04 nahikari unibertsoa 2015 16

UnibertsoaUnibertsoa

Egilea: NahikariEgilea: Nahikari

Existitzen den guztia da Existitzen den guztia da unibertsoa.unibertsoa.

Unibertsoa astro guztien Unibertsoa astro guztien multzoa da eta multzo multzoa da eta multzo horrek betetzen duen horrek betetzen duen espazioa da.espazioa da.

Unibertsoa eztanda Unibertsoa eztanda handi batekin hasi handi batekin hasi zen.zen.

Eztanda handiari Eztanda handiari (esplosio handiari) (esplosio handiari) BIG - BANG deitzen BIG - BANG deitzen diogu. Eztandadiogu. Eztanda horihori duela duela 15.000.000.000 15.000.000.000 bat urte gertatu bat urte gertatu zen.zen.

Astroak zeruko Astroak zeruko berezko gorputzak berezko gorputzak dira, hala nola dira, hala nola izarrak, planetak, izarrak, planetak, sateliteak eta bar.sateliteak eta bar.

Gure planeta Lurra Gure planeta Lurra eta gure izarra eta gure izarra Eguzkia Esnebidea Eguzkia Esnebidea izena duen galaxian izena duen galaxian daude.daude.

Galaxia guztiak ez Galaxia guztiak ez dira berdinak: batzuk dira berdinak: batzuk kiribilak dira, beste kiribilak dira, beste batzuk irregularrak,batzuk irregularrak,

eliptikoak edo eliptikoak edo barradunak.barradunak.

Izarrak berezko argia duten astroak dira. Gure izarra Eguzkia da.

Izarren arteko Izarren arteko distantziak distantziak neurtzeko argi-neurtzeko argi-urtea erabiltzen urtea erabiltzen dugu.dugu.

Argi- urtea argiak Argi- urtea argiak espazioan espazioan urtebetean egiten urtebetean egiten duen distantzia da.duen distantzia da.

Izarrez osaturiko Izarrez osaturiko irudiei kostelazioa irudiei kostelazioa esaten zaie. esaten zaie. Ezagunena Hartz Ezagunena Hartz Txikia zen Txikia zen marinelek marinelek nabigatzeko nabigatzeko erabiltzen zutelako.erabiltzen zutelako.

Unibertsoan dauden objekturik bitxienak Unibertsoan dauden objekturik bitxienak omen dira inork ez ditu inoiz ikusi, baina, omen dira inork ez ditu inoiz ikusi, baina, astronomoek diotenez, hor daude. Oso astronomoek diotenez, hor daude. Oso eremu txikiak dira , eta inguruan eremu txikiak dira , eta inguruan grabitate-indar izugarria eragiten dute; grabitate-indar izugarria eragiten dute; den dena erakartzen omen dute, baita den dena erakartzen omen dute, baita argia ere.argia ere.

Zulo beltz handiak Zulo beltz handiak dituzten galaxien dituzten galaxien erdiko guneak erdiko guneak dira.Pisu dira.Pisu ikaragarria ikaragarria dute,oso argitsuak dute,oso argitsuak dira eta gure dira eta gure inguruko galaxiak inguruko galaxiak baino askoz ere baino askoz ere urrutiago daude.urrutiago daude.

Eguzki sistemaEguzki sistemak k eguzkiaren    orbita ezberdinetan  ezberdinetan jirabiran, dabiltzan jirabiran, dabiltzan objektu ezberdinak objektu ezberdinak biltzen ditu(biltzen ditu(planetak,,

sateliteak, , asteroideak,,

   kometak…)…)

EspaziokoEspazioko gorputz gorputz

guztiek grabitate guztiek grabitate indarra egiten dute.indarra egiten dute.

Zenbat eta handiagoa Zenbat eta handiagoa izan izan objektua, objektua, orduan orduan eta eta grabitate-indar grabitate-indar handiagoa eragiten handiagoa eragiten du. du.

EguzkiEguzki-sistema n -sistema n grabitazio nagusia grabitazio nagusia Eguzkiak egiten Eguzkiak egiten du.du.

LurraLurra  Eguzki-sistemaren hirugarren hirugarren planeta da, da,

   bizia duen  bakarra. bizia duen  bakarra.  Satelite natural bat Satelite natural bat

du, Ilargia. du, Ilargia.

IlaIlargia, rgia, Eguzki-Eguzki-sistemaren  sistemaren  bosgarren bosgarren

sateliterik handiena sateliterik handiena eta Lurraren satelite eta Lurraren satelite 

bakarra da, honen bakarra da, honen inguruan birakainguruan biraka dabilena. dabilena.

Lurrak satelite Lurrak satelite bakarra bakarra dauka,Ilargia. Beste dauka,Ilargia. Beste planeta batzuek, planeta batzuek, berriz bat bera ere ez berriz bat bera ere ez dute, eta beste dute, eta beste batzuek asko dituzte; batzuek asko dituzte; Saturnok, adibidez, Saturnok, adibidez, 62 ditu. Neurri eta 62 ditu. Neurri eta forma askotako forma askotako ilargiak daude.ilargiak daude.

Lurra ez dago Lurra ez dago geldirik, bi geldirik, bi mugimendu egiten mugimendu egiten ditu:ditu:

Errotazioa (24ordu)Errotazioa (24ordu)etaeta Traslazioa (365 Traslazioa (365

egun)egun)

EklipseEklipse bat  bat gorputz bat beste gorputz bat beste baten itzalean baten itzalean sartzen denean sartzen denean gertatzen gertatzen da. da.

Garai batean, suzko Garai batean, suzko bola zirela uste bola zirela uste zuten,baina berez, zuten,baina berez, Eguzkira hurreratzean Eguzkira hurreratzean “esnatzen” diren “esnatzen” diren bizitzarik gabeko bizitzarik gabeko izotzeko gorputzak dira. izotzeko gorputzak dira. Halley kometa 76 Halley kometa 76 urtean behin hurbiltzen urtean behin hurbiltzen da Eguzki aldera.da Eguzki aldera.

Planeta txikitzat jo Planeta txikitzat jo daitezke; haiek daitezke; haiek bezala, Eguzkiaren bezala, Eguzkiaren inguruan biratzen inguruan biratzen dute eta Marte eta dute eta Marte eta Jupiter arteko Jupiter arteko asteroide gerrikoa asteroide gerrikoa osatzen dute.osatzen dute.

Meteoro edo izar Meteoro edo izar iheskorrak ez dira iheskorrak ez dira benetako izarrak, benetako izarrak, objektuak asko ere objektuak asko ere txikiagoak baizik. txikiagoak baizik. Izarrak balira bezala Izarrak balira bezala distira eginez, zerua distira eginez, zerua zeharkatzen dute zeharkatzen dute segundo batzuetan.segundo batzuetan.