 5. Eናንተስ ይህን ዓይነት Aጋጣሚ Eንዳይደርስባችሁ ምን ማድረግ Aለባችሁ? 6. ተመሳሳይ Aደጋ ሲደርስ ብታዩ ከወላጆቻችሁ ጋር በግልፅ ትነጋገራላችሁ? 7. Eናንተ በዴንሰሞ ቦታ ብትሆኑ ምን ታደርጉ ነበር? 8. ከAስፋልት ዳር ሆኖ ኳስ መጫወት የሚያስከትለው የመኪና Aደጋ Aይኖርም፡፡ 9. Aደጋ Eንዳይደርስብን ወላጆቻችን ምን ማድረግ ይኖርባቸዋል ብላችሁ ታስባላችሁ? 10. ከድራማው ያገኛችሁት ትምህርት ምንድን ነው?

7. መኪና ውስጥ በምንሆንበት ጊዜ መውሰድ ያለብን ጥንቃቄ

በተሳፋሪነት መኪና ውስጥ ሆነን ስንጓዝ መውሰድ የሚገባን የጥንቃቄ Eርምጃዎች Aሉ፡፡ ከነዚህ የጥንቃቄ Eርምጃዎች ውስጥ የተወሰኑትን Eንይ፡

- መኪና ውስጥ ለመግባት ወይም ከመኪና ውስጥ ለመውጣት ከመሞከራችን በፊት የተሳፈርንበትን መኪና ሙሉ በሙሉ መቆሙን Eርግጠኛ መሆን Aለብን፡፡ ከመኪና ውስጥ ስንወርድም ሆነ ስንሳፈር Aደጋ Eንዳይደርስብን መጠንቅቅ ይኖርብናል፡፡ መጠንቀቅ የሚገባን Eኛ ላይ ብቻ Aደጋ Eንዳይደርስ ሳይሆን ሌሎች በመንገድ ላይ ተጠቃሚ ሰዎችም Aደጋ Eንዳይደርስባቸው ጭምር መሆን Aለበት፡፡ ከመኪና ውስጥ ለመውረድ መጠቀም ያለብን በመንገዱ ጠርዝ በኩል፣ ማለትም በመንገዱ ቀኝ ጠርዝ በኩል ያለውን የመኪና በር መሆን ይገባል፤ ምክንያቱም በመንገዱ ቀኝ ጠርዝ ተቃራኒ Aቅጣጫ ያለውን በር በችኮላ Eና Aካባቢያችንን ሳንቃኝ ከፍተን ለመውረድ ስንሞክር ከኋላችን የሚመጣ መኪና ሊገጨንና Aደጋ ሊያደርስብን ይችላል፡፡

ስEል 24 በግራ በር በኩል መውረድ ከተፈለገ ስንከፍት ጥንቃቄ ማድረግ Aለብን

ሁል ጊዜ፣ Eንደልምድ በመያዝ፣ በተቻለ መጠን ከመንገዱ ቀኝ ጠርዝ በኩል ያለውን የመኪና በር ከፍቶ መውረድ የሚመረጥ ይሆናል፤ ይህ የማያመች ከሆነ ተገቢውን ጥንቃቄ በማድረግ በተቃራኒው በኩል ባለው በር መውረድ ይቻላል፡፡

34

ስEል 25 በመንገዱ ቀኝ ጠርዝ በኩል በር ከፍቶ መውረድ

ከመንገዱ ቀኝ ጠርዝ ያለውን በር ከፍተን መውረድ የሚመረጥ ቢሆንም በዚህ ጠርዝ በኩል ያለውን የመኪና በር ስንከፍት የመንገዱን ጠርዝ ይዘው የሚጓዙ Eግረኞችን በበሩ Eንዳንመታ ወይም Aደጋ Eንዳናደርስ ትኩረት ማድረግ Aለብን፡፡ መኪና ውስጥ በምትቀመጡበት ወቅት ከፊት ለፊት ባለው ወንበር ላይ መቀመጡ፣ በAጋጣሚ Aደጋ ቢደርስ የAደጋውን ሁኔታ ይበልጥ Aስከፊ ሊያደርገው ይችላሉ፡፡ በEንቅስቃሴው የተነሳ ህፃናት ፊት ለፊት ካለው መስታወት ጋር ሊጋጩ Eና ሊጎዱ ይችላሉ፤ በመሆኑም ህፃናት ከኋለኛው ወንበር በመሃል ባለው ቦታ መቀመጥ ይኖርባቸዋል፡፡ በብዙ የAውሮፖ Aገሮች Eድሜያቸው ከ10 ዓመት ያልበለጡ ህፃናትን ከፊት ወንበር Aስቀምጠው በሚጓዙ Aሽከርካሪዎች ላይ ተገቢውን ቅጣት ይቀጣሉ፡፡ Eኛ ሀገር ጥቅም ላይ ውሎ ባይታይም በሌሎች Aንዳንድ ሀገሮች ህፃናት የሚቀመጡበት የተለየ መቀመጫ Aለ፡፡ ይህ የህፃናት መቀመጫ በቤት መኪና ከሆነ ከሹፌሩ በኃላ ባለው ወንበር ላይ በማስቀመጥ በራሱ ማሰሪያ ከዋናው የመቀመጫው Aካል ጋር Eንዲታሰር ይደረጋል፡፡ ይህ የተለየ መቀመጫ ህፃናትን Eቅፍ Eድርጐ ስለሚይዝ ተመራጭ ሲሆን በዚህ ሁኔታ ውስጥ ቢሆኑም ህፃናቱ ጭምር የደህንነት ቀበቶ Eንዲያስሩ ይደረጋል፡፡ በAገራችን Aንዳንድ ሰዎች የደህንነት ቀበቶ Aስረው መኪና ሲያሽከረክሩ ይታያሉ፡፡ Eስከሁን ያለው የAገራችን የትራፊክ ማስከበሪያ ህግ የደህንነት ቀበቆ Aሽከርካሪ Eና ተሳፍሪ ሁሉ Eንዲያስር የሚያስገድድ ባይሆንም ወደፊት Eንደማንኛውም የዳበሩ Aገራት ሁሉ የደህንነት ቀበቶ ሳያስሩ መጓዝ የማይቻል መሆኑን የሚያስገድድ የትራፊክ ህግ ይወጣል ተብሎ ይታሰባል፡፡

35

8. የደህንነት ቀበቶ ማሰር የሚኖረው ጠቀሜታ መኪና ውስጥ ሆነን በምንጓዝባቸው ጊዜያት ሁሉ የደህንነት/የጥንቃቄ/ ቀበቶ መታጠቅ በጣም ጠቃሚ ነገር ነው፡፡ ጉዞው Aጭር ቢሆንም Eንኳን ቀበቶውን ማሰር Aለብን፡፡ Aደጋ በሚደርስበት ጊዜ ቀበቶ ያላሰሩ ሰዎች የሚደረስባቸው Aደጋ ከፍተኛ ነው፡፡ ለምሳሌ 50 ኪ.ሜትር በስዓት የሚበር መኪና Aደጋ በሚያጋጥመው ጊዜ Aንድ ሰው ከክብደቱ 2A ጊዜ በበለጠ ከብዶ ወደፊት በመፈናጠር ይጋጫል፡ ይህንን ሃሳብ ሰፋ Aድርገን በማየት ተሳፋሪው ክብደቱ 25 ኪሎ ግራም ቢሆን ከላይ በተገለፀው ፍጥነት የሚሽከረከር መኪና ተሳፍሮ ግጭት ቢደርስበት ተሳፋሪው የሚደርስበት የግጭት ሃይል የ5 ኩንታል ወይም 5AA ኪሎ ግራም ያህል ክብደት ይኖረዋል፡፡ በዚህ ክብደት ወደ ፊት የተወረወረ ተሳፋሪ /ነገር/ ከፊት ካለው ነገር ጋር በሚፈጠረው መጋጨት Aደጋው ከፍተኛ Eንዲሆን ያደርገዋል፡፡ ይህን በሌላ መልክ ስናየው፤ በስዓት 5A ኪሎ ሜትር የሚጓዝ መኪና በግጭት ወቅት በተሳፋሪው ላይ የሚፈጥረው Aደጋ ከ3ኛ ፎቅ ላይ ከመውደቅ ያልተናነሰ Aደጋ ሊያስከትል Eንደሚችል በትራፊክ ዙሪያ የተሰሩ ጥናቶች ያሳያሉ፡፡ ተሳፋሪው የደህንነት ቀበቶ ያሰረ ከሆነ ከተቀመጠበት ቦታ ስለማይንቀሳቀስ ከመጋጨት ስለሚያተርፈው ከባድ የሆነ ጉዳት ላያስከትልበት ይችላል፡፡ የAዋቂዎች ህፃናትን በክንዳቸው Aቅፈው ስለያዙ ብቻ በAደጋ ጊዜ ሊያድኗቸው Aይችሉም፡፡ ምክንያቱም ከላይ በተሰጠው ምሳሌ መሰረት በክንዳቸው የያዙት ህጻን 10 ኪሎ ቢመዝንና መኪናው በ50 ኪሎሜትር በሰዓት Eየተጓዘ ግጭት ቢደርስ የህጻኑ ክብደት በግጭቱ ወቅት 200 ኪሎግራም ይሆናል ማለት ነው፡፡ Eንዲሁም Aዋቂዎች ራሳቸው ወደፊት ሊሽቀነጠሩ ስለሚችሉና የተፈጠረውን ሃይል ለመቆጣጠር ስለማይችሉ ከከጃቸው ተስፈንጥሮ ስሚጋጭ Aደጋ ይደርስበታል፡፡ በዚህ ጊዜ ትልቅ ጠቀሜታ የሚሰጠው ከመኪናው Aካል ጋር የተቆራኘውን የጥንቃቄ ቀበቶ በAግባቡ ስንታጠቅ ብቻ ነው፡፡ ለህጻናትም ከወንበሩ ጋር የሚታሰር ወንበር ስላለ ይህንኑ መጠቀሙ ከAደጋ ይጠብቃል፡፡ የደህንነት ቀበቶ በAግባቡ ከታጠቅን በመኪና ውስጥ ሆነን ስንጓዝ በAደጋ ጊዜ ጉዳት Eንዳይደርስብን 96% (ዘጠና ስድስት በመቶ) ያህሉን ከጉዳት ሊታደገን ይችላል፡፡

ተግባር

ተግባር Aንድ Eነዚህን ጥያቄዎች በማንበብ ተገቢውን መልስ በAጭሩ ስጡ 1. መኪና ውስጥ ስተገቡ መቀመጥ የምትወዱት የትኛው ወንበር ላይ ነው? 2. የደህንነት ቀበቶ የሚኖረውን ጠቀሜታ ግለፁ? 3. ከመኪና ውስጥ ለመውረድ ስንፈልግ መውሰድ የሚገባንን ጥንቃቄ በዝርዝር ግለፁ? 4. የደህንነት ቀበቶ ማስር ጠቀሜታ ስላለው ህጋዊ Aስገዳጅነት ሊደረግበት ይገባል ብላችሁ

ታስባላችሁ? ምክንያቱን ዘርዘር Aድርጉት፡፡ 5. መኪና የሚያሽከረክሩ Aንድ ሰው ፊልጉና ለምን የደህንነት ቀበቶ Eንደማያስሩ ጠይቋቸው፤

መልሱን ከሰማችሁ በኋላ የደህንነት ቀበቶ ቢያስሩ ምን ጥቅም Eንደሚያገኙ Eንዴት ልታስረዱAቸው ትችላላችሁ?

36

ተግባር ሁለት ድርፉጮ የዘጠኝ ዓመት ልጅ ነው፡፡ Eነዚህን ተግባራት መፊፀሙ ትክክል Aድርጓል ወይስ ስህተት ስርቷል ያስኘዋል፡፡ ተማሪዎች፣ Eነዚህን ጥያቄዎች ለመመለስ ሞክሩ Eና በትክክል መመለስ Aለመመለሳችሁን ለማረጋገጥ መምህራችሁን ጠይቋቸው፡፡ 1. ከሹፌሩ ጀርባ ባለው ወንበር መቀመጥ ይወዳል፡፡ 2. ከመኪና ሲወርድ በመንገዱ ቀኝ ጠርዝ በኩል ባለው በር ይወርዳል፡፡ 3. ህፃናት የሚቀመጡበት የተለየ መቀመጫ ላይ መቀመጥ Aለብኝ ይላል፡፡ 4. ህፃናት Aዋቂዎች የሚቀመጡበት መቀመጫ ላይ ቢቀመጡ የደህንነት ቀበቶው በAግባቡ

ሊረዳቸው Aይችልም ብሎ ስለሚያስብ ቀበቶውን Aያስርም፡፡

ተግባር ሶስት ተገቢውን መልስ ስጡ ትክክለኛው መቀመጫ ላይ የተቀመጡ Eና የጥንቃቄ ቀበቶውን በAግባቡ ያሰሩ ህፃናት Aደጋ ቢደርስ የትኛው Aካላቸው ሊጐዳ ይችላል?

ጭንቅላታቸው Aንገታቸው ጉሮሯቸው ሆዳቸው ክንዳቸው

መልስ፡- ቀበቶው በትክክል ከታሰረ የትኛውም የAካላቸው ክፍል ተለይቶ ሊጐዳ Aይችልም፡፡

9. የEሽቅድምድም ጨወታ ጨወታዎች ሁሉ የራሳቸው ህግ Aላቸው፡፡ የEግር ኳስ በምትጫወቱበት ጊዜ ኳሷን በEጅ መንካት ክልክል ነው፡፡ ኳስ በጐሉ ውስጥ ካልገባች ነጥብ Eንደማይቆጠር ህጉ ይደነግጋል፡፡ ከላይ የEግር ኳስ ጫወታ ህግ ምን Eንደሚመስል በተወሰነ መልኩ Aይተናል፡፡ Aሁን የምናደርገው የAሽቅድምድም ጫወታም ሀግ Aለው፡፡ የዚህ ጫወታ ዓላማ፤ በመንገድ ላይ የሚጓዙ ተሸከርካሪዎች መፈጸም ያለባቸውን የትራፊክ መብራት ህጐች በተግባር በጫወታ መልክ Eንዲያውቁ ለማድረግ የታቀደ ነው፡፡ የተሸከርካሪ Eንስቃሴን ለመቆጣጠር በAንዳንድ የAገራችን ከተሞች ውስጥ የተተከሉ የትሪፊክ መብራቶች Aሉ፡፡ Eነዚህ መብራቶች ሶስት ዓይነት ቀለማት ሲኖራቸው በተለያዩ መስቀለኛ መንገዶች ላይ ተተክለው ተራ በተራ በመብራት ተሸከርካሪዎች Aደጋ በማያስከትል ሁኔታ Eንዲተላለፉ ያደርጋሉ፡፡ Aረንጓዴው መብራት መኪናዎች Eንዲያልፉ ማድረጊያ ነው፡፡ ቢጫው መብራት ከAረንጋዴው ቀጥሎ የሚበራው ቀዩ ሊበራ መሆኑን በማስገንዘብ ወደማቋረጫው Aልፈው የገቡት ፈጥነው Eንዲያልፉና ያልገቡት ደግሞ Eንዲቆሙ የሚያስጠነቅቅ መብራት ነው፡፡ ምክንያቱም ከፊትለፊቱ ቀይ መብራት ሲበራ ማንኛውም ተሸከርካሪ መቆም ግዴታው በመሆኑ ነው፡፡ ቀዩ በርቶ ተሸከርካሪዎች በዚያ የተነሳ ከቆሙ፣ ቢጫው ሲበራ Eንቅስቃሴ Eንዲያደርጉ የሚፈቅደው Aረንጋዴው መብራት ቀጥሎ Eንደሚበራ ስለሚታወቅ Aሽከርካሪዎች ለEንቅስቃሴ Eንዲዘጋጅ መጠቆሚያ መሆኑን ካለፈው ክፈለ ትምህርት ተገንዘባችኋል፡፡

37

ክንውን ሶስቱን ቀለማት በተለያየ ወረቀት ላይ በክቡ በመቀባት Eንደ ትራፊክ መብራት Aድርጎ ማዘጋጀት፡፡ Eነዚህን ሶስት ቀለማት የሚያሳዩ ወረቀቶችን በEንጨት ላይ በመምታት ምልክቶቹን ተራ በተራ የሚያሳዩ ሶስት ልጆች ከውስጣችሁ ትመርጣላችሁ፡፡

ሳይጠጋጉና ሳይጋፉ ስድስት ልጆች ወደፊት በሶምሶማ ሩጫ Eንዲንቀሳቀሱ ማድረግ፡፡ መብራቱ Aካባቢ ከመድረሳቸው በፊት Aረንጋዴ ቀለም የተቀባበትን ወረቀት የያዘው ልጅ ምልክቱን ዝቅ ያድርግና ብጫ ቀለም የተቀባውን ወረቀት የያዘው ልጅ ምልክቱን Aሳይቶ፣ ከዚያ ብዙም ሳይቆይ ዝቅ ሲያደርግ፣ ቀዩን ወረቀት የያዘው ልጅ ከፍ Aድርጐ ምልክቱን ያሳያል፡፡ በዚህ ጊዜ ልጆቹ መቆም ይገባቸዋል፤ ነገር ግን ፍጥነት ስላላቸው ቀዩን ምልክት ሳያስተውሉ የሚያልፉ ልጆች ካሉ ህጉን የተላላፉ በመሆኑ ከጫወታው ውጭ ይሆናሉ፡፡

ልጆች፣ ጫወታው Aላስደሰታችሁም? Aዎን ያስደስታል፡፡ Eየተደሰታችሁ የትራፊክ መብራት ጠቀሜታን ትረዱበታላችሁና ይህን ጫወታ በመደጋገም ተጫወቱ Eንደ ተሸከርካሪ የሚንቀሳቀሱ ልጆችን ቁጥር መጨመር ይቻላል፡፡ ተግባር Aንድ ለሚከተሉት ጥያቄዎች ተገቢውን መልስ ስጡ 1. የትራፊክ መብራት ጠቀሜታው ምንድነው? ለመምህራችሁ Eና ለመላጆቻችሁ

ጠቀሜታውን በመንገር ምን ያህል Eንደተገነዘባችሁ Aሳውቋቸው፡፡ 2. በEሽቅድድም ጫወታው ጊዜ የተገፋፉ ልጆች Aይታችኋል? የተገፋፉት መኪናዎች ቢሆኑ

ኑሮ ምን ዓይነት Aደጋ ሊያስከትሉ ይችሉ ነበር? 3. የተለያዩ ጫወታዎችን ስንጫወት ህግ Eንዲኖረው የሚያስፈልገው ለምንድነው? 4. የትራፊክ ማስተላለፊያ መብራቶች በሁሉም የመኪና መንገድ ላይ የሌሉት ለምን

ይመስላችኋል? 5. የቢጫው የትራፊክ መብራት ጠቀሜታ ምን Eንደሆነና መቼ፣ መቼ Eንደሚበራ

ለጓደኞቻችሁ በመግለጽ ተወያዩበት፡፡ ልጆች፣ ይህ ስለትራፊክ ማስተላለፊያ መብራት ጠቀሜታ የቀረበ መዝሙር ነው፡፡ ለዚህ መዝሙር የሚሆን ዜማ የሙዚቃ መምህራችሁ ወይም ከመምህራን ውስጥ Aንዱ Eንዲያወጡላችሁ በመጠየቅ በሚሰጧችሁ ዜማ መሰረት ዘምሩ፡፡

መብራቱ ሲጠቅመኝ

ቀዩ መብራት መኪና Aቁም ነው ብጫ ሲሆን ማስጠንቀቂያ ነው Aረንጓዴው መፍቀጂያ ነው መንገድ ሳቋርጥ Aዘውትሬ Aያቸዋለሁ መኪኖቹ በቀይ ሲቆሙ Aቋርጣለሁ Aረንጓዴ ሲሆን Eቆማለሁ የEግረኛ ማቋረጫ Eጠቀማለሁ፡፡ Eኔ ብልህ ወጣት ነኝ ወላጆቼን የማላሳዝን ራሴን ለAደጋ የማላጋልጥ Eናንተም ተጠንቀቁ፣ በመኪና Aደጋ Eንዳታልቁ፡፡

ከዚህ መዝሙር ምን ትምህርት Aገኛችሁ? በክፍል ውስጥ ተወያዩበት፡፡

38

10. የጠንቃቃ ልጅ ተግባር

በመንደሩ ነዋሪዎች የተመሰገነው ጠንቃቃው ልጅ ድርፉጮ በAካባቢው የሚሰጠውን ትምህርት በጥሩ ውጤት Aጠናቀቀ፡፡ በAካባቢው የሁለተኛ ደረጃ ት/ቤት ባለመኖሩ የድርፉጮ ወላጆች ልጃቸውን ራቅ ወዳለ ከተማ በመውሰድ ት/ቤት Aስገቡት፡፡ ይህ ወጣት ከቤተሰቦቹ ቢርቅም ከጓደኞቹ ጋር በመኖር ትምህርቱን በትጋት ቀጠለ፡፡ ከተማዋ ውሰጥ ጭነት ለመጫን የሚመጡ በርካታ የጭነት መኪናዎች፣ ጋሪዎችና ብሰክሌቶች በመኖራቸው ጥንቃቄ በማያደርጉ ልጆች ላይ Aደጋ ያደርሱ ነበር፡፡ የEግረኛና የተሽከረካሪ መንገድ የተለየ ባለመሆኑ ጋሪ የሚጐትቱ ፈረሶች በመደንበር ተሳፋሪዎች Eና መንገደኞች ላይ Aደጋ Eንደሚያደርሱ ያየው ድርፉጮ ጓደኞቹን፣ “ጥንቃቄ ማድረግ ካልቻልን Aደጋ ሊደርስብን ይችላል፡፡” Eያለ ብዙ ጊዜ ይመክር ነበር፡፡ በዚያች ከተማ ብዙ የህዝብ ማመላለሻ መኪናዎች ባለመኖራቸው Aብዛኛው ሰው የሚጓዘው የጭነት መኪናዎችን በመጠቀም ነው፡፡ ሆኖም “በጭነት መኪና ላይ ተሳፍሮ መሄድ Aደጋ ሊያስከትል ይችላል” Eያሉ መምህሩ የሚናገሩትን Eያስታወሰ Eና የሚያየው የAደጋ ሁኔታ ድርፉጮን ስለሚያሳስበው ወደ ዘመዶቹ ሲሄድ የሚጠቀመው የህዝብ ማመላለሻ መኪናዎችን ነበር፡፡ ነገር ግን Aንዳንድ ተማሪዎች ለጉዞ ስለሚቸኩሉና የጭነት መኪና የትራንሰፖርት ክፍያ ከህዝብ ማመላለሻ መኪና የትራንስፖርት ክፍያ ያነሰ በመሆኑ ገንዘብ ለመቆጠብ ሲሉ የመምህራቸውንም ሆነ የሱን ምክር ባለመስማት ከጭነት ላይ በመቀመጥ ወደ መንደራቸው ይሄዱ ነበር፡፡ ጊዜው ክረምት ላይ ነበር፡፡ ት/ቤት በመዘጋቱ ድርፉጮና ጓደኞቹ ወደ ወላጆቻቸው ዘንድ ለመሄድ ተዘጋጁ፡፡ ቀኑ ዝናባማ በመሆኑ ወደዚያ የሚሄድ የህዝብ ማመላለሻ መኪና በመጥፋቱ የጭነት መኪና ላይ ተሳፍረን Eንሂድ የሚል ሃሳብ Aንዱ ጓደኛቸው Aቀረበ፡፡ ድርፉጮ ግን ጭነት ላይ ተቀምጦ መሄድ Aደጋ ስለሚያሰከትል መንገዱ ደረቅ ሲል የህዝብ ማመላለሻ መኪና ፈልገው ቢሄዱ Eንደሚሻለ ሀሳብ Aቀረበ፡፡

ነገር ግን ወላጆቻቸውን የናፈቁት Aብዛኛዎቹ ልጆች የድርፉጮን ሀሳብ በመቃወም በጭነት መኪናም ቢሆን ተሳፍረው Eንደሚሄዱ ነገሩት፡፡ ቢለምናቸውና ቢመክራቸውም Eምቢ Aሉት፡፡

ወደ Eነሱ መንደር የሚሄድ የጭነት መኪና በማግኘታቸው Aብዛኞዎቹ ልጆች መኪናው ላይ Eየወጡ ጭነቱ ላይ ተቀመጡ፡፡ ጉዞ ተጀመረ፡፡ ድረፍጮና ጥቂት ልጆች ከጓደኞቻቸው በመለየታቸው Eያዘኑ ወደ ማደሪያ ቤታቸው ገቡ፡፡

የጭነት መኪናው የAንድ ሰዓት ያህል ጉዞ ካደረገ በኋላ የጨቀየና በጐረፍ የተቦረቦረ Aካባቢ ደረሰ፡፡ ሾፌሩ ነዳጅ ሰጥቶ ጭቃውን ሊያልፍ ሲሞክር የጫነው ከባድ ጭነት ወደ Aንድ ጐን በማጋደሉ መኪናው ተገለበጠ፡፡ በዚህን ጊዜ ነበር፤ ከላይ የተቀመጡት ተሳፋሪዎች ሁሉ የሚይዙት ነገር ባለመኖሩ ግማሾቹ Eየወደቁ Aደጋ ሲደርስባቸው የተቀሩት ጭነቱ Eላያቸው ላይ በመውደቁ ከፍተኛ Aደጋ ደረሰባቸው፡፡

የበርካታ ተሳፋሪዎች ህይወት ወዲያውኑ ሲያልፍ፣ ጥቂቶቹ ከባድና ቀላል የAካል ጉዳት Aደጋ ደረሰባቸው፡፡ Aደጋ መድረሱን ደርፉጮና ሌሎች ጓደኞቹ ስሙ፡፡ ጓደኞቹ በድርፉጮ ጠንቃቃነት ከAደጋው በመተረፋቸው Eያመሰገኑ በሌሎች ጓደኞቻቸው ላይ በደረሰው Aደጋ በጣም Aዘኑ፡፡ መምህራቸው ይነግሯቸው የነበረው ነገር ፍፁም ትክክለ Eንደ ነበር በመገንዘብ ወደ ፊት ራሳቸውን ከልዩ ልዩ Aደጋዎች ለመጠበቅ ለራሳቸው ቃል ገቡ፡፡

39

የተግባር ጥያቄ Aንድ ትክክል የሆነውን ሀሳብ Eውነት፣ ትክክል ያልሆነውን ሀሳብ ሀሰት በማለት መልስ ሰጡ 1. ድርፉጮ በጭነት መኪናው ያልተሳፈረው ወላጆቹን ስለማይናፍቃቸው ነው? 2. ድርፉጮ በጭነት መኪና Aንሂድ ያለው ምቾት ስለሌለው ነው? 3. በጭነት መኪና መጓዝ ገንዘብ ለመቆጠብ ስለሚረዳ መሳፈሩ ጉዳት Aያመጣም? 4. ድርፉጮ የፈፀመው ተግባር ጠንቃቃ ልጅ ነው ሊያሰኘው ይችላል? 5. መኪናው የተገለበጠው የተሳፋሪው ቁጥር ከፍተኛ በመሆኑ ነበር? የተግባር ጥያቄ ሁለት ለEያንዳንዱ ጥያቄ ተገቢውን መልስ ሰጡ፡፡ 1. የጭነት መኪና ከህዝብ ማመላለሻ መኪና የሚለየው Eንዴት ነው? 2. ድርፉጮ Eና ጓደኞቹ Eያዘኑ ወደ ማደሪያ ቤታቸው የሄዱበት ለምን ነበር? 3. ጓደኞቻችን ከሚያቀርቡልን ምክሮች ውስጥ መከተል የሚገባን ምን ዓይነቶቹን Eንደሆነ

ዘርዝራችሁ ግለፁ? 4. Aደጋ Eንዳይደርስብን ምን ዓይነት ጥንቃቄ መውሰድ Aለብን? 5. በAካባቢያችሁ የመኪና Aደጋ ደርሶ ያውቃል? ያያችሁትን ወይም የሰማችሁትን ነገር

Eየጠቀሳችሁ ተነጋገሩበት፡፡ 6. Eናንተስ ከዚህ ታሪክ ምን ተማራችሁ?

40

መጽኃፍ፡- ክፍል ሶስት

ስEል 26 በመስቀለኛ መንገድ ላይ የሚገኝ የመንገድ Aደባባይ

መልEክት- መጠንቀቅ ህይወትን ከAደጋ ያተርፋል

41

1. Eግረኞች በመንገድ Aጠቃቀም ላይ ማወቅ የሚገባቸው ነገሮች

Eግረኞች በመንገድ ላይ ሲጓዙ ጥንቃቄ ማድረግ ይኖርባቸዋል፡፡ በAገራችን በጥናት Eንደተረጋገጠው በመኪና ግጭት ከሚደርሰው የሰው ሞት Aደጋ ውስጥ 68% (ስድሳ ስምንት ከመቶ) ማለትም ከመቶ የሞት Aደጋ ውስጥ 68 ያህሉ በEግረኛ ተጓዦች ላይ የሚደርሰ Aደጋ መሆኑ ታይቷል፡፡ ለዚህ Aደጋ መከሰት Aብዛኛው ስህተት የAሽከርካሪዎች መሆኑም ይታወቃል፡፡ ስለዚህ Eገረኞች Aሽከርካሪው ይጠነቀቅልኛል የሚል ግምት መያዝ Aይኖርባቸውም፡፡ ዋነኛውን ጥንቃቄ ማድረግ የሚገባቸው ራሳቸው Eግረኞች መሆን Aለባቸው፡፡ ስለዚህ Aንድ ተጓዥ Eግረኛ መኪና በሚንቀሳቀስባቸው መንገዶች በሚጠቀምበት ጊዜ Eነዚህን የጥንቃቄ Eርምጃዎች መፈፀም ይኖርበታል፡፡ 1. በመኪና መንገድ ዳርና ዳር የEግረኛ መሄጃ መንገድ ካለ በEግረኛ መሄጃ መንገድ ላይ ብቻ

መሄድ Aለበት፣ 2. የEግረኛ መንገድ ከሌለ ከፊት ለፊት የሚመጣን ተሽከርካሪ ለማየትና ለመጠንቀቅ Eንዲረዳ

የመኪና መንገዱን ግራ ጠርዝ ይዞ መጓዝ፣ 3. በመኪና መንገድ ውስጥ Aለመሄድ፣ Aለመቆም፣ Aለመቀመጥ ወይም Aለመጫወት፣ 4. በመስቀለኛ መንገድ ወይም በAደባባይ ላይ በሰያፍ Aለማቋረጥ፡፡ 5. የመኪና መንገድ በምናቋርጥበት ጊዜ የEግረኛ ማቋረጫ ነጭ ቀለም /ዜብራ/ የተቀባበት

መንገድ ምልክት ባለበት ቦታ ከሌለ በAጭሩና በቀጥተኛው Aቅጣጫ የተሽከርካሪዎችን ሁኔታ በጥንቃቄ በማየት በፍጥነት ማቋረጥ ይገባናል፡፡

6. መንገድ ስናቋርጥ መጀመሪያ ወደ ግራና ቀኝ ከዚያም በፍጥነት ወደግራ በድጋሚ በማየት በቅርብ ርቀት መኪና Aለመኖሩን Aረጋግጠን ይበልጥ ጥንቃቄ በማድረግ ማቋረጥ፡፡

ስEል 27 የቆመ መኪና ተከልሎ ለማለፍ Aለመሞከር

42

7. ተሽከርካሪን ተከልሎ ወይም ከፊትና ከኋላ ለሚመጣ ተሽከርካሪ በማይታይ ሁኔታ

መንገድ ለማቋረጥ መሞከር Eጅግ Aደገኛ መሆኑን መገንዘብ ይገባናል፡፡ 8. ተሽከርካሪ Eየተንቀሳቀሰ ለመሳፈር ወይም ለመውረድ መሞከር ለAደጋ ያጋልጣል፡፡

በመንገድ Aጠቃቀም ጊዜ ማወቅና ማድረግ የሚገባን በርካታ ነገሮች ቢኖሩም በዋናነት Eነዚህን ወደ ተግባር ለመቀየር ብንሞከር የEግረኛ ግጭት Aደጋን ለመቀነስ Eንችላለን፡፡

2. Aደጋን ለመቀነስ ምን ማድረግ ይኖረብናል

በAገራችን የሚታየውን የመኪና Aደጋ ለመቀነስ ሁሉም የበኩሉን AሰተዋጽO ማድረግ የሚጠበቅበት ተግባር ነው፡፡ የህዝብ ማመላለሻ ተሽከርካሪዎች ከተፈቀደው ሰው በላይ ሲያሳፍሩ በምናይበት ጊዜ ሁኔታውን ለተቆጣጣሪ Aካላት በማሳወቅ የትራፊክ ህግ Eንዲከበር የበኩላችንን Eገዛ ማድረግ ይኖርብናል፡፡ Eጅግ Aስገዳጅ ሁኔታ ካልገጠመን በስተቀር ለEቃ መጫኛ Aገልግሎት በሚውሉ የጭነት መኪና ላይ መሳፈር የለብንም፡፡ ሁኔታው Aስገዳጅ በመሆኑ የጭነት መኪና የምንጠቀም ከሆነም ፍጥነቱን ቀንሶና ደህንነቱ በተጠበቀ ሁኔታ መጓዝ ይኖርብናል፡፡ መኪናዎቹ በፍጥነት ሊንቀሳቀሱ ከሆነም ተገቢውን Aሰተያየት በመስጠት ፍጥነቱን Eንዲቀንስ ማድረግ፡፡ በAደገኛ ሁኔታ የሚያሽከረክር ከሆነ በሌሎች ላይ Aደጋ Eንዳያደርስ ሁኔታውን ለሚመለከተው Aካል Aስተያየት መስጠት፡፡ በጭነት መኪና ላይ ምንም መያዣ መጨበጫ በሌለው Aደገኛ በሆነ Aኳኋን ከEቃ በላይ ተሳፍሮ መጓዝ ለAደጋ የሚያጋልጥ በመሆኑ በዚህ ዓይነት ሁኔታ ተሳፍሮ ራስን ለAደጋ ላለማጋለጥ መጠንቀቅ፡፡ ሌሎችንም መምከር፡፡

ሁሉንም ዓይነት ህገወጥ የመኪና Eንቅስቃሴ ለመቆጣጠር የትራፊ ፖሊሶች Eጥረት ስለሚኖር፣ Eያንዳንዱ ዜጋ Aደጋን ለመቀነስ የበኩሉን የዜግነት ድርሻ በመወጣት ለህጉ ተግባራዊ መሆን Eገዛ ማድረግ ይጠበቅበታል፡፡

3. ተሽከርካሪዎች Eና ዓይነታቸው

ተሽከርካሪዎች ባለሞተር Eና ያለሞተር የሚንቀሳቀሱ ተብለው በሁለት ሊከፈሉ ይችላሉ፡፡ ይህን ክፍፍል በዚህ መልኩ ማየት Eንችላለን፤ 1. ባለሞተር ተሽከርካሪ፡- የመንቀሳቀሻ ሃይሉን የሚያገኘው ከሞተሩ ሆኖ ሞተሩ በነዳጅ

ሃይል የሚሰራ ማለት ነው፡፡ ለምሳሌ በየብስ (መሬት) ላይ የሚሽከረከሩ ልዩ ልዩ ዓይነት መኪናዎች፣ በዓየር ላይ የሚበሩ Aውሮፕላኖችና ሄሊኮፕተሮች፣ በውሃ ላይ Eየተንሳፈፉ የሚጓዙ መርከቦችና ጀልባዎች በሞተር ኃይል የሚሰሩ በመሆናቸው ባለሞተር ተሽከርካሪዎች ተብለው ሊመደቡ ይችላሉ፡፡

2. ያለሞተር የሚሽከረከሩ የሚባሉት የመንቀሳቀሻ ሃይላቸውን የማያገኙት ከተገጠመላቸው ሞተር ሳይሆን ከሰው ወይም ከEንስሳት ጉልበት ነው፡፡ በዚህ ክፍል ውስጥ ሊጠቀሱ የሚችሉት ብስክሌቶች፣ በፈረስ፣ በAህያ ወይም በበቅሎ የሚጐተቱ ጋሪዎች ዋና ዋናዎቹ ናቸው፡፡

4. የመንገድ ላይ ተጠቃሚዎች

መንገድ የሚለው ቃል የሚገልፀው በተለያየ የጥራትና የስፋት ደረጃ Eንዲሁም የቁሳቁስ ዓይነት የተሰራ ሆኖ Eግረኞች፣ Eንስሳትና ተሸከርካሪዎች Eንዲመላለሱበት Aገልግሎት የሚሰጥ ከAነስተኛ ጥርጊያ መንገድ Eስከ Aውራ ጐዳና ያለውን የሚያጠቃልል ነው፡፡ ብዙ ዓይነት መንገዶች ያሉ ሲሆን ከነዚህ ውስጥ የEግረኛ መንገድ Eና የመኪና መንገድ በሚሉ ሁለት

43

ክፍሎች መድበን ማየት Eንችላለን፡፡ ትመህርቱ ትኩረት ያደርገው የመንገድ ላይ Aደጋ Eንዳይደርስብን ለማስተማር በመሆኑ በዚህ ርEስ ስር የምንማረው ስለመኪና መንገድ ተጠቃሚዎች ይሆናል፡፡ በመኪና መንገድ የሚጠቀሙ ወገኖች በAራት ተከፍልው ሊጠቀሱ ይችላሉ፡፡ Eነዚህም፡- 1. Aሽከርካሪዎች፡- ማለትም በሞተር ሀይል የሚሰሩ የተለያዩ ዓይነት ተሽከርካሪ ነገሮችን

የሚያሽከረክሩ 2. ብስክሌተኞችና ጋሪ ነጂዎች፡- ያለሞተር ሀይል በሰው ወይም በEንሰሳት ጉልበት በመታገዝ

የሚሽከረከሩ ነገሮችን የሚጠቀሙ፣ 3. Eግረኞች፡- መኪና መንገዱን በመጠቀም ከAንድ ቦታ ወደ ሌላ ቦታ ለመሄድ Eንቅስቃሴ

የሚያደርጉ፣ 4. Eንሰሳት፡- ከቤት ወደ ግጦሽ ወይም ከግጦሽ መልስ ወደቤት ወይም ወደ ገበያ ለሽያጭም

ሲነዱ ሆነ ለማጓጓዣነት ሲያገለግሉ የመኪና መንገዱን ሊጠቀሙ ይችላሉ Eነዚህ ከላይ ያየናቸው ነገሮች ለመኪና ተብለው በተሰሩ መንገዶች ላይ ነው የሚጠቀሙት፡፡ የተግባር ጥያቄዎች Aንድ ትክክለኛውን ሀሳብ Eውነት፣ ትክክል ያልሆነውን ሀሳብ ስህተት ብላችሁ መልሱ፡፡ 1. በመንገድ Aጠቃቀም ጊዝ Aሽከርካሪዎች መሉ ጥንቃቄ ስለሚያደርጉ Eግረኞች ብዙም

መጨነቅ የለባቸውም፡፡ 2. የጥንቀቄ Eርምጃዎች ተብለው የተማርናቸው ራሳችንን ከበሽታ ለመጠበቅ የሚረዱን

ጥንቃቄዎች ናቸው፡፡ 3. መኪና የሚበዛበት Eንደ Aደባባይ ያለ Aካባቢ ቢሆንም በሰያፍና በAጭሩ ማቋረጥ ከቻልን

ያን ማቋረጫ መጠቀሙ ተመራጭ ነው፡፡ 4. መንገድ ለማቋረጥ ስንፈልግ ግራና ቀኛችንን ዞር ዞር ብለን በማየት በቅርብ ርቀት መኪና

የሌለ መሆኑን ማረጋገጥ ይኖርብናል፡፡ 5. Aደጋን ለመቀነስ ሁሉም የዜግነት ግዴታውን ለመወጣት ከትራፊክ ስርዓት ውጭ የሆኑ

Eንቅስቃሴዎችን ለተቆጣጣሪ Aካላት Aስተያየት መስጠት ይችላል፡፡ የተግባር ጥያቄዎች ሁለት Eነዚህን ጥቃቄዎች Aብራሩ 1. የመንገድ ተጠቃሚዎች የሚባሉትን ዘርዝሩ? 2. ባለሞተር ተሽከርካሪ የመንቀሳቀሻ ሀይሎን የሚያገኘው ከምንድን ነው? 3. የጭነት መኪናዎች ለሰው መጓጓዣነት መዋል የለባቸውም የሚባለው ለምንድን ነው? 4. የመኪና መንገድን ስንጠቀም ማወቅ የሚገባን የጥንቃቄ Eርምጃዎች ምንድን ናቸው? 5. በEግረኞች ላይ ነው በተሳፋሪዎች ላይ ብዛት ያለው የመኪና Aደጋ ሲደርስ የሚስተዋለው? ልጆች፣ ወደ ቀጣዩ ትምህርት ከማለፋችሁ በፊት “ጠንቃቆች” የሚለውን መዝመር ለመዘመር Eንዲረዳችሁ መምህራኖቻችሁን በመጠየቅ ችሎታው ወይም ዝንባሌው ያላቸው መምህር ለግጥሙ የሚስማማ ዜማ ያውጡላችሁ፡፡ Aዎ መዝሙሩን Eየዘመራችሁ በግጥሙ ውስጥ የተገለፀውን ሀሳብ ይበልጥ ለመረዳት መጣር ይኖርባችኋል፡፡

44

ጠንቃቆች

መንገድ መንገድ ብዙነገር ሚያስተናግድ፡፡

መኪና Aለ በመንገድ ላይ ብስክሌትም ሲሄድ የሚታይ

ብዙ ሰዎች ይሄዳሉ Eንሰሳትም ይጓዛሉ መኪኖችም ይበራሉ Aህዮችም ይጋፋሉ፡፡

Eኛ Eንሁን ጠንቃቃ ለሀገራችን የምንበቃ፡፡

የምንረዳት ይህችን Aገር ስናድግ ነው በህይወት ስንኖር፡፡

ስሙ ልጆች ተጠንቀቁ ህይወታችሁን ጠብቁ፡፡

Aዎ Eንጠብቅ ህይወትን ጠንቃቆችም Eንሁን፡፡ Aዎ Eንጠብቅ ህይወትን ጠንቃቆችም Eንሁን፡፡

5. የመንገድ ላይ ትራፊክ ማለት ምን ማለት ነው?

ለመኪና በተሰራ መንገድ ላይም ሆነ ለየትኛውም Aገልግሎት በተሰራ መንገድ ላይ የሚጓዙ ሰዎች የመንገድ ላይ ትራፊክ የሚፊጥሩ ናቸው፡፡ ትራፊክ የሚለው የEንግሊዝኛ ቃል ያለው ፍቺ Eንቅስቃሴ ማለት ነው፡፡ ስለዚህ ማንኛውም Eንቅስቃሴ የሚያደርግ ነገር ሁሉ ትራፊክ ተብሎ ይታወቃል፡፡ የመንገድ ላይ የትራፊክ Eንቅስቃሴ ስርዓት Eንዲይዝ፣ Aደጋዎች በEንቅስቃሴው ምክንያት Eንዳይፈጠሩ የሚያደርገው Aካል የትራፊክ ፖሊስ ተብሎ ይታወቃል፡፡ ልጆች፡- ትራፊክ ማለት Eንቅስቃሴ ማለት በመሆኑ Eንቅስቃሴውን የሚገልፀው የEንግሊዝኛ ቃል፣ ትራፊክ የሚለውን Eንቅስቃሴውን ለሚቆጣጠረው Aካል መጠሪያ ከሆነው የትራፊክ ፖሊስ የተለየ መሆኑን ማወቅ Aለባችሁ፡፡ በAሁን ጊዜ በከተሞች Aካባቢ ከትራፊክ ፖሊሶች በተጨማሪ የት/ቤት መግቤያና መውጫ ሰዓት የትራፊኩ ሁኔታ በAግባቡ Eንዲከናወን የሚያስተባብሩ የተማሪ ትራፊክ ተቆጣጣሪዎች በየት/ቤቱ በራፍ የሚሰሩ በመሆናቸው የሚያከናውኑት ተግባር Aደጋን ለመቀነስ ከፍተኛ Eገዛ የሚያደርግ በመሆኑ ለጥረታቸው መሳካት Eገዛ ልናደርግላቸው ይገባል፡፡ በEናንተ ት/ቤት በመግቢያና በመውጭያ ሰዓት የመኪና Aደጋ ተማሪዎች ላይ Eንዳይደርስ የትራፊኩን Eንቅስቃሴ የሚቆጣጠሩ የተማሪ ትራፊክ ተቆጣጣሪዎች Aሉ? ካሉ ተግባራቸው ምን ያህል ጠቃሚ መሆኑን ተነጋገሩበት፡፡ በትምህርት ቤታችሁ የመንገድ የትራፊክ ደህንነት ክበባት ተቋቁመዋል? የመንገድ ትራፊክ ደህንነት ክበባት ተቋቁመው ከሆነ በመኪና የሚደርሱ Aደጋዎችን ለመቀነስ Eናንተም Eገዛ ማድረግ Eንድትችሉ የክለቡ Aባላት በመሆን ተመዝገቡ፡፡ ህጻናትም ብትሆኑ ትራፊክ Aትቆጣጠሩም Eንጂ የመንገድ ትራፊክ ደህንነት ክበብ Aባላት መሆን ትችላላችሁ፡፡

45

በት/ቤታችሁ የመንገድ ትራፊክ ደህንነት ክበብ ካልተቋቋመ ከመምህራችሁ ጋር በመንጋገር የመንገድ ትራፊክ ደህንነት ክበብ በማቋቋም በAካባቢያችሁ የሚገኙ የትራፊክ ፖሊሶች ተገቢውን የመንገድ Aጠቃቀምና የቁጥጥር ስርዓት Eንዲያስተምሯችሁ ትብብር መጠየቅ ትችላላችሁ፡፡

6. ጥንቃቄ ማድረግ ያለብን ለራሳችን ብቻ ነውን? በየት/ቤቱ የሚገኙ ጠንቃቃ ተማሪዎች የመኪና Aደጋ Eንዳይደርስባቸው ጥረት የሚያደርጉት ለራሳቸው ብቻ Aይደለም፡፡ ወላጆቻቸው፣ ዘመዶቻቸው ወይም የAካባቢቸው ሰዎች ከAደጋ Eንዲጠበቁ በየትምህርት ቤታቸው የሚማሩትን የትራፊክ ደንቦች በማስረዳት ግንዛቤ የማስፋት ስራ ሲሰሩ ይታያሉ፡፡ በAገራችን ለመጀመሪያ ጊዜ ከፍተኛ ጥረት በማድረግ የከተማውና የAካባቢው ህዝብ ተገቢውን የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓት Eንዲያውቅ ያደረጉት የAምቦ ትምህርት ቤት ተማሪዎች መሆናቸው ይነገራል፡፡ የAምቦ ተማሪዎች ከትምህርት ቤት በሚወጡበትም ሆነ ወደ ት/ቤት በሚሄዱበት ጊዜ የሚጠቀሙት የመንገዱን ግራ ጠርዝ ነው፡፡ የመንገዱን ግራ ጠርዝ በመያዝ የሚጓዙት ተማሪዎች ብቻ ሳይሆኑ፣ ህብረተሰቡም Eንዲጠቀም በተደጋጋሚ በሰጡት ትምህርት፣ በAሁኑ ጊዜ ይህ ልምድ ሆኖ የAምቦ ህዝብ በመኪና መንገድ ላይም ሆነ በEግረኛ መንገድ በEግሩ ሲጓዝ የሚጠቀመው የመንገዱን ግራ ጠርዝ በመያዝ ነው፡፡ የመንገዱን ግራ ጠርዝ ሳይዝ የሚጓዝ ሰው ከታየ ለከተማው Eንግዳ መሆኑ ከመታወቁ በተጨማሪ “Eባክዎትን“ ተብሎ ትክክለኛውን የEግረኞች መንቀሳቀሻ Aቅጣጫ Eንዲጠቀም ትብብሩ ይጠየቃል፡፡ በOሮሚያ ክልላዊ መንግስት Aንድ ዞን በሆነችው፣ ከAዲስ Aበባ ወደ ምEራብ 125 ኪ. ሜትር ርቀት ላይ ባለችው ከተማ የተጀመረው መልካም ተግባር በAምቦ Aቅራቢያ ባሉ ትምህርት ቤት ተማሪዎች Aማካኝነት በየAካባቢያቸው Eንዲለመድ በመደረጉ በግንጪ፣ በጉደር Eና በAንዳንድ የAካባቢው ከተሞች Eየተለመደ መምጣቱ ይደርስ የነበረውን የመኪና Aደጋ በከፍተኛ ሁኔታ Eንዲቀንስ Eገዛ Eድርጓል ተብሎ ይታመናል፡፡ Eናንተስ ይህን መልካም ተግባር በመፈፀም ለAካባቢያችሁ ምሳሌ በመሆን ራሳችሁን Eና ህብረሰተቡን ከመኪና Aደጋ ለመጠበቅ ዝግጁ ናቸሁ? Aዎን ዝግጁ Eንደሆናችሁ ለመምህራኖቻችሁ ግለፁላቸው፡፡ ከዛሬ ጀምሮ ይህን መልካም ተግባር ለመፈፀም ቅድሚያውን በመውሰድ Eና ለሌሎችም ለማስተማር ከተንቀሳቀሳችሁ Eግረኞች ላይ የሚደርሰውን የመኪና Aደጋ በከፍተኛ ሁኔታ ልትቀንሱ ትችላላችሁ፡፡ ስለዚህ ሃሳባችሁን Eውን ለማድረግ ከታላላቆቻችሁ፣ ከመምህራን Eና ከወላጆቻችሁ ጋር በመመካከር ትምህርት የምትሰጡበትን ሁኔታ ማመቻቸት ከናንተ የሚጠበቅ የዜግነት ድርሻ መሆኑን መገንዘብ ይገባችኋል፡፡

7. የመጓጓዣ ዓይነቶች Eና ጠቀሜታቸው የሰው ልጅ ከብዙ ዓመታት በፊት ጀምሮ የተለያዩ ዘዴዎችን በመጠቀም የሚያደርገውን ጉዞ Aድካሚነት ለመቀነስና ፍጥነት ለመጨመር የተለያዩ የትራንስፖርት መገልገያዎችን ሲጠቀም ኖሯል፣ Aሁንም Eየተጠቀመ ይገኛል፡፡

46

ጥንታዊ መጓጓዣዎች ተደርገው የሚወሰዱት የጋማ ከብቶችን ማለትም ፈረስን፣ በቅሎን፣ Aህያን ወዘተ፣ በመጠቀም ሰዎች ራሳቸውንም ሆነ ያመረቱትን ምርት ወደ ገበያና ወደ ተለያዩ ቦታዎች፣ ለማድረስ ሲጠቀሙ ኑረዋል፡፡ Aሁንም ቢሆን በAገራችን የገጠር Aካባቢዎች በርካታ ህዝብ የጋማ ከብቶችን ለመጓጓዣነት ሲጠቀም ይሰተዋላል፡፡ የጋማ ከብቶችን ለትራንስፖርት መገልገያነት መጠቀሙ ስራን የሚያቃልል፣ ድካምን የሚቀንስ መሆኑ የታመነበት ቢሆንም በነዚህ Eንሰሳት የሚጠቀሙ ሰዎችም ሆኑ ሌሎች Eግረኞች Aደጋ Eንዳይደርስባቸው ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ ይኖርባቸዋል፡፡ ለማጓጓዣ የሚያገለግሉ Eንሰሳት ጠቀሜታቸው ከፍተኛ መሆኑ ቢታወቅም ተገቢ ባለሆነ ሁኔት የምንጠቀምባቸው ከሆነ Aደጋ ሊያስከትሉብ ይችላሉ፡፡ Eንሰሳቱን ለመጓጓዣነት ስንጠቀም ተስተካክለን መቀመጥ Eንደንችል ኮርቻ ልንጠቀም ይገባል፡፡ ስንጋልብ Eንሰሳቱን ለመቆጣጠር Aፋቸው ውስጥ በመግባት የሚያገለግለው ልጓም የሚባለው፣ ከብረትና ከጠፍር የተሰራ ነገር የምንጠቀም ቢሆን የበለጠ ይመረጣል፡፡ ይህ ባልተሟላበት ሁኔታ የጋማ ከብቶችን ለመጓጓዣ Eንዲረዱን ብቻ Aስበን ብንጠቀምባቸው Aደጋ ሊያስከትሉ Eንደሚችሉ መረዳት ያስፈልጋል፡፡ ለጭነት ማጓጓዣነት ስንጠቀምባቸው ጀርባቸውን ጭነቱ Eንዳይጎዳቸው Aስፈላጊ መከላከያ ልናደርግላቸው ይገባል፡፡ ስለዚህ ጠንቃቃ ወጣቶች ጥንቃቄን የሚጀምሩት በAካባቢያቸው ከሚጠቀሙት ነገር በመሆኑ Eናንተም ይህንኑ በመፈፀም ጠንቃቆች መሆን ይገባችኋል፡፡ ከEንጨት የተሰራ መሽከርከሪያ የተገጠመለት በጋማ ከብቶች በመጎተት ሰውና Eቃ ከቦታ ቦታ ለማጓጓዝ የምንጠቀምበት ነገር ጋሪ ይባላል፡፡ ጋሪ የሚሠራው፤ ከEንጨት፣ ከብረትና ከመኪና ጐማ ወይም የብረት ተሸከርካሪ ነው፡፡ ከነዚህ ነገሮች ገጣጥሞ በመስራት በፈረስ፣ በበቅሎ በAህያ በማስጐተት ሰዎችና Eቃዎች ይጓጓዙበታል፡፡ በAገራችን በበርካታ ትናንሽ ከተሞች ውሰጥ ጋሪዎች በተለይም የፈረስ ጋሪዎች ለሰዎች መጓጓዣነት በስፋት ሲሰጡ ይታያሉ፡፡ ከAገራችን ትላልቅ ከተሞች በAሁኑ ጊዜ ጋሪ የሌለበት Aደስ Aበባ ከተማ ብቻ ነው፡፡ ነገር ግን በብዙ Aነስተኛ ከተሞች Eንደ ዋና የትራንስፖርት መገልገያ ሆነው ሲያገለግሉ ይታያል፡፡ በገጠሩም ለጭነት ማጓጓዣነት በAህያ የሚጎተቱ ጋሪዎችን በብዛት Eየተጠቀሙ ይታያል፡፡ ልጆች፣ Eናንተ በምትኖሩበት Aካባቢ ጋሪዎች Aሉ? በጋሪዎች ምክንያት Aደጋ ሲደርስ Aስተውላችኋል? Eስቲ ከመምህራችሁ ወይም ከወላጆቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡ በጋሪዎች የተነሳ የሚደርሱ በርካታ Aደጋዎች Aሉ፡፡ ለምሳሌ ጋሪውን የሚጐትተው ፈረስ ወይም Aህያ ከደነበረ በሰዎች ላይ Aደጋ ሊያደርስ ይችላል፡፡ ጋሪዎች በሰፈር የውስጥ ለውስጥ መንገዶች በሚንቀሳቀሱበት ጊዜ ሞተር ሰለሌላቸው ድምፃቸው Aይስማም፡፡ Aንዳንድ ስዎች Eንሰሳት Aደጋ Aያደርሱም በሚል Aስተሳሰብ የተነሳ ጥንቃቄ ስለማያደርጉ በጋሪ ጐታች Eንሰሳት ሊገጩ ይችላሉ፡፡ ጋሪ የተሰራበት Eንጨት ሲወጋቸውና Aደጋ ሲያደርስባቸው የሚታይበት ጊዜ ብዙ ነው፡፡ በAንዳንድ Aካባቢዎች የሚታዩት የEቃ መጫኛ ጋሪዎች በሁለት ወይም ሶስት Aህያ ወይም በቅሎ የሚሳቡ በመሆናቸው በርካታ Eቃዎች ሲጫኑባቸው ይታያሉ፡፡ የሚጫነው Eቃ በክብደቱ ቀላል ከሆነ፣ ለምሳሌ የበቆሎ Aገዳ የመሳሰሉት ተከምሮ ስለሚጫን ከኋላ የሚመጣን ነገር በማየት ጥንቃቄ ለማድረግ Aመቺ ባለመሆኑ ወይም ከኋላ ያለ መኪና ከፊቱ የሚመጣውን ተሸከርካሪ Eንዳያይ ስለሚጋርደው ጋሪውን በሚቀድምበት ጊዜ የተለያዩ የመንገድ ላይ Aደጋዎች Eንዲደርሱ ምክንያት ሲሆን ይታያል፡፡

47

ስለዚህ የምንጠቀምባቸው ነገሮች ጥሩ ጠቀሜታ የሚሰጡ ቢሆኑም Aደጋም ሊያስከትሉ የሚችሉባቸው ሁኔታዎች መኖራቸውን Aውቀን በጋሪ ስንሳፈርም ሆነ በጋሪ የተሳፈሩ ሰዎች በሚንቀሳቀሱበት ጊዜ Aደጋ Eንዳይደርስብን ተገቢ ጥንቃቄ ልናደርግ ይገባል፡፡

ስEል 28 ከጋሪ ዓይነቶች Aንዱ

በበርካታ የAገራችን ከተሞች ጋሪዎችና መኪናዎች የትራንስፖርት Aገልግሎት ይሰጣሉ፡፡ የተለያዩ ዓይነት መኪናዎች የሰውን ልጅ የትራንስፖርት ችግር ለማቃለል ጥቅም ላይ ውለዋል፡፡ ከነዚህ ውስጥ ብዙ ሰዎችን በማሳፈር ሩቅ ቦታ የሚያደርስ Aውቶቡስ ተብሎ ሲታወቅ፣ ከAውቶቡስ Aነስ ያሉና ከ4 ሰወች Eስከ 11 ሰዎች ሊያሳፍሩ የሚችሉት ታክሲ ተብለው ይታወቃሉ፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ሰዎች ለራሳቸውና ለቤተሰባቸው መጓጓዣናት የሚጠቀሙባቸው Aነስተኛ መኪናዎች የቤት መኪናዎች ተብለው ይጠራሉ፡፡ በሞተር ሀይል ባይሰራም በሰው ጉልበት Aማካኝነት የሚንቀሳቀሰውና በብዙ ከተሞች ውስጥ የሚገኘው Eየሰጠ ያለው የፔዳል ነው፡፡ Eነዚህ መጓጓዣዎች ከሚሰጡት ጥቅም ጎን Aደጋዎችንም የሚያደርሱባቸው ሁኔታዎች Aሉ፡፡ የተግባር ጥያቄዎች ለነዚህ ጥያቄዎች ተገቢውን መልስ ሰጡ 1. ጠንቃቆች ከሚለው መዝሙር ምን ትማራላችሁ? 2. ትራፊክ ማለት ምን ማለት ነው? 3. የተማሪ ትራፊክ ተቆጣጣሪዎችና የትራፊክ ፖሊስ Aንድነትና ልዩነት ምንድን ነው? 4. የመኪና Aደጋ Eንዳይደርስብን ጥንቃቄ ማድረግ ያለብን ለራሳችን ብቻ ነው ትላላችሁ? 5. በተማሪዎች ንቁ ጥረት፣ የመኪና መንገድን ግራ ጠርዝ ብቻ በመያዝ፣ ሰዎች በመንገድ

ላይ ሲጓዙ የሚታይባቸው Aካባቢወች የት የት ናቸው? 6. ስለጋሪ Aስራር Aገልግሎት የምታውቁትን ለጓደኞቻችሁ ግለፁ? 7. በጋሪ Aማካኝነት የደረሱ Aደጋዎች ካሉ ትላልቅ ሰዎችን በመጠየቅ ተወያዩበት? 8. የተማሪ ትራፊክ ተቆጣጣሪዎች ምን ጠቀሜታ ይሰጣሉ ብላችሁ ታስባላችሁ? 9. በመኪና Aማካኝነት የሚደርሰውን Aደጋ ለመቀነስ ተማሪዎች ምን ጥረት ማድረግ

ይጠበቅባቸዋል? 10. ከAንቦ ተማሪዎች የምንማረው ምንድን ነው?

48

8. የመኪና Aደጋ የሚደርስባቸው ዋነኛ ምክንያቶች በAሽከርካሪዎች ጥንቃቄ የጐደለው የAነዳድ ሁኔታ፣ በጭነት ተሸከርካሪ ደህንነቱ ባልተጠበቀ ሁኔታ ሰውን በማጓጓዝ በEግረኞች ጥንቃቄ የጐደለው Eንቅስቃሴ፣ Eንስሳትና ጋሪዎች በዋና መንገድ ላይ ያለጥንቃቄ መጓዝ የተሽከርካሪው መቆጣጠሪያ Aካላት በትክክል Aለመስራት፣ የመንገዱ ሁኔታ ለተሽከርካሪውም ሆነ ለEግረኛው ምቹ Aለመሆን የተነሳ የሚፈጠር Eንደሆነ ይታወቃል፡፡

በAሁኑ ጊዜ በIትዩጵያ Aንድ ተሸከርካሪ በAደጉ ሀገሮች ብዙ ተሸከርካሪዎች የሚያደርሱትን Aደጋ በሰው ላይ ያደርሳል፡፡ በAሽከርካሪዎች ስህተት በሚፈጠረው Aደጋ Aብዛኛው ተጎጂዎች ደግሞ Eግረኞች ናቸው፡፡ ይህን Aደጋ ለማስወገድ Eግረኞች ምን ተግባር መፈጸም ይገባቸዋል ብላችሁ ታስባላችሁ? Eግረኞች የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓትን በትክክል ማወቅ ይኖርባቸዋል፣ በመንገድ ላይ ሲጓዙ መውሰድ ያለባቸውን ጥንቃቄ ችላ ብለው የሚጓዙ ከሆነ ለመኪና Aደጋ ይጋለጣሉ፡፡

ስለዚህ Eግረኞች በመኪና መንገድ በሚጠቀሙበት ጊዜ ተገቢውን የጥንቃቄ Eርምጃ በመውሰድ ራሳቸውን ከAደጋ ለመጠበቅ ከፍተኛ ጥረት ማድረግ ይገባቸዋል፡፡

Aሽከርካሪዎች በራሳቸውም ሆነ በሌላው መንገደኛ ላይ Aደጋ Eንዳይደርስ ጠንቃቆች Eና Aሳቢዎች መሆን Aለባቸው፡፡ የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓትን ማክበር ይገባቸዋል፡፡ የራሳቸውን መቸኮል ብቻ ሳይመለከቱ ለEግረኞች ቅድሚያ መስጠት በሚገባቸው ጊዜ ቅድሚያ መስጠት፣ ለያዙት ንብረትም ሆነ የሰው ህይወት ተገቢውን ጥንቃቄ የማድረግ ሀላፊነት Aለባቸው፡፡

Aሽከርካሪዎች በጫት፣ በመጠጥ ወይም ይህን በመሳሰሉ Aደንዛዥ Eጾች Aማካኝነት የተለወጠ የማመዛዘን ስሜት በመያዝ መኪና መንዳት የለባቸውም፡፡ በትክክል በሚያመዛዝን AEምሮ፣ በራሳቸውም ላይ ሆነ በሌሎች ላይ Aደጋ ሳያደርሱ Eንዲንቀሳቀሱ ራሳቸውን ከተለያዩ ሱሶች ማራቅ Aለባቸው፡፡ መኪና በሚያሽከረክሩበት ጊዜ ሙሉ ሀሳባቸውን በመንገዱ Eና በሚያሽከረክሩት መኪና ላይ በማድረግ መንቀሳቀስ Aለባቸው፡፡ ይህን ማድረግ ካልቻሉ የመኪና Aደጋ ሊያጋጥማቸው Eንደሚችል Eርግጠኛ መሆን Aለባቸው፡፡ ከዚህም በተጨማሪ የመንገድ Aጠቃቀም ስርዓትን ማወቅና መተግበር፣ የፍጥነት ወሰንን ማክበር፣ በከተሞችና ሰው በሚበዛባቸው Aካባቢዎች ፍጥነታቸውን ቀንሰው በጥንቃቄ ማሽከርከር፣ በጭነት ተሸከርካሪ ደህንነቱ ባልተጠበቀ ሁኔታ ሰውን Aለማጓጓዝ የመሳሰሉትን ጥንቃቄዎች መፈጸም ይኖርባቸዋል፡፡ ተሽከርካሪዎች Aደጋ Eንዳያደርሱ ወይም የAደጋ መንስኤ Eንዳይሆኑ የተሽከርካሪ መቆጣጠሪያ Aካላቶቻቸው የተሟሉ መሆን ይገባዋል፡፡ Aንድ መኪና ለማቆም የሚያስችለው ፍሬን፣ የሚዞርበትን Aቅጣጫ Aጠገቡ ላሉት ተሸከርካሪዎች ለመግለጽ የሚያስችለው በግራ Eና በቀኝ የተገጠመ የፍሬቻ መብራት፣ ከኋላና ከጐን በኩል የሚመጣ መኪና መመልከቻ የጐን መስታወት፣ ወደተፈለገው Aቅጣጫ ለማዞር የሚያስችለው መሪ፣ ጎማዎቹ ከነመጠባበቂያው፣ ማስጠንቀቂያ ጥሩንባ፣ ወዘተ የመሳሰሉት የተሽከርካሪ መቆጣጠሪያ Aካላት በጥሩ ሁኔታ መሆናቸውንና በትክክል መስራታቸውን በየጊዜው ማረጋገጥ ያስፈልጋል፡፡

ለመኪናም ሆነ ለEግረኛ መጓጓዣነት መንገድ Aስፈላጊ Eንደሆነ ይታወቃል፡፡ የEግረኛ መንገድ ከመኪና መንገድ ተለይቶ ጐን ለጐን የተሰራ መሆን ይገባዋል፡፡ ምክንያቱም Eግረኛና መኪና በAንድ መንገድ የሚጠቀሙ ከሆነ ለAደጋ መከሰት ምክንያት ይሆናሉ፡፡ ከዚህ በተጨማሪም የEግረኛው መንገድ ሁኔታ ምቹ ካልሆነ Eግረኞቹ ወደ መኪና መንገዱ Eንዲገቡ ስለሚገደዱ ለAደጋ መፈጠር ምክንያት ሊሆን ይችላል፡፡

49

በAገራችን የተሰሩት Aብዛኛዎቹ መንገዶች የEግረኛና የተሽከርካሪ ተብለው የተለዩ Aይደሉም፡፡ ይህ መሻሻልና መለወጥ የሚገባው Eንደሆነ ይታመናል፡፡ በከተማም ሆነ በገጠር Aብዛኛው ተጓዥ Eግረኛ Eንደመሆኑ መንገዶች ሲሰሩ የEግረኛውንም ፍላጎት ያሟሉ Eንዲሆኑ መደረግ Aለበት፡፡ ለመሻሻሉ መነሻ የሚሆነው ወጣት ዜጐች ተምረውና ጠንክረው የAገራችንን Iኮኖሚ ለማሳደግ በሚያደርጉት ጥረት ነው፡፡

ስለዚህ ተማሪዎች የመኪና Aደጋ በተለያዬ ምክንያት ሊደርስ Eንደሚችል በማወቅ ተገቢውን ጥንቃቄ በማድርግ የሞትና የAካል ጉዳት Aደጋ በናንተም ላይ ሆነ በሌሎች ሰዎች ላይ Eንዳይደርስ በማስተማርና Eናንተም በመጠንቀቅ ተገቢውን የደህንነት Eርምጃ መውሰድ ይገባችኋል፡፡

የተግባር ጥያቄዎች ለነዚህ ጥያቄዎች ተገቢውን መልስ ስጡ 1. የመኪና Aደጋ Eንዳይደርስ ምክንያት የሚሆኑ ነገሮች ምንድን ናቸው? 2. በAሽከርካሪዎች ጥንቃቄ ጉድለት Aደጋ Eንዴት ሊደርስ ይችላል? 3. የተሽከርካሪ መቆጣጠሪያ Aካላት Aለመሟላት Eንዴት Aደጋ ሊያስከትል ይችላል? 4. የፍሬቻ መብራት ጠቀሜታ ምንድን ነው? 5. የEግረኛና የተሽከርካሪ መንገዶች የተለያዩ መሆኑ ምን ጠቀሜታ Aለው?

9. ትራንስፖርት ለንግድ መስፋፋት የሚኖረው Eገዛ የትራንስፖርት Aውታሮች መኖርና ንግድ ሁለት ተያያዥነት ያላቸው ነገሮች ናቸው በገጠሪቱ የAገራችን ክፍልም ሆነ በከተሞች ውስጥ ስዎች ያመረቷቸውን ወይም የሰሯቸውን ነገሮች ለገበያ የሚያቀርቡት የትራንስፖርት Aውታሮችን በመጠቀም ነው፡፡

በAገራችን የተለያዩ የትራንስፖርት Aውታሮች ያሉ ሲሆን፣ ከነዚህ ውስጥ ለበረካታ ህዝብ ለመጓጓዣም ሆነ ለEቃ መጫኛ Aገልግሎት የሚሰጡት የጋማ ከብቶች ናቸው፡፡ ገበሬዎች የጋማ ከበቶችን በመጠቀም ያመረቷቸውን ምርቶች ገበያ Aውጥተው በመሽጥ ባገኙት ገንዘብ በፍብሪካ የተመረቱ ምርቶችን በመግዛት የሚጠቀሙበት የትራንስፖርት Aውታር በመኖሩ ነው፡፡ የትራንስፖርት Aውታሮች ባይኖሩ ኑሮ Aገሮች ያመረቷቸውን ምርቶች ሊሻሻጡ የሚችሉበት Aመቺ ሁኔታ ባልኖረ ነበር፡፡ ከትራንስፖርት Aገልግሎቶች ውስጥ ከፍተኛ ድርሻ ያለውና በርካታ Aገልግሎት ከፍጥነት ጋር የሚሰጠው መኪና ነው፡፡ ለመኪናዎች መመላለሻ የሚሆኑ የተለያዩ መጠንና ጥራት ያላቸው መንገዶች ባሉባቸው የAገራችን ክልሎች የመኪና ትራንስፖርት ለንግድ መስፋፋት ከፍተኛ ጠቀሜታ ሲሰጥ ይታያል፡፡ ባቡርም የትራንስፖርት Aገልግሎት በመስጠት ጉልህ ድርሻ Aለው፡፡ ከጅቡቲ Eስከ Aዲስ Aበባ የተዘረጋው የባቡር ሀዲድ Aገራችን ከውጭ Aገሮች ጋር የምታደርገውን የንግድ ልውውጥ Eንዲጠናከር AስተዋጽO Eያደረገ ይገኛል፡፡

50

ስEል 29 የምድር ባቡር

በAገራችን የተመረቱ ምርቶችን ወደ ውጭ Aገር በመላክ፣ ከውጭ ተገዝተው የሚመጡ ምርቶችን ወደ Aገር ውስጥ በማስገባት ንግድን ማስፋፋት የሚቻለው የትራንስፖርት መገልገያ Aውታሮችን በመጠቀም ነው፡፡ ወጣት ተማሪዎች (ህፃናት) ምን የተሳሳቱ ተግባራትን ይፈጽማሉ ህፃናት ስለ Aካባቢያቸው ያላቸው ግንዛቤ Aናሳ በመሆኑ ለAደጋ ሊያጋልጧቸው የሚችሉ ተግባራትን ሲፈጽሙ ይታያሉ፡፡ በተሳሳተ መልኩ ከሚፈጽሟቸው ተግባራት ውስጥ ጐልተው የሚታዩትን Eንጥቀስ፡- ከሁሉም በላይ ህፃናት ፍላጐታቸውን ማሳካት ብቻ ነው የሚፈልጉት (መጫወት፣ ወዲያ ወዲህ መሮጥ፣ ወላጆቻቸውን ከሩቅ ሲያዩ ሮጦ ለመቀበል፣ መቸኮል፣ ወዘተ የመሳሰሉ ድርጊቶችን ይፈጽማሉ፡፡ Eነዚህን ድርጊቶች ሲፈድሙ ሊገጥማቸው የሚችለውን Aደጋ ፈጽሞ Aያገናዝቡም፡፡ ህፃናት Eድሜያቸው በግምት 7 ዓመት Eስኪሆናቸው ድረስ ስለAደጋ ያላቸው ግንዛቤ ጠንካራ Aይደለም፡፡ ህይወታቸው በAደጋ ውስጥ መሆኑን Aስበው Aይጨነቁም፡፡ በጫወታ ጊዜ ቦታ ሳይመርጡ ይጫወታሉ፡፡ የማመዛዘን ችሎታቸው ስላልዳበረ Aነስተኛ ነው፡፡ በAንድ ጊዜ ከAንድ ለበለጡ ነገሮች ትኩረት Aይኖራቸውም፡፡ ይህ ሁኔታ ለAደጋ Eንዲጋለጡ ሲያደርጋቸው ይታያል፡፡ ህፃናት ቤታቸው Aካባቢ ሲደርሱ የሚያደርጉትን ጥንቃቄ ትተው መዝናናት ይጀምራሉ፡፡ ት/ቤት የመሄጃ ስዓት ከረፈደባቸው ስለመርፈዱ ከማሰብ ውጭ Aደጋ Eንዳይደርስባቸው Aይጠነቀቁም፡፡ ወደ ጓደኞቻቸው ለመሄድ ሲያስቡም ከጓደኞቻቸው ጋር ስለሚያደርጉት የጫወታ ዓይነት ያስባሉ Eንጂ ሊደርስባቸው ስለሚችለው የመንገድ ላይ Aደጋ በማስብ ጥንቃቄ Aያደርጉም፡፡

51

Aንዳንድ ህፃናት የመኪና መንገዶችን ጥሩ የመጫወቻ ቦታ Aድርገው የሚመለከቱበት ሁኔታ Aለ፡፡ ምክንያቱም መንገድ ላይ የስልክና የኤሌክትሪክ ምሶሶዎች ሰለሚኖሩ Eዚያ ላይ ኳስ Aስሮ ለመጫወት፣ ለመንጠላጠል፣ ወዘተ ስለሚያመች መንገድ ላይ መጫወት ይመርጣሉ፡፡

ከመንገዱ ዳር ኳስ ሲጫወቱ ኳሷ ወደ መኪና መንገዱ ብትገባ Aደጋ ይደርስብኛል ብለው ሳያስቡ ኳሷን ለመመለስ ሲሮጡ ይታያሉ፡፡ ጓደኛቸው ወይም ሌላ ሰው ከመንገዱ ሌላ Aቅጣጫ ቢጠራቸው ያለማስተዋልና ያለጥንቃቄ መንገዱን በማቋረጥ ወደዚያ መሄዱን ብቻ ያስባሉ፡፡ ህፃናት ጫወታቸውን ከፍ Aድርገው ስለሚመለከቱ ለሌሎች ጉዳዮች የሚሰጡት ግምት Aነስተኛ ነው፡፡

Aንድ ነገር Eንዲፈጽሙ በተነገራቸው ቅጽበት ስለዚያ ጉዳይ በመደጋገም ያስባሉ፣ ይጠነቀቃሉ፡፡ ነገር ግን Aየቆዩ ሲሄዱ ስለዚያ ነገር Eየረሱ ስለሚሄዱ የሚሰጡት ትኩረትም Aነስተኛ ይሆናል፡፡

መንገድ ሲያቋርጡ ወይም የመኪና መንገድ ሲጠቀሙ Aስደንጋጭ ሁኔታ ቢገጥማቸው ሮጠው ለማምለጥ ወይም ደንግጠው ለመቆም ይሞክራሉ Eንጂ ተረጋግተው ሁኔታውን በማየት ተገቢውን Eርምጃ ሲወስዱ Eይታዩም፡፡

ከላይ ያየናቸውን ነገሮች ተማሪዎች በተሳሳተ መልኩ ተግባር ላይ ሲያውሉ ይታያሉ፡፡ Eነዚህ ድርጊቶች በሙሉ ለAደጋ መፈጠር መነሻ ሊሆኑ ስለሚችሉ መምህራንና ወላጆች ተገቢውን ጥንቃቄ በማድረግ ህጻናት ራሳቸውን ከAደጋ መጠበቅ Eንዲችሉ ማሳየትና ማስተማር ይገባቸዋል፡፡

10. በትምህርት ቤቶች Aካባቢ ሊወሰድ የሚገባ ጥንቃቄ

Aብዛኛዎቹ ትምህርት ቤቶች፣ በተለይም በከተሞች የሚገኙ ትምህርት ቤቶች፣ በመኪና መንገድ ዳር የተሰሩ በመሆናቸው፣ ተማሪዎች ከትምህርት ቤት ሲወጡ ወይም ወደ ትምህርት ቤት ሲገቡ፣ Aደጋ ሲደርስባቸው ይስተዋላል፡፡ ይህ ችግር ተገቢውን ትኩረት Aግኝቶ የትምህርት ቤቶች የተማሪ መግቢያና መውጫ በሮች ከመኪና መንገድ ተቃራኒ Aቅጣጫ ሊዞሩ የሚችሉበት ሁኔታ ሊታሰብ የሚገባው ሲሆን ወደፊትም በሁሉም ቦታ የሚሰሩ ትምህርት ቤቶች በሮቻቸው ይህን ችግር በሚያስቀር መልኩ ቢሰሩ የተሻለ Eንደሚሆን ይመከራል፡፡ ከላይ የቀረበውን ሀሳብ በAንድ Eውነተኛ ገጠመኝ ማጠናከር ይቻላል፡፡ ቦታው በA ዲስ Aበባ ከተማ፣ በመድሐኒዓለም 1ኛ ደረጀ ት/ቤት በራፍ ላይ፣ በ1985 ዓ.ም፣ ከቀኑ 11 ሰዓት፤ ተማሪዎች የEለቱን ትምህርት ጨርሰው ተለቀዋል፡፡ በት/ቤቱ በር የሚያልፍ የመኪና መንገድ በመኖሩ በርካታ ተማሪዎች መንገዱ ላይ በመቆም ከጓደኞቻቸው ጋር Eየተሰነባበቱ ሌሎችም Aብሮ ሂያጅ ጓደኞቻቸውን በመጠበቅ ጫወታ ላይ ነበሩ፡፡ Aንድ ታክሲ ከላይ ወደ ተማሪዎቹ Aቅጣጫ Eየተምዘገዘገ ይመጣል፡፡ ተማሪዎቹ Aስተውለው ባያዩትም ታክሲው በዚያ ፍጥነት የሚበረው ፍሬኑ ስለተበላሽበት ነበር፡፡ ያ ታክሲ Eየበረረ Eንደመጣ ከትምህርት ቤቱ ተለቀው መንገድ ሞልተው የቆሙ ተማሪዎች ጋር ደረሰ፡፡ ጥቂቶቹ ሮጠው Aመለጡ፡፡ ሌሎች በAደጋው ተጐዱ፡፡ በዚያን ቀን ዘጠኝ ህፃናት በAደጋው ሲሞቱ 34 ተማሪዎች ከባድና ቀላል Aደጋ ደረሰባቸው፡፡ Aካባብው በሀዘንና በEሪታ ተሞላ፡፡ ልጆች፣ ይህ Aሳዛኝ ክስተት የደረሰው የት/ቤቱ በሮች ከመንገዱ ትይዩ በመስራታቸው ብቻም Aይደለም፡፡ ተማሪዎች መጫወትና ማውራት ያለባቸውን ቦታ ለይተው ስላልተጠቀሙና

52

Aሽከርካሪውም ቁልቁለት ሲወርድ ጥንቃቄ ባለማድረጉና ተሸከርካሪውም ፍሬኑ የማይሰራ በመሆኑ ጭምር ነው፡፡ ተማሪዎች Aሽከርካሪው ይጠነቀቅልኛል ሳይሉ ራሳቸው ይበልጥ በመጠንቀቅ Eንደወጡ የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዘው ወደየቤታቸው ቢሄዱ ይህን መሰል Aሰቃቂ Aደጋ ሊደርሰ Aይችልም ነበር፡፡ በውጭ Aገር በተሰራ ጥናት መሰረት ከመቶ ዘጠኝ ያህል Aደጋ የሚደርስው በት/ቤት በሮች Aካባቢ ሲሆን፣ ከመቶ ስልሳ Aምስት Aደጋዎች የሚደርሱት ተማሪዎች ቤታቸው Aካበቢ ሲደርሱ ነው፡፡ ምክንያቱም ሰፈራቸው በመድረሳቸው ምንም ዓይነት ችግር ሊገጥመን Aይችልም ብለው ስለሚያሰቡ ነው፡፡ ስለዚህ ህፃናት ሰፈሬ ደርሻለሁ፣ ትምህርት ቤቴ በርላይ ነኝ ብለው ማድረግ የሚገባቸውን ጥንቃቄ መቀነስ የለባቸውም፡፡ ወላጆችና መምህራን ይህን ደጋግመው በማሳሰብ፣ ተማሪዎችም የተማሩትን መሰረት በማድርግ ህይወታቸውን ከAደጋ ለመጠበቅ ንቁና ጠንቃቃ መሆን ይገባቸዋል፡፡ ተግባር Aንድ ትክክል ለሆነው ሀሳብ Eውነት፣ ትክክል ላልሆነው ሀሳብ ስህተት በማለት መልስ ስጡ፡፡ 1. በት/ቤቶች Aካባቢ Aደጋ ሊደርስ ስለማይችል ጥንቃቄ ማድረግ Aያስፈልግም፡፡ 2. ለንግድ መስፋፋት የትራንስፖርት መኖር Aጋዥ ነው፡፡ 3. ህፃናት ከፍተኛ ትኩረት የሚሰጡት ለሚያደርጉት ጫወታ ሳይሆን Aደጋ Eንዳይገጥማቸው

ነው፡፡ 4. ህፃናት የተነገራቸውን ምክር ወዲያውኑ ቢያስታውሱትም Eየቆዩ ሲሄድ ግን ሊረሱት

ይችላሉ፡፡ 5. ህፃናት ስለAደጋ መፈጠሪያ ምክንያቶች ያላቸው ግንዛቤ ከAዋቂዎች ያነሰ ነው፡፡ ተግባር ሁለት Aጭርና ግልጽ መልስ ስጡ፡፡ 1. በAገራችን ያለው የባቡር መሰመር ከየት Eስከ የት የተዘረጋ ነው? 2. ህፃናት ከሁሉም ነገር በላይ ትኩረት የሚሰጡት ለምን Eንደሆነ Aብራሩ? 3. ተማሪዎች ቤታቸው Aካባቢ የሚደርስባቸው Aደጋ ለምን ከፍ ያለ ይሆናል? 4. የትምህርት ቤት በሮች በምን Aቅጣጫ ቢሰሩ ተመራጭ ነው? ለምን? Aብራሩ 5. ካነበባችሁት ሌላ፣ በት/ቤት በር Aካባቢ የደረሰ የመኪና Aደጋ መኖሩን ከመምህራችሁ

በመጠየቅ ስለሁኔታው ተወያዩበት፡፡ ተግባር ሦስት

የክፍል ውስጥ ተማሪዎች በትናንሽ ቡድን መከፋፈል፡፡ በምን ጊዜ ወይም በምን ሁኔታ የመኪና መንገድ ሮጠው Eንደሚያቋርጡ Eንደሚገፋፉ በቡድን Eንዲወያዩ ማድርግ፤ Eያንዳንዱ ቡድን የደረሰበትን ሀሳብ Eየጠየቁ በመፃፍ፤ ተማሪዎች ይህን መሰሉ ድርጊት ምን ዓይነት Aደጋ ሊያስከትል Eንደሚችል ተወያዩበት፡፡ ተግባር Aራት የረፈደባቸው ተማሪዎች Eንዴት ወደ ት/ቤት Eየተቻኮሉ Eንደሚሄዱ Aንድ ተማሪ Eዚያው በቆመበት ቦታ ድምፅና Eንቅስቃሴ ሳያደርግ በAካልና በፊቱ ሁኔታ Eንዲገልጽ ማድረግ፣ ተማሪዎች ሲረፍድባቸው ምን Eንደሚያደርጉ ማወያየት፣ ከዚያ Eደተቻኮሉ ወደ ት/ቤት ከመሄድ ይልቅ ቀደም ብለው በመነሳት ወደ ት/ቤት ለመሄድ መሞከር የተሻለ Eንደሆነ ግንዛቤ Eንዲኖራቸው መርዳት፡፡

53

ተግባር Aምስት Aንድ ተማሪን ምሳሌ በማድርግ ፊቱን ለመታጠብ፣ ቁርሱን ለመብላት፣ ከቤት ወደ ት/ቤት ለመድረስ ስንት ሰዓት Eንደሚፈጅበት በዝርዝር Eየመዘገቡ በመወያየት፣ ሌሎች ተማሪዎችም ከወላጆቻቸው ጋር Eየተነጋገሩ Eንዲመዘግቡ በማድረግ ሳይቸኩሉ በስንት ሰዓት መነሳት Eንዳለባቸው Eንዲወስኑ ስሜታቸውን ማነሳሳት ጠቀሜታ ይኖረዋል፡፡

11 ከቤና ጓደኞቹ ከቤ፣ ተሰማና ቤለም የሚኖሩት Aንድ ሰፈር ውሰጥ ነው፡፡ የAንድ ት/ቤት ተማሪዎች በመሆናቸው ወደ ት/ቤት ለመሄድ ሁልጊዜ ይጠራራሉ፡፡ ተሰማ በነቤለሞ ቀሰቃሽነት ካልሆነ በጠዋት ተነስቶ ስለማይጠብቃቸው ሁል ጊዜ ወደ ት/ቤት የሚደርሱት Aርፍደው ነው ፡፡ በዚህ ምክንያት መምህራቸው ወ/ሮ Aስቴር በተደጋጋሚ ማስጠንቀቂያ ስጥተዋቸው ነበር፡፡ ማስጠንቀቂያው በተሰጣቸው በማግስቱ፣ በማርፈዳቸው የተደናገጡት ልጆች ት/ቤት ለመድረስ በችኮላ መሮጥ ጀመሩ፡፡ በት/ቤቱ መዳረሻ Aጠገብ የመኪና መንገድ Aለ፡፡ ከቤ ወላጆቹ በነገሩት መሠረት የEግረኛ ማቋረጫ መነገድ ከላገኘ በሰተቀር የመኪና መንገድ ለማቋረጥ ዝም ብሎ መግባት Aይወድም፡፡ ተሰማና ቤለሞ በማርፈዳቸው ስለተደናገጡና ስለቸኮሉ የEግረኛ ማቋረጫ በሌለበት Aቅጣጫ ሲያቋርጡ ተገቢውን ጥንቃቄ ባለማድረጋቸው ይተላለፍ የነበረ በስክሌት ቤለሞን ገጨውና ወደቀ፡፡ ጉልበቶቹ ተላጡ፡፡ ተሰማ Eሸሻለሁ ሲል መንገድ ላይ በሲሚንቶ የተሰራው ጠርዝ Aደናቅፎት በመውደቁ Eጆቹን ድንጋይ ወጋው፣ Eግሮቹም ቆሰሉ፡፡ ከቤ የEግረኛ ማቋረጫ መንገዱን በመጠቀም Aቋርጦ ወደ ት/ቤቱ ሲደርስ ክፍል ውስጥ ጓደኞቹን በማጣቱ ምን ሆነው ይሆን ብሎ ደነገጠ፡፡ Eናንተስ Eንደ ከቤ ጠንቃቆች ናችሁ ወይስ Eንደነ ቤለሞ ዝንጉዎች; የተግባር ጫወታ መጫወቻ ሜዳ ላይ Aስር ህፃናትን በመስመር በማስቀመጥ ከ1 Eስከ 3 ያሉ ቁጥሮችን መስጠት፡፡ ቁጥሮቹን ሌሎች ተማሪዎች Eንዲመለከቷቸው ማድረግ፣ ከዚያ ቁጥር ሶስት ብሎ ኳስ መወርወር በዚያን ወቅት ሶስት ቁጥር የያዙ ልጆች ብቻ ለመቅለብ Eንዲሞክሩ ማድረግ፡፡ ታዛቢ ሆነው የቆሙት ልጆች Eንዲመለከቱ በማድርግ Aንድ ቁጥርንና ሁለት ቁጥርን የያዙ ልጆች ሳይጠሩ በፊት መንቀሳቀስ ወይም Aለመንቀሳቀሳቸውን Eንዲናገሩ ማድርግ፡፡ ሳይጠሩ የተንቀሳቀሱ ልጆች ከጫወታው ይወጣሉ፡፡ በመጨረሻም Aሸናፊዎቹ ልጆች ተለይተው ይጨብጨብላቸው፡፡ ይህ ጫወታ ስለAንድ ነገር ያለንን ግንዛቤ Eና Eውቀት፣ ቶሎ Eና ፈጥኖ ውሳኔ የመስጠት ችሎታን ሊያዳብር ስለሚችል ደጋግሞ መስራት ጠቃሚ ነው፡፡ ተግባር Aንድ ለEነዚህ ጥያቄዎች ተገቢውን መልስ ስጡ 1. ከትምህርት ቤት ውጭ ህፃናት ምን ዓይነት Aደጋ የሚያስከትሉ ቦታዎች ላይ

Eንደሚጫወቱ መዝግበው Eንዲመጡ ማድረግ፣ 2. ህፃናት ቢጫወቱ Aደጋ ሊደርስባቸው የማይችልባቸውን ቦታዎች በመነጋገር መዝግቡ፣ 3. ወጣት ተማሪዎች ካላችሁበት ሰፈር ልዩ ልዩ ጫወታዎችን ስትጫወቱ Aደጋ ሊደረስባችሁ

የማይችለው ጫወታውን በምን ሁኔታ ስታከናውኑ ነው;

54

12. በመኪና ለመጓዝ ቀድመን ማሟላት የሚገባን ነገሮች

በመኪና በመንጓዝበት ጊዜ ማሟላት የሚገባንን ነገሮች መፈጸም ጉዞAችንን ያልተሰላቸ Eና Aስደሳች ሊያደርገው ይችላል፡፡ በተለይም ህፃናት ወደ ተለያዩ ቦታዎች በመኪና የሚጓዙ ከሆነ ጉዞው Aስለቺ Eንዳይሆንባቸው መጽሐፍ ወይም ሌላውን ሳይረብሹ ሊያጫወቱባቸው የሚስችሉ ነገሮችን መያዝ ያስፈልጋል፡፡ Aሽከርካሪው ከፊት ለፊቱ ያለውንና የሚመጣውን ነገር በAግባቡ መመልከት Eንዲችል Eይታውን ሊጋርዱ የሚችሉ ነገሮችን መስታወቱ Aካባቢ Aለማስቀመጥ፡፡ ህፃናት የሚቀመጡበት ወንበር ከመኪናው ጋር በደንብ የተያያዘ መሆኑን ማረጋገጥ፣ ወንበሩ Eንዲያያዝ መደረግ ያለበት ከፊተኛው ወንበር ጀርባ ባለው ቦታ Eንጂ ነጂው Aጠገብ መሆን የለበትም፡፡ ህፃናት በጉዞ ወቅት ከወንበራቸው ላይ Eንዳይወድቁ የሚያደርጉ ነገሮችን ማለትም የደህንነት ቀበቶ በትክክል የታጠቁ መሆናቸውን ማረጋገጠ ይኖርብናል፡፡

13. በመኪና በምንጓዝበት ወቅት መውስድ የሚገባን ቅድመ ጥንቃቄ ከEናታቸው Eቅፍ የወጡ Eድሜያቸው ከ3-10 ዓመት የሚሆናቸው ህፃናት መኪና ውስጥ በሚቀመጡበት ጊዜ ለህፃናት በተለይ በተዘጋጁ መቀመጫዎች ላይ መቀምጥ ይኖርባቸዋል፡፡ ይህ በመኪናው ወንበር ላይ በተደራቢነት የሚታሰር የህፃናት መቀመጫ ወንበር በEኛ Aገር Aገልግሎት ሲሰጥ Aይታይም፡፡ ስለዚህ ይህ Eስኪለመድ ድረስ ህፃናትን ከሾፌሩ ጀርባ ባለው ወንበር መካከለ ማስቀመጡ ተመራጭነት ይኖረዋል፡፡ ህፃናት መኪና ውሰጥ ሲቀመጡ ቀጥ ብለው መቀመጥ Eንጂ የመኪናውን Aካል መደገፍ የለባቸውም፡፡ መኪናው በሚያደርገው መንገጫገጭ ጊዜ ከመኪናው Aካል ጋር በመጋጨት Aደጋ ሊደርስባቸው ስለሚችል የመኪናውን የውስጥ Aካል ሳይደገፉ ቢቀመጡ ይመረጣል፡፡ በመኪና ተሳፍረን በምንጓዝበት ጊዜ የAሽከርካሪውን ትኩረት የሚቀንሱ ነገሮችን ከማድርግ መቆጠብ ይገባናል፡፡ Aሽከርካሪው ለራሱ Eና ለሌሎች ተሳፋሪዎች ህይወት ሃላፊነት ያለበት መሆኑን Aውቆ ሙሉ ትኩረቱን በመንገዱ Eና በመኪናው Eንቅስቃሴ ላይ በማድረግ ማሽከርከር ስላለበት ይህን የሚጠበቅበትን ትኩረት ማበላሽት Aይኖርብንም፡፡ ህፃናት በመኪና ተሳፍረው ሲጓዙ የበሩን መክፈቻ በመነካካት መጫወት የለባቸውም፡፡ የበሩን መክፈቻ በመነካካት የሚጫወቱ ከሆነ ባልታሰበ ቅጽበት በሩ ሊከፈትና Aደጋ ሊደርስባቸው ይችላል፡፡ Eጅን በመኪናው መስኮት ማውጣት Aደገኛ መሆኑ መታወቅ ይገባዋል፡፡ በመንገዱ ግራ ጠርዝ በሚተላለፍ መኪና ወይም ከመኪናው ቀኝ Aቅጣጫ በሚተላለፍ Eግረኛ ምክንያት Aደጋ ሊፈጠር ስለሚችል ተሳፋሪው Eጁን ከመስኮቱ ውጭ Eንዳያወጣ ይመከራል፡፡ በመኪና Eየተጓዙ Aንዳንድ ነገሮችን፣ ማለትም የሙዝ፣ የቡርቱካን ልጣጭ፣ Eቃ የታሽገባቸውን መረቀቶች የመሳሰሉትን በመስኮት ወደ ውጭ መጣል መንገድ ከማቆሸሹም በላይ ከኋላችን በሚመጣ መኪና መስታወት ላይ ባልታሰበ ሁኔታ በማረፍ Aሽከርካሪውን Aስደንግጦ Aደጋ Eንዲደርስ ሊያደርግ ስለሚችል፣ ልጣጩም Eግረኛን በማዳለጥ ለጉዳት ሊዳርግ ስለሚችል፣ ከዚህ መሰል ድርጊት በመቆጠብ Aመቺ ቦታ Eና ሁኔታ Eስኪገኝ ድርስ ቆሻሻውን በመኪናችን ውስጥ ማቆየት ይመረጣል፡፡

55

Aሽክርካሪው ሙሉ ትኩረቱን መንገዱ ላይ Eንዲያደርግ ሌሎች ተሳፋሪዎች ስልክ በመደወል፣ የመንገድ Aቅጣጫ Aመልካች በማንበብ Eና ሌሎች የAሽከርካሪውን ተደራራቢ ስራ ማገዝ ሊደርስ የሚችል Aደጋን ለማስቀረት ከሚደርግ ጥረት ተለይቶ Aይታይም፡፡

14. Aሽከርካሪዎች መከተል ያለባቸው የጥንቃቄ Eርምጃዎች

በተሽከርካሪዎች በምንጠቀምበት ጊዜ መፈፀም የሚገባን በርካታ የጥንቃቄ Eርምጃዎች Aሉ፡፡ Aሽከርካሪው ወደ መኪናው Eንደገባ ሁል ጊዜ የጥንቃቄ ቀበቶውን ማሰር ይኖርበታል፡፡ የደህንነት ቀበቶ ማሠር ሊደርስ የሚችለውን ጉዳት በከፍተኛ መጠን ሊቀንስ Eንደሚችል በጥናት ተረጋግጧል፡፡

በEኛ Aገር ይህ ሁኔታ የተለመደ ባለመሆኑ በAሽከርካሪዎችም ሆነ በተሳፋሪዎች ላይ የሚደርሱት Aደጋዎች Aሰቃቂ Eና ዘግናኝ ሲሆኑ ይታያሉ፡፡

በመኪናዎች የሚደርሰው Aደጋ Eንደፍጥነታቸው ሁኔታ ሊለያይ ይችላል፡፡ Aደጋ Eንዳይደርስ ለመቆጣጠር የሚያግዘን ፍሬን የተባለው ክፍል ውጤታማ በሆነ ሁኔታ መኪናው ቀጥ ብሎ Eንዲቆም ማድረግ የሚችለው መኪናው ፍጥነቱ ከፍተኛ ካልሆነ ነው፡፡ ነገር ግን መኪናው ከፍተኛ ፍጥነት ያለው ከሆነ ፍሬን ተይዞ Eንኳን ወደፊት ሊንሸራተት ስለሚችል ወዲያው ቀጥ Aድርጐ ለማቆም Aይቻልም፡፡ ስለዚህ Aሽከርካሪዎች ለመንገዱ ከተፈቀደው ፍጥነት በላይ መጓዝ Aለመጓዛቸውን ለማወቅ በሚያሽከረክሩበት ጊዜ የፍጥነት መቆጣጠሪያውን ማየት ይኖርባቸዋል፡፡

በEርጥበት፣ ወቅት ማለትም ዝናባማ Eና ጭቃማ በሆነ፣ ጊዜና በደረቃማ ወቅት በተመሳሳይ ፍጥነት ልንጓዝ Aንችልም፡፡ መንገዱ ጭቃማ ወይም Eርጥብ ከሆነ በቀላሉ ሊያንሽራትት ስለሚችል ፍጥነት ቀንሰን ተገቢውን ጥንቃቄ በማድርግ መጓዝ ያስፈልጋል፡፡

በምሽት ወይም በጭጋጋማ ጊዜ ከፊት ለፊታችን የሚመጣን ነገር ከሩቁ በግልጽ ማየት ስለማይቻል በዝግታ መጓዝ የመረጣል፡፡ መጠጥ የAEምሮን የማመዛዘን Aቅም የሚያሳጣ በመሆኑ፣ ጠጥቶ ማሽከርከር Aደጋ Eንዲደረስ ሁኔታዎችን በገዛ ፍቃድ ከማመቻቸት ተለይቶ የሚታይ Aይደለም፡፡ Aንድ ሰው መኪና የማሽከርከር ሀሳብ ካለው መጠጥ መጠጣት የለበትም “ከጠጡ Aይንዱ፣ ከነዱ Aይጠጡ” የሚባለው መጠጥ ሊያስከትል የሚችለው የAጉል ድፍረት Eና ጀብደኝነት ስሜት ለAደጋ መፈጠር ምክንያት ሊሆን የሚችል መሆኑን በይበልጥ መገንዘብ ይገባናል፡፡ መሪ የመኪናው Eንቅስቃሴ ተገቢውን Aቅጣጫ Eንዲይዝ መቆጣጠርያ Aካል ነው፡፡ ይህንን መቆጣጠሪያ Aካል በAንድ Eጅ ብቻ በመያዝ በሌላው Eጃችን ሌላ ስራ ለመስራት መሞከር ሙሉ ሃሳባችንን በማሽከርከሩ ላይ Eንዳናደርግ ያደርገናል፡፡ በAንዳንድ Aገሮች በAንድ Eጅ የመኪና መሪ ይዘው በሌላው Eጃቸው የሙባይል ስልኮችን Eንዳይጠቀሙ የሚከለክል ህግ Aላቸው፡፡ በሞባይል ስልክ Eያወሩ ማሽከርከር ሊፈጠር የሚችለውን Aደጋ ከፍ ሊያደርግ ስለሚችል ማንኛውም Aሽከርካሪ ሙባይል ስልክ መጠቀም ከፈለገ መኪናውን ዳር Aስይዞ Aቁሞ መጠቀም ይገባዋል፡፡ Aሽከርካሪው ሁለቱንም Eጆቹን መሪው ላይ በማድረግ ለማሽከርከር ተግባር ብቻ ማዋል Eንዳለበት ይመከራል፡፡ የመኪና መቆጣጠሪያ Aካላት ለተሽከርካሪው ስርዓታዊ Eንቅስቃሴ ከመርዳታቸውም በላይ ሌሎች Aሽከርካሪዎች ከዚህኛው መኪና በሚያገኙት ትክክለኛ መልEክት Aደጋ Eንዳያደርሱ

56

Eግዛ ያደርጋል፡፡ መኪናው ወደ ቀኝ ሊዞር ከፈለገ በቀኝ በኩል ያለውን ፍሬቻ ማብራት Aለበት፡፡ ይህ ባለተሟላ ሁኔታ ቢዞር ከኋላ በሚመጣ ተሽከርካሪ ሊገጭ የሚችልበት ሁኔታ ይኖራል፡፡ Aሽከርካሪዎች በወንበራቸው ላይ ተመቻችተው መቀምጥ Aለባቸው፡፡ ባልተስተካከለ ሁኔታ ወይም ተጣበው ወይም በጐናቸው ቢቀመጡ ሙሉ ሀይላቸውን ተጠቅመው የመኪናውን Aካላት Eየተቆጣጠሩ ሊያሽከረክሩ Aይችሉም፡፡ ከላይ ያየናቸው የጥንቃቄ Eርምጃዎች በAሽከርካሪዎች ተሟልተው መፈጸም Aለባቸው፡፡ ልጆች Eናንተም ጐበዝ ተማሪ ሆናችሁ፣ ትልቅ ሰው ስትሆኑ የራሳችሁን መኪና ገዝታችሁ ስታስከረክሩ Eነዚህን የጥንቃቄ Eርምጃዎች መውሰድ ይኖርባችኋል፡፡ Eስከዚያው ይህን የተማራችሁትን ለምታውቋቸው Aሽከርካሪዎችና ለወላጆቻችሁ በመግለጽ የመኪና Aደጋ Eንዳይፈጠር የበኩላችሁን Eገዛ ማድረግ ትችላላችሁ፡፡ የክፍል ውስጥ ተግባራት ተግባር Aንድ Aሽከርካሪዎች Aደጋ ሳያደርሱ Eንዲያሽከረክሩ የሚያሳስቡ መፈክሮችን ጽፋችሁ ኑ ተብላችሁ በመምህራችሁ ብትጠየቁ ምን ዓይነት መፈክር ልትጽፉ Eንደምትፈልጉ ከጓደኞቻችሁ ጋር ተወያዩ፡፡ ተግባር ሁለት ደህንነትን Aስመልክቶ ምን የምታውቁት ታሪክ Aለ? ለምሳሌ የደህንነት ቀበቶ ባለመታጠቅ ፍሬን በድንገት ሲያዝ ፊት ለፊት ካለ የመኪና መስታወት ወይም የመኪና Aካል ጋር መጋጨት፤ የመሳሰሉ ታሪኮችን ሰምታችሁ ወይም Aይታችሁ ከሆነ ወይም ወላጆቻችሁንና መምህራኖቻችሁን በመጠየቅ ተወያዩበት፡፡ ተግባር ሶስት 1. ህፃናት ረጅም ጉዞ በሚጓዙበት ጊዜ የAሽከርካሪውን ትኩረት ሳይረብሹ Eንዴት ራሳቸውን

Eያዝናናኑ ሉጓዙ ይችላሉ ብላችሁ ታስባላችሁ? የAሽከርካሪውን ትኩረት ሊረብሹ የሚችሉ ተግባራት ምንድናቸው? Eነዚህን ከጓደኞቻችሁ ጋር ተነጋገሩ፡፡

2. Aሽከርካሪዎች መከተል ካለባቸው የጥንቃቄ Eርመጃዎች ውሰጥ በዋነኛነት መተኮር ያለበት የትኛው ነው ትላላችሁ? ለምን?

15. Eግረኞች መከተል ያለባቸው ልዩ የጥንቃቄ ደንቦች

Aንዳንድ ሰዎች የEግረኛ መንገዱ በEግር ለመሄድ ምቾት የማይሰጥ በሚሆንበት ጊዜ የመኪና መንገዱን በመጠቀም ሲጓዙ ይታያሉ፡፡ Eንዲህ ዓይነት የመንገድ Aጠቃቀም Aደጋ ያስከትላል፡፡ ሀ. በመንገዱ ላይ ከሚተላለፉ መኪናዎች Aንዱ ባልጠበቅነው Eና ባላሰብነው ሁኔታ Aደጋ

ሊያደርስብን ይችላል፡፡ ለ. የሆነ ነገር Aደናቅፎን ወይም ከመኪና Aደጋ ለመሸሽ ስንሞክር የAስፍልቱ (የመንገዱ)

ጠርዝ ሊጐዳን ይችላል፡፡ ሐ. የመንገዱን ዳር ይዘን በቆሙ መኪናዎች Aጠገብ ስናልፍ በድንገት የመኪናው በር ከውስጥ

ሊከፈት ስለሚችል በዚህ ልንመታና ልንጐዳ Eንችላለን፡፡

57

ስለዚህ Eግረኞች በተቻለ መጠን የEግረኛን መንገድ ይዘው መጓዝ ይኖርባቸዋል Eንጂ የመንገዱን መስተካከል በማየት የመኪና መንገድ ውስጥ ገብቶ ለመጓዝ መሞከር ራስን ለAደጋ ማጋለጥ መሆኑ መታወቅ ይኖርበታል፡፡ በAደባባዮችና ተሸከርካሪዎች በሚበዙባቸው ይበልጥ ለAደጋ የተጋለጠ የከተማ መንገዶች የEግረኞችን መሄጃ ከመኪና መንገድ ለመለየት የብረት Aጥሮች ተሰርተው ይገኛሉ፡፡ በመሆኑም Eግረኞች ለነሱ ከተፊቀደው መጓዣ መንገድ ውጭ Aጥሩን Aልፎ በመግባት ለመጓዝ ወይም መንገዱን ለማቋረጥ መሞከር ለAደጋ መጋለጥ ይሆናል፡፡ ጐን ለጐን በሚሄዱ ሰዎች የEግረኛ መንገዱ በመያዙ የተነሳ ወደ መኪና መንገድ ገብቶ ለመጓዝ መሞከሩ Aደጋ ሊያስከትል ስለሚችል፡፡

ሀ. የምትጓዙት በሰወቹ Aቅጣጫ ተቃራኒ ከሆነ ቆማችሁ ብታሳልፉ ለ. የምትጓዙት ሰዎቹ በሚሄዱበት Aቅጣጫ ከሆነ Eንዲያሳልፏችሁ ይቅርታ መጠየቁ

የበለጠ ተመራጭነት Aለው፡፡ በምሽት ጊዜ በመኪና መንገድ ላይ የምተጓዙ ከሆነ Aንጸባራቂ ያላቸው ወይም ነጣ ያሉ ልብሶችን መልበሱ ይመረጣል፡፡ ምክንያቱም ጠቆር ካሉ ልብሶች ይልቅ ነጣ ያሉ ልብሶች በቀላሉ ስለሚታዩ Aሽከርካሪዎች በርቀት በማየት ጥንቃቄ Eንዲያደርጉ ስለረዳቸው ነው፡፡ ነገር ግን ነጣ ያሉ ልብሶችን ብትለብሱም ጥንቃቄ ማድረጉን መርሳት የለባችሁም፡፡ የግድ የመኪና መንገድ ተጠቅማችሁ መጓዝ የሚኖርባችሁ ከሆነ የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዛችሁ መጓዝ ይኖርባችኋል፡፡ የግራ ጠርዙን ይዛችሁ ስትጓዙ የሚያጋጥማችሁ ከፊት ለፊት የሚመጣ መኪና በመሆኑ የመኪናውን Aመጣጥ በማየት ጥንቃቄ ልታደርጉ ተችላላችሁ፡፡ የመኪና መንገዱን ቀኝ ጠርዝ ይዞ መሄድ ለAደጋ ያጋልጣል የሚባለው መኪናው ከበስተኋላችሁ ስለሚመጣ Eናንተም Aመጣጡን ስለማታዩ ልትጠነቀቁ ስለማትችሉ ለAደጋ የመጋለጡ ሁኔታ በግራ በኩል ከሚጓዙት Eግረኞች የበለጠ ነው፡፡ የመኪና መንገድ ውስጥ ገብቶ መጓዙ Aደገኛ ሲሆን፣ በተለይም የመኪናውን መንገድ ከEግረኞው መንገድ የሚለይ በድንጋይ ወይም በሲሚንቶ የተሰራ ከፍ ያለ ጠርዝ ያለው ከሆነ፣ በፍጥነት ለማምለጥ ስንል ጠርዙ Aደናቅፎን ለከፋ Aደጋ ልንጋለጥ Eንችላለን፡፡ ልጆች፣ መንገድ በምታቋርጡበት ጊዜ በተቻለ መጠን Eግረኞች Eንዲያቋርጡባቸው ነጭ ቀለም በተቀባባቸው ቦታዎች ላይ ብቻ ማቋረጥ ይኖርባቸዋል፡፡ በገጠር Aካባቢ ያላችሁ ከሆነ መንገዱን ከማቋረጣችሁ በፊት በግራ Eና በቀኝ የመንገዱን Aቅጣጫዎች በመመልከት መኪና በቅርብ ርቀት ያልደረሰ መሆኑን በማረጋገጥ ማቋረጥ ይኖርባችኋል፡፡

58

16. በሁለት Aቅጣጫ መኪናዎች የሚሄዱበትን መንገድ ስንጠቀም ማድረግ ያለብን ጥንቃቄ

ስEል 30

በመንገድ Aካፋይ ደሴት ላይ ቆሞ ወደቀኝ መመልከት በሁለት Aቅጣጫ መኪናዎች የሚሄዱበትን መንገድ ስናቋርጥ፣ ምንም Eንኳን የምናቋርጠው በEግረኛ ማቋረጫ ቢሆንም፣ ከማቋረጣችን በፊት ግራና ቀኛችንን በማየት መንገዱ ከተሽከርካሪ የፀዳ መሆኑን Aረጋግጠን ቢሆንም ከመንገዱ መካከል ስንደርስ ወደ ቀኝ በማየት ከሌላኛው Aቅጣጫ የሚመጣ መኪና መኖር Aለመኖሩን ሳናረጋግጥ ቀሪውን የመንገዱን ግማሽ ለማቋረጥ መሞከር የለብንም፡፡ የትራፊክ መብራት ስለበራ ወይም የEግረኛ ማቋረጫ በመሆኑ ብቻ ፈጥናችሁ ወደ ማቋረጫው ከመግባቻችሁ በፊት፤ ለጥቂት ሰኮንዶች ያህል ቆም ብላችሁ መንገዱ ከመኪና የፀዳ መሆኑን ወይም ከማቋረጣችን በፊት ሊደደርስ የሚችል መኪና Aለመኖሩን ወይም Aሽከርካሪው ልታቋርጡ መንገድ መጀመራችሁን ማየቱንና መኪናውን ማቆሙን Eርግጠኛ ልትሆኑ ይገባል፡፡ በEናንተ Eድሜ የሚገኙ ልጆች ቁመታቸው Aጭር ስለሚሆን Aንዳንድ ጊዜ ከAሽከርካሪው Eይታ ውጭ ስለሚሆኑ Aሽከርካሪው በEግረኛ ማቋረጫ ሰው የለም በሚል ግምት በፍጥነት ሊያልፍ ሲሞክር Aደጋ ሊያደርስ ስለሚችል ከማቋረጣችሁ በፊት Aሽከርካሪው Eንደተመለከታችሁ Eርግጠኛ ለመሆን መሞከር Aለባበችሁ፡፡ መኪና ተከልሎ ለማለፍ መሞከር Eጅግ Aደገኛ ነው፡፡ ምክንያቱም Eናንተ ከፊት የሚመጣ መኪና መኖር Aለመኖሩን ለማየት በማያስችል ሁኔታ ውሰጥ ስለምትሆኑ፣ Aሽከርካሪውም ስለማያያችሁ፣ ለከፋ Aደጋ ሊዳርጋችሁ ይችላል፡፡

59

ስEል 31 የቆመ መኪና ተከልሎ ለማለፍ መሞከር

መንገድ የምታቋርጡት የትራፊክ መብራት ባለበት Aካባቢ ከሆነ መብራቱ ቀይ በርቶ መኪናዎች መቆማቸውን በማረጋገጥ ወይም የተጓዠ ሰው ስEል ያለበት ከሆነ ደግሞ የተጓዥ ስEሉ Aረንጓዴ ያበራ መሆኑን ስናረጋግጥ ብቻ መሆን Aለበት፡፡ በAገራችን ያሉ የትራፊክ መብራቶች Eነዚህን ሁለት ምልክቶች Aቀናጅተው የያዙበት ሁኔታ የለም፡፡ ይህ ዓለም Aቀፍ ይዘት ያለው ሲሆን በኛ Aገር የቀዩ መብራት መታየት ለመኪና መቆም፣ ለEግረኛ ጉዞ መንቀሳቀስ መፍቀጂያ ተደርጉ ይወሰዳል፡፡ ሆኖም ግን መብራትም ቢኖር ሁል ጊዜ መኪናዎች መቆማቸውን ሳታረጋግጡ ለማቋረጥ Aትሞክሩ፡፡

ስEል 32 የህጻናት ምልክት ያለው መብራት Aረንጓዴ ሲበራ Aይቶ ማቋረጥ

60

መንገድ በሩጫ ማቋረጥ የሚመከር Aይደለም፡፡ ሲያቋርጡ በጣም ዝግማለትም ወይም መቆም ለAደጋ ሊያጋልጥ ይችላል፡፡ ስለዚህ ፈጠን ብሎ በመራመድ ማቋረጥ ተመራጭ ነው፡፡ በምንም ዓይነት መንገድ ላይ መንገድ ስታቋርጡ በቀጥታ Eንጂ በAግድሞሽ/በሰያፍ መሆን የለበትም፡፡ የመኪናን መምጣት በሚያሰማው ድምጽ ልናውቅ Eንችላለን፡፡ ብስክሌቶች ግን ድምፃቸው ስለማይሰማ Aደጋ ሊያደርሱብን ስለሚችሉ መንገድ ስንጠቀም ወይም ስናቋርጥ Eነዚህ ድምፀ ጉልህ ያልሆኑ ተሽከርካሪዎች Aደጋ Eንዳያደርስቡን መጠንቀቅ ይኖርብናል፡፡

ትክክል ያልሆነ መንገድ ማቋረጥ ትክክል የሆነ መንገድ ማቋረጥ ስEል 33

ትክክል የሆነና ያልሆነ መንገድ ማቋረጥ

መኪናዎች በተለየ ሁኔታ የሚጠቀሙበት በፍጥነት የሚጓዙበት መንገድ ወደፊት በብዛት የሚስራበት ሁኔታ Eንደሚኖር የሚታሰብ ቢሆንም በAገራችን በAሁኑ ጊዜ በብዛት የለም፡፡ በAዲስ Aበባ ከተማ የቀለበት መንገድ በሚል ስያሜ የተሠራ መንገድ Aለ፡፡ ይህን የቀለበት መንገድ ለማቋረጥ ስንፈልግ ነጭ ቀለም የተቀባበት የEግረኛ ማቋረጫ ልናገኝ Aንችልም፡፡ በዚህ ፋንታ መንገዱን ለማቋረጥ የተሠሩ ድልድዮች ናቸው ያሉት፡፡ Eነዚያን ድልድዩች በመጠቀም መሻገር ይኖርብናል፡፡ ፈጥነን ማለፍ Eንችላለን በሚል ግምት Eግረኛ Eንዳይገባ ለማገድ የተሠሩ የብረት ወይም የድንጋይ Aጥሮችን በመዝለል ለማለፍ መሞከር ራስን Aደጋ ውስጥ ከመጣል ያነሰ ድርጊት Aይሆንም፡፡

61

ስEል 34 Eግረኛ Eንዳይገባ የተሰሩ የብረት Aጥሮች

የEግረኛ ማቋረጫ የቅብ ምልክት (ዜብራ ቅብ) ተጠቅመን መንገድ የምናቋርጥ ቢሆንም በጉናችን ካለው መንገድ Eኛ Eያቋረጥንበት ወዳለው መንገድ መኪና ሊመጣ የሚችሉባቸው ሁኔታዎች Eንዳሉ በማወቅ መጠንቀቅ Aለብን፡፡ Aንድ Aቅጣጫ ብቻ ይዘው መኪኖች የሚጠቀሙበትን መንገድ ከማቋረጣችሁ በፊት መኪና ወደየትኛው Aቅጣጫ ብቻ Eንደሚጓዝ በጥንቃቄ በማየት ማረጋገጥ Aለባችሁ፡፡ የመኪና ጋራዥ ባለበት Aካባቢ ስትሄዱ ወይም የመኪና ማቆሚያ Aካባቢዎች ላይ ስትጓዙ የሚንቀሳቀሱ መኪናዎች Aደጋ Eንዳያደርሱባችሁ ጥንቃቄ ልታደርጉ ይገባል፡፡ ተግባር Aንድ ለነዚህ ጥያቄዎች ተገቢውን መልስ ስጡ፡፡ 1. Eግረኞች ደህንነታቸውን ጠብቀው Eንዲጓዙ የሚረዷቸውና መፈፀም ያለባቸው ዋናዋና

ተግባራት ምን ምን ናቸው; 2. የመኪና መንገድ ስናቋርጥ ማድረግ የሚገባን ጥንቃቄዎች ምንድናቸው; 3. በሁለት Aቅጣጫ መኪና የሚጠቀምበትን መንገድ ከማቋረጣችን በፊት ምን ማድረግ

ይገባናል; 4. የEግረኛ መንገድ ሲባል ምን ማለት ነው; 5. ስለትራፊክ Eንቅስቃሴ መቆጣጠሪያ መብራቶች Aገልግሎትና ጥቅም በዝርዝር ግለፁ; 6. በAንድ Aቅጣጫ ብቻ መኪናዎች የሚጓዙበትን መንገድ ስናቋርጥ ምን ጥንቃቄ ማድረግ

Aለብን; 7. የEግረኛ ማቋረጫ ምልክት /ዚብራ ምልክት / በሌለባቸው ቦታዎች መንገድ ስታቋርጡ

ማድረግ ያለባችሁ ጥንቃቄ ምንድ ነው;

62

ተግባር ሁለት ትክክለኛ የሆነውን ሀሳብ Eውነት፣ ትክክል ያልሆነውን ስህተት ብላችሁ መልሱ፡፡ 1. የመኪና መንገድ በሩጫ ለማቋረጥ መሞከር Aደጋ ላያስከትል ይችላል፡፡ 2. መንገድ ስናቋርጥ Aደጋ ሊያደርሱብን ከማይችሉ ነገሮች ውሰጥ Aንዱ ብስክሌት ነው፡፡ 3. የቆመ መኪና ተከልሎ ለማለፍ መሞከር የሚያስከትለው ምንም ዓይነት Aደጋ የለም፡፡ 4. በEግረኛ ማቋረጫ መንገድ በዝግታ ብታቋርጡ ወይም ቆም Eያላችሁ ብትጓዙ

የሚደርስባችሁ Aደጋ የለም፡፡ 5. ቀለበት መንገድ ላይ ያሉ የEግረኛ ማቋረጫ ድልድዩች ለEንሰሳት መተላለፊያ Eንጂ ለሰው

መተላለፊያ የተሰሩ ባለመሆናቸው ማቋረጫ ድልድዩን ባንጠቀምም Aደጋ ሊደርስብን Aይችልም፡፡

6. Aረንጓዴ የትራፊክ መብራት ሲበራ ማቋረጭ የተፈቀደ በመሆኑ የሚደርስባችሁ የመኪና Aደጋ Aይኖርም፡፡

ተግባር ሶስት ከዚህ በታች በምታነቡት ሁኔታ ከቤ መንገዱን ቢያቋርጥ ጠንቃቃ ነው ማለት Eንችላለን; 1. ቀኝ Eና ግራ ካየ በኋላ ደግሞ ወደ ቀኝ በማየት መንገዱን ቢያቋርጥ ትክክል ነው; 2. ከቤ በEግሩ ሲጓዝ የመንገዱን ቀኝ ጠርዝ በመያዝ ነው፡፡ 3. ከቤ የEግረኛ ማቋረጫ በመጠቀም የትራፊክ መብራቱ Aረንጓዴ ሰው የተሳለበት ቀይ ቀለም

ሲበራ ሲበራ ያቋርጣል፡፡ ልጆች፡- የከቤን የመኪና መንገድ Aጠቃቀም ስናይ ጠንቃቃ Aለመሆኑን Eንገነዘባለን ፡፡ ምክንያቱም 1ኛ- የመኪና መንገድ ስናቋርጥ ቀድመን ማየት ያለብን የመንገዱን ግራ Aቅጣጫ ሲሆን ከዚያ

ወደ ቀኝ ዞረን በማየት መኪና Aለመኖሩን ማረጋገጥ ይኖርብናል፡፡ መኪና Aለመኖሩን Eርግጠኛ ሳንሆን ወይም ከማቋረጣችን በፊት Eየመጣ ያለው መኪና Eንደማይደርስብን ደግመን ወደ ግራ በማየት Aረጋግጠን ለማቋረጥ መንቀሳቀስ ይኖርብናል፤ ከቤ ግን ይህን ባለማድረጉ ጠንቃቃ ነው ልንለው Aንችልም፡፡

2ኛ- በገጠርም ሆነ በከተማ ከዋናው የመኪና መንገድ ዳር Eና ዳር የEግረኛ መንገድ

በማይኖርበት ጊዜ የግድ የመኪና መንገድ ውስጥ ገብተን ለመንጓዝ የምንገደድ ከሆነ መጠቀም የሚገባን የመንገዱን ግራ ጠርዝ ብቻ ነው፡፡ ነገር ግን ከቤ የተጠቀመው የመንገዱን ቀኝ ጠርዝ በመሆኑ ጠንቃቃ ልጅ ነው Aያሰኘውም፡፡

3ኛ- የEግረኛ ማቋረጫ ምልክት ባለበት መንገድ Aጠገብ የትራፊክ መብራት ካለ፣ ቀይ

መብራቱን በማየት፣ የሰው ምልክት ያለበት ከሆነ Aረንጓዴ መብራት ሲበራ በማስተዋል መኪናዎቹ መቆማቸውን Eርግጠኛ ስንሆን ብቻ ማቋረጥ ይገባናል፡፡ ከቤ ይህን ባለማድረጉ ጠንቃቃ ልጅ ነው Aያሰኘውም፡፡

ተጨማሪ መልመጃዎች 1. የመኪና መንገዱ ጠርዝ በድንጋይ ወይም በሲሚንቶ ኮንክሪት ትንሽ ከፍ ተደርጐ በተሰራበት

ቦታ ውስጥ ገብታችሁ፣ የመንገዱን ግራ Aቅጣጫ ይዛችሁ ብትሄዱ ምን የሚገጥማችሁ ችግር Aለ?

2. የመንገዱን ማንኛውንም ጠርዝ ይዘን ስንጓዝ በቆመ መኪና Aጠገብ ለማለፍ ሰንሞክር ምን Aደጋ ሊያጋጥመን ይችላል?

3. በየትኛው ሁኔታ ነው Eግረኛ ሲያቋርጥ Aደጋ ሊያጋጥመው የሚችለው?

63

1. ተሸከርካሪ ተከልሎ ሲያቋርጥ? 2. የሰው ምስል ያለው Aረንጓዴ መብራት ሲበራ? 3. ለEግረኛ ማቋረጫ በተቀባ ስፍራ ተጠንቅቆ ሲያቋርጥ? ወይስ 4. ባለሁለት Aቅጣጫ መንገድ ላይ በመጀመሪያ ወደግራ ማህል ደሴቱ ላይ ሲደርስ ደግሞ

ወደቀኝ Aየቶ ተጠንቅቆ ሲያቋርጥ?

ከላይ ለተነሱት ጥያቄዎች የተሰጡ መልሶች

1. የEግረኛ መንገድ ባለበት ቦታ የመኪና መንገድ ውስጥ ገብተን ብንጓዝ የመንገድ ጠርዝ ተጠግቶ በAደገኛ ሁኔታ የሚመጣ መኪና ካለ ያን በማየት ልንሸሽ ስንሞክር Aደናቅፎን በመውደቅ የመቁሰል ወይም በመደናቀፍ የመኪና Aደጋ ሊደርስብን ይችላል፡፡

2. መኪና ውስጥ ያለው ሰው በድንገት የመኪናውን በር የሚከፍተው ከሆነ በበሩ ልንመታ Eና ልንጉዳ Eንችላለን፡፡

3. የቆመ ተሸከርካሪን ተከልሎ ለማለፍ መሞከር ለAደጋ ሊያጋልጥ ይችላል፡፡ ምክንያቱም ከፊት ያለው መኪና የልጁን Eንቅስቃሴ በማየት ሊቆም የሚችል ቢሆንም ከኋላ ያለው መኪና የልጁን ወደ Eግረኛ ማቋረጫ ውስጥ መግባቱን ላያይ ስለሚችል Aና በመጣበት ፍጥነት ሲጓዝ ልጁን ሊገጨው ይችላል፡፡

ስለዚህ መኪናዎች በዚህ ሁኔታ Eየመጣ ባለበት ሁኔታ የEግረኛ ማቋረጫ ቢኖርም ሁኔታው Aመቺ Eስኪሆን ድረስ ቆም ብሎ ማሳለፍ ያስፈልጋል፡፡ ተጨማሪ ተግባር የተፃፉትን ቃላት በመጠቀም ከስር የቀረበውን ታሪክ Aሟሉ

17. የAስተዋይነት ጠቀሜታ

ትጉሁ፣ ብልሁና ጠንቃቃው ድርፉጮ የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቱን በማጠናቀቅ ጥሩ ውጤት በማምጣቱ ለከፍተኛ ትምህርት Aዲስ Aበባ ዩኒቨርስቲ ተመደበ፡፡

Aዲስ Aበባ፣ Iትዩጵያ ውስጥ ካሉ ከተሞች ሁሉ Eጅግ ሰፊ ከተማ ነው፡፡ በርካታ መኪናዎች በከተማው ውሰጥ ይገኛሉ፡፡ ከገጠር ወደ ከተማ ለመጣ ሰው Aዲስ Aበባ ውስጥ የሚታየው የመኪናዎች Eንቅስቃሴ Eጅግ የሚያስፊራበት ሁኔታ Aለ፡፡

1. ሲያቋርጥ 2. ቀና

3. ጠንቃቃ 4. ትንሽ

5. ማየት 6. በEግሩ

7. መጠን 9. ሊያዩት

9. Aጭር

1. መገርሳ የ9 ዓመት ልጅ ነው፡፡ ሁልጊዜ ወደ ት/ቤት የሚሄደው ነው፡፡ 2. ልጅ በመሆኑ Aሽከርካሪዎች ከሩቅ Aይችሉም፡፡ 3. የEሱ መሆን ከፊት ለፊቱ የሚመጡትን መኪናዎች በሙሉ ለማየት

Aያመቸውም፡፡ 4. በመሆኑም መንገድ በጣም መሆን ይገባዋል፡፡ 5. ምክንያቱም የትራፊክ መብራቶች Eና ምልክቶች ቢኖሩም ከቁመቱ ከፍ ያሉ

በመሆናቸው ሊያያቸው Aይችልም፡፡ 6. ስለዚህ ከAንገቱ በማለት የተሽከርካሪዎቹን Eንንቅስቃሴ በ

መንገዱን ማቋረጥ ይገባዋል፡፡

64

ብዙዎቹ የከተማው ውስጥ መንገዶች Aስፋልት የለበሱ ቢሆንም በበርካታ ቦታዎች የEግረኛ መንገድ ያልተሰራላቸው በመሆኑ የመኪና Aደጋ በብዛት ያጋጥማል ፡፡

በየቀኑ Aደጋች በEግረኞች ላይ ስለሚደርስ ድርፉጮ ከሚማርበት የዩነቨርስቲው ግቢ በሚወጣበት ጊዜ ከፍተኛ ጥንቃቄ ያደርጋል፡፡

መንገድ ሲያቋርጥ በEግረኛ ማቋረጫ ይጠቀማል፡፡ ሁል ጊዜ ሲጓዝ የመንገዱን ግራ ጠርዝ ይዞ ነው፡፡ የመንገድ ላይ የትራፊክ መብራቶችን በጥንቃቄ በማስተዋል ቀይ መብራት ካልበራ በፍፁም መንገድ ማቋረጥ Aይሞክርም፡፡

Aንዳንድ ጓደኞቹ፣ የገጠር ልጅ በመሆኑ ነው መኪና የሚፈራው Eያሉ ያሾፉበታል፡፡ "ሞኙ ድርፉጮ የEግረኛ ማቋርጫ መንገድ ካላገኘ መንገድ ማቋረጥ Aይደፍርም" Eያሉ ይቀልዱበት ነበር፡፡ ብዙ ቀን "ና Eጅህን ይዘን መንገዱን Eናሻግርህ፣ መኪና ቢመጣ Eንኳን ሮጠን ማለፍ Eንችላለን" ይሉታል፡፡ Eሱ ግን በቀልዳቸው ሳይናደድ ረጋ ብሎ "ለምን ለኛ ደህንነት ሌላ ሰው Eንዲያስብልን ትፈልጋላችሁ? የተማረ ሰው የደህንነት ደንቦችን በማወቅ ለሌላው ህዝብ ምሳሌ መሆን ይገባዋል Eንጂ ደንቡን ለማፍረስ AርAያ መሆን Aይገባውም" Eያለ ይመክራቸዋል፡፡

ከጠጠር መንገድ የበለጠ Aደጋ የሚደርሰው በጥሩ Aስፋልት መንገድ ላይ መሆኑን ማወቅ Eንደሚገባቸውና በዚህም የተነሳ በAዲስ Aበባ ከተማ በAማካኝ በቀን Aንድ ሰው Eንደሚሞት፣ ከዚህም ከሚጎዳውም ውስጥ 80 ከመቶው Eግረኛው መሆኑን በማወቅ መጠንቀቅ Eንደሚገባቸው ያሳስባቸው ነበር፡፡

ጥቂት ጓደኞቹ የሱ ሀሳብ ከፍርሃት የመነጨ Aድርገው ቆጠሩት፡፡ የድርፉጮ ጓደኞች Aንድ ቀን ከዩንቨርስቲ ግቢ ወጥተው ወደ ከተማ ሲሄዱ በመኪና መንገዱ ላይ ያለውን Eንቅስቃሴ Aትኩረው ሳያገናዝቡ፣ ስለፈተና መድረስ Eያወሩ፣ መንገድ በማቋረጥ ላይ ነበሩ፡፡ Aዎን በዚያን ጊዜ ነበር በጣም Eየፈጠኑ የሚመጡ መኪናዎች Aጠገባቸው Eንደደረሱ ያዩት፡፡ Aንድ ጓደኛቸው ሮጦ ለመሻገር ሞከረ፡፡ ነገር ግን መኪናው በፍጥነት ይጓዝ ስለነበር ሾፌሩ ፍሬን ቢይዝም በመንሸራተቱ ልጁ በሚያሳዝን ሁኔታ በመኪናው ተገጭቶ ወደቀ፡፡

ሌሎቹ ግን ከAደጋው ቢተርፉም በጓደኛቸው መሞት በጣም Aዘኑ፡፡ ትምህርቱን ሊጨርስ ሁለት ወራት የቀረው ጓደኛቸው በዚህ ሁኔታ ህይወቱ በማለፉ በራሳቸው ድርጊት ተበሳጩ፡፡ "ለራሳችን ደህንነት ማሰብ ያለብን Eኛ ነን" Eያለ ድርፉጮ የሚያቀርበው ሀሳብ ትክክል Eንደነበር Aምነው፤ የመኪና Aደጋ Eንዳይደርስ Eግረኞች ለራሳቸው ጥንቃቄ Aንዲያደርጉ ምሳሌ ለመሆን ጥረት ለመጀመር ቃል ገቡ፡፡

65

ተግባር Aንድ

ጥያቄዎቹን በማንበብ ትክክል ለሆነው Eውነት፣ ትክክል ላልሆነው ስህተት ብላችሁ መልሱ 1. በAስፋልት የተሠሩ መንገዶች ምቹ በመሆናቸው የመኪና Aደጋ ሊያጋጥም Aይችልም፡፡ 2. Aብዛኛዎቹ የAዲስ Aበባ ከተማ መንገዶች ለEግረኛ መሄጃነት የተሰሩ መንገዶች Aሏቸው፡፡ 3. ድርፉጮ የዩንቨርስቲ ተማሪ በመሆኑ የመኪና Aደጋ ይደርስብኛል ብሎ Aይጠነቀቅም 4. የድርፉጮ ጓደኞች የሚያሾፉበት የሚለብሰው ልብስ ንፁህ ባለመሆኑ ነው፡፡ 5. Aዲስ Aበባ ውሰጥ የመኪና Aደጋ የሚበዛው ትክክለኛ የመቆጣጠሪያ መሳሪያዎች የሌሏቸው

መኪናዎች ስለሚበዙ ነው፡፡

ተግባር ሁለት Eያንዳንዱን ጥያቄ በማንበብ Aጭር መልስ ስጡ፡፡ 1. በከተሞች ውስጥ የመኪና Aደጋ የሚደርስባቸው ዋነኛ ምክንያቶች ምንድ ናቸው? 2. የተማረ ሰው ለሌሎች ሰዎች ምሳሌ የሚሆነው ምን በማድረግ ነው? 3. የድርፉጮ ጓደኞች ምክሩን ያልሰሙት ለምን ይመስላችኋል? 4. ወሬ Eያወሩ መንገድ ማቋረጥ የመኪና Aደጋ የሚያስከትለው Eንዴት ነው? 5. የከተማ ልጅ መሆናችን መኪና Eንዳይገጨን ሊረዳን ይችላል? 6. Eናንተስ ከዚህ ታሪክ ምን ትማራላችሁ?

66

መጽሃፍ፣ ክፍል Aራት

በመኪና መንገድ ላይ በቀን የሚታይ Eንቅስቃሴ

በመኪና መንገድ ላይ በማታ የሚታይ Eንቅስቃሴ

መልEክት፡- Aስተውሎ መንዳት ዓላማን ለማሳካት ያስችላል፡፡

67

1. የተሽከርካሪ Aጀማመር Aጭር ታሪክ፡፡

ኑሮ ትግል ነው፡፡ የሰው ልጅ የኑሮ ጫናውን ለማቃለል የተለያዩ ጥረቶችን በማድረግ ላይ ይገኛል፡፡ ካደረጋቸው Eና Eያደረጋቸው ካሉ ጥረቶች ውሰጥ ተሽከርካሪዎችን ለሰውና ለEቃ መጓጓዣነት መጠቀም መቻል ነው፡፡ ጥንታዊ ተሽከርካሪዎች በEንሰሳት የሚጐተቱ፣ በEንፋሎት ሀይል የሚሰሩ ነበሩ፡፡ ከዚያ Eድገቱ Eየቀጠለ በጋዞሊን የሚሰሩ መኪናዎች Eየተፈላለፉ Aሁን ያለንበት ደረጃ ላይ ለመድረስ ተችሏል፡፡ Aንድ ወይም ሁለት ሰዎችን ከሚያጓጉዙ ተሽከርካሪዎች ተነስተን Aሁን ባለንበት ወቅት Aንድ መርከብ ከ3,000 በላይ ሰዎችን ሊያጓጉዝ የሚችልበት፣ Aንድ Aውሮፕላን ከ500 ሰዎች በላይ የሚያሳፍርበት ጊዜ ላይ ተደርሷል፡፡ ተሽከርካሪዎች በመንገድ ላይ በሚመላለሱበት ወቅት ያለ Aደጋ በስርዓት Eንዲጓጓዙ የሚያገለግል የትራፊክ ደንብ ሁሉም Aገሮች ይጠቀማሉ፡፡ በዓለማችን ላይ በብዙ ሚሊዩን የሚቆጠሩ ተሽከርካሪዎች ሲኖሩ ሁሉም ተሽከርካሪዎች በዘፊቀደ የሚጓዙ ቢሆን ኖሮ ይደርስ የነበረው Aደጋ ከፍተኛ ይሆን ነበር፡፡

2. ተስከርካሪዎች ወደ Iትዮጵያ መግባት የጀመሩት መቼ ነው?

ባለሞተር ተሽከርካሪ ወደ Iትዮጵያ መግባት ከጀመረ ከAንድ መቶ Aመት Aይበልጥም፡፡ የመጀመሪያው የሞተር ተሽከርካሪ ሆኖ ወደ Iትዮጵያ የገባው የምድር ባቡር መሆኑ ይታወቃል፡፡ በ19A4 ዓ.ም. ከጅቡቲ Eስከ ድሬደዋ የተሰራው ሃዲድ በመጠናቀቁ ባቡር የትራንስፖርት Aገልግሎት መስጠት ጀመረ፡፡ ከባቡር ቀጥሎ ወደ Aገራችን የገባው ተሽከርካሪ ዳምጠው ተብሎ የሚጠራው የመንገድ መደምደሚያ ከባድ የብረት መሽከርከሪያዎች ያሉት ይህ መሳሪያ የገባው በ1906ዓ.ም ተርኪስ በሚባል የAርመን ተወላጅ Aማካይነት ነው፡፡ ከድሬደዋ Aዲስ Aበባ ነድቶ የሚያመጣው ሰው ባለመኖሩ፣ በማወላለቅ ሶስት ሺህ ያህል ሰዎች በሸክም Aዲስ Aበባ ድረስ Eንዳመጡት ይነገራል፡፡ በሸክም የመጣው መኪና ከተገጣጠመ በኋላ ለትንሽ ጊዜያት በውጭ ዜጐችና በAጼ ሚኒልክ ከተንቀሳቀሰ በኋላ በሞተር ማቀዝቀዣው ውሰጥ ውሃ ባለመጨመሩ ሞተሩ ተበላሽቶ Eንደቆመ ቀርቷል፡፡ ሰባራ ባቡር Eየተባለ የሚጠራውም ቦታ ስሙን ያገኘው ይህ ዳምጠው ተበላሽቶ የቆመበት ቦታ ስለሆነ ነው፡፡ ከዚያን ጊዜ በኋላ በተለያዩ ሰዎች በርካታ ተሽከርካሪዎች ወደ Aገራችን ሊገቡ ችለዋል፡፡ መኪናዎች በዓይነትና በብዛት Eየጨመሩ ሲመጡ Eንቅስቃሴውን ሰርዓት ለማስያዝ Aለም Aቀፍ ተቀባይነት ያላቸው የመንገድ Aጠቃቀም ደንቦችን Aገራችን ተግባራዊ ማድረግ ጀምረች፡፡

3. የመንገድ ላይ ምልክቶች ጠቀሜታ

የትራፊክ ምልክቶች Aለም Aቀፍ ይዘትና Eውቅና ያላቸው Aሽከርካሪውን የሚያስጠነቅቁ፣ የሚቆጣጠሩና መረጃ የሚሰጡ ምልክቶች ናቸው፡፡ ጥቅማቸውም Aሽከርካሪዎች የመንገዱን ሁኔታ በተመለከተ Aስቀድመው Eንዲያውቁትና Eንዲጠነቀቁ በመከልከልና በማስገደድ የትራፊክ Aደጋን ለመቀነስ የሚያስችሉ የመቆጣጠሪያ መሳሪያዎች ናቸው፡፡

ምልክቶች Aሽከርካሪዎች ምን ማድረግ Eንዳለባቸው ወይም ምን ማድረግ Eንደሌለባቸው ማሳወቅ ብቻ ሳይሆን በነዚህ ምልክቶች Aማካኝነት የትራፊክ ደንቦችን በሚተላለፉ Aሽከርካሪዎች ላይ ተገቢውን Eርምጃ ለመውሰድ ያስችላሉ፡፡

68

የመንገድ ላይ ምልክቶች Eና ስርዓቶች ባይኖሩ ኑሮ Eያንዳንዱ ሰው በፈለገው Aቅጣጫ Eና ሁኔታ በመንዳት የሚደርስው Aደጋና መጨናነቅ Aሁን ካለው ሁኔታ Eጅግ የተበራከተ በሆነ ነበር፡፡

4. የትራፊክ ምልክቶች ምን ያስገነዝቡናል? የትራፊክ ምልክቶች የተለያዩ ዓይነት መግለጫዎችን ለAሽከርካሪዎች ይሰጣሉ፡፡ Eነዚህ ምልክቶች፡-

1. የሚያስጠነቅቁ፣ 2. የሚቆጣጠሩና 3. መረጃ የሚሰጡ

ተብለው የሚታወቁ ናቸው፡፡ የሚያስጠነቅቁ የመንገድ ዳር ምልክቶች፡- ቅርጻቸው ሶስት ማEዘን የሆነ በቀስት፣ በስEልና በቁጥር በመሳል/በመጻፍ የመንገዱን የወደፊት ሁኔታ በማሳወቅ Aሽከርካሪዎች Eንዲጠነቀቁ የሚረዱ ናቸው፡፡ የሚቆጣጠሩ የመንገድ ዳር ምልክቶች፡- ቅርጻቸው ክብ ሆኖ በውስጡ በክብ ወይም በቀስት በመሳል/በመጻፍ የሚከለክሉ፣ የሚያስገድዱና ቅድሚያ የሚያሰጡ ምልክቶች ናቸው፡፡ መረጃ ሰጪ የመንገድ ዳር ምልክቶች፡- ቅርጻቸው Aራት ማEዘን ሆኖ ራሳቸው መረጃ ሰጪ ወይም Aቅጣጫ Aመልካች ምልክቶች ናቸው፡፡ • ሶስት ማEዘን ሆኖ ዳርዳሩ ቀይ የተቀባ ምልክት የAደጋ ማስጠንቀቂያ ምልክት ሆኖ

ይተርጐማል፡፡ ለምሳሌ፡-

ስEል 35 ይህ የሚያመለክተው ሰዎች መንገድ Eየሰሩ በመሆኑ Aሽከርካሪዎች ተጠንቅቀው ማለፍ Eንዳለባቸው ሲሆን ከዚህ በታች ያለው ምልክት ደግሞ የሚያስጠነቅቀው ተማሪዎች የሚተላለፉበት ስለሆነ ፍጥነትህን ቀንሰህ ተጠንቅቀህ Aሽከርክር የሚል ሲሆን ይህም በቅርብ ርቀት ት/ቤት መኖሩን ያመለክታል፡፡

69

ስEል 36

• ክብ ሆኖ ዙሪያዉ ቀይ የተቀባ ከሆነ የተከለከለ መንገድ መሆኑን ያመለክታል፡፡

ለምሳሌ

ስEል 37

ከላይ የተሳለው ምልክት ለEግረኛ ማለፍ የማይፈቀድ Eና የተከለከለ መሆኑን ያመለክታል፡፡

70

• ክብ ሆኖ ሰማያዊ ውስጡ ከተቀባ የሚያሰገድድ ምልክት ነው፡፡ ለምሳሌ

ስEል 38

ይህን ምልክት ለEግረኞች ብቻ የተፈቀደ መንገድ መሆኑን Aመልካች ሲሆን የታችኛው ደግሞ ለብስክሌት ብቻ መሄድ Eንደሚቻል ያመለክታል፡፡

ስEል 39

• Aራት ማEዘን ቅርጽ ያለው Eና ውስጡ Aረንጓዴ የተቀባ ከሆነ ምን ነገር ልናገኝ

Eንደምንችል ጥቆማ የሚሰጠን ምልክት ነው ፡፡ ለምሳሌ፡-ከታች የምናየው ምልክት ከፊት ለፊት የEግረኛ ማቋረጫ መኖሩን የሚያሳየን፡፡

ስEል 40

71

5. የመንገድ ላይ የቅብ ምልክቶች

ቋሚ ነገሮች ላይ ከሚሰቀሉ ምልክቶች በተጨማሪ መንገድ ላይ በነጭ ወይም በቢጫ ቀለም የተቀቡ የመንገድ ላይ የመስመር ምልክቶች Aሉ፡፡ ባለፉት ክፍለ ትምህርቶች Eንደተማርነው Aግድም የመንገድ መሃል መስመሮች፣ (ዜብራ) ቅብ ምልክት ያለባቸው፣ ለEግረኞች ማቋረጫ የተፈቀደ Eንደሆነ ተምረናል፡፡ በሁለት Aቅጣጫ ለሚያገለግል መንገድ በAስፋልቱ መሃል የተቆራረጠ መስመር ያሉበት መንገድ የሚያመለክተው መንገዱ በረጂም ርቀት ግልጽ መሆኑን ነው፡፡ በመሆኑም ተከታትለው ከሚሽከረከሩ መኪናዎች ውስጥ Aንዱ ከፊቱ ያለውን መኪና ለመቅደም ቢፈልግ ተገቢውን ጥንቃቄ በማድረግና ከፊት ለፊት የሚመጣ መኪና Aለኖሩን በመመልከት የተቆራርውን የመንገድ ላይ ቅብ በማቋረጥ መቅደም ወይም ወደ ግራ በመታጠፍ ዞሮ ወደመጣበት መመለስ Eንደሚችል ያመለክታል፡፡

ስEል 41

መንገዱ Aጋማሽ ላይ የተቆራረጠ መስመር

መሰመሩ ያልተቆራረጠ ከሆነ የሚያመለክተው መንገዱ በረጂም ርቀት ግልጽ Aለመሆኑን ነው፡፡ በመሆኑም ከፊቱ ያለውን መኪና ለመቅደም ወይም ዞሮ ወደመጣበት ለመመለስ መስመሩን ማቋረጥ Eንደማይችል የሚገልጽ ነው፡፡ መቅደም የሚችለው የተቆራረጠ መስመር ላይ ሲደርስ ብቻ ነው፡፡ Eስከዚያ መታገስ Eንደሚገባው ማወቅ ይኖርበታል፡፡

72

ስEል 42 መንገዱ Aጋማሽ ላይ ሙሉ መስመር

ተማሪዎች! ሌሎች የመንገድ ላይ ምልክቶች ያሉ ሲሆን Eነዚህን ምልክቶችና ጥቅማቸውን ወደፊት Eስክትማሩ ድረስ ምንምን ዓይነት ሊሆኑ Eንደሚችሉ ያውቃሉ ብላችሁ የምታስቧቸውን ሰዎች ጠይቁ፡፡ መሰራት ያለባቸው ተግባራት ተግባር Aንድ

ተለያዩ የመንገድ ላይ Eና የትራፊክ ምልክቶችን ስላችሁ ለመምህራችሁ በማሳየት ትክክል መሆናችሁን ወይም Aለመሆናችሁን Aረጋግጡ፡፡

ተግባር ሁለት ተማሪዎች! Aደጋን ለመቀነስ ይረዳሉ የምትሏቸውን Aዳዲስ የትራፊክ ምልክቶች ስላችሁ ለመምህራችሁ በማሳየት፣ ለምን ምልክቶቹን መሳል Eንደፈለጋችሁ ግለፁ፡፡ ተግባር ሶስት • የተከለከለ • ማስጠንቀቂያ • መግለጫ Eነዚህን ቃላት በትክክለኛው ምልክት ስር ፃፉ፡፡

ስEል 43

73

ልታውቋቸው የሚገቡ ነገሮች 1. የማታውቁት የመንገድ ላይ ምልክት ወይም የትራፊክ ምልክት ሲያጋጥማችሁ

መምህራኖቻችሁ ወይም የሚያውቁ ሌሎች ሰዎች Eንዲነግሯችሁ መጠየቅ Aለባችሁ፡፡ 2. የመንገድ ላይ የትራፊክ ምልክቶች ተጓዦች ደህንነታቸው ተጠብቆ Eንዲጓዙ የሚረዱ

በመሆናቸው በEግራችሁ ወይም በብስክሌት በምትጓዙበት ጊዜ Eነዚህን ምልክቶች ማክበር Aለባችሁ፡፡ ይህን በማድረጋችሁ በናንተም ሆነ በሌሎችም ላይ Aደጋ Eንዳይደርስ AስተዋጽO Aደረጋችሁ ማለት ነው፡፡

6. የመንገድ Eና የትሪፊክ ምልክቶችን Aክብሮ መጠቀም፡፡

Aሽከርካሪዎች ማክበር የሚገባቸው በርካታ የትራፊክ ህጐች Aሉ፡፡ Eግረኞችም መፈፀም ያለባቸው ተግባሮች Aሉ፡፡ በብዙ Aገሮች የወጣውን የትራፊክ ህግ Eንዲያከብሩ የሚገደዱት Aሽከርካሪዎች ብቻ ሳይሆኑ Eግረኞችም ጭምር ናቸው፡፡ የትራፊክ ህግን የሚጥሱ Aሽከርካሪዎች በኛም Aገር ተገቢው ቁጥጥር Eና ክትትል Eየተደረገ ለህግ የሚቀረቡበት ሁኔታ Eንዳለ ይታወቃል፡፡ ነገረ ገን Eግረኞች ለሚፈጽሙት የትራፊክ ህግ መጣስ Aስገዳጅ ደንብ ወይም የሚጣል ቅጣት Aስካሁን ቅርብ ድረስ Aልነበረም፡፡ Aሁን ግን ከግንቦት 1 ቀን 1997 ዓ.ም. ጀምሮ የጸና ህግ ወጥቷል፡፡ በዚህ ህግ መሰረት Eግረኞችም ሊቀጡ ይችላሉ፡፡ ሌላውን ሰው ለAደጋ በማጋለጣችን Eንዳንቀጣ ወይም ለAደጋ የተጋለጥን Eንዳንሆን፣ የመንገድ ላይ Eና የትራፊክ ምልክቶችን በሚገባ በማወቅ ተገቢውን Aክብሮትና ጥንቃቄ በማድረግ Eኛንም ሆነ ሌሎችን ከAደጋ መጠበቅ ይገባናል፡፡ ተግባር Aንድ ተገቢውን መልስ ስጡ 1. Eግረኞች የትራፊክ ህግጋትን ማወቃቸው ምን ጥቅም ይሰጣቸዋል? 2. Eግረኞች ህጉን ሲጥሱ ለምን Eርምጃ Aይወሰድባቸውም? 3. የመንገድ ምልክቶችን ያላከበረ Eግረኛ መቀጣት ቢችል የትራፊክ Aደጋ ይቀንስ ነበር

ብላችሁ ታስባላችሁ? ከጓደኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡ 4. Aሽከርካሪዎች ማክበር ያለባቸው የትራፊክ ህጐች ምን ምን Aይነት Eንደሆኑ Eየጠቀሳችሁ

ተወያዩ 5. Aደጋ Eንዳይደርስብን ምን ዓይነት ጥንቃቄ ማድረግ Aለብን?

7. የመመልከት Eና የማደመጥ ችሎታን ማዳበር

የሰው ልጅ ካሉት የተለያዩ የስሜት ህዋሳት ውስጥ ጆሮ Eና Aይን በመንገድ Aጠቃቀም ወቅት የሚኖራቸው ጠቀሜታ ከፍተኛ ነው፡፡ ከተለያዩ Aቅጣጫዎች የሚመጡ ተሽከርካሪዎችን በድምፃቸው Aዳምጦና በAይን Aይቶ ለመለየት Eነዚህ Aካላት ያስችሉናል፡፡ ተገቢውን ጥንቃቄ ለማድረግ Eነዚህ የስሜት ህዋሶቻችን የዳበሩ መሆን ይገባቸዋል፡፡

8. የህፃናት የማየት Eና የመስማት ችሎታ የዳበረበት መጠን ህጻናት Eንደ Aዋቂዎች ሁሉ ማየት የሚችሉ ቢሆንም ቁመታቸው Aጭር በመሆኑ ሰፋ ባለ ሁኔታ Aካባቢያቸውን ማየት Aይችሉም፡፡ ህጻናት Aካባቢያቸውን በሚያዩበት ጊዜ የሚመለከቱት

74

ፊትለፊታቸው ያለውንና ማየት የፈለጉትን ነገር ብቻ Eንጂ ባሉበት Aካባቢ የሚታዩ ነገሮችን ሁሉ Aይደለም፡፡ Aዋቂዎች በትንሽ ሰኮንድ ውስጥ Aካባቢያቸውን በማየት ያሉትን ሁኔታዎች ፈጥነው ሊያገናዝቡ የሚችሉ ሲሆን ህጻናት ግን ተመሳሳይ Eይታ Aድርገው Aካባቢያቸውን ለመገንዘብ ረዘም ያለ ጊዜ ይፈጅባቸዋል፡፡ ከዚህም በተጨማሪ የቆሙ ወይም የሚንቀሳቀሱ መኪናዎችን ለማየት፣ ፍጥነታቸውን ወይም የመኪናዎቹን መጠን ለመገንዘብ፣ ርቀታቸውን በAግባቡ ለመገመትAEምሯቸው ከAዋቂ Eኩል የዳበረ Aይደለም፡፡ የጭነት ወይም የቤት መኪና በEኩል ርቀትላይ ቢኖሩ የትኛው ፈጥኖ Aጠገባቸው Eንደሚደርስ የማመዛዘን ችሎታቸው Aነስተኛ ነው፡፡ ጭጋጋማ በሆነ የAየር ሁኔታ ወይም በጨለማ ጊዜ Eይታ ስለሚቀንስ ፊትለፊት ያለውን ነገር ማየት በመቻላቸው ብቻ Eነሱም Aሽከርካሪዎች ያዩናል የሚል ግምት ሊይዙ ይችላሉ፡፡ Eነሱ ትልቅ ነግር ማየት ቢችሉም ቁመታቸው Aጭር በመሆኑ ለሌላው ላንታይ Eንችል ይሆናል ብለው Aይገምቱም፡፡ የህጻናት የማዳመጥ ችሎታ ከAዋቂዎች የበለጠ Eንደሆነ ሳይንስ ይነግረናል፡፡ ነገር ግን የሰሙት ድምጽ በየት Aቅጣጫ Eንደመጣ የመለየት ችሎታቸው Aነስተኛ ነው፡፡ በተደረጉ ጥናቶች Eንደተደረሰበት 40% ያህሉ ህጻናት ድምጹን ቢሰሙም የሰሙት ድምጽ ከፊት ይሁን ከኋላቸው መለየት Aይችሉም፡፡ 80% ከነሱ ቀኝ ወይም ግራ Aቅጣጫ፣ ከፊት ወይም ከኋላ Eንደመጣ ለይተው ሊናገሩ Aይችሉም፡፡ ድምጽ ወደሰሙበት Aቅጣጫ Aይናቸውን ቢያዞሩም በAካባቢያቸው ያለው ጫወታ ወይም ግርግር በትክክል ድምጹ ከየት Aቅጣጫ Eንደመጣ ለይተው Eንዳያውቁ ሊያደርጋቸው ይችላል፡፡ ከበርካት Aደናጋሪ ድምጾች ውስጥ Aደጋ ሊያስከትልባቸው የሚችል መኪና መምጣቱን የሚጠቁመውን ድምጽ የመለየት Aቅማቸው ዝቅተኛ ነው፡፡ በተገቢው ሁኔታ ድምጽን ሳይለዩ የሚደርስባቸው መኪና ቢኖር ምን ማድረግ Eንዳለባቸው ፈጥነው በማመዛዘን የመወሰን ችሎታቸው Aነስተኛ ስለሆነ በሚያደርጉት መደናበር Aደጋ ላይ የሚጥላቸውን ድርጊት ሊፈጽሙ ይችላሉ፡፡

9. ህፃናት የማየት Eና የመስማት ችሎታቸውን ለማዳበር ማድረግ ያለባቸው ነገሮች

ፊት ለፊት ካለው ሁኔታ (ነገር) ራቅ Aድርገው የማየት ችሎታቸውን ለማዳበር የሚያስችል ልምምድ ማድረግ Aለባቸው፡፡ ከፊት ለፊታቸው ወይም በየትኛውም Aቅጣጫ በመምጣት ላይ ያለ ተሽከርካሪ፣ Aሽከርካሪ Eንደተመለከታቸው Eርግጠኛ ከመሆናቸው በፊተ መንገድ ለማቋረጥ ወይም ለመንቀሳቀስ መሞከር የለባቸውም፡፡ መንገድ ከማቋረጣቸው በፊት፣ ማለትም መንገዱ በሁለት Aቅጣጫ የሚያገለግል ከሆነ፣ ቀድመው ወደ ግራ Aቅጣጫ ያለውን መንገድ በመመልከት ወዲያውኑ የቀኙን Aቀጣጫ ማየት፡፡ ከዚያ የግራ Aቀጣጫውን በድጋሚ በመመልከት መኪና Aለመኖሩን ወይም ከማቋረጣቸው በፊት ሊደርስባቸው Eንደማይችል Aረጋግጠው ማቀረጥ Aለባቸው፡፡ የመኪና ድምፅ ሲሰሙ ድምጹ ከምን ያህል ርቀት Eንደተሰማ በተደጋጋሚ በሚደረግ ልምምድ ለመገመት መጣር ይኖርባቸዋል፡፡ Aደጋ ሊያስከትሉ የሚችሉ ነገሮች ያላቸው ድምፅ ምን ምን ዓይነት Eንደሆነ ማወቁ ጥንቃቄ ለማድረግ ከፍተኛ ጠቀሜታ ስላለው ተገቢውን ልምምድ ማድረግ ጥቅሙ ከፍተኛ ነው፡፡

75

ይህን ታውቁ ነበር?

በAህጉራችን ከፍተኛው የሰው ጉዳት የሚያስከትለው የመኪና Aደጋ ዓይነት የEግረኞች ግጭት ነው፡፡ የቆሙ መኪናዎችን ተከልሎ ለማቋረጥ የሚደርግ ሙከራ ከፍተኛ Aደጋ ሊያስከትል ይችላል፡፡

መከናወን ያለባቸው ተግባራት ተግባር Aንድ በመካከላችሁ ከተቀመጡት ተማሪዎች የAንዱን ዓይን Eንዳያይ በጨርቅ ማሰር፡፡ ከዚያ ተማሪዎች ቦታቸውን Eንዲለዋወጡ ማድረግ፡፡ ከኋላ በኩል የተቀመጡት ተማሪዎች የማጉተምተም ድምፅ Eያሰሙ ባሉበት ወቅት Aንድ ተማሪ የታሰረውን ልጅ ስም Eንዲጣራ በማድረግ የታሰረው ተማሪ የተጣራውን ድምጽ ከፊቱ ወይም ከኋላው በኩል Eንደሰማ Eንዲናገር በማድረግ የድምፁን Aቅጣጫ በትክክል መጠቆም Eንደቻለ ማየት፡፡ ይህን ድርጊት ሌሎቹም ተማሪዎች ደጋግመው Eንዲለማመዱ ማድረግ፡፡

ተግባር ሁለት የመኪና መንገድ ወይም Aውራ ጐዳና ላይ የሚታዩ ነገሮች ምን ምን Eንደሆኑ በዝርዝር ተናገሩ፡፡ በጨለማ ጊዜ (በምሽት ጊዜ) መኪና መንገድ ላይ በቀላሉ ተለይተው ሊታዩ የሚችሉ Aና የማይችሉ ነገሮች ምን ምን Eንደሆኑ በዝርዘር ጽፋችሁ ለመምህራችሁ Aሳዩቸው፡፡

ተግባር ሶስት Eጃችሁን ወደ ጐን በመዘርጋት ቀጥ ብላችሁ ቁሙ፡፡ Aውራ ጣታችሁን በማንቀሳቀስ ፊታችሁን ሳታዞሩ፣ የAውራ ጣታችሁን Eንቅስቃሴ ማየት ትችሉ Eንደሆነ Eና Eንዳልሆነ ደጋግማችሁ ሞክሩ፡፡ Aውራ ጣታችሁን በዚያ ሁኔታ ውስጥ ሆናችሁ ማየት Aትችሉም፡፡ Eይታችሁን ፊት ለፊት ብቻ ካደረጋችሁ ማየት የምትችሉት ከፊት ለፊት ያሉ ነገሮችን Eንጂ ከጐን ያሉ ነገሮችን Aይደለም፡፡ በጐን በኩል ያሉ ነገሮችን ማየት ስትፈልጉ የግድ የEይታ Aቅጣጫችሁን ማዞር ይገባችኋል፡፡ ስለዚህ የመኪና መንገድ ለማቋ ረጥ ፊት ለፊት ብቻ መመልከቱ የተሟላ የጥንቃቄ ዘዴ Aለመሆኑን በመረዳት ለማቋረጥ ከመሞከራችሁ በፊት ዞር ዞር በላችሁ መመልከት ይገባችኋል፡፡ ተግባር Aራት በመኪና መንገድ ላይ ከሚንቀሳቀሱና Aደጋ ሊያደርሱ ከሚችሉ ተሽከርካሪዎች ውስጥ በጐላ መልኩ ድምፃቸው የማይሰማው የየትኞቹ መሆኑን ግለጹ፡፡ ድምፃቸው ከማያሰሙ ነገሮች Aንዱ በኤሌክትሪክ ሀይል የሚሰራ መኪና ነው፡፡ በAሁኑ ጊዜ በAገራችን የሌለ ቢሆንም፣ በሌሎች ያደጉ Aገሮች Eንደዚህ ዓይነት ተሽከርካሪዎች ለትሪንስፖርት Aገልግሎት ውለዋል፡፡ Eኛም የዚህ Aገልግሎት ተካፋይ ስንሆን ሊደርስ የሚችለውን Aደጋ ለመቀነስ ከወዲሁ ግንዛቤ ሊኖረን ይገባል፡፡

76

ስEል 44 የትኛው ተሽከርካሪ በቀርብ ርቀት ላይ ነው?

ሞተር ብስክሌት፣ የቤት መኪና Eና Aውቶቡስ Eየሄዱ ሶስቱም ተሽከርካሪዎች በEኩል ርቀት ላይ ያሉ ሆነው ብናይ Aውቶቡሱ ጐላ ብሎ ስለሚታይ በቅርብ ርቀት ላይ ያለ ሊመስለን ይችላል፡፡ ምክንያቱም ለEይታችን ሰፊ ቦታ ስላለው መሆኑን መገንዘብ ይኖርባችኋል፡፡ Eርግጠኛ ለመሆን የመንገዱን ማካፈያ ነጭ መስመር በመቁጠር ሁኔታውን ማረጋገጥ ትችላላችሁ፡፡

የመኪና መንገድ ለማቋረጥ ተዘጋጅታችኋል Eንበል፡፡ ከፊት ለፊት የሚመጣው መኪና 25 ሜትር በስኮንድ ይበራል (ይሄዳል)፣ ከማቋረጣችሁ በፊት የመንገዱን ግራና ቀኝ በድጋሚ ግራን ለማየት ስድስት ሰኮንዶች ይፈጃል፡፡ Eንግዲህ ግራ ቀኝ ግራ ለማየት በምንወስደው ጊዜ ውስጥ ተሸከርካሪው 6X25=150ሜትር ይጓዛል ማለት ነው፡፡

ስEል 45

መኪና በምን ያህል ርቀት Eንዳለ ስEሉን ተመልክታችሁ ገምቱ

77

Aንድ መኪና 250 ሜትር ርቀት ላይ ቢደርስ፣ መንገዱን ለማቋረጥ 3 ሴኮንድ ቢወስድ፡፡ 1. መንገዱን ሙሉ በሙሉ ለማቋረጥ ከEይታው ጋር ስንት ሰኮንድ ይወስድባችኋል; 2. Eናንተ መንገዱን Aቋርጣችሁ ስትጨርሱ መኪናው ስንት ሜትር ሊጓዝ ይችላል; 3. በዚህ ሁኔታ መንገዱን Aቋርጣችሁ ለማለፍ በቂ ጊዜ ይኖራችኋል Eንዴት; ከላይ ለቀረቡት ጥያቄዎች በሚከተለው መልክ መልሱን ከሰጣችሁ ትክክል ናችሁ፡፡ 1. መንገዱን Aይቶ ለማቋረጥ የሚፈጀው 3+6, 9 ሰኮንድ ነው፡፡ 2. መንገዱን Aቋርጣችሁ ስትጨርሱ መኪናው ከናንተ 25 ሜትር ርቀት ላይ ይደርሳል፤

ይህም በሰኮንድ 25 ሜትር ከተጓዘ በዘጠኝ ሰኮንድ (25X9),225 ሜትር ይጓዛል ማለት ነው፡፡ Aናንተ ያላችሁበት ቦታ ለመድረስ የAንድ ሰኮንድ ጊዜ ብቻ ይቀረዋል፡፡

3. ከላይ ባየነው ሁኔታ መንገዱን ለማቋረጥ የሚያስችለን ጊዜ ያለ ቢመሰለንም የናንተን የማቋርጥ ጉዞ የሚያደናቅፉ መሰናክሎች ሊገጥማችሁ የሚችልበት ሁኔታ ሊኖር ስለሚችል፣ መኪናው Eናንተጋ በAንድ ሰኮንድ ሊደርስ መቻሉ Aደገኛ ሁኔታ ውስጥ Eንድትገቡ ሊያደርጋችሁ ይችላል፡፡

ስለዚህ ከማቋረጣችሁ በፊት Eየመጣ ያለውን መኪና ርቀቱን በትክክል በመገመት መንገዱን ለማቋረጥ የሚያስችለን በቂ ጊዜ መኖርን መገንዘቡ ከAደጋ ሊጠብቀን ይችላል፡፡ የመልመጃው የተግባር ጥቅም መንገድ በምናቋርጥባቸው ሰኮንዶች መኪናው Eየተቃረበን Eንደሚመጣ Eንገነዘባለን፡፡ የሰው Eና የመኪና ፍጥነት Aንድ ዓይነት ባለመሆኑ በAንድ ሰኮንድ ጊዜ ውስጥ መኪናው ሊደረስ መቻሉ Aደጋ ሊያስከትል የሚችልበት ሁኔታ Eንዲፈጠር ሊያደርግ ይችላል፤ ስለዚህ የተሽከርካሪ ርቀትን በማየትና በመገመት የምናደርገው Eንቅስቃሴ ጥንቃቄ የሚያስፈልገው መሆኑን ያስገነዝበናል፡፡

ተማሪዎች! ለዚህ መዝሙር የሚሆን ዜማ መምህራችሁ Eንዲያወጡላችሁ ጠይቋቸውና በዜማው መሠረት ዘምሩ ቆርጠን ተነስተናል

ተጠበቅ ከAደጋ..........……….. ህይወት Aለው ዋጋ መንገድ ስታቋርጥ..............…. ተጠቀም ምልክት መንገድ ላይ ስትጓዝ .............. ግራህን ነው መያዝ Aስበህ ተራመድ .................... ስትጓዝ በመንገድ ህይወት ህይወት ህይወት ....... ህይወት Aለው ዋጋ ፍፁም ቸል Aትበል ...........….. Aስበህ ተቀበል መምህር ሚነግሩህን ...........… ማዳመጥ ነው ሁሉን መብራቱን ተመልከት ...........….መንገድ ስታቋርጥ መንገድ ላይ መጫወት ..............ህይወት ማበላሸት መሆኑን Aውቀናል .............…...ከEንግዲህ Aስበናል ህይወትን ለማትረፍ .............….. ቆረጠን ተነስተናል፡፡

10. ብቻችሁን መንገድ ስታቋርጡ ማወቅ የሚገባችሁ

ስፋ Eና ረዘም ባለ መንገድ ከማቋረጥ ይልቅ ጠባብ በሆኑ የመንገድ ጎኖች መሻገሩ ተመራጭ ነው፡፡ ነገር ግን ማቋረጫው Aጭር በመሆኑ ብቻ ምን ያህል ለAደጋ የተጋለጠ መሆን Aለመሆኑን ሳናረጋግጥ ከማቋርጥ ይልቅ ግራና ቀኛችንን በተማርነው መስረት መመልከት ይኖርብናል፡፡ በቅርብ ርቀት የሚታይ መኪና ካለ መንገዱን ከማቀረጣችን በፊት ሊደርስብን

78

ስለሚችል መኪናው Eስከሚያልፍ ድረስ በመታገስና በድጋሚ መንገዱ ከመኪና Aደጋ የተጠበቀ መሆኑን መመልከት ጠቃሚ ነው፡፡

የምታቋርጡት መንገድ ከዚህ በፊት የማታውቁትና ለEናንተ Aዲስ ከሆነ በድፍረት ገብታችሁ Aደጋ Eንዳይደርስባችሁ ትልቅ ሰው Eንዲያሻግራችሁ ትብብር መጠየቅ ይኖርባችኋል፡፡ ምክንያቱም በዚያ መንገድ መኪናዎች በምን ያህል ፍጥነትና ሁኔታ Eንደሚመላለሱ ስለማታውቁ Aደጋ ላይ ልትወድቁ ትችላላችሁ፡፡ መንገድ በምታቋርጡበት ጊዜ ሊደርሱ የሚችሉ Aደጋወች ምን ምን ሊሆኑ Eንደሚችሉ ቀድማችሁ በማወቅ ከEነዚህ Aደጋዎች ራሳችሁን Eንዴት መጠበቅ Eንደምትችሉ መገንዘብ ይኖርባችኋል፡፡

ከቤት ወደ ት/ቤት የሚያደርሳችሁን መንገድ ወይም Aዘውተራችሁ የምትጓዙበትን መንገድ ሊያሳይ የሚችል ካርታ በመምህራኖቻችሁ ወይም በወላጆቻችሁ Aስርታችሁ Aጠቃቀሙን ጭምር ቀድማችሁ ማወቁ የመንገድ Aጠቃቀም ችሎታችሁን ሊያዳብር ይችላል፡፡

ግራችሁ ወይም ቀኛችሁ በየት በኩል Eንደሆነ ማወቅ የሚጠቅማችሁ ሲሆን፣ የሌሎች ሰዎች ቀኝ ወይም ግራ የትኛው Eንደሆነ ማወቁ ይበልጥ የግንዛቤ Eውቀታችሁንን ያስፋል፡፡

መንገድ በምታቋርጡበት ጊዜ በፍጥነት ሩጫ ላቋርጥ Eችላለሁ በሚል ሀሳብ የሚደረግ ሙከራ ራስን ለAደጋ ስለሚያጋልጥ በጥንቃቄና በፍጥነት በመራመድ ማቋረጡ የሚመረጥ ይሆናል፡፡

ጥድፊያ ውስጥ ሆናችሁ መንገድ የምታቋርጡ ከሆነ ራሳችሁን ለAደጋ Eንደምታጋልጡ ማወቅ Aለባችሁ፡፡ ከት/ቤት መልስ ስለሚርባችሁ ወይም የተሰጣችሁን የቤት ስራ Eንዴት Eና መቼ መስራት Eንዳለባቸሁ ስለምታስቡ ወይም ስለሚደክማችሁ Aልያም ከጓደኞቻችሁ ጋር ስለምታደርጉት ጫወታ ስለምታስላስሉ የምታቋርጡት መንገድ ምን ያህል የመኪና Aደጋ የሚያስከትል Eንደሆነ Eንዳታስቡ ሊያደርጋችሁ ይችላል፡፡ ስለዚህ መንገድ በምታቋርጡበት ጊዜ ሙሉ ትኩረታችሁን ማድረግ ያለባችሁ በምታቋርጡት መንገድ ላይ ብቻ መሆን ይገባዋል፡፡

ያስባችኋቸውን ነገሮች ሁሉ የምታሳኩት ራሳችሁን ከAደጋ ጠብቃችሁ ስትገኙ በመሆኑ፣ መንገድ ላይ በምትጓዙበት ወይም የመኪና መንገድ በምታቋርጡበት ጊዜ ከላይ ከተዘረዘሩትና ከሌሎችም ትኩረታችሁን ከሚጋሩ ሀሳቦች ራሳችሁን Aርቃችሁ ሙሉ ጥንቃቄያችሁን በመንገዱ Eና በጉዞAችሁ ላይ ብቻ ማድረግ ይኖርባችኋል፡፡

የክንውን ተግባራት ማንም ሳያግዛችሁ ወይም Eንዲህ Aድርጉ ሳትባሉ ከምትሰሯቸው ተግባራት ውስጥ የተወሰኑትን ዘርዝሩ፡፡ (ለምሳሌ የቤት ስራ Eንደመስራት፣ ወንበር ላይ Eንደመቀመጥ፣ የመሳሰሉ ነገሮችን)

ብቻችሁን ያደረጋችሁት የመንገድ ላይ ጉዞ Aለ? Eድሜያችሁ ስንት ሲሆን ነበር ብቻችሁን መጓዝ/መንገድ ማቋረጥ የጀመራችሁት? Eንዴት ባለሁኔታ Eንዳቋረጣችሁ ለጓደኞቻችሁ ንገሯቸው፡፡ ብቻየን መሄድ Eችላለሁ ብላችሁ ነው ወይስ ወላጆቻችሁ ብቻችሁን መጓዝ ትችላላችሁ ስላሉAችሁ ነው ብቻችሁን መጓዝ የጀመራችሁት? Aሁን ካለችሁበት ቦታ (ከክፍላችሁ ውስጥ ሆናችሁ) የት/ቤታችሁ ግቢ መግቢያ በር የሚገኝው ከናንተ ቀኝ በኩል ቢሆን፣ ፊቱን ወደ Eናንተ Aዙሮ ከቆመው ጓደኛችሁ Aንፃር በሩ በየት Aቅጣጫ ይገኛል ብላችሁ ትገምታላችሁ?

79

ወደ ት/ቤት የምትሄዱበትን መንገድ፣ የምታቋርጡት የመኪና መንገድ ወይም በዙሪያችሁ ያሉትን መንገዶች በዓይናችሁ ብቻ ካያችሁ በኋላ ት/ቤት ስትደርሱ የመንገዶቹን Aቅጣጫ Eና Aቀማመጥ የሚያመለክት ካርታ ስርታችሁ ለመምህራችሁ ወይም ለጓደኞቻችሁ AሳዩAቸው፡፡ ከጓደኞቻችሁ ጋር ሳትኮራረጁ የስፈራችሁን ካርታ ለየብቻ ከሰራችሁ በኋላ ተራ በተራ Eያሳያችሁ ትክክል ወይም ስህተት ስለሆነው ነገር ተወያዩበት፡፡

ተግባር Aንድ ትክክል የሆነውን ሀሳብ Eውነት፣ ትክክል ያልሆነውን ሀሳብ ስህተት በሉ፡፡ 1. የመኪና ማቋረጫ መንገዱን ብዙ ጊዜ ስለተመላለስንበት Eና ስለምናውቀው በምናቋርጥበት

ጊዜ ጥንቃቄ ባናደርግም ምንም ችግር ሊገጥመን Aይችልም፡፡ 2. ከወላጆቻችን ወይም ከታላላቆቻችን ጋር መንገድ በምናቋርጥበት ጊዜ ትኩረት ባናደርግም

Eንኳን ፈጽሞ Aደጋ ሊደርስብን Aይችልም፡፡ 3. ት/ቤት የመግቢያ ሰዓት ቢረፍድብን Eንኳን የመኪና መንገድ ስናቋርጥ በሩጫ ማቋረጡ

ለAደጋ ሊያጋልጠን ይችላል፡፡ 4. የመኪና መንገድ ስናቋርጥ ከጓደኞቻችን ጋር Eየተቃለድን መጓዙ ለAደጋ ሊያጋልጠን

የሚችልበት ሁኔታ ይኖራል፡፡ 5. ለመጀመሪያ ጊዜ የምናቋርጠውን የመኪና መንገድ ደጋግመን Eስክንለምደው ድረስ ትላልቅ

ሰዎች ቢያሻግሩን ተመራጭነት ይኖረዋል፡፡ ልጆች! ከላይ ለቀረቡት ጥያቄዎች ስህተት የሚል መልስ ከሰጣችሁ ለምን ስህተት Eንዳላችሁ ግለፁ፡፡

መከተል የሚገባችሁ የትኩረት ነጥቦች ብቻችሁን በምትሆኑበት ጊዜ ለራሳችሁ ዋነኛውን ጥንቃቄ ማድረግ ያለባችሁ Eናንተው መሆናችሁን Aውቃችሁ፤ ራሳችሁን ከAደጋ ለመጠበቅ ሞክሩ ትኩረት የምታደርጉ Eና መንገድ ስታቋርጡ ጥንቃቄ የምታደርጉ መሆናችሁን ወላጆቻችሁ ማወቃቸው ብቻችሁን የተለያዩ ነገሮችን የማድረግ ችሎታ Eንዳላችሁ ስለሚገነዘቡ ተጨማሪ ሀላፊነት Eንዲሰጧችሁ ሊያደርግ ይችላል፡፡ ስለዚህ ወላጆቻችሁ ብቃታችሁን Eንዲያረጋግጡላችሁ ሁል ጊዜ መንገድ ስታቋርጡ ጠንቃቃ መሆን ይገባችኃል፡፡ ሰፋ ያለ የመንገድ ማቋረጫ ብቻችሁን ለማቋረጥ ከመሞከራችሁ በፊት ጠባብ Eና Aደጋ የማይኖርባቸውን መንገዶች መርጦ ለማቋረጥ በመሞከር የመንገድ Aጠቃቀም ልምዳችሁን ማዳበሩ ይበልጥ ተመራጭ ነው፡፡ Aደጋ በተደጋጋሚ የሚደርስባቸውን Eና የማይደርስባቸውን ቦታወች ከወላጆቻችሁ ጋር ተነጋግራችሁ በመለየት መንቀሳቀሱ የምታደርጉትን ጥንቃቄ ይበልጥ Eንድታጠናክሩ ያግዛችኋል፡፡ በመሆኑም መላጆቻችሁ ወይም መምህራኖቻችሁ Eንዲረዷችሁ በመጠየቅ Aደጋ የሚበዙባቸውን መንገዶች ለይታችሁ ለማወቅ በመሞከር ከጓደኞቻችሁ ጋር ተወያዩበት፡፡

11. Aውራ ጐዳናዎችና መጋቢ መንገዶች ያላቸው Iኮኖሚያዊ ጠቀሜታ

መንገድ የሰዎችን የኑሮ ጫና ለማቃለል የሚኖረው ጠቀሜታ ከፍተኛ ነው፡፡ ሰዎች Eርስ በርስ ለሚያደርጉት ግኙኝነት በተፋጠነ Eና Aድካሚ ባልሆነ ሁኔታ ከAንድ ቦታ ወደ ሌላ ቦታ ለመንቀሳቀስ የሚያሰችሉትን ነገሮች መጠቀም የሚችሉት በመንገዶች Aማካኝነት ነው፡፡ ሰዎች Eራሳቸው ያመረቱትን ምርት ብቻ Eየተጠቀሙ የሚኖሩ Aይደለም፡፡ Aንድ Aካባቢ የተመረተ ምርት ሌላ Aካባቢ ላይመረት ይችላል፡፡ Aንድ Aገር የሚሰራው የፋብሪካ ምርት ሌላ Aገር ላይሰራ ይችላል፡፡ በመሆኑም ሰዎች ያመረቱትን ምርት ሊለዋወጡ፣ ማለትም ሌገበያዩ፣

80

የሚችሉት መንገዶችን በመጠቀም በሚንቀሳቀሱ Eንደ መኪና Eና የጋማ ከብቶች (በቅሎ፣ ፈረስ፣ Aህያ) Aማካኝነት ነው፡፡ የAገራችን ዋና ከተማ ከሆነችው ከAዲስ Aበባ የሚነሱ Aምስት ዋና Aውራ ጐዳናዎች ይገኛሉ፡፡ Eነዚህም፡-

1ኛ. ከAዲስ Aበባ- ደብረብርሃን-ደሴ-መቀሌ 2ኛ. ከAዲስ Aበባ-ሞጆ-ሀረር-ጂጂጋ፤ ሞጆ-ሞያሌ Eና ሞጆ - Aዋሽ - ጂቡቲ 3ኛ. ከAዲስ Aበባ-ደብረማርቆስ-ባህርዳር-ጐንደር 4ኛ. ከAዲስ Aበባ-ጂማ-ጋምቤላ 5ኛ. ከAዲስ Aበባ-Aምቦ-ለቀምት-Aሶሳ የሚያደርሱ Aውራ ጐዳናዎች ናቸው

Eነዚህ Aምስት Aውራ ጐዳናዎች Eስከ ድንበር በመዘርጋት ክልሎችን በማገናኘትና ወደ ወደቦችም በመድረስ ለAገራችን በዋናነት የትራንስፖርት Aገልግሎት Eንዲኖር የሚረዱ ናቸው፡፡ ከAገሪቱ የተለያዩ ቦታዎች ተነስተው ከነዚህ ዋና መንገዶች ጋር የሚያገናኙ በጠጠር ወይም በጥርጊያ የተሠሩ በርካታ ኪሎ ሜትር ርዝማኔ ያላቸው መጋቢ መንገዶች Aሉ፡፡

Eጅግ ሩቅ ነው ከሚባለው የAገራችን ክፍል የተመረቱ የግብርና ውጤቶች ለምሳሌ ቡና፣ የቅባት Eህሎች፣ ቆዳና ሌጦ የመሳሰሉት ምርቶች በጋማ ከብቶች Aማካኝነት ተጓጉዘው መኪና የሚደርስባቸው ከተሞች ከደረሱ በኋላ በመኪና ተጭነው ወደሚፈለጉበት ቦታ ይደርሳሉ፡፡ ትናንሽ የጭነት መኪናዎች በጥርጊያ መንገድም መሄድ ስለሚችሉ ወደ ገበሬው Aካባቢ ቀረብ ብለው በጋማ ከብቶች የተጓዘውን ተቀብለው በመጫን Aውራ ጐዳናዎች Aካባቢ ያደርሳሉ፡፡ ከዚያም በትላልቅ መኪናዎች ተጭነው ወደብ ይደርሱና ከዚያም በትላልቅ መርከቦች ተጭነው ወደ ሌላ Aገር በመውሰድ ለሽያጭ ይቀርባሉ፡፡ ውጭ Aገር የተመረቱ የፋብሪካ ውጤቶችም Eስከ Aገሪቱ ጫፍ ድረስ ሊደርሱ የሚችሉት በAውራ ጐዳናዎች Eና በመጋቢ መንገዶች ተጓጉዘው ነው፡፡

በርትተው የሰሩ ሰዎች ያመረቱትን ሽጠው፣ የፈለጉትን ገዝተው፣ የተሻለ የIኮኖሚ ገቢ ማዳበር የሚችሉት በመንገድ ትራንስፖርት ስለሆነ የመንገዶች ግንባታ ትኩረት ሊሰጠው የሚገባ መሆኑ የታመነበት ነው፡፡ ተግባር Aንድ ተገቢውን መልስ ለነዚህ ጥያቄዎች ሰጡ፡፡ 1. የመንገዶች መኖር ለAንድ Aገር ህዝብ ምን ዓይነት Iኮኖሚያዊ ጠቀሜታዎች Aሉት

ብላችሁ ታስባላችሁ? 2. ከAዲስ Aበባ የሚነሱ ስንት ዋና መንገዶች Aሉ? ወደ የት ወደ የት Aቅጣጫ የተዘረጉ

ናቸው፡፡ 3. የመጋቢ መንገድ Eና የAውራ ጐዳና ተያያዠነት ምንድነው? 4. ሰዎች Eራሳቸው ባመረቱት ምርት ብቻ Eንዴት መኖር Aይችሉም? 5. ከገጠር የተመረተ ቡና Eንዴት Aድርጐ ተጓጉዞ ለውጭ ገቢያ ይደርሳል?

12. ቱሪዝምና መንገድ

የመንገዶች ተስፋፍቶ መስራት ለAገራዊ Iኮኖሚ Eድገት የሚኖረው ጥቅም ብዙ ነው፡፡ የAንድ Aገር Iኬኖሚ የሚያድገው ህዝቦች ከሚያመርቷቸው ምርቶች በሚያገኙት ገቢ ብቻ ሳይሆን ታሪካዊ Eና ተፈጥሯዊ ቅርሳቸውን የሌላ Aገር ዜጐች Eንዲጐበኙላቸው የሚያስችል ሁኔታ በማመቻቸት ከሚያገኙት ገቢ ጭምር ነው፡፡ የሌላ Aገርን ታሪካዊ Eና ተፈጥሯዊ ቅርስ ለመጐብኘት ከAንድ Aገር ወደ ሌላ Aገር የሚሄዱ ሰዎች ቱሪስቶች ተብለው ይጠራሉ፡፡ Eንቅስቃሴው ቱሪዝም ይባላል፡፡ ቱሪዝም "ጭሰ Aልባ

81

Iንድስትሪ" ተብሎ ይጠራል፡፡ ፍብሪካ ሳይኖር ነገር ግን የፍብሪካ ውጤቶች ተሽጠው ሊያገኙ የሚችለውን ገንዘብ ያለፍብሪካ ምርት ልናገኝ የምንችልበት መንገድ በመሆኑ ነው፡፡ Iትዮጵያ በሌሎች Aገሮች የሌሉ ጥንታዊ ቅሪቶች፣ የዱር Eንስሳትና Aራዊቶች፣ AEወፋትና ታሪካዊ ቅርሶች ያሏት ሃገር ስትሆን ከታሪካዊ ቅርሶቿም ውስጥ የጎንደር ቤተ መንግስት፣ የAክሱም ሀውልት፣ የላሊበላ ፍልፍል Aብያተ ክርስቲያንና የሃረር ከተማ ይገኙበታል፡፡ ልምላሜዋና የጂOግራፊ ገጽታዋም የቱሪስቶችን ዓይን የሚማርኩ ነገሮች ናቸው፡፡ ስለዚህም ነው መንገድ ለቱሪዝም Eድገትና ለAንድ Aገር Aጠቅላይ Iኮኖሚያዊ Eድገት ከፍተኛ ጠቀሜታ Aለው ተብሎ የሚጠቀሰው፡፡

13. መንገዶች የሚሠሩባቸው ቁሳቁሶች

መንገዶች የተለያየ የAሠራር ደረጃ Aላቸው፡፡ የAገራችን መንገዶች Aብዛኛዎቹ ጥርጊያ መንገዶች ናቸው፡፡ በበጋ ወራት መኪናዎችን ሊያሰተላልፉ በሚያስችል መልኩ የሚሠሩ ጠጠር ያልተነጠፈባቸው መንገዶች ጥርጊያ መንገድ ይባላሉ፡፡ ጥርጊያ መንገዶች በክረምት ወራት ጭቃማ ስለሚሆኑ ለመኪና መተላለፍያነት የሚሰጡት Aገልግሎት በደረቁ ወራት የተወሰነ ነው፡፡ በበጋም ሆነ በክረምት መኪና Eንዲተላለፍ የሚያሰችሉት ጠጠር የተነጠፈባቸው መንገዶች በAገራችን በበዛት Aሉ፡፡ በጠጠር ንጣፍነት የተሠሩ መንገዶች በብዙ የAገራችን ክፍል ተዘርግተዋል፡፡ ይህ ዓይነት መንገድ የጠጠር መንገድ ተብሎ ይጠራል፡፡ የጠጠር መንገዶች Aቧራማ ከመሆናቸው በተጨማሪ በቂ ምቾት የሚሰጡ Aይደሉም፡፡ በክረምትም ሆነ በበጋ ምቾት ባለው ሁኔታ መክናዎች Eንዲጓዙ ተብሎ የተሠሩ መንገዶች Aሉ፡፡ Eነዚህ መንገዶች ሲሰሩ ከስር መሬቱ ተደልድሎ ምርጥ Aፈርና ጠጠር በትክክል Eንዲደለደል ይደረጋል፡፡ ከጠጠሩ ላይ ከነዳጅ ዘይት ተረፈ ውጤት የሆነው "ሬንጅ" የሚባል ነገር Eየቀለጠ ከትናንሽ ጠጠሮች ጋር Eየተደባለቀ በመንገዱ ላይ በማፍሰስ ይሰራል፡፡ በዚህ ዘዴ የሚሠራው መንገድ የAስፋልት መንገድ ተብሎ ይጠራል፡፡ የAስፋልት መንገድ ለመስራት ከፍተኛ ገንዘብ የሚጠይቅ ነው፡፡ በAንዳንድ ከተሞች ውስጥ ወደ መንደር የሚያስገቡ የውስጥለውስጥ መንገዶች Aሉ፡፡ የሚሠሩትም በድንጋይ ነው፡፡ ትላልቅ ድንጋዮችን በማስተካከል Eና በትክክል በመደርደር የሚሰራው መንገድ የድንጋይ ንጣፍ መንገድ ተብሎ ይጠራል፡፡ ተግባር Aንድ ተገቢውን መልስ ስጡ፡፡ 1. በናንተ Aካባቢ ያለው የመኪና መንገድ ከምን የተሠራ ነው? 2. በAካባቢያችሁ የAስፋልት መንገድ ለመስራት ያልተቻለው ለምን ይመስላችኋል? 3. ቱሪዝምና መንገዶች ያላቸው ተያያዥነት ምንድነው? 4. የመንገዶች መሰራት ለAንድ Aገር Iኮኖሚ ምን ጠቀሜታ ይሰጣል? 5. ቱሪስቶች ከAገራቸው ወደ ሌላ Aገር የሚሄድት ምን ለማየት ሲሉ ነው?

14. የመንገድ ጠቀሜታ

መንገዶች Eንሰሳትና መኪናዎች ያለ ችግር Eንዲመላለሱባቸው ታስቦ የሚሠሩት በሰዎችና በመሳሪያዎች Aማካኝነት ነው፡፡ Aመቺ የትራንስፖርት Aግልግሎቶችን ለማግኘት የሰው ልጆች የተለያዩ የመንገድ ዓይነቶችን በመስራት ራሳቸውንም ሆነ ያመረቱትን ምርት በመኪና Eና በጋማ ከብት በመጫን ወደ ገበያ ያደርሳሉ፡፡

82

ለAንድ Aገር Iኮኖሚያዊ Eድገት የመንገድ መኖር የሚሰጠው ጥቅም ከፍተኛ ነው፡፡ በEግር ስንጓዝ ረጅም ጊዜ የሚፈጅብንን የተለያዩ የትራንስፖርት Aገለግሎቶችን በመጠቀም ማቅለል የምንችለው መንገዶች ሲኖሩ ነው፡፡ በAንድ Aባከባቢ የተመረቱ ምርቶች ወደ ሌላ Aካባቢ በቀላሉ ሊደርሱ የሚችሉት መንገድ ሲኖር በመሆኑ የመንገዶች መስፋፋት ህዝቦች Eርስ በርስ ለሚያደርጉት ግንኙነት ከፍተኛ ጥቅም Aለው፡፡ በፋብሪካዎች የሚመረቱ ምርቶች ወደ ገጠሩ ክፍል የሚደርሱት፣ በገጠሩም የሚመረቱ የEርሻ ውጤቶች ወደ ከተማው ተጠቃሚ የሚደርሱት መንገዶች በመኖራቸው ነው ፡፡ ሰዎች ያመረቱትን ምርት በመሸጥ የሚጠቀሙበትን የተለያዩ ነገሮች በመግዛት ፍላጐታቸውን ማሟላት ይችላሉ፡፡ ምርቶቻቸውን ሸጠው በሚያገኙት ገንዘብም ኑሮAቸውን ያሻሽሉበታል፡፡ Eነዚህ ነገሮች ሁሉ ሊፈፀሙ የሚችሉት መንገድ ሲኖር በመሆኑ የመንገዶች መኖር ለሰው ልጆች ከፍተኛ Iኮኖሚያዊ ጠቀሜታ ያሰገኝላቸዋል፡፡ ተግባር Aንድ ቀደም ብላችሁ የተማራችሁትን መሰረት በማድረግ Eንዚህን ጥያቄዎች መልሱ፡፡

1. መንገዶች የተለያዩ የAሰራር ደረጃዎች Aሏቸው፡፡ የተወሰኑትን ጥቀሱ? 2. የAስፋልትና የጠጠር መንገድ ልዩነታቸው ምንድነው? 3. መንገዶች ህዝቦችን Eንዴት ያቀራርባሉ? 4. ምርት ማምረት ከመንገድ መኖር ጋር ምን ተያያዥነት Aለው? 5. የመኪና መንገድ መኖሩ ለሰው ልጆች ምን ጠቀሜታ Aለው?

15. የትራንስፖርት ዓይነቶች ሰዎች ከAንድ Aካባቢ ወደ ሌላ Aካባቢ ለመሄድ ወይም የተለያዩ ምርቶችን ለማጓጓዝ የተለያዩ የትራንስፖርት ዓይነቶችን ይጠቀማሉ፡፡ ትራንስፖርት በዋናነት በሶስት ተከፍሎ ሊታይ ይችላል፡፡ Eነሱም የየብስ ትራንስፖርት Aገልግሎት፣ የAየር ትራንስፖርት Aገልግሎትና የውሃ ላይ ትራንስፖርት Aገልግሎት ናቸው፡፡ 1. የየብስ ትራንስፖርት Aገልግሎት የየብስ ትራንስፖርት የሚባለው በመሬት ላይ በተሰሩ መንገዶች Aማካይነት በመጠቀም ለሰውና ለEቃ የትራንስፖርት Aገልግሎት የሚሰጥ ነው፡፡ መካከለኛ Eና ከፍተኛ Aውቶብሶች፣ ትናንሽ Aና ትላልቅ የጭነት መኪናዎች፣ የቤት መኪናዎች፣ ወዘተ ሰዎችን Eና የተለያዩ Eቃዎችን ከAንድ ቦታ ወደሌላ ቦታ የማድረስ Eና የማመላለስ Aገልግሎት የሚሰጡት በየብስ /በመሬት/ ላይ ነው፡፡ ስለዚህ በመሬት ላይ የተሰሩ መንገዶችን ወይም ሀዲዶችን በመጠቀም የትራንስፖርት Aገልግሎት የሚሰጡት መሳሪያዎች የየብስ ትራንስፖርት ተብለው ይታወቃሉ፡፡ 2. የAየር ትራንስፖርት Aግልገሎት

የAየር ትራንስፖርት የሚባለው የተለያየ መጠን ያላቸው Aውሮኘላኖች Eና ሄሊኮፐተሮች በተገጠመላቸው የፐሮፔለር ወይም የጀት ከፍተኛ የሞተር ሀይል ተጠቅመው በሰማይ ላይ በመጓዝ ለሰውና ለEቃ የትራንስፖርት Aገልግሎት የሚሰጥ ነው፡፡

83

ስEል 46 Aይሮፕላን

በAገራችን ትልቁ የAየር ትራንስፖርት መነሻና መድረሻ ቦታ ቦሌ Iንተርናሽናል Aይሮፕላን ማረፊያ ተብሎ የሚታወቀው ሲሆን፣ የሚገኘውም Aዲስ Aበባ ከተማ ውስጥ ነው፡፡ ሌሎች Aውሮፖላን ጣቢያዎች በAገራችን የተለያዩ ከተሞች ውስጥ የተሰሩ ሲሆን ከነዚህ ውስጥ መቀሌ፣ Aክሱም፣ ጐንደር፣ ባህር ዳር፣ ላሊበላ፣ ድሬደዋ፣ ጎዴ Aርባምንጭ ሊጠቀሱ ይችላሉ፡፡ ከየትኛውም የትራንስፖርት ዓይነት Eጅግ ፈጣን የሆነው የAየር ትራንስፖርት ሲሆን Aገሮች Eርስ በርስ የሚያደርጉት የዜጐች ግንኙኝነት Eና ንግድ Eንዲጠናከር የሚሰጠው ጠቀሜታ ከፍተኛ ሆኖ ይገኛል፡፡ ግዙፍና በርካታ መጠን ያላቸው Eቃዎችን፤ ለምሳሌ ቡና፣ ቆዳና ሌጦ፣ Eንደ ማሽነሪ ያሉ የፋብሪካ ምርቶች በAየር ትራንስፖርት Aይጓጓዙም፡፡ ምክንያቱም ለAየር ትራንስፖርት የሚከፈለው ወጪ ከሌሎቹ የትራንስፖርት Aገልግሎቶች ጋር ሲነጻጸር ከፍተኛ በመሆኑ ነው፡፡ ነገር ግን በጉዞ መራዘም ምርቱ የሚበላሽ ከሆነ ወይም ውድ የሆኑ ምርቶች፣ ለምሳሌ መድሐኒት፣ Aበባ፣ ፍራፍሬ የመሳሰሉ ፈጥነው ለተጠቃሚው መድረስ ስላለባቸው ከAገር Aገር የሚጓጓዙት በAየር ትራንስፖርት ነው፡፡ በመሆኑም የAየር ትራንስፖርት ከሁሉም የትራንስፖርት ዓይነቶች ፈጣኑ ሲሆን ሰዎችንና ምርቶችን በፈጠነ ጊዜ በማጓጓዝ ከፍተኛ Aገልግሎት Eየሰጠ ያለ የትራንስፖርት ዓይነት ነው፡፡ 3. የውሃ ላይ ትራንስፖርት በውቅያኖስ፣ በባህር፣ በሀይቅና በትላልቅ ወንዞች ላይ በመርከብ ወይም በጀልባ Aማካኝነት የሚሰጥ የትራንስፖርት ዓይነት የውሃ ላይ ትራንስፖርት ተብሎ ይጠራል፡፡ የAንድ Aገር የግብርና ውጤትም ሆነ፣ የIንድስትሪ ውጤት የሆኑ ነገሮች ራቅ ወደ Aሉ ሌሎች Aገሮች የሚጓጓዙት ወደብ ላይ በመርከብ ተጭነው ነው፡፡ ወደብ የሚባለው መርከቦች Eቃ የሚጭኑበት ወይም የጫኑትን የሚያራግፉበት ከባህሩ ወይም ከውቅያኖሱ ዳር ላይ ለዚሁ Aገልግሎት የተሰራ ቦታ ነው፡፡

84

ብዙ መኪናዎች ወይም Aውሮፖላኖች ሊጭኑት የሚችሉትን ሰው Eና Eቃ Aንድ መርከብ በAንድ ጊዜ ሊጭን ይችላል፡፡ ትልቅ የሚባለው መርከብ ከAንድ የኳስ ሜዳ ርዝመቱ የማይተናነስ ሲሆን በAሁኑ ጊዜ Eስከ ሶስት ሺህ ሰዎችን መጫን የሚችሉ መርከቦች ተሰርተው Aገለግሎት Eየሰጡ ይገኛሉ፡፡ ሰዎች የውሃ ላይ ትራንስፖርት የማጠቀሙት ከፍተኛ መጠን ያላቸውን ምርቶች ከAንድ Aገር ወደ ሌላ Aገር በAንድ ጊዜ ለማመላለስ ስለሚያስችላቸው ነው፡፡ Iትዩጵያ ምርቶቿን ወደ ውጭ የምትልከው፣ ወይም ከውጭ Aገር የተሠሩ የፋብሪካ ምርቶችን ወደ Aገር ውስጥ የምታስገባው፣ በየትኛው ወደብ በኩል ነው? ተማሪዎች መልሱን ካላወቃችሁ መምህራችሁን ጠይቋቸው፡፡ በIትዮጵያ የውሃ ላይ ትራንስፖርት Aልተስፋፋም፡፡ በAገራችን ካሉት በርካታ ሀይቆች ውስጥ የጣና ሀይቅ የተሸለ የትራንስፖርት Aገልግሎት ይሰጣል፡፡ ከባህርዳር Eስከ ጐርጐራ ድርስ ህዝብ Eና Eቃ የማጓጓዝ Aገልግሎት የሚሰጡ በርካታ መካከለኛ ጀልባዎች Aሉት፡፡ በዝዋይ፣ በAዋሳ፣ በላንጋኖ ሀይቆች ሰዎችን በውሃ ላይ የሚያንሽራሽሩ ጀልባዎች የመዝናኛ Aገልግሎት Eየሰጡ ይገኛሉ፡፡ Aብዛኞቹ የAገራችን ወንዞች ለትራንሰፖርት Aገልግሎት Aመቺነት የላቸውም፡፡ ፏፏቴዎችና ሽለቆዎች የሚበዙበቸው በመሆናቸው ለትራንስፖርት Aገልግሎት Aያመቹም፡፡ በAገራችን ለውሃ ትራንስፖርት Aመቺነት ያለው ወንዝ ባሮ ሲሆን ይህ ወንዝ የሚገኝው በጋምቤላ ብሔራዊ ክልል ውስጥ ነው፡፡ ይህ ወንዝ ሜዳማ በሆኑ Aካባቢበዎች በመጓዝ ሱዳን ውስጥ ከነጭ Aባይ ጋር የሚገናኝ ሲሆን የውሃ ትራንስፖርት Aገልግሎት ሲሰጥ Eንደነበር ይታወቃል፡፡ የተግባር ጥያቄዎች ለነዚህ ጥያቄዎች ተገቢውን መልስ ሰጡ፡፡ 1. ስንት ዓይነት የትራንስፖርት ዓይነቶች Aሉ? ለምን በተለያዩ ሰሞች ይጠራሉ? 2. ከAየር ትራንስፖርት Eና ከውሃ ትራንስፖርት የበለጠ ፈጣኑ የቱ ነው? 3. በAገራችን በብዛት ተግባር ላይ የዋለው የትራንስፖርት ዓይነት የትኛው ነው? 4. ስለየብስ ትራንስፖርት የምታውቁትን ለመምህራችሁ ግልፁ? 5. ከሁሉም የትራንስፖርት ዓይነቶች ፈጣኑ የትኛው ነው? 6. የAየር Eና የውሃ ትራንስፖርት Aደጋ ሊኖረው ይችላል ብላችሁ ታስባላችሁ? 7. የውሃ ትራንስፖርት በAገራችን ውስጥ ሊያድግ ያልቻለው በምን ምክንያት ይመስላችኋል? የተለያዩ ሰዎችን በመጠየቅ Eና የተማራችሁትን መሰረት በማድረግ መልስ ስጡ፡፡

8. የውሃ፣ የየብስና የAየር ትራንስፖርት ያላቸው ጥቅም Eና ልዩነት ምንደነው? 9. Eናንተ ባላችሁበት Aካባቢ የAውሮፕላን ማረፊያ Aለ? 10. Aውሮፕላኖች Eንዴት የሚበሩ ይመስላችኋል?

85

16. የብስክሌት ትራንስፖርት ጥቅም በAብዛኞ የሀገራችን ከተሞች ብስክሌት ለትራንስፖርት Aገለግሎት ሲውል ይታያል፡፡ ብስክሌቶች በብዛት Aገልግሎት ላይ ውለው ከሚገኙባቸው ከተሞች የሚጠቀሱት የሚችሉት ባህር ዳር፣ Aዋሳ፣ ናዝሬት፣ ሻሸመኔ፣ መቀሌ ጥቂቶቹ ሲሆኑ በEነዚህ Eና በሌሎች ከተሞችም በርካታ ሰዎች ወደ ስራ ወይም ወደ ት/ቤት ለመጓጓዝ ይጠቀሙባቸዋል፡፡ Aናንትም ብስክሌት የምታሽከረክሩ ከሆነ Aደጋ Eንዳይደርስባችሁ ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ ይኖርባችኃል፡፡ ብስክሌት በምትነዱበት ጊዜ ማድረግ ያለባችሁ ጥንቃቄ

Aደጋ በማያስከትል ሁኔታ የብስክሌት ተጠቃሚ ለመሆን ቀጥሎ የተጠቀሱትን ነጥቦች ማስተዋል ይኖርባችኋል፡፡ Eነዚህም፡- ንቁ መሆን፤ በAካባቢያችን ምን Eንዳለ ማዳመጥና መመልከት፣ በመኪና መንገድ ውስጥ በምትነዱበት ጊዜ ወዲያ ወዲህ Eያደረጉ መንገዱን ሞልቶ Aለመንዳት፣ ተገቢውን መስመር ይዞ ቀጥ Aድርጎ ማሽከርከር፣ የመንገዱን የድንጋይ ወይም የኮንክሪት ጠርዝ ተጠግቶ Aለመንዳት፣ ጠርዙና የብስክሌቱ ጎማ ተጋጭተው Aደጋ ሊያስከትል ስለሚችል፡፡ መንገዱ ዳር የቆሙ መኪናዎች Aጠገብ ስትደርሱ ጥንቃቄ ማድረግ ይኖርባችኋል፡፡ ምክንያቱም ከመኪናው መውረድ የፈለጉ ሰዎች ባልታሰበ ሁኔታ በሩን በሚከፍቱበት ጊዜ ተጋጭታችሁ Aደጋ ሊፈጠር ይችላል፡፡ ከፊት ለፊታችሁ ካለው ተሽከርካሪ ተገቢውን Eርቀት ጠብቆ መንዳት Aስፈላጊ ነው፡፡ ለምሳሌ ሜዳማ በሆነ መንገድ 4 ሜትር፣ ቁልቁለት ላይ 1A ሜትር ያህል፣ በክረምት ደግሞ ከዚህ የበለጠ ርቀት ይዞ መንዳት ሊፈጠር የሚችለውን Aደጋ ሊቀንስ ይችላል፡፡ በAንድ ጊዜ ፍሬን መያዝ Aደጋ ሊያስከትል ስለሚችል መስቀለኛ መንገድ ከመድረሳችሁ በፊት ፍጥነታችሁን በመቀነስ ዝግ ብላችሁ መንዳት፡፡ ወደ ቀኝ ወይም ወደ ግራ ለመታጠፍ ስትፈልጉ Eጃችሁን ወደ ምትዞሩበት Aቅጣጫ በመዘርጋት የምትዞሩበትን Aቅጣጫ ማመልከት፡፡ ቀጥ ብላችሁ Eየተጓዛችሁ ቆይታችሁ መታጠፍ ስትፈልጉ Aደጋ የሚያደርስ ነገር መኖር Aለመኖሩ ዞር ብላችሁ በጥንቃቄ መመልከት፡፡ ከፊት ለፊት የምታዩት ነገር Aደጋ ሊያመጣብን ይችል ይሆናል ብላችሁ ስትገምቱ ለማስጠየቂያ Eንዲረዳ የብስክሌቱን ደውል መደወል Aለባችሁ፡፡ በምታሽከረክሩበት ጊዜ Eግረኞች መንገድ Eያቋረጡ ከሆነ ቅድሚያ ለEግረኞች በመስጠት Aደጋ Eንዳታስከትሉ ወይም Aደጋ Eንዳይደርስባችሁ ተጠንቅቃችሁ Aሳልፉ፡፡ ማሽከርከሩን Aቋርጣችሁ ብስክሌታችሁን ልታቆሙ የምትፈልጉ ከሆነ የፊትና የኃላ ፍሬኑን ቀስ በቀስ በEኩል ሁኔታ መያዝ ይኖርባችኃል፡፡ መንገዱ Aንሽራታች ከሆነ፣ Eርጥበት ካለው፣ Aደጋ Eንዳያደርስብን ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ ይገባናል፡፡ ብስክሌት በምታሽከረክሩበት ጊዜ የAደጋ መከላከያ ጠንካራ ባርኔጣ “ሄልሚት” ብታደርጉ በጣም ጠቃሚ ነው፡፡ በምሽትና በጭጋጋማ የAየር ሁኔታ፣ ብስክሌት የምትነዱ ከሆነ ነጣ ያሉ Eና Aንፀባራቂ ልብሶችን በመልበስ ከሩቅ Eንድትታዩ ስለሚያደርግ ሊፈጠር የሚችለውን Aደጋ ሊያስቀር ይችላል፡፡ ከጓደኞቻችሁ ጋር ሆናችሁ በብስክሌት ስትሄዱ ጎን ለጎን ሳይሆን ተከታትላችሁ መንዳቱ ሊደርስ የሚችለውን የመኪና Aደጋ ሊቀንስ ይችላል፡፡ ብስክሌቶች በምሽት ጊዜ ከሩቅ Eንዲታዩ ተገቢ Aንፀባራቂ ምልክቶችና መብራቶች Aሏቸው፡፡ Eነዚ መሳሪያዎች በAግባቡ መስራታቸውን Eርግጠኞች መሆን ይገባችኋል፡፡

86

ብስክሌት የሚነዱ ሰዎች የሚፈጽሟቸው Aደገኛ ተግባራት ሁለት ወይም ከዚያ በላይ ሆኖ ጐን ለጐን ብስክሌት መንዳት Aደገኛ ነው፡፡ መንገዱ ስለሚጣበብ ለሌሎች ተሸከርካሪዎች ችግር ይፈጥራል፡፡ በዚህ ምክንያት መገጨት ሊኖር ይችላል፣ ወይንም ብስክሌተኞቹ Eርስ በርስ ተጋጭተው Aደጋ ሊፈጥሩ ስለሚችሉ ይህ ሁኔታ Aደገኛ ተግባር ተደርጐ ይታያል፡፡ Aንዳንድ ብስክሌት Aሽከርካሪዎች ዳገታማ ቦታዎችን ለመውጣት Eንዲችሉ በAንድ Eጃቸው የሚከተሉትን መኪና በEጃቸው በመያዝና Eንዲጐትታቸው በማድረግ ብስክሌት ሊያሽክረክሩ ይሞክራሉ፡፡ ይህ በራሱ Aደጋ ሊያስከትል የሚችል ተግባር ነው፡፡ Aልፎ Aልፎ የሚታይ ቢሆንም Aንዳንድ ብስክሌት Aሽከርካሪዎች ብስክሌት Eያሽከረከሩ ሌላ ብስክሌት በAንደኛው Eጃቸው በመያዝ Eየጐተቱ ሲሄዱ ይታያሉ፡፡ ይህም Aደገኛ ተግባር ነው፡፡ ብስክሌት የሚነዳው ከAንድ ቦታ ወደ ሌላ ቦታ በፍጥነትና ያለድካም ለመጓጓዝ በመፈለግ መሆኑ ይታወቃል፡፡ ነገር ግን Aንዳንድ ልጆች በሚጓዙ ሰዎችና መኪናዎች መካከል Eየተሽለኮለኩ ሲሽቀዳደሙ ይታያል፡፡ ይህ ሁኔታ Aደገኛ ተግባር መሆኑን መረዳት ይኖርባችኋል፡፡ ሌላ ሰው በማፈናጠጥ ብስክሌት መንዳት በራሱ የሚፈጥረው Aደጋ ይኖራል፡፡ በተፈናጠጠው ሰው ተሰተካክሎ Aለመቀመጥ የብስክሌቷ ሚዛን ስለሚያጋድል Aደጋ Eንዲፈጠር ምክንያት ሊሆን ስለሚችል ተግባሩ ለAደጋ Eንዳያጋልጥ ጥንቃቄ ያስፈልገዋል፡፡ በምሽት ጊዜ በመንገድ ላይ የሚጓዙ ተሽከርካሪዎች መብራት መጠቀም ይገባቸዋል፡፡ ነገር ግን Aንዳንድ ብስክሌቶች መብራት የላቸውም፡፡ ሆኖም በምሽት ሲሽከረከሩ ይታያሉ፡፡ ይህ ተግባር Aደገኛ መሆኑን መረዳት ይኖርብናል፡፡ ብስክሌታችሁን ስታቆሙ ልትከተሉት የሚገባው ተግባር ብስክሌታችሁን ስታቆሙ የEግረኞች መተላለፊያ መንገድ በማይዘጋ ሁኔታ ግድግዳ Aስደግፎ ማቆም፡፡ ገጠር Aካባቢ ከሆነ የመንገዱን ጠርዝ Aስይዞ ማቆም ይቻላል፡፡ የብስክሌቶች ማቆሚያ የተለየ ቦታ ካለ Eዚያ ላይ ማቆም ተመራጭነት ያለው ተግባር ነው፡፡

ከዚህ ውጭ ብስክሌቶቻችሁን መንገድ ላይ ማቆም በንብረታችሁም ሆነ በሌሎች መንገድ ተጠቃሚዎች ላይ Aደጋ ሊያስከትል ይችላል፡፡

87

የክፍል ውስጥ ተግባራት 1. Eነዚህ የመንገድ ምልክቶች ምን ማለት Eንደሆኑ ግለፁ;

ስEል 47

2. ብስክሌት Eየነዳችሁ ቀይ መብራት ቢያስቆማችሁ ከስር ከተዘረዘሩት ነጥቦች ውስጥ

የተጠቀሱትን ነገሮች በምን ዓይነት ቅደም ተከተል ትፊጽማላችሁ;

የፍሬቻ መብራት ማብራት በAንድ Eግርህ መሬት መርገጥ ፍሬኑን መልቀቅ ፍጥነት መቀነስ ፍሬን መያዝ

3. የትኞቹ ብስክሌተኞች Aደገኛ Aነዳድ ተጠቅመዋል; ለምን;

Aደገኛ የብስክሌት Aነዳድ ትክክለኛ የብስክሌት Aነዳድ ስEል 48

88

ብስክሌት ስትነዱ ማድረግ ያለባችሁ ጥንቃቄ

1. ከጓደኞቻችሁ ጋር ሆናችሁ ብስክሌት የምትነዱ ከሆነ ጐን ለጐን ሆናችሁ መንዳት የለባችሁም፡፡

2. የመንገዱን ጠርዝ ተጠግቶ Aለማሽከርከር፤ ነገር ግን ከጠርዙ ሳትርቁ በትንሹ ወደ መንገዱ ውስጥ ገባ ብላችሁ መንዳት፡፡

3. የመንገድ ላይ ምልክቶችንና የትራፊክ መብራቶችን Aክብሮ ማሽከርከር፡፡ 4. የቆመ መኪና Aጠገብ ስትደርሱ በሮቹ ሊከፈቱ ስለሚችሉ ተገቢውን ጥንቃቄ ማድረግ

ያስፈልጋል፡፡ 5. ብስክሌታችሁን Eያሽከረከራችሁ ስትሄዱ Aቅጣጫ ከመቀየራችሁ በፊት ወደየት

Eንደምታዞሩ Eጃችሁን በመዘርጋት ምልክት ማሳየት ይኖርባችኋል፡፡ 6. የመኪና መንገዱን የሚሻገሩ Eግረኞች ካሉ ቆም ብለችሁ Aሳልፏቸው 7. ፍሬን ከያዛችሁ ሁለቱንም (የፊትና የኃላ ፍሬኖችን) በAንድነት ግን በዝግታ መያዝ

ይኖርባችኋል፡፡ 8. የAደጋ መከላከያ ባርኔጣ ማድረግ መወሰድ ካለባቸው የጥንቃቄ Eርምጃዎች ውስጥ Aንዱ

ስለሆነ መጠቀም ይኖርባችኋል፡፡

17. Aርቆ የሚመለከት ካሰበበት ይደርሳል

ድርፉጮ የዩንቨርስቲ ትምህርቱን ጨርሶ ተመረቀ፡፡ ጥሩ ውጤት ስለነበረው ስራ ያገኘው ወዲያውኑ ነበር፡፡ ትጉህና ጠንቃቃ መሆኑን በስራው በማስመስከሩ በመስሪያ ቤቱ ትልቅ ሃላፊነት ተሰጠው፡፡ ለስራው ማከናወኛ የሚሆን መኪና ስለተሰጠው የመኪና Aነዳድ ትምህርት በመማር መንጃ ፍቃድ Aውጥቶ የተሰጠውን መኪና ራሱ ያሽከረክራል፡፡ ገጠር ካሉት ዘመዶቹ Aንዱ የሆነው Aጐቱ መሞቱን የሰማው በድንገት ነበር፡፡ የመስሪያ ቤቱ ሀላፊ ፍቃድ Eንዲስጡት ጠየቀ፡፡ በትጉህ ሠራተኛነቱ የሚወዱት Aለቃው የመ/ቤቱን መኪና ለጉዞው Eንዲጠቀም ፈቀዱለት፡፡ ከተወለደበት መንደር ሲደርስ በርካታ ስዎች የቀብሩን ስነስርዓት ለማስፈፀም ተገኝተው ነበር፡፡ Aንድ ዘመናዊ መኪና ወደ Eነሱ Aቅጣጫ ሲመጣ በማየታቸው ”የምን መኪና ነው;” በማለት ይመለከቱ ነበር፡፡ መኪናው Aጠገባቸው ሲደርስ ቆመ፡፡ “Eንዴ ድርፉጮ ነው፣ የኛው ልጅ ድርፉጮ ነው፣ ይህችን የመሰለች ቆንጆ መኪና Eያሽከረከረ የመጣው!” Eያሉ Eርስ በርስ ይነጋገሩ ነበር፡፡ ልጆቻቸው በተለያዩ ጊዜያት በመኪና Aደጋ የሞቱባቸው ወላጆች Eና ዘመዶቻቸው የEነሱም ልጆች Eንደ ድርፉጮ ጠንቃቃ ባለመሆናቸው የደረሰባቸውን የሞት Aደጋ Eና የAካል መጉደል Aደጋ Eያስታወሱ Aዘኑ፡፡ ድርፉጮ ዘመዶቹን ሲጠያይቅ ሰነበተ፡፡በAካባቢው ወደ ተሰራው ት/ቤት በመሄድ ተማሪዎች ካሰቡት ለመድረስ የሚችሉት ከማንኛውም Aደጋ የሚያመጡ ነገሮች ጠንቃቆች ሆነው ራሳቸውን ሲጠብቁ መሆኑን Aስተማራቸው፡፡ብዙልጆች Eንደ ደርፉጮ ተግተው በመማር ራሳቸውን Eና ቤተሰባቸውን ለማስደሰት Eንደሚችሉ በማሰብ ትጉህና ጠንቃቃ መሆን ጀመሩ፡፡

89

የመለማመጃ ጥያቄዎች Eነዚህን ጥያቄዎች Eያነሳችሁ ተወያዩ 1. የደህንነት ቀበቶ ማሰር ምን ጥቅም Aለው; 2. መኪናዎች ፍሬናቸው ቢያዝም የሚንሸራተቱት በምን ምክንያት ነው; ተግባር ሁለት ትክክል የሆነውን ሀሳብ Eውነት፣ ትክክል ያልሆነውን ሀሳብ ስህተት በሉ 1. ድርፉጮ መኪና የሚነዳው መንጃ ፈቃድ ሳይኖረው ነበር፡፡ 2. የመኪና መንገድ መብራት Aረንጓዴ ሲያበራ መኪናዎች ይቆማሉ፡፡ 3. ድርፉጮ ኃላፊነት የተሰጠው መንጃ ፈቃድ ስላለው ነበር፡፡ 4. ለትምህርት ትጉህ መሆን፣ Aደጋ Eንዳይደርስብን ጠንቃቃ ሊያደርገን ይችላል፡፡ ተጨማሪ ተግባር 1. ባለፉት የመጽሐፉ ክፍሎች ያነበባችሁትን የድርፉጮን ታሪክ በማስታወስ

ለመምህራችሁ Eና ለወላጆቻችሁ ንገሯቸው፡፡ 2. Eናንተም Eንደ ድርፉጮ ጠንቃቆች Eና ትጉሆች ለመሆን ዝግጁ መሆናችሁን

ግለፁላቸው፡፡

90

ምስጋና

ይህንን የመኪና መንገድ Aጠቃቀም መማሪያ የተማሪው ማጣቀሻ መጽሐፍ ለማዘጋጀት የተባበሩኝ ወገኖች በርካታ ናቸው፡፡ መጽሐፉ ሊይዘው የሚገባውን ይዘት ከጠቃሚ መረጃዎችና ሙያዊ ምክር ጋር የብሔራዊ የመንገድ ደህንነት Aስተባባሪ ጽ/ቤት የስራ ኃላፊዎች የሆኑት Aቶ Aበበ Aስራት Eና Aቶ ጉደታ ረጋሳ ስራው ተገቢውን Aቅጣጫ Eንዲይዝ ከፍተኛ Eገዛ ያደረጉልኝ ሲሆን፣ ከAዲስ Aበባ ትራፊክ ቁጥጥርና Aደጋ ምርመራ ፖሊስ መምሪያ ጋር በመተባበር የተማሪ ትራፊኮችን በAዲስ Aበባ ት/ቤቶች በማቋቋም ሰፊ ልምድ ያላቸው ሻምበል Aበበ ዓለማየሁ ለቃለ መጠይቅ ፍቃደኛ በመሆን ያመለከቱት Aቅጣጫ Eና ለስራው ስኬት ያሳዩት ቅን ፍላጐት Eና ማበረታታት የሚዘነጋ Aይሆንም፡፡ ረቂቁን በመገምገምና ገንቢ Aስተያየቶችን ለሰጡኝ ለሻለቃ ሙላቱ በፍርዱና ለAቶ ተገኔ መንግስቱ ምስጋናዬ ከፍተኛ ነው፡፡ በመጽሐፉ ዝግጅትም ግንዛቤ የሚሰጡ ስEሎችን ለሳሉልኝ ለወጣት Aብደላ Aብዱራህማን፣ ሜላት ካህሳይ Eና ሌሎችም የትየባ ስራውን ሳይሰለቹ ለሰሩትና ይህ ማጣቀሻ መጽሐፍ Eንዲዘጋጅ Aቅዶ ተግባራዊ Aንዲሆን ላደረገው የብሔራዊ የመንገድ ደህንነት Aስተባባሪ ጽ/ቤት፣ ለባለቤቴ፣ ለልጆቼ Eና ድጋፍ ላደረጉልኝ ሁሉ ምስጋናዬ ከፍተኛ ነው፡፡

Aዘጋጁ

91