Top Banner
علمی ـ تخصصی فرهنگ پژوهش فصلنامهب 17 ، ب ث1393 ٤ ، ٣بع اػش عانکفورت فرهنگ مکتب فر بر نظریهوری مربـز:٤ن ى٤ سب20 / 5 / 93 ي:٥٤ن سأ٤ سب1 / 7 / 93 ________________________________ __________ یبراحوذیبىذی سیذه چکیذ٣ ا ـ٤ظ ٣دي ٢ا ث سجعبر آ ز ـ٥ب ق٥١ س٣ د ىز و ىا٣بس٥ اىث ثا س٤ظ ز. ا ا٣بع اػشى.د ٣د ٣اا ـشفبىه ا٥عبر آوبىب٦ ، ىي ب٥ ث ـا٥ د و٣٤ب ٣ ـ٤ظ ا ى٣ع ثا و ٣ا ع بئ ي سب ودب٤ ػد ـ ى ى ثدد ثدب ـ٣ سجب ث آ ى٣عبر ـ١ ز و ا٣ثؿ ؿب ـ٤ظ ،٤ ى٥ سعج؛ ث٥ ويب ٣ ي، ث ىا٣ ى آظ ٣ ٣ع ي دؿ٤ ثدب سعد ـد٤ظ.ي والد ث٦اث ا ـ اػ ب ع٥ي ث ويا٤ي اة، ث٦ ـ٥ س٣ ه وا ٢ ىا٤بد دا ػ ا٢ب٥ ثى ىػ ي سب ـ و ٥د٥ سججدب ى ثددعز ـد ٢شمبى ا٥ر ثب سلىفاىشت ـ ـ٤ظ .ي ىامي ل ى ى س ـ٣بث٤ اا ث ٥شا ز٥ عميـب وى ِ٣شعب ا ي ـا ثش ٤ از سب ا ا٢ اب اي. و٣ـع ب ا ٢ي٥ و٢ب ،دعز ـد ،رىفداىشدت ـ ،رىفداىشدت ـ د ـ٤ظ ،٢شمبى ا٤ظ : ى س ـى سع، ػب٣بعز آ ،٦ ،٢ ا٢ ا ي ا٣ب وب٣بر ـ٥سجب ا ػ٥ سجعا ثبلب ىا1 [email protected]
24

تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

Jan 22, 2020

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

فصلنامه علمی ـ تخصصی فرهنگ پژوهش

ع اػشبع٣، ٤ 1393 ثب، 17 ب

مروری بر نظریه فرهنگ مکتب فرانکفورت

1/7/93سب٤ن سأ٥٤ي: 20/5/93سب٤ن ى٤بـز:

سیذهذی یبراحوذیبى __________________________________________

چکیذ

سا ث اىث٥بس٣ ىاز و ى د٣ س٥١ق ب٥ز ـ سجعبر آ ثا٢ دي٣ ظ٤ ـ ا ٣

ب٣٤ و د٥ا ـ ث٥ب ي، ى ٦بعبر آوبى٥ه اشفبى ـاا٣ د٣ دى. اػشبع٣ از. ا ظ٤

سجب٣ ثدب ـد ثدى ى ـد ػ٤دب وي سب بئ عا٣ ا و ث ع٣ ى اظ٤ ـ ٣

ىاي، ث ٣ بي و٥؛ ث سعج٥ ى٤، ظ٤ ـ ؿبؿث٣ از و ١عبر ـ٣ ى آ ث

وي ث٥ عب اػا ـ اث٦ ثلدا وي.ظ٤د ـد ثدب سع٤دؿ ي ع٣ ٣ظ آى ٣

وي سب ـ ػى ى ث٥ب٢ ا ػاد دب٤ ىا٢ ا وه ٣ س٥ ـ ٦ة، ث اي٤يا

ى مي لا ىي. ظ٤ ـ ىشت ـاىفر ثب سل٥ اشمبى٢ دعز ـد ثد ىجدب سج٥د٥

ا٢ از سب ا ا٤ ثشاي ـ اال شعب٣ ىـب وي عمال٥ز اش٥ ا ث ا٤بث٣ ـ سى

ب عـ٣ وي.اب

: ظ٤ اشمبى٢، ظ٤ ـد ىشدت ـاىفدر، ىشدت ـاىفدر، دعز ـد، ب٢ و٥ي٢ا

ا٢ا٢، ٦، عز آب٣، ػبع سىـ سى

1ىاب ثبلاعسج٥ػ اسجب٥بر ـ٣ وبب٣ اي [email protected]

Page 2: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05

هقذه

ظ٤ ـ، ٤ه ظ١٤ اشمبى٢ از و ثش٤ لع٥دز ا ـاىفرا ظ ىشت

ثا٢ ٦بع، سل٥ ا٤بث٣ اشمبى٢ ـ ػى كبو ى ػا ب٤ ىا٢، ا٤ؼدبى

ىدي ود ـد ػدى كدبو ى ػاد وي. سل٥ اشمدبى٢ ـد دب د٣ ٣

ز. اي٤يا ا٤ ىشت ى ا٤ ظ٤ ىا٢ ث٥ب شفبر ا ـ شعب٣ اال ب٤

١ مي ـا٤ي عمال٣ ي اي١٤ ٢، ثب ٥ف ف عز ـ ـد

وي و ـبلي ساب٣٤ س٤غ آاى٢ ـى٤ز ادش٥ سى، س٢٤ ا ػبع ي ع١ ٣

ا ثب عـ٣ اػب٣ ى اثشيا٢ ب٢ اب٥ از. ى ا٤ مب ثآ٥ سبث عا آب

ىشت ـاىفر ب بى ث ل ـى٢ ىشت ـاىفر، ٢ د ؿدي ؼد

ظا ا٤ ىشت اشمبى٢ ىاش ثب٥ سب ى٤بث٥ و ا٤ب ب٢ بكتس٤ ىؼيؼا ث

اي. ث ا٤ ظ سب٤وـ ث ظ٤ ـ ا ى ويا ثش ب٣ ثب ؿ يـ٣ اائ وى

وش٢ ا ا٤ ىشت ث٥ب هاي ي آب ث ث٣ عب س٤ق ج٣ ظ٤ ـ

ىشت ـاىفر ها٥ دىاهز.

1پیذایش هکتب فراکفرتـ 1

ا ىشبىب٢ بو٥ ؼث٣ د ا وبؽ ثى ود ى ىشت ـاىفر، ٤ى٣

... ى د 4ثدر دبو 3سئىآىد، 2ز دبو ودب٤، ثدب ـعب٥د 1923ب

ىادب ـاىفدر سبد٥ دي. « سلم٥مبر اػشبع٣»ـاىفر آب ثب عا

Page 3: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

07 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

5«ظ٤د اشمدبى٢ »٤دب « ىشت ـاىفر»٥اص ـى٢ ظ٢ ا٤ ، ثعيب ثب ب

(.120، 1386)بل٣ ا٢٥، ي

٢ب٢ ىشت ـاىفر اثشيا كوز دد٣ هدى ا ى ؿدبؿة بو٥د آؼدب اع

ػبع ب بديا آدب٣ « بو ث»وىي ٥ى ى اىا ثب سأط٥د٢٤ ع٥ك ا آاء

بب س٥ ث ثب٢ جب٣ بو٥ش٣ ـشي. آب ع٢ د٥ؾ سػ ث سلم٥مبر ا

كث٣ جىي اع٢ب٢ دا ثىدي ود ثدب د بد٥ب ا٤د ىشدت ددا٣ عد

و دبهشب ظ٤دبر ، ا و آب اهاع يي، ى كب٥1930٣ب٥ ى آب ى ى

ذ ث آ٤ىب دبػر وىدي (p.19,M.R Strik 2000 هى ا ٥اك٣ وى ثىي )

ا٢ ث عا بهشبب٢ سعي٢ دش ى ػاد ى آ ػب ي٤يا ث اسجب٥بر ػع٣ ب

(. ى ال ث لير ٥ي كدة دب٢ 57، 1384اش٥ف، ) ي ييىا٢ عاللب٤

ا٤ب ٤ى٤ب وث٣ سسب٥ش ػبف ؿخ ثبعض وث٣ سجع٠٥ 1930ى آب ى ى

ى٤ )ادب٢ ؼثد٣ آ٤ىدب٢ ي و اع٢ب٢ ىشت ـاوفر ب٤ ا ـا ث وب٢

ى ٤٥ن ث وب هى اىاد ىاى 1940ب٣( ي. ا٤ ىشت ثا٢ يس٣ ى اائ ى

1940اؼب ى ااه ى سد٤ اع٢دبء هدى ا ػد آىد ، ث ا ثع٣٢ ا د

(.58، 1387اش٤بس٣، ) وب٤ ث آب ثبز

ا ؿب ى٠ و ا ى سب٤ن ١ ىشت ـاىفدر دو سى ع ٣

وى:

از، دب٣ ود سلم٥مدبر اؼدب دي ى 1932سب 1923ب٢ ى٠ ا ث٥ بد 1

ودبال شدو شفدبر ثدى ثد د٥غ ػد د ا ثىادز هدب٣ ا اي٤د١

ؼبي ى، جدى. ى ا٤د ىا دي٤ ا٢ و ثعيب ى ظ٤ اشمبى٢بو٥ش٣ ث

ه٣ الشبى٢ اػشبع٣ ثى و ث لب٧ سفى، اسجب٣ ى٤ى٣ « وب جي»

Page 4: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05

ب٢ ثب بو٥ز ا آطدب د ثد ٥د عدي ا٢ اس٣٤ ىاز ثو لبث الكظد

ز سؼث٣ ىاز.

از و ٥د٣ آ 1950سب 1933ا ى آ٤ىب٢ ب٣ ى٠ ى ب ىا سجع٥ي د2

و٣ ا ٤ه و اشمبى٢ د٣ ثد لد ػدي٢ ثد عدا اد ب٢ اي٤

ىشددت ـاىفددر اسوددب ددي ثددى. ى ا٤دد ى ددي٤ دد ددب٢ اددب٢ ـعب٥ددز

ثى ى ه٤ ٣ ث ػب٢ سب٤ن ٤ب الشبى، ـف م ثس ا ث هى « وب٤»

1938ى دب « آى» 1932ى ب « بو»هشب ىاى ا٤ ا٤ ثب ع٤٢ز ا

سم٤ز ي.

، آاء 1950ى ى٠ ٤ع٣ ا ب اػعدز د ثد ـاىفدر ى دب د3

ب٢ ا٣ ظ٤ اشمبى٢، ث ٣ ى ب٢ ا آطب عدي٠ شفىد٤ ٤ديب ى٤يب

ى٤ي. ىشت ـاىفدر ثد د دب سدأط٢٥ ابد٣ ثد اي٤د١ ع٢ سي٤

1956اػشبع٣ ثػب٢ بى. ىا١ سأط٥ ف ىشت ـاىفر ثعيب ث ٤ ثعي ا دب

ػ٤ب ؿخ ى ا ادب ٥ ى ا٤بالر شلي آ٤ىب ش ٤بـز و ثع٣٢ ا

ثىي. ا٤ ا٤ب، ى٠ سأط٥ار عظ٥ ـىد٢ ٥بد٣ ىشدت اع٢ب٢ ى آ ػب بي

اى٤ىب ىادؼ٣٤ ثد ب٢ ى د٣ ي ٤ ػج 1960ـاىفر ثى و ى ااه ى١

اع هى ٥ي. ى ا٤ ى، بو ث عدا ب٤دي٠ اد٣ ػي٤دي٢ ا اي٤د١ اشمدبى٢

بو٥ش٣ ٦ف ي.

سا آ ا ث عا ى٠ ؿدب ى سدب٤ن ىشدت ا٤ب٣ و ٣ 1970ا اا٤ ى١ د4

ـاىفر سم٣ ى، سأط٥ ف ىشت ـاىفر ث آا٣ ث اـ بى ى الد ، ثدب

عال ك٥بر آ ث عا ٤ده 1973ى ب « وب٤» 1969ى ب « آى»ي

(.15 -14، 1375)ثبسب، يىشت شلؿ ى٤

Page 5: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

03 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

ظری اتقبدی-2

پیشی هفم قبدی در فلسف آلوبى -2-1

ثا٢ ىن ف ظ٤ اشمبى٢ اي٤يا ىشت ـاىفر ثب٤ي د١٥٥ ف مبى٢

٤دبىآ عدب٣٤ ا اشمدبى ادز ود « ـف اشمدبى٢ »ا ى ـف آب ث٣ و٥. ا،

سا فدز: اع٢دب٢ آب٣ ا ـف ٢ ا ـز وب وى. ث كك ٣آ٥ ا٤ي

ىشت ـاىفر ى سج٥٥ سل٥ ظ٤د اشمدبى٢ ثد دير سلدز سدبط٥ اـىدب اشمدبى٢

ث ٥دف ـدف٣ هدى عدا 6شي، ٤ا وبز د ا ؼ هى بة« ا٤بئ وبز»

ا ىاى ثى.اشمبى٢ ٤ب ؼ

»وي: وبز ى مي وشبة ؼ هى بة ث٥ب ٣ ىا ب، ىا العد٣ دؼ

وي و: ى٤ )اشمبى( از و ؿ٥ ثب٤ي سبث آ ثبي ى ا٤ اث٦ ث ا٤ ىش سبو٥ي ٣

هادي هدى ا ا ا٢ ث جت الشيا ه٤، عال د٣ ث ٥ سمي ه٤، لب

ي و هى ا س٥ ؼ ٤ب اشمبى ودي، وي. ٣ اؼب ب٤ ٣ؼ ثب د

(.19، 1387)وبز، «٤ع٣ س٥ آ آاى آىب ي

ثد اي١٤ اشمبى٢ وبز ى كم٥مز اـىب ىشت ـاىفر ا سلز سبط٥ هى لا ىاى

ه ث٣٥ ىشت ـاىفر . ٥ ى٤يابب٢ ع٣ دشا ع٢ آب ى سلمك آب

آي ب٢ اب٥ ى ال ٥اص ٢ ي٠ ؼي ث ب ٣جز ث سلمك آب

ا٤ ه ث٣٥ ث ا٤ ـ بفش اشا ٣ دب٢ ي و ظ١٤ مبىاد سادب٣٤ ىد

ظ٤ اثا هى آى٣ از سدب ب٢ اب٥ ى٤ه ى. ا٤ػبع ا ىاى سب اب ث آب

ب٢ اب عم ل، ي٣ هى ا ادب ى ويى سلمك اػشبع٣ اياؾ ٥بز

(.122، 1387)اكي٢،

Page 6: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05

تعریف ظری اتقبدی -2-2

ا٢ ادز ود سد٤ دبو ظ١٤ اشمبى٢ ى فد لديى آ، ٥كد٣ ث٥دب دش

ىشت ـاىفر ػب٥ب آب ث اػا اش دي؛ وب٤ سي٤ ث ىز اع٢ب٢

ا٢ ا ف١بر دشن ثدى ود ٥بـدز اع٢دب٢ ؼع ث عجبر ى٤ ظ٤ اشمبى٢

(.21، 1388آى، ) بهز٣ شب٤« ش٣»ىشت ـاىفر ا ا ظ١٤ ثا٣٤ ٤ب

ب٢ د٣ ى ى و ٥فس٢ ى ٣ى كب كب١، ظ١٤ اشمبى٢ ا٦الف عب

وي سب كم٥مز سعي ٥بد٣ ا سال ٣ ع اػشبع٣ ٤ب ع اب٣ سلز ا٤ عا

ى وب آىي. او ظ٤ اشمبى٢ ى ع٣ و ثبي ا٥٤ي٠ سفى ا٤بئ وبدز

ث٥ب وى:ب٢ آب ا ا٤سا ٣٤از و ٣

ى سب آب ا لبى ث سع٥٥ ب اشفبى ٣اشمبى٢ ث ظ ٢ سى ظ٤بر -1

سو٥ ب٥ز بـ كم٥م٣ هى وي.

ظ٤بر اشمبى٢ ث ع٣ ب٣٤ ثو شي. -2

ظ٤بر اشمبى٢ لشا٣٤ عـش٣ ىاي، ٤ع٣ اىب٣ ا ىا لدة د٣ دي -3

(.766، 1382د٥، )

ظری اتقبدی اذاف -2-3

ب٢ اشمبى٢ ى ع اػشبع٣ ا ى اى ٤ هالد سا اياؾ سب ظ٤ىو ٣

وى:

سؼ٤ سل٥ اشمبى٢ ػبع د٣ ثى ث ٥بب٢ ػبع١ اب٣ از بى -1

ث بثبب٣ دب٢ ب٢ ـ٣ و ثدا٢ ا٤ؼدبى سلد ىد٣ ىشد٣ ثد آدب

٢ ثب٤ي ا ٥ب ثي؛

Page 7: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

00 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

اائ ٤٥ك ثا٢ ٥ي ث ػبع١ ٦ة هىل؛ -2

ب٢ كبو ث ػبع ـا آى ١٥ ع٣ ثا٢ ػ٢٥ ا آطب اـب٢ ا٤ -3

ب٢ وة ب٤؛ا٤

٥ي؛ىا٢ وب لا ـش ٣وؿ اىببر اػشبع٣ و ى ث -4

ب٢ اب٥ش٣ ٣٢ ث ا ١٦ ـ ػى ثا٢ ٥ي ث آبب٤-5

«ز»ث ػب٢ آـ « ساز ثبي٣»سبو٥ي ثآـ -6

سا ث٥ب ىاز و سب ظ٣٤ ى و دب٢ دب٢ اشمدبى٢ ثدب٤د ادب اي٤د

ػ٣ ) ث٥بى ... ثب ي ازب٢ اب٥ش٣، ـ سعي، آاى٢ عم هى اهالل٣ آب

(.50، 1358ـب،

هتفکراى برجست هکتب فراکفرت -3

(1895-1981هبکس رکبیور )

د١ سلم٥مدبر »دش٣ 1930بو وب٤، ـ٥ؾ آب٣ ثى و ا ب

ا ثعي ـز. وب٤ وش٥ و٣ ثى و ظ٤ اشمدبى٢ ا 7،«اػشبع٣ ـاىفر

٦ف وى ىثب آ ٦بت ف ز. ا ا ظ٤ اشمبى٢ ا ودبؿ ى مبثد

الشيا٥ت كدبو ثد ىاز عمال٥ز سى٤ى٣ ا اب ٤ه ىز٣ ب٢ ش٣ظ٤

ظ٤ ش٣ ظ٤د »ب٤ ث٥ ا ث هب٥ مب ىاز. وىا٢ ٣ػا ب٤

(.847، 1382د٥، ) ( ر ٤بـش از1938) 8«اشمبى٢

Page 8: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05

(1913 -1969) تئدر آدر

ا٢ ددبه ى ػدد ددب شمددي ـدد٣ آددب٣، ؿدد ـ٥ددؾ، دد٥م٣

٥ ثى، ثب ا٤ ٥ب ؿش كؼ سب٥فبر آى ث دىاا ىشت ـاىفر از. ظ٤

ادي ا: ودي عجدبر س٤ آطب آى و ابز ـدف٣ ا ا ب٤دب د٣ كب، اط ا

(، د سب٥ؿ دشن ا ثدب دبو وب٤دد، ى٤بىش٥ده فد٣ 1944) ى٤بىش٥ه ٢

در و د ا دي ا شد دي. آىد عدي٠ (1970) ( ظ١٤ ٤جبب1966٣)

(.26، 1382د٥، ) ه٤ ا مبى٢ ـ٣ هى از

(1898-1979ربرت هبرکز )

ى ثد٥ ثد ى٥دب 1898ثر بو، آب ػ ىاؼ٣٤ ى١ ز ى ئ٥

ث ـا٤جدي 1928ى ش اىث٥بر ىػ ىوش٢ ى٤بـز ى. ى ب 1922آي. ى ب

ب ى آدب، ا ثد ثب لير ـش ب٢ 1933ب٤ي ـف ث٥بى، ى ب ثز سب ى

ا بو وب٤ سئى آى اػجبا ث سجع٥ي ـز د ا اسب ػد ود اوظد

، 1382دد٥، ) اع٢ب٢ ١ سلم٥مبر اػشبع٣ ث آب ثبشي، بو ى آ٤ىدب بدي

(. ى ٥ب الب26 بد٣ ة ىشت ـاىفر بو اشب هب٣ ث دبئ ادب

ثبي. ى ا٤ وشدبة س٤ ا ٣ 9«اب سه بكش٣»ىاش بي ا٤ ٦ت سأ٥ؿ وشبة

اائ ودى ادز. ا 10ا٢س٤ سل٥ اشمبى٢ هى ا ا عز ـ ـ سىا

ى٤ي بو، ػبع سه بكش٣، ػبع دب٢ ا٢ از و سى٢ ثد سدب دئ ػجد

ا٢ ا دب٢ سدب ي٣ اب ف وى آب ا سلز سبط٥ لا ىاى از. سى٢ د٥

ظبر اث٤ اػشبع٣ ا ا٤ؼبى وى ا٤ ا ثبعض ا ث٥ ـش هى بة اب٣ ي ث

٣ آب ٢ ا ثى، ى ؼد لدا ىاى ع٣ آاى٢ كم٥م٣ عمال٣ ا ا و ب

از.

Page 9: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

01 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

(1892 -1941التر بیبهیي )

ى ث٥ ث ى٥ب آي. ا ا ٤ى٣ 1892اش ث٥ب٥، ـ٥ؾ شمي آب٣ سجب ى ب

، 13دبل٣ ا٥د٢، ) ىادي دىاا ى ثبة ـ ى ي ث٥ش د٣ ا س٤ ظ٤

1386 ،131.)

ث٥ب٥ ث ا٤ ثب از ود لدالر ـد٣ ثدب د٥دـز سىد٢ ثد دير

ه سؽ٥٥ سل ال ي ا٤ ثبعض ي ود ا آ٥٤د٣ د٢ لدالر ىز

ا ب ا آ ؿ ى اػ ثب لالر ـ٣ ى ػا دعش٣ ـ٣ وي ى.

آبز. اب ثب ػى ا٤ ث٥ب٥ عشمي ادز، ـد ا٢ ٥ز ىاى، ا وبال٣٤ جبى

ساي ىاا٢ ـبئي ثبي، ٤ا ى ا٤د در ىشد٣ ثد سىظ٥ لالر ـ٣ ٣

لالر ـ٣ ٢ ى٤ ى اهش٥ب وجب ااؾ اىب ػبعد ٥دز سدى

آب ثد ثجدي. ثدبثا٤ ؿد ساي ثب سىظ٥ شى لالر ـ٣، اى ٣

ا اط ٢، سؼ٣ ا آ٣٥٤ ش ا ياى اب ى ٥ب ى ػب٢ ـش از ث

دب آب٣ ٢، ٤جبب٣ ا ا٤ ث سم٣ آدب ا دي٣ لع٥دز اػشدبع٣

٤ىد٣ ا 1930اد٤ ىد (. ث٥دب٥ ى ا 28، 1389اى، )دي٢ اىسبط٢٥ ؾ ٣

آطدب د٢ ى »ب٢ ػى ىثب ب٢ عب ى ل ث٥ش ا ثدب عدا س٤ مب

ث ب ىآى. ا ى ا٤ مب دع٣ ىاى سدبط٥ س٥دي دؾ 11«ع ثبس٥ي ب٣٥

عب عبد ٤دب ا٢ سى٢ ي ا ث ػب٤ب آطب ٢ اط آب ا ث اىبسى

(.119، 1387اش٤بس٣، ) ـ عب ا٤بث٣ وي

(1911-1981اریک فرم )

وب ـ٥ؾ د٥ ىشت ـاىفر ا ػ وش٥ وب٣ از و ـ ا ا٤ه

آ٥ى سب ا آ عؼ٣ ثا٢ ٣ ى« وب بو»ب٢ ا ثب اي٤« ٤ي ـ٤ي»آاء

Page 10: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 05

ب٢ ػبع ؼدة ى ػبع١ عش٣ عز ـ ثبى. ا ثب ع٦ؿ سػ ث الع٥ز مي

ل بي ـى٤دز ى ل٥دي ثديب٢ هادش بهادش١ اػشدبع٣ الديا ثد ثبودب٢

وي. ا ث ا٤ عم٥ي ادز ود ثدب ثد ودب ٣ بهش٣ آبهش٣ ػبعاب٢ هبشب

ـ٣، ث ا٣ ث د٢ ب٢ عا عالع ىالر ث٥ب٢وب٢ ثثش ا ا

(. 70، 1386اثا٥د٣، ) شعبى ا لب٧ ا٣ هاي ىاز« ػبع١ عم»سلمك ٤ه

ث ىشت ـاىفر ا ٤بـز ى ؤ١ سلم٥مدبر اػشدبع٣ ثد٥ ى ٢1930 ى ب

ى آىد ثدر دبو دو ثد وب اي٤يا٣، ـ بو وب٤، سئ

(.196، 1390جبف ل٣٦٥، ) ـعب٥ز وى

(1929یرگي ببرهبس )

ب، ـ٥ؾ، ػبعثب ا٤د د ب شفى اشمبى٢ آدب٣ ا ىد دز ثد

سبط٥اس٤ ـ٥ؾ ى آب ثى ث عدا ٤ده شمدي اػشدبع٣ ٥بد٣ اؼدت ى

ى آب ث ى٥ب آي اود ادشبى 1929ا ى ب . شؿ ياه ىاش ازبئ و

(.824، 1382د٥، ) ىاب ـاىفر از

دىا ىشت ـاىفر، ودب هدى ا ثدب اشمدبى ا ظدب ث عا آه٤ ظ٤ببث

ش٠ د٥ع٣ ا اشمبىدب٢ ىا٢ عمال٥ز اثا٢ آؼب ى. ظب ـى٢ بثب ب٤

٥ى. ظ ث د٥ى د٤ش٤٥، عمال٥ز دد٢ سال ثا٢ اك٥ب٢ بو٥ ا ى ث ٣

سا ث ىا عال٤ك اب٣، ظ٤ و اسجدب٣٥، ىد٣ دبهشب ا آطب بثب ٣

. (135، 1386)بل٣ ا٢٥، ٣، ي٣ ش٥ه ... اب وىك ع

Page 11: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

01 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

هکتب فراکفرت هفبین هحری آى 12ظری فرگ

ظ٤ ـ ىشت ـاىفر ثب سل٥ اشمبى٢ دعز ـد ثد ىجدب سج٥د٥

ا٢ از سب ا ا٤ د ثشادي ـد اال شعدب٣ دىـب ودي ا٤بث٣ ـ سى

ىشت ـاىفدر، ظ٤د ـد، ود ب عـ٣ وي. ا ظ عمال٥ز اش٥ ا ث اب

ع٣ ظ١٤ اشمبى٢ از، ثش٤ لع٥ز ا ثا٢ ٦بع، سل٥ ا٤بث٣ اشمبى٢ ـد

ىي و وي. سل٥ اشمبى٢ ـ ب ٣ىا٢، ا٤ؼبى ٣ػى كبو ى ػا ب٤

ـد شعدب٣ االدز. ىا٢ ث٥ب شفدبر ا ـ ػى كبو ى ػا ب٤

اي٤يا ا٤ ىشت ى ا٤ ظ٤ ١ مي ـا٤ي عمال٣ ي اي١٤ د٢، ثدب

وي و ـبلدي ٥ف ف عز ـ ـ سى، س٢٤ ا ػبع ي ع١ ٣

اى، ي٢) ب٢ اب٥ ازاش٥ ث عا آب 14 ـى٤ز 13ساب٣٤ س٤غ آاى٢

(. ى ال ظ١٤ ـ اي٤ديا ىشدت ـاىفدر ثد ىجدب س١د٥ق 190، 1389

ىا٢ ادز ب٥ز ـ ػى سجعبر آ ثا٢ دي٣ اػشدبع٣، ى ػاد دب٤

ظ٤د ودي ا٢ ـدا د٣ اثاب٣٤ ا ثا٢ ىن سو٥ ـ اال ا ـد سدى

ر سػ هى ا ث اائ١ اب٢ اعب سدبط٥ار دعز ـد ثد ـ ىشت ـاىف

وي مد ـد ا ى وي. ا٤ ظ٤ ٣بهشب اػشبع٣ ي٣ اػشبع٣ ع٦ؾ ٣

ىادش ودى، لدير ثد٣ عدياش٣ سب٥ طجبر، جش٣، ـز ٤ب ى دبثػب

(. 19، 1387)ا٥ز، س٥١ق ىي

د فر عيسب اص ؿ٥ ثى: ظ٤د١ ا٤ديئ٢ سد٤ دوة ىشت ـاى

اشظب ب٤ دي اـا٥د٣ ا٤د٣ سدو٥ عمالد٣ ىا٢ ا بو؛ سى٤ي ى عمد

ـ ع ي ا بو ث؛ ا٤ ا٤ي و ظب اػشبع٣ سب كيى٢ ا ٤٥ك دوة

(.103، ٥1385، ) ا ـ٤ي ويا٣ ع ٣

Page 12: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55

ى ٥ب فب٥ اب٣ ظ٤ ـ ىشت ـاىفدر، دعز ـد ا ا٥دز

سدا ثد ا٢ ثهىا از ؿا و ابب ثب سػ ث ش٠ عب٣٤ ف ـد، د٣ ٤

ع٣ ثم٥ فب٥ اب ا٤ ىشت ا ثـش ا ا٤ فد ا ادعبثبر آ ىادز

ى٥ ى٤ ادي اشب هب٣ از و البة ىشت ـاىفر جز ث ا٤د ا ىادش

ا٢ از و شوب س٤ آى وب٤ ىثدب دعز ـد بي آ سأ٥ؿ مب

ش ي از. ا ا٤ ى ا٤ سلم٥ك ث٥ش ا ا٤ ف لجز ث ٥ب هاي آي.

٥ اب ا٤ ىشت ى ظ٤ ـ، ث٥ب هاي ي.س٤ فبى اىا

صعت فرگ-1

تعریف صعت فرگ-1-1

ا٢ ي ىشت ـاىفر ى مي ـ سىوبثى ا٤ ا وش٥ ثب ى سل٥ ظب

سا، ث ث٥ب بى ػ ث عا عز س٥ي وبالب٢ ـ٣، ثى. عز ـ ا ٣

آ٤ي و وبالب هيبر ـ٣ ى ب٣ ثػى ٣ سع٤ؿ وى. ث ث٥ب ى٤، عز ـ

ىز ثب اجى٢ جش٣ ث الكظبر اشب٢ اياؾ عش٣ سؼب٢ ى م٥ب ٥ ٤ه

الشبى٢ ثي سػ ث سع١ ـ٣، س٥ي، ثبس٥ي، ه٥ س٤ د٣ ٢ دي. دش

ث ا٤ ىش ىالز ىاى و مدي عدب بو٥دش٣ ا « ب٢عز ـ»الف ا٣ ا٦

ا »سادي ثد ٥د هدب ى س٥دي وبالدب٢ دبى٤ د وبالدب٣٤ ود س٥ي وبال، د٣

ب ا٣ ٤جببب، وي ا٤ديئ٤ه ادز د ثد ودب ثدش دى. «ـ٣

ب٢ ى ال ثبثا٤ عز ـ ىا٢ بي دب٤ دب٤ ى ادشب٢ ادياؾ دب٤

(. آى وب٤ ث ا٤ ثبي و عز ـ ثدب 384، 1382د٥، ) ويسال ٣

ىدي داؼب ادشفبى ا ا٤ؼبى ـب آب٤ وبة اب ا ى س آدب٤ لدا د٣

Page 13: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

57 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

لالر عز ـ ا ث ا سل٥ ٣ عد ـى٤دز اهش٥دب ا ا ا وي؛ ثدب ا٤د

.(Adorno and Horkheimer 1993 p.3) ٥ي ٣

ثاب ظ١٤ ـد ىشدت ـاىفدر، فد دعز ـد دعى ودي٠

ىا٢ الب٢ ىز از. ا٤د ا٢ ي ب٤ا٣ وبال، ؼج ا جبىاشلىب ثز

ثو٥ي ث ا٤ سس٥ت ثب سمد٥ ٦دة ثدى ب ىب٢ سىعز ث ٥م ا٤ز

وي. ثبثا٤، ا٤ ـ ى ػز بى٤ي ٥بب٢ ؼ٥الع٣، بهىآب ى ا ببي٣ ٣

ى. ا٤د ـد ى ا٤د ب٢ اب٣ ٥بب٢ كم٥م٣، ث وب د٣ ب اـش آب

ادش٤بس٣، ) ىيثي و ؿ اسفبل٣ م ٣اشب ث لي٢ ـك از و ى د٣ ٣

فدب٣٥ ود دعز »ودي: آى ى وشبة ى٤بىش٥ه ٢ ث٥ب د٣ (.96، 1387

وي ػت هظد٣ ودى سفىد ادز دد٤ ود٣ ظدب ب سل٥ ٣ـ ث اب

شى از لي ع٥ك وي اطار ا٤يئ٢ عز ـ آىا٢ ا سم٤ز ٣ب٤

(.90، 1389آى وب٤، ) «٣ ٤ىب٣ ا ػب٥ ٥ب٢ ٣ ويو ٤ه

پیبهذبی صعت فرگ -1-2

ا٢ا٤ؼبى ـ سى -1-2-1

ا٢ از. عز س٤ شب٤غ اياؾ عز ـ، ا٤ؼبى ٤ه ـ سى٤ى٣ ا

وديب دوب ٤بـشد، ساي ثب ٥بب٢ ؾ٣ـ ايا ليسيس ى، ث٥ش

(. ا٤ ٥بب ا ثا٢ سى٠ ى ا٤ؼبى وى، سلز ظبر ىآى ثد 384، 1382د٥، )

ا٤ ٥بب٢ وبة ع٥ز ابز ثوي؛ ا٤ ى كب٣ از و سدى٠ دى ا ا٤د اد

ديادي هدى ا ا ٥ب العد٣ د٣ ؼبـي ٥بب٢ وبة س٥ي ي س٤ عز ـ

سا ـد سدى ىاي. ى ال ٣شلك ثآى آب ٣ ا٢ ا ثآ٤دي دعز ـد

Page 14: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55

سىظ٥د » « س٥دي دعش٣ »ىاز. ا٤ عز سب اىب وبالب٢ ـ٣ اثدش ثد

ى٤ده ػعد٣ )بدي ا٢ دشى س٥دي س ب٢ اثش ث ب٤ ٥ ب« اج

٥ى. عز ٥ب س٤٤( ا ى ث٣

ودي: ودز، عز ـد ثدا٢ س٥دي ٥بدب٢ ودبة ا ى د٥ ادشفبى د٣

اشبياىب٢ لالر هى ى، ـى٤ز ىؼ٥ ثو٥ي ث ا٤ لالر ادشبياى

اى، دي٢ ) ى ثى ثا٢ سى ىل ث ـي، ثب يؾ ا٤ؼبى س آاى٢ اشوبة

ا٢ ث عا ل عز ـ، ٤ه ـ ػز ىاى (. ـ سى193، 1389

ا ي ـ٣ از. ىشت اشمبى٢ ـاىفر ا٤ ـد ا ي، ؼ٥ هىػ، ٣

ب٢ ػع٣ اشب ىاي و س٤ با٢ ٣ثي٢ ي٠ سىا٢ ا اـىب ا د٥ ثشؼع

ا٢ ا بوز وي ثا٢ اـاى٢ از ود ى ـد سدى ٤بثي ىاا٢ آطب وة٣

ا٢ ىاا٢ هدز فد٣ ا ث هالؾ ـد سدى 15«ـ اال»وي. آى ي٣ ٣

وة ٣ ىاي. ا ظ آى ـ اال عجبر از ا اعشا ا هب ٤ب ػ٣٤ ع٥د

ا عب ٤ب و٣، بىا٣ و ا عب هى ا ثب ا هب ا٦جبق يي. ى ب٤دز ػد اشمدبى

ا٢ ؿ٢٥ ٥ز ا٤ اعشمبى و ٤ي ٥ىجوش٣ و ٤ب٢ ىشت ـاىفر ا ـ سى

ػبع١ ى٢٤ از ث ظ وب ى ي از ث ـ اطجبس٣ سجدي٤ دي ادز

(.19، 1389اى، ي٢)

16ظبر اػشبع٣ -1-2-2

ا٢ ا ظدبر اػشدبع٣ عز ـ ثب اثاب٣٤ و ى اهش٥ب ىاى ث ىجب ى سب

جش٣ ث ـأ٢ از كش٣ ا س بو ىثب٠ ا٤يئ٢ كبو ث ظبثد اثدا ظدبر

ا ثد در دع٣ د٣ ػعد٣ ساي البر ـاؼز ى ٣اػشبع٣، ث٥ب ـاس ٣

ىآى. ا ظ آى وب٤، ـاؼز د٣ ثدب ػدى ا٥دز عدب٢ دب٢

Page 15: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

53 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

ب٣٤ ثا٢ اشاكز، ى ع ٠٥ دط٢ ب ث عا ـ٢بب٢ ب٣٤ ا وب ا

اب٢ شديا ب شي، ؿ ا ىا٢ ظبر اػشبع٣ سىى هيز ـا٤يب٢ ب٤

، 1384د٢، ) ودي سىا٢ ي٣ ؽ٣ ى ث٥ ا لد ودب ٥د لبـظدز د٣

278.)

17سظج٥ز اعب ٦ -1-2-3

ا٢ اسؼبع٣، ؼ٥ىواس٥ه، دوث آى ث ا٤ ثب از و عز ـ دي٤ي

وي. ث٥ش ٦ كوز ٣ ا٤يئ٤ه از و ى ب٤ز ث ز اعب سظج٥ز ؿ

دا٣٤، دب، عب د٥ب ا٣ عبسى٥ ىي٠ عز ـ ؿ٢٥ ٥ز ػ

ا٢ ٢٥ اا. وب٤ آى ث ا٤ ثبي و عز ـ م عيس٥، وب

دعز، دؾ ودي. ا٤د ىا٢ ا٤فدب د٣ ى ثبس٥ي، سظج٥ز اعب ٦ ى ظب ب٤

وي و ا اشعياى اشمبى٢ ى ثاث ١٦ ظب هب٥ز ا٣١ ا٤ؼبى ٣ويب٣ ث٣

ث شي. ا ى٤ي آب، ٥ؾ سفى شم٣ ا جب٤ي ا ىا٢ ا٤يئ٢ كبو ثآ، ث٣ب٤

ز ثد ظدب س٤ اثا ثا٢ ا٤ؼبى د٦ هدي وب٥جب عز ـ اشظب ىاز.

ىا٢ ى ا٤ ـا٤ي، س٥ي عش٣ ٣ سف٤ق ٦ل٣ ادز، آ ؿ٥د٢ ود ثد ب٤

ىي سب ى ثاث الع٥دز ددز فدن دعز ـد سد٥ دى وب٥ت اػب ٣

(.194، 1389اى، ي٢) د٥بد٥ ا ا ث مبز ثجيى

ىا٢ د٥ـش، ا ٥ب ثىادش ب٤وبوى ا٣ عز ـ ى ع »ى ال

ا٢ و ى ؿج عز ـد وبفز اب٣ ثب بهز ١٦ شم از ػبع

(.185، 1383ث٤٥، ) «ىيؼش٥ي ثبي، ٢٥ ب٣٤ ثو ا ا ىز ٣

Page 16: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55

ال٦ب٣ ـ اال -1-2-4

آى ث ا٤ عم٥ي از و لالر ـ٣ ىا٢ ػدت ال٦دب٣ ظب دب٤

دب٢ د٢ ـد٣ ى ا٤د ي، ٤ا اا ـ اال ا٥ ى ث٥ ى ٣

ودي، ا سؼدب٢ ؿ ى س٥ي ـ ا٥ز د٥يا ٣ـا٤ي، ى٤ وبوى آ٣٥٤ ياى آ

ـ٣ ث ر عش٣ ى ا٤ ر وبالب هيبر (.48، 1388كيس٣، ) آ از

دي؛ ٤عد٣ ى م٥بد٣ د٥ بد ثدب ٤ب سؼب٢ س٥ي، ثبس٥ي، اجب ٤ب س٤ ٣

ظبر الشبى٢ از ثاب د٥ؾ اجى٢ و ث٥ش جش٣ ث الك ا٢ ثد د عاللد

شعدب٣، سع ـ٣ اال شعب٣. ىشت ـاىفر ث ا٤ ثب از و ـد اال

ب٢ ادي دشي ـد ثد عدب٢ ب٣٤ از و دبيا زا دى٠ ال٥ز

بي. ا ظ ا٤ ىشت، عز ـ ا ث ٤ب الع٣ و ثي ػى آب دب٤يا ٣

د ى. ثا٢ آى د٥ا ا س٥ؿ ػبع١ ش ث٥ب ـ اال ا٥ د٥ ٣

ؿ٥ب٣٤ از و ى ػبع ا ا ىز ـش از. ا٥ي آب ثدا٢ سؽ٥٥د ػبعد اك٥دب٢

ي٣ ـ٣ و ش٢ ثه٣ ا ا٤ب٢ ش١ ـ اال ثبي، اثش ث ال٥ش٣ آب

ى 18دب٢ آ٥٤د٣ ٣ ـ٥وش از و ثشاي ى ا جز ث ال٦دب٣ د ا

آب وي.عز ـ

ب٢ ٢اـ آب 1-2-5

ىشت اشمبى٢ ـاىفر ث ا٤ ثب از و س٥ي، ثبس٥ي س٤ وبالب٢ ـد٣

دى؛ دب آاى٢ ى عز ـ ػت وى س٢دع٥ؿ آاى٢ اهش٥دب ادب د٣

ي ـ ثب اثا٢ي. اب اب٢ ٢ ٣اهش٥ب٢ و ٤ى٣ ا آب

دب٢ ٤دبى٢ دي ادز ا٢ ى عز ـ، ـى٤دز آاى٢ ادب ىؿدب سدبل٠ سى

دب لدالر (. عز ـ اثاب٢ آ ثب سل٥ ا٤ي177، 1389وب٤، )

Page 17: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

50 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

. وي ى كب٣ و هى اب شػ ا٤د اد ٥دز هى، آاى٢ اهش٥ب ا ا اب ت ٣

١د مدي ـا٤دي 19«ى٤بىش٥ده د٢ »سئى آى بو وب٤، ى وشدبة

اي١٤ ٢، ثب ٥ف ف عز ـ، سد٢٤ ا ػبعد١ د٤ 20يعمال٣

وي و سا س٤غ آاى٢ ـى٤ز ادش٥ ا ا ىدز ىاى ادز ا٤د اد ا ع١ ٣

(.266، 1389آى وب٤، ) ب٢ اب٥ش٣ ٣ ىايبػت وى ال٦ب٣ آ

هادي آـ اب ٣»وي آى وب٤ ى وشبة ى٤بىش٥ه ٢ ث٥ب ٣

ا ٥ج٥عز ـ ث٥بى ا٤ از و ؿ آ ا ث وب ٥ى سب ث ٥ وب ث آ ث

وي و ٤ه ى٤ىشبس ٢ ثب اب ب ٢٥ ثهى ٣ب ٤ ى، ى٤ اب

آدب دعز ـد ا ـ٤دت (.9، 1389آى وب٤، ) «ويثب ى ثهى ٣

ا٢ ي سىب اػشبو سب٤ن ا ٠٦٥ وب عم اثا٢ ث ٥ج٥عز، ػبعد سدب٤ن سى

»ثدب آ ىاي. آب كبو٥ز عم اثا٢ د١ ٣ « د٤ش٤٥د دب٢ ا ٤ىد٣ ا عد

ىاي و ث ٣ءا وى ػب اػشدبع٣ سم٥د د ؿ٥د ٢ ى ػب ػي٤ي ٣ ٦

(.191، 1389اى، ي٢) ث٢ ث شؽ٥ب٢ اػشبع٣ ا٤ ىاى

ا ثب ك ث آئ٥ اطجبس٣ از ودز، آ 21«هى امالة»ثر بو ى وشبة

آى. ا ثا٤ ثب ادز ا٣٤ مبى ث ب ٣ا٢ ١يامالث٣ او٣ جز ث عمظ٤

ى و وز ث آ اب ودى عز ـ ػت س٢ع٥ؿ عمال٥ز ع٣ اش٣٥ ٣

ى و اب ا ى ى ا٢ اثا ١ هى، ى ى٤ؿ اد٥بء لدا ثى ا٤ ا ثبعض ٣

(.346، 1388بو، ) ىب٢ ٢ ٣ ثي٤ ٥ ػت ل آبىي

ى ب ظ٤ اشمبى٢ ىشت ـاىفر، هى دبة، آاى٢، اب س٤ ا ثا٢

و سب ا٤ فب٥ ى ىب٥ عز ـ بى٢، يالز عم ل٢ از، ى كب٣

ب، ثب ٥بدب ب الع٥ز٤ا عز ـ ثب ىغ ىشو سؽ٥٥ سل ي از.

Page 18: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55

ب٢ وبة الع٣ وب ىاى. ا٤ عز بئ اب٥ز ا ـمد٤ ى دب كا

وي، ث ل٢ و ثب٤ي ى ي٣ ك ي. ا٤ ـ ر ب د ػد ك ٣

ك ىالر ا١ب سع٣ ٥بب٢ وبة ا ث دب٢ العد٣ عا ػب٣٥ ثا٢ ا كد

ىي ى ا٤ اشب، ثد د٦ف د٥ب٢ عمال٥دز ادش٥ ثا٢ ىالر الع٣ اائ ٣

(.97، 1387اش٤بس٣، ) ب ؼج ٣ وياب

22ایذئلژی -2

ى: ا، سد٤ ف ا٤يئ٢ ىشت ـاىفر ث ٥ و٣ ى ى ا٤ي هال ٣

ب٢ ٥جم١ كبو ث ػبع ى سع٥ ثبب٢ ـ٣ ا٤يئ٤ى٣ س٤ ٤ثب٢ ي٤ا

ا٢ و ث لب٧ بى٢ لير كبو ث ػبع ا ى اهش٥ب ىاى، ا الشبى٢. ث ا٤ عب و ٥جم

ب٢ ـ٣ ػبع ٦٥ ىاى. ثبثا٤ ا ظ ىشت ـاىفر اي٤ ك٥ض ـى٢ ٥ ث

كبو، سػب ٣ اث٤ بى٢ كبو شي ا اي٤يا ا٤ ىشت ث ا٤ ثبي ود

دى ب٢ بى٢ س٥ي ٣ـ ا ث ا٤يئ٢ از، ٤ع٣ سلز ظبر الع٥ز

ب٢ (. ث عجبر ى٤ ا٤يئ٢ ا ب ىشت ـاىفر، ظب89، ٥1385 ثا٤ز، )

ا٢ از و وجدب اػشدبع٣ عدال آدب ا س٥دي جب ىؼ٥ وي ويـى٢ ؼب

(. ا٤يئ٢ ا ه٥بر ػب ي ادز، ٤دا ػدب 89، 1386اثا٣٥، ) وي ٣

ي ث آه٤ ك١ س٤ ث اب دب٢ ب ٥ي، ثبثا٤ ا ظد ا٤د ىشدت، اي٤د

ب٢ هى، ػبع ا ث ر ؼ٥دشم٥ سلدز ظدبر ك آكبو ى ٤ه ػبع ثب س٤

وي ٤ب ث اي ث ع٣ ثه٣ ا هياىب٢ اػشبع٣ ثبفع ٤ب ثبم ا سػ٥ ٣هى ى آى

(.475، 1380ب٤ب ، ) ب ع٥ز ٣ ثويآ

Page 19: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

51 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

23هشرعیت بخشی -3

د٤ كك كبو٥ز كبوب ا ا٢ از و ثع٥ز ثو٣ ا ب ا٤ ىشت ا

(. اع٢ب٢ ا٤ ىشدت ثد 243، 1387اىب ؼ٤ه، ) ٢ اـاى ٤ه ػبع اب ىاى

ب٣ ٣ ش٣ ثب ع٥ز ثو٥ي ث ١ ػدى ى ػاد ا٤ ثبي و ػبع

وي ثد ىا٢، ١ ػى ا د٤ـش ا ا١بو ػبع ث٢٦ ػي٢ اشمبى ٣ب٤

آ از سب بهشب اػشبع٣ ـ ػى ا سعب٣ ثودي. ديؾ ود٢ اد٣ ىشدت

ىا٢، ـ، ىا ثد ٥د ود٣ ظدب ـاىفر ى ا٤ ظ٤، اشمبى ا ػبع١ ب٤

كبو ث آ از. سب اع٢دب٢ ىشدت ـاىفدر ى ا٤د دى شفدك امد ثىدي ود

ش٣ ثب اثا ع٥ز ثو٥ي ث ظدب كدبو ى ػاد ، ى ػدز اديا ب٣ ػبع

، 1386شدب، ) ودي دب٢ اب٥د عد د٣ ـى٤ز، يالز، عمال٥ز ٤ آب

ى ػبع ي ا ى « ٦»البة ىشت ـاىفر، ـ بو، ف (.33

ع٥ز ثو٣، ا٢ ـ٣ هايدي د الشدبى٢. ث٣ لا ىاىي، اب آ ا بي

ديادشي ود ى ػبعد١ ػي٤دي، دوة بد٣ ا اع٢ب٢ ا٤ ىشت ثب اائ١ ا٤ ظ٤ د٣

عمال٥ز ٢ ػب٥ اشظب الشبى٢ ش ي از. ث ظ اع٢ب٢ ىشت، عمال٥ز

بة ثشد٤ دطس٤ ٢ ى ع٥ز ثو٣ ث ظب كبو ى ػا ، ث ع٣ اشود

هب از ى٣ ٥ز و يؾ ا بكجب لير ى « يؾ»ثا٢ ىش٥بث٣ ث « ٦»

(.36، 1386شب، ) ويػبع سع٥٥ ٣

24صعت آگبی -4

٤ى٣ ى٤ ا فب٥ ا٤ ىشت عز آب٣ از. ىشت ـاىفر ثب اشفبى ا ا٤د

وي و آب٣ اب ٤ه هز ثي٣٤ ٤ب ا د٥ سع٥٥ ي ٥ز. آدب٣ ف اىعب ٣

Page 20: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 55

اب لد٣ اػشدبع٣ ادز ود ا دبث دبب ٤بـشد١ اػشدبع٣ ػدى ى ػاد

ى. ى و ٣ىا٢، س٥ي ٣ ب٤ دب٢ سا فز و آب٣ ٤ه ع، ا بىب ٤د

٥ى. ا٤ عز ثو آ ؿ ٣ دب٢ ب اشفبى ا اثاب٢ شو ث ٤د دب

ب٢ سظج٥ز دي ب كب، استػع٣، ت آ، ئ٥ز ثبس٥ي ى

(.99، 1385ا٥ا ـ٥ه، ) آب٣ ا ث ى ىاي

ا ظ اي٤يا ىشت ـاىفر، عز آب٣، ػب اػشبع٣ ا بى ٣ء سم٣

ـعب٥دز »وي. كب آ ود، كم٥مدز عد ثد سم٣ ٣« ٥ج٥ع٣»وي آ ا ث ظبث ا ٣

وي. ا ظ بثدب، دعز آدب٣ بهشبب٢ اػشبع٣ ؤط ث آ سبو٥ي ٣« اب

ىا٢ ث ظ ٦ ث ى د٤ـش ١د اثا٢ از ى ىز عبال ػبع ب٤

ى. ا ى٤ي ا عز آب٣، اـش ٣ػى ث وب دا ا ى ب٢ اب٥ش٣ ود

ى و ي٣ ا ا ػج ٥ب٢ ٥ج٥ع٣ ٥ى ث اب ؿب ػى٢ فع ٣ظ ٣

سع٥دد٥ دد٣ ددب٢ اددب٣ ثددى اددز. ددب اوددي ا٤دد ل٦عددب ثددهالؾ آددب

( (George 1988 p.249

دب ثد ىجدب سدع شمبى٢ ثا٤ ثبي و، دعز آدب٣ د٥ؾ البة ىشت ا

بد٣ ىـب٣٤ ع كم٥مز جى واي ثى ـ ا٤ د ـمد٤ ا د ػبعد

س وى ػبع ى ادشب٢ اـشي. ث ظ آب ىا كم٥م٣ ثب٤ي ى ا اب٣اشمبى٢ اسفبق ٣

(.35، 1386شب، ) وب ـش ىب٢ اب٥ ث اياؾ آب

25ایجبهع تد -5

ا٢ وال ظ١٤ ػبعد سدى ا٢ از. ػبا ى٤ فب٥ ىشت ـاىفر، ػبع١ سى

ي ٢ ي از. ث ا٤ اب، ا اعب ث عالت ث٥ب وة ـا٤يب٢ عش٣

Page 21: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

51 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

ب٣٥ ثبعض سؽ٥٥ار ـبك ى ي٣ اػشبع٣ ٤ه ، ااو لالر اج عش٣

ب٣٤ و ث ى ا ٢ ى٤، ي ب٢ ثي دػع٥ز ث عا ىب٣

وي، ا ا٣ اب٥ ا و دى ى ث٥ش٢ ا ثا٢ وب ي٣ ث هى ػت ٣

ـش وب٢، دبثى دي ػاد ىاى، ز ـبي وى از. ا ث٥ا ث د٥ي ٣

ي ػا و ثب ش ىا ع٣ د٥دي هدى شب٣٤ ش٣، اـ ت ىال

ب ى ػبع از، اع وبب٢ ب٣٥ ٤ىاهز وبب٣٤ و ػت ا هى ث٥ب٣ اب

دب٢ ثد٣ دب ى، سظج٥ز اب٢ ي٣ ى ب٢ ثي بثبب د ا سدى ٣

ب٢ ٢ اب٥ش٣ ثى، د ى د ب، ـميا ج٣ كير اهالل٣ و ا آب

اي. ا ظ البة ىشت ـاىفدر ػبعد١ ػبع سى ا٢ ـ سى ا٢ م ىاش

ى ى. ادب ا٢ ػت ايا وى هى اهالل٥بر ى ػبع ٣ا٢ ـ سىسى

ا٤ ػبع لير اشفبى ا هى عم اش٥ هى ا ياى ـش ـشد، ػدت ا سدب

(.27، 1387اش٤بس٣، ) ب٢ اب٣ ٣ ىا

گیریتیج

د٥ـز ع سى٢ ى ع ٢ ل ٥ؼي ٥الى٢ ثبعض ٤ ي

اػشبع٣ ي ثى. ىشت ـاىفر ثب اائ ظ٤ سى٢ ث اي٤، هى آاى٢ اب٣

سد٤ ـ هى ى ثاث ا٤ س٤ ث اب اػشبو ادب٣ اود دب ىاى. ا د

سا ا دعز ـد، ا٤ديئ٢، ٣ فب٥ و٥ي٢ ى ظ٤ ـ ىشت ـاىفر

ظ٤د ـد ا٤د ىشدت ى ا٢ دب ثدى. ع٥ز ثو٣، عز آب٣ ػبع سى

ب٢ دب عـشد٣ ادز ديؾ دب٣٤ آ اـدب٢ ث٥ي اشمبى ا ػبع ٥ ظب

س ػبع از، اشمبى عي ظ٤ ـ عجبسي ا: ىل٥ك

Page 22: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 15

اشمبى ث ظ٤ بو٥ش٣ اؿ(

ا٣٤اشمبىب٣٤ ث اطجبر ة(

ب٣ ش٣اشمبىب٣٤ ا ػبع ع(

اشمبى ا ػبع ٤ ى(

بیبدداشت

1-Frankfurt School.

2-Max Horkheimer.

3-Teodor Adorno.

4-Herbert Marcuse.

5-Critical Theory.

6-Pure Reason.

7- Social Researches Institution.

8-Traditional Theory and Critical Theory.

9- One Dimensional Man.

10- Mass Culture.

11- The work of Art in the age of mechanical Reproduction.

12-Culture Theory.

13-Freedom.

14-Individuality.

15-High Culture.

16- Social Control.

17-Dominance.

18-Ritualistic Values.

19-Dialectic of Enlightenment.

20-Rationlization.

21-Reason and Revolution.

22-Ideology.

23- Legitimation.

24- Consciousness Industry.

25- Mass Society.

Page 23: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

17 مروری بر نظریه فرهنک مکتب فرانکفورت

هببع

ا٢ ث ظ٤ ـ، سػ ط٤ب دبن ظ، سا، اشبار دب د، ؿدبح (، مي1387اش٤بس٣، ى٥٥ه، ) .1.

ـبىد، سا، ب ، ؿبح ى. (، ع٥ ا٤يئب٥، سػ اى1388آى، سئى، ) .2آىد. ودب٤. اشث٥دب٥(، ) (، هب٥ار ز ىثب اي٤ ىشت ـاىفر1387اكي٢، ثبثه، ) .3

سا، و، ؿبح ؿب.ب ع ، د«ىشت ـاىفر ظ٤ اشمبى٢»(، 1386اثا٣٥، ػعف، لي ا٢٥ ي٢ عب٢، ) .4

اػشبع٣، ب ا، ب ؿب.دب٢ ـد٣، (، ىآي٢ ث ظ٤ ـ٣، سػ ك د٤ب، سا، ىـش د1387ا٥ز، ـ٥٥خ، ) .5

ؿبح ى.(، ى٤بىش٥ه ٢، سػ اى ـبىد، سا، ب ، ؿدبح 1389آى، سئى بو وب٤، ) .6

ؿب.(، فب٥ و٥ي٢ ى ظ٤ ـ٣، سػ بداي٤ عد٣ سم٤دب، سدا، 1388اىب، اي د٥ش ؼ٤ه، ) .7

اشبار ىـش ثب ٢٤ اػشبع٣ ٦بعبر ـ، ؿبح ا.شبار ـ (، فب٥ و٥ي٢ اسجب٥بر، سػ ٥ك ئ٥ اى، سا، ا1385ا٥ا، سب ػب ـ٥ه، ) .8

، ؿبح ا. (، ىشت ـاىفر، سػ ك٥ع٣ ٢، سا، ٣، ؿبح ا.1375ثبسب، سب، ) .9 ب٢ ٥ب٣ ى ل ث٥ش، سا، ٣، ؿبح .(، سب٤ن اي1383٤ث٤٥، ك٥، ) .10سػ د٥ب ٤ىاؼ، سدا، د ود، (ـ اي٤ اشمبى٢ ا ٢ سب دبي٥ش، 1382د٥، ب٤ى، ) .11

ؿبح ى.(، ػبع ب٣ اشمبى٢ ى ا بهز ىشت ـاىفدر، سػد ؿ٥د 1358ػ٣، بس٥ ب٢ ـب،) .12

دا، سا، اشبار ٤ي، ؿبح ا. ار و٥ب، ؿبح ا.(، ىائ اعبؾ س٦ج٥م٣ ع اػشبع٣، سا، اشب1380ب٤ب ، ع١٥ب، ) .13 ب٢ ـ٣، سا، اشبار لم، ؿبح ا.(، فب٥ ظ1386٤بل٣ ا٢٥، ٥ي١ب، ) .14 (، ؼ هى بة، سػ ٥ اي٤ ٦ب٣، سا، ؿبح .1387وبز، ا٤بئ، ) .15 د٥ي اوجد ٥كد٣٥، سدا، ب٢ اسجب٥بر، سػ لي ١دب دثو (، ظ٥1384٤ش ػب، اش٥ف، ) .16

اشبار ػ، ؿبح ا.(، ٤ىى٢ اشمبى٢ ى ػبع ب٣ اىث٥بر، سػ لي ١ب بى، سا، د٣، ؿدبح 1386شب، ئ، ) .17

ا.

Page 24: تروفکنارف بتکم گنهرف هیرظن رب یرورمfpq.bou.ac.ir/article_22072_0eb1af70e02b37720f...03 تروفکنارف بتکم کنهرف هیرظن رب یرورم

علوم اجتماعیویژه ، 7313، بهار 71شماره 15

(، هى امالة، سػ ل طالط٣، سا، طبض، ؿبح ا.1388بو، ثر، ) .18ب٢ ا٤ه ـ، ؼد ث٣ جب٣ اب بهش٣ ى٤يب»(، 1390ي ع٣ ل٣٦٥ اىوب، )جبف، ع٣ ل .19

عـز ـف٣، ب ش، ب . ب، سا، اشبار ٢، ؿبح ا.(، ظ٤ ب1389اى، ٥ي لي، )ي٢ .20عب، سػ ػدب لدي٢، سدا، اشدبار (، ىآي٢ ث ظ٤ ـ٣ ٥1384، آي ػؿ ثا٤ز، ) .21

لم، ؿبح ا.(، ظ٤ اشمبى٢ ىشت ـاىفر ى ع اػشبع٣ اب٣، سدا، د آد، ؿدبح ٢1384، ك٥ع٣، ) .22

ا. (، ب٤ ـ٣، سا، اشبار ب عب، ؿبح ى.1388كيس٣، ىاى، ) .23 (، هؾ هى، سػ لى او٢٥ ـى، سا، اشبار ب ، ؿبح ا.1389وب٤، بو، ) .24

25. Adorno, Teodor and Max Horkheimer, (1993), Dialectic of Enlightenment, New

York, Continuum.

26. Georg, Rizier, (1988), Sociological Theory Alfred A Knopt, New York.

27. Strik, Peter, (2000) Critical Theory Politics and Society, London, British. library

cataloguing.