Page 1
فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی)بهار ادب(
پژوهشی-علمی
72شماره پیاپی-4931بهار -شماره اول-سال هشتم
الشباب و ویژگیهای سبکی و ادبی آنةرخطی تذک ۀنسخ (4-41)ص
7 )نویسنده مسئول(اعتصامی، پریناز4اصفهانینصر زهرا 27/22/4939تاریخ دریافت مقاله:
41/47/4939تاریخ پذیرش قطعی مقاله:
چکیده
ةتذکر
توزا حمدمحدام ا قه. 5621 زاا ازا کا جار باب از آثاا رارس زاهم الش
تو ح ی الم ب فروغم ارر اصفدانی حلق حمد خل
ا ا نرار و ن ا ا طا طاو او ص فروغ و احتداا
ی از ولتدر اس اا راااا ازا کا ا شایف ازاتهفا و فروغ شمه از . تألهفعر ی و فا زی الم
گذاشت از . نویسی اشتیا اشت و آثا زیا از طو راازهاق
ةازاس تذکر ۀنسخ
نگدما حهشو .حلک ۀ کتا خان یگر آس ۀحلی و و نسخ ۀ کتا خان بابالش
اشعا فا زی و عر ای نهم و حؤلف ۀعصر رااا ، زنمگهناح ورایع ا ۀ ا زشدنم حطالب ای کتاب
ا ها آس 296کا ازا ها 797 ا ا علاوه ر حطالاب نرار ازاس ۀ، نسخ هاس شمه از و
ات، رصایم، .اطتصاص ا اشعا عر ی او ه آس 501و فا زی حؤلف اترطعو حرنو غمله
حت حنقح و ططی یگر، ۀ ا و نسخ ۀ آسو حقا لتذکرةالشباب ازاس ۀ ازطوانی نسخ پس ازنگا نمه
، ازاتخرا حطالاب حات ، ر زی زابیی و زنمگهناح و آثا حؤلف، حعرفی دراه ا ، آساز یحصمم
ای ، و فرا کر ه از دا حتعم ۀ فدرزتتده و ، شرح و توضهح لیات و ترکهبات شوا تا یخی
زهازای و –حقال صم آس از ک حاحصف تمقهق و پژو ش طو ا اا ۀ ایا شخصاه ا ای
ییی از آثا ا زنمۀ و اطتها ااحعۀ ا ی کشو ررا م. حختصات زبیی و ا ی
ی ۀنسخ :یکلید کلمات رةتذک ،طط
ویژگهدا زبیی ،فروغ، ررس زهم ، بابالش
([email protected] ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران ) استادیار گروه زبان و -1
([email protected] کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور ) -2
Page 2
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/2
مقدمه
ةتذکر
ب م ارر اصفدانی حلق محدم حمد ق توز حمد ه. 5621زا ، کتا ی از ک بابالش
.ی شاه رااا نوشت شمه از و عر ی نام ناصرالم ی نرر و ن فا زیالم فروغ
حوضوع آس ت والشباب ا از آثا او انسةتذکر ،انمی نام ر هالم نویسانی ک اثر طو از فروغتذکره
حهارزا حمدام »نویسام آ ا حهحم س حبهب انم. هاس کر ه و و حیتو ات و اشعا حؤلف ۀ ا زنمگهناح
تخلاص اشات ، و کتاب فاروغ تبریم حتولم شمه و شاعر و م از شعرا و فضلاء عدم طو و هحد
الآثاااا ، )حیا م« . احاااوا طاااو « تذکرةالشاااباب»ادلااا کتااااب چنااام تاااألهف کااار ه، از آس
اعتدا الساالطن انم،حنصااباس اا راااا انسات رطای او ا از صااحب( 771: 6آ اا ، حبهاب
از فضلاء حعتبر ای عصر از و»نویسم حهالهف زاایف و ا تاأ ا حنصب ازتهفاء یاواس اعلای، غالباا
: 5 ا کوشاش ایار افشاا ، ثاا ،الآ و)الدآثر « تخلص حهیر « فروغ»گذ انهم و ن اشعا وزگا حه
اد انتساب و اشتیا طمح فریموس حهرزا حتخلص فرخ کا ا شام او » المی فروغ (796
نةا ب، یما« )ر ه از یطو ا تألهفات و حیاتباتش فروغ فرطی حعرفی حه ،عباس حهرزا و ه
یک نوع »الشعراء س هگی حمیق یواک رو ا توا حنصب ا حؤلف (697حم س: ص
ر راااا و حنازابات حائم سها از اطلاعات حفهم تا یخی اا ۀ عصاای کتاب « وزا ت علوم یاف
(67.) .ک: فروغستاس، تصمهح ایر افشا ، ص اس رااا از حیوحتی ولتدر
و حعرفای شامهالشاباب ةتذکر حوااو از نسخ ططی و ،و آثا المی ضد حعرفی فروغای حقال
ویژگهدا زبیی و ا ی آس حو ر زی ررا گرفت از .نرر و ن نسخ و ا حمتو
الدیننگاهی به زندگی فروغ
ق تبریم حتولم ه. 5666زا حتخلص فروغ ی اصفدانیالم حمدمحدم حمدم ارر فروغ
هر ازا »نویسم حهو ۀ ا مای ، و حعاصر رلی طاس مای چوس ضادر ا م گاو شم.
- ا تااز و پا زای و رصاهمهپای ، ناح ا یبی لنم ،آثا ، فاضلی گراندای زمرنگا و حترزلی لاغ
تذکرةالشاحسطو از و ا ،باب ک حمتو ر حا ت اوز ا عر ی و عجدی نگاشت ک غالبا
( 5651ا5652 ص :1، مای الفصما، )حجدع « د گون زخناس حن وم و حنرو را از .
حتخلص دج ، حساتوفی هوتاات و رو طانا و آتشاخان ناواب شاا ما ه ارر محهرزا حمد »پم و
: ص 1، امای )حجدع الفصما، « از . اع ]فتمعلی شاه[ و ولهعدم حع ، عباس حهرزا حیفو
اا گویااس و از غمل اصافداس ۀالسالطن اعهااس ااز عناواس ییای الشاعرا و ا حؤلف حمیق (5651
زاایر ( 685، ص 5عبمالمساه ناوایی: الشاعراء، .ک:حمیقاة) .ینامحهحعرفای ه فتمعلی شاا
نویسای عنواس نساتعلهق و از پهدان تذکرۀ والآثا ا ب، الدآثر و: الذ یع ، یمان ن هر حرااع ا ی
. انمیا کر هم شاه رااا از نمیداس حمد ییی ول حنوچدرطاس گرای و الم حعتدم ، حماح حا ر
Page 3
6/الشباب و ویژگهدا زبیی و ا ی آسنسخۀ ططی تذکرة
پام ر ها ا پانم ه زالگی تم حدای و تاز ز ف ت ،پم احر تمصهف ۀعلاری نا الم فروغ
کو کی آثا و و ذکا او ظا ر و پم نهام از زحاس » یواس هگی حهنویسم ،آحوط علوم ا ی ا
تر هتش زاعی و اا م، چنانچ او اوانی حقمحات ا ها و حقامحات علاوم عر ها از ناوا
پس از آس حم زۀ طالبهۀ تبریم (5669-5660ص 6قةالشعراء، تصمهح نوایی: حمی) «گش
دچنه حامتی آطونام حلاعبااس تبریام طانا ،طمح شهخ عبمال تبریم تمصهف پر اط
طاص اطتصاص ۀحعل و و تا اینی توز اتا ک اع حهرزا ا والقاز فرا انی طمح کتا خان
حیدا الدای و و کاافی ار ۀنصاهب و دار حیداا لنام حرتبا از حمضار یاف و آس کتا خان
.ک: ) .ا نوشا و حا ر گشا و ار یاک زاال نمز و حساب و نجوم و هئ و تا یخ حسل
پس و نهم وزه ایراس وانگ زالدا و ( 5669-5660ص 6قةالشعراء، تصمهح نوایی: حمی
و و اا و کرحانشاا اس ا ، دماساز حصالم هشتر حا زفر شدر ا حختلف ایراس حاننم حراغ
از آثا و اشعا رطی ای ایام و و از ر کمام فهضی یاف . صمب گش علدا و ا ا آس یا
اشا ه کار ه، آندا ک تذکرةالشباب ا ناح و حرنو گف و لبف التوحهم، زاریحقالة از ادل طو
، ایاا زحاااس شاا ازگ اا تبریاام و از زا گاااه، زااالدا پشاا زاار گذاشاات پااس از و تااألهف ندااو
ا تشانو و هداا وحای ، پمشیاساشتباه ر اثر یشو هدا نجو انمک وغ ک فر پم حمدم ارر،
السالطن و ، نایبحهرزام؛ عباسشنوشت و هروس فت حنع وکا ا یوانی ، از انجام حنجر شمه و
ا یوانی حقام ک از ا اح کا ، رای وزیر و وظاایف پام ا ا پسار ،مشامنم ارر حاأیوس حهرزا حمد
طصاوص ایا طاو ی الام ، فروغافمو نمدا یگر نهم ر آس و حسئولهت کر نمی حمو الم فروغ
ۀ دچناه فرحایشاات حشایل ،فرحو نامطمحات او ا حقهر حمو » :نویسمحه قا ا علاوم حتعل
ارات نهام ا حقهار ب اعهاا حبا اات و ا و طا ا و ططانشاء و ا ه احرا ناح
فتوحاات حبش
حهیر نم یا شاعرا ناحاما کا اوع حهشم و ر یک از علدا آس عصر ک کتب علده و توا یخ تألهف
حهندو نم ربو آندا حنوط ارح و تعویف و تصمیق حقهر و ، دچنه م و رطعات آ ما انشا رصای
ة)تذکر «و وثوق و ه تعهه زاعات و اطتها ات نجوحه نهم حمف اعتدا
و علاوه ار (66باب:الش
ه.ق 5681طاس مای زا ضارلی ا حسئوله و ه، ای حشاغف، حنصب ازتهفا نهم عدمه
حهنویسم:
«. ا حعاحلات یوانی حهپر از دایوس حنصب ازتهفا و زر شت اکنوس نهم یواس ارمس »
(5651ا5652: ص 1، مای )حجدع الفصما،
یو فراز و فرو ای ا هک ا رااا انجام ا طمحاتیطو کاحف «تذکرةالشباب»فروغ کتاب
علاوه ار ایا ا وراایع زنامگی شخصای و ؛ از پش زر گذاشت ، شرح ا ه ای و اس ک ا
و لحهارزا نصارال عبامالعلی، داا ناح اش اناپسار و از طو اشا ه کر ه ا از وا چنم طویش از ادل
Page 4
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/9
ایا حناا ع حوااو تاا یخ وفاات او م زاتی حشاخص نهسا و نام ر ه ازا .حهرزا ا والقاز
طصوص اطتلاف ن ر واو ا .
آثار فروغ
طو یی اشات و آثاا یم ا واو اشتیا حشاغف زهازی حتعم تألهف آثا و زرو س اشعا فروغ
» کتاب حتعم ن و نرر از طو یا گا گذاشت از ، و
از رطی آثا طو «بابتذکرةالش
:از ادل نام ر ه
.شمهنام فریموس حهرزا زرو ه از و نموصرف و ک : ن فا زی فرخ کلام ۀن وحح -5
رطعات و اعهات فا زی ،غملهات ،الضدهر: شاحف رصایم یواس لوح -6
و ا عروض زال »حهنویسم: تألهف ای کتاب ا طو نسب حهم م و الشعر: فروغ طاسسر -6
اب حستطاب نایب مو عر ی و فا زی حفصلاا نوشت الأیال فریاموس حهارزا را نداو از زاحی نو
ی اا رسااطاس آس ۀنسااخ ۀ یگاار( نسااخ68)تذکرةالشااباب: « الشااعرنهاام عااراق ازاا حسااد
ا ازا زااحی و » آحامه چناه ،ق توز پسر ازنویسی شمه .ه 5629ک زا تذکرةالشباب
الأیال فریموس حهرزا زال ناحی نواباا و فا زاه نوشات احراا آس غالباا ا عروض و ماو عر ه
ی اا اا طریااقحنتخااب اشااعا زاارکا شااا ما ه آزا ه و اشااعا طااو ا تااذکره ندااو ه حسااد
الشعر ا فریموس احا حرااع ا ی تألهف کتاب رسطاس (6/21)تذکرةالشباب: « الشعررسطاس
اا حوااو از توز علای تدهاما تصامهح شامه ازا . نساخ ، ای کتابانمحهرزا نسب ا ه
ه فریاموس ار ضادایر ا ااب فناوس نااظ ایا لألای حیناوس احهارزا »الشعر نوشت شامه رسطاس
ذکار ،گویامحه «فروغ فرطای»و « حا حهگویه »حرالدا ای کتاب ا عنواس شا م، دچنه «حهنگا
ایا فاروغ حشخص نهس ک چارا احا اشم فریموس حهرزا ایمای کتاب حؤلف ن ر حهرزم شمه ک
از . شدا آو ه تألهفات طو زال ا امء
ساس: حمتو ططب -1 شعا عر یو ا ا فاتمةالل
ا . ما ه یس و ک العال : کتا ی از پنو صمهف حراتب طلق صمایف -1
لطایف و عضی افعا ذحهد کا و اس انقالاب فاا س از ناح : کتا ی از ن شاحف ذوری -2
نوشت از . ال ذوری، و آس ا نام حهرزا فتححر م ظا ر شمه
ا نا ناح : کتا ی از نرر حمتو احوا ت و حیایات و حطایباتنشاط -7االامی ام دااءک ظا را
پسر حهرزا ضی تبریم نوشت از .
کا کتار نام حاای حهارزا آرازای فروغستاس: کتا ی از عل زهاق حشتدف ر چدا فتر -8
از . کر هتصمهح آس ا ایر افشا
Page 5
1/الشباب و ویژگهدا زبیی و ا ی آسنسخۀ ططی تذکرة
ی نام الم ططوط و لیات ز اس فرانس ک فروغکتا ی از طوانمس حروف و :زاتهرم التراداس -9
حختلف حاننم ااوک نامیاس، دا ا کت البت حطالبی ازآحوطت از ، آس ا ز اس فرانسو انشدنم
از . افمو هآس رف و تو ات حوز ز شته و انجه طشو اس عج ، ناح ،ااحازب
ایا االدآثر و الآث وپهدان الفصما ، تذکرة ا از ادل حجدع هچ یک از تذکرهک شایاس ذکر از
کا توزا پسار عبامالعلی الشبابتذکره ۀ ططیحتی نسخ ،ذکر نشمه شدا آثا و کتاب
آس حهاس نهاحمه از . ناحی ازنهم ،اصفدانی کتا شمه
یواس اشعا -50
اماس تذکرةالشاباب ک طاو و ا فروغ نسب ا ه یگر ز اثر ایر افشا علاوه ر آثا فوق،
آثا عبا تنم از: ، ایاز نیر ه اشا ه
حلک نگدما حهشو . ۀا از آس کتا خانا از ک نسخ مو : حن وح النةتقصا » -55
نساء لالراا و االصفا فی حشا هر یاض -56
ا نبایم کتاب حستقلی انسا ، ای کتاب »الدعاصری : صمهف وم احوا رای حقام ،حآثر -56
ۀ وم آس عناواس طااص العال از اوز و ر صامهفو ک امیی از کتاب صمایفاط حهشطو ازتنباین
فااروغ کتاااب احااا ( 15-11، صااص 5687)افشااا : « الدعاصااری گذاشاات شاامه ازاا .حااآثر
عناصر ا عا و کایناات ثانه هاس اوضاع سای ۀصمهف: »لشباب ای طصوص حهنویسماةتذکر
رکهب او و هأت اراله و لماس کرة ا ض و غهر حمی عاات الت مو و طلهجات حنشعبة کرة آب و حتفر
فضالا و صاحب الذ یع از کتا ی ا ناام آثاا حعاصاری احاوا ا ااء ، (67)تذکرةالشباب: « آندا.
(1: ص 5) .ک: ی اصفدانی نام ر ه از .اا از فروغ الم شعرا عدم را
فروغ پسر آنچ نام ر ه احا ازتنا ناح ۀ فرخآثا فروغ از حن وحشدا گلچه حعانی -51
یواس اشعا فریموس حهرزا حتخلص فرخ ازا کا فاروغ «فرخ ناح » نوشت ازتنساطی طو ۀنسخ
ا ر آس نوشت از . یباچ
هایهمعرفی نسخ
بابخطی تذکرةالش
:ططی شرح زیر حهباشم باب ا ا ز نسخۀتذکرةالش
(5)تصویر 1-52966نسخۀ کتا خانۀ حلی شدا ه ثب الف:
-ازا و ا طا نساتعلهق نگاشات شامه 571×550زطر رطع 52صفمۀ 510ای نسخ
عناوی و اماو صفمات ا شنگرف تمیه شامه، ،نوع کاغذ آس فرنگی شیر آ ا حدره از از .
ایا اتاز احتهااز ازا .نساخ کا ا نویسای شامه و ا حجمو یک ازا ا ا الم تهدا ردوه
ازتنساخ آس ییساس ازا و ار و تا یخا آس تألهف تا یخنسب زایر نسخ ای از ک نسخ
گف می زبب حهتواس ،وارع شمه (5621و اتدام چدا م اب 5621او حمرم یک زا )آغاز:
Page 6
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/6
آطر ای نسخ ا رلدای یگار ۀصفم هس . از حؤلف زتنویس طو نسخ ای رو احتدا
حتعلق اشعا فا .نهس ی الم فروغا زی نوشت شمه ک ظا را
(6)تصویر 5/6298حلک شدا ه ثب ۀکتا خان ۀنسخ ب:
و طا نساتعلهق شیسات کتا ا شامه 1/60×56زطر رطع 52صفم 550ای نسخ
، عناوی و اماو ا شنگرف تمیه شمه و الام آس حهشا از نوع کاغذ آس آ ا حدره فرنگی از .
آس حشخص نهس . نام کاتبا از . ای نسخ کا نویسی شمه و تا یخ کتا و ردوه
(6)تصویر 6226حلک شدا ه ثب ۀنسخۀ یگر کتا خان ج:
و ط نساتعلهق زیباا توزا پسار 5/58×5/56زطر رطع 52صفم 510ای نسخ
الام آس حهشا ، نوع کاغذ آس آ اا حداره، مهعبمالعلی اصفدانی زتو ا شهر حهرزا ازتنساخ ش
797ساخ عالاوه ار ای ن از .ه.ق 5629یشدی و تا یخ تمریر آس هس و وم ادا ا ولی
ه یگر از و پایاس نسخ آو ه شمه از . 520 ،ازاس ۀ ه حواو نسخ
« نةا نشاء یاا تذکرةالشابابهزف» ا عنواس کتا ی حم ز زپدسا فدرز کتا خانة الم وم د:
احاا ایار افشاا و ازا حعرفی شامه کا ا ا یوزاف حامایق آس ا ا فاروغ اصافدانی نساب ا ه
ا نشاء ا حهرزا حمدم حنشای حلقاب ا نةزفهشتباه ا تصمهح کر ه و حولف زهمحس فاطدی ای ا
-61ص ،5685فاطدی، ) .ک: و (67ص ) .ک: فروغستاس، تصمهح ایر افشا ،انم. فروغ انست
67)
زتخ حولف(اواز نسخ حلی : 5)تصویر
: اواز نسخۀ او حلک(6)تصویر
Page 7
7/الشباب و ویژگهدا زبیی و ا ی آسنسخۀ ططی تذکرة
، زاتخ حلاک وم: اواز نسخ 6)تصویر
(پسر فروغ المی
محتوای
بابتذکرةالش
اشت و کتاب تذکرةتبمر نویسنمگانی از ک ز اس عر یشعرا و ی از الم فروغ
ا ب طو باالش
و :کتاب شاحف خشدا زیر حهش. نرر و ن فا زی و عر ی نوشت از
اشاحفنرر عر ی خش الف:
ا از ن ا و نرار ازا و اا حدام و آحهختا باب کا : یباچاة تذکرةالش
»شو حه آغاززتایش طماونم (5:تذکرةالشباب) ....«ذ المدملل الواحم الصدم العلی الیبهر ال
توضاهح کا «المیدااتوحهام»، طریاق او از اب توحهم ار زا طریاق گفتا التوحهم: الةحق
حعرفای شامه و «الدوااو الواو و کررةوحمة»ا عنواس حفصلی را آس ذکر شمه از ، طریق وم
ارا آس ا و «الدوااو الواو و وحامةوحامة»ناما ، طریاق زاوم عناواس توضاهمی شرح و هچ
از . هاس شمهتوضهح حختصر
الل ک زلطاس حرا حهرزا ورف حما پم عباس حهرزا کر ه از .ۀ کلامناحصو ت ورف
ا ا رااا فرحاند نهم ونوش و ا یگراس فروغناح ،غ یگراسفرو ا و ناح حرازلات
رطعا ه از شااحف پانو 501 ر ز نسخ ک فروغاشعا عر ی شاحف ن عر ی خش ب:
ا ازا و رصایم او حهرزا آرازی ؛ ططاب ه و چدا تک هتی 72، چدا رصهمه ه 61
از .زرو ه شمه حنااات و از وزگا شیای و نهم وتشیای و فع کم حن و
. ا س زتنویس طو افمو ۀ یگر و چدا ه عر ی نسخ ۀ و حرازل فروغ پسر
،هاهی شرااا از الوس فتمعلی شاه تا زحاس ناصرالم شاحف ورایع تا یخی عصر ر فا زی نر خش ج:
چنماس ک شااه گار وس ار » ا شا اس رااا حاننم ناحۀ ایراس زر ا ول وس تعما از ناح
و نهام( 66) دااس: « فراز ازب نهلگوس ا تهغ ضها زا ازاتهلا ا تفریاق پها گااس انجا گشاایم...
. ا ه از طمحاتی ک ا رااا انجام حأحو یتدا و و و آثا ،حؤلف ۀناحزنمگه
ییای از حناا ع حعتبار اطلاعاات »کرةالشباب ک وصاف آس گذشا حهتاواس گفا کا ر ازاس نرر تذ
تاای ا تشاایهف حهم اام ناحاا تااا یخی کاا خااش عداامه ااا و حیاتبااات ا از حهاارام حیتااوب اار حل
از . و ا تاا یخ حعاصار رااا از حددتری و ه ۀشخصهتدا تأثهرگذا ونم تا یخی آس حل
Page 8
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/8
حاا نساب ا آینامه ۀورایع آس شاناط گذشات و گساتر افاق یام و انمیشااز ک آگا ی از
(678)ایرانی، حرا : « تأثهرگذا از
شاحف: ا ه 296 ازاس ۀنسخ ک ن فا زی خش د:
زحان از ، زتایش و شیای حمح، توصهف ی چوسحضاحهن ا حوضوعات و ه ، 606 رصهمه 56
و حیای ناح ، حرنو گف و لبفزاری چوس یحضاحهنحوضوعات و ا ه 657حرنو 2
حمح و شیای حوضوع ا ه 67 رطع 2
تک هتی ز و اعی حضاحه عاشقان و یکحوضوعات و ا ه 566غم 51
پانوشااحف ها فا زای 512انتداا کتااب ،ازتنسااخ شامه فاروغ ا ک توز پسار نسخ
اشعا از ک اای افمو هاز ، افمو ه شمه ه عر ی چدا و یک حرنو رصهمه، افاروغ ظا را
از . زرو ه 5621 عم از زا
الشباب:یهای نگارشی تذکرةگویژ
نگر گفتا ، نیر/ کفتا /ا گ ، ا ک/« : ک» صو ت « گ»نوشت حرف -5
چوپاس کوچ ، چو اس/ : کوح/گذا نیر س رطی از کلداتنقط -6
(25: داس) ا / آویخت ۀر تا لی ست و آویختک « : ا » اا « ء»نوشت -6
/ نرا، زالطا ایا حرازال /م: ایندرازال رباف یاا عا ۀ ا کلدا اضاف و اشاا ه حتصف نوشت حروف -1
حستاس دستاس/، زلطاس ا
ازداعهف ازدعهف/تو ات، ة/تو یکلدات : رطی از حعرب نوشت -1
فاروغ /فروغسا ، از از آس: دس / بفر ۀ کلد رطی حوا «از »حتصف نوشت فعف -2
از
گویی یی ، گوئی/زیبا ئی/زیبا کلدات:از رطی نوشت « یا»و « ئا» دمحاس از ازتفا ۀ -7
زوم وم، زه / : وی /صو ت رمی اعما کا ر -8
، زنامگانی گاانی/: زنامهاداع« اس» صاح حهانجی و آس اضاف شمس هاس حرک « ه» ا قا -9
پها گاس گاس/پها ه
ا نال /: نالداحگر یک یا و حو ادع« ا» آس اضاف شمس هاس حرک « ه» ا قا -50
حبمأ : حبمء/«ء» صو ت دمه کلدات حختوم دمۀ نوشت -55
نو نو / ، هگندیا /کا گن حرکب: تنوشت کلدا حنفصف -56
کا گما اس رشنگی، کا گذا اس/ احلایی: آزر / آذور ، غشنگی/ دا غلطواو رطی -56
حرز وم/ حرز و وم و پو ، تا پو / : تا عضی حوا عطف « و» کا نبر س -51
بست بخشهم، ست / خشهم/: یا تأکهم از فعف زین « ب»نوشت حجما -51
کف کتاب شخص حؤلفو فعف زوم شخص را « حقهر»از عنواس هازتفا -52
Page 9
9/الشباب و ویژگهدا زبیی و ا ی آسنسخۀ ططی تذکرة
باب و زبانیهای سبکی ویژگی
تذکرةالش
البناا، الماب و امیاما حار، الساا ق، عارباة ا العلا ، کدافی ،ترکهباب عر ی: ا السلطن کا ر -5
البیض
زا یا، عام/ اا حعا فا زی آس: مر/ عر ی ازتفا ه از کلدات -6
تنوی ا ر کلدات ک -6ا، حجبو ا
ا، طراا
ا ا : ادعا
حتعلقا ، عتباات ۀعر ها ، حشایل ۀ حطا ق صف و حوصاوف: رصاهماس عر ی کا ر زاطتا ز -1
عالهات
کا ر لیات ترکی و حیولی: -1
(66: داس)...« اواطر دا تخارو ئهف » زالدا ز اس ترکی: ازیا ر س *
(17: س) دا...« زا ئهلاس ئهف ادع کرهر »
: زهو غا ، گداز، همق، تهو ، رلهغ ات ترکی و حیولیحفر کا ر س *
، یم طولی اش عقم از وا کشهم، طاص: از ررا فرحاس رضا اریاس عبا ات کا ر س -2
ا کاس ادل :اا جایی -7
( 66 داس) «تبریم ندو نم ۀ از حرااع ا السلطن»
(51: داس) «ا ه توپ عرض اه زهمنم غا ت ز ه و مید یافت چنم عر »
، احوا ت، فتوحات: هوتاتالجدعادع صو ت ر س کلدات ر کا -8
:طاص یا پهشونم حعنا کا ر افعا حرکب -9
(16: داس،) « رلدی اشتنم الأتفاق وز ا و طا ا »
ا اا او »ا (66: داس) )کا گرفتنم حعنی ( « از اشتنمحقهر ا حجبو ا
وب: لماس، ا ا، اراله ، ا ساحم سها کا ر ادع حیسر -50
(61: داس) «وااب و زم از »کا ر کلدات حترا ف : -55
(66: داس) «پهوزت ا ییمیگر حؤالف و حأنوس و حرایا وزتی و و ...»
شرط:« »کا ر -56 گر زتشاس م ا فلاک، رارص حااه ا»
ازتدرا : « »کا ر -56 «طو نم از گرزنگی افساوس اه نهسا
( 2) داس: ااااا از طویشااااات کااااا پنماشاااااتنم »
«زیااااااااوس زحااااااه و حااااااااما زحاااااا ( 59) داس:
احا یث:آیات و ازتشدا -51
«
و یرزر ح حهثاق الل یجعف ل حخراا علای اللا را الل تعالی: و ح یت
لاب و حا یتوکاف یمتس
ام ا
شیء ر
ف
ی الل ل
م اعف
ه ر غ احر دو حسب إس الل ال
( 12( ) داس :66و 66)زو ه الطلاق: « ف
Page 10
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/11
حقهار نهام ا « العاا لطاس الس فی زح لمت و » فموا حمیث حضرت زال پنا ی ک فرحو »
(6: ) داس « ت ع دی حفتخر و حبا ی گر یمهزعاای
راس: شاع تضده اشعا -51
را حهرفنم زیی، ن :»
صااو ت زیااری اگاار ااا نر اااس حعرفاا »
« ر و اا دااس اا نقاش طاو ییتازاتی
(61) داس:
حد ک فرحو : رو طواا عله » الر
حافظ وظهفۀ تاو عاا گفات ازا و اس »
« ناام آس حبااا کاا نشاانهم یااا شاانهم
(508) داس:
موضوعات و مضامین اشعار فروغ:
5656 زمه زهم وا و ا ه عل و ا ب، زالطن نشسات فتمعلای شااه راااا زاا »
« جاار و گاارایش شاااه و فرزناامانش اا علاا و ا ب، اعااث پهاامایش ندضاا ازگشاا ا اای شاام.
(611)فضهل :
ة تذکر :ثنای خداوندحمد و -1
حدام و زاتایش طماونام ا باب یک حرناو و یاک رصاهمه الش
حطلع آس چنه از :ک اطتصاص ا
طاااااامایا تااااااو ا طاااااار طاااااااک ا»
« ااااااا گااااااار آو افااااااالاک ا
(65) داس:
،ییی از حوضوعاتی ک وفو رصاایم عر ای و فا زای فاروغ یامه حهشاو :شکایت از زمانه -2
شیای از زحان و حر م وزگا از :
نگاااار اااا چاااارخ و گاااار وا ونااااش»
«گااااار س حنااااا ااااا ااااااز گااااار ونش
(65) داس:
چااااا ساااااها از حاااااااار م وزگاااااااااا »
اااا صااااو ت فهقناااام و حساااااز و یااااا
ااا زاااهرت دااا گااارگ حااار م طو نااام
«رنااااامگونااااا حااااار م پ ااااا عاااااال از این
(57) داس:
الفااارات و زلساااا ناااا علااای عاااذبو »
«ولیااا صااام نا عنااا القااامح الخاااالی
(66) داس:
حوضااوعات و حضاااحه غملهااات فااروغ حهتااواس پااا افیااا و قلناادری و رندانااه: ضااامینم -3
غملهاات طاویش، صاوفی و زا ام ا و عنواس حراا ا حشا مه کر ، و نمان ا رلنم انانمیش
منام و نم ا حمترم حهشدا :
Page 11
55/الشباب و ویژگهدا زبیی و ا ی آسنسخۀ ططی تذکرة
کا گاو! فروغ از ی و گذشت پنام زا م»
« حاصااف نبخشاام پناام تااو ایاا ناام آشااام ا
(17) داس:
صااااوفی کراحتاااای نیناااام اااااام حاااای گهاااار»
«صاااااافی کراحتااااایۀ وانگااااا باااااه ز اااااا
(20) داس:
اعتقاد به قضا و قدر و جبر سرنوشت: -4
حلاحات حیاا ا وزا حصااهب عشااق»
«کااا ایااا رضازااا ز تقااامیر کر گاااا حااارا
( 17) داس:
رو رگاااام ااااوا عشااااق تااااو از ندهاااا»
«کاا زرنوشاا رضااا ااو ه ازاا از راام م
(19) داس:
عدا تداا زااطت شامه عصار راااا و وصاف داا ، هشتر رصایم توصهفی فروغ ف:یوصت -5
از : ایراس کشو فصاااااف داااااا و نو ااااا ساااااتاس ازااااا »
« نگاااام عاااهش و صااامب حساااتاس ازااا (16) داس:
« ا حلاک ایاراس اه آ ا اس د ویران اکنوس ن ر ک حلک ایراس ا گلستاس ه » (6/565) داس:
پا شاا اس و ااا ،زارو ه (لامالس عله )ا ک حمح حضرت علی ام رصهمه فروغ : مدح -6
نهام حامح و حتای حااای حهارزا آرازای ا الدلک ی شاه، عباس حهرزا، ن امناصرالم از ادل رااا
:کر ه از
حااااااق حساااااااح یاااااا ا ناصاااااار »
«نصاااااارت ازاااااا ناحاااااا ۀ یباچاااااا
(12) داس:
اااااء » اااای فاااای الدمه توراااامت نااااا حد
اااااء «لاااا یطفدااااا غهاااار حاااااء حاااا حده
( 66 ) داس:
:هجو و ذم -7
حخاالفه جاورصایم ا ای ییی از ، جو ا ۀباب و رصهمفروغ تذکرةالش
ا عبااس حهارزا فرزنام طاو فریاموس حهارزا طو زرو ه ک کا ایش اطاتلا وا حهیر نام ورتای
ایاام او یگار جویاۀ کر ، حأحو انجام طمحات آذ ایجاس ا ی الم ۀ آذ ایجاس و فروغالأیالنایب
.از شمه حیوح حهرزا نبی طاس احهر یواس زرو ه
.وفایی نها زرو ه از ه ا حضدوس آس ا ی الم فروغ :نامهساقی -8
باب یک حرثه واو ا ک ازاس ۀنسخ : مرثیه -9
ارا چا کسای نهسا حشخص تذکرةالش
شو :شمه و ا ه زیر آغاز حه زرو ه
« هچ کس نمیم گریباس ک پا ه نهس چش فلک اگر چ ز اشیش ن ا ه نهس »
(61) داس:
Page 12
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/12
ارا شاو ایا حرثها حشاخص حه چنم هتی اضاف کر ه ک فروغ نسخۀ ازتنساطی طویش پسر
:از شمه زرو ه (السلام)عله شدا ت احام حسه
تااا شاام زاار اا نهاامه نشاام وز حداار ا»
کاناام طاا افااق زاار او رنااا ه نهساا
تا شاه یا پهاا ه شامه ز ازاب عقاف کاف
« انهب ازا و لاهی زاوا ه نهسا ا ن
( 6/78 داس: )
و نرارن ا فموا ازینم احا یا حه« حقهر»روغ د اا از طو ا عنواس اگر چ ف :خودستایی -11
طاراانی کلاک و کالام ۀانسات و گاا ی ا شاهومک طو ا حو شاک یگاراس حه آشیا از او
:میمه از اعجاز حه یشطو
م عهساااو ازااا سحااارا نطاااق دچاااو»
«ز کلیااا ااا کاااف آیااا حوزاااو ازااا
(52: داس)
(1) داس: .«را و ارراس گر یم حس ط و طلار لساس حمسو اح»
ه سرودن -11 رطای از رصاایم ا ا حاا ه ،ازتنسااخ کار ه فاروغ ا ک پسر نسخ :تاریخماد
:تا یخ از
نگاش ای عاهش فاروغ از پای تاا یخ»
«حمدو و حبا ک شاو ایا اشا داه فاا
(569 /6 : داس) (5628زا حعا )
فااااااروغ از داااااار تااااااا یخش راااااا ز »
«کاااا اااار شاااا زا ه شاااام فرزناااام حمدااااو
(561 /6: داس ) (5627زا حعا )
در های ادبیآرایهرخی از ب شاهدمثال
بابتذکرةالش
و سجع انواع جناس -1
)اناس تام(« ندو ه افیاسو ترک ا دمم نال و افیاسآوا نا زهازتش طر و م گ، »
کاااا تاااااطت شاااادا تااااا کاشاااایر یااااک »
«کاااا تااااا طاااات داااا غااااا ت ز کا ااااف
(69) داس: )اناس حرکب(
نشااااط ساااه ادااااس نهسااا ااااا »
« ساااااااطنگسااااااتر ه اااااارچه از اینجااااااا
(55: داس) )اناس ط (
اااا» فکااااف طاااااک و آ ااااه یعناااای کاااا گ
ااافز اااف گ « رویااااس کااا پااااک ازااا گ
(59: داس) )اناس نارص(
و گشاااا ه تهااار کدااااسا ااارو او کشاااهمه »
«اوزااا کداااه ا نشاااان کااار ه و انااام
(18: داس) اشتقاق(شب )اناس
Page 13
56/الشباب و ویژگهدا زبیی و ا ی آسنسخۀ ططی تذکرة
نهسااااا آ ام ییاااااا ادااااااس ااااااا »
«نهسااااا امزااااادنم فلاااااک اااااا کسااااای
(51: داس) )اناس زایم(
ااااغو اغکناااوس گشااات گلشااا دااا »
«تااااااو ا ایاااااام از گریاااااا اشاااااام فااااااراغ
(59: داس) ( حق)اناس
(62: داس) (حتواز زجع « ) و ا یبو حنشی لبهبحر »
اح ما » اح اداس وتزب (6: داس) (زجع حطرف« )...حلیوت، زه
(66: داس) (زجع حطرف« )...نهلگوس ر فراز ازب گر وسچنمانی شاه »
و تکرار واژه آراییواج -2
تااانش زاااه و لاااش زااانگ ازااا آ »
« ااا لدااا زاانگی ازاا اا زااهده زااهن
(18: داس) حرف س( آ اییوا )
طااااو م طااااوس طاااا حهاااااس زاااابو»
« و سااااار ز طاااااونش شاااااوم ادااااااس
(51: داس) خ(حرف آ ایی وا ) امکاار ه آسکاار حاا آسچاا نتااواس دتاار از آن»
«امگفتاا آسگفاا حاا آسچاا نتااواس طوشااتر از آن
( 10) داس: )تیرا واژه(
تضاد -3
یشاامحه رداارزناامه زاااز و ااا حداار ااا »
«رری اوز عذا ی از حدتی ر اا ک
( 18 داس)
چ تاب تب ک ز تبریام ار واس حا ازا »
«ازا تبخهامنهسا تبریامرس ااس تو
(51) داس:
جمع و تفریق -4 ایام نازاز و تاو ا ، هچاا ه ایا حهااس»
«ایاااام ا ۀشااام تهداااا تاااو یاااا غصاااک یاااا حااای
(17: داس)
تشبیه -5
(68) داس: )اضاف تشبهدی( « ا از حم ر ااس طالی ندو نم اسدش ۀحمین»
ا طا لب چوس ان زلف تو ام حرغ ، »
«راس ان ه یا اینیا ارچه ام اهیا ر از
(17: داس) )تشبه (
(66: داس) (یتشبهداضاف )« حری و زوزس عهسی وطت ۀ ا شت لباس ازتهناس»
ااااااار پاااااااا لااااااا آب ز ه حلقااااااا »
«گااویی حگاار کاا یوزااف و زنااماس ازاا
(16: داس) )تشبه حرکب(
عارهاست -6
Page 14
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/19
رو فر ۀ ا ا یی» ( 68 : داس) « وس نشس الس
اااااار لبااااااف حساااااا نیداااااا آحااااااوز»
«گلاااااااب آتاااااااش افاااااااروز ۀ شااااااااط
(65: داس)
کنایه -7
ااار کاااس کااا ااا اسااات تاااو پویااام»
«طو شااااااهم اااااا نااااااو شاااااادع اویاااااام
(65: داس)
( 69 : داس) «ر پا شاه ازلام ا ام کشهمطاطر یا ذطای»
تلمیح -8
از غاا فرزناام شاام یعقااوب، نا هنااا و کااو »
«آنیاا او ا کاار هنااا و اناام از غاا تااویی
(61) داس:
از سااحم هشاتر رطاو ا ازا ،تلداهح یاا فتا اشاعا فاروغ، صانایع ا ای اناواع حهاس
از .زرو ه (لامالس عله ا ک حمح حضرت علی) رصهمه خصوص
المثلارسال -9
انااماز ا ااف طهاار و حگاار اس کاا گفتاا »
« کا طهر حاا اهچ ازاتخا ه نهسا
(61 : داس)
لف و نشر -11
بهنااام اداااا تاااو گلشااا نجویااام آنیااا »
«زلااف و خ تااو نسااترس و یازااده اوزاا
( 18: داس)
:ای از اشعار فروغنمونه
غم :
(ططاب طو ): حرنو
ی ! طوشااااا ا عنااااملهب!ا فروغ ا ز گلاااااااما و چدااااااا و و غریاااااااب الاااام
شااااااااراب خااااااااو ا پا زااااااااایی
شاااااادر گااااااذا حاااااارا ااااااا شااااااا ماس
لاااا ا تاااارک حسااااتی اااار ه از اااااا
چااااو پرواناااا داااای گاااار م اااا و
ز حاااااا آس آشاااااانا هگااااااانگی کاااااار
ز جااااااااار آس افاااااااااااو زا ناااااااااال
فااااااروغ از عشااااااق آس اااااا رنگاااااار
چاااارا ناااام اااا طااااو ز اااام یااااایی
تااااااو ا حااااااو دشاااااا ا پا زااااااایی
ناااااااااحهم از آس حساااااااا طاااااااامایی
ناااا تاااااب وصااااف و ناااا صاااابر ااااامایی
ز او آشاااااااانایینبااااااااو کااااااااا ا
وفاااااااییکاااااا از حاااااا و شاااااام از ی
کااااا کاااااا عاشاااااقاس نباااااو یاااااایی
(20غم ) داس:
Page 15
51/الشباب و ویژگهدا زبیی و ا ی آسنسخۀ ططی تذکرة
ا از چااااا طاحوشااااای و لاااااب ر سااااات
ااااا گشااااا یااااک زحاااااس پاااارواز کاااا
دم اااااااااانی نهسااااااااا آواز تاااااااااو ا
ایااا ز ااااس طاااو تراداااانی از ازااا
ایااا از او گلداااا حااااسگلشااا ازااا
غهاااار حااااق ا ااااااا اناااام حااااامه
چاااوس نشاااهنم یااااو انااام تخااا ااااا
حاااارص یااااو ازاااا و وایاااا ا اااارح
ا دچااااو حاااارغ ااااا و پاااار شیساااات
ناااااا گشاااااا یاااااک نفاااااس آواز کااااا
زاااااااز تااااااو ا ۀتااااااا شنازاااااام نیداااااا
ااف ازاا ااف داای ویاام از ایاا کاام گ گ
آس حااق ا حیاااس کعباا ازاا ایاا
یااااو ا اااار تخاااا ااااا حناااام حاااامه
اااااا کنااااام زآس یاااااو و از آس تخااااا م
تهاااااغ ااااارکش گااااار س آس ااااار و زس
(6/567 داس: )
ین )معرفی کتاب تذکرةالشباب(نمونه ای از نثر فروغ الد
و تخ گر یمه فصف طماس گف و خش تا بخ ک زین حهاح رموم دج لموم شدریا اواناز »
نشاهنی اوس گلچهنای زاهم. ن ا ... طوازا و ا ا ت یماس حهمه از ، حقهر ا ا وا گوش
س حان ب و ناحمو ک زدنم تهمپو مه ا عضی احوا ت زانم تا حا طاطر حلاح ذطایر ا آنچ ناحرت
ت ترتهب و تموی آو . ن ... لی حقام عدر گراحی حرحل ا عه زهمه ای صمهف صو
تفیر ا نهم حال تذکر زم افتا ه از ، لدذا صم تمریر ای حجدوع آحم و آس ا حسدی کر
(6-6) داس:« تذکرةالشباب
:الشبابةکتاب تذکر تاریخی محتوای
ا ما ي اراي حتوس ای راینی علاوه . حهم م تشیهف ا فا زي ا هات از وزهعي خش نرر، حتوس»»
ا عواطاف حر حااس و وحهات اطلاق، زوم، آ اب، انم؛ و ه علدي و تا یخي ااتداعي، احوا هاس
(661)فضهل : « انم ازندو ه نهم
ا حمو شمه رطی از ویما ا حد تا یخی و زفر ا فروغ ک هشتر اد انجام حأحو ی
نوشت شمه، ا داس تعا هر حت ا شارح نگ ررحم نسخ ازاسیا حت شه حا او و ه از و
زیر از :
و ت حقهر ، احاوا والام، ازافا آذ ایجااس، تیلاب وزاه ار الوس طاراس حیفو فتمعلی شاه، »
صاو ت ناحا ، ازتر ا احوا حندو ( حن و ) فر حراغ زفر دماس و کرحانشا اس، زآذ ایجاس،
انت ام احر و ی ررااا اغ و تفریاغ حسااب و فاع حن و و ررا اغ ) ، زفر زراب( زر ا وس)
ا ول و ا تم السلطن، فوت نایباحجاف نواب زلطاس حرا حهرزا و عالهجاه حمدم ارر طاس رااا (
گرگااس و غهاره، زافر را و ، زفر طرازاس و را لی رلع و شا رپچااق و ازاترآ ا و حمدمشاه رااا
الیااز ونی، راا زاهم شافهعآ ۀ، حرازالۀ الشاهخ ا حاام شاهخ ا اوترابحرازلکاشاس و اصفداس و شهراز،
ءعلدااا ۀ] اااواب عریضاا عر اای ۀصااو ت ناحاا ،تدااراس ۀحرااعاا از فااا س و تورااف ] [ ا الخلافاا
Page 16
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/16
المحاس ]ارماحات حااای انقلابتفو، الی حشایخ حویمه، فی الدنالعر ی الی شهخ، فرحاسازرائهفی ن
«. ول ناصرالمی شاهحهرزا آرازی[ ا تما
هجری 1264)فوت محمدشاه در سال ینفروغ الد قلمتذکرةالشباب ب تاریخیای از نثر نمونه
قمری(
اا صف ا گااه و فاراز گاو ری گااه وز عهم فطر ک طمیو ادجاه ا طسروانی کدر و کهانی کلاه »
و زلام ا حقهر نهم زلک احرا طو از حستوفهاس ع ام ا لباس زلام پهشگاه حضاو اا رالن
ف گشت ، زیا ت آطری آس شدریا طو شهم ابه ا حاصاف نداو انامک آس طسرو زینم غلام حشر
ر حما حبا ک حلاح ت حهشم، فر ا عهم حم و آس صاحب کلاه و انانقلاب و تیه گشتر رو
زاع و نه از شب گذشات وح پرفتاوحش شنب شش شدر شوا یکحرض ستر گشت ، شب ز
ی حهرزا آرازی طو ا رلع ااربف از وفات آس طمیو عر اات ح یاض طلم طراحهم یک وز
اس ا و طو اعب
دع ندو از نصرت الدهاة آ ا ک طو نا ندا ه و کشهمه حاکویی و ایروانی ا کلا
طمح آس طسرو پااک طهنا اه و احهموا گش ، عشقی ک زا قا غافف گشت نصرت حخلوق غر
عا حهیار یاک وز عام از زالب اظدا حهندو اطف شم و توا و صفا اطنی ک دهش طو ا
ر آ «س حضرت نهم حاضار نشامرم ت و توا پا شا ی کا او ثدر نبخشهم حتی زر نعش حطد
(16) داس:
گیری:نتیجه
ک هشتر از طو یا گا گذاشت و ه و آثا حتعم س عصر رااا حنصبای ییی از صاحبالم فروغ
از .نوشت شمه رااا ا نام ولتدر اس
ن و نرر فا زای و فروغاز آثا ییی بابتذکرةالش
شارح لف رصم اشت ؤح تألهف شمه وی شاه رااا نام ناصرالم ه.ق 5621 زا از ک عر ی
از اا طوانناامگاس حنتقااف زاااز .تی کاا ااا رااااا انجااام ا ه، از زناامگی طااو و طاامحا حااالی
ةتذکر
ا و ییی یگار از نساخ حولفنسخ ازاس زتخ ک واو ا ز نسخۀ ططی باب الش
کا از الاوس فتمعلای شااه حاو حطالب تا یخی حددای ازا ای کتاب ؛باشمحه ط پسر و
ا توا ا اشاعا فا زای ایا حات حهتاواس .گهر حهی شاه ا رتا ا تما حیوح ناصرالم رااا
شعرا زبک ازگش ا ی از و سها از ویژگهدا ای زبک ا حهتواس اشاعا فروغ ازگف :
البتا رطع ، رصهمه، حرناو ، ااعی و غام ازا شاحف هشتر اوالبدا شعر ر، حشا مه کر و
دهام و زاتایش، مت هشتر شاحف حوضوعاتی چوساشعا فروغ طی از اشعا و ز اس عر ی از ؛ ر
رصاایم حهشاو ؛ حرثها ، جاو و ذمحضااحه رلنام ، طو زاتایی، ، وزگاا حمح، وصف، شیای از
تا یخی از . اطلاعات رطی از حاو وصف عدا ات و نا ا ایراس اوی توصهف
منابع:
Page 17
57/الشباب و ویژگهدا زبیی و ا ی آسنسخۀ ططی تذکرة
زا ه، شدسی(، حممم 5608آو اس فر نگی ایراس از آغاز تا اثرآفریناس )زنمگهناح نام .5
( زیر ن ر کتر حمدم ضا نصهر ، تدراس: زلسل انتشا ات انجد آثا و حفاطر 5681حسه )
2 ات انشگاه تدراس، چاپ وم، فر نگی، چاپ حوزس و انتشا
ا علی حمدم، پش « الل از یمگاه ویژگهدا زبیی و طصایص ا ی ر زی نسخ ططی وح» .6
( فصلناح تخصصی زبک شنازی 5696زا ه علهرضا، پائهم)حهرزایی پم ام، پهرک زیهن ، حعه
91-501، صص 65ن و نرر ) دا ا ب(، زا شش ، شدا ه زوم، شدا ه پهاپی
( 5695فضهل حمدو ، پائهم )« تأحلی تمو حوضوعی نرر فا زی )از آغاز تا ررس زهم (» .6
فصلناح تخصصی زبک شنازی ن و نرر ) دا ا ب(، زا پنج ، شدا ه زوم، شدا ه پهاپی
666-616، صص 57
(، تدراس: کتا خان زنایی5628تذکرۀ پهدان ، گلچه حعانی، احدم ) .1
6السلطن ، کوشش ایر افشا ، تدراس: ازاطهر، ( اعتدا 5671ا یخ ایراس، )چدف زا ت .1
(، ا تصمهح و تیدهف و تمشه کتر 5621الشعراء، یواس هگی شهراز ، زهماحدم )حمیق .2
6عبمالمسه نوایی، تدراس: انتشا ات ز ی ،
، 6298-5(،شدا ه 5621المی اصفدانی، حمدمحدم حمدم ارر ) یواس اشعا ، فروغ .7
کتا خان و حوزه حلی حلک
، کتا خان 6226(،شدا ه 5629المی اصفدانی، حمدمحدم حمدم ارر ) یواس اشعا ، فروغ .8
و حوزه حلی حلک
ا ضواءالذ یع الی تصانهف الشهع ، آرا م گ تدرانی، حمدمحسه ، هروت : ا .9
ضواس پو عصا ، اصفداس: زازحاس ( حمقق 5681 اا و حشا هر اصفداس، اناب، علی ) .50
فر نگی تفریمی شدر ا اصفداس
( تدراس: کتاب 5629الدعروفه الینه و اللقب، حم س، حمدمعلی)ا ب فی تراا یمان .55
8فروشی طهام،
ایرانی حمدم، حرا فرشا ، « ا ا عدم عباس حهرزازبک زاطتا و حمتوایی ناح » .56
تخصصی زبک شنازی ن و نرر ) دا ا ب(، زا پنج ، شدا ه او ، ( فصلناح5695 دا )
677-696، صص 51شدا ه پهاپی
57العر ی، الترامطبقات اعلام شهع ، آرا م گ تدرانی، حمدمحسه ، هروت: ا ا حهاء .56
( 5678فروغستاس ) انشناحة ف ازتهفا و زهاق(، فروغ اصفدانی، کوشش ایر افشا )» .51
اس: حهرام حیتوبتدر
( 5687، افشا ، ایر ، تا ستاس و پایهم )«فروغستاس کتا ی زهاق اطلاع زانی و کتا ما .51
15-11، صص 1و 2آیهنۀ حهرام، شدا ه
Page 18
49بهار -22شماره پی در پی -شناسی نظم و نثر فارسیسبک/18
6( تدراس: انتشا ات زخ ، 5687فر نگ اعلام زخ ، انو ، حس ) .52
اپ کتاب آذ ایجاس(، تبریم: شرک زداحی چ5620پو ، عبمالرزو )فر نگ زخنو اس، طهام .57
( تدراس: چاپخان 5611فدرز کتا دا حلی حلک، افشا ، ایر و انش پژوه، حمدمتقی ) .58
انشگاه تدراس
( ، تدراس: انتشا ات فر وس، چاپ زوم5671شنازی، شدهسا، زهروس )کلهات زبک .59
السلطن ، حمدمحس طاس، تدراس: کتا خان زناییالدآثر و الآثا ، اعتدا .60
(، کوشش ح ا ر حصفا، تدراس: 5686حمدم ا ) الفصماء، مای ، ضارلیحجدع .65
2حوزس انتشا ات احهرکبهر،
(، ا تدام حمدم آصف فیرت، حشدم: 5676حصنفات شهع ، آرا م گ تدرانی، حمدمحسه ) .66
ا ازلاحی آزتاس رمس ضو نها پژو ش
6(، اصفداس: نشاط، 5615الآثا ، حبهب آ ا ، حمدمعلی)حیا م .66
(، شدا ه 5621المی اصفدانی، حمدمحدم حمدم ارر )الشباب، فروغنسخۀ ططی تذکرة .61
کتا خان حلی 52966-1
( آیهنۀ 5685، فاطدی، زهمحس ، دا )(«5نقم و حعرفی کتاب، تصمهح نام نویسنمگاس) .61
67-61، صص 52حهرام، شدا ه