2 TOPLUMSAL TARİH NİSAN 2020 Merhaba, 16 Nisan 2017 tarihinde, devam eden olağanüstü hal koşullarında yapılan bir anayasa değişikliği referandumuyla Türkiye parlamenter sistemden “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” adı verilen bir başkanlık sistemine geçti. Her ne kadar bu değişiklikle siyasal süreçlerdeki etkisi önemli ölçüde daraltılmış olsa da, bizler temsiliyet ve siyasal meşruiyet tartışmalarını hala meclis üzerinden yapıyoruz. İşte bu nedenle Toplumsal Tarih’in nisan sayısının dosya konusunu, açılmasının 100. yılı vesilesiyle TBMM’nin ilk yıllarına ayırmaya karar verdik. Ahmet Demirel editörlüğünde hazırlanan bu dosya; 23 Nisan 1920 ile 16 Nisan 1923 arasında yaklaşık üç yıl boyunca faaliyet gösteren Birinci Meclis’in faaliyetlerini, toplumsal sorunlara yönelik çözüm arayışlarını ve döneme etki etmiş olan siyasal tartışmaları ele alan özgün makalelerden oluşuyor. Toplumsal Tarih’in Ağustos 2018 tarihli 296. sayısında “salgın hastalıklar” veya eski tabiriyle “emrâz-ı müstevli” konulu bir dosya hazırlamış ve büyük salgınların gerek dünya gerekse de Osmanlı-Türkiye tarihinde ne derece büyük etkiler yarattığını; belirli dönemlerde kamu politikalarının oluşturulmasından devlet-toplum ilişkilerinin şekillendirilmesine kadar bir dizi alanda belirleyici olabildiklerini tartışmaya açmıştık. Bunu yapmaktaki amacımız yalnızca tıp tarihi alanındaki yeni ve özgün çalışmaları tanıtmak değil, aynı zamanda konunun güncelliğini koruduğuna dikkat çekmekti. Son 30-40 yılda artan ekolojik tahribatın, kamunun sağlık hizmetleri alanında geri çekilmesinin, büyük ilaç şirketlerinin hıfzıssıhhayı gözetmeyen üretim politikalarının yeni bir sağlık krizine kapı araladığı uzun yıllardır biliniyordu. İşte 2019’un sonlarında Çin’de patlak veren ve bütün dünyayı saran bir pandemi haline gelen COVID-19 (coronavirüs) hastalığı geçmişte yaşanan büyük salgınları tekrar gündemimize getirdi. Bu nedenle dergimizin nisan sayısında tarihimizde görülen bazı salgın hastalıkları merceğine alan küçük bir dosyaya daha yer veriyoruz. Bu dosyamızda yer alan çalışmaların, salgın hastalıklara karşı günümüzde uygulamaya koyulan mücadele yöntemleriyle yakın tarihimizdeki pratikleri karşılaştırma imkanı sunacağını umut ediyoruz. Salgın hastalıklar konusunun zamanı ve sınırları aşan özelliklerini vurgulayan yazılara önümüzdeki sayımızda da yer vereceğimizi şimdiden duyuralım. Mayısta görüşmek dileğiyle. Barış Alp Özden İÇİNDEKİLER 04 08 13 Osmanlı Ordusunda Bir Askerlik Hazırlayan: MURAT CANKARA Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay Hazırlayan: Emel Seyhan Köprülü Mehmed Paşa Türbesi’ne İlişkin Bir On Yedinci Yüzyıl Söylencesi MUSTAFA ÇAĞHAN KESKİN Birinci Meclis’in Yüzüncü Yılı AHMET DEMİREL Birinci Meclis’in Kronolojisi AHMET DEMİREL Unutturulmuş Bİr Parantez: 100 Yıl Sonra Mustafa Kemal’in “Fazahat” Konuşması ÖMER TURAN – GÜVEN GÜRKAN ÖZTAN Rüya Gibi Bir Kanun: Hürriyet-i Şahsiye Kanunu AHMET DEMİREL Hegemonyaya Gİden Yolda Revİzyonİzm ve Anakronİzm: M. Attila Aykut’un Silah Arkadaşları’nda Tarihe Popüler Yaklaşım EROL KÖROĞLU Birinci Meclis’te İşçi Meselesi ve Zonguldak Maden İşçilerine Yönelik Yasal Düzenlemeler NURŞEN GÜRBOĞA 18 24 38 32 44 16