НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН ZGM DAILY ЗГМ ... · Энэ дугаарт 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) ^1000, 24 НҮҮР НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН zgm daily

Энэ дугаарт

2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) ^1000, 24 НҮҮР

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН ZGM DAILY

Ам тоо, амьд малхоёрын зөрүүг татвар арилгана

FULL ENGLISH PAGE INSIDE

5

20-21

ЗГМ: СУРВАЛЖИЛГА

“Яахав дээ л” ууц ₮250 мянгаас эхэлж байна

6

ЗГМ: ЗОЧИН

14

П.Гомболүүдэв: Ирээдүйд өвөл орох цасны хэмжээ хоёр дахин нэмэгдэх таамаг бий

~ ИРГЭН БАЯН БОЛ УЛС БАЯН ~

2742.83 398.52 44.66 2.37

АМ.ДОЛЛАР РУБЛЬТӨМРИЙН ХҮДЭР

650.001.61%

АЛТ

1,568.40 0.46%

ЮАНЬ ВОНЗЭС

6,290.001.48%

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭНЕФТЬ

61.450.64%

ХУРАЛДАЙ БОНД

113.090.12%

САМУРАЙ БОНД

103.360.60%

ЧИНГИС БОНД

101.920.13%

ГЭРЭГЭ БОНД

103.520.12%

ОУВС тусгай хөтөлбөрөө

Монголд дуустал нь

үргэлжлүүлнэ

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

17

Сангаараа дамжуулан нийгэмд хувь нэмрээ оруулахыг хүсдэг

0 1 2 8 7

Өнөөдөр Маргааш

-14°C -14°C

-22°C -23°C

ЗГМ сонин Google компанийн инновацын төслийг хэрэгжүүлэхэд залуу судлаачидтай хамтран ажиллана

3

8

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ02 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288)

УЛС ТӨР

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улааныг огцруулах санал гаргалаа. Харин уншигчдадаа мэдээллийг тэнцвэртэй хүргэх үүднээс Ч.Улаан сайдаас тайлбар, тодруулгыг мөн авсан юм.

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улааныг огцруулах хуулийн төслийг өргөн барьж буйгаа албан ёсоор мэдэгдэв. Тэрбээр Ч.Улаан сайдыг огцруулах болсон шалтгааныг малчдын малын үнийг унагааж, орлогыг нь багасгасан, Монголын махны үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагааг доголдуулж дампууруулах хэмжээнд хүргэсэн, БНХАУ-ын махны үйлдвэрийн эздийг дэмжсэн бодлого явуулсан зэрэг үндэслэлийг дурдаж, нотлох баримт буй гэв. Тэрбээр энэ тухай ярихдаа “Өнгөрсөн оны есдүгээр сард малын үнэ сайн өссөн. Төлөг 100 мянга, эм хонь 130 мянга, эр хонь 160 мянган төгрөгт хүрээд байсан бол өнөөдрийн байдлаар тус бүрийн үнэ 30 мянган төгрөгөөр буурсан. Бод малын үнэ 200 мянган төгрөгөөр унасан. Махны үнэ ингэж унасан шалтгаан нь ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улааны гаргасан Хятад компаниудад өгсөн квоттой шууд холбоотой. Монгол Улс 140 гаруй махны үйлдвэртэй. Эдгээрийн зөвхөн 10 хувьд нь мах экспортлох квот олгосон. Ингэхдээ авлигаар квот өгсөн. Квотгүй үлдсэн 130 гаруй махны үйлдвэр квот авсан 10 гаруй компанийн нэр дээр махаа экспортлох хүсэлт тавьдаг. Харин квоттой компаниуд “Бид авлига өгч мах экспортлох квот авсан учир нэг кг адууны мах тутамд 12 юанийн төлбөр авч байж, махыг чинь

Б.Пүрэвдорж: Авлига авч малчдыг хохироож байгаа Ч.Улаан сайдыг огцруулна

Ч.Улаан: Яамныхаа нэр хүндийг сэргээхийн тулд

Б.Пүрэвдоржийг шалгуулна

П.Батбөх, ЗГМ сонин

Мөн Б.Пүрэвдорж гишүүн Ч.Улаан сайдыг буруутгах бас нэг шалтгааныг тайлбарлахдаа “Нийт махны квот авсан 12 компанийн ес нь хятадын компани. Дотоодын гурван компани нь сайд, дарга нарын компани байгаа. Ийм луйврын системийг үе үеийн ХХААХҮ-ийн сайд нар хийж байгаагүй юм. Энэ хулгайн системийг г а н ц х а н с а й д Ч.Улааны үед хийж эхэллээ. Өнөөдөр махны компаниуд бүгд хүнд байдалд орсон. Тиймээс квот нэрийн дор дотоодын махны компаниудын үйл ажиллагааг боомилж эсрэгээрээ Хятадын компаниудыг дэмжсэн Ч.Улааныг огцруулах нь зүйтэй гэж үзэн 250 мянга гаруй малчдын өмнөөс хуулийн төсөл өргөн барилаа” гэв.

Ийн УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэв-дорж ХХААХҮ-ийн сайдыг

огцруулах санал гаргалаа. Харин Ч.Улаан сайд түүний хийсэн мэдээллийн эсрэг тайлбар хийв. Тэрбээр өөрийн болон яамныхаа байр суурийг хүргэхдээ “Б.Пүрэвдорж гишүүн намайг огцруулах саналыг хоёр дахиа

гаргаж байна. Өмнө нь бас огцруулах санал гаргасан. Сайдыг огцруулах гэж байгаа бол х у у л и а р а а явах ёстой. Засгийн газрын г и ш ү ү н и й г о г ц р у у л а х , томилох хууль бий. Түүнээс биш хуулийн төсөл өргөн

барьж огцруулахгүй л дээ. Огцруулах санал гаргаж байгаа бол үндэслэлээ нотлох хэрэгтэй. Б.Пүрэвдорж гишүүний хийсэн мэдээлэл, огцруулах үндэслэлтэй нарийн танилцаагүй байна.

Хэрэв тэр хүн худлаа мэдээлэл тараасан, гүтгэсэн бол хууль, хяналтын байгууллагад хандана. Өнгөрсөн онд мах экспортлох квотыг 12 компанид өгсөн юм биш. 40 гаруй компани яамтай бодлогын гэрээ байгуулж, зөвшөөрлөө авсан. Тухайлбал, адууны мах экспортлохоор 18, дулааны аргаар боловсруулсан махны чиглэлээр 12, богийн мах бэлтгэж экспортлоход 29 компани зөвшөөрөл авсан. Хардлага, сэрдлэг байгаа бол хуулийн байгууллагаар шалгуулж болно шүү дээ. Харин миний нэр төрд халдах нэрийдлээр яамны ажилтан, албан хаагч, хамт олны нэр хүндийг гутаан доромжилж байгаа бол би хуулийн байгууллагад хандаж, үнэнийг тогтоолгоно. Хүнсний стратегийн бүтээгдэхүүнийг экспортлохдоо Хүнсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн шийдвэрээр тоо хэмжээ, зөвшөөрлийн квотыг тогтоодог. Нөгөөтэйгүүр импортлогч орны шаардлагыг хангасан үйлдвэрүүдэд бид квот өгдөг. Импортлогч талынхан манай улсад ирж махны үйлдвэр, бүтээгдэхүүнтэй нь танилцаж өөрийн орны хяналт байгууллагын шинжилгээг үндэслэн экспортлох квот олгох үйлдвэрийг тэд сонгодог.

Б.Пүрэвдорж гишүүнд баттай мэдээлэл байгаа бол “Яамныханд авлига өгч квот авсан учраас авлигаа шингээсэн нөхцөлөөр мах авна” гээд явж байгаа компанийг хамт шалгуулъя. Би ч яамныхаа нэр хүндийг авч гаръя, тэр хүн ч Махны холбооныхоо нэр хүндийг хамгаалаг. Харин хувь хүн миний болон яамны нэр хүндэд халдаж сонгуулийн шоу хийх гэж байгаа бол хуулийн байгууллага дээр уулзъя. Авлига өгсөн гээд байгаа компани нотолгоогоо гарга, Б.Пүрэвдорж гэрчил. Авлига авсан бол бүгд л хариуцлагаа хүлээнэ. Би ч ялгаагүй. Харин Б.Пүрэвдорж гүт гэсэн бол хуулийн шийтгэлээ хүлээх хэрэгтэй. Үүнийг би цэвэр хувь улстөрчийн сонгуулийн шоу гэж үзэж байна. Тиймээс түүний мэдээ лэл миний болон яамны нэр хүн дэд халдсан гүтгэлэг” гэв. █

экспортолно” гэсэн шаардлага тавьдаг болжээ. Үүнээс болж дотоод зах зээлд кг нь таван мянган төгрөгийн үнэтэй адууны махыг энэ үнэтэй дүйцэхүйц үнээр буюу кг тутмыг нь 4800 төгрөгөөр авч авлига бий болгож байна. Энэ төлбөрийг төлсөн махны үйлдвэрүүд ямар замаар мөнгөө буцаан олж авдаг вэ гэхээр өөрсдийн ашгаа бууруулахгүйн тулд малчдын малын үнийг унагаахаас өөр аргагүй. Өөрөөр хэлбэл квот тогтоосноос хойш малчин бог мал тутмаас 20 мянга, бод мал бүрээс 200 мянган төгрөгийн авлигыг Ч.Улааны халаасанд шууд бусаар төлж байна” гэсэн юм.

“Малчин бог мал тутмаас 20 мянга, бод мал тутмаас 200 мянган төгрөгийн авлигыг Ч.Улааны халаасанд шууд бусаар төлж байна” гэв.

МОНГОЛ АЯЛАЛ КОМПАНИЙН АЯЛЛЫН ХУВААРЬ

Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх сар бүр орон нутагт ажиллаж, Засгийн газраас явуулж байгаа бодлого, шийдвэр, хэрэгжилтийг танилцуулан, иргэдийн санал бодлыг сонсож, тулгамдсан зарим асуудлыг газар дээр нь шийдвэрлэдэг уламжлалтай. Тэрбээр энэ сард албан томилолтоо Говьсүмбэр аймгаас эхэлжээ. У.Хүрэлсүх тус аймгийн төрийн албан хаагчидтай уулзахдаа ажлын хариуцлагаа ухамсарлаж, иргэн бүрд хүрч

ажиллахын зэрэгцээ иргэдээ соён гэгээрүүлэх чиглэлээр бодитой ажил хийхийг үүрэг болгосон бол аймгийн удирдлагууд иргэдийн ая тухтай амьдрахад чиглэсэн төсөл, хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн талаар Засгийн газрын тэргүүнд танилцуулсан байна. Тус аймагт 2019 онд 12 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын ажил хийжээ. Мөн 2016-2020 онд хийж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ажил 92.5 хувийн биелэлттэй байгаа аж. Улсын төсвийн хөрөнгө

оруулалтаар 640 хүүхдийн сургууль, Нэгдсэн эмнэлгийн барилга, 50 хүүхдийн цэцэрлэг барих зэрэг томоохон бүтээн байгуулалтын ажил ид үргэлжилж байгааг аймгийн Засаг дарга Г.Батсуурь танилцуулсан. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх төрийн албан хаагчидтай уулзсаныхаа дараа иргэдтэй уулзалт хийж, Мэр-гэжлийн сургалт, үйлд вэр лэлийн үйл ажиллагаатай танилцсан байна. Тэрбээр энэ өдрүүдэд Хэнтий аймагт ажиллаж байна. █

ЗАСГИЙН ГАЗАР

Ерөнхий сайд орон нутагт ажиллаж байна


Манай сонин G o o g l e к о м п а н и й н и н н о в а ц ы н т ө с л и й г

хэрэгжүүлэхэд “Технологи, инновацийн залуу судлаачдын нийгэмлэг”-тэй хамтран ажиллахаар боллоо. Энэ хүрээнд өчигдөр хоёр тал хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулав.

Засгийн Газрын Мэдээ сонин нь өнгөрсөн онд Google компаниас Ази Номхон Далайн бүсийн орнуудын хэмжээнд зарласан хэвлэл мэдээллийн салбарын инновацын төслийн шалгаруулалтад оролцож, Монгол Улсаас анх удаа шалгарсан юм. Хуурамч мэдээлэлтэй тэмцэхэд хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд, ялангуяа өдөр тутмын сонинуудын оролцоо нэн чухал байгаа учраас Google компани энэхүү инновацын шалгаруулалтыг зарласан юм. Тус шалгаруулалтад дэлхийн 18 улсаас 215 компани оролцсоныг гурван шатны шалгаруулалтаар шүүсэн. Үүний үр дүнд 14 улсын 23 төсөл шалгарч нийт 3.2 сая ам.долларын санхүүжилт авсны нэг нь “Засгийн Газрын Мэдээ” сонины “Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үйл ажиллагааг оновчлох” цогц төсөл байсан юм. Ийнхүү энэхүү төслийн хэрэгжилт дараагийн шатанд гарч байна.

Засгийн Газрын Мэдээ сонины ерөнхий эрхлэгч Б.Дуламхорлоо, "Манай сонинд хэрэгжүүлж байгаа инновацын төсөл нь гурван том ач холбогдолтой. Юуны өмнө, илүү боловсролтой, мэдээлэлд су урилсан, мэдлэгтэй нийгмийг бий болгоход чухал юм. Энэ

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | НИЙГМИЙН СОНИН САЙХАН 03 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288)

Б.Мөнхзул, ЗГМ сонин

ЗГМ сонин Google компанийн инновацын төслийг хэрэгжүүлэхэд залуу

судлаачидтай хамтран ажиллана

“Макс” группийн ерөнхий лөгч Д.Ганбаатар цахим хууд саараа дамжуулан нийслэлийн эмнэлгүүд ачаалал ихтэй, хүүхэд хөгшдөд ор хүрэлцэхгүй байгаа сэтгэл эмзэглүүлэм байдлыг харгалзан үзэж, груп пийнхээ эзэмшлийн ба рил гуудаас эмнэлгийн зориулалтаар ашиглуулах боломж той хэмээн мэдэгдсэн нь нийгмийн

сүлжээнд олон хандалт авсан билээ. Энэ талаар “Макс” группийн Маркетингийн алба ны дарга Г.Пэлжидмаагаас тодрууллаа.

-“Макс” группийн ерөнхий-лөгч Д.Ганбаатарын мэдэгд-лийн дагуу тантай холбог дож байна. Танай групп аль байраа эмнэлгийн зориу лалтаар ашиг-

лах боломжтой гэж үзсэн бэ?-Эмнэлгүүдийн ачаалал их

байгаагаас хүүхэд, хөг шид чанартай тусламж авч чадахгүйд хүрч байгаа тул төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны хүрээнд дээрх асууд лыг шийдвэрлэх боломжтой гэж үзсэн. Одоогоор эмнэлэг болгон ашиглах байрыг сон госон зүйл

алга. Манайх хэд хэдэн газар обьекттой тул энэ тал дээр санаа зовохгүй байна.

-Эмнэлгийн барилга өөрөө стандарттай. Тэгвэл танайх үүнийг хангаж чадах уу?

-Ямар ч эмнэл гийн хувьд агаар жуу лалт, тохь тух, дулаан байдал чухал. Манай ба рил гууд барилгын чанарын стандартыг

бүрэн хангадаг учир Улаанбаатар хотын аль ачаалал ихтэй дүүрэгт нь байр чөлөөлж өгч болно. Бид 45 хоно гийн хугацаанд эмнэл гийн стандартын дагуу тохижуулна.

-Ямар журмаар ашиглуулах юм бэ?

-Мэдээж тодорхой хэмжээ ний түрээс авна. Гэхдээ ямар нэгэн ашиг хайгаагүй. █

Макс: Бид обьектоо 45 хоногт эмнэлгийн зориулалтаар тохижуулж өгнөЗГМ: ТОДРУУЛГА

үүрэг төр засагт биш, хэвлэл мэдээллийн байгууллагад ногдоно гэж боддог. Тэр дундаа бүх хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ярих сэдэв, харах өнцгийг тодорхойлдог өдөр тутмын сонин үүнд тэргүүлэх үүрэгтэй. Харин уншигчид өмнөхтэйгээ харьцуулахад хөдөлгөөнт төхөөрөмжөөр, цахим хэлбэрээр мэдээлэл авахыг таашаадаг болсон. Гэтэл уншигчдын байгаа тэр газарт нь чанартай мэдээлэл байхгүй байна. Үүнээс шалтгаалж мэдээлэлд суурилаагүй, муу шийдвэр гаргах хандлага их байна. Үүний үр дагаврыг бид улсаараа үүрсээр байна шүү дээ. Тэгэхээр уншигчид хаана байна, тэр газар нь баталгаатай, алсыг харсан, чанартай мэдээллийг байршуулна гэсэн үг.

Хоёрдугаарт, мэдээ, мэдээлэлд хандах дотоодын уншигчдын хандлагыг өөрчлөх хамгийн чухал ач холбогдолтой. Бид захиалагч болон харилцагч нараа маш олон ялгаатай сегментэд

бүлэглэж, яг тухайн сегментэд тохирсон бүтээгдэхүүнийг санал болгох юм. Бүгдэд тохирсон нэг мэдээлэл бус, ганцхан танд зориулсан, таны сонирхол, хандалтын түүх зэрэгт тулгуурласан мэдээлэл, бүтээгдэхүүнийг та Засгийн Газрын Мэдээ сониноос авах боломжтой болно гэсэн үг. Мэдээж бид уншигчийн цагийг хэмнэж, хүссэн газарт нь, хүссэн хэлбэрээр, оновчтой шийдвэр гаргахад нь туслах мэдээллийг өгснийхөө хариуд түүндээ тохирсон төлбөр авна. Үүнээс уншигч мэдээллийг худалдан авч сурна. Энэ бол хэвлэл мэдээллийн салбарын экосистемийн хувьд асар том ач холбогдолтой. Уншигчид ч үүнээс хожно. Таны өмнөөс хэн нэгний төлбөрийг нь төлчихсөн мэдээллийг бус, зөвхөн өөртөө зориулж, өөрийнхөө төлбөрийг төлсөн мэдээллээ худалдаж авах боломжтой болно. Мэдээж төлбөр төлөх шийдлийг ч бас хамгийн хялбар, энгийн байдлаар шийдэж өгнө.

махруу хөдөлмөр зарцуулагддаг. Харин Google компанийн санхүүжилтээр бидний нэвтрүүлж буй энэ мэдээллийн систем хэвлэл мэдээллийн салбарын ажилтнуудад ажил, амьдралаа тэнцвэртэйгээр авч явах боломжийг олгоно. Техник, технологи хөгжсөн 21-р зуунд “сэтгүүлчийн хөдөлмөр цаг наргүй” байх шаардлагагүй гэдгийг батлах эхний алхам болох юм” гэв.

Энэхүү мэдээллийн системийг зуун хувь дотоодын боловсон хүчин хамтран хөгжүүлж байгаагаараа онцлог.

Төслийн багийн ахлагч, ТИЗСН-ийн гишүүн, ШУТИС-ийн МХТС-ийн ахлах багш Т.Магсаржав, төслийн талаар ярихдаа, ““Засгийн газрын мэдээ” сонин, “Технологи, инновацийн залуу судлаачдын нийгэмлэг” хамтран хэвлэл мэдээллийн салбарт шинэ технологи, шинэ инновац нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Үүнийг энгийнээр ойлговол дижитал шилжилтийн гол суурь юм. Тодруулбал, хэвлэл мэдээллийн салбарт гараар хийж буй бүх үйл явцыг цахим технологи ашиглаж үйл ажиллагаа явуулна гэсэн үг. Ингэснээр мэдээллийн хурдыг нэмэгдүүлэх ач холбогдолтой. Хоёрдугаарт, хиймэл оюунд суурилсан үйл ажиллагааг хөгжүүлнэ. Энэ салбарт хиймэл оюуныг ашиглаж, уншигчдын зан төлөвт суурилсан мэдээлэл түгээх систем боловсруулан гаргаж ирэх төсөл” болохыг онцолсон юм.

Дашрамд сонирхуулахад, Google компанийн Ази, Номхон далайн орнуудын дунд зарласан анхны инновацын сорил ам-жилттай болсон тул хоёр дахь удаагийн сорилыг зарлаж, шал-га руулалтад оролцох төслийн материалыг энэ сарын долооныг хүртэл хүлээж авсан юм. █

Гэрэл зургийг Ж.Гэрэлчулуун

Эцэст нь, хэвлэл мэдээллийн салбарт нэвтрүүлж буй боловсон хүчиндээ чиглэсэн анхны инновац болох юм. Өдөр тутмын сонинд хамгийн баттай, олон талын эх сурвалжаар баталгаажсан, чанартай бөгөөд "тансаг" мэдээлэл нийтлэгддэг. Мэдээж сайн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхэд олон хүний

ТАНЫ ЦАГИЙГ ХЭМНЭЖ, ХҮССЭН ГАЗАРТ ТАНЬ, ТАНЫ ХҮССЭН ХЭЛБЭРЭЭР, ОНОВЧТОЙ ШИЙДВЭР ГАРГАХАД ТАНЬ ТУСЛАХ МЭДЭЭЛЛИЙГ ӨГСНИЙХӨӨ ХАРИУД ТҮҮНДЭЭ ТОХИРСОН ТӨЛБӨР АВНА. ҮҮНЭЭС УНШИГЧ МЭДЭЭЛЛИЙГ ХУДАЛДАН АВЧ СУРНА.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ04 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) НИЙГЭМ

Ал д а р т э х и й н одон авах болзол хангасан ээжүүдийг х а р ь я а л л ы н х н ь хол б о гд ох

байгууллагууд бүртгээд эхэлжээ. Мөн алдарт эхийн одон авсан ээжүүдэд улсаас жилд нэг удаа мөнгөн тэтгэмж олгодог. Тус тэтгэмжийг ямар журмаар, хэзээнээс өгч эхлэх талаар Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын яамны Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр тэтгэмжийн хөнгөлөлтийн бодлого, төлөвлөлт хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Д.Гэрэлтуяагаас тодрууллаа.

-Алдарт эхийн одонгийн мөнгийг ямар журмаар, хэзээнээс олгох вэ?

-Одонгийн мөнгөн тусламжийг Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр, тэтгэмж олгох журмаар зохицуулдаг. Түүнчлэн жил бүрийн хоёрдугаар сард буюу сар шинийн баяраас өмнө ээжүүдэд олгодог. Энэ жил ч мөн ирэх сард олгохоор улсын төсөвт тусгасан байна. Ингэхдээ зургаа болон түүнээс дээш хүүхэд төрүүлж өсгөсөн "Эхийн алдар" нэгдүгээр зэргийн одонтой ээжид 200 мянган төгрөг,

РЕДАКЦ ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА ХАЯГ ДУГААРЫН УДИРДАГЧ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын Дуламхорлоо

ЗөвлөхШатарбалын Даваадорж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын Сугармаа Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.ЭнхжаргалУтас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.БаярсайханУтас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581

99903578

99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг,

I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоот

Улсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131,

Факс: 70106065

Б.Энхжаргал

zgm.mn

ubinfo.mn

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА Уншигч та манай сонины мэдээ,

нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай санал,

хүсэлт байвал› [email protected]

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

О.Даваасүрэн, ЗГМ сонин

Бага хүүхэд нь нэг нас хүрсэн алдарт эх одонгийн мөнгө авах боломжтой

Гурав хүртэлх насны хүүхдээ айлд үрчлүүлсэн бол үрчилж авсан ээж тэтгэмж авна

дөрвөн хүүхэд төрүүлж өсгөсөн "Эхийн алдар" хоёрдугаар зэргийн одонтой бол 100 мянган төгрөг олгодог. Харин хоёр одонтой эхийн хувьд давхцуулан мөнгөн тусламж авахгүй.

-Энэ жил хэчнээн ээж одонгийн мөнгө авах вэ, төсөвт хэдэн төгрөг тусгасан байна?

-Өнгөрсөн оны хувьд 224 мянган ээжид мөнгөн тусламж олгож, нийт 29 тэрбум төгрөг зарцуулсан. Харин энэ жил 29.4 тэрбум төгрөг улсын төсөвт тусгасан байна. Жилд дунджаар 4500 орчим хүн шинээр одон авдаг гэсэн тооцоо, судалгаа бий.

-Шинээр одон авсан ээжүүд ямар материал бүрдүүлэх вэ. Өмнө нь тэтгэмж авч байсан бол

даргын тодорхойлолт, иргэний үнэмлэх, одонгийн үнэмлэхийн хуулбарын хамт сум, хорооны нийгмийн ажилтанд бүрдүүлэн өгнө. Харин өмнө нь мөнгөн тусламж авч байсан бол дахин материал бүрдүүлэх шаардлагагүй.

-Дөрвөн хүүхэд төрүүлсэн ч хүүхдийн нэг нь нас барсан тохиолдолд тухайн ээж одонгийн тэтгэмж ав даггүй. Өнгөрсөн жил энэ журмыг өөрчлөх талаар яригдаж байсан. Хэрхэн шийдвэрлэсэн бэ?

-Дөрөв болон зургаагаас дээш хүүхэд төрүүлсэн ээжийн бага хүүхэд нь нэг нас хүрсэн үед одонгийн тэтгэмж авах нөхцөл бүрдэнэ. Мөн дөрвөн хүүхдийн нэг

нь нас барсан тохиолдолд тухайн ээжид “Алдарт эх” одон олгох боломжгүй. Тиймээс одонгийн тэтгэмж ч мөн өгдөггүй. Харин өмнө нь тэтгэмж авч байсан бол хүүхэд нь нас барлаа гээд мөнгө олгохыг зогсоодоггүй.

-Дөрвөн хүүхэд төрүүлээд, айлд үрчлүүлсэн тохиолдолд одонгийн мөнгө авах уу. Мөн өргөмөл болон дагавар хүүхэдтэй ээжүүд энэ тэтгэм-жид хамрагддаг уу?

-Гурав хүртэлх насны хүүхдээ айлд үрчлүүлсэн тохиолдолд үрчилж авсан ээж нь тэтгэмж авдаг. Харин гурваас дээш настай дагавар болон үрчлүүлсэн хүүхдийн тэтгэмж төрүүлсэн ээжид нь олгогдоно. █

Нийтийн тээврийн хэрэгслээр U-Money карт уншуулахгүйгээр бэлэн мөнгө төлж зорчсон иргэн болон мөнгө авсан жолоочид Зөрчлийн хуулийн дагуу хариуцлага тооцож эхэлжээ. Тодруулбал, бэлэн мөнгө төлж зорчсон иргэнийг 10 мянган төгрөгөөр, мөнгө

авч үйлчилсэн жолоочийг 25 мянган төгрөгөөр тус тус торгохоор болсон байна.

Улмаар нийтийн тээврийн хэрэгслүүдэд өдөр бүр хянагч гарган ажиллуулах шийдвэр гарсан бөгөөд эхний ээлжинд 200-300 автобусыг хянаж эхэлжээ.

Автобусанд бэлэн мөнгө төлж зорчсоноор тухайн төлбөр жолоочийн халаасанд ордог тул автобусны засвар үйлчилгээ, шатахуун, тосны өртөг хүрэлцээгүй болдгийг Автотээврийн хяналтын улсын байцаагч О.Батцоож онцолжээ. █

Сонгинохайрхан дүүргийн зүгээс эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, тэр дундаа хүүхэд харах хүнгүйгээс ажил хийж чадахгүй байгаа эмэгтэйчүүдэд боломж олгох үүднээс “Эмэгтэй-чүүдийн хөгжлийн төв”-ийг нээлээ. Уг төвд эсгий урлал, монгол гутал, оёдол, арьсан урлалын сургалтад

үнэ төлбөргүй хамрагдаж, өөрөө өөртөө ажлын байр бий болгох боломжийг эмэгтэйчүүдэд олгоно. Түүнчлэн энэ төвд хүүхдүүдэд зориулсан тусгай өрөө байх тул ээжүүд хүүхдүүдээ ажлын байрандаа авч ирээд санаа зовохгүйгээр хөдөлмөрлөх боломж бүрдэж байгаа юм. █

Бэлэн мөнгө авсан автобусны жолоочийг ¥25 мянгаар торгоно

“Эмэгтэйчүүдийн хөгжлийн төв”-ийг нээлээ

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

МӨН ХУУЛЬД ХҮҮХЭД ТӨРҮҮЛЭЭД, ӨСГӨЖ БАЙГАА ЭЭЖҮҮДЭД ЖИЛД НЭГ УДАА МӨНГӨН ТЭТГЭМЖ ОЛГОНО ГЭЖ ЗААСАН БАЙДАГ УЧИР ӨӨД БОЛСОН ХҮҮХДЭД МӨНГӨН ТЭТГЭМЖ ОЛГОДОГГҮЙ.

дахин бичиг баримт цуглуулж өгөх үү?

-Эхийн алдар одонгийн мөнгөн тусламж шинээр авах эмэгтэйчүүд тэтгэмж авах өргөдөл, Засаг

Малынхаа тоог өсгөж тоолуулах нь банкнаас өндөр дүнтэй зээл авахад хэрэг болдог байна.

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАНЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) 05

Б.Гандолгор, ЗГМ сонин

Гурван сая гаруй хүн амтай Монгол Улс 70 сая малтай бол-лоо. Бүр тодруулбал, улсын хэмжээнд 2019

онд 70 сая 949 мянга 900 толгой мал тоологджээ. Жил бүр мал өслөө гэх чихэнд чимэгтэй мэдээ сонсогдож, маханд дуртай хүн бүрийг баярлуулах юм. Мал малч-ны мэдэлд шилжсэнээс хойш тасралтгүй өсөж ийн 70 гаруй сая толгойд хүрээд байгаа нь энэ.

Хөдөөгийнхөн сумынхаа мал тооллогын комис сыг эгээтэй л хадаг барьж угтдаггүйсэн. Тэдэнд зо риулж шөнийн ной роо хугаслан бууз, банш хийж хөл дөө нө. Зарим айл нь мах чанаж, шил тэй цэнхэр гар-гаж дайлна. Улсын даал гавар биелүүлж яваа өнөө тооллогын ко миссын гишүүд малчды г айл саахалтаар нь дуудаж цуглуулаад, аман мэдүүлгээр малыг тоолоод арилж өгнө. 10 гаруй жилийн өмнө бол малыг нь хурааж байгаад нэг бүрчлэн хуруу даран тоолдог байв. Харин тоо бүртгэлийн энэ арга барил сүүлийн жилүүдэд хялбаршиж, малчдынхаа амаар л “туудаг” болжээ.

Монголын мал өсөж байгаа нь сайн хэрэг. Энэ өсөлтийг дагаад махны үнэ буурах учиртай юм. Гэтэл эсрэгээрээ махны үнэ малын тоотойгоо өрсөлдөн өсөж

байгаа нь амьжиргаа доогуур иргэдийг бухимдуулдаг боллоо. Нөгөөтэйгүүр малчид тооны хойноос хөөцөлдөж, сүргийн үүлдэр угсааг нь сайжруулах талаар санаа тавьдаггүй дутагдалтай. Сүүлийн үеийн залуу малчид мянгат малчин болохын өвчинд нэрвэгдээд байна. Сум орон нутгаас малаа олон болгож өсгөсөн өрхийг сайшааж өргөм жилдөг болохоор өөрийн малын тоо нь хүрэхгүй бол хамаатан садныхныхаа хонь, ямааг хамж, нийлүүлж тоолуу лаад ч болтугай “мянгат малчин” болдог болжээ.

Өвөрхангай айм гийн малчин Б.Буянт “Манай саахалтын Д.Тэрбишийнх 800 гаруй мал-

тай. Гэтэл “Су мын сайн малчин” гэсэн өргөмжлөл хүртсэн. Уг нь сумын сайн малчнаар мянган малтай иргэдийг л тодруулдаг юм билээ. Тэдний мал яагаад ч

мянга хүрэхгүй. 200 мал нэмж тоолуулсан байх” хэмээн эргэлзсэн аястай хэлж байв. Малчин Д ч мөн л малынхаа тоог нэмж тоолуулдгаа ярив. Эднийх 40 гаруй адуутай хэрнээ 100 давуулж, 60 толгойгоор нэмж тоолуулсан байх юм. Учрыг нь лавлавал “Банкны зээл авахад малын тоо олон байх нь ашигтай. Адаглаад л ахиу зээл олддог” гэлээ.

Зарим малчин ийнхүү малынхаа

тоог нэмж тоолуулдаг шударга бус Монголын мал сүрэг 70 сая болсон гэх мэдээнд эргэлзэхэд хүрч байна. Нэг өрх малаа 200 толгойгоор хийсвэрээр өсгөж тоолуулаад байвал мал тооллогын дүн хуурамч болох нь тодорхой. Бодит тоо дор хаяж 30 хувиар багасаж мэдэхээр байгаа юм. Бэлэн мөнгө байдаггүйн улмаас малчдын олонх нь банкны зээлд хүлээтэй амьдардаг нь нууц биш. Оюутны сургалтын төлбөр, цагаан сар гээд намар, хаврын улиралд илүүтэй зээл авдаг.

Тиймээс малчид хотон до-торх малаа, хэдэн сарын да-раа гарах ашиг шимийг нь хүртэл банкны барьцаанд тавь чихдаг. Жишээлбэл, малчин Н.Рэгзэнгийнх 200 гаруй ямаатай. Багаар бодоход ноолуураасаа 20 гаруй сая төгрөгийн орлого ол-дог. Гэхдээ цагаан сараар ноо-луурынхаа орлогын тэн хагасыг нь барьцаалаад зээл авдаг тухайгаа хэлсэн юм.

Улсын хэмжээнд 2019 оны байдлаар 285 мянган малчин өрх тоологджээ. Тэдний 40 хувь нь банкны зээлтэй амьдарч байна. Зээлтэй малчдыг насны ангиллаар авч үзвэл, 33 хувийг 35-44 насныхан эзэлжээ. Мөн 25-30 насныхан 22 хувь, 45-54-тэй нь 25 хувийг эзлэх жишээний. Тэгэхээр тэтгэвэргүй, өдөр тутмын орлогогүй дундаж насныхан илүүтэй зээл авдаг нь харагдаж байгаа юм. Тиймээс энэ насныхан малынхаа тоог

хийсвэрээр өсгөж тоолуулах магадлалтай гэсэн үг.

Банкны малчны зээлийн мэ-дээллийг харахад малын тооноос хамаараад хамгийн багадаа хоёр сая төгрөг, цаашлаад 30 хүртэл сая төгрөгийн зээл авах боломжтой юм байна. Аль болох олон мал тоолуулах тусам ахиу зээл олдоно гэсэн үг. Автомашин худалдан авах, хүүх дээ өрх тусгаарлахад гэр барааг нь бэлдэж өгөх гээд хоттой хэдийгээ барьцаалж зээл авахаас өөр арга малчдад байдаггүй.

мал олноор хорогдсон үед тоог нь орлуулна гэж тооцоолсон гэсэн үг. Гэтэл сүүлийн үед дарах бус тоог нь хийсвэрээр өсгөж тоолуулдаг боллоо. Банк тухайн малчны мал тооллогынх нь дүнг үндэслэн зээл олгодог болохоор шинэ цагийн малчид ийн овжин, хуурмаг арга хэрэглэдэг болоод уджээ.

Уг нь төр засаг зөв бодлого барьдаг бол малчид ингэж өөрсдийгөө ч, улсаа ч хуурах шаардлагагүй. Малын тоог зөв зохистой байлгах, цаашлаад бэлчээрийн даацыг хэтрүүлэхгүй байх шилдэг арга бол малын хөлийн татвар авах. Энэ төрлийн татвар авах нь улсын эдийн засагт ч гэсэн тус нэмэртэй. 2010 онд УИХ-аар баталсан “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөр, Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлого, Хүнс хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого зэрэг бодлогын баримт бичгүүдэд малын тоо толгойг, бэлчээрийн даацад тохируулах, бэлчээрийг зөв зохистой ашиглаж бэлчээ-рийн даацад малын тоог тохируулах талаар тодорхой тусгасан. Тухайлбал, малчдаас малын хөлийн татвар авахаар тусгасан боловч харамсалтай нь хэрэгжихгүй байгаа юм. 2015 онд ХХААХҮЯ малчдаас бэлчээр ашигласны төлбөр авах талаар санал боловсруулж, Сангийн яаманд хүргүүлсэн ч өнөөдрийг хүртэл хууль эрхзүйн орчин нь бүрдсэнгүй.

Хэрэв малчдаас малын хөлийн татвар авдаг болчихвол малынхаа тоог хийсвэрээр нэмж тоолуулдаг шударга бус байдал гарахаа болино. Түүнчлэн малчдын улсад өгсөн татварын мөнгөөр худаг ус гаргах боломж бүрдэнэ. Хэнэггүй малчдыг хариуцлагатай болгох арга барил нь малын хөлийн татвар гэдгийг төр засаг мэддэг ч ажил хэрэг болохгүй байгаа нь харин асуудал.

Ам тоо, амьд малхоёрын зөрүүг татвар арилгана

Малчид банкнаас ахиу зээл авахын тулд малынхаа тоог хийсвэрээр нэмж тоолуулдаг болжээ

Малын тоо буруу болохоор эдийн засгийн үр өгөөж нь бага байх эрсдэлтэй. Нэгэн сонирхолтой мэдээлэл байх юм. 1989, 1990 оны үед малынхаа тоог таван саяар бууруулж олон нийтэд зарладаг байжээ. Нийтэд зарладаггүй таван сая малыг улсын нөөц гэж үздэг байсан байх юм. Цаг хүндэрч,

МАЛЫН ТООГ ЗӨВ ЗОХИСТОЙ БАЙЛГАХ, ЦААШЛААД БЭЛЧЭЭРИЙН ДААЦЫГ ХЭТРҮҮЛЭХГҮЙ БАЙХ ШИЛДЭГ АРГА БОЛ МАЛЫН ХӨЛИЙН ТАТВАР АВАХ. МАЛЫН ХӨЛИЙН ТАТВАР АВАХ НЬ УЛСЫН ЭДИЙН ЗАСАГТ Ч НЭМЭРТЭЙ.


| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ06 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) ЗГМ: СУРВАЛЖИЛГА

“Яахав дээ л” ууц ₮250 мянгаас

эхэлж байна“Хүчит шонхор” зах дээр махны

нийлүүлэлт муу байна гэв

Б.Мөнхзул, ЗГМ сонин

Долоо хоногийн эхэнд Нийслэлийн с т а т и с т и к и й н газраас махны ү н э т о д о рхо й

хэмжээгээр буурсан тухай мэдээлэл цацаж, хэвлэлүүд ч тэр хэрээр мэдээлсэн. Тус газрын мэдээлснээр үхрийн ястай мах 8500 төгрөгийн үнэтэй байна гэжээ. Харин ийм мэдээлэл авсан иргэд “Хүчит шонхор”, “Баянзүрх” зэрэг зах дээр худалдагч нартай маргалдах тохиолдол гарч байна. Учир нь, бодит ханш Нийслэлийн статистикийн газраас өгсөн мэдээллийн хооронд эрс зөрүү гарав. Тиймээс бодит ханш хүргэхээр сурвалжилга бэлтгэлээ.

“Хүчит шон хор” захын худалдаачдын ярьж буйгаар өнгөрсөн 10 болон 11 дүгээр сард махны үнэ тогтворжжээ. Гэвч арванхоёрдугаар сараас хойш тогтмол өссөөр огт буураагүй гэнэ. 100, 200 төгрөгөөр тогтмол нэмэгдсээр өнөөдрийн түвшинд хүрсэн байна. Нийслэлдээ хамгийн хямдад тооцогддог “Хүчит шонхор”, “Баянзүрх” худалдааны төвд өчигдрийн байдлаар мах ямар ханштай байгааг сурвалжилгын эхэнд хүргэж байна.

Статистикийн газраас гаргасан мэдээллээс хамгийн багадаа 1000 төгрөгөөр илүү

үнэтэй байгааг эндээс харж болно. “Хүчит шонхор” зах дээр бөөний үнэ ч хамгийн багадаа 700 төгрөгөөр нэмэгджээ. Шинэ оны өмнө кг нь 5500 төгрөг /бөөний үнэ/ байсан хонины мах өнөөдөр доод тал нь 6200 төгрөг болсон бол үхрийн мах хамгийн хямддаа л 7000 төгрөгийн үнэтэй байна. Энэ талаар “Хүчит шонхор” захын махны ченж Л.Баттулга “Яг өдийд эрэлт нь нэмэгддэг үе. Гэтэл нийлүүлэлт бага байгаа учраас үнэ нэмэгдсэн. “Хүчит шонхор” захын хашаанд мах ачсан машин багталцахгүй шахам байдаг байлаа. Гэтэл одоо эрс цөөрлөө. Ер нь л нийлүүлэлт багассан. Монгол түмний уламжлалт цагаан сар болох гэж байдаг, гэтэл махны үнэ цаашид ч өсөх хандлагатай байна. Орж ирж буй махны бараг 50 хувь нь туранхай. Яг цав санаанд нийцсэн өөх, мах алагласан нь ховор. Энэ мэт олон шалтгаанаар махны үнэ өссөн” хэмээн ярилаа. Тэгвэл ма хны ж и ж и г л э н г и й н х у д а л д а г ч Ж . Ц э ц э г м а а “Өдөр бүр л махны үнэ өсөж байна. Бидэнд мах нийлүүлдэг ченжүүдийн яриагаар гуравдугаар сард

хүртэл махны үнэ буурахгүй, харин ч өсөх төлөвтэй байгаа. Өнөөдөр кг-ийг нь 9500 төгрөгөөр зарж байгаа

ястай мах хэдхэн хоногийн дараа 10 мянгаас дээш давсан байхыг ү г ү й с г э х г ү й . Ма хны үнийг урьдчилан таахад хэцүү болсон. Иргэд ч үнэ нэмэгдэж байгааг хараад эртнээс цагаан сарын

бууз, баншны махаа базааж эхэлж байна” гэв. Амралтын өдрүүдэд “Хүчит шонхор” захын махны худалдааны хэсэг өглөөний 06:00 цагаас эхлэн олны хөлд дарагдана. Өнгөрсөн бямба гарагт “Хүчит шонхор” зах хүний хөдөлгөөн ихтэй байсан. Ихэвчлэн өндөр настай хүмүүс тор, шуудай барин махны үнэ судалж байлаа. Чингэлтэй дүүргийн өндөр настан Ч.Лувсанцэрэн “Гэр ойрхон болохоор ах нь долоо хоногт нэг удаа ирдэг юм. Махны үнэ өсөж байгаа учраас махаа бага багаар нь авч нөөцөлж байна. Тэгэхгүй бол нэг дор ихээр авч чадахгүй. Үнийг нь ч дийлэхгүй, би ч өргөж даахгүй. Гэр ойр учраас бага багаар зөөж явсаар буузны махаа

бараг бэлдчихлээ. Одоо цагаан сарын ууцаа бэлдчихвэл болох гээд байна. Шинэ он гарахтай зэрэгцэн тэтгэвэр маань хэдэн төгрөгөөр нэмэгдтэл дагаад махнаас эхлээд өргөн хэрэглээний барааны үнэ өсчихөж” гэв. Тэгвэл “Баянзүрх” худалдааны төвд махны худалдаачид “Цаанаасаа л мах үнэтэй ирж байна. Нэг сарын дараа цагаан сар болох тул энэ эрчээрээ өсөх хандлагатай. Хэд хүрч зогсохыг мэдэхгүй. Бууз, баншны махаа эрт авч байхгүй бол зардал илүү өндөр гарах төлөвтэй. Ирж байгаа махнууд нь ч тийм сайн биш байна” гэв. Өөр нэг худалдагч “Хаврын цагт л махны үнэ өсөх явдал байдаг. Өвөл бол нэг их өсдөггүй. Гэтэл өнгөрсөн жилийн өвлөөс эхлэн махны үнэ хаврынх шиг үнэтэй болчихлоо. Тэгэхээр хавар яах юм бүү мэд” гэж байв. Жилийн турш борлуулалт муутай байдаг тэмээ, ямааны мах өдийд эрэлт, нийлүүлэлт нь нэмэгдэж, үнэ ч тэр хэрээр хэсдэг жишигтэй. Учир нь, цагаан сарын үеэр хонь, үхрийн махны үнэ тэнгэрт хаддаг учраас иргэд бууз, баншаа тэмээ, ямааны махаар хийх нь нэмэгдсэн. Энэ нь дээрх хоёр махны үнийг ч өсгөхөд нөлөөлжээ. Монголчууд тэмээний махыг кг тутмыг нь 7000 төгрөгөөр авна

“ЯГ ӨДИЙД ЭРЭЛТ НЬ НЭМЭГДДЭГ. ГЭТЭЛ НИЙЛҮҮЛЭЛТ БАГА УЧРААС ҮНЭ НЭМЭГДСЭН. “ХҮЧИТ ШОНХОР” ЗАХЫН ХАШААНД МАХ АЧСАН МАШИН БАГТАЛЦАХГҮЙ ШАХАМ БАЙДАГ БАЙЛАА. ГЭТЭЛ ОДОО ЭРС ЦӨӨРЛӨӨ. ЕР НЬ Л НИЙЛҮҮЛЭЛТ БАГАССАН. МОНГОЛ ТҮМНИЙ УЛАМЖЛАЛТ ЦАГААН САР БОЛОХ ГЭЖ БАЙДАГ. ГЭТЭЛ МАХНЫ ҮНЭ ЦААШИД Ч ӨСӨХ ХАНДЛАГАТАЙ БАЙНА. ОРЖ ИРЖ БАЙГАА МАХНУУДЫН БАРАГ 50 ХУВЬ НЬ ТУРАНХАЙ. ЯГ ЦАВ САНААНД НИЙЦСЭН ӨӨХ, МАХ АЛАГЛАСАН МАХ БАГАСЛАА. ЭНЭ МЭТ ОЛОН ШАЛТГААНААР МАХНЫ ҮНЭ ӨССӨН”

“Хүчит шонхор” зах ястай цулҮхэр 9500 10500-12000Хонь 7000-7500 7800-8000Адуу 7500 7800-8000Тэмээ 6800-7000Ямаа 7800

“Баянзүрх” худалдааны төв

Үхэр 9500 /ястай/ 10500-11000 /цул/Хонь 7000-7500 /ястай/ 7800 /цул/Адуу 7500 /ястай/ 7800 /цул/Тэмээ 6800 /цул/Ямаа 7800 /цул/

Дайвар бүтээгдэхүүний хувьд хонины зүрх, үхрийн цагаан гүзээ, хонь, үхрийн хэл хамгийн эрэлттэй байна.

үнэ уялдаатай учраас тодорхой хэмжээгээр нэмсэн. Адилхан тав, арван цаасны төлөө халуунд халж, хүйтэнд хөрж байна шүү дээ” гэв. Дайвар бүтээгдэхүүний хувьд хонины зүрх, үхрийн цагаан гүзээ, хонь, үхрийн хэл хамгийн э р э л т т э й байна. Дээр дурдсан дайвар бүтээгдэхүүнээс хонины элэг хамгийн хямд б ө г ө ө д н э г ширхэг нь 800 төгрөг. Харин хамгийн үнэтэй нь үхрийн хэл байх аж. Тэнд нэг кг үхрийн хэлийг 14 мянган төгрөгөөр зарж байна. Үхрийн гургалдай 5000, хонины зүрх кг нь 4000, хуйхалсан толгой 2500-3000, үхрийн шийр нэг ширхэг нь 2500

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЗГМ: СУРВАЛЖИЛГА 07 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288)

гэж төсөөлж байгаагүй биз. Ямартай ч махны үнэ буураагүй, харин ч өссөн гэдгийг та бүхэн харж байна. Цаашид ч өснө, гагцхүү хэд хүрээд зогсохыг харах л үлдэж байх шив, нийслэлчүүд.

ДАЙВАР БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ҮНЭ НЭМЭГДЖЭЭ

Махны үнэ өсөхөөр дагаад бүхий л хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ өсдөг бичигдээгүй хууль манайд үйлчилдэг. 10-аад жилийн өмнө нийслэлчүүд

дайвар бүтээгдэхүүнийг тоодоггүй, тэр хэрээр үнэ хямд байлаа. Тэгвэл өдгөө эсрэгээрээ дайвар бүтээгдэхүүн нь тансаг хэрэглээнд тооцогдох болжээ. Тэр ч утгаараа махны үнийн өсөлтийг дагаад үхрийн цагаан гүзээ, хонь, үхрийн зүрх, гургалдай, бөөр, элэг, хэл, хуйхалсан толгой, үхрийн шийр зэрэг бүтээгдэхүүний үнэ 500-1500 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. “Махны үнэ нэмэгдээд байхад бид яаж зүгээр суух вэ. Мах, дайвар бүтээгдэхүүний

ТЕНДЕР ШАЛГАРУУЛАЛТЫН НЭР: Тохижилтын ажил /ЧД, 6 дугаар хороо/ТЕНДЕР ШАЛГАРУУЛАЛТЫН ДУГААР: ЧДХААА А19/54

Чингэлтэй дүүргийн Худалдан авах ажиллагааны алба нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос “Тохижилтын ажил” /ЧД, 6 дугаар хороо/- ыг гүйцэтгэх тухай битүүмжилсэн цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Тендерийн материалыг цахим худалдан авах ажиллагааны систем (www.tender.gov.mn) хаягаар өөрийн аж ахуйн нэгжийн хувийн нууцлалын кодыг ашиглан нэвтэрч цахим хэлбэр (pdf)-ээр илгээнэ. Цахим тендер шалгаруулалт зохион байгуулах журмын дагуу тендерт оролцох хураамж 50 000 /тавин мянга/ төгрөгийг www.tender.gov.mn–ээр банкны меркантын системийг ашиглан төлнө.Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс хойш 30 хоногийн хугацаанд хүчинтэй байна.

Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: -Санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн 2 жил /2017, 2018/-ийн жилийн эцсийн санхүүгийн тайлангийн аудитын дүгнэлтийн хамт ирүүлнэ.-Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жил /2017, 2018/-ийн дундаж нь 84 000 000 /наян дөрвөн сая/ төгрөгөөс багагүй байна.-Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: 36 000 000 /гучин зургаан сая/ төгрөгөөс багагүй байна.-Ижил төстэй ажил гэрээгээр гүйцэтгэсэн туршлагын талаарх мэдээлэл ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн 2 жил /2017, 2018/-ийн аль нэгэнд ядаж нэг удаа 84 000 000 /

наян дөрвөн сая/ төгрөгөөс багагүй үнэтэй тохижилтын ажлын үндсэн гүйцэтгэгчээр ажилласан байна.

Шаардлагатай тусгай зөвшөөрөл Барилга хот байгуулалтын яамнаас олгосон:-Хуучин. 2.1.1. Барилгын засвар, засал чимэглэл, орчны тохижилт, болон Эсхүл Барилга хот байгуулалтын яамнаас олгож байгаа шинэ журмын -БА-8.1 Барилга байгууламжийн засвар, засал чимэглэл, интерьер, орчны тохижилтын ажил.Тендерийн хамт 2 400 000 /хоёр сая дөрвөн зуун мянга/ төгрөгийн тендерийн баталгаа ирүүлнэ.

Тендерийг 2020 оны 02 дугаар сарын 14-ний өдрийн 10 цаг 00 минутаас өмнө Төрийн худалдан авах ажиллагааны www.tender.gov.mn цахим системд ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2020 оны 02 дугаар сарын 14-ний өдрийн 10 цаг 15 минутанд нээнэ.

Гадаадын этгээд: Оролцох эрхгүй.Дотоодын давуу эрх: Тооцно.Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг, IV хороо Ж.Самбуугийн гудамж-16, Нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн Засаг даргын Тамгын газрын байр. Худалдан авах ажиллагааны

алба 511 тоот өрөө Утас : 70110769

“Хүчит шонхор” захын худалдаачдын ярьж буйгаар өнгөрсөн 10 болон 11 дүгээр сард махны үнэ тогтворжжээ. Гэвч арванхоёрдугаар сараас хойш тогмтол өссөөр огт буураагүй гэнэ. 100, 200 төгрөгөөр тогтмол нэмэгдсээр өнөөдрийн түвшинд хүрчээ.

Махны ханш өдөр бүр

хэлбэлзэж байгаа учраас

худалдаачид үнийн

мэдээлэл тавихаас

татгалзах болжээ.

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА Огноо : 2020 оны 01 дүгээр сарын 14 ний өдөр


төгрөгийн үнэд хүрчээ. Энэ нь тус бүртээ 500-1000 төгрөгөөр

нэмэгдсэн гэсэн үг.

УУЦНЫ ХАНШ 250-350

ТӨГРӨГИЙН ХООРОНД

БАЙНАМонгол түмний

у л а м ж л а л т баяр сар шинэ дөхөж байгаа учраас томоохон захуудад ууцны х у д а л д а а эхэлжээ. Махны гол цэг “Хүчит шонхор” зах дээр хонины ууц 250 мянган төгрөгөөс эхэлж

байна. 250 мянган төгрөгийн үнэтэй ууц нь жижгэвтэр, хөгшчүүлийн хэлснээр “яахав дээ л” юм. Харин боломжийн ууц 300 мянган төгрөг байх бөгөөд цагаан сар дөхөх тусам улам нэмэгдэх гэнэ. Ер

нь үнийн өсөлтөөс шалтгаалж 500 мянган төгрөгөөр сар шинийн бэлтгэл базаадаг байсан айлын зардал нэг дахин өсөх хандлагатай байна. Ууцны үнийн талаар ахмадууд ийн ярилаа. “Их үнэтэй байна. Өнгөрсөн жил боломжийн ууцыг бид 250 мянгаар авдаг байсан. Гэтэл өнөөдөр ийм хэмжээний хорчийсон жижиг ууц авах нь. Харахад том харагдаж байгаа ч чанахаар жижгэрдэг юм. Бүр их нэмэгдэхээс нь өмнө боломжоо харж байгаад ууцаа л түрүүлж авах хэрэгтэй юмсанж. Бусад нь аандаа болох биз” хэмээн ярилаа. Одоогоос яг нэг жилийн өмнө буюу 2019 оны нэгдүгээр сард “Хүчит шонхор” зах дээр хонины ууц 150 мянган төгрөгөөс эхэлж байлаа. Шүдлэн хонь л гэхэд 180 мянган төгрөгийн үнэтэй байхад тэтгэврийн хөгчшүүл ууцаа авч дийлэхгүй нь хэмээн шагширсан. Харин өнөөдөр ууцны доод ханш 250 мянган төгрөг байна. █

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ08 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288)

ЗГМ: ТОВЧХОН УУЛ УУРХАЙ

1.4Cая тонн. 2019 онд эрдэс бүтээгдэхүүний экспорт 5.1 хувиар өссөн ч экспортын гол бүтээгдэхүүн болох зэсийн баяжмалын экспорт мөнгөн дүнгээр 11 хувиар буурч, 1.79 тэрбум ам.доллар болсныг Гаалийн ерөнхий газар мэдээллээ. Биет хэмжээгээр 2018 оныхоос үл ялиг буурч, 1.4 сая тонн болжээ.

КИНО ЗАХ ЗЭЭЛ

3.7Tэрбум ам.доллар. Хойд Америкийн кино зах зээлд Disney компани 2019 онд 3.7 тэрбум ам.долларын орлого олж, дээд амжилт тогтоолоо. Улмаар зах зээлийн 33 хувийг бүрдүүлсэн байна.

ДУУДЛАГА ХУДАЛДАА

78.3Cая ам.доллар. Гадаад валютын ээлжит дуудлага худалдаагаар төв банк зах зээлд 78.3 сая ам.доллар нийлүүллээ.

АРИЛЖААМонголын хөрөнгийн бирж лхагва гарагийн арилжаагаар 26 компанийн 415,374 ширхэг хувьцаа арилжлаа. Энэ өдөр 10 компанийн хувьцааны ханш өсөж, 13 компанийнх буурав.

ИНДЕКС ТОП 20 индекс 0.02 хувиар өсөж, зах зээлийн үнэлгээ 2.6 их наяд төгрөг боллоо.

ХӨРШ

2.92Их наяд юань. БНХАУ-ын экспорт 2019 онд өмнөх жилийнхээс таван хувиар, импорт нь 1.6 хувиар өссөн үзүүлэлттэй гарлаа. Ингэснээр гадаад худалдааны тэнцэл нь 2.92 их наяд юанийн ашигтай гарсан байна.

ДЭЛХИЙ

500Ам.доллар. Tesla-ийн нэгж хувьцааны ханш анх удаа 500 ам.доллар давлаа. Аравдугаар сараас хойш хоёр дахин нэмэгдсэн хувьцааны ханш нь даваа гарагт ийнхүү түүхэн дээд түвшиндээ хүрч өсөөд байна. Tesla-ийн хувьцааны ханш өмнө нь удаа дараалан унаж байсан.

ЭДИЙН ЗАСАГ

Дэлхийн банкны хаврын уулзалтаар “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”-ийн үр дүнг хэлэлцэнэ


“ӨРГӨТГӨСӨН САНХҮҮЖИЛТИЙН ХӨТӨЛБӨР” ХЭРЭГЖҮҮЛСНЭЭС ХОЙШ ИНФЛЯЦ ТОГТВОРЖИЖ, УЛСЫН ГАДААД ВАЛЮТЫН АЛБАН НӨӨЦ НЭМЭГДЭЖ, ЭДИЙН ЗАСАГТ ӨСӨЛТ БИЙ БОЛСОН. ЭДГЭЭР НЬ ҮГҮЙСГЭЖ ҮЛ БОЛОХ ӨНГӨРСӨН ХУГАЦААНЫ БОДИТ ӨӨРЧЛӨЛТ.

Б.Баяртогтох, ЗГМ сонин

ОУВС тусгай хөтөлбөрөө Монголд дуустал нь үргэлжлүүлнэ

ОУВС-тай хамтарч эрх баригч МАН-ын Засгийн газар “Өргөтгөсөн сан-хүү жилтийн хөтөл-

бөр” хэрэгжүүлснээс хойш инф ляц тогтворжиж, улсын гадаад валютын албан нөөц нэмэгдэж, эдийн засагт өсөлт бий болсон. Эдгээр нь үгүйсгэж үл болох өнгөрсөн хугацааны бодит өөрчлөлт. Гэхдээ үүнийг ирэх хугацаанд тогтвортой хадгалж, үргэлжлүүлэх эсэх нь манай улсаас хамаарч байна. Ж.Эрдэнэбатын байгуулсан хөтөлбөрийг У.Хүрэлсүх, түүний Засгийн газар үргэлжлүүлж, үр шимийг нь хүртэж, нэр нүүр олж яваа. 36 сарын хугацаанд хэрэгжих учиртай хөтөлбөр ирэх тавдугаар сард дуусгавар болно.

Хөтөлбөр хэр үр дүнтэй байс-ныг хоёр тал ажил хэрэгчээр хэлэлцэж, дор бүрнээ өнгөрсөн гурван жилийн ололт, дутагдлаа ярилцах цаг улам ойртлоо. Ийм хариуцлагатай цаг мөч тулсан үед тэтгэврийн зээлийг нэг удаа тэглэх тухай шийдвэр Засгийн газар гаргаж, үүнийг нь УИХ хууль болгон баталснаар тэс өөр нөхцөл байдал өнөөдөр үүсээд байна. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Засгийн газар,

ОУВС-гийн харилцаанд цав суулаа.

Сангийн яам, Монголбанк тэргүүтэй төсөв, мөнгөний бодлого тодорхойлох эрхмүүд ирэх дөрөвдүгээр сард Дэлхийн банкны хаврын уулзалтаар ОУВС-гийнхантай уулзахаар байна. Энэ үеэр 36 сар хэрэгжсэн хөтөлбөрийн үр дүнг ярилцах аж. Уулзалтын гол сэдэв зөвхөн “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр” байхаар байна. Үүнээс өмнө хоёр тал уулзах албан ёсны тов гараагүй байна. Хэдий төсвийн шинжтэй хавтгайруулсан халамжийн бодлого Засгийн газар хэрэгжүүлэхээ зарласан ч бидэнд ирсэн мэдээллээр,

хөтөлбөр зогсохгүй бөгөөд хүрэх ёстой хугацаатайгаа золгох аж. Харин дараагийн хөтөлбөр байх эсэх асуудал улам бүрхэг болж эхэлж байна.

Монгол Улсын Засгийн газар гэрээгээр хүлээсэн үүргээ бие-лүүлж чадаагүй, бэлэн мөнгө та-раахтай ижилхэн шийдвэр гар-гасан гэж ОУВС үзэж буй. Энэ нь дахин тус сангаас манай улс дэмжлэг хүсэх боломж улам хяз гаарлагдмал болж байгааг дав хар илтгэнэ. Өнгөрсөн хуга-цаанд хэрэгжүүлсэн ОУВС-гийн хөтөлбөрийн хүрээнд авч хэрэгжүүлсэн төсөв, мөнгөний зохистой бодлого алдагдах эрс-дэл нэгэнт бий болж, Монголын улстөрчид зарчмаасаа ухарсан үйл явдал энэ болов.

Төсөв, мөнгөний хатуу, хямга-тай бодлого хэрэгжүүлэхээ удаа дараагийн хэлэлцээрийн явцад илэрхийлж, улс оронд үүссэн нүүр тулсан эдийн засгийн хямралаас цаг алдалгүй гарахаа манай улс тунхаглан байж дээрх хөтөлбөрт нэгдсэн. Бид өөрсдөө удаа дараа гуйж байж ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдсан гэсэн үг. Тэгвэл сон-гууль угтсан, сонгогчдоос оноо авах гэсэн харалган шийд вэр цаашид олон улсаас санхүүгийн тусламж, дэмжлэг хүсэх, дунд болон урт хугацааны хамтын ажиллагааг өрнүүлэхэд ихээхэн

төвөгтэй нөхцөл байдал үүсгэлээ. Төрөөс баримтлах мөнгөний

бодлогын үндсэн чиглэлд төв банк гадаадын санхүүгийн бай гууллагатай хамтарч ажил -лах тухай тогтоолын тө сөлд тусгасан. Үүний дагуу Мон-голбанк ажиллах боловч олон улсын санхүүгийн байгуул лагууд Монгол Улсад итгэх, тэдний итгэлийг олоход бэрх болж байна. Итгэлээ гэхэд би дэнд олдох боломж хатуу шалгуур нөхцөлтэй байх нь дамжиггүй.

“Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр” үр дүн хангалтгүй байсан, тэр тусмаа ОУВС энэ удаа сэтгэл гонсгор үлдэх шалт гаан нь төрөөс иргэдийн тэт гэврийн зээлийг нэг удаа тэг лэх шийдвэр болоод байна. Сан гийн сайд ууртай байна. Төсөв ашигтай гарч, алдагдал буурсан ч улс төрийн шийдвэр эдийн засгийн бодлого болж, ОУВС-тай байгуулсан гэ рээ-гээ бид зөрчөөд байгаа ч “Өр гөтгөсөн санхүүжилтийн хө төлбөр” тав ду гаар сар хүр-тэл зогсохгүй үр гэлжлэх аж. 2019 онд манай улсад ОУВС-гаас нэмэлт санхүү жилт ол-гогдоогүй байна. Хө төл бөрийн хүрээнд нийт нэг тэр бум орчим ам.долларын сан хүүжилт хийгд сэн талаар төв банк оны өмнө мэдээлсэн. █

2019 онд хэчнээн компани ногдол ашиг тараасан тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл ирэх сард гарна

Төрийн буруу бодлогын уршгаас болж 500 уурхайчин ажилгүй болох нь


IPO гаргах зөвшөөрөлтэй дөрвөн компаниас нэг нь

татгалзсан

У.Түвшинбаяр, ЗГМ сонин

У.Түвшин, ЗГМ сонин

ЗГМ: ТОДРУУЛГА УУЛ УУРХАЙ

Монголын хөрөнгийн биржийн Зах зээлийн хөгжлийн албаны мэргэжилтэн П.Нямдоржоос 2020 онд хэчнээн компани IPO гаргахаар хандсан талаар тодрууллаа.

-Өнгөрсөн онд хэчнээн ком-па ни ногдол ашиг тараасан бэ. Ногдол ашгаа бүрэн олгож дууссан уу?

-2019 онд хэчнээн компани ногдол ашиг тараасан тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл ирэх сард гарна. Тэр үед бид тодорхой мэдээлэл өгөх болно.

-Топ 20 индексийг шинэчиллээ. Энэ нь хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээнд хэрхэн нөлөөлөх вэ?

-Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй 198 компани дотроо топ 20 компанийн индексийг ши нэ чилсэн. Энэ нь хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээнд төдийлөн нөлөөлөхгүй.

-Танайд он гарсаар IPO гаргах хүсэлтээ илэрхийлсэн

компани байгаа юу?-Он гарсаар өнөөдрийг хүртэл

IPO гаргах хү сэл тээ ирүүлсэн компани байхгүй байна. Монголын хөрөнгийн биржид өнгөрсөн онд дөрвөн компани хан даж IPO гаргасан. Тухайлбал, “Бодь даатгал” компанийн IPO он дамжсан бол МОСТ Финтек ком панийн IPO гаргах бүртгэлээ илгээж, зөвшөөрлөө авсан ч өөрс дөө татгалзсан. Харин “ИНВЕСКОР” ББСБ болон “Монос Хүнс” IPO гаргасан.

-“Эрдэнэс Тавантолгой” ком пани ногдол ашгаа тараах тухай ярьж байна. Энэ нь дотоодын хөрөнгийн зах зээлд ямар нөлөө үзүүлэх вэ?

-“Эрдэнэс Тавантолгой” компа ни тай тохиролцон, мөнгийг бэл нээр тараах биш, нэгдсэн сан үүс гэн хөрөнгө оруулах хэрэгтэй. Ин гэснээр хувьцааны ханш өсөх,

“Шарын гол” хувьцаат ком-па нийн нэг тонн нүүрсний үнийг 40.5 мянган төгрөг бай-хаар хатуу тогтоож, өөрс-дийн хувийн компаниудад авч хэрэглэж байгааг тус ком-панийн Үйлдвэрчний эвлэ лээс эсэргүүцэж байгаагаа илэр -хийллээ. Нүүрсний үнийг нь олон жил төрөөс чанга барьс -ны улмаас “Шарын гол” компа-нид 45.6 тэрбум төг рө гийн өр хуримтлагдсан бай на. Иймээс уурхайн 500 гаруй ажилчдын тал нь ажил гүй болж, үлдсэн ажил чид цалингаа авч чадах-гүйд хүр чээ. Үүнээс болж уур-хайн хэ вийн үйл ажиллагаа до-гол дож, сул зогсолт зарлахад хүрэв.

Уурхайн 500 гаруй ажилчдын ард Дархан-Уул аймгийн Шарын гол сумын 8400 орчим иргэдийн амьдрал ахуй хамаарч буй. “Залуу ажилтнаа бид өөр уурхай руу алдаж, үүний цаана олон гэр бүл тусдаа амьдрах, орон нутгаасаа нүүх зэрэг асуу дал үүсэж байна” хэмээн Үйлд вэрчний хорооны дарга Л.Наранбаатар хэлсэн юм. Өнөө дөр нэг тонн нүүрсний зах зээлийн бодит үнэ 150 мянган төгрөг байна.

Төрийн өмчит компани бо-лох "Эрдэнэc Тавантолгой"-н нүүрс нэг тонн нь 73 ам.дол ла-раар ху далдаалагдаж байна. Шарын голын уурхайгаас бу сад хувийн өмчит уурхай чө лөөт зах зээлээр нүүр сээ

хөрвөх чадвар нэмэгдэх, ши нээр олон компани хөрөнгийн бирж дээр бүртгүүлэх зэрэг да вуу талтай.

-Монголын хөрөнгийн бир жийн хувьд 2019 он хэр дэвшилтэй жил байсан бэ?

-2019 онд хөрөнгийн зах зээлийн хувьд ихээхэн үр дүнтэй жил байлаа. Өмнө хэлсэнчлэн, дөрвөн компани IPO гаргасан. Энэ нь зах зээлийн бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадварт нөлөөлж, хөрөнгө оруулагчдад сонголт бий болгосон. Зах зээлийн хөрвөх чадварыг нэмэгдүүлэх бүтцийг сайжруулах зорилгоор эрх зүйн орчноо шинэчилсэн.

-Энэ оны төлөвийг хэрхэн харж байна вэ?

-2020 онд “Эрдэнэс Таван тол-гой” компанийн хувьцаа эр гэл-тэд орох боломжтой байна. █

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЭДИЙН ЗАСАГ 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) 09

“Шарын гол”-ын уурхай сул зогсолт хийхэд хүрэв

зардаг. Иймд “Шарын гол” компаниас нийлүүлж буй нэг тонн нүүрсний үнийг 47 мянган төгрөг болгох цаашлаад үнийг чөлөөлөх шаардлагыг ал баны-ханд хүргүүллээ. Үүнтэй хол-богдуулан Эрчим хүчний зо хи -цуулах хорооны үнэ тариф, зах зээлийн газрын дарга Б.Болор-Эрдэнэ “Шарын голын уурхай 2016 онд нэг тонн нүүрс ний үнийг 6500 төгрөгөөр, 2018, 2019 онд дараалан тонн тутмын нүүрсний үнийг 2000 төгрөгөөр тус тус нэмсэн. Үйл ажиллагаа явуулах зардлын үндэслэлийг нотлох баримт гарган, дараа нь эрчим хүчний үнийг тогтоодог. “Шарын гол” компанийн зүгээс нотлох ба рим таа ду туу бүрдүүлдэг. Гэх дээ энэ удаа-гийн хүсэлтийг харгалзан бодит зардлыг тооцон үзнэ” гэв.

1960-аад оны эхээр ашиг-лал тад орсон сайн чанарын хүрэн нүүрсний томоохон орд болох Шарын голын уурхай нь жилд 1-1.2 сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтай ил уурхай юм. Уурхайн ажилчдын дундаж цалин нь 1.2 сая төгрөг. Харин цалингийн доод хэмжээ нь 640 мянга байна. Энэ оны нэгдүгээр сарын 01-ээс хөдөлмөрийн хөлс ний доод хэмжээ өссөнтэй хол -боотойгоор уурхайн ажилч-дын цалин 840 мянга болох ёс той. Гэвч цалингаа нэмж ча дахгүй байгаагаа ийнхүү илэр хийлж, үнийг төрөөс хянах гүй чөлөөлөх нь зүйтэй гэв. █

Монголын банкны холбооны гүйцэтгэх захирал Ж.Үнэнбаттай ярилцлаа. Тэрбээр иргэд банк хоорондын арилжааны харилцаанд төр оролцох нь зохисгүй хэрэг гэлээ.

-Далд эдийн засгийн эзлэх хувь буурсан гэх боловч 10 орчим хувьтай байна. Энэ нь нийт эдийн засагт ямар нөлөө үзүүлэх вэ?

-Улс орны хөгжлийн түвшин ямар байхаас үл шалтгаалан далд эдийн засаг тодорхой хэмжээг эзэлдэг. Монголын эдийн засагт далд эдийн засгийн хэмжээ дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд үзүүлэх жингээр 10 хувийг эзэлж байгаа нь нэлээн бүртгэлжсэн сайн үзүүлэлт. Сүүлийн жилүүдэд далд эдийн засгийг ил болгох, татвараас зугтаах байдлыг янз бүрийн хэлбэрээр арилгах чиглэлд нэлээд арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсний үр дүн болов уу. Гэхдээ энэ хэмжээ бодож байснаас бага байгаа нь эргэлзээ төрүүлж байна.

-Арилжааны банкуудын хувьд тэтгэврийн зээлийг тэг лэх асуудалд ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Арилжааны банк нь шийдвэр гаргагч бус үйлчилгээний байгууллага юм. Зээлийг тэглэх асуудлыг мөнгө орж ирсний дараа гүйцэтгэх боломжтой. Эдийн засагчийнхаа хувьд арилжааны харилцаа явагдаж байхад, төр хөнд лөнгөөс орж ирэн, иргэдэд хүлээлт үүсгэж байгааг зохисгүй гэж үзэж байна. Тэтгэврийн зээл авсан, аваагүй зэргээр иргэдийг ялгаварласан шийдвэр

Erdene Resource Development компани Хөндий төслийн ТЭЗҮ-ийг боловсруулж эхэлжээ

2019 онд зэсийн баяжмалын экспорт 11 хувиар буурчээ

Г.Ану, Шинжээч

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ10 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) ЭДИЙН ЗАСАГ

Ж.Үнэнбат: Тэтгэврийн зээлийн асуудалд төрөөс оролцож байгаа нь зохисгүй


нь сөрөг үр дагавартай. Зах зээлийн харилцааг үгүйсгэсэн, ялгаварласан шийдвэр учраас би эсрэг байр суурьтай байна.

-Хоёрдугаар сараас тэтгэв-рийн зээлээ төлөхгүй, тэтгэв-рээ бүтнээр нь авна гэсэн мэдээлэл гарсан. Тэгвэл энэ сарын төлөлтийг яах вэ?

- А р и л ж а а н ы банкны х увьд бэлэн мөнгө орж ирсэн тохиол долд үйлчилгээг үзүүлнэ. Банк, иргэдийн х о о р о н д ы н а р и л ж а а н ы х а р и л ц а а н д төр оролцох нь зохисгүй. Авч, өгч байгаа хүмүүс ш и й д в э р э э гаргасны дараа арилжааны банкны үйл ажиллагаа тодорхой болно.

-Т э т г э в р и й н зээлийн үлдэг-дэл 760 гаруй тэрбум төгрөг байна. Зургаан сая хүртэлх зээлийн үлдэгдлийг тэглэнэ гэсэн. Энэ хэмжээний мөнгө орж ирсний

дараа арилжааны банк яаж зохицуулах вэ?

-Тэтгэврийн зээл хориглоно гэдэг нь асуудалтай. Зээл авч, олгож байгаа харилцаан дундуур орж ирээд цаашид олгохгүй гэх нь буруу. Мөнгө ороод ирсэн тохиолдолд, тэтгэврийн зээл олгохгүй гэх шийдвэр гарвал, өөр

хэрэглээний зээлд зарцуулна.

-Макро зохистой бодлогын хүрээнд хэрэглээний зээ-лийг хязгаарлаад байсан. Хэрэг-лээ ний зээлийг сэргээх шаард-лагатай юу?

-Х э р э г л э э н и й болон арил жааны зээл тэнцвэртэй байх хэрэгтэй. Хүмүүс ухамсарт х э р э г л э э г э э зохицуулж, орлого-доо нийцсэн зээл аваад байвал эдийн засагтаа чухал ач

холбогдолтой байдаг. Харин хэтэрвэл амьжиргаанд сөрөг үр дагавар үүсгэж болзошгүй. Гэхдээ үүнийг зээл авахыг хүсэж

буй иргэн, арилжааны банкууд шийддэг.

-Зээлийн үлдэгдлийг тэглэх үйл ажиллагааг санхүүжүүлж байгаа өрийн бичиг нь төг-рөгийн зургаан хувийн үнэт цаас. Ийм дүнтэй үнэт цаас гаргах нь хэр эрэлттэй вэ?

-Засгийн газар үнэт цаас гаргахаа болиод удаж байна л даа. Хэрэв гаргавал Төв банкны баримталж буй 11 хувийн хүүтэй л гаргана. Тэгэхээр хамгийн бага өгөөж нь 11 хувь гэсэн үг. Гэтэл зургаан хувийн үнэт цаас гаргавал зах зээлд ямар ч өгөөж өгөхгүй. Ийм байхад үнэт цаас гаргаад түүнийг хэн нэгэн худалдаж авах байдал руу орно гэдэг нь мөнгө босгож байгаа бус мөнгө шахаж байгаа хэрэг юм.

-Сүүлд ярилцаж байхад та 2020 оны төсөвт тодотгол хийх байх гэж байсан. 2020 оны эдийн засгийн төлөв, бид-ний хүлээж буй хамгийн том бэрхшээл юу байна вэ?

-Манай улсын эдийн засагт голлох нөлөө үзүүлж, цаашдын төлөвийг тодорхойлдог зүйл нь уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт юм. Энэ өсөлтөөс л бид өдий зэрэгтэй явж байгаа

Erdene Resource Development компани Баянхонгор аймгийн нутагт орших Хөндий алтны төслийн эцсийн ТЭЗҮ-ийг боловсруулж эхэлжээ. Энэ оны дундуур эцэслэн, олон улсын болон монгол зөвлөхүүддээ хүргүүлэх юм байна. Үүний зэрэгцээ Торонтогийн Хөрөнгийн биржид даваа гарагийн арилжаагаар Erdene Resource

2019 онд эрдэс бүтээгдэхүүний экспорт 5.1 хувиар өссөн. Гэвч экспортын гол бүтээгдэхүүн болох зэсийн баяжмалын экспорт мөнгөн дүнгээр 11 хувиар буурч, 1.79 тэрбум ам.доллар болов. Биет хэмжээгээрээ 2018 оныхоос үл ялиг буурч, 1.4 сая тонн болжээ. Гол экспортлогч Оюу Толгой ХХК-ийн зэс, алтны дундаж агуулга нь 2019 онд буурсан ч оны эхний

гэж хэлж болно. 2020 онд энэ өсөлт хэрхэн хадгалагдах вэ гэдэг нь чухал. Сонгууль дөхөхөд санхүүгийн сахилга батаа алддаг үзэгдэл дахин гарах юм шиг байна. Уг нь ОУВС-гийн хөтөлбөр сахилга бат сахиулахад чухал нөлөө үзүүлж байсан ч одоо алдагдах нь тодорхой боллоо.

-Тэтгэврийн зээлийг тэглэх асуудлын дараа ОУВС Монгол Улс өгсөн амлалтаасаа буцлаа гэсэн. Энэ ямар үр дүнд авчрах вэ?

-ОУВС-гийн хийсэн мэдэг-дэлтэй холбоотой тодорхойгүй нөх цөл байдал үүсчихлээ. Манай улс төрчид хэлсэн амлалт, гаргасан шийдвэрээ яаж өөрчлөх нь тодорхойгүй байна. Бидний хувьд, урьдчилан таамаг дэвшүүлэхэд хэцүү байна. Санхүүгийн сахилга бат гэдэг нь манайх шиг уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөс хамаардаг улсын хувьд зардлаа байж болох хамгийн бага түвшинд бариад, орлогоо тусгай сангуудад хийж, ирээдүйн баталгаагаа хангах явдал шүү дээ. Үүнийг бүрдүүлж чадахгүй байгаад харамсдаг. █

УУЛ УУРХАЙ

Development-ийн хувьцааны ханш 2.7 хувиар буурч, 0.18 канад

гурван улиралд орлого нь 944.6 сая ам.доллар болж, 2018 оныхтой харьцуулахад 13.3 хувиар өссөн талаар Turquoise Hill Resources компани тайландаа дурдсан. 2019 онд цайрын экспорт 134.7 мянган тонн болж өмнөх жилийнхээс есөн хувиар нэмэгдсэн боловч мөнгөн дүнгээр тооцвол дөрвөн хувиар буурч, 189 сая ам.доллар болсон байна. █

доллар боллоо. Харин Монголын Хөрөнгийн

биржид мягмар гарагт 0.77 хувиар буурч, 466.4 төгрөг болжээ. Хөндий төсөлд багтаж байгаа Баянхөндий орд нь тонн тутамд 3.7 грамм алтны дундаж агуулга бүхий 520 мянга 700 унц баттай болон бодит геологийн нөөцтэй болохыг нь тогтоосон байна. █

Зургаан хувийн үнэт цаас гаргавал зах зээлд ямар ч өгөөж өгөхгүй. Ийм байхад үнэт цаас гаргаад түүнийг хэн нэгэн худалдаж авах байдал руу орно гэдэг нь мөнгө босгож байгаа бус мөнгө шахаж байгаа хэрэг юм.

Арилжааны банкны хувьд бэлэн мөнгө орж ирсэн тохиол долд үйлчилгээг үзүүлнэ. Банк, иргэдийн хоорондын арилжааны харилцаанд төр оролцох нь зохисгүй.

АНУ Хятадыг валютын манипулятор гэж

үзэхээ болив

Салеха Мосин

Дэлхийн дулаарлын шалт-гаан болсон нүүрстөрөгчийн ялгарлыг бууруулах засгийн газрууд, автомашин үйлдвэр-лэгчдийн чармайлтаар 2020 онд Европоос БНХАУ хүртэлх бүс нутагт тээврийн хэрэгслийн цахилгаанжуулалт эрчээ авах төлөвтэйг BloombergNEF-ийн судалгаа харуулж байна.

“Цахилгаан машин, шинэ хөдөлгөөнт байдал -2020 оны трэнд” тайланг бэлтгэсэн BloombergNEF-ийн шинжээчид энэ жил автомашин үйлдвэр-лэгч тэргүүлэх компаниуд 2.5 сая ширхэг цахил гаан хөдөлгүүрт хөнгөн тэрэг бор-луулна хэмээн тооцоол сон нь 2019 оныхоос 20 хувиар их байна.

Цаашид ч дэл -хийн цахил гаан машины зах зээлд тэр гүүлэх БНХАУ татаасаа зогсоосон нь Европ тивд шинэ төрлийн тээв-рийн хэрэгслийн борлуулалт өсөх нөхцөл болно. V o l k s w a g e n AG гэх мэт компанийн шинэ загвартай уялдан Европ тивд энэ оны эцэс гэхэд борлуулалт 2019 оныхоос 60 хувиар өсөж, 800 мянган ширхэг цахилгаан машин зарагдана хэмээн BloombergNEF тооцоолжээ.

“Хэтийн ирээдүй гэгээлэг ч ойрын хугацаанд өсөлт харьцангуй сул байна” хэмээн BloombergNEF-ийн

шинжээч Колин Мак Керракер анхаарууллаа. “Та бид шууд татаас олгохоос хэрэглэгчийн бодит эрэлт, бодлогын үр дүнтэй механизм хосолсон зах зээлд яг шилжиж буй үед оршиж байна” хэмээн МакКерракер тайлбарласан юм.

Ханш нь буурсаар байгаа литий-ионы зай хураагуур өнөө гийн шилжилтийн хөдөл гөгч хүч юм. Энэ онд цахилгаан машины нэг киловатт-цагийн үнэ 135 ам.доллар болтлоо буурах гэж байгаа нь 2019 оныхоос 19 хувиар, арван жилийн өмнөхөөс даруй 89 хувиар хямдарна гэсэн үг. Цаашид

зардал буурах хэрээр зай хураагуурын үйлдвэрлэл ихсэж, ашигт үйлийн коэф-фициент нь сайжрах юм.

Засгийн газар, эрчим хүч-ний компаниуд амин чухал дэд бүтцийг эрчимтэй өргө-жүүлснээр 2019 онд 880 мянга байсан цахилгаан автомашин цэнэглэх станцын тоо энэ жил 1.2 саяд хүрэх болно. █

БНХАУ юанийн хан-шийг унагахгүй байх “амлалтаа сахин биелүүлж”, ханшийн мэдээллээ нийтэлж

байхаар болсон. Үүнтэй уялдан тус улсыг валютын булхайч гэж үзэхээ зогсоохоо Трампын засаг захиргаа даваа гарагт мэдэгдлээ.

АНУ-ын Сангийн яамнаас хагас жил тутамд Конгресст гаргаж өгдөг валютын ханшийн тайланд шинэ өөрчлөлт тусгажээ. Уг баримт бичиг нь лхагва гарагт Вашингтонд Цагаан ордонд 11:30-аас эхлэх худалдааны эхний шатны хэлэлцээрт АНУ, БНХАУ гарын үсэг зурахаас хоёр хоногийн өмнө нийтлэгдсэн юм.

АНУ-ын түнш, валютын мани-пуляц явуулах магадлалтай 20 улсын жагсаалтад өдгөө манипулятор байхгүй болсныг баримт бичигт тайлбарлажээ. БНХАУ, Япон, Өмнөд Солонгос, ХБНГУ, Итали, Ирланд,

Сингапур, Малайз, Вьетнам зэрэг улс багтаж буй жагсаалтад Швейцарыг буцаан оруулжээ.

“БНХАУ санхүүгийн үүрэг хариуцлага, ил тод байдлыг дэмжингээ өрсөлдөх чадвараа бэхжүүлэх зорилгоор валютын ханшаа унагахгүй байх үүрэг хүлээсэн” гэж АНУ-ын Сангийн сайд Стивен Мнучин даваа гарагт Вашингтон хотноо мэдэгдсэн юм.

Азийн гүрний уг үүрэг нь АНУ, БНХАУ-ын худалдааны эхний шатны хэлэлцээрийн нэг хэсэг болж байгааг 45 хуудас бүхий уг тайланд дурджээ. Наймдугаар сарын 5-наас хойш үргэлжилж буй яриа хэлэлцээний явцад Бээжин “валютын девальвацтай холбоотой тодорхой арга хэмжээ авч чадлаа” хэмээн АНУ-ын Сангийн яам үнэллээ.

Тус яам Хятадыг валютын манипулятор гэж тодорхойлохоо зогсоож буйг Bloomberg News даваа гарагийн өглөө мэдээлсэн юм. Харин үүний дараа юанийн ханш сүүлийн зургаан сарын

үнэмлэхүй түвшинд өсөв. АНУ-ын худалдааны шинэ

тарифын хариуд БНХАУ-ын төв банк юанийн ханш уналтыг зөнд нь орхисон тул Вашингтон наймдугаар сард Бээжинг валютын манипулятор хэмээн цоллосон нь хоёр улсын хоорондох худалдааны дайныг хурцатгасан.

АНУ-ын Сангийн яамны тайланд Хятадын Ардын Банк болоод “төрийн банкуудын валютын ажиллагаа, ялангуяа оффшор юанийн зах зээл” хоорондох “олон нийтийн ойлголт ухамсрыг сайжруулах”-ыг БНХАУ-д мөн уриалжээ. Хятадын Ардын Банк 2019 онд явуулсан интервенцийн бодлогоос “Үндсэндээ татгалз-сан” хэмээн АНУ-ын Сангийн яам үзэж байна.

Өнгөрсөн оны аравдугаар сарын дундуур гарах ёстой байсан уг тайлан АНУ, БНХАУ-ын худалдааны яриа хэлэлцээний улмаас хойшилсоор даваа гарагт гарсан юм. █

Хямд зай хураагуур, илүү олон цэнэглэх станц 2020 оны төрх болно

Уилл Мэттис

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЭДИЙН ЗАСАГ 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) 11

Хянах ёстой валютын жагсаалтад буцааж Швейцарыг оролцуулаад нийт 10 улс багтдаг

47 нас амьдралын аз жаргалгүй үеСаймон Кеннеди

Дунд эргэм насандаа хүн хам гийн тарчиг хомс аж төрдөг нь эдийн засгийн шинэ судалгаагаар тодорхой болов. Судалгаанаас үзвэл, дэлхийн хөгжингүй улс орнуудад 47.2 нас аз жаргалгүй амьдралын оргил үе болдог байна.

Дартмутын коллежийн

профес сор, урьд нь Их Британийн төв банк – Английн Банкинд алба хашиж байсан Дэвид Бланчфлауэр хангалуун амьдрал, нас сүүдэр хоёрын уялдааг тодорхойлох зорилгоор дэлхийн 132 улсад статистик судалгаа явуулжээ.

U хэлбэртэй “аз жаргалын муруй” график дэлхийн бүх улсад адилхан үүсдэг гэсэн

дүгнэлтийг тэрбээр гаргасан аж. Хөгжиж буй улс орнуудын хувьд “аз жаргалын муруй”-ын хамгийн доод цэг нь 47.2 нас болж байна.

Энэхүү муруй траектор дундаж цалин их эсвэл бага, хүмүүс нь урт насалдаг, эсвэл нас богино эсэхээс шалт-гаалахгүй нийтлэг байгааг профессор Бланчфлауэр Их

Британийн Үндэсний эдийн засгийн судал гааны хороонд (National Bureau of Econom-ic Research) танилцуулсан судалгаандаа тайлбарласан юм.

Даяаршлын эринд, ялангуяа санхүүгийн хямралын дараа сэт гэл санааны эрүүл мэндээ хамгаалах нь чухлыг нийгэм улам ухамсарлаж буй цаг үед энэхүү судалгаагаа гаргаа. █

Зай хураагуурын дундаж үнэ(ам.доллар/кВт цаг)

Эх сурвалж: BNEFF2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ДЭЛХИЙ

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ12 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) АМЬДРАЛЫН ХЭМНЭЛ

Т.Намуун, ЗГМ сонин

Сүүлийн үед нүүрний иог дэлхийн олон оронд дэлгэрээд байна. Нүүрний иог хийснээр амьдралын

хэмнэлээ илүү эрч хүчтэй, өнгөлөг, залуу болгох боломжтой бөгөөд уншигчдадаа дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх зорилгоор “Хосолсон иог” сургуулийн багш Б.Амитатай ярилцлаа.

-Манай улсад энэ төрлийн иог сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй хөгжиж байна. Нүүрний иог анх хэрхэн үүссэн талаар эхлээд сонирхуулахгүй юу?

-Нүүрний иог их эртний уламжлалтай. Клеопатра хатан нүүрний иог хийдэг байсан тухай зарим эх сурвалжид бий. Мөн Монголын хатад нүүрний иог хийж эрүүл мэнд, эрүүл гоо сайхнаа хадгалдаг байсан гэж үздэг юм билээ. Сүүлийн гурван жил манай улсад эрчтэй хөгжиж байна.

-Нүүрний иог хийх нь ямар ач холбогдолтой вэ?

-Нүүрний иогоор хичээллэх нь зөвхөн гадаад гоо сайхан төдийгүй эрүүл мэндэд эерэг нөлөө үзүүлдэг. Гоо сайхан талаасаа үрчлээ, унжилт, сэвх, харшил арилж, давхар эрүү арилдаг бол эрүүл мэнд талаасаа тархины цусан хангамж сайжирч,

тархины эсийн тоо нэмэгддэг. Улмаар арьсанд суурь тэжээл өгч, гэрэлтсэн толигор болгохоос гадна коллагений нөхөн төлжилт маш их нэмэгдүүлдэг. Хамгийн чухал нь хүний сэтгэл санаанд ч эергээр нөлөөлж, өөдрөг, тайван болгодог.

-Нүүрний иог хийхэд ямар нэг бэрхшээл, хориглох заалт бий юу?

-Хориглох заалт байхгүй. Ямар ч насны эрэгтэй, эмэгтэй бүх хүн хийх боломжтой. Хамгийн гол нь мэргэжлийн багшийн удирдлага дор зөв хийж гүйцэтгэх хэрэгтэй.

Эртний хатад нүүрний иог хийж гоо сайхнаа хадгалдаг байжээ

Дасгалаа багшийн зааваргүйгээр дур мэдэж хийвэл эсрэгээрээ маш их сөрөг нөлөөтэй.

-Дасгал хэдий хэр хугацаанд үр дүнгээ өгдөг вэ?

-Эхний өдрөөс эхний өөрчлөлт мэдэгддэг боловч хүн бүрт харилцан адилгүй хугацаанд, ялгаатай үр дүн, өөрчлөлт гардаг. Хамгийн гол нь хичээллэгчээс өөрөөс нь хөдөлмөр, хичээл зүтгэл шаардлагатай.

-Ам мурийх, нүүр далийх эмгэгийг иогоор эмчлэх боломж бий юу?

Б о л о м ж т о й . М а н а й д хичээллэсэн хүмүүс бүгд өөрчлөгдсөн. Хичээллэгсэд өөртөө үнэнч, итгэл үнэмшилтэй, тууштай хүмүүс байсан учир өөрчлөгдсөн байх.

-Стресс бухимдал нүүрний арьсанд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

-Стресс хүний үрчлээ, унжилтыг маш ихээр нэмдэг. Мөн биеийн илүүдэл өөхийг нэмэгдүүлж, дархлааг сулруулж, хөгшрүүлдэг гол хүчин зүйл нь юм. Гэхдээ хүнд уурлаж бухимдах үе гарна. Харин хосолсон иогоор сөрөг үр дагаврыг нь арилгах боломжтой.

-Нүүрний иогоор хичээл-лэхдээ юуг анхаарах вэ?

Заавал багшийн удирдлага дор хичээллэх хэрэгтэй. Мөн нүүрний иогийн үед хэрэглэх тосоо өөртөө тохируулж сонгоорой гэж зөвлөе. █

Хуримтлалхэзээ ч илүүдэхгүй

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | БАЯЖИХ УХААН 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) 13

Г.Санжааханд, ЗГМ сонин

Аливаа улс орны эдийн засгийн дарх лааг тогтоодог нэг хүчин зүйл нь ху римтлал байдаг. Ху римт-

лалаараа дэлхийд тэр гүүлдэг Швейцар, Швед, Герман зэрэг орнуудад иргэдийнх нь 95-аас дээш хувь нь өөрийн хуримтлалтай байдаг аж. Гэтэл Монгол Улсын хувьд нийт өрхийн 76 хувь нь хуримтлалтай. Гаднын туршлагаас харахад ихэнх хүмүүст дор хаяж гурван хадгаламж хэрэгтэй. Тухайлбал, ажлаас халагдахад зориулсан эрсдэлийн хадгаламж. Америкийн долоо хоног тутмын Time сэтгүүлийн судалгаанаас ха рахад хүн ажлаас халагдаад дараагийн ажилд орох хүртэл дунд жаар зургаан долоо хо-ног шаардлагатай байдаг аж. Иймд энэ үеийг даван туу-лах зорилгоор орлогынхоо то-дорхой хэсгийг хадгалахыг мэр-гэжилтнүүд зөвлөдөг. Мөн өөртөө хөрөнгө оруулах урт хугацааны хадгаламж. Аялал зугаалга, хүссэн зүйлээ худалдаж авах, бизнес эхлүүлэх гэх зэргээр зорилгодоо хүрэхийн тулд заавал урт хугацааны хадгаламжтай байх шаардлагатай аж. Гэхдээ хамгийн чухал нь гэнэтийн эрсдэлээс сэргийлэх хэрэгцээт хад га ламж. Хүн амьдралынхаа аль ч мөчид урьдчилан тооцоолж үл болох аюултай тулгарч бол-но. Тухайлбал, гэнэтийн осол, өвчин эмгэг тусах, машин эвд-рэх зэрэг гэнэтийн зардал мун дах гүй. Иймд орлогынхоо

то дор хой хувийг эрүүл мэнд болон зайлшгүй шаардлагатай зүйлсдээ зориулж хадгалахыг мэргэжилтнүүд зөвлөдөг байна. Тиймээс та өнөөдрөөс эхлэн 52 долоо хоногийн чалленжийг эхлүүлээрэй.

52 долоо хоногийн хуримт-лалын чалленж гэж юу вэ?

АНУ-д 10 хүн тутмын нэг нь хуримтлалтай байдаг аж. Тий мээс хуримтлалгүй хүмүүс гэнэ тийн эрсдэлд өртөх магадлал өндөртэй хэмээн үзэж, тус улсын Pew ТББ-аас хуримтлалгүй иргэдээ 52 долоо хоногийн хуримтлалын чалленжид нэгдэхийг уриалж байгаа аж. Энэхүү чалленж нь оны эхний долоо хоногт дансандаа $1, хоёр дахь долоо хоногт $2 гэсээр оны сүүлийн буюу 52 дахь долоо хоногт $52 хийж, нийт $1,378 цуглуулах аргачлал юм. Энэхүү чалленжийг “нутагшуулж”, нэг долларыг 1000 төгрөгөөр орлуулж, хуримтлал үүсгэх боломжтой талаар влоггер Г.Ану хуваалцсан нь багагүй хүнд хүрчээ. Ингэснээр жилийн эцэст та өөрийн дансандаа 1,378,000 төгрөгтэй болсон байх болно. Түүний зөвлөгөөг хүргэе.

Яаж 1,378,000 төгрөг хуримт луулах вэ?

Анх энэхүү чалленж нь долоо хоног бүр ху-римтлуулах дүн нэ мэг -дэх байдлаар гарч ирж байсан ч хуримтлалаа үүсгэж байгаа хүмүүс да-раах байдлаар өөрчилсөн байна.

1. Эхний долоо хоногт дансандаа 52 мянга, хоёр

дахь долоо хоногт 51 мянга гэсээр 52 дахь долоо хоногт дансандаа 1000 төгрөг хийнэ.2. 1-52 гэсэн тоог цаасан дээр бичээд тухайн долоо хоногтоо боломжтой дүнгээ сонгон хуримтлал руугаа хийнэ.3. 1-52 тоог цаасан дээр бичээд сугалж, цаасан дээрх дүн хэд байхаас үл хамааран яг тэр дүнгээр нь хуримтлал руугаа хийнэ.

Та дээрх аргачлалаас өөрт тохирохыг нь сонгож, энэхүү чалленжид нэгдээрэй. Нэг дэвтэр гаргаад, түүн дээрээ 1-52 хүртэл дугаарласан 52 нүд зураад, долоо хоног бүрийн баасан гарагт бо-ломжтой дүнг нь хуримтлалын данс руугаа шил жүүл нэ. Ху римт -лалаа цуглуулах данс нь хуга цаатай хадга ламжийн данс байх ёстой гэдгийг са наарай.

Долоо хоног бүр орлогынхоо тодорхой хувийг эрүүл мэнд болон зайлшгүй шаардлагатай зүйлсдээ зориулж хадгалахыг мэргэжилтнүүд зөвлөж байна

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ14 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) ЗГМ: ЗОЧИН

Сүүлийн жилүүдэд тогтмол олон жилийн дунджаас дулаан өвөл болж байгаа. 2019 он гэхэд судалгаа хийж эхэлсэн үеэс хойших хамгийн дулаан оны тавд бичигдсэн

Уур амьсгалын өөрчлөлт эрчимтэй явагдсаар байвал биднийг ямар ирээдүй хүлээж байна вэ. Дэлхийн дулаарал Монголд илүү эрчтэй явагдаад буйн учир шалтгаан юундаа байна. Үүнээс сэргийлэхийн тулд бид юу хийх шаардлагатай вэ зэрэг олон асуудлаар ярилцахаар Ус, цаг уур, орчны судалгаа, мэдээллийн хүрээлэнгийн эрдэмтэн на рийн бичгийн дарга, доктор П.Гомболүүдэвийг сониныхоо зочноор урилаа.

-Австрали улс түймэрт автаж, Номхон далайн бүсийн орнууд далайн хар салхинд нэрвэгдэж байгаа бол өвлийн цагаар ОХУ-д цэцэг ургасан гээд байгалийн сонин, хачин үзэгдлийн давтамж нэмэгдээд байна. Үүнийг дэлхийн ду-лаа рал, уур амьсгалын өөрч-лөл тийн нөлөө гэж нэрлээд бай гаа. Тэгвэл уур амьсгалын өөрч лөлт гэж юуг хэлээд байна, хэзээ нээс явагдаж эхэлсэн юм бэ гэд гээс ярилцлагаа эхлэх үү?

-Дэлхийн цаг агаар, уур амьсгал байгалийнхаа циклээр, тодорхой давтамжтай өөрч-лөгддөг. Харин 1800-аад оны сүүл үеэс энэхүү байгалийн цикл дээр хүний хүчин зүйл нөлөөлж эхэлсэн. Өөрөөр хэлбэл, түүхий нүүрс түлж, агаарт хүлэмжийн хий ялгаруулж эхэлсэн үеэс уур амьсгалын өөрчлөлт явагдаж эхэлсэн байна. Үүнээс хойших 100 гаруй жилийн хугацаанд хүн төрөлхтөн агаар мандалд хүлэмжийн хий их хэмжээгээр ялгаруулсан. Энэ ялгаралт байх ёстой хэмжээнээс хэтэрсэн нь өнөөдрийн уур амьсгалын өөрчлөлт гээч зүйлийг бий болгочихоод байгаа юм. Дулаарал бас хүйтнийг авчирдаг болохоор зөвхөн дэлхийн дулаарал биш, уур амьсгалын өөрчлөлт гэж нэрлэх нь зүйтэй.

Уур амьсгалын өөрчлөлтөөс болж дэлхийн агаарын дундаж температур 1800-аад оны сүүл үетэй харьцуулахад 0.86 хэмээр дулаарсан. Монгол орны тухайд 1940-өөд оноос хойш ажиглалтын мониторингийг системтэйгээр хийж эхэлсэн. Энэ хэмжилтээр Монгол

П.Гомболүүдэв: Ирээдүйд өвөл орох цасны хэмжээ

хоёр дахин нэмэгдэх таамаг бий

орны агаарын жилийн дундаж температур 2019 оны байдлаар 2.46 хэмээр дулаарсан байна. Ер нь 0.02 градусын өөрчлөлт хүнд төдийлэн мэдрэгдэхгүй. Харин энэ өөрчлөлтийг сар, өдөрт хуваагаад үзэхээр өнөөдөр бидэнд мэдрэгдээд байгаа эрс тэс өөрчлөлтийг бий болгоод байгаа юм. Энэ дулаарал, хүйтрэл үргэлжилсээр агаар мандлын тэнцвэр, орчил урсгалын тогтсон горимыг өөрчлөөд байна.

-Агаарын температур дэл-хийн хэмжээнд 0.86 хэмээр дулаарсан байхад Монголд энэ өөрчлөлт 2.46 хэм байгаа нь ямар учир шалтгаантай вэ. Бидний буруутай үйл ажил-лагаа нөлөөлж байна уу?

-Дэлхий бүхэлдээ маш том талбайг эзэлж байгаа. Тэр ч утгаараа том талбайн өөрчлөлт харьцангуй бага байх нь зүй ёсны хэрэг. Гэтэл Монгол гэсэн нэг жижиг хэсгийг нь

аваад үзэхээр өөрчлөлтийн хэлбэлзэл өндөр байгаа юм. Нөгөөтэйгүүр, Монголын цаг агаарыг уур амьсгалын өөрчлөлт идэвхтэй явагдсан 1940-өөд оноос хойш тооцож байгаа болохоор дулаарал харьцангуй өндөр гардаг.

Гэхдээ бусад орны, ялангуяа далайн эрэг хавийн орнуудтай харьцуулахад манай уур амьсгалын өөрчлөлт илүү хурдтай явагдаж байгаа нь үнэн. Далай гэдэг маш тогтвортой уур амьсгалын систем. Далайн температур өөрчлөгдөхөд маш их хугацаа шаардагдана. Тэр тогтвортой орчинд байгаа улс орны уур амьсгалын өөрчлөлт бага байх нь аргагүй. Харин Монгол орон далай тэнгисээс алслагдсан, эмзэг эко системтэй их газрын улс учраас өөрчлөлт эрчимтэй явагдаж байна.

-Монгол орны уур амьсгалын өөрчлөлтөд нүүрсний хэрэглээ

хэр жин дарж байна вэ?-Ер нь дэлхий даяараа нүүрс

шатааж эхэлснээс хойш л уур амьсгалын өөрчлөлт бий болсон. Одоо хүн төрөлхтөн эргээд нүүрсний хэрэглээг бууруулахын тулд Парисын хэлэлцээрийг баталлаа. Улс орон бүр нүүрсний хэрэглээгээ багасгаж, хүлэмжийн хийг бууруулах үүрэг хүлээж байна. Энэ гэрээ хэрэгжсэнээр дэлхий нийтээрээ 2050 он гэхэд одоогийн 0.86 хэмээ хоёр хэмд барих гээд байгаа юм. Ингэснээр хүлэмжийн хийн шингээлт 0 байхаар төлөвлөсөн. Хүлэмжийн хий ялгардгаараа ялгарна. Харин түүнийг буцаан шингээж чадах түвшинд хүрэхээр төлөвлөсөн гэсэн үг. Хэрэв энэ зорилт биелбэл дэлхийн дулаарал аажимдаа буурах учиртай.

Манай улсын тухайд нүүрс шатаахаас үүссэн ялгарал тын хэмжээ дэлхийн өндөр хөг-жилтэй орнуудтай харьцуулбал маш бага. Харин хүн амын тоонд хуваагаад үзэхээр дэлхийд эхний 10-т орчихдог. Гэхдээ бид хүлэмжийн хийн ялгаралтыг 14 хувиар бууруулах амлалт авсан. Сүүлд үүнийгээ шинэч лээд 24 хувь болгосон санагдаж байна.

Түүхий нүүрс хориглож, сайж руулсан түлш хэрэглэх нь хүлэм жийн хийн ялгаралтыг буу-руулахад тодорхой хэм жээ гээр нөлөөлнө. Гэхдээ ша тал тын үед ялгарах хүлэм жийн хий яг хэдэн хувиар буурч байгааг нарийн тооцож үзэх шаардлагатай.

-Улс орнууд Парисын хэлэл-цээрээр хүлээсэн үүргээ бие-лүүлж чадахгүй бол биднийг ямар ирээдүй хүлээж байна вэ?

-Уур амьсгалын өөрчлөл тийн талаар хийсэн мэргэжилт-нүүдийн судалгаа бий. Уг судалгаанд дурдсанаар бид энэ хэвээрээ яваад байвал энэ зууны эцэс гэхэд далайн усны түвшин 10 см нэмэгдэнэ. Энэ үед арлын жижиг орнуудын ихэнх нь алга болох эрсдэлтэй. Үүнээс гадна бидний таамаглаж чадахгүй, ой ухаанд багтахааргүй ямар ч гамшиг нүүрлэж болно.

Онолын физикчид энэ талаар нэлээд дэлгэрэнгүй таамаг дэвшүүлсэн байдаг. Нэрт физикч С.Хокинг гэхэд хүн төрөлхтөн

УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТӨӨС БОЛЖ ДЭЛХИЙН АГААРЫН ДУНДАЖ ТЕМПЕРАТУР 1800-ГААД ОНЫ СҮҮЛ ҮЕТЭЙ ХАРЬЦУУЛАХАД 0.86 ГРАДУСААР ДУЛААРСАН. МОНГОЛ ОРНЫ ТУХАЙД 1940-ӨӨД ОНООС ХОЙШ АЖИГЛАЛТЫН МОНИТОРИНГИЙГ СИСТЕМТЭЙГЭЭР ХИЙЖ ЭХЭЛСЭН БАЙДАГ. ЭНЭ ХЭМЖИЛТЭЭР БОЛ МОНГОЛ ОРНЫ АГААРЫН ЖИЛИЙН ДУНДАЖ ТЕМПЕРАТУР 2019 ОНЫ БАЙДЛААР 2.46 ГРАДУСААР ДУЛААРСАН БАЙНА.

Г.Баярсайхан, ЗГМ сонин


-Өвлийн цагт унтаж байх ёстой баавгай ичээ нээсээ гар-чих сан хүмүүсийг айлгаад явдаг боллоо. Энэ бас л дулааралтай хол-боотой юу?

-Тэгэлгүй яахав. Яагаад гэвэл ичдэг цаг хугацаа нь бага-саад байна. Баавгай ичихэд тохи ромж-той цаг агаар улам бүр өөрч лөгдсөөр байна. Жишээ нь баавгай 0 градуст ичдэг бай-лаа гэж бодоход энэ хэмжээнд хүйтрэх хугацаа улам хойш лоод байгаа юм. Зарим нутгаар арван хоёрдугаар сард ч 0 градустай болчихоод байна шүү дээ. Үүнээс гадна хавар эрт дулаардаг боллоо. Цаг уурын энэ мэт өөрчлөлт амьтдын амьдралын хэмнэлд хүртэл нөлөөлж байна.

-Судалгаа хийж эхэлсэн 1940-өөд оноос хойш Монгол орны цөлжилтийн хэмжээ хэр

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЗГМ: ЗОЧИН 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) 15

Өвөл нь цас их ороод байвал зудын давтамж ихсэж, бэлчээрийн мал аж ахуй оршин тогтнох уу гэдэг асуудал хүртэл яригдана. Бид 2009, 2010 оны зуднаар мал сүргийнхээ 20 гаруй хувийг алдсан гашуун түүх байна шүү дээ.

3.0

2.0

1.0

0.05

2007

2017

2015

1998 2019

2004

1997

2008

2014

2018

2002

1999

2006 2013

1995

2016

1990

1994

2001

1989

2009 1979

1982

1992

1963

2000

1978

1973

1975

2003

1965

1991

1996

1958

2011

1972

2005

1988

10 15 20 25 30 35

өөрөө өөрийгөө устгана гэж таамагласан шүү дээ.

-Дулаарал Монголд ашигтай гэх хүн ч байна. Ядаж л өвөл-дөө даарахгүй. Бас түлш, эрчимд хүчинд хэмнэлттэй.

-Мэдээж эерэг талууд байна. Ойрын жилүүдийнх шиг ийм сайхан дулаан өвөл өмнө нь болсон билүү. Сайн судлаад үзвэл нүүрс, түлш, эрчим хүчний хэрэглээнд эергээр нөлөөлж байгаа нь гарцаагүй. Гэхдээ уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг талууд нь давамгайлаад байгаа юм. Дэлхийн дулаарлаас үүдээд өвлийн улиралд цас их орох хандлага ажиглагдаж байгаа. Ирээдүйд өвөлдөө цас бараг хоёр дахин их орох таамаг бий. Хэрэв цас их ороод байвал зудын давтамж ихсэж, бэлчээрийн мал аж ахуй оршин тогтнох уу гэдэг асуудал хүртэл яригдана. Бид 2009, 2010 оны зуднаар мал сүргийнхээ 20 гаруй хувийг алдсан гашуун түүх байна шүү дээ. Мөн 2016 онд нийт ургацынхаа 50 хувийг алдаж байлаа. Энэ бол уур амьсгалын өөрчлөлт бидэнд хэрхэн нөлөөлж буйн тод жишээ.

нэмэгдсэн бол?-Цөлжилт гэхээ сээ илүү

газрын доройтол гэж ярих нь зүй-тэй байх. Тухайн байгалийн бүс-лүүрийн дун-даж горим илүү их өөрчлөг дөж, доройтохыг газ-рын доройтол буюу цөлжилт гэж нэрлээд бай-гаа юм. Газар зүй, геоэкологийн хү-рээ лэнгээс гар-гасан үнэлгээгээр манай улсын нийт нутгийн 76 хувь нь газрын доройтолд орсон, үүний 24 орчим хувь нь нэн

эрчимтэй цөлжсөн гэж гарсан. Ер нь цөлжилт эрчимтэй явагдаж байгаа. Уур амьсгалын өөрчлөлт үүний суурь хүчин зүйл нь. Хоёрдугаарт, хүний хүчин зүйл буюу бэлчээр талхлагдах байдал нөлөөлж байна. Үүний улмаас малын бэлчээрийн эко системд маш их өөрчлөлт орсон. Био масс устаж, ургамлын

зүйлийн бүрдэл багасаж, мал тоож иддэггүй зэрлэг ургамал ихэнх хувийг эзлэх боллоо. Далайгаас хол манай орны хувьд ургамал онцгой чухал ач холбогдолтой. Далайн эргийн орон далайгаасаа чийг авдаг бол бид мод, ургамлын ууршил-таас чийг авдаг. Хур тунадас орох нөхцөл байдал ч үүнтэй холбоотой. Газрын доройтол нэмэгдэх нь дэлхийн дулаарал, уур амьсгалын өөрчлөлтийг улам эрчимжүүлнэ. Гэх мэтээр юмс бүхэн хоорондоо холбогдож байгаа юм.

-Эцэст нь нэг зүйл сонирхож асууя. 2019-2020 оны өвөл ямар болох төлөвтэй байна вэ?

-Манай хүрээлэнгээс албан ёсны прогноз тогтмол гарга-даг. Үүнийг гаргахдаа агаар мандал дахь физикийн онолын хууль дээр үндэслэнэ. Гэхдээ нэг дутагдалтай тал нь урьдчилан таамаглах хугацаа уртсах тусам тодорхойгүй байдал нэмэгдэж, магадлал багасдаг. Бид 1-5 хоног, бүр цаашилбал 10 хоногийн доторх цаг агаарын төлөвийг өндөр нарийвчлалтай гаргаж чадна.

Харин сар, улирал гээд холдох тусам таарах магадлал 70, 60 хувь гээд багасаад явчихдаг. Тиймээс олон жилийн дундаж горимоос дээш, доош хазайж буй хазайлтыг хэлдэг. Олон жилийн дунджаас гурван хэмээр дулаан байна гэх мэт.

Энэ өвлийн тухайд агаарын температур олон жилийн дунджаас дулаан байх төлөвтэй. Хур тунадас олон жилийн дунджийн орчим байна. Баруун болон баруун өмнөд нутгаар олон жилийн дунджаас арай ахиу хур тунадас орох ерөнхий таамаг гарсан. Одоо Монгол орны 60 шахам хувьд цасан бүрхүүл тогтсон байна. Зудын эрсдэлийн зургаар газар нутгийн 50-иад хувьд зуд болох эрсдэлтэй гэсэн дүн гарсан.

Ер нь сүүлийн жилүүдэд тогт-мол олон жилийн дунджаас дулаан өвөл болж байгаа. 2019 он гэхэд судалгаа хийж эхэлсэн үеэс хойших хамгийн дулаан оны тавд бичигдсэн. Хамгийн халуун жи лээр тэмдэглэгдсэн 2007 онд дундаж температур олон жилийн дунджаас 2.8 хэмээр дулаан байсан.

МОНГОЛ ОРНЫ ХАМГИЙН ДУЛААН ЖИЛҮҮДМанай орны жилийн дундаж температур 0.7 градус байдаг. Тэгвэл хамгийн дулаан 10 жилийн найм нь сүүлийн 20 жилд бүртгэгджээ. Энэхүү судалгааг 1940 оноос хойш тогтмол хийж ирсэн байна.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ16 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) СУРТАЛЧИЛГАА

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ГОО САЙХАН 17 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288)

Б.Г

ҮН

ЗАЯ

А:

Unfriend аяныг санаачилж, “Хүүхэд Эрдэнэ” сангаараа дамжуулан хүмүүнлэгийн үйлс хийдэг Б.Гүнзаяа хамгийн сүүлд Miss Universe 2019 тэмцээнд эх орноо төлөөлөн оролцсон билээ. Хүмүүнлэг үйлстэн бүсгүй маань дэлхийн аялал жуулчлалын нүүр царайг сонгох The world miss tourism ambassador 2018 тэмцээний гуравдугаар байр, Photo model of the world 2017 тэмцээний хоёрдугаар байрын эзнээр шалгарч, эх орныхоо нэрийг өндөрт өргөж байв.

Биеийн жин: 51 Биеийн өндөр: 174 Биеийн харьцаа: 88:59:94 Биеийн хамгийн дуртай

хэсэг: Бэлхүүс Орд: Охин Төрсөн он, сар, өдөр:

1994.09.15 Үсний өнгө: Бор Нүдний өнгө: Бор Төгссөн сургууль:

Их засаг хууль зүйн сургууль Ажил: “Хүүхэд Эрдэнэ”

сангийн тэргүүн Мэргэжил: Эрх зүйч Идэх дуртай хоол:

Хөнгөн шөл, хуурга Дуртай сүрчиг: Миний хувьд

үнэр тухайн өдрийн өнгө аясыг илэрхийлдэг учраас олон төрлийн үнэртэнд дуртай. Дуртай өнгө:

Ногоон болон алтлаг Хобби: Аялах, бичих Зорилго: “Хүүхэд Эрдэнэ”

сангийнхаа үйл ажиллагааг өргөжүүлж, нийгмийн сайн сайханд бодит хувь нэмэр оруулах. Дуртай брэнд: Олон бий Баримталдаг зарчим: Хэлсэн

үгэндээ эзэн байх Нууц авьяас:

Шүлэг, эссэ бичих Багын хоч: Мөрдөгч Деррик Үзэх дуртай кино: Адал

явдалт кино Хэлэх дуртай үг:

Бодол биеллээ олдог юм. Сайныг бод. Өглөөг хэрхэн эхлүүлдэг вэ:

Бясалгал хийж эхлүүлдэг Утасны дэлгэцэн дээрх

зураг: Тэнгэрийн зураг Insta хаяг: Gunzaya Victoria

Т.Намуунболор , ЗГМ сонин

Сангаараа дамжуулан нийгэмд хувь нэмрээ

оруулахыг хүсдэг

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ18 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) СУРТАЛЧИЛГАА

Хагас зууны тэртээ газар дороос алдарт терракота арми илэрсэн Шэньши мужаас БНХАУ-ын археологичид дахин 200 шавар дайчин илрүүлснийг Smithsonian Magazine сэтгүүл мэдээлэв.

Археологичдын илрүүлсэн эдгээр шавар дайчин нь догшин эзэн хаан Чинь Шихуаныг нөгөө ертөнцөд сахин хамгаалуулах зорилгоор эртний уран бари-малчид бүтээсэн, газар доорх

аварга армийн бүрдэл юм. 1974 онд сууриндаа худаг

ухаж байсан тариачид анхны шавар дайчныг олсон түүхтэй. Хожим археологичид уг газарт судалгааны малталт хийснээр газар дор 2000 гаруй жилийн тэртээ байгуулсан аварга арми нуугдаж байгааг илрүүлсэн юм.

Өнгөрсөн зууны археологийн судалгааны түүхэн дэх хам-гийн алдартай олдворын нэг-Терракотта армитай холбоо той

олон нууц одоо ч тайлагдаагүй. Шавар дайчдыг манай тооллын

өмнөх 221-ээс 210 онд төр барьж байсан догшин эзэн хааны бунхныг тойрон байрлуулсан байдаг. Археологичдын илрүүл-сэн олон зуун дайчны нүүр царай, үсний засал бүгд өөр. Яг ижил хоёр баримал байхгүй. Бунхан хамгаалагчид бүгд жад юм уу нум сумтай явган дайчид. Малтлагаар уг газарт шавар дайчдаас гадна 12 шавар морь, дугуйт тэрэгний хоёр үлдэгдэл, бамбай, хүрэл илд, нум сум болон бусад эд өлгийн зүйл олдсон юм.

Одоогийн байдлаар газар доорх гурван том хэсгээс 2000 орчим дайчин ухаж илрүүлээд байгаа. Эрдэмтдийн тооцоогоор армийн нийт бүрэлдэхүүн 7000 дайчнаас бүрдсэн байж болзошгүй.

Хятадын анхны нэгдсэн хаант төрийг үндэслэгч гэгддэг Чинь Шихуан 13 настайдаа хаан сэнтийд заларсныхаа дараахан уг газар доорх армийг байгуулах тушаал өгсөн хэмээн түүхэнд өгүүлдэг юм. █

Дэлхийн дулаарал далай, тэнгист ч явагдаж байна

О. Мишээл, ЗГМ сонин

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ШИНЖЛЭХ УХААН 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) 19

Д элхийн далайн тем-пе ратур өнгөрсөн онд эрчимтэй өссөн нь манай гарагийн дулаа рал “эргэлт

буцалтгүй” шинжтэй болж буйн дохио хэмээн экологич-эрдэмтэдThe Guardian сонинд ярилцлага өгөхдөө анхааруулав.

Эрдэмтдийн судалгаанаас үзвэл өнгөрсөн он орчин үеийн түүхнээ хамгийн дулаан жил төдийгүй сүүлийн арван жилд агаарын температур хамгийн

огцом өссөн он болжээ. “Дэлхий юутай хурдан халж

байгааг далайн нөхцөл байд-лаар ойлгож болно. Далайн судалгааны дүнд бид дэлхий гараг байнга, зогсолтгүй эрчтэй халсаар байгааг харсаар байна” хэмээн Миннесота муж улсын Сейнт Томас их сургуулийн профессор Жон Абрам анхааруулав. Тэрбээр судалгааныхаа дүнг хүн төрөлхтөнд туйлын муу мэдээ хэмээн тодорхойлсон юм.

Далайн температур нэ-мэгдсэн нь усны хэвийн

орчил хөдөл гөөнийг алдаг-дуулж, хар салхи, үер ган гачиг, гал түймрийн аюулыг хэвийн бус догшин, сүйрүүлэгч нөлөөтэй болгож байна. Мөн далай тэнгисийн ургамал, амьтны биологийн олон янз байдалд аюул тулгарлаа. Эдгээр хөнөөлт үзэгдэл нэг нь нөгөөгөөсөө улбаалсан гинжин урвалын шинжтэйг судлаачид хэдийн тогтоосон. Дэлхийн хуурай гандуу бүс нутагт хүчтэй ган гачиг, чийглэг дулаан нутагт хэвийн бус усархаг, үргэлжилсэн бороо цутгах нь

хүн төрөлхтөн тулгараад буй бэрхшээлийг шийдэж чадна гэдэгт бид найдаж л байна. Харамсалтай нь одоогоор ганц ч тустай зүйл хийгээгүй” хэмээн эрдэмтэн өгүүлэв.

Австрали тивд өнгөрсөн намар дэгдсэн ойн түймэр өдгөө таван сая гаруй га талбай хамарчихлаа. Урьдчилсан тооцоогоор ой, шугуйн түймэрт нэг тэрбум гаруй амьтан шатаж үхсэн. Ийм өргөн цар хүрээтэй гамшиг дэлхийн бусад улсад ч нөлөөтэйг эрдэмтэн анхааруулсан юм. █

ДАЛАЙ ТЭНГИСИЙН УРГАМАЛ, АМЬТНЫ БИОЛОГИЙН ОЛОН ЯНЗ БАЙДАЛД АЮУЛ ТУЛГАРЛАА.

Чихэр зэрэг цэвэршүүлсэн нүүрстөрөгчийн агуулга ихтэй хоол хүнс хэрэглэх нь нойр хулжих шалтгаан болдгийг АНУ-ын Колумбын их сургуулийн эрдэмтэд анхааруулж байна.

Хоол хүнсээр дамжин хүний биед орж буй сахрын хэмжээг бууруулахын тулд бие мах бодь инсулин ихээр ялгаруулдаг. Үүнээс болж адреналин, кортизол

зэрэг даавар ихэсдэг нь нойргүйдэх эмгэгт хүргэдгийг уг судалгааны материалд өгүүлжээ.

Иймд ялангуяа эмэгтэй хүн цэвэршсэнээс хойш хоол хүнсэндээ элсэн чихэр, цагаан талх, цагаан будааны хэрэглээг хасах юм уу эрс багасгахыг Medical Express сэтгүүлд нийтэлсэн эрдэмтдийн судалгааны өгүүлэлд зөвлөжээ. █

Эрдэмтэд нойр хулжаагч хүнсийг нэрлэв

Хятадад дахин нэг “нөгөө ертөнц”-ийн шавар арми олдлоо

өдгөө хуучнаасаа эрс ихсээд байгаа юм.

“Бидний судалгааны дүгнэлт, статистик баараггүй зөв ч

Image by Batsaikhan.S

ERD commences BFS of Khundii gold projectErdene Resource Development Corp. (ERD) announced the commencement of an independent Bankable Feasibility Study.

Coal export of Mongolia reaches 36.4 million in 2019During the period, a total of 20.6 million tons of coal had been exported through Gashuunsuhait port.

ZGM DAILY| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ20 2020.01.15, WEDNESDAY~№009 (1288)

Aminaa.U, ZGM Daily

Total imports of Mongolia exceed USD 6.1 billion

Mineral products account for 22.4 percent of the total imported goods in 2019

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГАОгноо: 2020.01.15Тендер шалгаруулалтын нэр: Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвийн 2020 онд худалдан авах эм, эмнэлэгийн хэрэгсэл, лабораторын урвалж, цус, цусан бүтээгдэхүүн худалдан авах нээлттэй тендерТендер шалгаруулалтын дугаар: ГССҮТ/202001024

[Гэмтэл согог судлалын үндэсний төв] эрх бүхий тендерт оролцогчдоос [2020 онд худалдан авах эм, эмнэлэгийн хэрэгсэл, лабораторын урвалж, цус, цусан бүтээгдэхүүн]–ыг нийлүүлэх тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:

Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жил буюу 2018, 2019 онуудын аль нэг жилийнх нь бролуулалтын орлогын хэмжээ нь санал болгож буй үнийн дүнгийн 50 хувиас багагүй байна.

Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал болгож буй үнийн дүнгийн 50 хувиас багагүй байна.

Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: 2 жилСүүлийн гурван жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Сүүлийн

2 жил буюу 2018, 2019 онуудын аль нэг жилд санал болгож буй үнийн дүнгийн 50 хувиас багагүй байх

ЗАЛРУУЛГА ХҮРГҮҮЛЭХ

ТУХАЙ

Гэмтэл согог суд-ла лын үндэсний төвийн 2020 оны эм, эмнэлэгийн хэ-рэгсэл, лабораторын урвалж, цус, цусан бүтээгдэхүүн ху-далдан авах нээлт-тэй тендерийн урил-гын зарыг 2020 оны 01-р сарын 14-ны өдөр нийтэлсэн бо ловч техникийн алдааны улмаас 2020 оны 01-р сарын 15-ны өдөр болгон зарлахаар залруулга хүргүүлж байна.

Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх эсэх: Тусгай зөвшөөрөл ирүүлнэ.

Тендерийн хамт [tender.gov.mn сайтад заасантай тэнцэх] төгрөг, эсхүл түүнтэй тэнцүү чөлөөтэй хөрвөх валютын дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхтэй.Дотоодын давуу эрх тооцно.www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээллийг болон

тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүй татаж авна уу.Тендерт оролцогч нь тендерийн баримт бичгийг илгээхийн өмнө 50000

/тавин мянга/ төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байна. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн [30] хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендерийн материалыг цахим системээр [2020 оны 2 дугаар сарын 14-ны 10 цаг 00 минут]–аас өмнө www.tender.gov.mn хаягаар ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй иргэн болон хуулийн этгээдийг байлцуулан [2020 оны 2 дугаар сарын 14]-ний өдрийн, [10 цаг 30 минут] нээнэ. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг www.tender.gov.mn сайтаас авна уу.

Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

[УБ. БГД 7-р хороо, Гэмтэл согог судлалын үндэсний төв, Санхүү бүртгэлийн алба

(Утас: 70005031, Ц.Энхбаяр)]

Мongolia imported products worth USD 6.1 billion in 2019, according to the Customs

General Administration. This is a

4.3 percent increase from the per-formance a year earlier. Of these, mechanical equipment accounts for 20.2 percent and mineral products 22.4 percent.

Oil accounted for about 85 per-cent of the total mineral products. Thus, imports of cars and air vehicles

exceeded USD one billion for the first time, increased by 30 percent

from the previous year. This equals 19 percent of total imports.

Mongolia is recycling automotive parts, producing and exporting ship anchors and other products. Exports of these types of products stood at USD 24 million in 2018; it tripled to USD 78.6 million last year, compos-

ing one percent of the total exports.During the period, imports from

Russia and China increased by 2.3 percent year-on-year. It accounted for 61.4 percent of total imports, but dropped 1.1 percent from the previ-ous year, reflecting increased trade with third neighbors. █

OIL ACCOUNTED FOR ABOUT 85 PERCENT OF THE TOTAL MINERAL PRODUCTS.

ZGM: HIGHLIGHTS POLITICS

Ambassador of Mongolia to the Holy See and Permanent Representative of Mongolia to the United Nations and other international organizations Purevsuren.L meets with Secretary for Relations with States within the Holy See’s Secretariat of State, Archbishop Paul Richard Gallagher, exchanging views on bilateral cooperation.

ECONOMYOver 100 types of products of Mongolian entities have been placed in Ho Tao online trading center in Bayannur city of Inner Mongolia Autonomous Region of China under the condition of paying tax after sale.

Top 20 index rises 0.02 percent, to 19,132.34 points. MSE A index decreases 0.39 percent, to 9,369.39 points. MSE B index drops 0.35 percent, to 7,690.62 points. Market cap stands at MNT 2.65 trillion.

SOCIETYThe National Statistical Office of Mongolia approves the Minimum living standard for the population for 2020. According to Mongolia’s law on setting a minimum standard of living, the National Statistical Office establishes the minimum living standard for the population on the basis of minimum consumption.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ZGM: DAILY 21 2020.01.15, WEDNESDAY~№009 (1288)

MINING

FOREIGN TRADE

Coal export of Mongolia reaches 36.4 million in 2019

Copper concentrate export drops by 11 percent yoy

ERD commences BFS of Khundii gold project

COMMODITY MARKET

Top 20 index(by units)

19,132.3410k

15k

20k

25k

30k

WTI Crude Oil (Nymex)(USD/bbl.)

2020 Jan 14 $58.10

63.00

62.00

61.00

60.00

59.00

Dec 22 Dec 29 Jan 5 Jan 12

Brent Crude (ICE)(USD/bbl.)

2020 Jan 13 $64.27

68.00

67.00

66.00

65.00

Dec 22Dec 15 Dec 29 Jan 5 Jan 12

Gold Spot(USD/t oz.)

2020 Jan 13 $285.50

284.00283.00282.00281.00280.00279.00

Dec 22Dec 15 Dec 29 Jan 5 Jan 12

Copper (Comex)(USd/lb.)

2020 Jan 13 $280.15

284.00

282.00

280.00

278.00

276.00

Dec 22Dec 15 Dec 29 Jan 5

Mongolia has exported 36.4 million tons of coal at USD 3.07 million in 2018, reported the Customs General Administra-tion. Of these, 98 percent or the majority of coal has been exported to China and the rest was exported to Great Britain and Singapore.

During the period, a total of 20.6

million tons of coal had been ex-ported through Gashuunsuhait, the main port of the Tavantolgoi ritual coal deposit. Port Customs states that Shiveekhuren port export has reached 12.4 million tons; mainly the mining companies which mine coal from the Nariinsukhait deposit use the port.

Coal export volume remains rel-atively low compared to the Gov-ernment of Mongolia (GoM)’s am-

bitious target to export 42 million tons of coal in 2019. However, it is considered a high performance than in previous years.

The coal export plunged off in the last two months of the year due to China’s import reduction. Despite the fact, the main exporter compa-nies have exceeded the early year index. Particularly, Mongolia Ener-gy Corporation Ltd (MEC), exports coal through port of Bulgan province, Khovd, has been raised by 70 per-cent, reaching 1.2 million tons.

In terms of the Tavantolgoi ritual deposit companies, the coal export of Erdenes Tavan Tolgoi JSC (ETT) has increased by two million tons, to 13.7 million tons. Thus, the compa-ny’s net income had reached MNT one trillion last year. Tavan Tolgoi JSC’s export has risen by 7 percent, turning to two million tons. █

The export of mineral products increased by 5.1 percent in 2019. However, the export of copper concentrate, the main export product, fell by 11 percent and amounted to USD 1.79 billion, ac-cording to the Customs General Administration (GCA). Its volume decreased slightly to 1.4 million tons compared to 2018.

The average gold concentrate of Oyu Tolgoi LLC, the largest exporter of copper and gold, declined in 2019, with its revenue reaching USD 944.6 million in the first three quarters of the year. This is an increase of 13.3

percent year-on-year, according to Turquoise Hill Resources (TRQ) re-port.

Zinc exports reached 134,700 tons in 2019, increasing nine percent from the previous year, but decreased by four percent in monetary volume and amounted to USD 189 million, said the GCA.

Currently, Zinc Mineral LLC and Chinese-invested Shin Shin LLC ex-port zinc. Since the zinc prices rose in the first quarter of 2019, it lowered 18 percent compared to its peak in April, encouraging a decrease in zinc export earnings. █

Erdene Resource Development Corp. (ERD) announced the com-mencement of an independent Bankable Feasibility Study (BFS) and Front-End Engineering and Design (FEED) work for the Khundii Gold Project, to be delivered by a consor-tium of International and Mongolian consultants, the company said in a report. The company also provid-ed an update on recent technical, permitting and exploration initiatives

“With an initial open-pit reserve of over 400,000 ounces grading 3.7 g/t gold and further resources and prospects in the vicinity, Erdene is positioned to emerge as a profitable new producer,” said Peter Akerley, Erdene’s President and CEO. “Mov-ing us closer to that goal of gold production is the recent launch of the Khundii Gold Project Bankable Feasibility Study, scheduled for com-

pletion in mid-2020. This BFS will be delivered by a consortium of con-sultants with experience operating in Mongolia and relationships with Asian firms that are likely to provide equipment and capital to the Pro-ject,” he added.

In late December 2019, ERD launched the FEED and BFS re-quired for permitting, project fi-nance, and board approval to con-struct. The independent BFS will be prepared in accordance with Nation-al Instrument 43-101 Standards of Disclosure for Mineral Projects (NI 43-101) and will incorporate an up-dated mine design study, FEED for the processing plant and associat-ed infrastructure, a hydrogeological study, detailed waste management plans, and an updated economic model. The company expects to deliver the BFS in mid-2020. █

Image by Batsaikhan.S

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ22 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) ЗГМ: ЗӨВЛӨЖ БАЙНА

Ц.Даштуяа:Ходоодны үрэвслийг тоохгүй орхиж болохгүй

Буруу хооллолт, эрүүл ахуйн дэглэм баримтлаагүй зэргээс шалтгаалж ходоодны өвчлөл улам нэ

мэгдсээр байгаа билээ. Гэтэл зарим хүмүүс ходоодны шархаа тоохгүй явсаар байгаад эцсийн шатанд нь хүргэснийхээ дараа эмнэлэгт хандах тохиолдол цөөнгүй байдаг аж. Ходоод нь өвдсөн тохиолдолд ямар арга хэмжээ авах болон хэрхэн эмнэх талаар УНТЭийн тэргүүлэх зэргийн эмч Ц.Даштуяагаас тодрууллаа.

-Ходоод нь өвддөг хүмүүст ямар шинж тэмдэг илэрдэг вэ?

-Ходоодны үрэвслийг шалт-гаан тай, хеликобактерийн халд вараас шалтгаантай, цөс-ний сөөргөө буюу эмийн шалт-гаантай гэж гурав ангилдаг. Эд гээрээс хамгийн түгээмэл то хиолд дог нь хеликобактерийн шалт гаан. Энэ үед ходоод, хэв-лий гэдэс орчимд эвгүй оргих, цанхайх, гэдэс дүүрэх, суулгах, эсвэл өтгөн хатах, цээж хорсох, хоолны шингэц муудах зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг.

-Дээрх шинж тэмдэг илэрсэн тохиолдолд ямар арга хэмжээ авах ёстой вэ?

-Эдгээр шинж тэмдэг илэрсэн бол хеликобактерийн халдвар авсан эсэхээ баталгаажуулах шинжилгээ өгөх хэрэгтэй. Энэхүү шинжилгээг цусаар өгөх нь үр дүн муутай учир өтгөнөөр, амьсгалын сори-лоор, эсвэл дурандуулж болно. Шинжилгээний хариу хеликобактертай гэж гарвал

халдвар дахин авахаас сэргийлж гадуур хооллохгүй, аяга халбагаа солихгүй байх зэрэг эрүүл ахуйн дэглэм баримтлах хэрэгтэй. Үүнээс гадна хеликобактер өсөж үржих нөхцөлийг бүрдүүлэхгүйн тулд хоолны дэглэм барина. Тухайлбал, шарсан хуурсан, хоносон хоол, кофе, шоколад, архи, вино, хоол амтлагч, халуун ногоо, хийжүүлсэн ундаа зэргийг хэрэглэхгүй. Болж өгвөл чанаж, жигнэсэн хоол идэх ёстой. Мөн эмчийн зөвлөсөн эмийн эмчилгээг хэрэглээд эмчилгээ дууссанаас нэг сарын дараа халдвар арилсан эсэхийг баталгаажуулах ёстой.

гэсэн үг вэ? -Нэлээн удсан гэсэн үг шүү

дээ. Ходоод дурандуулах үед ходоодны архаг үрэвсэлтэй гэсэн тохиолдолд тоохгүй яваад байж болохгүй. Маш сайн эмчлүүлэх ёстой. Хеликобактерийг устгалаа ч гэсэн үрэвслээ эмчлэх-гүй яваад бай вал даамжирсаар бай-гаад ходоодны хорт хавдар бол-дог. Хавдар тархаад бусад эрхтэнд нө-лөө лөөгүй бол тайрах арга хэмжээ авч амжина. Хүнд ша тан даа орсон бай-вал харамсал тай нь ямар ч арга байхгүй.

-Гэр бүлд нь нэг л хүн хелико-бактертай бол бүгд эмчлүүлэх ёстой гэдэг. Энэ нь ямар учиртай юм бол?

-Гэр бүлийн нэг гишүүн хели-ко бактертай бол бусдад нь халд варласан байх магадлал маш өндөр байдаг. Тухайн хүн эмчил гээ хийлгэлээ ч гэсэн бусдаа саа халдвар авна. Тухайл-бал, сойзнуудаа хамт байлгах зэрэг нь халдвар авах эх үүсвэр. Тэгэ хээр бүгд шинжилгээ өгөх хэрэгтэй.

-Зарим хүн эмчилгээ хийлгэсэн ч үр дүн гараагүй гэдэг. Эмчилгээ нь үр дүнтэй байж чаддаг уу?

-Эмчилгээний үр дүн муу байх нь хоёр шалтгаантай. Нэгт, ту-хайн эмэнд дасал болсон байж болно. Хоёрт, цагаа барьж уугаагүй бол эмчилгээ үр дүн-

гүй. Ходоод өвддөг бол элэг, цөс, ходоод гэдэсний нарийн мэргэж лийн эмчид үзүүлэх шаардлагатай. Сум, аймгийн болон өрхийн эмч нар оновчтой

эмчилгээ хийдэггүй. Хатгалгаа авсан, хоолой өвдсөн үед би чиж өгдөг а м о к с и ц и л л и н , к а л и т р о м и ц и н , метронидакол зэрэг эмүүдийг дахин бичээд өгчихдөг. Тэр ч бүү хэл нэг болон хоёрдугаар шатлалын эмч нар өмнө нь хэрэглэсэн эсэхийг асуулгүй нэг эмээ дахин бичиж өгдөг. Ихэнх хүний биед эдгээр эм дасал болсон учраас эмчилгээний үр дүн муу байна. Нэгдүгээр шатлалын эмчилгээ

үр дүнгүй болбол дараагийн эмчилгээг үе шат ахиулан хийх шаардлага үүсдэг.

-Иргэд хеликобактерийн халдвараас хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?

-Хеликобактер халдварлах нөхцөл нь аяга халбагаа солих, хүнсний ногоо ариутгахгүй хэрэглэх зэрэг ахуйн ариун цэвэр сахиагүйгээс үүдэлтэй. Тиймээс эрүүл ахуйн дэглэм баримталж аяга халбагаа солихгүй байх хэрэгтэй. Болж өгвөл гадуур хооллохгүй өдрийн хоолоо бэлдэж, ажил руугаа авч явах нь зөв. Мөн сойзоо сард нэг удаа сольж, тусад нь байлгах ёстой. Үүнээс гадна, жимс ногоогоо баталгаатай газраас авч, сайн ариутгахыг зөвлөх байна.

Г.Санжааханд, ЗГМ сонин

Та ходоодны дотоод гадаргуу нь 3-4 цаг тутам шинэчлэгдэж байдгийг мэдэх үү. Идсэн хоолыг боловсруулахад оролцдог ходоодны шүүс нь бидний ходоодыг ч гэсэн боловсруулдаг байна.

Нарийн гэдэс нь хүний биөийн өндрөөс дөрөв дахин урт байдаг. Хэрэв нарийн гэдэс гогцоорч байрлаагүй бол 18-23 фит урт энэ гэдэс хэвлийн хөндийд багтахгүй төдийгүй бүх эрхтэн эмх замбараагүй байрлах байжээ.

Герман судлаачдын тогтоосноор, зүрхний шигдээс болох магадлал бусад өдөртэй харьцуулахад даваа гарагт хамгийн өндөр байдаг.

Бидний нугас өглөө босох үед орой хэвтэхээс 1-2 см урт байдаг. Үүний гол шалтгаан нь нугасны хооронд байрлах мөгөөрстэй холбоотой бөгөөд өдөрт биеийн жингээр даралт өгснөөр дарагдаж, харин шөнө унтах үед хэвийн хэмжээндээ очдог аж.

Насанд хүрсэн хүний зүрх минутад 60-80 удаа, өдөрт 100 мянган удаа, жилд 30 саяас илүү, 70 жилд 2.5 тэрбумаас илүү цохилдoг байна. Гэхдээ үргэлж цохилдоггүй бөгөөд хэсэг хугацаанд завсарлага авдаг гэнэ.

Эрдэмтдийн үзэж байгаагаар амтлах мэдрэмж нь хоолны температуртай холбоотой гэнэ. Исгэлэн амт нь халуун үед илүү мэдрэгддэг бол гашуун амт нь бүлээн үед илүү мэдрэгддэг байна. 20-35 градусын халуун хоолонд хүний мэдрэх чадвар илүү их байдаг.

Биеийн жингийн нэг хувьтай тэнцэх шингэн алдахад ам цангадаг. Таван хувь болоход ухаан алдах аюулд хүргэнэ, харин 10 хувиас илүү гарвал харангадаж үхэх аюултай.

СОНИРХОЛТОЙ БАРИМТУУД

Гэр бүлийн нэг гишүүн хеликобактертай бол бусдад нь халдварласан байх магадлал маш өндөр байдаг. Тэгэхээр бүгд шинжилгээгээр баталгаажуулаад эмчлүүлэх хэрэгтэй.

-Ходоод нь өвддөг гэдгээ мэдсээр байж эмчлүүлэхгүй яваад байвал ямар сөрөг талтай вэ?

-Ходоодны үрэвслийг эмчлэх-гүй удаан явбал ходоодны хавдар болно. Тиймээс маш сайн эмчлэх ёстой. Манай эмнэлэгт ходоодны хавдар нь төгсгөлийн буюу гурав, дөрөвдүгээр шатандаа орсон хүмүүс их ирдэг. Энэ нь эмчилгээ хийх бо ломж гүй шатандаа онош логдож байна гэсэн үг. Эрт оношлогдоод төгс эмчлэгдэх тусам ходоодны хавдар хүндрэхээс сэргийлнэ.

-Төгсгөлийн шат гэхээр ходоод нь өвдөөд хэр удсан


ХЕЛИКОБАКТЕРАА УСТГАЛАА Ч ҮРЭВСЛЭЭ ЭМЧЛЭХГҮЙ ТОХИОЛДОЛД ХОДООДНЫ ХОРТ ХАВДАР БОЛДОГ.

ЭРҮҮЛ МЭНД

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ӨДРИЙН ХЭМНЭЛ 23 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288)

ЭНЭ ӨДРИЙН ЗУРХАЙ ДОРНЫН ЗУРХАЙ

ЗГМ: СҮДОКҮ

2

49

735964821

4

3

961287453

5

1

8

219835746

61

25

358149672

6

8

42

684712395

2

9

472356918

76

4

2

846591237

87

1

123478569

3

6

7

597623184

Өмнөх дугаарын хариу

Загасныхан санаанд оромгүй амжилтад хүрнэ

Үс засуулбал: Өлсөж ундааснаНаран ургах, шингэх: 08:37-17:25 Барилдлага: Үл зохилдохШүтэн барилдлага: Хурьцахуй Суудал: Шороо

Аргын тооллын нэгдүгээр сарын 15, Буд гараг. Билгийн тооллын 20, Харцага одтой, улаагчин могой өдөр. Өдрийн наран 08:37 цагт мандан, 17:25 цагт жаргана. Тухайн өдөр үхэр, тахиа жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба могой, морь жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр архи уух, тамхи татах, сэтгэл муутантай нөхөрлөх зэргийг цээрлэх хэрэгтэй ба сан тавиулах, угаал үйлдэх, газар лусын зан үйл хийх, өр барагдуулах, буг дарах, газрын ам бооход сайн. Ургаа мод таслах, газрын ам нээх, сэтгэлд сэвтэй газар очих, байшингийн суурь тавихад муу. Өдрийн сайн цаг нь үхэр, луу, морь, хонь, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод баруун зүгт мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

Байшингийн суурь тавихад муу

Хонь /III.21-IV.19/ Мэлхий /VI.22-VII.22/ Жинлүүр /IX.23-X.22/ Матар /XII.22-I.19/

Үхэр /IV.20-V.20/ Арслан /VII.23-VIII.22/ Хилэнц /X.23-XI.22/ Хумх /I.20-II.18/

Хамтатгах /V.21-VI.21/ Охин /VIII.23-IX.22/ Нум /XI.22-XII.21/ Загас /II.19-III.20/Шинэ танил туслахууд таны

төлөвлөсөн ажил хэргийг бий болгоход тусална. Ажил хэрэгч байдал, бүхнийг чухлаар хүлээн авах зан нь хүлээгдэж буй үр дүнг авчирна. Орой гэр орны асуудлыг шийдвэрлэх шаардлага гарна. Гэр бүлийн хүмүүсийн хоорондох харилцаанд асуудал үүснэ. Энэ нь таньд ашигтайгаар шийдэгдэх болно.

Та ямар ч ажил хийсэн сонор сэрэмжтэй байхад илүүдэхгүй. Хэтэрхий их энерги, эрч хүчээс зохицуулж чадалгүй найз нөхөдтэйгээ маргалдах буюу гэр бүлийн хэрүүл маргаан гарч болзошгүй. Та ярилцаж байгаа хүнийхээ яриаг гүйцэд сонс, тэвчээртэй бай. Сэтгэлийн догдлолоо дарж, хэвийн байдлаар харьцахыг хичээ.

Аливаад хандах тэвчээр, хэмжээ хязгаарыг баримтлаж байхыг зөвлөж байна. Зэрэг хэд хэдэн ажил эхлэхгүй байх, сэтгэл санаа болон биеэ ядраах хэрэггүй. Ахмад төрөл төрөгсөд ба хүүхдүүдтэй харьцахдаа ихээхэн тэвчээртэй, бодлоготой байх хэрэгтэй. Бүх зүйлд алтан дунджийг баримтлах хэрэгтэй. Та өөртөө итгэлтэй байж, өөрийгөө төгс мэдэрч чаддаг байхад суралцах хэрэгтэй.

Өнөөдөр та итгэмээргүй байд-лаар боломжгүй гэж бодож байсан зүйлдээ хүрнэ. Магадгүй өнөөдөр та эцэг эх, найз нөхөд, ойр дотныхноосоо санхүүгийн туслалцаа авахыг үгүйсгэхгүй. Та бусадтай харьцахдаа болгоомжтой ханд. Түвүгтэй зүйл үүсэх магадлал өндөр байна. Эхэлсэн ажлаа дуусгахын тулд эрч хүчээ зөв хуваарилж ажил-лахыг од эрхэс таньд зөвлөж байна.

Гэр бүл болон ажил хэргийн хүмүүсийн хоорондох асуудлыг шийдэхэд хамаг хүчээ барах, сэтгэл түгшээсэн өдөр байх болно. Өнөөдөр хуурч мэхлүүлэх, алдагдал хүлээж мэднэ. Сэтгэл зүйн таагүй байдал, мэдрэлийн ачаалал ихийг авна. Ингэснээр архаг хууч өвчин сэдэрнэ. Сэтгэлийн огцом өөрчлөлт гарах, тавгүйтэл үүснэ. Үл ойлголцохоос сэргийлж асуудлыг өөр нөхцөл байдлаар солих хэрэгтэй.

Үдээс өмнө таны хувьд хүсэл мөрөөдөл, санаж бодсон зүйлсээ биелүүлж гүйцэлдүүлэхэд таагүй байх ба жижиг сажиг зүйлс, үл ойлголцол бүх ажилд саад болох бололтой. Өнөөдөр ойр дотны хэн нэгэнтэй санал зөрөлдөж, улмаар хэрэлдэж маргалдсанаар ядарч сульдан, хэт ачаалал авах болно. Та бүхний харилцаа мухардалд орно. Таагүй байдлуудаас өнөөдөртөө салж чадна.

Энэ өдөр хэн нэгний өдөөсөн хэр-гээс үүдэн олон асуудал гарч бол-зошгүй. Таны ул мөрийг шагайж, тандаж эхэлнэ. Энэхүү үйл явдлууд нь сөрөг хандлагуудыг араасаа дагуулж болох юм. Эмэгтэйчүүд өөрийн хөө ажлын хамтрагчийг анхааралтай ажиглан харж байхаас гадна харилцаагаа эргэн харах шаард лагатай. Учир нь аливаа ал даа дутагдал, худал хуурмаг нь таа гүй зүйлсийг араасаа дагуулах болно.

Өнөөдрийн хувьд таны бусдыг удирдах чадвар өндөр байгаа бөгөөд тэднийг ойлгож чадвал амжилтад хүрэх болно. Өөрийн нэр төрөө хамгаалж үлдэхийг хүсвэл бусдын дэргэд даруу бай. Таны эргэн тойронд буй шинэ танилуудын харьцаа таатай байна. Ажлын хувьд дурын саналыг эргэлзэлгүй хүлээж ав. Хувийн амьдралдаа томоохон шийдвэр гаргах сайхан санал ирнэ. Амжилт тодорхойгүй төвшинд танаас үл хамааран өснө.

Хосуудын харилцаанд асуудал гарна. Магадгүй энэ бүхэн таны завгүй байгаагаас болсон байж мэднэ. Хэт их ажиллаж ядаргаанд орох нь хайр дурлалын асуудалд сөрөг нөлөө үзүүлнэ. Энэ талаар хостойгоо ярилцан харилцаагаа сэргээх аргыг хамтдаа хайж ол. Ганц бие хүмүүс болзоонд явах бөгөөд хэдийгээр тэр хүн танд таалагдсан ч түүний тухай илүү ихийг мэдэхийг хүсэх болно. Хөрөнгө оруулалттай холбоотой асуудалд өөрөө шийдвэр гарга.

Эрэлт хэрэгцээтэй шинэ ажилд ханцуйгаа шамлан эрч хүчтэй орно. Амжилтад хүрэхийн тулд танд зайлшгүй шаргуу хөдөлмөрлөх шаардлага гарна. Богино хугацаанд үр дүн гарна гэж бүү хүлээ. Гэр бүлийн асуудал урьдын адил байх бөгөөд хайр дурлалын адал явдлаас хол бай. Томоохон худалдан авалт хийхээр төлөвлөж байгаа бол түр азнаарай.

Хийх гэж буй ажлаа үргэлж төлөвлөн бодож үйл ажиллагаагаа явуулж чадсан таныг амжилт дагалдана. Хэн нэгэнтэй санал бодлоо солилцож өөрийн асуудлаа шийдвэрлэх хүсэл төрж магадгүй. Гэвч энэ нь урам хугаралтаар төгсөхийг одод анхааруулж байна. Гэнэтийн аюул, гал түймэрт өртөх, муу санаатантай тааралдах нигууртай. Өнөө орой эцэг эх болон зочид гэрт тань ирэх магадлал өндөр байна.

Өнөөдөр мөнгө санхүүгийн алдагдалд оруулах нөхцөл байдал нүүрлэж байгааг сануулж байна. Өөрийн баримталдаг зарчим, үзэл бодлыг шууд орхих магадлал өндөр байна. Ажил төрөл, орон байр, сууцаа солих асуудлаар дээд удирдлага болон олон нийтийн байгууллагуудад хандахад тааламжгүй. Өнөөдөр хүлээн авах мэдээ мэдээлэл нь таныг найз нөхдийнхөө тусламж дэмжлэгийг авахад хүргэх бололтой.

1. Үнэ багатай2. Хорвоо ертөнцийн хүндэтгэсэн

тодотгол4. Дэлхийг хэлбэр талаас нь

нэрлэдэг нэр5. Морины толгойд хазаарын

1. Тоглоом3. Манжийн хааны төлөөний сайд7. Эртний Египетийн хаадын

занданшуулсан шарил8. Нөмөр түшиг9. Чингис хааныг 1206 онд

байгуулсан засаглалыг

нэрлэдэг нэр12. Арга, ов мэх13. Төгсгөл14. Дорнод Монголын уудам тал15. Ном зохиолд гардаг Чингис

хааны домогт хоёр морьдын зүс

дотуур углах суран тоног6. Хүн төрөлхтний очихоор

зэхэж буй гараг10. Дарж исгэдэг жимс11. Аюул эндэгдэл

БОСООГООР:

ХӨНДЛӨНГӨӨР:

Өмнөх дугаарын хариу 01.14

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

О

Г

Д

Л

Р

О

О

Г

С

Р

Э

Э

А

Л

Х

Л

А

Н

И

О

О

Ю

У

Г

Д

М

Р

А

А

Л

Ц

В

Г

А

А

А

Р

Ү

А

О

Л

О

О

Ю

У

А

Р

В

Б

О

Г

Р

О

А

Б

О

С

А

Э

О

Т

Р

1 2 3 4 5

6

7 8

9

10

12

14 15

13

11

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ24 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) АМРАЛТ

“Алтан бөмбөрцөг”-өөс Оскарт нэр дэвшиж

буй заавал үзэх таван кино

Саяхан болж өнгөрсөн “Алтан бөмбөрцөг” наадмаас шагнал хүртсэн бүтээлүүд Оскарын наадамд албан ёсоор нэр дэвших болсон. Энэ жилийн Оскарын “Шилдэг кино” төрөлд “1917”, “Холливудад нэгэн удаа”, “Ford Ferrari-гийн эсрэг”, “Жокер, “Жожо туулай”, “Бяцхан эмэгтэйчүүд”, “Гэрлэлтийн түүх”, “Ирланд эр” зэрэг бүтээлүүдээс гадна азийн зах зээлээс дэлхийд цойлсон “Шимэгч” кино өрсөлдөнө. Оскарын шагнал гардуулах 92 дахь удаагийн ёслол ирэх сарын 9-нд Лос-Анжелес хотод болох юм.

"Ирж яваа цаг" киноны Маралмаа, “Нандин-Эрдэнэ” киноны Оюуны дүрээр дэлгэцэнд мөнхөрсөн жүжигчин Борхүүгийн Гэрэлмааг “Хуучны танил” буландаа онцолж байна. Тэрбээр мэргэжлийн бус жүжигчин боловч хэд хэдэн кинонд гол болон туслах дүр бүтээж, үзэгчдийн сэтгэлд цэвэр ичимтгий, монгол бүсгүйн дүрээр хоногшсон. Б.Гэрэлмаа МҮОНТВ-д найруулагчаар ажиллаж байгаад өдгөө

Франц улсад ажиллаж, амьдарч буй.

Түүний тоглосон бүтээлүүд:1986 он "Ирж яваа цаг" Маралмаа1986 он "Нандин эрдэнэ" Оюун1987 он "Би нисэх дуртай" буудалд

ярилцдаг бүсгүй1988 он "Мандухай сэцэн хатан" Саахай1991 он "Амин мөр" Насан1993 он "Хүсэл хясал" Хажид

Т.Намуунболор , ЗГМ сонин Гол дүрийн жүжигчин Хоакин Феникс уг дүрээрээ "Алтан бөмбөрцөг" наадмын шилдэг эрэгтэй гол дүрийн жүжигчний шагналыг хүртсэн. Кино шүүмжлэгчид тус бүтээлийг Оскараас шилдэг кино шагналыг авах хамгийн өндөр магадлалтай хэмээж буй.

ХОЛЛИВУДАД НЭГЭН УДАА1969 онд "Мансоны

гэр бүл" бүлгэмийн үйлдсэн аллагын тухай өгүүлдэг тус киноны ихэнх дүрийг бодит явдлаас сэдэвлэн бүтээсэн. Алдарт найруулагч Квентин Тарантиногийн уг бүтээл "Алтан бөмбөрцөг" наадмаас Шилдэг кино зохиол, шилдэг туслах эрэгтэй дүр, Мюзикл болон комеди төрлийн шилдэг бүтээл гэх шагналуудыг хүртсэн.

“1917”Дэлхийн I дайны талаар

өгүүлсэн 1917 Box offiсe-т 37 сая ам.долларын ашиг олсон амжилтаараа хоёрдугаарт бичигдэж байна. “Алтан бөмбөрцөг” наадмаас Шилдэг найруулагч, Драм төрлийн шилдэг кино шагналыг хүртсэн тус бүтээл Оскарын наадамд хэрхэн оролцохыг хүлээх үлдлээ.

4

5

1

2

ШИМЭГЧ Найруу лагч Бун

Жун Уны тус бүтээл тавдугаар сард Кан-нын кино наад мын дээд шагнал “Ал тан дал мод”-ыг хүртэж, “Алтан бөмбөрцөг” наадмаас Гадаад хэл дээрх шилдэг кино шагналыг хүртсэн анх ны солонгос кино болсон юм. 2019 оны хамгийн шилдэг кинонуудын нэг гэгдэж буй тус бүтээлийг заавал үзэхийг зөвлөж байна. “Шимэгч” тус наадмын шилдэг кино, шил дэг найруулагч, гадаад хэл дээрх шилдэг кино, шилдэг эх зохиол, шилдэг продакшн дизайн, шилдэг эвлүүлэг гэсэн зур гаан төрөлд нэр дэвшиж буй.

ГЭРЛЭЛ ТИЙН ТҮҮХ"Netflix"-ийн Marriage

story буюу Гэрлэлтийн түүх бүтээлийг “Алтан бөмбөрцөг”-өөс олон шагнал авна хэмээж байсан ч хүлээлт талаар болсон. Гэвч хосуудад тулгардаг асуудал, амьд ралын өнгө төрхийг өгүүл сэн энэ киног шаг нал авсан эсэхээс нь үл хамааран үзэх хэрэгтэй. Үйл явдал, жү жигчдийн ур чадвар таныг алмайруулна.

ЖОКЕР2019 оны хамгийн том

тэсрэлт хийсэн уран бүтээл бол яах аргагүй Жокер.

3

“Ирж яваа цаг”-ийн ичимтгий монгол бүсгүй

ХУУЧНЫ ТАНИЛ

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН ZGM DAILY ЗГМ ... · Энэ дугаарт 2020.01.15, ЛХАГВА~№009 (1288) ^1000, 24 НҮҮР НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН zgm daily

Documents