, Ç Z¼ ,¹Á{µZ É´·Y ] ÊÀf^»ÊËY|f]Yº ÄËZaÊ ZË Ê {[Zf¯ÉYÂfv ... · úúú Ê {È»Z¿ ] {¶¼ ÁÄË ¿È»ZÀ¸ §Á{ , ½Zf » Á ÌËZa , Ç Z¼ ,¹Á{µZ

111

درسی ۀنظریه و عمل در برنام مۀدو فصلنا 333-314، 3131زمستان پاییز و ،4 ارۀ، شمدومسال

Journal of Theory & Practice in Curriculum Vol.4 (2); 2015, 111-134

بر الگوی تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی پایه ششم ابتدایی مبتنی

پلسکخالقیت

Analysis of 6th Grade Mathematics Textbook based on Plsek’s Creativity Model

1یمرحی رضا

2عصاره ضارعلی دكتر 3پور صدق صالح بهرامدكتر

گاهیجا یبررسهدف پژوهش حاضر چکیده: ۀیپا ریاضی یدرس كتاب در تیخالق هایمؤلفهیی است. روش تحقیق در این پژوهش ابتدا ششم

آماری ۀمحتوا است. جامع توصیفی از نوع تحلیل ۀپایدرسی این پژوهش شامل یک جلد كتاب

است. 1321-22در سال تحصیلی ششم ابتداییبا توجه به ابزارهای این تحقیق، فرم تحلیل محتوا

الگوی آموزش خالقیت پلسک است. نتایج حاصل حاكی از آن بود كه میزان توجه و

و های الگوی خالقیت پلسکدرگیری با شاخصها در ز این شاخصهر یک ا مقدار ضریب اهمیت

ششم ابتدایی بسیار كم بوده و كتاب ریاضی پایۀمحتوای درسی كتاب مذكور بر اصول خالقیت

.پلسک منطبق نیست ، كتاب تحلیل محتوا، خالقیت: هادواژهیكل

های خالقیت مؤلفه ششم ابتدایی، ریاضی پایۀ انونآنتروپی ش لیوتحلهیتجزروش پلسک،

R. Rahimi A. Assareh (Ph.D) B. Sedghpur (Ph.D)

Abstract: The aim of this research is to study the components of creativity in elementary school curricula. The research method used in this research is content analysis. The information source of this research is the 6th Grade Mathematics textbook in the academic year 1391-92. The tool of this research is the content analysis form with regard to Plsek’s teaching creativity model. The findings

indicate that the degree of attention and involvement parameters of Plsek’s creativity model and the coefficient degree of importance for each parameters are very low, and so the contents of 6th grade mathematics textbook are nor adapted to the Plsek’s creativity principles.

Keywords: content analysis, creativity, Primary School's 6he Grade Mathematics Book, Plseks’ guided components of creativity, Shannon Entropy Analysis Method

Yahoo.com@rezarahimi62 کارشناس ارشد برنامه ریزی درسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.1

.علوم تربیتی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائیاستاد یار گروه 2

.استاد یار گروه علوم تربیتی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی3

22/32/3131تاریخ پذیرش: . 1/3131/ 22تاریخ ارسال مقاله:

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

مقدمه

و صاحب بااستعدادکنند افراد خالق و سوم یاد می ۀدر دنیای که امروزه از آن با دنیای هزار

های برتری یک وردار هستند، چون از نشانهتازه و واگرا از اهمیت و ارزش واالیی برخ هایتفکر

پیشرفته و مدرن هاییفناوربودن آن و در اختیار داشتن جامعه نسبت به جوامع دیگر پیشرفته

که عامل اساسی این مهم وجود استتربیت و تعلیم ۀیندرزم ازجملههای گوناگون در عرصه

شک یکی از بی (.42ص ،3121)مفیدی، استهمین افراد خالق و متفکر در این جوامع

های انسان، قدرت آفرینندگی و یا خالقیت اوست. به کمک همین ویژگی است زیباترین ویژگی

ی خود را پدید آورد و توانایی خود را شکوفا سازد، گرایانهناهداف آرما تواندیمکه انسان

مجدد یبازسازید و بدیع و ها، بینش یا اشیاء جدها، نظریهخالقیت توانایی فرد برای تولید ایده

علمی، زیباشناسی، ازنظرها است که توسط متخصصان، اصیل باشد و در علوم و سایر زمینه

( خالقیت 2334) 3سانتروک(. 13ص ،3122حسینی، گردد )تلقی باارزشتکنولوژی، اجتماعی

تازه و غیرمعمول های امور به راه ۀتوانایی اندیشیدن دربار» را به این صورت تعریف کرده است:

چنین طبق نظر پلسک خالقیت منظم شده هم «.برای مسائل فردمنحصربههای حلو رسیدن به راه

به این معناست که انسان حرکت و فعالیت ذهنی هدفمند را برای اجتناب از شدهیتهداو

افتن شناختی انسان برای ی هاییسممکاندهد. در هر مرحله از این فرآیند، شکست انجام می

(.3331است )پلسک عقاید جدید و مفید، با او همراه

چرخشی یهامدلها آن یازجملهکه شدهارائههای متعددی در مورد آموزش خالقیت مدل

های چرخشی است. مدل شدهارائههای متعددی از خالقیت در دیدگاه چرخشی، مدلهستند.

2فریتزکنند. محققانی ازجمله ح میای و سلسله مراتبی خالقیت را مطرفرآیندهای مرحله

. پلسک مدلی چهار اندکردهبرای آموزش خالقیت ارائه ییهامدل (3331) 1( و پلسک3333)

1 -Santrock 2 - Fritz 3 - Plsek

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

113

از: الف( آمادگی ب( تخیل ج( توسعه د( اندعبارتکند که مراحل آن ای را پیشنهاد میمرحله

از: اندعبارتد که مراحل آن کنای را پیشنهاد میپلسک مدلی چهار مرحله. (3،2332کریس) عمل

: به نظر پلسک توجه عمیق چیزی فراتر از دانش و اطالعات است. در حالت 2آمادگی -

ها را کند و آننگرد، روابط را تحلیل میخاص موقعیت را می یاگونهبهبصیرت، فرد

عمیق، فرد را متوجه طوربهکند. درک روابط یک ساختار یا سیستم تجسم می صورتبه

.کندها، کمبودها و مشکالت میاستیک

های عبور از وضع موجود و گریز از موقعیت فعلی ۀ: این مرحله، تفکر دربار3تخیل -

گردد و مشاهدات های نو ارائه میحلاست. در این حالت تصورات جدید همراه با راه

گردد.ها بیان میدر قالب فرضیه

عالیق ۀ الزم برای توسع ر و هیجان و پشتوانۀبه انگیزه، شوی فعالیت : برای ادامه4توسعه -

-روابط میان فرضیه ۀها، توسعها، بررسی فرضیهنیاز است. ارتقا بخشیدن به سطح فعالیت

تواند تحمل، سازگاری و روحیه مداری اجتماعی، می باقدرتها ها و پیوند زدن آن

کار افزایش دهد. ۀافراد خالق را برای ادام ۀانگیز

انگیزشی ۀخود و دیگران را با پشتوان ییدشدهتأهای توانند فرضیهخالق می: افراد 5عمل -

-می یختهآمدرهمالزم، به عمل تبدیل کنند. در این مرحله، تفکر انتقادی و تفکر خالق

(.2332کریس،دهد )می را تشکیل 6شود و تفکر سطح باال

اساسی را در نظر خود، این اصول ۀآموزش خالقیت پلسک در مراحل چهارگان ۀمدل چرخ

ذهنی. مطابق اصل اول، در فرایند 2. تحرک1از واقعیت کنونی، 1. گریز2. توجه، 3گیرد: می

خالقیت، ابتدا باید توجه خود را روی موضوعی متمرکز کنیم که قبالً دقت زیادی به آن نداشتیم

ها. اصل دوم ما را قیاس ها، الگوها، نمودارها، استعارات وها، طبقات، فرضیهعناصر، ویژگی مانند

1 -Chris 2 - preparation 3 - imagination 4 -development 5 -action 6- Higher – order- thinking 7 -escape 8 -movement

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

مجبور به گریز از الگوهای ذهنی و فکری، گریز از قضاوت اولیه، زمان و مکان و تجارب

یعنی درآمدنشود. به حرکت می کند و سومین اصل، باعث ارتباط افکار و اکتشافگذشته می

(.3،3344ولینن) یگردها و مناظر ، توجه به مسیرها، مکانهای جدیدگسترش دید، ساختن ایده

توجه زیادی به مطالعه یافتهتوسعهدر کشورهای یژهوبهاخیر در سراسر جهان، ۀده در چند

تکنولوژی -خالقیت شده است. این توجه تصادفی نیست بلکه ناشی از انقالب علمی ۀپدید

-در تمام عرصه جانبههمههای دهد که خالقیت نقش مهمی در پیشرفتنشان می وضوحبه، است

عالقه به مطالعه و بررسی خالقیت در سراسر روینازاکند. می ای زندگی در این کشورها ایفاءه

تکنولوژیکی گواه -علمی هاییشرفتپاست. یافتهیشافزایافته در کشورهای توسعه یژهوبهجهان

های شدید های مدرن در زمان بحران، انسانیگردعبارتبه، استهای خالق انسان توانایی

گذاری در خالقیت، کلید پیشرفت ضرورت برای سرمایه روینازاکنند تماعی زندگی میاج

طوربهدهد که ما نشان می 1جورج زمین ۀمطالع. (2،2333شود )استاجانوااجتماعی تلقی می

خالقیت یک مهارت است که گیریم. یاد می کنیمیم که ما رشد طورهمانو هستیم طبیعی خالق

مستلزم تمرین برای . ورزشاست. آموزش یادگیری خالق به ورزش شبیه بیابدتواند توسعه می

(.1ص ، 3123به نقل از قاسمی، 4نیماناست )ذهن و تفکر تمرین عضالت است ۀتوسع

تر کنند بیشاصولی که تورنس، گیلفورد و گانیه برای پرورش خالقیت یا تفکر واگرا ارائه می

به یک پلسک معتقد است: وقتی ما کهیدرحالکلی هستند، هایدارند و توصیه 5رهیافتی ۀجنب

قضاوت را به »، «خوب فکر کن»به خودمان بگوییم که فقط کهینای خالق نیاز داریم، ایده

کهآنحالندارد. ایخیلی برایمان فایده« اهل تفریح و بازیگوشی باش»، یا صرفاً «انداز یبتعویق

طبع بودن در خالل فکر انداختن قضاوت و شاد و شوخخوب فکر کردن، به تعویق درواقع

سازی یک از آماده چراکهساده موفق نیستند هاییشنهادپاست، ولی این کنندهکمکخالق

جدید برای تفکر ما عاجز هستند. ما ممکن است به این نتیجه برسیم که تنها یوسوسمت

طبق تعریف اگر ؛ وقبل داشتیم برسیمهای اندکی از الگوهای ذهنی که از قادریم به گوناگونی

1 -Nolin 2 -Stojanova 3 -Jorj Zemin 4 -Neman 5-Heuristic

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

111

ها دیگر نو و ابتکاری الگوهای ذهنی موجود باشند آن یو گوناگونهای ما متنوع فقط ایده

شود، می شدهیتهداکه منجر به خالقیت شدهیتهدااز یک تفکر نو و درواقعنخواهند بود؛

ق، استفاده از محتوای در آموزش کودکان خال مسئله ینترمهم(. 3331پلسک، کند )بحث می

خالقیت و تفکر سازنده ،یابیمسئله ،مسئلههای گوناگون برای حل آموزشی مناسب و روش

مستلزم دو فرایند یتخالق های جدید و تخیلی به واقعیت است.خالقیت تبدیل ایدهاست.

ص ، 3133قهرمانی،است )سازی یک ایده در تولید و یا پیاده ینوآور تولید. واندیشیدن :است

4).

ها در های خالق در دنیای واقعی گنجاندن آنراهکارهای اجرای ایده ینترمهمیکی از

آموز دانش باروحمحتوای کتب درسی است. محتوا یک ویژگی خاص دارد و آن اینکه مستقیماً

ها و ها، ارزشمفاهیم، اصول، مهارت ۀمحتوا عبارت است از مجموع درواقع ارتباط دارد.

-می یدهسازمانتحقق اهداف، انتخاب و قصدبهریزان و هایی است که از سوی برنامهگرایش

-هایی پی بردن به عوامل خالقیت در محتوای کتاب(. بنابراین از راه54ص ،3121ملکی، شود )

شود های درسی انجام عمل تحلیل محتوا است. تحلیل محتوا به هر روش استنباطی اطالق می

شود؛ هدف غالب می کاربردهبههای پیام تعیین ویژگی منظوربهیم و عینی مستق صورتبهکه

است که با مواد مورد ییهاسؤالگویی به شود پاسختحلیل محتواهایی که انجام می

گردند و به بندی میها اطالعات معینی طبقه، ارتباط مستقیم دارد. در این تحلیلوتحلیلیهتجز

(.215-216صص ، 3122دالور،شوند )ای تبدیل میهای سادهجدول

های تکلیف کتاب لیوتحلهیتجز»( در پژوهش خود تحت عنوان 2332) 2و اسین 3ازگیلدی

به این نتیجه « توجه به خالقیت و نوآوری ازلحاظابتدایی ۀو وظایف درس ریاضی در دور

یی از توزیع ابتدا ۀهای درسی ریاضی دورعوامل خالقیت در کتاب یطورکلبهکه اندرسیده

ها را امور مهارتی و کاربردی درصد بیشتر محتوای این کتاب نرمالی برخوردار نبوده و همچنین

ها کمتر از حد درسی این کتابهای خالقیت در برنامۀ نشانه یریکارگبهتشکیل داده و درصد

( به 2333) 3انبارچنین هماند. جوابی داشتهمعمول بوده است و بیشتر مسائل روند همگرا و تک

1 - Ozgeldi 2 - Esen 3 - Baran

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

ساله پرداخته و این نتیجه رسیده که 6بین خالقیت و توانایی ریاضی کودکان ۀبررسی رابطّ

شود و کودکان کمتر ها بیشتر مشاهده میدبستانیهای تدریس رسمی در آموزش پیششیوه

رای بیشتر مسائل موجود در کتاب ریاضی ساده و ب کهیطوربه شوندیمهای خالق درگیر فعالیت

پژوهشی تحت عنوان ( در2333) 3استاجانوا ها کمتر به تفکر و استدالل نیاز هست.حل آن

گیرد که نتیجه می« های آموزش مدرناساسی در سیستم یک وظیفۀ عنوانبهخالقیت ۀتوسع»

در امر تعلیم و تربیت روینازابه موفقیت است و یدندررسخالقیت شرط الزم برای هر انسانی

اول باید ۀ مدرن است که در درجۀامر خالقیت یکی از وظایف اساسی مدرس یریکارگبه

یتدرنهاو استای برای رسیدن جامعه به نیازهای خود نیازهای کودک را برآورده سازد که پایه

شود، کار گرفتههبویژه طوربهکه باید خالقیت در آن وپرورشآموزشهای یکی از قسمت

1و اسکندر اغلو 2سینگان در یک پژوهش،داند. های درسی میتابرسی و محتوای کۀدبرنام

اند و به این نتیجه های ریاضی پرداختهخالقیت در کتاب یریکارگبه( به بررسی میزان 2333)

های مربوطه، از حد معمول های خالقیت و تفکر واگرا در کتابرسیدند که میزان توجه به مؤلفه

نمایش خالق در یریکارگبهتر بوده و در مورد اند پاییننظر داشته و معیارهایی که کارشناسان در

های پیشرفت حالی است که یکی از راه اند و این درآورده دست بهها همین نتیجه را این کتاب

4یان چنینهم .استخالقانه صورتبه مسئله حلتحصیلی کودکان توجه به اثر خالقیت و

خالقیت در کودکان آزاد وهای ن بررسی ارتباط بین فعالیت( در پژوهش خود با عنوا2331)

یتوجهقابل طوربهها، خالقیت کودکان را فعالیت گونهنیابه این نتیجه رسید که یدبستانشیپ

وی همچنین نشان داد دخترها در بعد سیالی و استابعاد خالقیت مؤثر ۀافزایش داده و در هم

پذیری تا حدودی به داشته ولی در بعد انعطاف یتوجهقابلیش بسط و پسرها در بعد ابتکار افزا

( 3133) یقهرمانپژوهش همچون هاییدر داخل کشور پژوهشاند. میزان مساوی رشد داشته

اول تا پنجم ابتدایی از دیدگاه الگوی ۀهای ریاضی پایارزیابی محتوای کتاب»تحت عنوان

ۀاز پنج کتاب ریاضی دور کدامچیهست که به این نتایج رسیده ا «پِلسک آموزش خالقیت

یطورکلبهیا « اصل تحرک»، «اصل گریز»، «اصل توجه»پلسک یعنی گانۀهای سهابتدایی با مؤلفه

1 - Stojanovaa 2 - Sengün 3 - Iskenderoglu 4 - Yan

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

111

توانند در ایجاد و پرورش خالقیت در با الگوی آموزش خالقیت پلسک منطبق نیستند و نمی

( تحت عنوان تحلیل محتوای3125) ییرضاچنین در پژوهشی که یادگیرندگان موفق باشند. هم

ابتدایی توجه به حل ۀهای درسی ریاضی به این نتایج رسید که الف( در دورله در کتابئمسحل

تر صرفاً به کسب مهارت بیش هامسئلهها و تمرین ۀو عمد خوردینمچندان به چشم مسئله

های له در دورهئمسحل توان ادعا کرد که سهماختصاص دارد. ب( در مسیر آموزش عمومی، می

تر رسد، توجه به کسب مهارت، بیشمختلف آن ناچیز یا حتی صفر است. ج( به نظر می

له.ئمسهای حلهای درسی است تا رویکردریزان و مؤلفان کتاببرنامه موردتوجه

کار بردن محتوای درسی مناسب و ههای پرورش کودکان خالق، ببا توجه به اینکه از راه

ۀ، برناماستمسائل، حل مسائل، خالقیت و تفکر یوجوجستگوناگون آموزش، هایروش

های تواند در ایجاد مهارتکه می استهای درسی ترین برنامهدرسی کتاب ریاضی نیز از مهم

ها ای داشته باشد و با تدوین محتوای مناسب برای این کتابکنندهخالق در فراگیران نقش تعیین

خالق و متفکر بپردازد و یک نیروی انسانی خالق و متفکر برای جامعه جهت پرورش کودکانی

یدرس کتاب در تیخالق هایمؤلفه گاهیجا یبررسبنابراین هدف پژوهش حاضر ؛ پرورش یابد

شدهمطرحپژوهشی ذیل سؤاالتاست و با توجه رسیدن به این هدف ییابتدا ششم ۀیپا ریاضی

است:

ششم ابتدایی به چه میزان بوده است؟ پایهکتاب ریاضی متندر تیخالق یهامؤلفه گاهیجا .3

ششم ابتدایی به چه میزان بوده پایههای کتاب ریاضی در فعالیت تیخالق یهامؤلفهجایگاه .2

است؟

ششم ابتدایی به چه میزان بوده است؟ پایهدر تصاویر کتاب ریاضی تیخالق یهامؤلفهجایگاه .1

ششم ابتدایی به چه میزان بوده است؟ پایهول کتاب ریاضی در جدا تیخالق هایمؤلفهجایگاه .4

روش پژوهش

ششم ۀهدف این پژوهش توصیف و بیان وضعیت کتاب درسی ریاضی پای کهییازآنجا

آید و از می حساببههای خالقیت است، یک پژوهش توصیفی ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه

متن و در ابعاد ها )ت بررسی محتوای کتابدر این پژوهش، جهنوع روش تحلیل محتوا است.

ساخته بر مبنای الگوی آموزش ( از روش تحلیل محتوای محققها و تصاویر و جداولفعالیت

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

،3به این صورت است که بر اساس عملیات برش روش کارشود. خالقیت پلسک استفاده می

، استسؤاالت و فعالیت ششم ابتدایی که شامل متن، تصویر، ۀمحتوای کتاب درسی ریاضی پای

تقسیم گردیدند. سپس ها و تصاویر و جداولمتن و فعالیتبندی شدند و به چهار بخش طبقه

« اصل توجه، اصل گریز و اصل تحرک» ۀخالقیت از مدل خالقیت پلسک در سه مؤلف یهامؤلفه

بت در تحلیل گردید. واحد ث ذکرشده ۀاستخراج شد، بنابراین کل محتوای کتاب در سه مؤلف

جمله در نظر گرفته شد. در بعد تصاویر و جداول نیز هر تصویر صورتبهقسمت متن و فعالیت

و بعد شمارش شدهیمتقسها اشاره داشتند به واحدهایی که بدان ییهامؤلفهو جدول بر اساس

در واحدهای ها، تصاویر و جداولمتن، فعالیتبندی ، پس از عملیات برش و طبقهشدند

ها و تصاویر متن و فعالیتعملیات محاسبه میزان پرداختن هر یک از دروس )در ابعاد مشخص،

از این واحدها نیز در جدول نمونه واحد هرکدامهای خالقیت انجام گرفت. مؤلفه ( بهو جداول

های مربوط به توجه، گریز و تحرک در از مقوله هرکدامو تعداد واحدهای مربوط به قرارگرفته

ها از روش تحلیل سوم پژوهش و پردازش دادهۀ است. برای اجرای مرحل شدهنوشته مقابل آن

کتاب آماری این پژوهش شامل یک جلد ۀجامع است. شدهاستفادهمحتوای آنتروپی شانون

کسر متعارفی، ) یهاعنوانفصل تحت 2صفحه در 363ششم ابتدایی شامل ۀریاضی پای

زاویه، عددهای تقریبی، نسبت تناسب و درصد، آمار و گیری طول وعددهای اعشاری، اندازه

3133 -32در سال تحصیلی سطح و حجم، مختصات و عددهای صحیح( یریگاندازهاحتمال،

و شده یکدگذارششم ابتدایی ۀکتاب ریاضی پایهمچنین در این پژوهش تمام محتوای .است

.است قرارگرفتهمورد تحلیل

ابزارهای پژوهش

پلسک یشدهتیهداالگوی آموزش خالقیت اساس بری محقق ساخته محتواتحلیل فرم .3

:استکه شامل مراحل زیر 2روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون .2

:شودزیر استفاده می ۀنجار شده و برای این منظور از رابطه های بهجدول دادهمرحله اول:

کتاب و بعد مشخص کردن مشخص کردن واحد زمینه در محتوای ابتدا منظور از عملیات برش : -3

(.3133واحد یا واحدهای ثبت مربوط به همان واحد زمینه و تفکیک آنها یکدیگر است )نوریان،2 - Shannon Entropy Method

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

111

1

1,2,3,... , 1,2,...ij

ij m

ij

i

Fp i m j n

F

= i شماره پاسخگو =F فراوانی مقوله = pشده ماتریس فراوانی هنجار

= jشماره مقوله =Mتعداد پاسخگو

دهیم و های مربوط قرار میبار اطالعاتی هر مقوله را محاسبه کرده و در ستونمرحله دوم:

شود:زیر استفاده می ۀبرای این منظور از رابط

1

( ) 1,2,...,m

j ij ij

i

E K p Ln p j n

1

( )K

Ln m

=Ln J=لگاریتم P =ماتریس ۀشد هنجار jE =مربوط ۀبار اطالعاتی مقول .3

(1, 2,… n) مقوله ۀشمارJ= وپاسخگ ۀشمار= lتعداد پاسخگوm=

ضریب اهمیت هر یک از (j=1و 2.... و n) هامقولهبا استفاده از بار اطالعاتی سوم: ۀمرحل

( jWی بیشتری باشد از درجه اهمیت )که دارای بار اطالعات یامقولهو هر شدهمحاسبه هامقوله

است. شدهاستفادهزیر ۀضریب اهمیت از رابطۀ . برای محاسباستبیشتری نیز برخوردار

n

j

j

j

j

E

EW

1

j =هامقوله یشماره n =هاتعداد مقوله jE =بار اطالعاتی هر مقوله jW = اهمیت ۀدرج

jW م، با توجه شکل پاسخگوها، است که ضریب اهمیت هر مقوله را در یک پیا یشاخص

به دلیل استکه برابر صفر ijpمقادیر jE . الزم به ذکر است که در محاسبه کندیممشخص

جایگزین 33333/3در محاسبات ریاضی با عدد بسیار کوچک تینهایببروز خطا و جواب

پلسک خالقیت یهاشاخص و مؤلفه ق،یتحق ابزار ییروا نییتع منظوربه(. 3123شده است )آذر،

متخصصاننفر از 5 تأییداز منابع مرتبط با موضوع تحقیق اخذ گردید و سپس این فرم مورد

یهارشتهکه از گرینفر د 4آنتروپی شانون بود و درروشنظر دانشگاهی که یک نفر صاحب

تعیین پایایی پژوهش، منظوربه. است قرارگرفتهدرسی و روانشناسی تربیتی بودند، یزیربرنامه

های بعد شاخص ۀو در مرحل شدهانتخابششم ابتدایی اب ریاضی پایۀام واحدهای کتتم

خالقیت پلسک به همراه تعاریف عملیاتی برای دو نفر کدگذار توضیح داده شد، بعد از آموزش

ششم ابتدایی انتخاب شد و جهت کدگذاری و ۀکدگذاران، تمام واحدهای کتاب ریاضی پای

مربوط کدگذاری شود و درصد دستورالعملان قرار داده شد تا برابر تحلیل در اختیار کدگذار

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

ز از طریق روش همبستگی پیرسون با استفاده ا جهیدرنتو شدهمحاسبه کدگذارانتوافق بین

آمد. دست به 23/3 کدگذاران نیب توافق ضریب SPSSافزارنرم 31نسخه

گرفیت، ابتیدا واحیدهای فعیال و توصیفی و تحلیلیی انجیام صورتبهها داده لیوتحلهیتجز

و سیپس در مییان شدد محاسیبه هیا آنو مییزان فراوانیی و درصید شدهمشخصکتاب رفعالیغ

فراوانیی ششم ابتداییۀ کتاب ریاضی پایها و تصاویر و جداول واحدهای فعال در متن و فعالیت

شیمارش و شیده یطراحی خالقیت پلسک بر اسیاس فیرم تحلییل محتیوای های چرخۀشاخص

درصد تعیین گردیده و در پاییان بیر اسیاس روش صورتبهو سپس میزان فراوانی شدهمحاسبه

در ادامیه نجیار شیده و ه به آمدهدستبهها تحلیل محتوای آنتروپی شانون ابتدا هریک از فراوانی

های مربوط بیه هیر مقولیه هریک از فراوانی (jw) تیاهمو ضریب (jE)مقدار بار اطالعاتی

تعیین شد.

های پژوهشیافته

ششم ابتدایی به چه میزان بوده ۀپایدر متون کتاب ریاضی تیخالق هایمؤلفه گاهیجاسؤال اول:

است؟

ششم ۀخالقیت در متون کتاب ریاضی پایهای مربوط به میزان توجه به شاخص (3جدول )

گریز با نه واحد مربوط به اصل 32،شدهضبط واحد 33از مجموع که دهدرا نشان می ابتدایی

، جایگزینی، یساز معکوسارزشیابی، تقویت، توجه به جزئیات، ترکیب، شاخص خالقیت )

واحد مربوط به اصل توجه با سه شاخص 5، پذیری(نمایی و انعطافکوچک نمایی،بزرگ

واحد مربوط به اصل تحرک 2ی هدفمند و استخراج مفاهیم( و ، مشاهدهتوجهجلبخالقیت )

به تعداد با توجه(، 3مطابق جدول ) .استدر عمل( یریکارگبهقیت )با یک شاخص خال

های خالقیت، اصل تحرک با یک شاخص خالقیت، های مربوط به هرکدام از مؤلفهشاخص

-و اصل توجه با سه شاخص خالقیت، کم بیشترین میزان توجه را به خود اختصاص داده است

است که اصل گریز دارای یدر حالاین ترین میزان توجه را به خود اختصاص داده است.

های این اصل نسبت به اصل تحرک، به زیاد بودن شاخص با توجهبیشترین واحد است اما

در اصل شدهضبطدر این اصل نه برابر واحدهای شدهضبطرود که سهم واحدهای انتظار می

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

111

ۀمیزان توجه به مؤلفتوان گفت که می ینبنابرا تحرک باشد، اما چنین امری محقق نشده است.

.استها اصل ۀششم ابتدایی به نسبت بیشتر از بقی ۀاصل تحرک در متون کتاب ریاضی پای

که طورهمانتعداد شاخص، ازنظربا یکدیگر ها مؤلفهاز نگاهی دیگر بدون توجه به نسبت

واحد 4، بیشترین واحد یعنی شدهضبطواحد 33شود از مجموع مشاهده می زیر در جدول

در است. یافتهاختصاصمربوط به اصل گریز «یریپذانعطاف»و « تقویت» هایضبط به شاخص

مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیت ( را جهت تعیین 3جدول )از آمدهدستبههای ادامه داده

کنیمنجار شده تبدیل میه های بهبا استفاده از روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون به داده هاآن

( قرار دارد.2جدول )ه نتایج آن در ک

ی ششم ابتداییریاضی پایهدروس متون در خالقیتهای مربوط به توزیع فراوانی شاخص: 3جدول

شاخص 31در میان مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیتدهد که میانگین نشان می (2) جدول

بنابراین با توجه به ؛استدرصد 316/3درصد و 25/3به ترتیب پلسک ۀشدهدایتخالقیت

هاشاخص

پاسخگوها

توجه گریز تحرک

1 2 8 7 6 5 4 3 2 1 3 2 1

بهرگ

كا یری

در

ملع

بی شیا

رزا

توی

تقبه

ه وج

ت

تئیا

جز

بركی

ت

زیسا

س کو

مع

زینیگ

جای

گزر

بما

نیی ییما

ک نوچ

ك

فطا

انعیم یریپذ

اه مف

اجخر

ستا

دهاه

مشند ی

فمهد

بجل

جهتو

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1فصل

0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 2فصل

0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3فصل

1 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4فصل

1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 5فصل

0 0 0 2 0 0 0 0 0 1 1 0 0 6فصل

0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 7فصل

1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 8فصل

3 1 1 4 0 0 1 0 1 2 4 0 2 شدهمارشش كل واحدهای

جمع كل2 12 5

12

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

ششم ۀ در متون کتاب ریاضی پای پلسک ۀشدهدایتهای خالقیت ( در میان مؤلفه2جدول )

پرداخته است، « اصل تحرک»سوم یعنی ۀ، بیشترین مقدار ضریب اهمیت به مؤلفابتدایی

-خصِ این اصل، بیشتر از مقدار میانگین( در تنها شاjw) و (jE) مقدارکه هردو ایگونهبه

کمترین مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیت که مقدار ؛ وها استاز کل مؤلفه آمدهدستبههای

-تر است به مؤلفهپایین توجهیقابل طوربه هااز کل مؤلفه آمدهدستبههای ها از مقدار میانگینآن

بدون توجه به ( از نگاهی دیگر 2) جدول. اختصاص دارد« اصل توجه»ی اول خالقیت یعنی

دهد که بیشترین مقدار بار اطالعاتی و می نشان ،تعداد شاخص ازنظرها با یکدیگر نسبت اصل

های در بعد خالقیت مربوط به شاخص ششم ابتدایی ۀدر متون کتاب ریاضی پایضریب اهمیت

-است که شاخص یدر حالاین .است« پذیریانعطافکارگیری در عمل، توجه به جزئیات و به»

نمایی، استخراج مفاهیم نمایی، کوچکسازی، جایگزینی، بزرگارزشیابی، ترکیب، معکوس»های

باشند.میمقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیت صفر دارای « هدفمند ۀمشاهد

اییریاضی پایه ششم ابتددروس متن در خالقیت یهاشاخص ضریب اهمیت و بار اطالعاتی: 2 جدول

ص

شاخ ها

پاسخگوها

توجه گریز تحرک

3 3 2 1 6 5 4 1 2 3 1 2 3

بهرگ

کاری

ر د ی

مل ع

بیشیا

رز ا

توی

تق

به جه

تو

تئیا

جز

برکی

ت

س کو

مع

زیسا

نیگزی

جای

گزر

بما

نیی

ییما

ک نوچ

ک

فطا

انعیریپذ

ج خرا

ستا

یماه

مف

دهاه

مشند ی

فمهد

بجل

جهتو

%333 3 3 3 3 1فصل 3 3 3 3 3 3 3 3

%333 3 3 3 3 3 3 2صل ف 3 3 3 333% 3 3

%53 3فصل 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 333% 3

%53 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4فصل 3 3 1/11%

%53 3 3 5فصل 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1/11%

%25 3 3 6فصل 53% 3 3 3 3 3 53% 3 3 3

%53 7فصل 3 3 53% 3 3 3 3 3 3 3 3 3

%25 3 3 8فصل 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1/11%

یاطالعاتبار

(EJ) 11/3 3 53/3 11/3 3 3 3 3 3 11/3 3 3 53/3%

ضریب

(WJ)اهمیت21/3 3 35/3 21/3 3 3 3 3 3 21/3 3 3 35/3%

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

113

ششم ابتدایی به چه ۀ پایکتاب ریاضی هایفعالیتدر تیخالق هایمؤلفه گاهیجاسؤال دوم:

میزان بوده است؟

ۀخالقیت در کل محتوای کتاب ریاضی پایهای مربوط به خصمیزان توجه به شا( 3جدول)

واحد مربوط به اصل 223، شدهضبطواحد 235از مجموع که دهدرا نشان می ششم ابتدایی

واحد 1واحد مربوط به اصل توجه با سه شاخص خالقیت و 12خالقیت، گریز با نه شاخص

ین اصل گریز بیشترین واحد بنابرا .مربوط به اصل تحرک با یک شاخص خالقیت است

شدهضبطرا به خود اختصاص داده است و در مقابل اصل تحرک دارای کمترین واحد شدهضبط

های خالقیت، های مربوط به هرکدام از مؤلفهبه تعداد شاخص با توجهاست. مطابق جدول زیر،

و اصل تحرک با اصل گریز با نه شاخص، بیشترین میزان توجه را به خود اختصاص داده است،

ترین میزان توجه را به خود اختصاص داده است. از نگاهی دیگر بدون توجه به یک شاخص، کم

در میان واحد ضبط 62بیشترین واحد یعنی تعداد شاخص، ازنظربا یکدیگر ها مؤلفهنسبت

های اصل گریزکه از زیرشاخه« پذیریانعطاف» به شاخص مربوط های خالقیت پلسکشاخص

های اصل که از زیرشاخه« توجهجلب»ای به شاخص هیچ اشارهاست که یدر حال. این است

مقدار بار (را جهت تعیین 1از جدول ) آمدهدستبههای ، نشده است. دادهباشدیمتوجه

های بهبا استفاده از روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون به داده هاآن اطالعات و ضریب اهمیت

( قرار دارد.4کنیم، که نتایج آن در جدول)می نجار شده تبدیله

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

ریاضی پایه ششم ابتداییدروس های فعالیتدر خالقیتمربوط به یهاشاخصتوزیع فراوانی : 1جدول

هاشاخص

پاسخگوها

توجه گریز تحرک

1 2 8 7 6 5 4 3 2 1 3 2 1

بهرگ

كا یری

در

ملع

بی شیا

رزا

توی

تقبه

ه وج

ت

تئیا

جز

بركی

ت

مس

کوع

زیسا

نی گزی

جای

گزر

بما

نیی ییما

ک نوچ

ك

فطا

انع یریپذ

ج خرا

ستا

یماه

مفده

اهمش

ند یفم

هد

بجل

جهتو

0 4 13 1 0 0 2 8 0 1 1 0 0 1فصل

0 3 13 2 2 2 6 3 0 0 1 1 0 2فصل

0 1 11 6 0 1 2 1 3 2 3 1 2 3فصل

0 3 10 14 2 0 2 2 1 1 1 0 0 4فصل

0 1 2 5 3 0 5 18 0 0 1 0 0 5فصل

0 0 1 14 0 0 5 4 0 2 1 2 1 6فصل

0 4 3 2 0 1 2 8 3 2 1 1 0 7فصل

0 0 3 10 1 1 3 16 1 1 3 3 0 8فصل

كل واحدهای

شدهشمارش

3

8

12

24

8

60

27

5

8

68

56

16

0

جمع كل3 220 72

225

شاخص 31در میان ی و ضریب اهمیتمقدار بار اطالعاتدهد که میانگین نشان می( 4جدول )

. بنابراین با توجه به استدرصد 316/3درصد و 66/3پلسک به ترتیب یشدههدایتخالقیت

ۀهای کتاب ریاضی پایدر فعالیت پلسک ۀشدهدایتهای خالقیت جدول زیر در میان مؤلفه

« اصل گریز»یعنی دوم ۀ، بیشترین مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیت به مؤلفششم ابتدایی

ی های نه گانه( در میان بیشتر شاخصjwو )( jE)که هردو مقدار ایگونهبهاختصاص دارد،

ترین مقدار بار و کم ،استها از کل مؤلفه آمدهدستبههای این اصل بیشتر از مقدار میانگین

طوربها هاز کل مؤلفه آمدهدستبههای اطالعاتی و ضریب اهمیت که از مقدار میانگین

( 4اختصاص دارد. جدول)« اصل تحرک»سوم خالقیت یعنی ۀتر است به مؤلفپایین توجهیقابل

دهد که ، نشان میتعداد شاخص ازنظرها با یکدیگر بدون توجه به نسبت اصلاز نگاهی دیگر

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

111

در ششم ابتدایی های کتاب ریاضی پایۀدر فعالیتبیشترین مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیت

های اصل گریز که از زیرشاخه« یریپذانعطافو جایگزینی»های بعد خالقیت مربوط به شاخص

با میزان « توجهجلب» ۀترین مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیت مربوط به مؤلفاست و کم

است.های اصل توجه که از زیرشاخه استصفر دروس های فعالیتدر خالقیتمربوط به یهاشاخص یتضریب اهم و بار اطالعاتی، بهنجار شده یهاداده: 4جدول

ریاضی پایه ششم ابتدایی

هاشاخص

اپاسخگوه

توجه گریز تحرک

1 2 8 7 6 5 4 3 2 1 3 2 1

بهرگ

كا یری

در

مل ع

بیشیا

رز ا

توی

تق

زئی ج

بهجه

توت

ا

بركی

ت

زیسا

س کو

مع

نیگزی

جای

گزر

بما

نیی

ییما

ک نوچ

ك

فطا

انعیریپذ

مفاج

خراست

امهی

دهاه

مشند ی

فمهد

بجل

جهتو

11/2 3 3 1فصل 2/4 3 1/31 4/1 3 3 5/3 2/21 25% 3

5/32 3 2فصل 11/2 3 3 5% 2/22 43% 25% 2/31 2/21 15/32 3

1/66 3فصل 5/32 25 5/11 5/11 1/3 4/1 23% 3 2/2 6/33 25/6 3

11/2 3 3 4فصل 11/2 5/32 1/1 4/1 3 25% 6/23 3/31 15/32 3

11/2 3 3 5صل ف 3 3 13% 5/32 3 5/11 15/1 6/1 25/6 3

1/11 6فصل 25% 11/2 11/2 3 1/6 5/32 3 3 6/23 2/3 3 3

5/32 3 7فصل 11/2 5/11 5/11 1/31 4/1 23% 3 2/31 4/5 25% 3

5/11 3 8فصل 25 2/4 5/32 1/26 3/33 23% 5/32 1/34 4/5 3 3

بار

اطالعاتی

(EJ)

13/3

13/3

32/3

61/3

11/3

11/3

34/3

64/3

16/3

34/3

21/3

13/3

3

ضریب

اهمیت

(WJ)

34/3 322/3 3/3 32/3 326/3 333/3 33/3 315/3 342/3 33/3 3/3 324/3 3

ششم ابتدایی به چه میزان ۀپایکتاب ریاضی تصاویردر تیخالق هایمؤلفه گاهیجاسؤال سوم:

بوده است؟

ۀخالقیت در تصاویر کتاب ریاضی پایهای مربوط به ه شاخصمیزان توجه ب (5جدول)

« اصل توجه»اول یعنی ۀمؤلف ،شدهضبطواحد 23از مجموع که دهدرا نشان می ششم ابتدایی

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

هیچ واحد را به خود اختصاص داده است و 23همان مقدار یا شدهمشخصتمام واحدهای

به با توجه(، 5مطابق جدول ) . رک( نشده استها )اصل گریز و اصل تحمؤلفه ۀیبقبه ایاشاره

اصل توجه با سه شاخص ۀهای خالقیت، مؤلفهای مربوط به هرکدام از مؤلفهتعداد شاخص

اصل گریز و »ها یعنیمؤلفه ۀمیزان توجه را به خود اختصاص داده است و به بقی ۀخالقیت، هم

شود از مشاهده می زیر جدولدر که طورهمانهیچ توجهی صورت نگرفته است. « اصل توجه

« هدفمند ۀمشاهد» واحد ضبط به شاخص 41، بیشترین واحد یعنی شدهضبطواحد 23مجموع

یهاشاخصبه یااشارهاست که هیچ یدر حالاست. این یافتهاختصاصمربوط به اصل توجه

(را 5)ز جدولا آمدهدستبه یهادادهدر ادامه . نشده است« اصل گریز و اصل تحرک» هایمؤلفه

ها با استفاده از روش تحلیل محتوای آنمقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیت جهت تعیین

( قرار دارد.6کنیم،که نتایج آن در جدول)نجار شده تبدیل میه های بهآنتروپی شانون به داده ابتدایریاضی پایه ششم دروس تصاویر در خالقیتمربوط به یهاشاخصتوزیع فراوانی : 5 جدول

هاشاخص

پاسخگوها

توجه گریز تحرک

1 2 8 7 6 5 4 3 2 1 3 2 1

بهرگ

كا یری

مل ع

دربی

شیارز

ا

توی

تقبه

ه وج

ت

تئیا

جز

بركی

تس

کومع

زیسا

نی گزی

جای

گزر

بما

نک یی

وچك

ییما

ن

فطا

انعریپذ

ی

ج خرا

ستا

یماه

مفده

اهمش

ند یفم

هد

بجل

جهتو

4 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1فصل

5 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2صل ف

3 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3فصل

2 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4فصل

2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5فصل

7 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6فصل

2 11 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7فصل

1 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8فصل

كل

واحدها

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1

47

33

جمع كل0 0 81

81

شاخص 31در میان مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیتدهد که میانگین نشان می( 6جدول )

درصد است. بنابراین با توجه به 316/3درصد و 32/3پلسک به ترتیب یشدههدایتخالقیت

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

111

ۀدر بعد تصاویر کتاب ریاضی پای پلسک ۀشدهدایتهای خالقیت جدول زیر در میان مؤلفه

« اصل توجه»سوم یعنی ۀ به مؤلف مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیتبیشترین ششم ابتدایی،

است حالی دربیشتر از بقیه است. این « توجهجلب»پرداخته است، که در این میان سهم شاخص

.استها صفر دیگر شاخص مقدار بار اطالعاتی و ضریب اهمیتکه ریاضی تصاویر کتابدر خالقیتمربوط به یهاشاخص ضریب اهمیت و بار اطالعاتی، بهنجار شده یهاداده: 6ولجد

ششم ابتدایی هاشاخص

پاسخگوها

توجه گریز تحرک

1 2 8 7 6 5 4 3 2 1 3 2 1

بهرگ

كا یری

مل ع

در

بیشیا

رز ا

توی

تق

به ه

وجت

تئیا

جز

بركی

ت

س کو

مع

زیسا

نیگزی

جای

گزر

بما

نیی

ک وچ

ك

ییما

ن

فطا

انعریپذ

ی

ج خرا

ستا

یماه

مف

دهاه

مشند ی

فمهد

بجل

جهتو

25/4 333 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1فصل 3/32

4/6 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2فصل 3/35

5/2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3فصل 3/3

2/32 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4فصل 3/6

3/33 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 5فصل 1/21

2/23 31 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 6فصل

4/21 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 7فصل 3/3

5/2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 8فصل 1

بار

(EJ)اطالعاتی

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 61/3 31/3

ضریب

(WJ)اهمیت

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4/3 6/3

ششم ابتدایی به چه ۀ پایکتاب ریاضی جداولدر تیخالق هایمؤلفه گاهیجاسؤال چهارم:

میزان بوده است؟

ۀخالقیت در جداول کتاب ریاضی پایهای مربوط به میزان توجه به شاخص (7جدول)

اصل ۀ واحد مربوط به مؤلف 33 ،شدهضبطواحد 23از مجموع که دهدرا نشان می ششم ابتدایی

. استاصل توجه با سه شاخص خالقیت ۀؤلفواحد مربوط به م 3گریز با نه شاخص خالقیت و

.اصل تحرک با یک شاخص خالقیت نشده است ۀای به مؤلفاست که هیچ اشاره یدر حالاین

را به خود اختصاص داده است و در مقابل اصل شدهضبطترین واحد بنابراین اصل گریز بیش

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

111

های مربوط به شاخصبه تعداد با توجه(، 1است. مطابق جدول) شدهضبطتحرک بدون واحد

های خالقیت، اصل گریز با نه شاخص خالقیت، بیشترین میزان توجه را به خود هرکدام از مؤلفه

اختصاص داده است، و اصل تحرک با یک شاخص خالقیت، هیچ توجهی به آن نشده است. از

واحد ضبط به شاخص 33، بیشترین واحد یعنی شدهضبطواحد 23از مجموع نگاهی دیگر،

ای است که هیچ اشاره یدر حالاست. این یافتهاختصاصمربوط به اصل گریز «پذیریانعطاف»

، نماییبزرگ، توجه به جزئیات، ترکیب تقویت، ،کارگیری در عمل، ارزشیابیبه» هایبه شاخص

نشده است.« توجهجلب ،ی هدفمندنمایی، مشاهدهکوچک

مقدار بار اطالعاتی و ضریب را جهت تعیین (1از جدول ) آمدهدستبههای در ادامه داده

نجار شده تبدیل ه های بهبا استفاده از روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون به داده هاآناهمیت

( قرار دارد. 2کنیم، که نتایج آن در جدول)می یریاضی پایه ششم ابتدایدروس جداول در خالقیتمربوط به یهاشاخصتوزیع فراوانی : 1 جدول

هاشاخص

پاسخگوها

توجه گریز تحرک

1 2 8 7 6 5 4 3 2 1 3 2 1

بهرگ

کاری

ی

مل ع

دربی

شیارز

ا

توی

تقه

ه بوج

ت

تئیا

جز

برکی

تس

کومع

یساز

نی گزی

جای

گزر

بما

نک یی

وچک

ییما

نف

طاانع

پذ

ری ی

ج خرا

ستا

یماه

مفده

اهمش

ند یفم

هد

بجل

جهتو

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1فصل

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2فصل

0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3فصل

0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4فصل

0 0 1 2 0 0 4 1 0 0 0 0 0 5فصل

0 0 0 6 0 0 3 1 0 0 0 0 0 6فصل

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7فصل

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8فصل

كل واحدهای

شدهشمارش

0

0

0

0

0

2

7

0

0

10

1

0

0

جمع كل0 12 1

20

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

111

در میان ( jw( و ضریب اهمیت)jEمقدار بار اطالعاتی)دهد که میانگین نشان می (8جدول )

. بنابراین استدرصد 316/3درصد و 31/3پلسک به ترتیب ۀشدهدایتشاخص خالقیت 31

جدول های کتاب در بعد پلسک ۀشدهدایتهای خالقیت با توجه به جدول زیر در میان مؤلفه

سوم یعنی ۀو ضریب اهمیت به مؤلف بار اطالعاتی، بیشترین مقدار ششم ابتدایی ریاضی پایۀ

، استبیشتر از بقیه « یریپذانعطاف»پرداخته است، که در این میان سهم شاخص « اصل گریز»

توجه به جزئیات، ویت،تق ،در عمل، ارزشیابی یریکارگبه »های است که شاخص یدر حالاین

دارای مقدار بار اطالعاتی و « توجهجلب ،ی هدفمندنمایی، مشاهدهکوچک، نماییبزرگ، ترکیب

باشند.ضریب اهمیت صفر میریاضی دروس جداول در خالقیتمربوط به یهاشاخص ضریب اهمیت و بار اطالعاتی، بهنجار شده یهاداده: 2جدول

پایه ششم ابتدایی

هاشاخص

پاسخگوها

توجه گریز تحرک

1 2 8 7 6 5 4 3 2 1 3 2 1

بهرگ

كا یری

مل ع

در

بیشیا

رز ا

توی

تق

تئیا

جزه

ه بوج

ت

بركی

ت

زیسا

س کو

مع

نیگزی

جای

گزر

بیی

مان

ییما

ک نوچ

ك

فطا

انعری

ذیپ

یماه

مفاج

خرست

ا

دهاه

مش ی

ندفم

هد

بجل

جهتو

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 1فصل

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2فصل

3 3 3 33 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3فصل

3 3 3 33 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4فصل

3/51 53 3 3 3 3 3 5فصل 3 3 23 333 3 3

2/42 53 3 3 3 3 3 6فصل 3 3 63 3 3 3

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 7فصل

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 8فصل

بار

(EJ)اطالعاتی

3 3 3 3 3 13/3 62/3 3 3 33/3 3 3 3

ضریب

(WJ)اهمیت

3 3 3 3 3 13/3 13/3 3 3 43/3 3 3 3

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

131

گیرینتیجهبحث و

ۀ شید هیدایت تیی خالق یگانیه سیه هایمؤلفه که است آن گرنشان اول سؤال از حاصل جینتا

بیا نیبنیابرا . سیتند ین برخیوردار نرمیال عیتوز از ییابتدا ششم یاضیر کتاب متون بعد در پلسک

یاضیر کتاب متون بعد در که گرفت جهینت توانیم شانون یآنتروپ وتحلیلتجزیه روش به توجه

زانیی م یدارا پلسیک یشیده هیدایت تیی خالق آموزش یالگو هایشاخص شتریب ،ییابتدا ششم

تیی خالق هیای مؤلفیه هایشاخص شتریب کتاب نیمؤلف کهنحویبه باشندیم صفر تیاهم بیضر

و جیاد یا بیه توانید ینمی رودیم انتظار کهچنانآن نیبنابرا. اندداده قرار توجهییب مورد را پلسک

و یلید یازگ مطالعیه هیای افتهی با همسو جینتا نیا .دینما کمک رندگانیادگی در تیخالق شیافزا

ییابتیدا یدوره یاضی یر یدرسی هیای کتیاب در تیی خالق عوامل معتقدند که است( 2332)نیاس

یمهارت امور را هاکتاب نیا یمحتوا شتریب درصد و نبوده برخوردار ینرمال عیزتو از هیترک کشور

بیا اول سیؤال از آمیده دسیت بیه جینتیا کشیور، داخل در نیهمچن. است داده لیتشک یکاربرد و

ییابتیدا پینجم تیا اول هیی پا یاضیر هایکتاب یمحتوا لیتحل ۀنیدرزم( 3133)یقهرمان یهاافتهی

یقاسم( 3133)یرحمن ،(3133)ریشهم قاتیتحق جینتا با و ت،یخالق عوامل هب توجه زانیم ازنظر

ییراهنما و ییابتدا هایدوره علوم هایکتاب یمحتوا لیتحل مورد در( 3121) یجهان و( 3123)

.دارد ییهمسو ت،یخالق عوامل به توجه ازنظر

تیی خالق یهگانی سیه هیای مؤلفیه کیه اسیت آن گیر نشیان دوم سیؤال از آمیده دستبه جینتا

سیتند ین برخیوردار نرمال عیتوز از ییابتدا ششم یاضیر کتاب تیفعال بعد در پلسک ۀشدتیهدا

از کیه «تحیرک اصل و توجه اصل» یعنی گرید ۀمؤلف دو به نسبت «زیگر اصل» ۀمؤلف کهنحویبه

شیتر یب کتیاب هیای فصیل یتمیام در باشیند، یمی تیی خالق پرورش در مهم و کارآمد هایمؤلفه

شیانون یآنتروپی وتحلییل تجزییه روش به توجه با نیبنابرا. اندبوده مؤلفان و طراحان وردتوجهم

بیا قیی تطب زانیی م ازنظیر ییابتدا ششم یاضیر کتاب هایتیفعال بعد در که گرفت جهینت توانیم

کیه نحیوی بیه دارد، یریچشمگ تفاوت پلسک شدهتیهدا تیخالق آموزش یالگو ۀگانسه اصول

نیبنیابرا . انید داده قیرار موردتوجیه کمتر را تیخالق هایمؤلفه هایشاخص شتریب ابکت نیمؤلف

. دیی نما کمیک رنیدگان یادگی در تیی خالق شیافیزا و جادیا به تواندینم رودیم انتظار کهچنانآن

اغلیو اسیکندر و نگانیسی مطالعیه هیای افتهی با بیترت به دوم سؤال از آمدهدستبه جینتا نیبنابرا

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

131

هیای کتیاب در واگیرا تفکیر و تیی خالق هایمؤلفه به توجه زانیم یبررس» عنوان تحت( 2333)

عنیوان تحیت ( 2332)نیاسی و یلید یازگ هیای افتیه ی بیا و ،«هیی ترک کشیور ییابتدا مقطع یاضیر

بیه توجیه ازلحیاظ ییابتیدا ۀدور در یاضی یر درس فیوظیا و فیتکل هایکتاب لیوتحلهیتجز»

ماننید هیایی پیژوهش بیی ترت بیه کشیور داخل در نیهمچن. دارد ییهمسو ،«ینوآور و تیخالق

از ییابتیدا پینجم تا اول ۀیپا یاضیر هایکتاب یمحتوا لیتحل»ۀنیدرزم( 3133) یقهرمان پژوهش

.دارد ییهمسو دوم سؤال جینتا با ،«پلسک تیخالق دگاهید

ششیم یاضی یر کتیاب ریتصیاو در تیی خالق هایمؤلفه که است آن گرنشان سوم سؤال جینتا

گیر یدۀ مؤلف دو به نسبت «توجه اصل» ۀمؤلف کهنحویبه ستندین برخوردار نرمال عیتوز از ییابتدا

،باشیند یمی تیخالق پرورش در مهم و کارآمد هایمؤلفه از که «تحرک اصل و توجه اصل» یعنی

جیه ینت انتیو یمی نیبنیابرا . انید بوده مؤلفان و طراحان موردتوجه شتریب کتاب یهافصل یتمام در

یالگیو ۀگانسه اصول با قیتطب زانیم ازنظر ییابتدا ششم یاضیر کتاب ریتصاو بعد در که گرفت

شیتر یب کتیاب نیمیؤلف کیه نحیوی به دارد یریچشمگ تفاوت پلسک شدهتیهدا تیخالق آموزش

کتیاب ریتصیاو بخیش نیبنیابرا . اندداده قرار توجهییب مورد را تیخالق هایمؤلفه یهاشاخص

در تیی خالق شیافیزا و جیاد یا بیه توانید ینمی رودیمی انتظیار کیه چنیان آن ییابتدا ششم یضایر

-اسیکندر و نگانیسی ۀمطالعی هیای افتیه ی با بیترت به جینتا نیا نیبنابرا.دینما کمک رندگانیادگی

هیای کتاب در واگرا تفکر و تیخالق یهامؤلفه به توجه زانیم یبررس» عنوان تحت( 2333)اغلو

عنییوان تحییت( 2332)نیاسیی و یلییدیازگ هییایافتییهی و ،«هیییترک کشییور ییابتییدا طییعمق یاضیییر

بیه توجیه ازلحیاظ ییابتیدا ۀدور در یاضی یر درس فیوظیا و فیتکل هایکتاب لیوتحلهیتجز»

پیژوهش با بیترت به سوم سؤال از آمدهدستبه جینتا نیهمچن. است همسو «ینوآور و تیخالق

دگاهیی د از ییابتیدا پینجم تیا اول ۀیپا یاضیر هایکتاب یحتوام لیتحل»ۀنیدرزم( 3133)یقهرمان

یمحتیوا لیی تحل» ۀنی یدرزم( 3133)ریشیهم و( 3121) یجهیان هیای پیژوهش و «پلسک تیخالق

جینتا با ادامه در و دارد، ییهمسو «پلسک تیخالق دگاهید از ییراهنما و ییابتدا علوم هایکتاب

عوامیل اسیاس بیر ییراهنمیا سیوم علیوم کتاب یبررس» عنوان تحت( 3123)یقاسم یمطالعه

.دارد یکینزد ییهمسو «لفوردیگ تیخالق

ۀ شید هیدایت تیی خالق ۀگانی سیه هایمؤلفه که است آن گرنشان چهارم سؤالپایان نتایج در

سیتند ین برخیوردار نرمیال عیی توز از ییابتیدا ششیم یاضی یر کتیاب جدول هیای بعد در پلسک

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

131

واقیع موردتوجیه کتیاب مؤلفیان و طراحان توسط هامؤلفه نیا ایهشاخص شتریب به کهنحویبه

بعد در که گرفت جهینت توانیم شانون یآنتروپ وتحلیلتجزیه روش به توجه با نیبنابرا. اندنشده

تیی خالق آمیوزش یالگو ۀگانسه اصول با قیتطب زانیم ازنظر ییابتدا ششم یاضیر کتاب جداول

میورد را تیی خالق هیای شیاخص شتریب کتاب نیمؤلف کهحوینبه دارد یریچشمگ تفاوت پلسک

انتظیار کیه چنیان آن ییابتیدا ششیم یاضی یر کتاب جداول بخش نیبنابرا. اندداده قرار یتوجهیب

بیا جینتیا نیا نیبنابرا. دینما کمک رندگانیادگی در تیخالق شیافزا و جادیا به تواندینم رودیم

و فیی تکل هیای کتیاب لیی وتحلهیی تجز» عنیوان تحیت ( 2332)نیاس و یلدیازگ ۀمطالع هایافتهی

. اسیت همسیو «ینیوآور و تیی خالق بیه توجیه ازلحیاظ ییابتدا ۀدور در یاضیر درس فیوظا

لیتحل» ۀنیدرزم( 3133)یقهرمان پژوهش با بیترت به چهارم سؤال از آمدهدستبه جینتا نیهمچن

هیای پیژوهش و «پلسیک تیخالق دگاهید از ییابتدا پنجم تا اول ۀیپا یاضیر هایکتاب یمحتوا

از ییراهنمیا و ییابتدا علوم هایکتاب یمحتوا لیتحل» ۀنیدرزم( 3133)ریشهم و( 3121) یجهان

پیشینهادهای تیوان یمی با توجه به نتایج پژوهش حاضیر .دارد ییهمسو «پلسک تیخالق دگاهید

پژوهشی ذیل را ارائه داد:

هیای خالقییت شم ابتدایی به برخی شاخصطبق نتایج تحقیق، کتاب درسی ریاضی ش .3

-ی هدفمند( و از پرداختن به شیاخص پذیری و مشاهدهتوجه زیادی معطوف داشته )انعطاف

مؤلفیان کارگیری در عمل( دریغ نموده اسیت. لیذا بیه طراحیان و هایی دیگر )ارزشیابی و به

ای، محتیوای ینیه شود با توجه به اهمیت زیاد خالقیت در هیر زم های درسی توصیه میکتاب

درسی ریاضیات را در این راستا بازنگری نمایند.ۀبرنام

صیورت بیه طور که نتایج تحقیق نشان داده است، پیرداختن بیه مفهیوم خالقییت همان .2

توانید نقیش میؤثری در ایجیاد و های درسی نمیی و با نسبت ناچیز در کتاب وگریختهجسته

، بایید ی ششم ابتیدایی کتاب ریاضی پایهای پرورش خالقیت داشته باشد. لذا در تنظیم محتو

هیای آمیوزش خالقییت یک الگوی آموزش خالقیت انتخاب شود و محتیوا منطبیق بیا گیام

های خالقیت طراحی شود. یعنی در حین آموزش، انتقال مفاهیم، تمرین و یادگیری، تمام گام

نیز طی شود.

هیای حیل کیه راه هیایی ئلهمسو هاپرسشاز تحقیق، طرح آمدهدستبهنتایج اساس بر .1

ترکیب کنند، و یا اجیزای باهمخواهند مفاهیمی را طلبند، یا از یادگیرندگان میمختلفی را می

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

1323 زمستانو پاییز، سال دوم، 4، شماره درسی نظریه و عمل در برنامهدوفصلنامه

133

تواند سهم پرداختن به اصل توجه و اصل گریز را افیزایش نمایند، می وتحلیلتجزیهسؤال را

دهد.

ششیم ابتیدایی، ۀی پایاز تحقیق، در تنظیم محتوای کتاب ریاض آمدهدستبهطبق نتایج .4

در نظر گرفته شود و به یادگیرندگان پیشنهاد شود ابزارهیای « بسازیم » واحدی تحت عنوان

هیای کش، نقاله، گونیا و ... را بسازند. و با تعمیم فکر سیاختن وسییله ریاضی نظیر خط ۀساد

اد. افزایش د ششم ابتدایی ۀساده و جدید، سهم اصل تحرک را در کتاب ریاضی پای

منابع تحلیل در هاداده پردازش برای شانون آنتروپی روش توسعه و بسط(. 3123آذر، عادل ) -

.3-32،ص 12و 11. مجله علوم انسانی دانشگاه الزهرا . بهار و تابستان، شماره محتوی

تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی سوم و چهارم (. 3116-11) محمدرضا، جمعهامام - کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس. امهنپایان.ابتدایی

انتشارات :، تهرانشناسی و علوم تربیتیهای پژوهش در روانروش (.3121)ابانگرد، اسماعیلبی - .دوران

ابتدایی از دورۀعلوم تجربی هایکتابارزیابی اهداف و محتوای (. 3121جهانی، جعفر) -، صص 33نامه درسی ایران. سال سوم، شماره . فصل نامه مطالعات بردیدگاه الگوی خالقیت پلسک

65-42.

بررسی اثر بخشی الگوی انجام فعالیتهای آزمایشگاهی یادگیری (. 3122حسینی، عسگری ) - . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی. محور در اموزش شیمی دوره متوسطه

)بخوانیم و بنویسیم( پایه اول ابتدایی تحلیل محتوای کتاب فارسی(. 3133رحمنی، ملیحه) - . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه عالمه طباطبایی. براساس عوامل خالقیت گیلفورد

بررسی تحلیل محتوای کتب درسی علوم دوره ابتدائی در رابطه با (. 3123گرده، باقر)سرداری -کارشناسی ارشد. دانشگاه عالمه . پایان نامهگیلفورد ازنظراعمال ذهنی و شاخص های خالقیت

طباطبایی.

. هاى پژوهش در علوم رفتارىروش(. 3123) سرمد، زهره، عباس بازرگان، الهه حجازى - .انتشارات آگاه تهران:

تحلیل محتوای کتاب درسی علوم تجربی سال دوم راهنمایی براساس ( . 3133سلیمی، لیال) - ی ارشد. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.. پایان نامه کارشناسعوامل خالقیت گیلفورد

تحلیل محتوای کتابهای علوم تجربی دوره راهنمایی از دیدگاه الگوی (. 3133شهمیر، سامیه) - . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.آموزش خالقیت پلسک

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020

...تحلیل محتوای كتاب درسی ریاضی

131

ل متوسطه در کشورهای مطالعات تطبیقی آموزش و پرورش دوره او(. 3126عصاره، علیرضا.) -. تهران: انتشارات یادواره منتخب ) ایران، آلمان، انگلیس، فرانسه، ژاپن، کره جنوبی، مالزی، مصر (

کتاب .

تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی سوم راهنمایی بر اساس عوامل (. 3123قاسمی، زهرا ) - طبایی. . دانشگاه عالمه طبا خالقیت گیلفورد. پایان نامه کارشناسی ارشد

ارزیابی محتوای کتابهای ریاضی دوره ابتدایی از دیدگاه الگوی (. 3133قهرمانی، علی اصغر) - ، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.آموزش خالقیت پلسک

http://www.rie.ir از 36/3/32(،بازیابی شده در تاریخ2331مطالعات تیمز) -

. تهران: های درسیهای آموزشی با تأکید برکتابحلیل محتوای رسانهت(. 3122نوریان، محمد) - انتشارات دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران جنوب، چاپ دوم.

. تهران: سمت.مبانی برنامه ریزی درسی آموزش متوسطه(.3121ملکی، حسن) -

ستان قدس . مشهد: آبرنامه )نظرگاه ها،رویکردها،چشم اندازها((. 3126مهر محمدی، محمود ) - .464رضوی.صفحه

- Baran, G. 2011. A study on the Relationship between six –year-old children s creativity and mathematical ability”. International Education studies, vo14, No, 1. February.

- Magno, C. 2011. Assessing the Relationship of Scientific Thinking, self-reglation in research, and Creativity in a measurement model. The international Journal of Research and Review, volume 6 issue, March.

- Ozgeldi, M. Esen, Y. 2012. Analysis of mathematical tasks in Turkish elementary school mathematics textbooks. Procedia Social and Behavioral Sciences 2, pages 2277–2281.

- Pual, E. Plsek.1997. Associates, Inc. Creativity Cycle [Onــline] Www. Directed Creativity.Com.

- Santrock, J.W. 2004. Education Psychology (2 nd Ed.) Newyork: McGraw-Hill.

- Saylor, G. Lewis, R. 2007. Curriculum Planning for Better theaching and learning. Univer City. Of New York Press, PP: 81-83.

- Sengun, Y. Iskenderoglu, T. 2010. A review of creative drama studies in math education: aim, data collection, data analyses, sample and conclusions of studies. Procedia Social and Behavioral Sciences 9, pages 1214–1219.

- Stojanova, B. 2010. Development of creativity as a basic task of the moderneducational system. Procedia Social and Behavioral Sciences 9, pages 1254–1270.

- Yan, L. 2003. An Investion of relationship between the open- endedncss of activites mendecea, Development of Creativity throgan, performing arst, high, ability studies V7, N2.

Dow

nloa

ded

from

cst

p.kh

u.ac

.ir a

t 0:5

4 IR

ST

on

Tue

sday

Dec

embe

r 15

th 2

020