1 DAGLICHT & GEZONDHEID Agnes van den Berg Agnes van den Berg 4 Oktober 4 Oktober 2005
1
DAGLICHT&
GEZONDHEID
Agnes van den Berg Agnes van den Berg
4 Oktober 4 Oktober 2005
2
3
DAGLICHT & UITZICHTDAGLICHT & UITZICHTGaan meestal samenGaan meestal samen
4
DAGLICHT & UITZICHTDAGLICHT & UITZICHTAfzonderlijke elementenAfzonderlijke elementen
Daglicht zonder uitzichtDaglicht zonder uitzicht Uitzicht zonder daglichtUitzicht zonder daglicht
5
DAGLICHT & GEZONDHEIDDAGLICHT & GEZONDHEID
Mensen denken dat daglicht gezond is
Heerwagen & Heerwagen (1986):
79% respondenten was van mening dat daglicht beter is voor de gezondheid dan kunstlicht
6
ROUTESROUTES
daglicht gezondheid
biologisch
fysisch-chemisch
psychologisch
visueel
7
VISUEEL VISUEEL
Oogproblemen door:
• Te weinig licht;
• Flikkerend licht;
• Scherp contrast licht/donker.
Gevolgen:
•Hoofpijn;
• Vermoeidheid;
•Wazig zien.
8
ONDERZOEK ONDERZOEK
Wilkins et al., 1989:
•Kantoor met 6 verdiepingen;
• Lichtkoker;
•Hoe lager in de koker, hoe meer hoofdpijn;
•Uitzicht overal gelijk, dus het moet wel aan het daglicht liggen.
9
BIOLOGISCHBIOLOGISCH
• Licht is een belangrijke externe ‘marker’ voor biologische klok
• Verstoring biologische klok kan leiden tot slapeloosheid, winterdepressie etc.
• Vooral intensiteit van licht is belangrijk
• Kunstlicht helpt even goed als daglicht
10
ONDERZOEKONDERZOEK
Wirz-Justice et al., 1996:
• 20 patiënten met winterdepressie;
• 1 week therapie door ochtendwandeling of kunstlicht;
•Wandeling leidt tot minder depressie en verbeterde melatonine en serotonine afscheiding;
• Ligt het aan daglicht of aan beweging, uitzicht, frisse lucht?
11
FYSISCH-CHEMISCHFYSISCH-CHEMISCH
• Daglicht bevordert groei planten;
• Planten bevorderen de gezondheid, o.a. door zuivering van de lucht;
• Hetzelfde effect kan ook worden bereikt met volspectrum licht.
12
ONDERZOEKONDERZOEK
Fjeld (2000):• Plaatsing planten in ondergrondse werkruimte
met volspectrum licht
KLACHTEN Planten Control
Vermoeidheid 2.1 2.5
Zwaar hoofd 2.1 2.6
Hoofdpijn 1.7 2.1
Concentratieproblemen 1.7 1.9
Geïrriteerde ogen 1.8 2.4
Droge keel 1.7 2.3
Hoest 1.5 2.2
Droge huid gezicht 2.0 2.5
Droge huid handen 2.2 3.0
Stijve nek 2.3 2.5
Gemiddeld 1.9 2.4
13
PSYCHOLOGISCHPSYCHOLOGISCH
• Daglicht verbetert de stemming en geeft rust en ontspanning;
• Biophilia-hypothese: Deze effecten zijn uniek voor natuurlijk licht, kunnen niet of minder goed worden bereikt met kunstlicht.
• “Zachte fascinatie”: Daglicht is dynamisch, afwisselend, daardoor trekt het onze aandacht zonder dat het moeite kost.
14
ONDERZOEKONDERZOEK
Walch et al., 2005:
• 89 ziekenhuispatiënten in afwachting van rugoperatie;
• Lichte of donkere kamers;
•Minder stress en pijn in lichte kamers;
•Maar patiënten in donkere kamer keken uit op muur….
15
UITZICHT EN GEZONDHEIDUITZICHT EN GEZONDHEID
Ulrich (1984) deed onderzoek naar patiënten die herstelden van een galblaasoperatie in een kamer met uitzicht op stenen muur of in een kamer met uitzicht op bomen.
16
RESULTATENRESULTATEN
Patiënten in kamers met uitzicht op groen:
• Hadden minder krachtige pijnstillers nodig; • Verbleven na hun operatie één dag minder in
ziekenhuis;• Kregen minder negatieve beoordelingen in
statussen van verplegend personeel.
17
EXPERIMENTEEL EXPERIMENTEEL ONDERZOEKONDERZOEK
Standaardprocedure:
• Experimentele en controle groep• Stress opwekken• Kijken naar afbeeldingen of videos
van natuur of bebouwing• Meten herstel van stress
18
Fysiologisch herstel
0
2
4
6
8
10
12
14
16
5min
10min
4min
7min
10min
Sp
iers
pan
nin
g
Winkels
Verkeer
Natuur
Bron: Ulrich e.a., 1991
19
“Toen ik 12 jaar oud was kwam ik terecht in het ziekenhuis, waar ik een tijdlang op het randje van de dood zweefde. Ik verkeerde in een soort droomtoestand, alles leek ver weg en onecht. Het enige dat wel echt was, en wat ik me nog steeds levendig herinner, was het raam. Dagenlang, dag en nacht, te zwak om te bewegen, was mijn blik gefixeerd op het raam. Het was een heel gewoon raam, niks bijzonders. Maar af en toe kwam er zomaar duiven zitten op de vensterbank. En ik zag vogels langs de wolken vliegen, hoog en ver. Nooit eerder was me opgevallen hoeveel kleuren licht er eigenlijk zijn in de lucht. Ik ben er van overtuigd dat mijn fascinatie met dat raam, met de schoonheid van de vogels en de lucht, mij de kracht gaven om te blijven leven….”
LUCHT IS OOK NATUUR!LUCHT IS OOK NATUUR!Citaat uit een column van Michael Ventura, 2001Citaat uit een column van Michael Ventura, 2001
20
CONCLUSIESCONCLUSIES• Daglicht gaat vaak maar niet altijd samen met
uitzicht;
• Daglicht kan gezondheid bevorderen via visuele, biologische, fysische en psychologische routes;
• Visuele, biologische en fysische effecten kunnen evengoed worden bereikt met kunstlicht als met daglicht;
• Psychologische effecten zijn in theorie uniek voor daglicht, maar nog niet bewezen;
• Wel overtuigend bewijs voor stressherstellende effecten van uitzicht op natuur.
21
EVIDENCE-BASED DESIGNEVIDENCE-BASED DESIGNStappenplanStappenplan
• Bestuderen relevante kennis uit wetenschappelijke literatuur;
• ‘Best practice’: aanvullend onderzoek ter plekke, bijv. via observaties, gesprekken met sleutelpersonen, ‘uitproberen’;
• Participatie van (toekomstige) gebruikers;• Niet vergeten: Post-occupancy evaluation (heeft
het gewerkt?).
22
EINDEEINDE
Voor meer informatie & powerpoint:Voor meer informatie & powerpoint:
www.agnesvandenberg.nlwww.agnesvandenberg.nl