-
--
VERSIDAO DE DE PAPT lV~Ei'ITO
:lJ ,\, '
.~
:..
"
PUERTQ RICO DE Dp.AnA
"LAS CALZAS \(E~f)ES '.. .~.
Tirso de f":olina
, \:
c/t DOIlA JUAi'~A . Q-) DOn i-1i~RT If'l Cd) DOilJ.', mES09 DO:J
PEDRQ,' viejo (5) Dor~A CLARA ~) f)O:~ JUN,I
,"j
FI\Bl0 ..,.. lrJ {\LGUAr.IL -
-'
. 0..:5..5 rr t D
~emlna'Clo de !O'CamaLA ESCENA, ACTO PiU'lERO
ESCEN.'\ PRIr'~RA
, Entr~da nl puonto dQ Segovi~ -:
... // ,
DONA JUAr!A, dp hombre, con calzes y "vesti do todc
ve rdc; OU I:"JTJ\~'U\
QUWTANA Va que a vista de@ridly
-
-2
e Of)i'!A ,'!,r\[~,1\ ell.nf',[ ii\.'!CHEL
°
\h rdflde ras (l con:J0j ~ r.
1'·1i 05.
lEscribi r~s?
Si.
5i D~r~ fiador nQ valao, sal nca, bodegonero, que en esta pu~nt~
ta ~soero.
iHo1a! lQue es eso?
dy;:.>, ilida1lJo. Eso de :·101~. 31 nue a 1;] cola cono
contera 1e si:li'i .Y a las doce s61n dinQ.~ !IlJ11~, nl la", .Y no
1:!101a, hola".
Yo, OU~ ho11 ago ra os 11am!', ria ros osot ro lJO ore.
~USCf') un m~f"; qu~ si el cfelo los 110vhra 'J las c'rlnches
seJ tnrne ran m~ll)s; 'ii aW0S pre~onaran ":lor 1as cal les , si
cstuvtcre :l(1c!t'id '~e ;'l"1.'5 onpcdrado .~, cie9,o .yO los
ntsara, nunca en uno tro:-'f:>7.~ri3, sernln soy de
desc'idvldo.
lQue tantos iJ(l1)~i s teni do?
:;UC~H1S. oo ro m§s ;norH"s QIJ;:: Laz ar-i l lo de T(\IT1(>5
•. Un mes sarvf , no cumnl t oo , '" un 1:1:5~!ic~ muv
'~)~rr:n~rlo, bnIfn , sin snr ",lc;r.1~n;
-
.@
D()NA ,]W\f·lA
CARli! iAi'l CH EL
CAPJY1NICHEL
DOfJA ,JUNIA
CARI\;!!\NCHEL
e DO~A JUNU\
DOfiii\ 1.1UI\":A
rfll1Ai IN'! CHEL
DONA 1.1UA:.:;\
cr\Rf\f.1A~! CHEL
-3
guant~s de nmbar. gorgoran. mula de felpa, engomado,muchos
Ifbros , poca ctencf a, perc no se me 10grRha el salario que me
daba, porque con noce conctoncte 10 ganilba su merce.
i,;'1al 10 qanaba? lPor que?
Por mil c~usas: la nrimera. 90rque c~n cuatro aforismos. dos
textos. tres si10gismos. curabf'l una call~ entera. Yo te dire 10
qUA hada mi medico. 1'.1 madruqar-, .almorzeba de ordinario una
lonja de 10 a~ejo, porque era cristiano viejo; y con este latuarto
f'lgua vit1s, que es de vid, visitab sin tra')ajo» cal le arriba,
calle ~b~jo, los egrotos de [·1adrid. \folvfamos a.las- once. Com a
luello SU 0 , con un as 0 ~~, ~ awer comido juqaba cientos 0 pella.
D~ban las tres, y tornaba
a la rnedicR atahona: yo, la M~za, y el, la mona v cuando a casa
llenab'" a era de noche. a a I?studio, deseoso
aunque no era escrupuloso dp. ocupar alqo del dia en ver los
p.x~ositores de sus Rasis y Avicenas; asentabase y ~penas ojeabados
autores~ cual1do dona Estefania gritaba: "Hola, Ines, Leonor, id a
llamar al doctor, que 1a cazuela s~ enfrfa;" Respondia
'61: "En un hora no ha ue llamnme a cenar. Dejenme un r ~ r"
ecid a vuestra senora que le ha dado gorrotillo al llijo de ti\l
condesa, ~, que \~sta 1a ginovesa. su amig·'l, con tal tab~rd1110;
que es fuerza mirar s1 AS bueno sangrar1a estando renada, Que a
Dioscori d~s le agrada: no 1Co a rueb 1 no".
Enfa a ase :t ama, y entran 0 aver su doctor, decfa: "Acaba,
senor; cobrado habeis hart~ fa~a, y demasiado sabeis para 10
quenqUi ~~nais; advertid, s1 as; os cansais J que presto os
consumireis. Dad al diablo los G~lenos, s1 os han de hacer tanto
dano. lQue importa 01 cabo del ano veinte~as 0 !11£..nos?JI Con
aquestos incenttvos el doctor se lElvantabll: ~~'text'os muertos
cerraba por estudiar en los vivos. J Cenaba', yendo en ayunas -, de
1a ClenCla que vio a solas; v asotandose rep1eto, al puntade
madrugar, se vol via a visitor, sin lTIirar ni un quodlibeto. j
5uDla aver a1 o8c1ente, d~ci~ cuatro chanzonetas, ~scribl~ dos
r~c~tas destas que ord1n~ri~m~ntp. so ~legan s1n cstudiar; y
lucgolos embaucaba con unos modos quP us~ha extraordinarios de
hablar: "La enfermedi'td nuo Ie ha dado, senora, a vuesenorfa, son
flatos e htpocondrfa ~ las flc:!mas vitreas qu~ .t-iene con el
qui10, le cQnviene que de dfa y de nocile tome unos Rlquenmes que
den a1 h~:->ate y al es!"len la sustanci a quI? p.l 111f'l1
come". Encajabanle un do!llon • .v asoPlbrados de escuchar-la, no
cesaban dp. adular'le , hilStc\ hacor'le un 5::\10OOn. lPar6cele;J
vuesaste Que tal modo de ~~n~r sa me porli~ ~ ~i loqrar? Pups nor
~sto 10 dejp'.
iEscruPlJloso criado!
5i te hubiara de contar los amos ~ue~v~riasveces s~rvi, y andan
como peces nor los '1:>1 fcs de:spe mar, fuera un trabajo
excusado~ bastete el saber QU~ estoy sin comodo e1 dia de hoy, por
mal acondicionaniento.
Pues si ~!as en coronista de los diversos s~nores que se
extroman en humores> desrl::: hoy me pon en tu l1sta, porque
dssde hov tP. reci bo en mi servi cio.
iLrmguaje nuevo(, lQUien.~ __ .v~sto paje con lac~,Vo? "
Yo no vivo sino s610 de mi hacienda. ni paje en mi vida fui:
vengo a oretender aquf un ~abito 0 encomienda; y porque en 5eoQvia
dejo malo a un mozo, he menester quien me sirva.
lA pr2t~nder entrais 11107.01 5aldreis viejo.
Cobrando voy aficion a tu humor. lLlamaste?
C~~amanchel. Porquo naci en el de ab~jo.
~ficio~andome Vc\S por 10 airoso y 10 sutil.
leomo os llanan ~ vos? Don Gi 1.
-
,.,
, I~
e CAR~:W,lC:fEL DO~i'\ JI;NI/\
CfJJ!i\ ll\'lCHEL
rof!,'\ ~~l'r\;l!\
CAP.N1I'.:'ICUEL
r,f)'l PEO!'?...)
•
onrl r :t\RTI:!
OSSORIC)
-4
non Gil no mfis . .f.',qor1i!"'ll'\ortfl sncut-rt r mi ano l l f
do. l~U0 nosade C()110C~~S linni;'\ ~, :1onrada.?
1.Ih./ am~?
y moza.
ifas'1ui llosrl?
Y (lU0. mtnze.
(.l\P:::~Tt:.) (Vamos:. ('Ile noticias 'l lnvo Or' l~ ~~S1
tto:'1de vtvc don Pf~(lro. [:~drid reC1~)'~ ostc forastero nuevo en
tu anparo.)
(l\fl,":T!::. ) ( i Ou6 bonito que os c1 tip1e mOSCf't~1: )
i10 v~nfs, ~~ramanchr.l?
( II .r.'~ SF:Vm:lOs, senor don Gi1ito. ' Ir.. ). ••
Sc.llcc./~~clc",k :I
!:SCE~L'\ III c-'" Ira..-? -:L- dfh' / ~ ~
(LEYFncr IJ>lf... r;:\~Tl\.) "r,;nn, en conclusion, que rlon
~1;'Irti'1, 51 fuera tan cuorio, como It'1mO, h1ci2r,' dtchosa 1:1i
ve;e7., trocando nu~str(l :::tm1stfld 0.n narent-isco , H~ dado
nnhbr~ a una dania de5t~ ctudad, :1ob10 ,v '1GrmOSa, oero pobre,
L1erJo csto nOC1ocio ;'\ 1" CHI~' suelen los t'l{~ su eSl1eci~: f\
urrc:nr.~nt1rs:? 61 .y it :;j~clJtrtr1e ~11;1 nor 1l'l justi ci "I
~ l"londerad vos 10 r'!U2 se"ti ra (Juhan nterda vuest ro
doudo,
_, ..JluQs..t~leza .Y vw~stro mnyora::::oo, r.:cn tal prend~
como mi _~fiQ.ra . I}Oi'i31f\t~s·, ."erfl s» ~u~ m1 sucrtc e~tl)rb~
tal v('ntur,,:-taffi??la a no perJu~if·(1rjQ Q1 senor dOI1 Gii de
Albornoz , Clue 5sta Tleva, cste de CnSRrsP., ~I desonso de ouo sea
con "U(3c;tr~ hija. Su sangre, dtscrscion, \-!d'~':1 y
naynl"':\7.r,o (cue ~'~rP.d~r~ ~)r.?ver!p'ntn de d1 nz. mil ducados
do ronti) os rUCdi~n ~l~cer 01 vi dar 21 f:wor ('UP. os debe y
d::jarme n m; ;~nvii!1oso. ta "'!~rci?d p,w:~ 1e hici~~l'1~s
rt"c1':'ir't? en 1u'!tlr d" don:a,rt1!1, que os besa las manns.
l)arn~ nuchas .v buanas nuevas def vup.str~ salud '! pusto , (HlC
·C!1 c1e10 nur!(~nte, etc, ValladQlid y julio, etc. - flon
ft.n'dres da Guzman." S:~,~iSt S0nor, Mil VCCf:lS bien vontdo
'1rtri'l 61i-'nr~r ·'l~up.sta casa vuestra. QU~ n"ril comcrobnr 1(1
QU2 !1(~ lplrlo snbr.='\ e i val or que vucst ro ti'tl1e
I'luestr;:t. Dichos::l (ana I!1\1s hub1t3ra 5idq s i , pnr~
f,n""ob1ecer la sangre nl1:;strl .. r'~·::·:l(;aS de -:ion ::arti"
can Drenrlils ;,.:1.1S reqoc1,jilran mf s nostrorns jir;~. Paro
"(·l'."''; don "artln inaclv~rt1d(! !l~CI? 1nno!\1bh~ ~1 dtc'io
casentento, a:J.~ V(ll) en su 11..1~ar iH1Y~1s 'Y,'"!'lido, s~l!jor
rlOil Gil ~ i11:'l t iene muv contanto , no d1~o Clue ro1!?iort"l
de m~rido mi Inp.s; ("JUC al-fin s\?ra encaractmf snto de Rl!"'!un
I!Od~ .~!1 ~('Ir;:'lV10 ~::: mf amin(\~ nas qUO 10 jUZ'1() creed,
s1 no 10 rliqo. - .
Comcnz~is .de m,"\-!r~ ? av~ntn.ifl.ros ~~n hacerne rnrce d,
('1lle, t~m€roso , s0inr don P8dro, r1(~ l')od{'r !HHJ.arns aun en
na1a'"1r:~s (nue erl p.1 g8n~roso son pr~n~~s cte v~lor), ~ar~
env1d1aros, ~~ o~r1s v en pi'llabr~s victor1oso, :,nr('!dezc("
cCll1.:'!ndn, '! mudo r.'i!J(~stro ~UI::! ~1O soy r:1io~'~, por~lJc
soy vu~str0. D~ucjos tengo en 1~ c"rt~, .\' ",uchos dn.l1r)s
tftu1os, flue t:'odr0,n daros not1c1:t de nuie~l soy, 9; os
1r:lporta conocn.11as~ QUC:l 1i:'! su~rt~ me fll~ f''''I 0.sto
oronici~.
i~O t~noo '.'0 en t(l~ poco d(~ 1111 anif:'o e1·cred1tC'l y
est1I'1;:'~ que no baste su firma sol~, sin bllscar testigo nor
ql.l1r::n vuestro va1nr ~li~ntns ~icanc~.
( I\ n r .. "..-C' r ['I" 1··'\~TI'! ), •• '.''-' , • • I.,.}, •
. " ,. :'.'1 ri eti1 can 1~ hou,~, f'lntGS Qur: w'nqiJ dona
-
-s
Juan9 ~ cstoriJar1n.
(t'.P/'P:-:-E r\ (':SS'jP-.IO.) :3 r'!'J~mf'.mte pi eli 1i ~~nci
~ h:'\ r~ Que efecto til labras nera ~l susto nue SUG1c dar un no
osparedo gusto. 5i verl a pretcnd6is, ir~ ~~rde--a-]a !1uertCl d
lque.,~ convi dada , y sin saber Quien so is , h~rEHs ~Ur ~ de
vuast ra vo1untad.
DON ~11':r.TI J i Oh ,;r :;'1 c.~ "~r.:::l d~ ! C,1~i ne ~ 1 S
l)1, norq ue otro sol aoua rd~. ydeteniendo 111 fin ~ su jornana,
harm inPlovil su luz oara Que sea ~tcrno Gl di~ que sus ojos
ve~.
En 1a hup.rtn os esporo.
DOn :·:J'.RT F: [1 cte l o os C}ul'\rdc (lJl~;lSE rf'l:,~ PEtRO,
il''l'~ ~'r~Tn Y CSS0RI0 P0r. ~rJi\ PUErn'.., V SJ\LEr-I f).('fjf\
PIES Y DO~'l ,1'.~m~ pn~ 0TP.,'.)
DO" Ju.'\i!
li"lo !li'l de P8S::;,r un lJes~r? ~!o vayas !IOY, par :':li
vida (s t cs '1ue t:' trnorta}, a 1a hucrta.
Si mi prim;'! me convt (1(1 •••
Dml JUt'Sl r;0!ld~ 11(\ ~Hl.\' vnl untac ci·;)rta no fr.tlta
excuse fino;da.
l,'')Ur1 dic;gusto Sf' to sigup de que vn v;:W~?
PC:lrocG que e1 temr QUP me r.2rS;qU~~ tris1;(~ suceso Foe
ofrece , sin OW? r.:i amor le l!1itigu~;. perc, en f in , It!~
df'ltrrminCl5 de ir ~lla?
Ve til tanbi2li, ~; veras como ima~iMs de r"i firr1lna no
bien.
8m: ,JUr.;l como crfi!liillMR J:lre!1ol"-rin;:ls, obG~ec:?rte
.es .forzoso,
' (1'L\~L\f[. nrl~.' PE~!",·r. v Sr" Ol'r-n!\ ,"ru l\:.rno 1.\
L!t Pl!E~Tf\ ).. --.. ..·U·-~ l' ~ rs .... T·[ \..... ".. ! " • ...
1. I;;. -, .'. ,_... . .~ .ii. .. 'oJ , ..1 I-~. /0.
-_..sol::U'::crte hC:15 d:! scr ,:,i !.:5I)OSO:' 'le_al1~-·-~.lfl.
t;,trda.
~._ .., ._----- ._ .. __.~ •...... _- ...... - ..... :~-_.. ~--'
'. ClI.pr.:'TE. ) ;Su f)S~OSI1: . l.Comn?
om:::" I:!ES 1:1 t:~ no ~l.J~ rde ,
In5s. .ucho Pi;? espa-itc elr: nuo f!:'5 ~ahbra}ln de casarte,
l.T1eM~o t~nto ha ou~ dil~to 01 ryoncrte en estado? lT~nt~s canas
po lnas r!J.:: 6~"s i\t~v~rtl'l' a dar PJ1 ar":r~s livi ~!'lns con
'lU(~ ;:H1rA5U~~ mi sl.lertp.? lqup. h~ci-3. dO:l -luan a
-
DOnA VIE S
DO~·I PEDRO
• OOf!/'. INES DON PEona DOfil', V,lES
ilonA JUANA
CI\PJ\f1Al'1 CH EL
. DOwi,JUI'NA
CAr~;'jNJCHEI.
CARA['W·ICHEL
DONA JUAi'lA
CI\RAI'lANCHEL
nOiiiA .JUI\NA·
CARA~,1m~CHEL
;,IUSICOS
•
-5
;, Fa1tin llOr:1b res en :!Cldri d con cuya hacienda y apoyo me
cases sin ese ardid? to es bien qU0 mi qusto impidos, y entrando
amor par los ojns, dueno me ofrezcas de oidas? 5i In codicia civil,
que; ~ toda vej~z infama, te vence , Mira que es vil defecto. lComo
se llama ~se hombre?
Don Gi 1.
tOon Gil? ll:;arido de vf Tl ancf cot fGil! iJesus! No me 10
nomb~s: ponle un cayado y pe1lico.
rJo rsuares en los nombres cuando el due no' es noble y ri co.
TO 1e veras t ,v yo se ClU~ has de vol ver esta noche perd1 da por
el. (cm IP.ONIt\.) S1 hare.
ESCENF\ IV
Ln huerta del duque
DON~\ JIJI\[V\, DE Hf)I:;IJRE, SOll\
fl. ()~t~ huerta he sabt do qU2 don Pedro trae :t su hija dona
Ines, y en ella mi don r~artin 1ngrato ptensa vel l a. Diciosa he
sido em dcscuhrir tan presto 1a casa, los emoros y e1 enredo.
C/·\RNV\NCIiEL V n0i\!A JUNU\
(SF! VER A DORA JUfJ'IA.) Aqul diJo mi arno hcrmafroditn Que me
esperaba. y~ ivive Dios~~ que pienso que es alQun demonic que en
traje de hombre he vcntdo a sacerme de juicio, y en siendo10, doy
cuenta al Santo Oficio.
Caramanche1 •
iSenor! ~ene venuto. lArl.o~de bueno 0 malo nor'el prado?
Vengo a ver a una dn~~, pnr QuiQn bebo los vientos.
l.Vientos bebes? 1:'1(1,1 desnacho: iBar-.to t:lS e1 Itcor, mas
no borrachol l.Y to 1A nuieres b1 ~n?
L'! i'doro.
Los que vienen con mi dama seran, que, convidad~ a este paralso,
es an~el suyo.Retirate, y veras ho,\! "laravi11as.
(APf.RTE.) lHay cnSii igua1? ir.p.oon y can cosQuillas!
:'~USICOS, T')CiymO Y CNHANCO; l}f)P.I JUAN, mnl\ INES Y DOn,\
CLi\RA, C[,)':I1 JJE CAi':jPO; nOMA JW\~lA '( CARAf1AriClIFL.
~lamicos del prado, fuentes del nuque desDertad a mi nlna porque
me escuche; .Y dsct d que compare con sus arenas sus desdenes
yr,racias, mi amor y penas. Ypues vuestros ~rr)yos sa1tan ybullen,
des'ert~d ~ mi nina poraup. me escuche.
ii3ello jardin~
CtHW, IflES Estils ~arras, destos alamos dose1~s, au~ a los
cU2110s, cual Joyelas , entre sus nojas b1z~rr~s traen co'leados
los raciros , nos daran scmbrr'l mejor. Sientate alluf, dona Cl
era, y em esta fuente repara, cuyo crista1 ruro y frfo besos ofrecc
~ la sed.
DON JUJ\~"I En fin: lquisiste venir C\ asta l1uQrta?
flOf.lA WES r~ dcsmant i r , S~nflr, a vuesa merced y oxemtnar
mi finooza.
-
-7
CARArJ/l.NCI-lEl
DONA JUANA
(APARTE, I'..J.U mil'.• ) E1 dtnoro no 10 es tanto, aunoue
prefi0ro a 1a suya SU heTleza. . . . .
l_~~~~~~'_"_ CAJlI\I~~CIIEl.) Pues por el l a ostoy perdido.
Hablarla J.
•
CI\RI\f'iNICHEl
'DONA JIJANP\
DonA CLAnA
(riPARTE, J\SU I\;iA.) ~ien nuadas ,
3~S1ndo ~ vuesas mercedes las manos, 1iccncia pido, por
forastero s tqutera, nara qozar 01 rccreo que aquf tan co1mado
veo.
Fa1t~ndo vas, no 10 fuera.
DONA JUA~lA
OOfiA INES
DOf.iA JUANA Tendre ansi mas sazon •.
ronr., INES Jon Juan, haced 1uqar a este cab~'l~rn.
(AP~RTE.) (Pues que mi 1ado 1e doy, con e1 ~e ca10s
dcsesp~ro.)
cortesano estoy. V
!)ri:iA INES
DonA IQES
dOAA JUf,j';!"
DOrlA HIES
(APArTE.) (iQue airoso y gal1ardo tal1e: iQue buen~ cara~)
(/\P/\fTfE.) (iAy de mi: l t 1i ra1e dop,a Ines? Si. iQue
prestoemoiezQ a envidia11e:)
m~..,rl.lV ('!'J~ '15 de l!all~!101id vuesarced? lConocora un
don Gil, tambiel'l de ~l1a, que vino agora a i,b.drid?
lDon Gil d~ qu~?
lQue sa yo? lPu~dn haber mas oue un don ~i1 en todo el mundo?
LTr\n "il cs e1 nombre?
DONA WES
CARI\l'·1I'H nlEl
DOM~ HIES
lQtli6n creyr. que un don fuera guarn;cion ria un Gil, que
stcndo za~al andn rompiendo saya1 de vil1ancico en cancion?
E1 nor."lhre es dil'Jno rle estima, a r~gar de mi rlineroj y si
no •••
Cnl1 (J grosero,
Gil es mi ~!'10, y es l~ prim.:l y e1 bordon d~ todo e1 nombre;
y eo gi1 se remat;m mi 1: que hay peregi1, toronqt 1, cenogi 1,
porque se asoebre e1 mando de cUBn sutil cs , cuando rompe
ce.mhray; y hast~ an Va11?do1id hay Puerta de Teres~ Gil.
v YO m~ 11~mo tambi0.n don hi1, ~1 servicio vuestro. lVos don
~i1?
• DON JUAN DOflA WES
DOil JUN·.j
00flfl. JUANA
Si en serlo muestro ... cosa oue no os este hien, 0 que no
~usteis, des~a hoy me vo1v~re a confinnRr. V~no me pienso 11aM~r
don hil; 5610 aqu~110 soy que vos gustp.is.
/
·Caba11ero, no imoorta a las que anul estRn Que os 11amefs Gil o
Beltran. Sed cort~s, y no ~ros~ro.
Pcrdonad si os ofandf , qua ocr rllsto de una diu"1(J •••
Paso, don Juan.
5i Sl?, 11 aIT'il don Si1, lque sa nC1~ d.~ ;:lou;?
P6samc d~ros un disqusto.
-
--
-3
DOtif, CLARJ\ L~ mus;c'1 en paz os pongu.
(LEVt\I'lTAf'.JOOSE.)
D:lfiA mES (,~\ DO~1 JU,t;i!.) Sal1d, sefior , a danzar. Wo
danzais?
j'lo danzo YCl.
OOf.iA UIES tVe1 senor don Gil?
.• DONi; ,J lJ AN f\ No outero dar pena a oste caballero.
DOflt JUAn y~ mi enojo se acabo. Danzad.
~ 1 .OOfW r1ES .la ga, pues , conmmo,
(/~PARTF..) (iQu~ ~ csto obl lque el snr cortes:
DONA CLARl\ · -·("i\P·f~TE . ) (Un angel de crista1 os e1
rr\"RZ: cual sornbra' si go' -~.-,1) su talk ai
r!'so_~~_~~~_l~~!_~.:L_ Danz~~.!'_.9.ui.~!:o. :~~ .~?n 5!
l{-DOfif.. I;-1ES (APAPTF.:, i~ DaA/\ ..lUK!i\.) Don Gil de dos mil
donai res , ya se
que ~ ser du~no mio venis; nerdon~d si, inQr~ta, ~ntes de veros
relllJse e1 bien que mi amor acuarda,
DOiiA 'JUPJj/\ {HI\BLi~ P,Pf.I1TE r.O;~ lJ~:~A I~\!ES.) I\Jo
outero solo en palnbras paCJar Ic mucho QUi'~ os de:)(~. f.IQuel
c~h,l1ero os guctrd.:l, y me mira recPloso: voyrnc.
lSan celos?
OO;:j,~ JUA~!A i:o es nada ,
nOiii,,,\ r!ES lSabeis ~i cilsa?
DOftl'. JUNI,~ V muy bien.
lY no i fois a honrar mi casa, PU0.S cor du('\fio os
obedece?
A 10 menos 9 a ronda r1a osta noche , Adi 6s•
iSr'!fior amo, sf"'fior G11 ~
DOf4A CLA~A nuy enamor~dn AstCY.
ESCE~'If.. V
r.on Juan, lque mel~ncQ1ia rs esa?
Esto es dar (\1 alma deSe?nr3'ios ou~ la curen, y eborrezco tus
mudanzes , i Ah Incs: En fi n, sa11 ci 2 rto, .
. 'i oa re d i rsmat 0 ,/~spucs 01·'II v ene J :"l, !1F!r~ rl"
Vl Cia pesaros.
Voyme, t1ra'1iii mas tu me 10 pagnr~s. (VASE.)
'. DOfJA I'IES i if\~~ J que me la tura, Clara~ ras outcro el
pie de don Gil que (. 1-=\ man 0 de un mona rca~ ._----. --._--
-_..- ~. . ESCGIA X [;Oi; PF'ro In3s.
D0fiA L·IES Padre de mis ojos, don Gil no es homh~, P.S la
gracia, la sal, e1 donat roe, r1 gusto, que enor en sus cielos
gu~r~,,: ya Ia I1C! vista, .va Ie quiaro, va le adoro, ya sa
agrav1a el alma con rlilaciones Que m~rtiriz?r n;s ansi as.
um,l PEDRO (IF\~l.J\ APARTE COI'I LJOfJ :if.'.f\iW.) Don Gil',
lcu~nd(! os yio~ m; Ines?
-
-
nON 1'1APTln 5i no as al sa11r de c~sa, oara ~enir a esta
huerta, no se yo c:u~ndo.
DON PEDRO Eso b~stn. 1"ilagrcs, don Gil, han side dosa presencia
bizarra. NcgociadCl habeis por voss 11egad, .y da lda las
qracias.
I)rn i:iARTF!
• ;:lOiilA HJES /JON PEDRO
DON i' 'jAI1T 11\1
DC~I! ?f~RO
DONA UIES
DO~: PEJ1Rf\
nnjij1\ HlES
OON PEflRt"l
oml riARTW DONA VJES
mr··, t~ARTIN ~~A H!ES
DC~·l l'EDRQ
fY)::iA I~JES
DmI PEDRO
DON 17i\RTIN
rOMfI. H1ES
ro~, PEDRO
DOf.l1\ nJES
DON PEDRO
DOHA IdES
DON PEOr.G
• nON.1.\ CLARA
. DOfii1 CLi,FU\
n:JfiA I:iES
omJ PEDR'l DONA I~IES
S~noraj no se a quien pida meritos, ob ras , palabres con QUe
encaracer Ia suerte que a tanto bi~n me 1evanta. lPosib1:? es que
5610 el venne en 1a calle os diose causaa tanto bien? lEs posib1e
que me admitfs, ?renda cara? Dadme •••
l~ue es esto? l.Estais loco? tVa por vos enamorada? Vo it VOS,
lcuando os vi en mi vida? lHay mas donosa marana?
Hija, Ines, lperdiste e1 seso?
(!\PM~TE.) (lQup. es esto, cie1c?)
Uo ncebes de ded r Clue a don nil v1ste? lNo 1e ofreces si "
Dala~r~ de esposa? . M
lOue sacas desc? Que de mis quicios me sacas.
Qu~ a do~ Gil tienes prrsente. , ,. • '" ? (.M qU1cn.
1\1 r:ismo oue alf!br.ts.
Yo soy don Gilt Ines mia.
1.. Vos (lor. Gi 1?
Yo.
Por mi vid~, Que es e1 mismo.
riDOn Gil tan 11eno de barb~s? Es e1 don ~i1 que yo adoro ~~~~!
;t_~ ~~ .~sme ra 1das. E11~ est~ loca, sin duda.
V~11ndo1id as mi patri~.
rye ill j 5 es mi don ~i 1 tambien.
lQua s~nas tiene sse? Aguar~~.
Una c~rn como un oro, de ~lmfb~r unas na1abras, y unas calzas
todas verdes, que cielos snn, y no ca1zas. Agora S~ ve rie
aquf.
lr.0n Gil de com~ se llama?
fJ~m Gil lie 1rlS calzes verdes le 11amo yo, .y esto basta.
Ella ha perdido el juicio. lQua sara esto t dofi~ Clara?
Qu~ R don Gil t~~9" por dueno.
lTG?
Yo, oues , y en yendo a case procurard Que m1 madre me case can
al.
E1 alma te harP. yo sacar orimero.
Tus mudanzas hnn de obl1£1armc •••
Oon Gil ~s m; p.sposo; lque te cansas?
-
"~'.:
-~"'.
~-
I
II -10I
Imp1a yo tus esperanzas.
!I
he dicho yo. I. ?I Vl sto I
! manana, siesta color apetece. I
I 'A I a -luane I
y QUINT,~~A I
pedro de Urdema1es eres; perofes enredar? I
S 10 Que me ha sucedido. Dona a 1ibartad nor mf; don r~artin Que
en su aroor y nombre es competidor; hdo1e 1a presencia, que
desatinado I duende. Pierde e1 viejo la pa-OCnes ni sus rueoos
obedece ni a don ~ra es el amor Que me ha cobrado, ~esde entonces
atropel1a con pundo-I buscan da por senas mis calaas servfa~ loco
de ver su desden, para
Due an da en te rri b1e tentael on! rderas 1a demanda. I ~ona
Clara, aue es orima de mi I d~ modo Que '", su madre ha persua-.
:que me la 1e nor mU.~'er. El criadobte de mf, en la Duent recibi,
orQ~p. desds ayer aca ha ~odido I
: ~·"'~dJ: /o:hn-:s ;,?o.f,;.6k.- ~r,do .
I
~ te has vuelto mujer?
~ared en medio de anuf vive dona 'E'" '- 1 •i.lue me ama. ..s
..a manana a Vl s, ~va vecii1dad, tenemos brava amistad; un galan
de ou;en rctrato soy vivo, Jqe menos la ausencia de su proceder ~,
padre saber 10 que pasa con don 1cerca estoy, faci1mente
deshare
esas . I
I ! .
L-.__--.~ ..~iia r.
i I I ~ ama auien no da. I
-
"
.'8f -11
QIJ i~IT iIi·! t. En ot ros t hmflos no datvln. Vue1vorne, puss,
r} '1(\11 t:?CRS, hasta ver ciestils maranas ~l fin.
Df de mis h~z~fias.
QUHlT.t\iJ,,\ YCI ~f!ostare I"'ue t:~ trueces ilOY en
hOr.1'='r:~ .'I !'!n mu,i~'1 vet nte veces.
•DONA .JUANA Las que viere (1'!e mi remcdio roqutcre , porque
todo es monaster; mas lsabes 10 que he nensado primero que alHi te
oartas? Que con un r>1 it1go de cartes finias Clue shore has I
leqadn de Va1ladol id en buscn de mi emante, i. 'V a que .-
f'In,?
DONf\ JUANA Arae sosnocha don >1artin de que nuten su afll"r
ofusca soy yo, ( ~~e en SU sa11.limi~mto desde mi patria he vcntdo
, y soy e1 don
Gil fingido, Parn qua este pensa~iento no 1e asequre, sera ~
bi,.:I!'l fin~ir que yo 1e escrtbo desde all~, y ClUP. por e1 vivo
F como cutcn sin alma (!sta. I)i rasle tu qU~~!L~~i9S.~I1, ~~_I}
.~QO=-- .,-vente nncerrada , con sosoeCfias'de·nrenaaa. Con esto le
r.!csatino, Y crP.yendo aue alla estny, no rlira ~ue un don Gil
soy.
Voyme i'l !"lone r de carni no.
Y yo, a ~scribir.
'Jamos, pues , Darasme 1a carta ~. e~C?~~ •
(vr\~SE DOfjl\ JU,{\jJ/~ Y QtHln!~"'!A Pr.R UN.!\ PtJERTf., Y
Sl\LEN POR LA OTRA n"~11 I'lE~ y 1"'''''1 Jl'f;" ) • .,,/ " -'" ,
:...; .. ,.. •. , • ..-1- .,. /. • "J / - ?
~'YU:~ : VCi'?" 1u.c. ~~~c> t.VH4" (.£A~ Je# • ~,'?-rnQ c:::.
v/~"~. • Oni\! ',JUAN lPor un r~!'a7. mp. desprectas , antes de
sabar qUien es?iPnr(du-~· ~
.- d = 1'- I ,un rn no , oHi:! nes. ~ /'?G..:J •
DonA Ii'lES Excusa palabres neci as , y mira, don Juan, que
estoy en case ajp.n~,
DJN JU:Wl l lnconstents: ••. rJo ~ograras a tu ;:J.mante. /\
mater ttl don Gil voy.
rCljijA HIES li\ Que don :]11?
non JUNl A1 rapaz, inqrat~, por quien te pierdes.
DONA INES D\1!1 (~il de las calzes verdes no os nuton nerturba
tu paz. As; nos de vi ~a n; os , que no 1e he visto desou€s de aque
l l a tarde. ~tro es ~l don Gil que priva.
OOi! JUAN lHay clos '?
(
Sf, do" Juan, que e1 don !?ilico, 0 fin91n l l amarse ast , 0 si
l'l v1vir vino ~~ui ~e ~sie~t~, te c~rtifico que de todos se bur10.
El que d,) casa t •.' ha e~hat1o es un ~fJn ~i1 muy barbado, i'
qutenabcrrezco yo: pero cHJiC\reme casar con e1 n1 padrP.. y es
fuerza QJe, Dor d~rle gusto, tuerza m1 inc1inacion. S1 a matnr
estotro don Gil te atr~ves, de ~lbor,oz tiene nl renombrQ, y
aunquedicen que ~s muv homhre, como amor y animo lleves, p,1 premio
a m1 cuenta escrlh~.
_ cm·l .H!j!,~l .r- iOnn Ci 1 de Alb~rnoz S0 11~m~? Dar:l/~ UES
{1~i 10 dice 1a fama.
r.rJ"1 JUltl iY que~ lLc detest~s?
nOiilf, IrlES Sf.
Pues s1 con su muerte In~rca mi f2 tu amor, ~ 1 Iaurel "a mi
~ah2Z;} Drrviene: que:' te ltB,gO voto snlona que puedan dob1ar por
el. (VASE.) .
cnnA INF.S i~j~l~~ Que rlest~ su~rte asegur~r~ la vid~ del don
Gil por
-
••
..
•D1~A JUN!A
DOA,'I I'lES
OJf1A INES
O(H1A tsrs
DONA JUNl[\
~f'fjJ\ Ii~F.S
• DOfi!!. I:H::S
-12- .
C')uh~n perdt da estoy , rues rJal~dolt~ mUl?rte! qU0.nare l
tbre , y mi padre no aumentara mi tormonto con su odioso
casamiento.
ESCE'H\ Ii
COilA JUNlf\, DE :IUJER; IU\LDI"IESO V r,Of-1fl. mrs iOll mi
senora dona In6s: lEn mi casa? F.l in"tsres estimo. desta visita.
En verdad qUC1 iba vo a hacer en este punto otro tanto •
Donn Elvir(\, tu cara y talle me admi ra. re tu donai re mp
es
panto.
FnVoreC0sl:1e, aunoue sea en nomb re ~.ieno; va se cue bien te
oa
rezcn, en fe d01 Clue tu ousto desp.a.
.luventud ti ens harta; hi en merr=c?s nor ti soh enamorar a un
Adonis, ~ un NC1rciso, y al sol que tus o.ios viere.
Pues yo s6 quien no me
Si la C(\l"lunic:'lcion quf ta Ia r.~elf'1.,c("lifl, y en nuest
ra nli1istad consientes. tu dcs~raci~ ~s hien me cuentes, purs ya
te dije 1~ rr.;".
Nn~ por tus o.ios , r;ue amorns e.ionos cnnsan •
•E I'I •a., 1'\10'• 9a...
En fin, lqui(:r~5 te la d·:~a? PUC1S p.sdir.hilFle,.y no Tloros
, 'En 9urqos~ !1ou1E~ crlt->cza en Castilla, me dio ,?1 sar don
Hodrigo de ci sneros , y sus deslJmcias con el. N'lc1 amantc ,
iqut? desclicha~, 1U'~S dcsde 1:-\ cuna i'\n6 a IJn don ;'1iClU,:!1
(fe Ribera, tan gentil. C0ii10 cruel. Gfibo1e su case .'1 mesa un
prtno que cion I':iguel 11~mnbase ~ste don Gil de A1homoz y
Cflrone1, r.b un don. ~IJartf"' de Guzman .':l.migc i pcro no fiel.
Sucp.di6 l1Uf'3 al don ;1art;n Y ::l su oildre don !\ndros les
oscrtbtf dasta corte (tu padre ntmso que fue) pidi endo1p. OilrCl
esnoso r.!e una hermosa dona ' ' In§s, qU']!I si p.31 no
c(')nj~1;uro~ tu, din dudn, dp.hr:'s sere Habf a ljad'J don
~'1i'\rti!'1 " una doni'! Juana fe y pal abra de mi1ri do; m~s, no
osandola romn~r, ofreci6 este cas~miento al don Gil; e1 que
comurrlcf tntnnto y cartes al amigo dor r'li~lJ(\l mi ingrato
(\ue!in, .v 5ste ~ 5!J VPZ enamnr6s~ de oidas r.erdit1Flmo nt e de
ti: .~, atrone l Iando iWlistades, obl t qactones , daudo v fe de
don 1;i1 hI hurto las ,c~rti:\s y. el nombre, noroue con e1
disfrrH~nd()se, a ~strl corte vino, ntenso que no !H U'1
~s{v~ndiendoscl per don fii 1; to ;lR I')pdi do nor i·;jujer. / t»,
que si qo como smnbra sus pasos , vine t rns 61. Snbi(\ndo don Gil
Sl/ anravio , quiso se9uirle tam
hi~n, y cncontr§monos los rlos, ~i"ndo fuerza aue con 61
caminase hast'! estn corte 11nbr~ nu(.!v? d;:15 (' diez, donee
ag'Jardo la sen
tencta de mi amcr, siendo tli al jlJ(~z. Como vine con don Gil
Ja semejanze ;led,i cera de los dos rudo encender , mi randose e1
si 0mprc en mf, .Y yo mi rand~m:~ en el:t:...Enamorose_~-~~
l De (lui G!"l? .~.
J)~ mi.
l Don ri 1 de m~JOmoz ? de >u~ Ie.. .f
-
DofiA I:"·.!E~
;)0fl\ J W'.' l.'\
OO;;A LIES
• rJ'~lf\ .)IWIA
,0:1 I iJ\RTI:'t
QI)"I' .!T' .'H.I"\. ",. ,.... .r,
ar"'·\ F!"'. rl,.,r-r I !.WJ'
n' .I ~lT no.';',,~,: I r~' '"
Dl )"1 i ,AnT m
-13
~.r.ue n.C)!1 :.1 11!J21 dl~ ribera l~l dor: Gil fin!lirln fue?
lQua duefio tlJVO v t!J esroso ouiere !1W~ vo ~1 si Ie de?
Esto 25 c tcrto.
l~ue el don Gil ve rdadaro y ciarto fUG aque l de Ias vf~rd2s
calzas t iTriste de mf: l.Que h2 de hacpr 51 te s i rve , cars E1
vi ra?
Como a don '1ifJlIe1 despreeies, tambien yo desdeni1r~ a don
Gil,
lPU(!$ deso rludas? Hombre que tiene mujer, leomo pu~dl~ ser mi
('s:;0501 J ;'10 tenas esc.
Pues bien, a don Gil v~y a escrihir 2n tu o~~scnei~ un ~ape1, y
su ImJertc! eserita en e1. jA'I Elvira de mts ojos! Tu esclava
ten!1o d~ sera
(r.P/\.~,) (y~ t!sta !)ob~ ·
-
-14
Arlios.
II I~~T IH enQ'-' ,.. "·.l'l~ . (l\?r\r.TE.) (~[n qu6. hR de
p~rf\r, lctelos ! , embeleco tanto? ( I.'"" 1".'S~-::....
•
nON JUt1N
onr.! {1P.RTPl
0SS0r.n
aSSORD
,')SSORIO
DON i'1ARTHl
OSSOP.I(I
(lSS;iRII1
". DOtl ::i\RTPl
QSSOUO
OSS0RIO
DeN f)!' PT I ['j
Sonar den Gil de .l\ll)ornoz, si como cerro la VOZ, valor
vuestro pP.diO t?ncierr·", para 1uci r e1 acero, al paso que
oretender contra SIJ gt?sto mujer, pensamianto al~o gros?ro, yo,
que soy interesado en est" parte, qutstere quesi!liesc!nos flfuera
del 'lug~r, y que en e1 prado 0 puente, sin que del ante tuvi
esemos tanta gente" mostrase~~s ser valiente, como mostrais ser
am~nte.
5i vos t!:'l~is aficcion~ cuenrn ,~'O a casarms venqo , V roe
i'lhorrpce mi dama~ pu~s en su mane ~ej6 naturn1ezR el sf y no, y
vos presumis ~up. os ama, prct~n~~mosla los dos; que cuando el no
me de a !TIi, Y vos salg515 con I~l si, no reF!ire yo can vos.
[llil m~~ 11(\ dtc'io Ollr? es fuerza hacer rle su padre el
gusto, y QU8, ml1~nrlola, no es justa 1,1 dej~ casar par fuarza; y
en fe de cSl:a sinrazon, 0 noc; hemos dQ MCltar, 0 no os habf.iis
de cnsar.
l;:J"na InGs di ce qu
-
·rat
OSSOIUO
DON nAP-TUI
OSSOP.IO
')SSORIO
-15
IHen.
Oice ansf, (LEE.) "Hijo: Cuirli'ldoso l~stare hasta saber e1 fin
de VUGstra ~retcnsion, cuyos nrincipios, segun me av1sais, prometen
huen suceso; para que 1e cnns1qais, os remito esa 1ibranza de mil
escudos ~' ese carte para l\qustln Solicr, mi corresponsa1.
·Digo en ella que son parn don Gil de P.lbornoz, un deudo mio;
no vais vos a cobr~r1os, porque os conoce, sino 0ssorio j d1ciendo
que es m~yordcmo c1e dicl10 don ~i1. Dona -luana de Solis fa1ta de
su casa desde e1 dia qua os nartistes; si en ella estan confusos,
no 10 ando yo ~~nos, temiendo os haya.seguido yimpida 10 que tan
bien nos esta•.Abrevfad lances, y en desposandoos j ;}visadme para
que yo a1 punta me nonqa en camino, y t.'mgan fin estas maranas.
n10s os guarde como deseo. Va11ado1id.Y 8!10sto, etc. Vuestro
padre,"
ilio escuchas que dona Juan~ fa1ta dG su casa?
y,,- yo s6 donde ocul ta csta: aqora 11e90 Qui ntana con carta
suya, y por p.1la he sabf do que encerrada est~ en San fluirce, y
prenade,
(APARTE.) (Parira en fa de donce11a.)
Dm~ VrARTIN
1SSQRl0
DON rIP:RT H!
OSS.'1PI0
CARArit'N CH E" l
. DOnA JUANA
CARArW~CUEL
DOAA JUNJ/\
CARAI'iAi~CHEL
e OOfjtl JUA~ji\ CARAI'~Ml CHEL
DOHA JUAI'jA
CARJll-iAUCHEL
DOfiA JUANA
CARl\tiA!'l cm:L
I';uyose sin avisar R su padre; que, af1igida de colos de mi
partiJ3, no. 1a darlan 1uqar e1 sobresa1to Y 1a prisa; y esta sera
1(\ ocas idn de 1.:1 nena y confusion que aquf mi padre av·· rlero.
en re a agora ~scri!:nen .0 a,.y osoues que posen a rl~n3 Ines,
nuesto ~ue mi ausencia 11ora, 1e dire que tome estado de re11 f1i
osa•
S1 esta en e1 convento, ya tQ~~rfl 10 mas op,l camino
andado.
Vam,')s, y ; ras a cobrar esos escudos, (lssor1o; que::' si es
hoy mi desnosorio todos los he dp. ern~lear en joy~s para mi
esposa.
Gisn se dtsnone.
(APAP.TE,hemosa:
A OSSOfnO.)(VANSE.)
Estoy loco. (ALTn.) ifly mi dona In5s
nOt:iA ,JUI~Nr" DE HO:'n~RE, y CARAl,iM~CI1El
~'lo he de astar mAs un tnstenta, seno.' Don Gil invisible, con
vas, que es cosa terriDle desapar~ceros de1ante de los ojos •
5i me pierdes.
Un nrsconero he ciln:;ado,' diciendo: !lE1 ClUP hubip.ra hal
lado a un don Gil con ca1zas verdes, perdido de aver aca, di'ga10,
y daranle Iueqo su 11i.)11azgou • iVed QUe' sosteco nara nuten sin
blenca (~sta~ '.In real de misas he dado a las animas por vos, y a
San fmtoni!) otros dos , de 10 !li")rdido aboqado, rIo qu1ero mas
tcntac16n, que me dais CtUG sosrechar oue so1s du~nde 0 hechicero y
tcmo a 1a Inquisicion. 9agadme, V adios.
Yo ne cst~do tndo est~ tfempo escondido pn una casa, Que ha sido
m1 ciel0, porque h~ a1canzado .1a mpjor p.n ella de Madrid.
lChanzas hRceis? ll'lujer vos?
Yo.
Pues ~teneis dientes vos parn.co~11~? ~Es acaso dona Ines,1a
dami}za de 1a huerta, por las CRl7.'i.S m\J?rta? Si' sera.
A10 menos, es otra maS bella, que vive pegada a 1a casa
desa.
~Es jugueton,.?
Es travtesa,
lOa?
-
·Ilt
D01P, JUI\W\
Ci~n.A: iNI CHF.L
D()i'll\ 1.1Uf..:'H\
• CI\P.NWlCIfEL
C/\RI',j;i;k.CHEL
CARNlt\NCHEL
CI\!\N ii\NCHEL
DOf.lA JUNJ!\
f,ARAi JAr'lCHEL
Ci\Rlrl[\[JI"'HEL
DONA JUA'li\
DOfif, JUAi~A
rAPN,!.I\.~lCHEL
-16
l.Y rectbe"
Lo ('lUG 1a dan,
Pues retiri1 la bolsa, iman de una damn. lLlamase?
Elvi ra se 11=mla.
Elvira~ perc sin vlr3 ,
Ven, ll~\fi'\rf.isr]e un papal ,
(:1.r-PAf~:' r:rl LAS r.ARTAS qUE SE LE C;'WEr.O;: ,n~ fX)r!
,:,,:r\RTHt Y LAS I'ILZAS.) Df!l1as n.:tv un rl1e!Jo tl'1ui. Qye,
flue son nara ti.
E1 sobrescrf to rasqe do dic~: "1\ rion Gil de Alborno»,"
tuest re. (l\P!\RTE.) (i:'\y cielos:)
En la voz v Crlret te ins .:t1teradQ.
Qos cprradas y un~ ~biert~ vicnen..
';'1ir,~ rJ~ra flui~n.
(LEE.) 'I!\ ("'on Pedro d~ riendoza .~' \}cl:~stepui". Este es
'~1 m~d~·· de (Iof\~ II"'t0S.
! ~i ra nsntro sobrescrt to.
Pice aOlli: 1l.'\!\CJ'.Istfn Solier de Ci~m(i!"qo, mercader, II
E'sta 1~i~rt~ ~s para mi.
;;irala.
(!',PN~TE.) (Qui.~n (!ud~ que es el nl icco ~.f:' don ~'iart;n?)
(LEEl~ P/\Rf\ 51.) (l\!'l'.RTF..) {iOichns.'l SO',, on extreme: 1\
cuen nresa("lio l'tG tenirl0 Que a mi mana h?yan ven1rfo estas
cartas. Va no tP.r.lO mal sucesn.]
De un tio 1:1;0 de Sec.;o'!i~~
InGs Qu~rr~ nara nevin.
I\certast(~ su int~n.cion. Una lif)rrlnz., me envia para quo
joyas
1a de ct~ h:;st" mi 1 escudos. FUQ mi sosnccha nrf"f~cifl.
~"el1etra en I'.gustfn Solier 1ibrada?
En 6stJ le escril)e QU2 los d~ 111eao.
?'-?Ci02 rl dtno ro en tu oodar , .Y no Me dcspedi roe de ti en
mi vidr\.
(AP/\P.TE.) (A Quintani: vov a buscar. iQup. r:mfiana tan
(iichosa~ Hoy coorarf la l tbrnnze f}ui!1t?~H, .v d~ mis hazanas
vern presto (:1 fin sutil.)
Por si otra V0.Z t~ He? I")ip.r(f~s, r:e encaio tus calzas
verd~s.
Hoy sabr§n Qui5n es don Gil.
-
r:.."lfif, PJES
• om·: PEDRO
CO fi1\ I'lES
DI)1'·1 PEOR'1
nonA HIES
nOf!.A U!::S
•D,,~I 1'[ ~mo DONA JUi!,dl\
-17
ESCE~,!f.. V
Sala en casa rlc don Prdro
D!)f.ii~ 1i,lES Y DO"! PE DRO
I)iqos senor, que vives cn~aiiado, y oue el don Gil fingido que
me ofroces no es don Gil, ni jam~s se 10 han 11amado. [lon iii9uel
dp. Cisneros as su nomhr~t con unil dona F.lvira desnosado ; su
Datri~ es Burgos; ;')orqup mas te asonnrs, la rnisma dora Elviri\
me na contedo todo el suceso, (lJ.K~ en su buses vtene, y del
nrismo don G11 es un traslado. Pared en r.1edio dost a c;"s~ tienc
l a suva, hab Iar'la puedes y infomarte de todo estp embe1eco, que
es solene.
Advierte, In6s, que debe de bur1arte, pues no pueda ser fa1sa
aquesta di rma ,
Pues si esa cnrta tu o~inion confirn~, ~parR en que don Gil el
verdarlero, on qui~n mi voluntad su emor conff rma, es un ga11ardo
y joven caballero'S qw~ nor lCl gracia de un verde vestide con que
le vi ~!1 Ia hu- rta C?l diR primero, talzas Verdes le di .por
nlJelli(lo. i'lo 050 contradectr tan gran mentira per ver tan
anovado su er.Jheleco, haste que :' v~rme vino dona Elvira. ~stf!
~eY dijo el mara~GSO trueco, y 105 p.noanos de don Gil postizo.
:-';ir" 10 mucho qua ~n CaSRnTIe pierdes con outen 10 esta con
otra, yp.sto hizo.
·u . t ~ t IIII;}Y SP.~J{'l".C em!)us c:
Ouo te acuerdcs d9Sdc SllC(~SO ir.rnortCl.
l;,!o veri a yo a1 don Gi 1 de 1as cal zas t verdes?
:';ona Flvi'r'l. me dijo Io pnvi~ri::\ , hablarte .'! verrne
equcsta mtsma tnrda,
Pues, leoma tarda?
AQn no h~ n~SJdo el d;a. Pero, lno es 6st~, cielos? Haqa a1~rde
con su presencia la esper~nZJ m;a. Adelanto•••
(DO~/\ JU.~W\, DE H'): ':~1qE; Y OUP1TrU\ j\PARECEI~)
!~ darns s;~tisfacci5n, de mi tardenza vengo, y a pe~ir perd6~,
no de quP. en mi :'rwa rnrdanza, sino d'.:> f'lf dilation.
l1arne ten1do ocupado estos di~s 21 cuirta~o en ~U0 m~ ~uso un
traidor, que por lograr vuest ro amor , lll!sta :'31 nnmbre me ha
usurnado,
Yo se que- eso no es atls; '; paro S0~ 0 no verffad, conocerl,
s~i1or don Gil, ~ mi pao~~ qu~ 0$ rl~sJa. y entre confusiones mil,
pp.rsu1di1~e a ~ue no crea enredos de un pGcho vile
.~ mucha sucrtr- !1C tenido, senor, ha!lf'?r05 hallado "ol.li,
." l leqarecorric1o a no ht=!hem~ ~se"uraoo cartas Que hov he
~cibido de (ion !'.'1c'r"!?s df" f:uz!"'15n, QUe quim~ras des!Hlran
rlr puien can fi rmas hurt~das ~reten~i6 v~r,ma1ogr~dns mi~
esperanzas. Si ~an fe ycrodito estos reng1on~s (ENSEfifU:: LAS
!,,"RTAS Y iiIPJ\LfiS omr rED~~.) y me Rbona este pap~l, no
ari.~itais satisfacciones fingi das de don mguel, 0 gua rdaos de
5us t r~ i ci ones• Yo ostov, c;enor, srltisfnc!lo rl'.3 10 que
decis J' afi rmr\ vusstro gl~n'H'OSO pecho, Esta letril y (.)sta
firma del agravio Que os h(! lIedlo (si es que soy yo Quir-m le
htce) fue la causa, .Y agora es favor con que os autcrtce , Si,
letra as d,:,~ don Anrlres. (InRi;. LAS CJ\RT.'\S DTRf\ VEZ.)
~ui2ro mi rar 10 Que df ce, (LEE PARP. 51.)
""L" ~!)l\'- ...r. C·,.. N' ~ 111 11\ ) .(H·· n ,".1 ~;!:.;..:.
i.k: u .f.ll- '. '·hl. lC5mn va de vo'luntad?i1D
-
..
DONA INES
DOG.'\ INES
nOI~!1 JUNIA
• DOilA HlES
OON PEDRU
OOF1P, JUAil.1\
DON PEDRO
DONA I~'JES
DONA JUA:'JA
DOi'~ PEDRO
DOi1l\ J UJ\W~
OOiIl'Et'RO
DOfiA JU.'\f'-I;'\
QUINTnNA
DONA JUAi~l\
I:lON 11/\PTHI
~SS()RIO
DOf! !';ART II~
0SS0RIO
OSSORIa
DOil l-jARTIN
')SS1RIO
.CON ~1ART I N OSSOP.IO
Dor·, m\RT P'I
DO~J PEORO
-18
Ccsdo ayer aca quer
-
..
DaN f.1IUlT HI
DON PErRO
• nO:'l nARTIN DO;\i1l HIES DON PEDRO
DON [,;ART HI
DON PEDRO
rJ!)fiJ\ HlES
DON/\ INES
0.SS0RIO
OSSORIO
DON ;'lART I!'I
f)SSr)RI~
DON l1J'\~TI1~
OSS3RIO
DOil ~~AIH IiI
no~·! r'lJI,RTPI
-19
don ~'1i'luel sois, .v con astuctas mil ,siando ladron de un
pape l , llu~r§is oor Medio tan vil usurnarle a vuestro amigo el
nombre, opinion y fama?
I
lQue dp.ci s? /
Esto qua digo, y guard30s que de osta trama no os haga dar el
castigo que mereceis. Si os llanais. vos don i'1igue1 00 Cisneros,
lPara que nornbre trocais?
r1enti ra, solene.
iCuenos extremos~ Cump1id 1~ f0 a dona Elvira, 0 a 1a justicia
dtrenos cuan grand~ emh~lecador sots.
iPues h~beisme coqido los dos de m~v buen humor, en ocasion que
he pC'rdi do sese y escudos: Senor lqui en es e1 autor crue1 de
q~imera tan suti1?
Sabed, ser.or don r'!iguel, .que cl verdadero don foil se va
agora de aquf , y del tengo 1a satfsfaccldn que vuastro credito
pierde.
lQue don Gil 0 rnal~ici6n es estE?
Don ~i 1 e1 vert1e.
Y el b'lanco de mi ~ficion. iVive Dfos}, quP. alClun traidor os
ha venido a cn~aftar. Oid ••.
Pasf tn, senor, flue Ie harernos castigRr por archiembe1ecador
•. (VA~'~SE DOriA P·lES Y DON PED~a.) .
DC:'l ~:ARTFI, SOLO
lllay confusion c;cmp..jante? Hlup. este don r.il me !>ersi0~
invisible carln instante, y que, por mas que le siga, nunca 1e
encuentre dc1ante~
OSS~RIO Y DON ;"I\RT:m
iAY, mi arno, Don ~~i'Irtin~ iBuen l ance habemos echado:
~H~s hab1ado al mercader?
:·'i~s ~ val ier;:t C'Jue no. Un don Gi 1, 0 Luci fer. todo el
dinero todo al dtncro cobra. Hechicero debe de sere
lOon Gil'?
De Albo~no! s~ finma, dandol~ carta de pago. Solier me ensefto
su fi rma,
~stP. don Gil sera €str~go d? toda mi c~sa.
Afi rma ~1 sol tcr nue st"lda vesti do de vcrdo , porque -te
acuordes do 10 oue has par el p~rdido. Don Gil de las ca1zas verdes
Ila de quitarrne el sent tdo , r':inquno me hara croer sino .que so
disfraz5, nara obligarme r\ perder, al~un dp.Monl0, y me hurto las
Ci'lrtas que a1 merc~d~r ha dado.
Hara anredos mil, que sabe muchas vejeces cl en(l!11i~o suti1.
Van, senor.
iJ(;'sUS mil voces: iValgate ol diablo, e1 don Gil~
FIr'l ,'\CTO II
-
OUR!'. I~~ES
• C·~.l~:!\; ·:i\;\Ir.HF.L
nmy\ HICS
CI'.r.,,\'llV!CHEL
OOf.it. nrs
r.i\RA:1N1CHEL
DON~\ mrs CAR/Y 1f\~1 CH E' L
roN/\ 1l'lES
CAkA' ::';f,1 CH EL
D!JNA IllES
mnA Fl[S
."Cl\RN ~~\:\lCHEL ~"f.!A I"Irs .,~,
-20
r~CT8 TE ReEm
Fronta a cesa de cion !"~dro '
l.Dond~ esta vuost ro senor?
l.S,sl C vo, aunque tr:l; ga antojos y l~ mirP. can mas olos Que
una nuent~? Es ar~dor ~u~ de vista S~ ~e pi~rdp; ror mas que le
~JUsco .Y l lamo , nunca Ilui~rc mi vC'r~e nmo Clue en sus calzes
me de un verde. :·:~S t~l enda e1 muv tonto ror una vuestra
vactna.
LA vQcina nuestra c~;erP don ~il?
I'· una dona Elv;r.1, dC?sc!C? OIJC le sf rvo, mira de tal
suerta, que se ~u~re; s~norn, por sus oGdazos.
iSabei s vos l~C;O?
Se yo r!l.!~ esta neche l a Pi'lSO, cuando menos, en sus
brazos.
lEst=i "och~?
y otr~s rni) ~ue aunqu~ es lam~1no cl ~on Gil, en obras v 0n
nOU;)r8 es verde.
Vos 50;$ un grande hahl~c1or, V montfs , porque cse dama es
mujer de buena fama y ti.:::ne "lucho valor.
$; ns vcrrtad 0 si PS m(1nti ra, 10 oue dtno Sl~ nor 61 V per el
dfctm !';:llJ~l (FiSEfJI:..sELO.) Que tr~inn A ia titl E1vi ra.
l~e don Gil es ~s~?
Sf.
Pu~s bien: l~nr fuerza ha da sar dp. anores?
Ll~'1fi a l,~~r 10 que pU2d('l.s nor C'lClU;. (P·ITHtA~r.IE~'m
LA C,I\RT{'. c~r~ADA y SE1ALNJ~0LE l~S P~l~r,p~S nUE LEE.) iAquf no
dice: u I -; ~ -'(3 -' l' 0 t"? ZO.J di t , nes VU·H10... Q,.sao...
1 cPo n en sCJtlS vO. ..0 e~ acui : II l ezo Just II?" 11 .. II '"'
t t ;J? tyP ~zo JUS ..0... i.1 ~ ,1: ooe·,e ... , ~us 0 engo... . ~
hacta ~(lw"llla ~RrtC': ·:t!\rc!e ••• , amor•.• , a dofi~ ••• ,
aver voy ••. "? iY i'\ armel 'lsdo: "vuestro sov.•• "? lLu~~!):
'1Iillo. 1=:1 c1e10 os guarde':? iVed s i es b~rro- p1 rare1i11o!
Todo esto es plata quebrada: saoue yuste, s t 1~ ;:lgra~l'l~ (~l
hfln cor ~l ovil Io,
p. 10 m~mos, sLlc::.tr6, (QUIT;\SELO.) hvp.!1t101o, (\1 falso
trato de tin tr",; dnr V de un tnqrato,
Eso, nonas , 5un1tp.1e, ePIC.? me renira don Gil.
Do~ da un ~sno, qu~ no mil.
(ll!~~~E FL Pr-,PEL Y LEE.) 1I~'10 h;:,110 co-itento Y 1usto
cuando con vas no le tcnqo, puosto Clue a vpr a Ines vonoo a costa
de l~ti dtsnusto. Va desen nlazo justo de volver a h~c~r alarde de
mi amor, y aun~u~ esti'\ tarde ~ ver a don~ Ines vO", no os de
cel~$. Vuestrn soy, dlJp.fio l'1io. El ctr lo os QU"rd0.·: iQU0
renal ado papel ~ /'\ su duefio so nerece , tan infal'1e que
ape:'tece las sobras de don f.1Iauel. ·iDo"i~ Inp.s le da disqustn!
iVfilgame [)ios~ lYa empal aqCl? l~~"jilr soy que satf sfeon antos
que me oruebc ol gusto? lTnn bueno es rl de su El.vi ra Que su
I'pf1ti to nrovoca?
C!\RA:1Ai lCHEL 'lo os 1~ mie1 para la boca del ••• asnn,
-
. ,
DON ,':lART IN
QUINTANA
DOH r'lARTHJ
• QU IflT t\;'~A
[ION r-'ARTIN
qUHlTAN!\
QOM '1f.\RT HI
QUinTANA
rJJi'1 ~ 1A RT IN
QUmTA~1,!\
• QUIrlTA:1A
QUIrIT;'\HA
DON i1l\RTVl
-21
DOL! 'il\RTIi'! Y QU H!TJlJ! A
~o digas m~s: basta y sabra s~her ~or ~i mAl, Quintan~, que
muri6 mi dofirt Juana. liuy .iusta ven~rlnza cobra e1 ctelo de
mi crueldad, dp. w.i ingratitud y olvido.
Deji'lme contarte e1 como sucedtd su l'1u!-?rte on suma.
Vuela e1 mal can pies dp. p1uma, viene e1 bien con Dies de
p1omo•
Llegue no poco contento can tu carta, en quP funde a1hricias,
Clue no cobre. Lf:'Yo tu C;)rt(l tros veces , y cuando if:la a
responder d1jeron1a Que venia su padre, y Que ~retend;a convert1r
su ~ozo ~n 1uto, dando venganza a su ~nnor. Y como estaba prenada,
fue el susto tan repent1no, que a ma1parir al fin vino una nina mal
form~daj y ella, a1 dar e1 primer grito, d" " II lid" • d'~!1 f1 d·
d 1 IIt6 IIlJO: 1'\ 105, on .iar••• , y, en n, que an ose con e In,
murio como un pajarito.
l.Aaorct, que no hay rcmcdto , osfits , temor atrevido, ecl1ar
df!l alm~ el olvido y entraros vas de por medio? lAgora 110ra y
suspir~ mi oena? lAgora pesar?
('p,pl\p..n:.) (~Io se~" 10 que ha dp. oarar tante suma dp.
ment1ra.)
,'-10 es pos lble , sino que es e1 espir1tu 1nocent~ r:t~ doft~
Juana cl oue siente que vo qutera a do'ia Ines; y que en cast1go y
venqanza del m.l1 r~go que 1a d1, se f1npe don Cil, y anuf hace
guerra a mi esper-anza. POrQue ~1 nerseou1rme tanto, 21 no 11 JDer
narte 0 1ugar adonde a drtrme flp.sar no acuda , s1 no os encanto,
lou~ otra cosa puede ser? E1 no dejar casa 0 calle que no busnue
nor hal lal le , el nunca TlenarIe il ver, el 11amarSP de 1'll1
nOMbre, lno es todo esto cOl"ljetura cle que es su alma aup.
nrocura que la vl,3ngue y nut? me asornbre?
(~PARTE.) (iEsto es bueno: Dona Juana crne QUP. as alma que anna
en pena, lV10 e1 mundo chenze mas ~uena? Pues no Ie ha
de salir vane, porque tengo de apoyar este disparete.) (ALTO.) A
mi '1ilrecfame hasta aqui 10 nue escucliaba contar desde el dia oue
muria m1 senora, que seria suono que a 1a fantasia e1 pesar
~I)MSento; pero despues que te escucho nus 01 alma de mi senora to
persi~ue cada hora, no tendne, senor, a mucho 10 que en Val1ado11d
pasa,
Pues, laue es 10 que alla se dice?
Que, desde e1 di1 que murio 1a mill loqrada; sa aparece con vost
ldo varontl, dtctondo Que es un don Gil, en cuyo h5bito padece,
oorque tu cr.n este nombre andas aouf disfrazado, y sus p~nas has
cau;~do. lV e~ verdad, senor, Que aqu; te l1am~s don Gi 1?
:1i olvido e in!lrat1tud ha ouerf do que me Tlame , amino, ansi.
Vine a esta corte ~ c~sarme, y ofendiendo su h~llp.za, codiciando
1a rtnuoze de una dona Ines,oue a dnrme e1 justo cast1go viena que
mi cruel dad merec; 5, en don Gil mr. transformo. ~'!1 padre1a
~!.llna t lane destas desgracias, Qu1ntanflj su ..codtcf a y
iilteres.
Pues no dudes de qua es e1 alma dr. dona Juana 1a que por
Val1odol1d causa tomores v mtedos y d1sDon~ los enredos que te
asomcran en Llad r1 d. Pero, lpiens~ste casar con dona Ines?
Si muria dona Juana y rna mando mi avaro padre intentar este
triste casamiento, no conc1uir1e ser;~ de a1~an modo afrcnta
mi'a.
lC6m~ s~ldr~s con tu intento s; un~ alma dr1 nurgatori~ a dona
Ines solicita, y 1a ~speranza te ~uita Que tienes d91 desposoria?
'
iiisas y oractones Son las cue 1.::15 almas emansan, QU,=, en
fin,
-
eDNA JUAN{,
,
• nurnANf\ DONI'. JLli\NA QUI:nI\NA
OONA ,JUANA
1UVITAi'Ii\
DonA JUANfl.
QUWTI\HA
QUI~ITPW\
DORA CLAR!\
nof1f.\ J UA1'! A
ronl\ CLI',RA
DO~A JUANf\
DOf:iA CLARA
noFi f; JUAW\
-22
con ellas descansnn. Voymc i que en ~sta ocasion en el-Carmpn y
Victoria h3re oue se digan mil.
(APARTE.) (A puras misas, don Gil, os 11evan vivo a la
gloria.)
l.eomo!let salida, uutntane , tu char'la con non ['.1artin?
nOA/\ JUANA, DE Hor1BRE, Y QUHITAJllA
~,1isas va a decir por ti i en f~ que eres alma que anda en
pena.
lPues no es ~nsi?
r1as no deja 1a demRnda de dona In~s.
iAy de mt ~ 1\ mi padre tengo escrito como que a Ia muerte estoy
por don r1artin', que loco d~ (~namorado por dona Ines, sU'af1cion
~ matarme le h~ obl1gado.
Pues, lpara que tanto ardid?
Es n~r~ que desta suerte par~ de V~11~doli~ mi padre, y pidami
nuerte a don !~?!rtin en r:1adri d; que he de perse1u;r, s1 pucdo,
Quintana, a mi eng~nador can uno y con otro enredo, hasta que cure
su amor con mi industri~ 0 con su miedo.
Oios me libre de t-=,nerte per contraria.
La mujer veng~ a~ravios desta suerte.
A hacer'le vay entender nuevas chanzas de tu muert(~.
(VASE.)
DOllil CLARA Y DOf3f.\ JUAN.!\
Senor don Gil, justo fuera, sabiendo de cortesia tanto, que para
~i hubicra un dia••. , lque digo un dia1, una hora, un rato
siquiera. Ta~bien tengo cas~ yo, como dona Ines; tambien hacienda
al ci!lo me dio. y tAmbien quiero yo bien, como ella.
lA mi?
l.Por que n01 Asaber yo tal ventura. creerl, ~ella dona Cl~ra,
quo pnr 10grarla segurrl , fuera , si otro la gOZi1r~" mas ni sts
r10nde vivis, Que galan par vos se ~brasa, ni que ~mpleos
admiti~.
liJo? PU9S sabed que Mi casa es ~ la Red de San luis; mis
galanes, mas de mil; m~s QUi2n en ",1 gusto alcanza el premiaPQr
mas gentil, as verde cual mi csneranza, y es en el nombre don .cn.
Esta mano he de hesar, (RESASELA.) po~ue d~l todo me cuadre 'f~vor
tan oarn estimar•
. E$CEtI{~ VI
conA !NES, I~L PAwO, V DICt:AS
•
OONA INES
IJOli/\. CL'\R/\
DONA ~lUI\NA
nonA CLARA
~h, ina es el que miro, icielos:, don Gil, p.l falso, el
ingrato?lEl que cebando nts celos es de mi opuesta mtrato? furia ~~
provoca~ Quiero escuchar desde aqut 10 que
IA que 'pas~ entre
los dos.
En fin, los marlS por mi? iBuena mentira~
iPor nios~, que no me trateis ansi. Desde el dia ~ue en la
huerta os vi, hermosa dona Clara, nara mi ventura abierta, ni tuvc
manana cl~ra.
~!c 10 muest ra 1a frecuenci a de dona In~s, qUI? os recrea y es
todo vuestro i"ter0s.
-
-23.~
DONr. JUANA
I)t:~:,\ ,JIJN!f.\. .
DONA CL(IR,': ,
•DONA f.LARA
I)Of;I~ ClARf,
nQf1f\ HIES
DO'1f ,llJI'IlA
DOiii/\ r'IES
OOfV\ HIES
r.OHP~ JUI\.NA
Ol)!\i!\ n-lES
iVive rios~, nue es dona lnes a rris ofos fria y fea: si
Francisca SG 11a~ara todas l~s ef~s tuvipr~.
Put:?s si no amais a mi nrima, lcomo asistfs tanto aoui? Porque
como no sabfa donrfC' vivis, y me abresa VUf?stra Inf'moria, venfa
nor instant~s ~ ?sta c~sa, crevcndo que os hal1~ria a1guna vp.z
('In ~11a.
PIJ!?S l!H\bf!\ rlas que preountar nor mi case a dona Inr.s?
Fuera darla c~los 0S0.
;'!o quiero apurar v~rdadcs, don 8i 1; flue os amo os confieso,
y que vuestras s~!1uedades me quf tan ~1 sueflo v seso,
De esnoso os 1R day: tom~d:, que, por 10 oup. p.~ el10 gano, os
1a beso,
rii prima rr.Q espera: Rdios. Idme a v'!r :'0"... SO" contento
.
.. .oorque tracenos los dos ~esnacio osto casRM1ento.
(VI.\SE.)
Yn flue di en elme1~car, sa11 r biro," d~ todo espero•
. ~ni1ri ..Jtl!)'~.Jl\ Y 01fii\ HIES
(5,!':LIE';'mn.) Enradador , embustero, p1 uma A1 viento, corcho
a1 . mar, lno ~.lasta qua a dona Elvira en!J~n~s, Clue no renara en
honras qua el cuerdo mfra, sino que A mi .'! rlolif\ f1~r~
e>m!:>e1eoue tu nentira? tA tres ~ujeres en~alia e1 amor qu n
finqir quicrcs? f\ sa1ir con esa hazana, casado can tres nuteres ,
fuaras oran turco ~n E5pana. ' '
lQu6 dicp,s, mi bi~n?
lTu bi~n1 ~ona Elvira, cuyos bralossueno de noche te den, t~
res~ond~ran. tP~dazos un rayo los haqa, amer~ (ALTO.) lQu~ Clvira
t~ d~ sospecl1a? En 10 (lU(l clices repara. mo esta mala 1rl
d~sll~cha: Dl'1~le eso a donn Clara, nues la tione satts
fed-In su aJ:10r, su palabra y fee
lEso te ha causado cno.ios? lLue'1o nos vis":e? ~ln fup. sino
bur1a; nor tus ofos , Clue es -ma necia, ·H5t,l~me, vue1vp.r~;:
esos soles. ieri: ClU~ su 1uz nli req~10 es ,
;'Si Francisco sa 11.1maril, tndas 1~5 ~fes tuvtera". rues ~i ,"
tantas tcnno, 'ymi ra dosechos de
-
DOi\i/\ HIES
DONA JUANA
DonA INES
DON/\ JUAN:'\
• DonA INES ' DONA JUrrlA DONi'. JUN,' A
nONA INES
r)!lfjA JUANA
DONi\ 11',1£5
nOfJA JUN'l/\
DOriA HIES
nONA JUr~NJl,
DONA Ii'JES ,
DOf.i/\ INES
DONi\ JUA;IA
DOjijA PIES
DOlI JW\fJ
CARA[~ANCHEl
• CARA:1Nl CHEL . CARA:1A~1 CHEl
tuera este don Gil cruel, don i'1i~lUel.
Que so,y Elvira.
lQuien?
Dona Elvira. lEn 1fl voz y cara no me conoces?
lNn eros don Gi 1 de A1bornoz?
ri SOy don 8i1, n; des voces. iT,j dona ElY; ril ~ Otro
engano.
bon G'i 1 eres.
Su vestido .Y semajanza hizo e1 dario.
Pues, lque provccho interesa?
CreY0ndo que a don ngue1 amabas, yo me escrtbf e1 papal que
aque1 criado te enseno, creyendo que era don Gil quien se 10
habia dndo,
l.Que tu escribiste e1 pape1?
Yadon Gi 1 pedf e1 vestidn prestado, que Posta por ti de amor y
ce10s perdido.
iOe amor y ce los por rni?
Como p.1 sucaso ha sabido de dOll i1i(lu~1, cuya soy, no anetece
prenda ajana.
Confusa y dudosa estoy.
iInteni osa t raza~
3uena, y d~ suerte, que aun no doy credito a que ares mujer.
Pues, icomo haramos que quedes sequra?
Ansi se ha df? hacer. Vesti rte en tu tra,je puedes; Que con e1
podremos ver como te enta11a y te inc1ina. (VANSE.)
ESCEtlA IV
001"1 .JUAN YCARAi'-~ANCHEl
lVos servfs C\ don- Gil de A1bornoz?
Sirvo a un amo que no yeo en qui nce dias 0'.1'; ha que cono SU,
nan. Dos 0 tres veces 1e he ha'l lado desde entonces , gif'O es
verdad que me pago por junto, desde ~ue entre con el hnsta hoy,
pcro quisiera yo servir a un amo que ~e ho1eara a cada instunte:
"iHo1a, Caramancht;'l~ limDifldme estes zapatos ; sabad coino
durrnio don;t Grima1da;id al mflrques, quP. e1 a1azan me empreste;
prequntad a Val des con que comedi a ha" de empezarmanana", .v
otres cosas con Que se Q~sta e1 nOl'lbre de un 1acayo. rer~ ique
tengayo un amo~ que ni manda, ni duerme, come 0 babe, y siempre
anda!
Debe de estar enamorado•
Ymucho.
l.De dona Inas, 1a d~m", que aqu; v;ve?'
Ella 1e qutare bif:\n; nero, l.que tmporta, si viv~ aquf pared
en medio un anoe1? QuP i'lun~ue yo no1f! he visto, a 10 que e1
dice, PS muy hermosa. Este pap21 1~ traigo; mas de suerte
simbo1izan los dos en condiciones, que jam~s dona Elvira, para en
casa, ni en e1h hay qui en resnonda ; pues con se r tan de
noche,.-que h~n va dado las once, no h~v memori~ ~e Que ven~a ouien
1astil'la" de r.J; y e1 paoal tenna. .. ,
-
DOtl JIJA:I
CARA; IJ~;ICHEL
e.Ci ,R/\HN·1CHEL
CARf\:'~A'ICH[L
DONf, JIJf\"IP.
C/\RN1AnCHEL
DOfij:\ H!ES
CARAI~A;JCHEL
CJ\f\A: ;"Y!CHEL
~()n,1\ JUAi~11!
CARA~l/\"!CH!:L
•
-:5
Tanto , qu~ i:'hri~nd{)P1C r.l1 nal')e1, y conoctondo 10 "1ue
por e1 dpcin ~ don~ Elvira, ,izn extrPmos d~ loc~.
Y '10 los ;1,":"00 d~ culos , iVive Dios:, oue aunnue me cueste
vfcta y hectenda, tenqo de ouf tar-le a todos cuantos Giles me
pp,rsigan. En busca voy del vuestro.
~~~W7 T i3ravo 1\qui l es :1 Vo rl:Qotctre,' si nuedo , los don
Giles. (W.SE.)
r0f1/\ Jljf·~I/~, JE nt.HEr·, DONA INES V Ci\r:l\! W1CHFL
'lo 110. vista ti1l sf!mcjanzi'l an mi vida, dona Flvira: en ti
e1 rot rato mi ran d:? don Gil, ~is esooranzas ,
(~P!~TE.) (Dona rlvira 0; nonhrar. fiquella, sin duda, es que
con dona In~s est~: 01 ~iab10 1a trajo aca; que, cstando con donn
I~es, ~a1 padre darla ~l DR~~l que mi don Gil 1~ escri h i 6, V Vn
5U rt~rcp.d 1py6. Hermano Car~m~nch~l, ~ palos me vas nl
tando.)
iUo1a: l~'Je buscfits aqui'?
lSois "OS do?ia Elvira? ,.~
~ I.
iJesus: L1ue es 10 qu~ estQY viendo? iDon ~i1 enn sava vestido!
No os l levo n.~s lit mocnf le , l.ne dfa, Gil ~ de neche, G"ila?
jr'!'?tent~ antna 1 f~roz ~
!QuG ded~? l.Estais en '.;(\s1
lQu6 dit1o? Qu~ sois don Gil como Dios htzo un candfl ,
loYo don ei1?
Sf, jura aDios.
i.PiensiI.s o.u~ so'! sola ~fI") 1a nue tu presencia
p'l"IoRiia?
P.7.otes dan en Esnaflapur menos que eso. l'1ui6n vio un
hembrilmacho , cue ?fre'lta a su 11na.ie?
Lsta d~m~ PS dona Elvira.
:!mO, 0 ann , rl~spfdomG: hrlfl03moS cuenta, No qutero s::.'fior
con'b' ~.. t . tsava .Y 1 110M re .Y mU.Jer~ C~U0 C'\uerrel s er!
rn .ener jun ('ISca zas ,
cr; ado s c: r; ada, y si vie"~ don Gil aquf, v ~ los dos nos
ve;s juntos, lQui dir?is?
.El v~ndr!i, y huml l de ,v manso vos .:\ (51 rnismo le
/1nhlareis.
l.~n 'Jnti hora? Pues ichiton! (GUfr,"WE Pf\Rl',
I\f1UJlRD:1LLE.) (APAoTF..) (non Gil es. ~unque 10 dig~ el conde
Pilrtinup1es.) (V''.l'·ISE. )
D()~:'\ P!ES v nOR/\ JUp.~·!I\, flE :~U ..1F.r;l, A U\
"P·tTA~!!\J Y . nrCH:}S
iQu6 axt raordtnartc calor: iPica el tienmo y pica amor: en
0.sta noche s~rP.na.
fl)7'\ d~tp.rMinAci6n vcnno 00. ngotar ostos !'ton 9i1es. [Jos
son. l."lu;en dud~ Clue al ouno su dana v0',..:tr~ ~ rO'1d~r?
-
DON/\ HJES
bONA JUANA
CARAI'1ANCHE'L
nOjijA HIES
-- ron JUNI DOAP, INES
CARANANCHEL
D~f1l'. InES
DO~l JUNJ
~OfiiA JUANA
DONI\ PIES
DON ,JUAN
r.AR~r,lIWCiiEL
[lONA r~ES
non JUAiol
DO'1A IrJES
Dl)f! JlIA:o;
Dor~ nARTHI
DONA PIES
DON lo'JI\RTIN
DONA mrs.
DOH JUAN
.00:1/\ INES
. DON ~JlW,'
DON JUAN
DON ;lARTHI
DON JUAN
-26
Gent~ s1ento. lSi sera nuestro don Gil d~ Albornoz?
H~!Jl ale y sal de esa duda.
(APAP.TE. ) (Un rondante se hi') parade, ~Si es mi don Gi 1
encan
tado?)
;'So15 don r.i 1?
(RE~OZI\DO Y APftRTE.) (Que si. (ALTO.)· Don Gil soy, que en fe
de que en vos busco mi abril, en viendoos, senora mia, m1 calor
Dude templ~r.
Eso es venirme a llamar, por gent11 est110, frfa.
lDon (in es este? El que si rvo hebla atiolarlo, s1 no es ya que
hayamudado de ayer aca ••• ) .
En fin, lque a un tiem~o os abraso y hielo?
Qu~ma amor, lIiela un rece lo,
(APARTE.) (Sin duda que es don Martin el ~ue hab1a. iQua en vano
pierdes el t1empo, inqrato, sin mi:)
(AP:'RTE.) (No parece el.) (ALTO.) zsots, decf , rlrm Gil de l~s
calzas verdes?
lLuego no me conoce1s?
(APf\RTE.) (1\11 yo tamooco , lpar Dios:)
ramo me pretenden dos •.•
Sf; rna$ vos, la cu~l querfiis?
Avos, ~unque en el hnblar nuevas dudas me habe1s darlo.
H~blo bajo y rehozado, qUG es ~ublico este lugar.
OOrl 'IARTHl, C~q VESTIDO VERnE
(Hr-nU'. AP:'\RTE.) 5i es cierto que dona JuaM muorta, como
dicen, sea ouicn me persigue y desea, en la opinion de Quintana,
qln no goce a dona Ines; ya otro amante disfrazado e1 nombre
I d ..me 1aya usurpa 0 par vcr cu~n qUerido es, e1 s~so de
env1d1a pip-rdo. P1erdale 0 no, ~'O he de ander como e1, y me han
de Tlamar don Gil de Ias calzas vo rdes , .
(A DON JUJ~~.) Oon Gil d1screto y gallardo, poco amais y mucho
os outero,
(ArAp.TE.) (lOon Gil? iComo~ Este p.s, sin dUda, qu1en
contra
dice mi amor. lSi es dona Juana? El temor dp. Que en penns
anda,
muda mi valor en cohardia.
G~nt~ pnrece que viene.
Reconncer6 qui 6n es .
lPara que?
l:Jo veis , mi In6s, que nos mi"ra .Y SP. detiene? [Ii re que
pas~ adelante; entretanto, me eso~rad. Hidal~o •.•
lQuien va?
••• Pasad,
lDonde, st , nor sor anante , tengo aquf prsndas?
(APi\RTE.) (Don eil es este, 0.1 aborrecido de dona Ines;
cono
cido le he en 1a voz.) Don Gil, Gl ~lanco 0 el verde, ya se
-
·"
CARAfW·\CUF.L
OO~A HIES
QJH:j1\ JUAnA
DOHA INES
DonA ,JUN'lA
oor'l Jlil'JI
om·l I1ARTFI
DON JUAN
DOf:iA JUANf,
CARro-Wl CHEL
Donl\ INES
DOAA. JUANA
CARAi1A:1CHEL
Dml JUNI
DON r~I\RT IN
'DON ,JUNl
nONA JUAW\
DONA INES
• nON\ JUA~U\
O()PA INES
[JON JUAN
DON/\ IllES
-27
ha 11egndo la nora tAn deseada de mf , .'f tan rehusada de
vos.
(i\pr~RTc. ) (ronoci dome hR por Di (\5, Y quton mbozr.do ansi'
sah~ Quicn soy, no es mortal, ni sali6 mi duda vana: e1 alma ~s de
dona Juana.) (lOon Gil estotro sc llama? A pares
vianen los Giles.
Sacad 1a eS9ada, don ~i1.
(APARTE.) lOon Gil? .• (0 son dos, 0 vo estoy loco.)
Otro don Gil ha venido.
Debe de ser don r·1iguel.
3ien dices: sin duda, es a1.
U\PA~TE.) (iVa hay tantos dp. mi anellido?
Sacad e l acero , pues , 0 habre de ser ~r;!scortes.
Vo nunca saco e1 acero para ofander los difuntos, m Jamas mi
esufarzo emp1eo con a1mas; que yo p~leo con a1mas y
cuerpos,juntos.
Eso es dec1 r que ostoy muarto dE' asombro .'1 mierlo de
vos.
Si ~stais 90zando ~e rios, oue as; 10 tengo Dor cierto, 0 en
carrerA de salvaros, dona Juana, laue buscais?
lQue es esto? lVo dona Juana? lVo difunto? LVn alma en Dena?
(APAP.TE.) (iLindo rato, burla bu~na~)
lAlmitas? iSanta Sus~na~ iSan Pelagia: iSonta Elena:
LQue sera esto, dona Elvira?
Alg~n loco: calle y mira.
(APARTE.) (tA1Mas de noche y en ~ena? lAy-Dins: Todo me
desgrumo. ) .' J
Saca~ la espada, don Gil~ 0 hare alguna h~zana vile
Si por estorbar mi Rmor, cueroo apa~ntc tomast~. Alma, cese tu
norfia; que no ent~ndi yo que hahia en el otro mundo celos, pues
ryor mas trazas que dGs. ya estes viva, ya estes muerta, o l~ m;~
veras ciertn, 0 mi espOSft. ~ lror~ lnes. (V~SE.)
DOi\iA JUAU/\t m:NA INrs] iJO~'1 llUAN v CPRAf:{\l'!CHEL
i\Jive l~l ctelo: , Que sn he ido, excusando l~ cuesti6n con la
mas viva invencion Que los hombres han oiMo. Il • • ~S1~ i rt Ad·"
P S·9'" larJTllga taverlguar,Sll suceso me mpo a. ..105. . ro 1 ..
platica comenzada, pues don Gil contigo esta.
Ulo te esperaras, y ira contigo a1guna criada?
iParn que, si un PA~O ~stoy de mi casa?
Toma, pues, un manto.
No, dona Ines~ que en cucrpo .v sin alma vtr), (QUITJ\SE DE LA
VE~!TANA. )
Quiero volverme a lT'li puesto , por vcr si p.l don r,il menor
es hoy tambien .rondador.
En nran peli qrn os ha puesto, don r.i 1, vuestro
atrevimiento.
-
nON JUAil
onl\iA CLAM
DONA CLf,RA
CARAr·W~CHEL
DOfiA CLA.R.l\
DON JUAN
DONfl CLARA
DOHA JUAN:'\
oml JU!\;!
DOfll\ "lUAilA
CARA! lit··, 01EL
iX)f.iA HJES
DON JllA;·!
• DOi'iA CLAR!\
nOAA JUm!A
DOfi.1X r·IES
DON JUAH
DOriA JUF-:lf,
, -28
A~or que no es atr~vido, no es amor, afr~nta ha sido. Escucha!1,
que gerte siento.
D()f\il'~ CLARA, fJE HOriRRF:
Por ver si mi amente ronda a dona lnes Y Iile engana, hice esta
amorosa haznna: e1 mismo por mi ~snondn.
I
Aquardad, sabre qui~n es. (f\~f.\RTI'\SE DON JUAil V LLEGA fa.
LA VE:·ITAi~A noAll. Cu\p.[.\.)
(APARTE.) (Gente a 1a ventana estil; 11eganne qutoro hacia a11a,
por 5i ~caso dona Ines a don Gil csta esperando: Que e1 me tengo
que finqir, por si puedo descubrir los ce10s que estoy temblando.)
(l\LrO.) iAh ••• d~l balcdn: 5i merece halJlaros, bella sef'lora,
un don (111 que en vos adora, en fe que c1 alma os efnece, don Gil
de las calzas soy verdes, ~omo wi espe ranza •
(l'.PARTE.) (l,l1tro Gil entra en la denza? Don Giles llueve Oi
os noy.)
(Este es Illi don Gil querido, queen el hab1a delicada l~
reconozco.)
(APi~RTL) (E1 don Gil i .tolatrado es estP-.) (LlEGA5E oorl JUAN
A DONA CLARl\.)
Hue1gome que hayais venido a este tiemoo y a esta calle, senor
don Gil, a 11cvar e1 oago que mereccis.
lQui6n sots vos, que os ~rometeis tanto?
E1 '1ue os ha de mati'll"..
l~':lata r?
Si, y don Gil me llama.
(AP/'.RTE.) (E1 diablo nos trujo aea. ~,fluf os matan , don(\
Clara.)
VUELVEN DOnA JUAI\~At DE Wl:~JRE V f)UINTMIA
igu~ma Quimcra:
if.1 ceballeros l Uiuy paso?
lQuien 10 n~~aunt~?
Don Gil.
(AP1\nTE.) (Ya son cuatro , y srran mil. iEnd1ablado esta este
paso.)
lQtro Gil? iCie1os~ lCua1 as c1 ~u~ vive amante en mt?
Don Gil e1.ve rrlf\ so.~' vo,
(~PAp.Tr.) (Va h~ vuc1to mi miedo e~ c~los. A dona_ Ines ronda.
iCie10s: Sin duda qu~ me engano. n61 me tango que / venQar.)
(ALTO.) Don Gil d~ las ca1zas v~rrl(\s soy yo
s610. .
. (AP!;RTE A DONI" JlINJA.) E1 nor.~bre n1rrdi:'s: del to salen
a capear otros tres r,i1es.
Yo soy don en, ~1 w~rrle 0 cl pardo ,
lHnY suceso m~s gal1nrdo?
Guardando estG paso estoy. 0 vayans~, 0 natare10s.
-
. CI\RN1;\Nr.HEL
liD;) JlWl
nO;!f\ JUf\:.lr,
G.'1NA F1ES
Vuestro v?'1or !'\roba~.
:1ue:ran los hiles. (E~H!':'! ;',;PlIO, V I!IERE f11T!T,'\NA ;\
r'1N JW"L)
flnr ouc te acucroes de tu nrasunctfin , nespu~s di nue te
hiri6, .:.1 ,,'loi'i;'\ Inds , don Gl1 de Ias calzas vflr~~s.
(PI7TIRJtISE nO:'j J L'lr!, ]'Jilf. ,JUNIA Y QIJI:IT,IYlA. )
~,i;?n vr-';lg:'lda de don Juan, don Gil P.l'"\ clnja. QJlerrrh
m~s r:!esde nov, (\!ASE. )
Lleno de fiiles r.re voy. Cuatro han rondado est?! reja, nero 01
;"]lma eMmoradR (11.1(~ par suvo me a1C1ui16, del ~IJr9atorio saco
~n su ayudo ~sta ~flad?. Va 1a manan3 serena amanec~~ sin
sontf do vo», i:1e5i'is , .1esus! i~ue he sidt) Iacavn de un
alma en ocna!{vnSE.)
ESCP1/\ V
:::1 orado de San lleronimo
QUPiTNli\
~rho1p.s ~est~ prado, en cuvos brazos e1 vtento r.lCC0 las
dorrridas hojas, Me cuvos ramos , si nrcndteran Iczos , co1gar~ por
tro'f(\~ mts con!1ojC's~, fuent r-s rtsueflas , (lljl;! fer1~is
il~ra7.0S al C;~l11rn, hUr:'(,dpcien(\o arenas rodas , 1:11'35
sabeHs r.llIrmur~r, '-yuestra ,=lew': diqa que nunci!' fa1ta un
r.·"11 oue me nersiga lQup. d211tos r:l,~ lfi!!lutan, que careca
cue os Illi contrarl0 . as ;'I mi nismrt snmbra? 1\ d,,91fl In6s
adoro. lEsto meY'flce 01 castioo invisible que Ille asorthra? lQup.
don r.i1 mis deseos desvanece1 lPnr our t fortuna, COJ:l0 yo s'::!
nnmhr;l? ,Por cup. me sinuc t(1nt~? lr:s f10MUe d1'1~ DUO nuoce fe
lta un f;il Que me f')~?r~iaa? S1 ~ do~e In~s o~~endo, un don ~i1
1ueqo pret~nd~ n dona Inns y ~ 1a quit~; si f~ escriben, d~n Gil me
usurOB e1 p1ia~o 'f con ~1 sus Qu"ir.leras faci1ita:, si r1im~ros
me 1ibran, cuando l leqohal l o quP. este don Gil cnhro e1 dinero.
Vii nf se Rdonc!e vava, ni n I1UiGll s1ga, ~lU~~S nunca fn1t;) un
:;i1 que me !1~rsi'.1a.
(Hi'.?L.'tFrI1 ClJ~'! Dml DIEGO ,1\ U:'I U!')..... ) Estp. PS cl
don Gil fingido, a ('Ju;p.n connco su ratrh f)or don rartin de
Guzm~n vel que ha nuerto a doRa .luana, mi sr->Rora.
iOrl: j(}uf{~n rJudi,~r:'} teiiir l~s nrolii~s canas en su
sanClre J sosDechosa, o.U0 no ~s no~l~ oui~n aqrilvi~~
flLleaatl..!lsenor" \'/ flrenrtv1(f~.
lYo?
Sf.
DOf,l ,1,'\RTr! /.. ' 1'. .... ?C'J!J1 nn .
l\LC!.li~CI L f\ 1, justicia.
• r.:)~l ~ ~:':\r.Tr: rJL ~CI,qt;1c: t~]~l [)I !TIl
(~J\::;lJn Lt, ESP/ir\'\ Y L/', 'Jfl/~A.), WUI? es esto? lHrI.\I
nuevas r.laranas? lPor quI' culpa Wi: orend6is?
lIqnora5, traidnr, la causa, desnues de ~abcr da~o muerte a tu
espo~a Ma1o~rada?
Li. que i:!SPOS'l? lQu0. ma Ionros? 1;0 ~~SrOSf) 'l'" di
n~lat)r~; pnrtir.1C lueoo (1 osta CO"'~'':?; {1;r.?11 qU0. (W?do
1')y'~Pj,:\l1i'\: si ~p. ma1rC\rir una
-
..
•
-30
hija se murio, est~ndo ~nc~rr~da en San ~ufrce, ltengo yo cu1n~
desto? Tu, Quintan~, Gno sabes la v~rdad desto?
La v!?roRd que yo se clara es, don :1artln, que hab~is dado, sin
r~!on, d~ punaladas a vuestra inocente esposa, y sepu1tada, pide
contra vos al ciclo, como Abel, justa venganza.
iTraidor: iVive Dios! •.•
l.Que es nsto?
Que, a no halla~p. sin espada, l~ .lp.n~ua con que has mantidn y
e1 corazon te sacara.
lQlle innortti, ti reno alevo , que niegu~s 10 que esta carta
afi nna de tus traiciones?
(LEE PAn~ 51.) La letr~ es de dona Juana.
t·lira 10 que dtcn en ella.
. iJHSUS ••1esus: lPuf'ialadas yo i' mi esros~? lCuando?
~nsta; d~\ia excuses aparcntes. Oespacin hareis Ia probanza ,
senor. dp. V\lf:'stra inocencia en la c.1rcel.
(AP/UcrF, A CELIO.) Don G11; de las catzes verdes: La palabra
que le distes a mi prima dona Clar~, s~nor don Gil, por
justicia.:.n1 que vuestro emor Ia enl1rlii
-
DON ~ lARTIol
QUL1TAl'H\
00"1 '1ARTI:'!
-BON DIEGO'
ALr.UACIl
QUINTI'\~,!A
..
DON DIEGO
r.r1F.iP. JUMIA
nor·l DIEGO
[)ONA JUANJl
DOi'tf, JUANA
OOr.1 DIEGt1 p
7'E PErJl'il \ DON JUAN
nONA J:.IES
-31- ..
Pedro d~ r:endoza ° / 7
rct vi,Yo f\ don Juan? c'/~ rYV1t2-5 c:!G 5 , C( -s j; ;i reo s
i escalilpiI:
lQue don Juan, cir1os? lQue nnchn , aue casa () QUe cuchtl l
adas? lOue parsecuctdn es' esta? i~irad, senores, oue f'!1 alma de
dona Juana difunta, Clue dicen que en penas ~nda, es quipn a todos
enreda.
lLuogo hRbeis1a murrto?
VaYR ~ 1a carc~l.
I\guardad•
nofiA JUANA, DE HOi'·:rmE; nON PEDRO, nOfi!\ PIES, DOf.iP.
CL/mf\, DE nmEP-; rml JUPI, CDrJ B,t\.l\lDl\ P,! EL !JfMZfl, Y
mr.WIS
iPad~ de los ojos mfos:
leono! lQuip.nsnis?
Dona Juana, hija tuya.
lPues no es tuy~ aquesta carta?
Todo fue oorque vini eses a esta corte, donde estaba don rlartfn
hecho don Ci1, y scr esposn intentaba de dona Ines, a quten di
cuenta desta historia 1ar~a~ y a poner rem~dio vien~ a todas
nuestras d'Jsnracias. Yo he sido ~1 don (1i1 finC1ido, celebre .ya
por r.llS cnlzas , temido por alma en pl:!n~. (A DC;'~ iIARTI~'!o)
Por sp.r10 tu de mi alma dame 2Sn mano. Confuso, te 1a beso, prenda
cara, y agradecido de ver Que cesaro~ por tu causa todas mis
persecudiones. L~ nunrte tuve tr~g~da. Quintana contra mf ha
sidno
"olvin por mi honor Quintanrt.
(A Dfr! ()If:r~n.) Perdonad mi ingratituo, senor.
Vi'! !,,~rlre os en1aza e1 cuello, '1uip.n 'Jnemigo vUs:'stra
mu~rte procuraba, .
Ya nos consta del suc~so y 1tls confus~s mar~~ don Gil, Ju~na y
Elvira. La h~rid~ no hn sido nadnJde rlnn~
Antes par ver qu~ ya ~ona In5s me paga f1nezas, tengo sa1ud.
Dueno sois dp mi y mi cnsa.
DONP£~ DI€C:,o Don J\ntonio 10 i1~ de sor d~ 1a ~'!~mnsll dor.a
r.1 ilr~ °
como a todos, dc~ Gil de las verdes ca1zns.
• DON OIEGO Va, sots mi Ilijo. Oml ;1/\RTIU ili padre que venqa
fa1ta para ce1el)rar mis bodas , r.AR'·V:ANCIiEL, LLENO DE
Cf\,'lDELILLJ\S EL S('I~~f3P,ERO v CALZAS, VESTIDO DE ESTN1PAS nE
SJY1TOS, r')~'1 UN CALDERO l1L CUELLO t:
Y UN HISOPO, Y CICHOS
lHay quien roce nor cl alma de mi (fur-no OUC, n~nando esta
dentro de sus ca1zas?
rf)fiJ\ ..1l'MJ!\ Caramanc;,~l, lestfis locn?
-
-32~
Conjurote par e1 a1r.~:l ~n nena del hnsrri tal co las 'iubas.
,~bernuncto, arrcdro vayas ,
:.oct0, nu!"l sn.y tu (fOI"l ~1 1; v;vo estov ~n cueroo .Y C\
1JTll\. Ulo ves 'lIP trato con todos y riue n;nnul"lo se
esrnmtn?
lY so1s ho~~re, 0 sois mujer?
:"ujer soy.
Fso h~st"t.Jr\ para enredar tratnta mundos.
OSSOP!IJ V DICHOS
!)on "nrtfn ,
\/c'10 S , puos , noroue sa :Hlgnn 1as bodas de todos tres,
DOO/-'. JIlNIA Y r-orcue su llistoria eceba don Ci1 de las
calzas verdes.
y su co~ed1a eon c~lzas.
13 ~e scpt;~mh~ d~ 1978
gms
: )
r
•
-
DON GIL DE LAS CALZAS VERDES Tirso de Molina
El prado de San Jeronimo. i
Don Martin, vestido de verde.
DON MARTIN , I
Quintana, un Alguacil
QUINTANA
• DON DIEGO
ALGUACIL
ESCENAV
Arboles deste prado, en cuyos brazos el viento mece las dormidas
hojas, de cuyos ramos, si prendieran lazos, colgara por trofeo mis
congojas; fuentes risuefias, que feriais abrazos al campo,
humedeciendo arenas rojas, pues sabeis murmurar, vuestra agua diga
que nunca falta un Gil que me persiga. l Que delitos me imputan,
que parece que es mi contrario hasta mi misma sombra? A Dona Ines
adoro. lEsto merece el castigo invisible que me asombra? lQUe don
Gil mis deseos desvanece? lPor que, fortuna, como yo se nombra?
lPor que me sigue tanto? lEs porque diga que nunca falta un Gil que
me persiga? Si a Dona Ines pretendo, un Don Gilluego pretende a
Dona Ines y me la quita; si me escriben, don Gil me usurpa el
pliego y con el sus quimeras facilita; si dineros me libran, cuando
llego halloque este Don Gil cobra el dinero. Ya ni se adonde vaya
ni a quien siga, pues nunca falta un Gil que me persiga.
(Hablando con Don Diego a un lado.) Este es el Don Gil fmgido, a
quien . conoce su patria par Don Martin de Guzman y el que ha
muerto a dona -Juana; mi senora.
Llegad, senor, Yprendedle.
Dad, caballero, las armas.
-
DON MARTIN
ALGUACIL
DON MARTIN
• ALGUACIL
DON MARTIN
ALGUACIL
DON MARTIN
QUINTANA
DON MARTIN
ALGUACIL
DON MARTIN
DON DIEGO
• DON MARTIN
QUINTANA
.lYO?
S1.
lA quien?
A la justicia.
(Dando la espalda-g !g ~8;Ya:.) lQue es esto? lHay nuevas
marafias? lPor que culpa me prendeis?
lIgnoras, traidor, la causa, despues de haber dado muerte a tu
esposa malograda?
lQue esposa? lQue malogros? De esposo le di palabra; partime
luego a esta corte; dicen que qued6 prefiada: si de malparir una
hija se murio, estando encerrado en San Quirce, ltengo yo culpa
desto? TU,
. Quintana, lno sabes la verdad desto?
La verdad que yo se clara es, Don Martin, que habeis dado, sin
razon, de pufialadas a vuestra inocente esposa, y sepultada, pide
contra vos al cielo, como Abel, justa venganza.
jTraidor! [Vive Diosl..
l Que es esto?
Que, a no hallarme sin espada, la lengua con que has mentido y
el corazon te sacara.
lQue importa, tirano aleve, que niegues 10 que esta carta afirma
de tus traiciones?
(Leepara si.] La letra es de Dona Juana.
Mira 10 que dice en ella.
DON MARTIN jJesus, Jesus! lPunaladas yo a mi esposa? l
Cuando?
2
-
•
•
ALGUACIL
DON MARTIN
ALGUACIL
DON MARTIN
ALGUACIL
DON MARTIN
QUINTANA
DON MARTIN
DON DIEGO
~GllACIL ):.!~~ .'J.;ij " < -,
QUINTANA
DONA JUANA, DE CLARA, DE MUJER DICHOS
DONA JUANA
DON DIEGO
DONAJUANA
Basta; deja excusas aparentes.
Despacio hareis la probanza, senor, de vuestra inocencia en la
carcel.
lComo?
Mato a su mujer. IOh, traidorl
[Oh si llegara a dar remate a mis penas la muerte que me
amenazal
Hirio a Don Juan de Toledo anoche, junto a las casas de Don
Pedro de Mendoza.
lYo a Don Juan? lHay mas desgracias?
!Miren si escampal
lQUe don Juan, cielos? lQUe noche, que casa 0 que cuchilladas? l
Que persecucion es esta? Mirad, senores, que el alma de Dona Juana
difunta, que dicen que en penas anda, es quien a todos enreda.
lLuego habesla muerto?
Vaya a 18. carcel, >'-~ Aguardad..
HOMBRE, DON PEDRO, DONA INES, DONA DON JUAN CON BANDA EN EL
BRAZO, Y
[Padre de los ojos miosl
IComo! lQuien sois?
Dona Juan, hija tuya.
DON DIEGO lPues no es tuya aquesta carta?
3
-
•
•
DONA JUANA
DON MARTIN
DONA JUANA
DON MARTIN
DON DIEGO
DON JUAN
DONAINES
DON DIEGO
.DONA CLARA
DON DIEGO
DON MARTIN
Todo fue porque vinieses a esta corte, donde estaba Don martin,
hecho don Gil, y ser esposo intentaba de dona Ines, a quien di
cuenta desta historia larga, y a poner remedio viene a todas
nuestras desgracias. Yo he sido el don Gil fingido, celebre ya por
mis calzas, temido por alma en pena. fA DON MARTIN.) Por serlo tu
de mi alma dame esa mano.
Confuso, te la beso, prenda cara, y agradecido de ver qu~
cesaron por tu causa todas mis persecuciones. La muerte tuve
tragada. Quintana contra mi ha sido. .
Volvi6 por mi honor Quintana.
(A DON DIEGO.) Perdonad mi ingratitud, senor.
Ya padre os enlaza el cuello, quien enemigo vuestra muerte
procuraba.
Ya nos consta del suceso y las confusas marafias de Don Gil,
Juana y Elvira. La herida no ha sido nada. Antes por ver que ya
dona Ines me paga finezas, tengo salud.
Duefio sois de mi y mi casa.
Don Antonio 10 ha de ser de la hermosa Dona Clara.
Engafiome, como a todos, Don Gil de las verdes calzas.
Ya, Don Martin, sois mi hijo.
Mi padre que venga falta para celebrar mis bodas.
CARAMANCHAEL, LLENO DE CALDELILLAS EL SOMBRERO Y CALZAS, VESTIDO
DE ESTAMPAS DE SANTOS, CON UN CALDERO AL CUELLO Y UN HISOPO, Y
DICHOS.
4
-
CARAMANCHAEL lHay quien rece par el alma de mi dueiio que,
penando esta dentro de sus calzas?
DONA JUANA Caramanchael, l estas loco?
• CARAMANCHAEL Conjurote par el alma en pena del
hospital de las bubas. Abernuncio, arredro vayas.
DONA JUANA Necio, que soy tu Don Gil; vivo estoy en cuerpo y
alma. lNo ves que trato can todos y que ninguno se espanta?
CARAMANCHAEL lY sois i\TOS\hombre, 0 sois mujer? ~
DONA JUANA Mujer soy.
CARAMANCHAEL Eso bastaba para enredar treinta mundos.
DON DIEGO Vamos, pues, porque se hagan las bodas de todos
tres.
DONA JUANA Y porque su historia acaba Don Gil de las calzas
verdes.•
CARAMANCHEL Y su comedia con calzas.
• 5