08_tajuk 1 Mzu3233 Teknologi Muzik_ppg

MZU3233 TEKNOLOGI MUZIK

1

Pengenalan perisian muzik dan latihan amali menggunakan

perisian muzik

Tajuk 1

TEORI PERANAN TEKNOLOGI MUZIK PENDIDIKAN MUZIK

AMALI

PENGENALAN PERISIAN MUZIK DAN LATIHAN AMALI MENGGUNAKAN PERISIAN MUZIK

1.0 Sinopsis

Dalam tajuk ini, di bahagian teori anda akan mempelajari peranan teknologi muzik

dalam kehidupan harian serta mengenali jenis-jenis teknologi dalam pasaran yang

sering digunakan oleh masyarakat kita. Selain itu, dalam topik pendidikan muzik anda

juga akan mengetahui apakah faedah-faedah daripada teknologi muzik dalam

membantu kita membaca skor notasi, mencipta lagu dan bagaimana ia dapat membantu

guru dalam proses pengajaran dan pembelajaran.

Manakala dalam kuliah amali pula anda akan dikenalkan dengan perisian Cakewalk

SONAR. Dengan mengikuti langkah-langkah pembelajaran secara sistematik anda akan

berjaya menggubah sebuah muzik.

1.1 Hasil Pembelajaran

1. Meneroka peralatan teknologi muzik dan peranannya dalam kehidupan

2. Menghuraikan kepentingan teknologi dalam pendidikan muzik

3. Mengaplikasikan teknik gubahan muzik dengan perisian Cakewalk Sonar.

1.2 Kerangka Tajuk

Pendidikan Muzik

Faedah Teknologi - Pembacaan skor muzik - Ciptaan lagu - Pengajaran Pembelajaran

Perisian penyuntingan bunyi (sound editing) - Cakewalk SONAR Perisian gubahan – Cakewalk SONAR

Peranan Teknologi

Kehidupan harian Jenis-jenis peralatan


2

TEORI

1.3 PERANAN TEKNOLOGI MUZIK

1.3.1 Peranan Teknologi Muzik Dalam Kehidupan Harian

Istilah teknologi muzik di sini merujuk kepada apa sahaja peralatan elektronik yang

digunakan atau perkakasan yang berkaitan dengan komputer muzik. Seperti alatan muzik

elektronik, perisian atau aplikasi muzik, bahan-bahan dan sumber digital bagi menghasilkan

muzik, alat-alat rakaman dan alat-alat untuk memainkan semula muzik. Pada masa kini

peralatan teknologi muzik yang berasaskan elektronik seperti alat muzik kibod digital,

synthesizer, sofwer komputer muzik yang dikenali juga sebagai Digital Audio Workstaion

(DAW), kibod sampler, dan mesin sequencer sangat membantu seseorang komposer dalam

proses penciptaan dan gubahan muzik. Peralatan teknologi muzik ini amat berguna dalam

bidang penerbitan, pendidikan, persembahan dan rakaman muzik selain bagi maksud hiburan

santai. Teknologi muzik berkembang bersama kepesatan dunia teknologi. Bermula dari

teknologi analog sehinggalah digital, kemajuan di dalam bidang teknologi telah menghasilkan

peralatan muzik elektronik yang memudahkan tugas guru muzik, pelajar dan ahli muzik serta

komposer. Kini sesiapa sahaja boleh menghasilkan muzik, tidak terhad kepada mereka yang

berpengetahuan di dalam bidang muzik sahaja. Dengan bantuan teknologi muzik apa sahaja

jenis muzik boleh dihasilkan dan dinikmati bersama.

Memandangkan teknologi muzik melibatkan teknologi dan bunyi, maka pengetahuan

terhadap kedua-dua bidang ini perlulah difahami sebelum teknologi muzik dapat diaplikasi bagi

memenuhi tujuan penggunaanya. Bagi menghasilkan bunyi atau muzik, pada asasnya

seseorang perlulah mempunyai latarbelakang dan pengetahuan muzik seperti teori dan

gubahan serta berkebolehan memainkan alat muzik seperti kibod. Pengetahuan di bidang

teknologi juga penting supaya seseorang boleh menggunakan peralatan yang sesuai untuk

menghasilkan muzik yang diciptanya. Sebagai contoh, seorang guru ingin menggubah sebuah

skor bagi mengajar nyanyian koir. Guru tersebut tentulah berpengetahuan dalam bidang muzik

serta tahu bagaimana untuk menggubah suara-suara soprano, alto, tenor dan bass. Beliau

memerlukan komputer yang dilengkapi sofwer notasi untuk menghasilkan gubahan skor,

manakala bagi muzik iringan pula beliau boleh menggunakan sofwer sequencing untuk

menghasilkan iringan orkestrasi.

Dengan menggunakan komputer, guru tersebut boleh mendengar semula hasil

gubahannya dan menambah baik mana-mana bahagian suara atau muzik yang telah

dihasilkan. Dengan cara ini guru tersebut boleh mengajar koir berdasarkan skor notasi dan

muzik iringannya sendiri dengan lebih efisien. Tanpa pengetahuan dalam kedua-dua bidang

muzik dan teknologi tersebut maka tujuan untuk menghasilkan muzik yang bermutu adalah

mustahil untuk dicapai. Oleh sebab itu teknologi muzik telah mengubah cara bekerja komposer

dan guru muzik dalam proses mengedit, mengubahsuai, mengimprovisasi serta menambah

baik bahan muzik yang dihasilkan. Semakin tinggi pengetahuan seseorang dalam

menggunakan teknologi muzik maka semakin canggihlah bahan muzik yang dihasilkannya.

Semuanya bergantung kepada sikap pengguna teknologi itu sendiri.

Sukar dibayangkan apa sahaja jenis muzik masa kini yang tidak melibatkan teknologi?

Muzik telah sebati dalam aspek kehidupan manusia dan masyarakat. Muzik bukan sahaja

dijadikan halwa telinga untuk hiburan semata-mata atau setakat mengisi masa lapang. Banyak


3

manfaat yang telah dinikmati oleh pengguna muzik hasil dari kemajuan teknologi muzik. Di

antaranya ialah:

Jika dahulu muzik hanya boleh dinikmati melalui radio, televisyen, piring hitam, kaset

dan cakera padat, kini muzik atau lagu dalam fomat mp3 (MPEG Audio Layer III) dan MIDI

(Musical Instrument Digital Interface) serta berbagai jenis format audio yang lain telah boleh

dimainkan dengan peralatan seperti iPod atau telefon bimbit. Kebanyakan orang sekarang

mengunakan internet untuk memuat turun muzik atau lagu kegemaran mereka dari laman

youtube secara percuma. Dari sinilah bermulanya kemajuan manusia menggunakan peralatan

teknologi baru seperti iPad, telefon pintar (smartphone) dan sebagainya untuk mendapatkan

maklumat serta memudahkan urusan hidup harian dengan lebih cepat . Semuanya di hujung

jari.

Teknologi muzik telah membantu seseorang mencurahkan idea hasil dari perasaan dan

imaginasinya menjadi realiti dengan mencipta suatu muzik baru atau mengubah muzik yang

lama menjadi baru. Siapa sangka seseorang penyanyi yang telah lama meninggal dunia boleh

berduet dengan anaknya yang juga penyanyi di masa kini? Sebagai contoh Natalie Cole

merakamkan lagu mendiang ayahnya When I Fall in Love dengan muziknya yang disusun

semula kemudian diadun dan berduet dengan suara Nat King Cole. Dengan kemajuan

teknologi muzik juga membolehkan seseorang merakam suaranya sendiri menjadi seperti

sebuah muzik orkestra. (Sila layari Voice Orchestra – In the Hall of the Mountain King di laman

https://www.youtube.com/watch?v=uwKfTk4cVqQ)

Apabila seseorang yang tiada latar pendidikan muzik tetapi mempunyai kreativiti dan

inovatif untuk mencipta muzik mereka sendiri maka terciptalah berbagai produk bagi memenuhi

keperluan ini samada dalam bentuk perisian komputer atau aplikasi bagi sistem android seperti

Music Maker Jam. Manusia berikhtiar untuk mencipta produk yang inovatif bagi membantu

insan lain menghasilkan muzik supaya dapat dikongsi bersama sesuai dengan slogan ”Muzik

Untuk Semua”. (Zoltan Kodaly) Selain dari itu dengan kemajuan teknologi muzik juga telah

mendorong kemajuan di bidang komunikasi audio visual yang dapat memberikan berbagai

informasi dengan cara merakam dan memainkan semula muzik, mengawal peralatan bunyi

secara kawalan jauh, mengecam suara atau bunyi dan maklumat berbentuk muzik tersebut

terus boleh dicetak. Sebagai contoh alat muzik sampler yang boleh merekod bunyi atau suara

melalui mikrofon kemudian mengubah semula bunyi-bunyi tersebut menggunakan butang-

butang envelope untuk dijadikan bunyi suara atau alat muzik. Kini perisian notasi Finale boleh

merakam suara dan mengubahnya menjadi notasi untuk dicetak.

Manusia semakin kreatif mencipta idea baru

Teknologi muzik memajukan kehidupan manusia

Kemunculan produk yang inovatif

https://www.youtube.com/watch?v=uwKfTk4cVqQ


4

Hasil dari kreativiti dan inovatif seseorang untuk menghasilkan muzik, perisian komputer

dan aplikasi telefon pintar, telah membuka peluang pendapatan atau perniagaan kepada

mereka yang memiliki kemahiran teknologi muzik. Malah kegilaan terhadap permainan video

yang menggunakan muzik latar serta kesan bunyi yang canggih juga berasaskan teknologi

muzik. Apabila permintaan terhadap sesuatu perisian atau aplikasi yang boleh memudahkan

orang mendapatkan muzik atau menghasilkan muzik samada secara profesional atau amatur,

maka semakin banyaklah rekaan produk terbaru akan muncul untuk memenuhi permintaan

pasaran. Persaingan perniagaan seperti ini juga menguntungkan kedua belah pihak pengguna

dan pengeluar. Pengguna sanggup membayar perisian atau aplikasi yang canggih dan mesra

pengguna. Tenaga mahir di bidang teknologi muzik seperti jurutera bunyi, jurulatih muzik,

pembantu teknikal makmal muzik, juruteknik stesen penyiaran atau studio muzik dan

termasuklah tukang baiki alat muzik serta sesiapa sahaja yang terlibat di bidang teknologi

muzik mendapat ganjaran hasil daripadanya.

1.3.2 Jenis-jenis alat teknologi muzik yang terdapat di pasaran

Komputer Muzik

Kelengkapan alatan:

A Komputer Riba atau PC

B MIDI Kibod Controller

C Audio Interface atau Soundcard D Speaker monitor E Perisian muzik F Plugs In – alat muzik dan kesan

bunyi G Mikrofon

H Kabel MIDI Rajah 1.1: Computer Music Workstation

Studio Rakaman

Kelengkapan alatan:

A Set Komputer Muzik

B Loud Speaker

C Recording Mixer D Power Amplifier E Mikrofon kondenser F Mesin perakam G Signal processors –

equalizer, reverberations, compressor, delay, pitch shifting, filters dsb.

Rajah 1.2: Studio Rakaman

Peluang pendapatan dan perniagaan (Music business)


5

1.4 PENDIDIKAN MUZIK

Faedah-Faedah Teknologi Dalam Pendidikan Muzik

Mengapakah kanak-kanak sanggup menonton televisyen sehingga berjam-jam lamanya?

Siri kartun, filem animasi, rancangan hiburan dan berbagai program di televisyen pada hari ini

telah berjaya meransang tumpuan kanak-kanak. Alangkah baiknya jika keadaan seperti ini

berlaku di bilik darjah di mana kanak-kanak memberi tumpuan kepada pengajaran guru seperti

mereka menonton televisyen. Pernahkah anda terfikir suara anda boleh berubah menjadi

berbagai jenis, seperti suara chipmunk dan juga boleh menjadi suara gergasi?

Guru pada zaman dahulu terpaksa bercerita dan memberi penjelasan sehingga berjela-

jela kepada murid-muridnya supaya gambaran idea atau isi pelajaran yang ingin

disampaikannya dapat difahami. Tetapi murid-murid hari ini jika mendengar bebelan guru

seperti itu pasti akan berkhayal dan tertidur dalam sekelip mata. Guru zaman kini menghadapi

cabaran besar kerana bersaing dengan kepesatan teknologi maklumat yang telah bersebati

dalam diri kanak-kanak. Peralatan media elektronik seperti komputer, iPod, iPad, iPhone dan

internet serta bahan-bahan interaktif yang bercirikan hiburan seharusnya menjadi alat bantu

guru untuk mendapat perhatian murid-murid disamping memberi mereka ransangan yang

berkekalan. Apatah lagi jika guru pandai memilih muzik atau bunyi-bunyian yang menjadi

kegemaran kanak-kanak seperti lagu Chicken Dance, kesan bunyi alam sekitar atau bunyi yang

Rajah 1.3: Sistem Bunyi

Sistem Bunyi

Kelengkapan alatan:

A Mixer

B Mikrofon Dinamik

C Monitor Speaker D Loud Speaker & Woofer E D I Box F Kabel mikrofon/speaker G Pemain CD H Power Amplifier I Crossover J Equalizer

Sistem Stereo/Karaoke

(Home Theatre)

Kelengkapan alatan:

A Amplifier

B Pemain CD/DVD/Blue Ray

C Mixer D Surround Speakers & Woofer E Mikrofon Wireless

F Televisyen

Rajah 1.4: Sistem Stereo


6

biasa mereka dengar dalam siri kartun misalnya, dapat memperkayakan lagi pembinaan bahan

bantu mengajar yang menghiburkan.

Menurut Saidina Umar (ra) kita diminta mendidik anak mengikut zamannya. Jika kini

adalah zaman teknologi komputer maka cara mengajar anak juga haruslah berbantukan

komputer. Banyak hasil-hasil produksi guru yang telah mengunakan sumber muzik untuk

menghasilkan bahan pengajaran dan pembelajaran di bilik darjah. Contohnya kaedah Mohdar,

di mana murid boleh memahami sesuatu formula matematik dengan cara menghafal lagu.

Ini merupakan suatu kaedah yang berkesan dengan menggunakan muzik untuk mencapai

suatu matlamat pembelajaran matematik. Begitu juga dengan suatu usaha yang pernah

dilaksanakan oleh En. Zulkafi Tasiron, seorang guru muzik yang menggunakan perisian

Cakewalk untuk mencipta lagu-lagu sifir bagi teknik hafalan matematik. Pn Hanim Harun,

seorang guru tadika KEMAS, membina buku cerita interaktif dengan menggunakan MS

Powerpoint dan perisian Cakewalk untuk mengadun dialog, muzik serta kesan bunyi bagi

memberi impak kepada hasil penceritaanya. Perisian multimedia interaktif yang menghiburkan

bagi matapelajaran sains seperti Mengenal Haiwan oleh Zuliana Mat Taib juga berjaya

dibangunkan. Semua alat bantu mengajar yang digunakan dalam bilik darjah tersebut telah

membuahkan hasil yang sangat positif, berkesan lagi memberangsangkan minat murid untuk

belajar. Bagaimanakah semua bahan bantu mengajar yang berasaskan muzik ini berjaya

dihasilkan jika tidak dengan menggunakan teknologi muzik?

Terdapat banyak sumber bacaan skor notasi daripada media cetak atau media

elektronik seperti buku-buku, majalah-majalah, bahan video dan audio yang berkaitan muzik

boleh didapati di pasaran. Di antara bahan media tersebut, ada juga teknologi bahan interaktif

yang dibangunkan khusus bagi latihan aural muzik dan kemahiran membaca skor notasi muzik.

Perisian notasi bagi komputer dan aplikasi notasi bagi android bukan sahaja membantu

seseorang mengenal bentuk, nama, pic dan nilai not, tetapi juga membolehkan kita mencipta

dan menggubah muzik.

Kini dengan adanya kemajuan teknologi komputer, banyak perisian notasi muzik seperti

Finale, Sibelius, Encore, Music Times, Composer dan lain-lain perisian yang boleh membantu

seseorang pelajar atau mereka yang baharu untuk memahirkan pembacaan skor muzik.

Rajah 1.5: Paparan Perisian Notasi Komputer

Pembacaan skor muzik


7

Selain daripada perisian komputer, terdapat juga aplikasi android bagi kegunaan telefon

pintar di antaranya ialah Maestro, Music Score Pad dan Sheet Music Workout yang boleh

digunakan bagi meningkatkan kemahiran bacaan skor notasi dan mencipta melodi.

Dalam bidang ciptaan dan gubahan muzik, teknologi muzik menggantikan pena dan

kertas dengan perisian muzik dan komputer. Melodi yang dicipta pada komputer boleh dilihat

dan didengar bunyinya secara langsung serta notasinya pula boleh disunting secara spontan.

Seseorang guru boleh menggubah skor notasi bagi ensembel insrumental atau vokal secara

lebih efisien mengikut kebolehan pelajarnya. Guru dan pelajar boleh mendengar dan membuat

gambaran keseluruhan terhadap suatu susunan muzik sebelum latihan dijalankan. Dengan

cara ini proses pengajaran dan pembelajaran muzik akan lebih berkesan dan menjimatkan

masa. Seseorang penggubah pula dapat mengelakkan dari kesilapan renj atau transposisi

susuatu alat muzik ketika menulis gubahan skor. Setiap kesilapan yang berlaku boleh dipantau

secara visual dan bunyi, malah apa sahaja kekurangan yang terdapat pada skor boleh

diperbetulkan dengan tepat. Ini boleh menjimatkan kertas dan masa latihan.

Perisian komputer jenis sequencer (DAW) seperti Cakewalk, Reasons, Protools, Logic,

Cubase dan banyak lagi yang terdapat di pasaran biasanya digunakan dalam ciptaan lagu dan

gubahan muzik. Perisian jenis sequencer membolehkan sesebuah lagu digubah secara MIDI

(Musical Instrumen Digital Interface) atau secara rakaman audio.

Kaedah menggubah lagu menggunakan teknik rakaman MIDI dan Audio akan dijelaskan pada tajuk-tajuk selepas ini.

Rajah 1.6: Paparan Aplikasi Notasi Android

Ciptaan lagu


8

Suatu masa dahulu muzik hanya mampu dipelajari secara formal oleh anak-anak

bangsawan dan di kalangan kerabat istana. Bayaran kepada guru muzik yang bertauliah

tentulah mahal yurannya. Manakala orang kebanyakan pula mempelajari muzik secara informal

dan menerusi kaedah penyampaian turun temurun. Tetapi teknologi muzik telah mengubah

cara pembelajaran muzik masakini daripada interaksi guru-murid kepada integrasi komputer

secara interaktif.

Pengajaran dan pembelajaran muzik berbantukan komputer telah menjadi sesuatu

keperluan pendidikan muzik yang amat berguna kepada guru dan pelajar di zaman ini. Latihan-

latihan muzik seperti aural, teori dan amali, yang menggabungkan visual dan bunyi bukan

sahaja memudahkan seseorang belajar dan berlatih secara arah kendiri tetapi juga

mewujudkan interaksi komunikasi yang berkesan antara guru dan murid.

Terdapat banyak perisian interaktif yang boleh membantu seseorang untuk belajar

muzik secara berkesan. Di antaranya adalah Auralia, Daydream Education, Adventus,

Smartmusic, Yamaha Musicsoft, Music Ace dan banyak lagi di pasaran yang dapat

membimbing pelajar belajar muzik dengan kaedah latih tubi secara berpandu (guided drill).

Perisian tersebut menyediakan beberapa bentuk latihan muzik seperti aural, teori atau amali,

samada dalam bentuk kuiz, bahan edaran, permainan, dan sebagainya. Semua latihan

Rajah 1.7: Paparan DAW perisian sequencer

DAW (Digital Audio Workstation) ialah suatu perisian muzik yang digunakan pada komputer untuk merakam, menyunting dan memainkan semula audio digital. Paparan DAW merupakan simulasi sebuah studio yang menggambarkan peralatan dan perkakasan yang digunakan dalam proses rakaman.

Pengajaran dan pembelajaran


9

disediakan mengikut peringkat kemahiran dan aras kesukaran yang boleh diakses, dinilai

kemudian memberi markah serta maklumbalas terhadap sesuatu ujian muzik yang telah

dilaksanakan oleh penggunanya.

Dengan kepesatan internet, kini pembelajaran muzik secara online telah menjadi alternatif kepada pembelajaran muzik secara konvensional. Kaedah pengajaran dan pembelajaran (P&P) yang lazim digunakan oleh guru dan murid lazimnya menerusi buku panduan, cakera padat audio visual dan perisian interaktif. Di antara laman sesawang yang boleh anda layari bagi mengikuti P&P muzik secara maya adalah Music Education Online, (http://www.childrensmusicworkshop.com/schools/index.html)

MusicalOnline: Music Instruction / Education

www.musicalonline.com/music_instruction.htm)

Rajah 1.8: Paparan perisian interaktif

http://www.childrensmusicworkshop.com/schools/index.html

http://w.info.com/ClickHandler.ashx?du=www.musicalonline.com%2fmusic_instruction.htm&ru=http%3a%2f%2fwww.musicalonline.com%2fmusic_instruction.htm&ld=20131214&ap=5&app=1&c=uk.inforeport.ch10&s=infoukreportch10&coi=771&cop=main-title&euip=183.171.164.132&npp=1&p=0&pp=4&pvaid=f45ba99e462e4ac8bde2a7b0e0dba452&ep=1&mid=9&en=OeASTro3ZNL89fLDOJ8edSMbfdm%2bl7d0NF9gFUVqmS7bmG2Fo8C8fb5RgiatmGuC&hash=29395B0AB484C80A72A0FEB91D1A9FCE

http://w.info.com/ClickHandler.ashx?du=www.musicalonline.com%2fmusic_instruction.htm&ru=http%3a%2f%2fwww.musicalonline.com%2fmusic_instruction.htm&ld=20131214&ap=5&app=1&c=uk.inforeport.ch10&s=infoukreportch10&coi=771&cop=main-title&euip=183.171.164.132&npp=1&p=0&pp=4&pvaid=f45ba99e462e4ac8bde2a7b0e0dba452&ep=1&mid=9&en=OeASTro3ZNL89fLDOJ8edSMbfdm%2bl7d0NF9gFUVqmS7bmG2Fo8C8fb5RgiatmGuC&hash=29395B0AB484C80A72A0FEB91D1A9FCE


10

AMALI

1.5 PENGENALAN PERISIAN MUZIK DAN LATIHAN AMALI MENGGUNAKAN PERISIAN MUZIK

1.5.1 Perisian penyuntingan bunyi (sound editing) - Cakewalk SONAR

Fungsi utama sesebuah perisian penyuntingan bunyi yang digunakan pada komputer

muzik adalah untuk merakam, menyunting, mengadun, mastering dan mixdown sehingga

terhasilnya sebuah muzik atau audio. Perisian penyuntingan bunyi yang akan digunakan bagi

latihan amali dalam modul ini adalah Cakewalk SONAR. Perisian ini pada asalnya

dibangunkan oleh syarikat Twelve Tone Systems Inc. sejak 1987 dan kini dimiliki sepenuhnya

oleh syarikat Roland.

Perisian Cakewalk SONAR adalah sebuah DAW (Digital Audio Workstation)

yang biasanya digunakan bagi gubahan muzik MIDI, suntingan dan pengarangan audio secara

digital. Perisian ini biasanya digunakan oleh ahli muzik, penerbit muzik di studio rakaman,

penggubah dan penulis lagu, jurutera bunyi, pereka multimedia dan guru muzik. Beberapa

format audio seperti wave, MP3, ACID, WMA, AIFF dan lain-lain boleh di sunting dengan

menggunakan perisian SONAR ini. Kelebihan yang terdapat pada Sonar adalah anda boleh

menyunting seberapa banyak trek audio atau trek MIDI di samping mempunyai banyak kesan

bunyi (effects) yang boleh digunakan bagi memberi impak yang lebih baik kepada hasil audio

atau data MIDI.

Dengan menggunakan perisian Cakewalk SONAR anda seolah-olah berada di dalam

sebuah studio rakaman kerana paparannya yang menarik seperti mengendalikan sebuah mesin

rakaman. Tidak syak lagi dengan hanya menggunakan komputer samada di studio atau tempat

kerja, di bilik kuliah atau di rumah, kerja penyuntingan muzik boleh dilaksanakan di mana-mana

sahaja kerana teknologi muzik sekarang berada di hujung jari. Anda boleh merakam suara,

kemudian mengubah suara anda, menyambung suatu lagu dengan lagu yang lain, dan

menyunting suara atau muzik yang terdapat dari sesebuah klip video. Seseorang guru

memerlukan bahan bantu mengajar yang berasaskan muzik bagi mengiringi puisi, muzik latar

dalam bercerita, tarian, gimrama, drama atau menterjemah ayat yang terdapat di dalam

sesebuah rakaman. Cakewalk SONAR dapat membantu anda menghasilkan semua tugasan

tersebut. Selamat mencuba.

Antara tugas-tugas penyuntingan muzik yang boleh dilaksanakan dengan Cakewalk

SONAR adalah seperti berikut:

Rakaman MIDI

► MIDI bermaksud Musical Instruments Digital Interface

► Protokol piawai yang menghantar isyarat arahan seperti Note On dan Note Off kepada hampir semua jenis synthesizer dan sound module

Trek Tanpa Had

► Trek studio maya Sonar hanya dihadkan oleh memori komputer.

► Studio maya ini menyediakan beberapa jenis template


11

1.5.2 Mengenali Perkakasan Perisian Cakewalk Sonar Pastikan anda telah memasang kabel MIDI USB dari komputer ke kibod.

Rakaman Audio

► Audio yang dirakam disimpan dalam format digital

► Beroperasi dengan trek audio maya yang banyak termasuklah trek-trek vokal atau instrumental

► Trek-trek ini boleh mengadun trek audio dan MIDI

► Mengandungi plugins audio effects seperti reverb, echo dan compression bagi menjana kualiti bunyi audio yang dihasilkan

Folder Projek

► Memantau semua projek yang kita hasilkan melalui folder dan sub-folder semua projek yang disimpan dalam komputer.

► Studio maya ini menyediakan beberapa jenis template

Pastikan komputer anda telah dilengkapi dengan perisian Cakewalk SONAR 8 (yang terkini semasa modul ini ditulis). Sila sesuaikan penerangan modul ini dengan perisian terkini yang sedang anda gunakan.

Buka perisian Cakewalk SONAR

Klik ikon Cakewalk Sonar yang tertera di desktop

Muncul tetingkap Tip of the Day

► Klik butang Close


12

Butang-butang perkakas Cakewalk SONAR

Muncul paparan Sonar

► Klik menu Options

►Klik MIDI Devices

MIDI Devices...

Muncul tetingkap MIDI Devices

►Pilih MIDI input dan output pada USB yang telah sedia terpasang.

YAMAHA USB IN YAMAHA USB OUT

► Klik butang OK

Trek MIDI dan Audio

Paparan cakewalk muncul sepenuhnya seperti berikut


13

Klik menu Views

► Pilih Toolbars...

Menu Views

Muncul tetingkap Toolbars

► Pilih kotak Standard, Loop/Auto Shuttle, Position, Playback State, Select, Tempo, Transport dan View


Klik di separator sesuatu bar dan heret ke tempat yang sesuai

Butang-butang perkakas boleh disusun atur semula mengikut kesesuaian anda. Mana-mana butang yang tidak diperlukan boleh dikeluarkan dari task bar tersebut

Susun bar-bar perkakasan mengikut paparan berikut supaya tugas anda lebih mudah


14

1.5.3 Mengenali bar task bar dan butang-butang perkakasan yang asas.

Kedudukan Bar : Kiraan : Detik

Set From=Now Menyunting Secara Digital

Kedudukan Masa Jam : Minit : Saat

Panel Kawalan Rewind, Stop, Play dan Record

Tempo


15

PETUNJUK BUTANG PERKAKASAN

Butang Kibod Klik butang ini akan muncul tetingkap Piano Roll di mana not-not yang dirakam akan terpapar pada medan yang ditunjukkan melalui papanada kibod.

Butang Step Sequencer

Klik butang ini akan muncul tetingkap Step Sequencer jika anda ingin merakam muzik secara mengisi data pada kotak-kotak detik yang disediakan.

Butang Event List

Klik butang ini akan muncul tetingkap Event List di mana not-not yang dirakam atau data yang disunting akan tersenarai.

Butang Staff View

Klik butang ini akan muncul Staff View di mana anda boleh menulis not di atas baluk.

Butang Loop Construction View Butang ini hanya berfungsi bila anda telah melaksanakan task bar

mengedit bahagian yang hendak diulang main.

Butang Lyrics View Klik butang ini akan muncul Lyrics View di mana anda boleh menaip

lirik bagi not-not yang telah dirakam/tulis.

Butang Track View

Klik butang ini akan muncul paparan beberapa track audio atau MIDI yang hendak digunakan

Butang Console View

Klik butang ini akan muncul paparan dalam bentuk alat mixer atau Console View.

Butang Synth Rack

Klik butang ini akan muncul paparan dalam bentuk susunan peralatan muzik plugs-in yang anda gunakan.

Butang Video View Klik butang ini akan muncul paparan dalam bentuk layar video di mana anda akan dapat menonton tayangan video yang diimpot dari cakera padat atau fail video.


16

PETUNJUK BUTANG PERKAKASAN

Butang Big Time View

Klik butang ini akan muncul paparan masa digital.

Butang Tempo View

Klik butang ini akan muncul paparan kotak yang menunjukkan tempo lagu dan perubahan tempo yang dilakukan terhadap muzik tersebut.

Butang Meter/Key View

Klik butang ini akan muncul paparan nada dan meter lagu.

Butang Sysx View

Klik butang ini akan muncul paparan data sistem eksklusif yang anda sunting pada peralatan MIDI yang digunakan

Butang Navigator View

Klik butang ini akan muncul paparan yang memperlihatkan keseluruhan projek yang telah anda laksanakan.

Butang Surround Paner

Klik butang ini akan muncul paparan yang menunjukkan kadar bunyi output setiap trek yang telah anda sunting. Butang ini juga berfungsi sebagai penentu arah bunyi (surround)

1.5.4 Mengenali trek rakaman

Trek 3 dan 4 adalah Trek MIDI

Trek 1 dan 2 adalah Trek Audio


17

Maximize Strip

Buka Trek 3

► Klik Maximize Strip pada Trek 3

Laras Volume

Perkakas dalam Trek MIDI

M = Mute S = Solo R = Record

Pan Pot

MIDI Plugs In

MIDI Input

MIDI Output

MIDI Channel

Bank Alatan

Alatan Muzik

Nada

Kesan Bunyi Chorus &

Reverb Masa

Skel

Input Echo


18

Sila buka satu fail MIDI dan praktikkan setiap butang perkakas tersebut.

Jika anda menghadapi masalah untuk memahami fungsi setiap perkakas

di trek MIDI tersebut sila buka menu Help. Klik Help Topics dan taip

maklumat yang berkaitan SONAR.

1.5.5 Penyelarasan kibod dan komputer

Anda perlu menyelaraskan alat muzik yang ada pada kibod dengan Sonar melalui

hubungan MIDI. Anda juga perlu menyusun setiap trek dengan alat muzik yang anda ingin

gunakan dalam sesuatu rakaman. Oleh itu anda perlu mengimport bank bunyi yang terdapat di

kibod anda pada setiap trek Sonar. Anda juga perlu memastikan jenama kibod yang anda

gunakan tersenarai di menu alat muzik Cakewalk Sonar.

Buka fail baru Klik butang New

Muncul tetingkap New Project File

► Kotak Name:Taip nama lagu di

Jong-Jong Inai

► Kotak Location: Pilih folder anda di

butang browse

► Kotak Audio Path: Pilih folder anda

yang sama di butang browse

► Kotak Template: Pilih Blank

(no track or buses)

► Klik butang OK

Browse


19

Penetapan Alat Muzik


► Pilih Instruments

Instruments…

Muncul tingkap Assign Instrument

► Klik butang Define....

Muncul tingkap Define Instruments and Names

► Klik Import

Muncul paparan projek baru Jong-Jong Inai

Memasukkan trek baru

► Klik menu Insert

► Pilih Multiple Tracks....

Insert


20

Muncul tingkap Import Instrument Definitions

► Klik folder My Documents

► Buka folder Cakewalk

Buka folder Sonar

Buka folder Sample Content

Pilih Jenama Kibod anda

► Klik Yamaha (sebagai contoh)

Pilih model Kibod Yamaha anda

► Klik Yamaha PSR-540

► Klik butang OK


21

Penetapan Instrumentasi bagi Trek

TREK NAMA TREK CHANNEL BANK/PATCH

1 Melody 1 Flute

2 Piano 2 Acoustic Grand Piano

3 Bass 3 Electric Bass (Finger)

4 Strings 4 String Ensemble 1

5 Drum 10 None

TAHNIAH! Anda telah berjaya menghubungkan kibod anda dengan

komputer melalui kabel MIDI. Dengan ini anda hanya perlu mengawal kibod dari komputer sahaja. Segala proses rakaman, suntingan, notasi, kesan bunyi dan lain-lain boleh dikawal dengan SONAR. Kibod anda hanya dimainkan untuk merakam muzik ke komputer.


Muncul tingkap Assign Instruments

► Highlight semua Output/Channel

► Klik jenama model Yamaha PSR-548

► Klik butang OK


22

Menamakan trek

► Klik dua kali atas Trek 1

► Taip “Melodi” bagi nama trek tersebut

► Klik Maximize Strip

►

Klik 2 kali

Menetapkan Channel dan Alat

► Pilih CH 1: Yamaha PSR-540 (Jenama/model Kibod yang anda gunakan)

► Pilih alat Flute atau alat muzik lain dari senarai bank/patch

► Klik Minimize Strip

Maximize Strip

CH 1: Kibod

Patch Alat

Uji Bunyi Kibod

► Klik trek MELODI

► Mainkan kibod anda

Sila namakan trek yang lain berdasarkan jadual di atas mengikut channel dan patch alat

Biasanya channel 10 ditetapkan bagi drum (rhythm track)

Minimize Strip

Klik di sini

Bunyi alat flute sepatutnya kedengaran dari kibod

Jika tiada bunyi sila periksa volume kibod dan kabel MIDI telah dimasukkan ke MIDI port IN dan OUT dengan betul di kibod

Pastikan Output di trek MELODI telah dipilih YAMAHA USB OUT atau Digital Keyboard


23

1.5.6 Membuat penetapan audio dan MIDI pada perisian Cakewalk SONAR

Sebelum kita membuka sesuatu fail perisian SONAR, kita perlu membuat aturan audio

berdasarkan kepada jenis kad bunyi yang digunakan pada komputer.

Aturan Audio

► Klik Options di menu bar

► Klik Audio

Klik Audio

Muncul paparan Audio Options

► Klik tab Advance

► Di kotak driver mode pilih MME

(32bit)

► Ikut aturan lain seperti paparan

► Klik butang OK

MME 32bit

Kabel MIDI USB anda berfungsi dengan baik jika dua lampu pilot berwarna merah dan hijau menyala.

Pastikan anda memasang kabel MIDI sebelum menghidupkan komputer.

Uji Bunyi Kibod di setiap trek

► Klik setiap trek dan mainkan kibod

► Pastikan bunyi bertukar mengikut alat yang telah ditetapkan pada setiap trek

Simpan projek ke dalam folder

► Klik butang SAVE

Klik SAVE


24

Aturan Audio yang telah diubah hanya akan berfungsi setelah program ini dibuka semula. Sila tutup prgoram Cakewalk SONAR dan buka fail yang baharu.

Sekiranya paparan di atas tidak muncul anda boleh klik pada

Options > MIDI Devices.

Kita akan membuat aturan MIDI untuk menetapkan sumber MIDI yang akan memainkan lagu

dari fail-fail MIDI.

Buka perisian Sonar

► Klik ikon Cakewalk SONAR yang tertera di desktop

Muncul Tingkap MIDI Outputs Selected

► Klik butang Choose MIDI Outputs Now...

Klik

Muncul Tingkap MIDI Devices

► Pilih Microsoft GS Wavetable

Klik


25

Apabila anda membuka sesuatu fail MIDI, adakalanya akan muncul suatu

tetingkap Auto-Send Sysx yang memaklumkan penghantaran data sistem

ekslusif kepada alatan MIDI. Klik OK untuk mengesahkan penghantaran

data ini.

1.5.7 Membuka fail MIDI dan memainkan lagu-lagu MIDI

Buka Fail MIDI

► Klik menu File dan plih Open

► Cari fail MIDI dari folder simpanan komputer anda

ATAU pilih fail MIDI dari folder Cakewalk Project Sample Contents

► Klik menu File ► pilih Open ►My Documents

► Buka folder Cakewalk

► Buka sub folder Sonar 8 Producer Edition

► Buka sub folder Sample Content

Pilih Fail MIDI

► Klik salah satu fail MIDI (Downtown)

► Klik butang Open

Klik Downtown


26

1.5.8 Meneroka paparan trek

Dalam Rajah 1.9 paparan trek, bahagian di sebelah kiri

memaparkan data trek samada dalam bentuk MIDI atau Audio

manakala bahagian sebelah kanan pula memaparkan data

rakaman trek. Pada trek yang telah diaktifkan, anda boleh

melihat data rakaman dalam berbagai bentuk, antaranya ialah

Staff, Event List, Piano Roll, Step Sequencer, Lyrics dan lain-

lain lagi.

Muncul paparan lagu yang anda pilih (Downtown)

► Mainkan lagu Downtown dengan klik butang Play di bar perkakasan Transport

► Atau tekan spacebar komputer untuk memainkan dan menghentikan lagu

Klik Play

Tekan Spacebar

Data Rakaman

Trek Trek

MIDI/Audio

Rajah 1.9: Paparan Trek

Klik Views


27

Anda perlu higlight beberapa trek sebelum memilih Staff View untuk melihat paparan

beberapa trek alat muzik lain yang telah dipilih.

Rajah 1.10: Staff View

Staff View

Rajah 1.11:Multiple Staff View

Staff View

Multiple Staff View


28

Piano Roll View

Rajah 1.12:Piano Roll View

Rajah 1.13:Multiple Piano Roll View

Staff View

Rajah 1.14: Staff View dengan lirik

Piano Roll View

Multiple Piano Roll View

Staff View (dengan lirik)


29

Mixdown Audio adalah proses mengadun keseimbangan audio kesemua trek sebelum kita boleh menyimpannya dalam bentuk WAVE. Bergantung kepada setup workstation seseorang, proses mixdown audio boleh jadi berbeza.

Dalam paparan lirik ini, setiap suku kata akan berkelip mengikut irama lagu yang

dimainkan.

1.5.9 Format fail

Semua kerja yang dihasilkan dengan Sonar dapat disimpan dalam empat format yang biasa

digunakan.

a. Normal (.cwp) - format biasa yang hanya dapat dibuka oleh perisian Sonar. Format ini tidak

membawa audio di dalam file.

b. Cakewalk Bundle (.cwb) – format biasa yang hanya dapat dibuka oleh perisian Sonar.

Format ini membawa audio di dalam file.

c. MIDI format 0 – semua data MIDI di save dalam satu trek (untuk channel 1-16).

d. MIDI format 1 – semua data MIDI di save mengikut trek masing-masing

(untuk channel 1-16).

1.5.10 Menukar format MIDI kepada format wave

Mixdown Audio/Eksport Audio

.

Lyrics View

Rajah 1.15: Lyrics View

Lyrics View


30

Menukar Aturan Output


► Pilih MIDI Devices

Menu Options

Muncul tetingkap MIDI Devices

► Pada aturan Outputs tandakan Microsoft GS Wavetable

► Klik butang OK

Memasukkan Soft Synth (software synthesizers)


► Pilih Soft Synths

► Cakewalk TTS-1

Bagi sebuah setup workstation kecil yang menggunakan sebuah komputer dan sebuah alat kibod, semua aturan MIDI OUT perlu ditukar kepada kad bunyi yang siap terpasang di komputer


31

Dengan memilih First Synth Audio Output, satu trek audio dapat menampung semua trek MIDI yang digunakan. Anda boleh Insert Soft Synths mengikut bilangan trek MIDI yang digunakan dalam gubahan anda

Muncul tetingkap Insert Soft Synth Options

► Tandakan First Synth Audio Output

► Synth Property Page

► Synth Rack View

► Klik butang OK

Muncul tetingkap Synth Property Page dan Synth Rack View

► Synth Property Page: Menunjukkan paparan utama synth

► Synth Rack View: Paparan rak menunjukkan bilangan dan jenis Soft Synths yang digunakan

► Klik butang OK

Synth Rack

Synth Property

Klik Ikon


32

Aturan Midi Output Kepada Tts-1

► Select semua trek dengan klik trek 1 disebelah kiri dan heret ke bawah hingga semua trek diplih (kecuali trek TTS-1)

Klik Trek 1 heret ke bawah

Aturan Midi Output Kepada Tts-1

► Klik menu Tracks

► Pilih Property

► Klik Outputs....

utputs

Muncul tetingkap Track Outputs

► Tukar outputs kepada TTS-1

► Klik butang OK

Klik

Mainkan lagu

► Klik butang Play atau tekan spacebar

► Indikator menyala menandakan trek sedang berfungsi

Play

Indikator

Semua trek telah bertukar Output ke

Cakewalk TTS


33

Kini anda sudah boleh menghasilkan CD audio dengan fail WAVE yang telah dihasilkan tadi. Tahniah! Ada berbagai software yang biasa digunakan untuk menghasilkan

CD/DVD audio, antaranya ialah NERO, SONY dan lain-lain.

Menghasilkan Fail Wave

► Klik menu File

► Pilih Export

► Klik Audio....

Muncul tetingkap Export Audio.

► Look in: Pilih folder anda

► File Name: Nama lagu

► Files of type: Wave

► Source Category: Tracks

► Channel Format: Stereo

► Sample Rate: 44100

► Bit Depth: 16

► Dithering: Pw-r 1

► Mix Enables: Pilih semua kecuali 64-bit Engine

► Klik butang Export

► Klik butang OK

Memainkan Muzik Audio

► Buka folder tempat menyimpan lagu anda

► Klik dua kali ikon lagu yang telah diExport


34

1.5.11 Menyunting audio/muzik

Muzik Format MP3

. Muzik Format Wave

.

Sediakan muzik MP3 atau wave

Muzik percuma boleh dimuat turun dari internet atau cakera padat

► Simpan ke dalam folder Projek Sonar di desktop

Buka fail Sonar yang baru

►Klik ikon Sonar di desktop komputer anda

Tutup tetingkap Tip of the Day

Tutup tetingkap No MIDI Outputs Selected

Muncul tetingkap Quick Start

Klik butang Create a New Project


35

.

Klik menu File

Muncul tetingkap New Project File

►Taip pada kotak Name:

SUNTING MUZIK

► Klik kotak browser di kotak Location: Pilih folder Projek Sonar di desktop

► Klik kotak browser di kotak Audio Path: Pilih folder Projek Sonar ► Tandakan √ pada kotak Store Project Audio in its own Folder

► KotakTemplate: Pilih Music Video

► Klik buang OK

Browser

Mengimport fail muzik

► Klik trek 1 atau di mana-mana satu trek pilihan anda

Klik menu File dan pilih Import ► Audio...


36

Tatal Volume

Muncul tingkap Import Audio

Di kotak Look in:

►Cari folder yang menyimpan koleksi muzik anda seperti di My Documents ► My Music

► Pilih satu fail muzik

► Klik butang Open

Muncul waveform muzik yang diimport

► Mainkan muzik Tekan spacebar komputer

► Kekuatan bunyi muzik boleh dilaras dengan menggunakan tatal volume

Meter Volume

Look In

Mainkan keseluruhan lagu

Kenal pasti bahagian muzik yang hendak digunakan dan disunting kemudian

► Muzik tersebut bermula dari masa 1 dan berakhir di lokasi masa 102

► Hentikan muzik setelah selesai Tekan spacebar


37

Set From Set Thru

Lokasi Masa 10

Klik dan heret tatal ke kanan sehingga lokasi masa 102

Wave form dari masa 10 hingga masa terakhir (102) telah dihighlight

Klik dan taip di sini

Klik di sini

Memotong klip muzik dari lokasi masa 10 hingga 102

► Klik di atas kotak Set From dan taip 10

► Klik di atas kotak Set Thru dan taip 102

Klik trek 1


38

Fade Out, Fade In dan Crossfade

Menggunakan teknik Fade Out (beransur lembut) akan membuat muzik berhenti secara beransur lembut, supaya muzik tidak berhenti secara tiba-tiba.

Fade In (beransur kuat) pula digunakan bagi memulakan muzik secara beransur kuat Manakala Crossfade pula digunakan bagi mencantum dua buah muzik secara fade in dan fade out

Delete

RTZ

Klik di sini

Taip di sini

Klik dan heret

Tekan butang delete di papan komputer atau

► Klik menu Edit ►Delete...

Rewind dan mainkan semula muzik

► Klik butang RTZ atau tekan W di komputer untuk undur

► Klik butang play atau tekan spacebar untuk mainkan muzik

Wave form dari masa 10 hingga masa terakhir 102 telah terpotong.

PLAY

Muzik akan berhenti di masa ke 10.

Fade Out dari masa 8 hingga 10



ATAU

► Klik masa 8 dan heret ke masa 10

►


39

Pilih Linear Fade Out

► Klik menu process

► Pilih Audio

►Klik Fade/Envelope

Muncul Tetingkap Fade/Envelope

►Klik kotak kombo dan pilih Linear

Fade Out

►Klik butang OK

Bentuk klip menunjukkan muzik beransur

lembut – Fade Out

► Rewind dan mainkan muzik dari mula

Muzik akan beransur lembut dari masa ke 8

dan berhenti di masa ke 10

Suatu cara lain (shortcut) untuk melaksanakan tugas fade out ialah dengan klik penjuru atas klip (bertanda segi tiga) dan heret ke sebelah kiri klip.

Penjuru klip

Import muzik baharu ke trek 2

► Klik di atas trek 2

► Tekan W (rewind) supaya muzik yang akan di import bermula di masa 1

► Import sebuah muzik dari folder ke trek 2 (Ikut langkah 2.2)

Klik Track 2

Masa 1


40

Potong muzik di trek 2 dari masa 1 hingga masa ke 8



ATAU


► Tekan Delete di komputer

Kotak Set From & Set Thru

Klip dari masa 1 hingga masa ke 8 telah terpotong.

Pilih Linear Fade In

Fade In dari masa 8 hingga 10



ATAU


►

► Klik menu process

► Pilih Audio

►Klik Fade/Envelope

Muncul Tetingkap Fade/Envelope

►Klik kotak kombo dan pilih Linear

Fade In

►Klik butang OK


41

Bentuk klip di trek 2 beransur kuat (Fade In)

bermula dari masa ke 8 hingga ke 10

Klik di sini

Klik di masa 20

Crossfade

Import muzik baharu ke trek 3 di masa ke 20

► Klik trek 3 untuk mengimpot muzik baharu

► Klik di masa 20

► Import muzik ke trek 3

(Ikut langkah 2.2)

Klip muzik muncul di trek 3

► Mainkan muzik tersebut dari masa ke 20

Klip muzik di trek 2 dan 3 berbunyi serentak

Bentuk klip Trek 2

► Rewind dan mainkan muzik dari mula

Muzik trek 1 dan trek 2 akan kedengaran bersambung secara Fade Out

dan Fade In bermula dari masa ke 8


42

Highlight masa 20 hingga ke 22


► Klik trek 2

► Tekan shift komputer dan klik trek 3

► Klik menu Process

► Pilih Audio

► Pilih Crossfade...

Klik di sini

Tekan shift dan klik Track 3

Muncul Tetingkap

Crossfade

►Kotak Name:

Pilih Linear Crossfade

►Klik butang OK

Klik dan heret

Klip di trek 2 dan 3 telah dihighlight di antara masa 20 dan 22

Menu Process

Kotak Name


43

Simpan fail ini sebagai MENYUNTING MUZIK ke dalam folder projek anda.

Tutup fail ini.

Bentuk klip menunjukkan klip muzik di trek 2 beransur lembut dan klip di trek 3 beransur kuat

Potong baki muzik dari masa 22 di trek 2

► Klik trek 2

► Taip 22 di kotak set from

► Tekan Delete di komputer

Klik di sini

Klip di trek 2 terpotong dari masa 22

Klip muzik di trek 2 dan 3 tercantum dengan kesan fade in dan fade out.

Mainkan keseluruhan adunan lagu

► Tekan W di kibod atau klik butang RTZ

► Tekan spacebar atau klik butang PLAY

Sila import sebuah muzik ke trek 4.

Sambung klip muzik trek 3 dan trek 4 dengan menggunakan crossfade.


44

Anda perlu memasang (install driver) perisian alatan MIDI USB tersebut di

komputer sebelum ia dapat berfungsi dan digunakan sepenuhnya.

Biasanya CD driver di bekalkan bila anda membeli USB-MIDI

INTERFACE. Anda boleh juga memuat turun perisian tersebut dari internet

Terdapat juga kabel MIDI jenis plug and play yang boleh terus dipasang dan digunakan.

Jika anda menggunakan kibod Yamaha yang terkini, anda boleh memuat turun perisian

tersebut di laman http://download.yamaha.com/usb_midi/

Sebelum anda memulakan proses gubahan dan rakaman muzik MIDI,

terlebih dahulu anda hendaklah memastikan sistem komputer anda diselaraskan dengan perisian Cakewalk SONAR. Oleh itu sila ikuti prosedur penetapan audio berikut.

1.5.12 Sistem pemasangan kabel MIDI

Dalam topik ini anda akan menggubah sebuah muzik dengan menggunakan kaedah

rakaman secara MIDI. Sebelum memulakan rakaman MIDI, sila pastikan sistem pemasangan

kabel MIDI ke peralatan komputer dan kibod telah diatur dengan betul.

PANEL BELAKANG KIBOD

PANEL BELAKANG KOMPUTER RIBA

MIDI IN OUT

IN

IN

OUT Sambungan alternatif

Kabel printer

Rajah 1.22: Pemasangan Kabel MIDI ke komputer


45

1.5.13 PENETAPAN AUDIO BAGI OPERASI WINDOWS XP

Klik butang Start (di bahagian kiri bawah paparan komputer anda)

Buka tetingkap Master Volume bagi melaras bunyi dan rakaman.

Klik All Programs ► Klik Accessories ► Klik Entertainment ► Volume Control

ATAU

Anda boleh juga membuka tetingkap Master Volume dengan cara:

Klik ikon di hujung sebelah kanan bawah paparan komputer anda.

.

t

Muncul tingkap Master Volume Pastikan semua Kotak Mute TIDAK ditandakan dengan √

► Buang semua tanda tersebut


Muncul tingkap Properties

►Pilih Audio Input di kotak Mixer device

Klik butang Recording atau Audio Input

Tandakan Recording Control, Line Volume, Mic Volume dan Stereo Mix

► Klik butang OK


46

ATAU

Muncul tingkap Recording Control

Gunakan Mikrofon sahaja oleh itu sila tandakan:

kotak Mute bagi Line Volume dan Stereo Mix

Jika paparan komputer anda

berlainan sila klik kotak Select bagi

memilih mikrofon

Laraskan volume ke tahap minima

supaya tidak menjejaskan mutu

audio semasa rakaman


47

Jika anda memilih Stereo Mix, anda boleh merakam apa sahaja bunyi atau

muzik dari pemain media di komputer (Windows Media Player) atau dari

internet seperti You Tube.

Dengan memilih CD Audio atau Line, anda boleh merakam muzik dari

sebuah alat pemain CD, kaset atau alat muzik kibod.

Butang Advanced yang terdapat dibawah laras

alatan mikrofon hanya digunakan bagi

menguatkan lagi kuasa mikrofon jika perlu.

Anda memerlukan kabel audio untuk menyambung terminal input dari komputer ke terminal output pada alat pemain CD, kaset atau kibod tersebut.

Muncul tingkap Advanced Control

►Klik kotak 1 Microphone Boost untuk menguatkan lagi kuasa rakaman.

►Jangan klik kotak ini jika anda menggunakan mikrofon kondenser

Klik butang Advanced

Rajah 1.23: Kabel Audio

Rajah 1.24: Terminal Audio komputer

Microphone Boost boleh membahayakan telinga anda apabila keluar bunyi yang kuat secara tiba-tiba melalui hedfon anda


48

1.5.14 PENETAPAN AUDIO BAGI OPERASI VISTA DAN WINDOWS 7/8

Klik butang Windows yang tertera di bahagian bawah sebelah kiri paparan komputer anda.

Klik Control Panel

► Klik Hardware and Sound

►Klik Manage audio devices

Muncul tetingkap Sound

► Pilih folder recording

►klik kanan pada ikon

mikrofon dan enable

►klik ikon mikrofon

Klik butang Start

Manage audio devices


49

1.5.15 PENETAPAN AUDIO BAGI PERISIAN CAKEWALK SONAR

Muncul tetingkap Microphone Properties

► Pilih folder Levels

► Klik laras Microphone pada kadar yang sesuai

►Jika mikrofon anda mempunyai kondenser sila laras Microphone Boost ke 0dB

► Klik butang OK

Klik laras

Klik laras

Klik ikon Cakewalk Sonar yang tertera di desktop

Muncul tetingkap Tip of the Day


Muncul tingkap No MIDI Outputs Selected

► Klik butang X

Muncul paparan Sonar


►Pilih Audio

Klik

Audio


50

1.5.16 GUBAHAN MUZIK MIDI

Muncul tingkap Audio Options

► Klik menu Advanced

►Pilih Driver Mode MME (32-Bit)

►Klik butang OK

Klik Advance

Driver Mode

Tutup paparan Sonar

►Klik butang X Atau ►Klik menu File►Exit

Tetapkan tempo lagu

► Klik kotak tempo

► Taip tempo yang sesuai (100)

Tetapkan metronome

► Klik Options

► Pilih Project….

Klik Options

Project….

Persediaan Rakaman Trek


51

Rakaman Trek Drum

► Klik butang R di trek DRUM

Muncul tingkap Project Options

► Pilih folder Metronome

► Kotak Record Count-in : taip 1

► Klik butang Use Audio Metronome

► Klik butang OK

Klik butang R

Bunyi drum di Kibod

► Mainkan kibod dan kenalpasti bunyi setiap alat drum

Rim Shot

Hi hat Crash

Kick

Lo Tom Snare

Mi Tom

Hi Tom

Merakam rentak di trek DRUM


52

Rentak Inang

► Mainkan rentak inang pada kibod mengikut alat drum

Hi Hat

Kick

Snare

Mulakan Rakaman

► Klik butang Record di bar perkakas transport

ATAU

Tekan R di papan komputer

► Setelah 4 kiraan metronome, mainkan Hihat di kibod. Ikut corak irama inang sepanjang 1 bar sahaja.

► Tekan semula butang Record (R) untuk menghentikan rakaman

Klik Record

Tekan R

Muncul data rakaman (klip) di paparan trek DRUM

Klip

Mainkan hasil rakaman

► Undur semula rewind. Klik butang RTZ atau tekan W pada komputer

► Klik butang Play atau tekan spacebar komputer

Klik RTZ

Tekan W

Klik Play/Pause

Spacebar


53

Sebelum diquantize Selepas diquantize

Rakam kick dan snare

Pastikan kursor berada di permulaan sebelum mula rakaman. Undur atau tekan W

► Ulang langkah 4 untuk merakam kick dan snare

Quantize supaya not-not yang dirakam diatur dengan tepat

► Klik klip yang telah dirakam (highlight)


► Pilih Quantize….

Klik klip

Muncul tetingkap Quantize

► Tukar Duration ke Eight

► Tandakan kotak-kotak Change Note Durations

► Klik butang OK

Duration

Selain merakam muzik menggunakan kibod, anda boleh juga menulis notasi

dengan menggunakan pensil dalam bar perkakas Staff View atau Piano Roll

View


54

Menulis not dengan Staff

► Klik butang perkakas Staff View

► Muncul paparan Staff

► Pilih butang pensil dan tulis not-not berkaitan di atas baluk

Staff View

Anda boleh menulis notasi rentak inang dengan menggunakan pensil dan not-not di task bar.

Anda boleh juga menulis not-not dengan menggunakan pensil di task bar dan pemadam not.

Hi hat

Snare

Kick

Piano Roll View

Menulis not dengan Piano Roll

► Klik butang perkakas Piano Roll View

► Muncul paparan Piano Roll

► Pilih butang pensil dan tulis not-not berkaitan di atas lokasi pic dan lokasi masa selaras dengan alat dram tersebut


55

Menyalin copy rentak

► Klik butang perkakasan Track View

► Muncul paparan Trek

► Klik pada klip dram

► Klik butang Copy

Staff View

Klip Dram

Muncul tetingkap Copy

► Klik butang OK

Muncul tingkap Paste

► Kotak Starting at Time: Taip 2 (Akan tampal di lokasi masa ke-2)

► Kotak Repetitions: Taip 29 (Akan ditampal sebanyak 20 bar)

► Kotak Starting Track: Taip 5 (Akan ditampal di lokasi trek Dram)

► Klik butang OK

Copy

Muncul klip yang telah ditampal rentak sebanyak 29 bar

Mainkan trek dram

► Klik butang play atau tekan spacebar

► Klik butang stop atau tekan spacebar untuk berhenti

Klik Play/Pause


56

Persediaan rakaman

► Klik butang R di trek MELODI

PERINGATAN

Pastikan butang R di trek DRAM telah padam!

Klik R

Memasukkan tandanada


► Pilih Meter/Key Change...

Insert

Meter/Key Change...

Muncul tingkap Meter/Key Signature

► Di kotak At Measure: 1

► Kotak Key Signature pilih 1 Flat (F) sesuai dengan tandanada lagu

► Klik butang OK

Sediakan sebuah skor lagu.

Contoh lagu Jong-Jong Inai seperti lampiran 1

Merakam melodi lagu di trek MELODI


57

Merakam MELODI di lokasi masa ke-5

► Klik di lokasi masa 5

Klik

Mulakan Rakaman

► Klik butang Record atau tekan (R) di komputer

► Setelah 4 kiraan metronome, mainkan melodi pada kibod


Muncul data rakaman (klip) di paparan trek MELODI

► Mainkan semula rakaman tadi

Jika bunyi melodi tidak lancar, not-not tersebut perlulah diquantize

Klik Record


58

Quantize trek MELODI

► Klik nombor 1 di trek MELODI


► Pilih Quantize....

Klik nombor 1

Muncul tingkap Quantize

► Tukar Duration ke Sixteen

► Tandakan kotak-kotak Change (Note Durations)

► Klik butang OK

Semak notasi melodi

► Klik butang Staff View

Menulis lirik pada notasi

► Klik butang pensil

► Klik butang Lirik

► Letakkan pensil di bawah not dan klik

► Taip lirik di dalam kotak

► Tekan spacebar untuk menaip lirik bagi not berikutnya

► Tekan Enter setelah selesai menaip


59

Intro lagu

► Heret tatal ke lokasi antara masa 17 hingga 21

Menyalin (copy) notasi

► Klik masa 17 dan heret kursor hingga ke masa 21

Notasi dari masa 17 hingga 21 telah dihighlight

► Klik butang Copy

Muncul tingkap Copy

► Klik butang OK

Klik dan heret ke masa 21

Pensil Butang Lirik

Klik di bawah not

Taip lirik dalam kotak

Sunting Lirik

► Klik di atas lirik yang hendak disunting

► Taip semula lirik tersebut

Menyediakan Intro lagu dengan cara menyalin sebahagian dari notasi melodi


60

Tutup paparan Staff View

► Klik butang perkakasan Track View

Track View

Muncul paparan Trek

► Tutup butang R trek MELODI

► Klik trek STRINGS

Tutup R

Klik trek STRINGS

Tampal notasi di trek STRINGS

► Klik butang PASTE

Muncul tetingkap Paste

► Kotak Starting at Time: 1

► Kotak Repetitions: 1

► Kotak Starting Track: 4

► Klik butang OK

Muncul klip di trek STRINGS

► Mainkan intro lagu tersebut

► Tutup butang R di trek STRINGS

Trek STRINGS seharusnya berbunyi alat strings yang telah ditetapkan.

Anda boleh menukar bunyi alat lain dengan memilih alat muzik dari Bank/Patch dalam trek 4 tersebut.

Tutup R


61

Corak Irama Bagi Kord Iringan Rentak Inang

Bb A Gm Dm A Dm

Persediaan rakaman

► Klik butang R di trek PIANO

► Mainkan kibod dan pastikan hanya bunyi piano yang didengari

Mulakan Rakaman Piano


► Setelah 4 kiraan metronome, mainkan kibod berpandukan corak irama di atas.


Klik Record

Muncul klip di trek PIANO


► Sila quantize notasi pada klip tersebut

Gunakan corak irama rentak inang di atas bagi setiap kord yang terdapat dalam skor lagu Jong-Jong Inai.

Anda boleh juga menggunakan variasi iringan yang sesuai dengan lagu yang dipilih.

Merakam Kord dengan iringan Piano


62

Bb A Gm Dm A Dm

Corak Irama Bass

Persediaan rakaman

► Klik butang R di trek BASS

► Mainkan kibod dan pastikan hanya bunyi bass yang didengari

Mulakan Rakaman Bass


► Setelah 4 kiraan metronome, mainkan kibod berpandukan notasi di atas.


Klik Record

Muncul klip di trek BASS


► Sila quantize notasi pada klip tersebut

Jangan lupa tutup butang R di trek PIANO setelah selesai rakaman.

Merakam Bass


63

Gunakan corak irama bass di atas bagi setiap kord yang terdapat dalam skor Jong-Jong Inai.

Anda boleh juga menggunakan variasi bass yang sesuai dengan lagu

Mainkan keseluruhan lagu

► Tutup butang R di trek BASS

► Mainkan semula lagu tersebut sehingga akhir

Gunakan kemahiran dan kreativiti anda untuk menggubah muzik penutup di akhiran lagu

Klik butang SAVE

Tutup R

Sila simpan (save) projek dalam format MIDI

► Klik menu File

► Pilih Save As...

► Muncul tingkap Save As

► Kotak Save as type:

Pilih MIDI Format 1

► Klik butang SAVE


64

1.6 Rumusan

Kemana kita pergi, di mana kita berada, di sekeliling kita samada di rumah atau di

pejabat, samada di tempat awam seperti pasaraya, restoran, hotel, pawagam atau sebagainya

halwa telinga kita sentiasa disajikan dengan muzik. Muzik telah menjadi sebati dalam

kehidupan kita seharian. Berterima kasih dengan teknologi muzik kerananya setiap insan dapat

berkongsi menikmati muzik. Ciptaan alat-alat muzik elektronik seperti kibod synthesizer, DAW

dan komputer muzik telah memungkinkan muzik dihasilkan dengan efisien dan produktif sekali.

Muzik kini boleh didengari dengan mudah samada dari media elektronik, internet atau pun

menerusi peralatan komunikasi seperti telepon pintar.

Dengan adanya kemudahan mencipta lagu menggunakan peralatan teknologi muzik

yang canggih, penerbitan lagu-lagu yang berkualiti semakin menggalakan. Hal ini telah

menyebabkan minat kepada muzik semakin bercambah. Semakin ramai pula yang berminat

untuk mempelajari muzik. Peluang-peluang mempelajari muzik kini tidak lagi hanya bertumpu

kepada sekolah muzik secara formal tetapi kaedah pembelajaran muzik telah beralih kepada

pengajaran pembelajaran muzik berbantukan komputer. Seseorang boleh mengakses

pengetahuan dalam mempelajari muzik samada dalam bidang teori atau amali muzik dengan

cara belajar sendiri menerusi bahan-bahan interaktif. Pendidikan muzik dipelajari menerusi

komputer dengan berbagai jenis perisian yang boleh dibeli di pasaran atau secara online

seolah-olah pembelajaran muzik jarak jauh. Matlamat pembelajaran yang hendak dicapai

adalah sama seperti belajar dengan guru muzik ia itu seseorang boleh membaca skor notasi

dan memainkan alat muzik. Hasilnya seseorang yang mempelajari muzik berkebolehan

mencipta dan menggubah lagu dengan menggunakan perisian notasi atau sequencer melalui

teknologi muzik!

1.7 Latihan Tambahan

1. Bincangkan bagaimanakah teknologi muzik memberi manfaat kepada golongan berikut:

1.1 Kanak-kanak

1.2 Remaja

1.3 Dewasa

2. Huraikan tugas-tugas profesional guru muzik di sekolah yang berkaitan langsung

dengan teknologi muzik?

3. Dengan menggunakan perisian Cakewalk SONAR, sediakan sebuah muzik bagi tarian

atau gimrama berdurasi (masa) 10 minit. Anda dikehendaki memilih sekurang-

kurangnya lima buah lagu atau muzik yang sesuai dan mencantumnya menjadi sebuah

muzik audio (format .wav)

TAHNIAH!

Anda telah berjaya menggubah sebuah lagu dengan menggunakan kaedah rakaman MIDI.


65

1.8 Bacaan Tambahan 1. Williams, David Brian and Webster, Peter Richard. Experiencing Music Technoloy, 2nd. ed. Schirmer, Belmont CA: Wadsworth Group/Thompson Learning, 1999. R. Alten, 2. Cakewalk Software Introducing: SONAR 8 Producer and Studio-YouTube. 22

September 2008 <www.youtube.com/watch?v=JTIf4lNGQ5Q>‎ 3. Macdonald, Ronan. ”Cakewalk Go Supersonic!” Computer Music January, 2011: 90-92. LAMPIRAN