Abies Cathaya Cedrus Hesperopeuce Keteleeria Larix Nothotsuga Picea Pinus Pseudolarix Pseudotsuga Tsuga Pinaceae Cupressaceae Taxaceae Sciadopityaceae Podocarpaceae Araucariaceae Agathis Araucaria Wollemia Amentotaxus Austrotaxus Cephalotaxus Pseudotaxus Taxus Torreya Actinostrobus Athrotaxis Austrocedrus Callitris Calocedrus Chamaecyparis Cryptomeria Cunninghamia Cupressus Diselma Glyptostrobus Fitzroya Fokienia Juniperus Libocedrus Metasequoia Neocallitropsis Papuacedrus Pilgerodendron Platycladus Sequoia Sequoiadendron Taiwania Taxodium Tetraclinis Thuja Thujopsis Widdringtonia Xanthocyparis Sciadopitys Acmopyle Afrocarpus Dacrycarpus Dacrydium Falcatifolium Halocarpus Lagarostrobus Lepidothamnus Manoao Microcachrys Nageia Parasitaxus Pherosphaera Phyllocladus Podocarpus Prumnopitys Retrophyllum Saxegothaea Gnetaceae Welwitschiaceae Ephedraceae Ginkgoaceae Zamiaceae Gnetum Welwitschia Ephedra Ginkgo Cycas Cycadaceae Bowenia Ceratozamia Chigua Dioon Encephalartos Lepidozamia Macrozamia Microcycas Stangeria Zamia POLYPODIALES CYATHEALES SALVINIALES SCHIZAEALES GLEICHENIALES HYMENOPHYLLALES OSMUNDALES MARATTIALES PSILOTALES OPHIOGLOSSALES EQUISETALES SELAGINELLALES ISOËTALES LYCOPODIALES Шилмүүстэн I Marattiaceae Equisetaceae Psilotaceae Ophioglossaceae Selaginellaceae Isoëtaceae Lycopodiaceae Osmundaceae Hymenophyllaceae Anemiaceae Lygodiaceae Schizaeaceae Marsileaceae Salviniaceae хоёр гэрт ургамал тоосны мөхлөг хавиргалаг хоёр бөөмт сперм үрийн тал 2 GINKGOALES CYCADALES Angiosperm Phylogeny Poster Tracheophyte Phylogeny Poster Bryophyte Phylogeny Poster © The Authors, 2018 ( CC-BY ) Cyatheaceae Cibotiaceae Dicksoniaceae Metaxyaceae Thyrsopteridaceae Loxsomataceae Culcitaceae Plagiogyriaceae Saccolomataceae Cystodiaceae Lonchitidaceae Lindsaeaceae Pteridaceae Dennstaedtiaceae Eupolypods I: Polypodiineae (incl. Polypodiaceae, Davalliaceae, Didymochlaenaceae, Dryopteridaceae, Hypodematiaceae, Lomariopsidaceae, Oleandraceae, Tectariaceae) Eupolypods II: Aspleniineae (incl. Aspleniaceae, Athyriaceae, Blechnaceae, Cystopteridaceae, Desmophlebiaceae, Diplaziopsidaceae, Hemidictyaceae, Onocleaceae, Rhachidosoraceae, Thelypteridaceae, Woodsiaceae) Gleicheniaceae Matoniaceae Dipteridaceae ГУУРСТ УРГАМЛЫН ФИЛОГЕНИ Tracheophytа – Ангилалзүй ба Шинж тэмдэг GNETALES PINALES CUPRESSALES Шилмүүстэн II модлогийн гуурсны перфорацийн төгсгөл торлог Э лгЭн хөвд , х өвд , н авчит хөвд – " B RYOPHYTE " P HYLOGENY P OSTER үзнЭ үү д алд үртЭн – д алд үртний филогени постер үзнЭ үү хос бэлэгт цэцэг; жимс (үрт нахиа үрэвчийн дотор байрладаг) сперматозоид үгүйрсэн тоосны хоолой амсар/багана/нуцеллус/синергид хүртэл нэвтэрч ордог (сифоногам) дамжуулах гуурсууд; тоосны мөхлөг наалдамхай; ихэвчлэн амьтнаар тоос хүртэнэ хосолсон үр тогтолт: триплоид эндосперм Монилофит ойМ Ликофит спорофит давамгайлна дамжуулах эд: трахейд + шигшүүрт эсүүд спорын уут олон хөврөл: 1-р хуваагдал хөндлөн спорын уут сорус үүсгэдэг спорын уутны хана ихэвчлэн олон давхраатай: эуспоранги тапетум плазмоди хэвшинжтэй (эсүүдийн хана уусч олон бөөмт протопласт үүсгэдэг) псевдоэндоспор + сифоностела (төвдөө үндсэн эдтэй) ишний протоксилем төвөөсөө гадагш ба дотогш хөгждөг навчис ихэвчлэн салаалаагүй 1 гол судалтай үндэс ацан салаалсан спорын уут бөөрөрхүү, 2 талаасаа хавчгар, хөндлөн задардаг, навч бүрт 1 (дээд гадаргууд) үндэс салаалдаггүй, үсэнцэргүй навч коллатераль дамжуулах багцтай гаметофит ургамал фотосинтез явуулдаггүй, голдуу хөрсөн доор, микоризтэй лептоспоранги спорын уутны хана дан эгнээ эсээс бүтэх ба цагираг бүслүүртэй: эндоспор 2-эгнээ эстэй үслэг гетероспорт навч хэлхэнтэй Эуфиллофит эуфилл (макрофилл) навчны гарц протоксилем гаднаас дотогш чиглэлд хөгждөг үндэс сондгой салаалалттай модлогийн гуурс олон янз хлоропластын геномд 30-kb инверси Нүцгэн үртэн Үрт ургамал эустела хоёрдогч өсөлт үрт нахиа/үр гетероспор тоосны мөхлөг тоосны хоолой тус бүр 2 гаметтай үрт нахиа/ үр жимсэвчээр бүрхэгдээгүй тоосны хоолой соруулын (гаустор) үүрэг гүйцэтгэнэ ихэвчлэн салхиар тоос хүртэнэ анхдагч эндосперм боргоцой дан бэлэгтэй пахикаул (богино бахим иштэй) мегафилл (навчис) өдлөг эр ургамал эр боргоцойтой тоосны хоолой салаалаагүй үндсэнд азот-фиксацлагч цианобактеритай хоёр гэрт ургамал Теодор К. Г. КОУЛ, биологич Юльен Б. БАШЕЛЬЕ, Проф. Др. Хартмут Г. ХИЛЬГЕР, Проф. Др. Дахлемийн Ургамал судлалын шинжлэх ухааны төв (DCPS) Биологи – Ботаникийн хүрээлэн Берлиний Чөлөөт Их Сургууль Альтштайнштрассе 6, D-14195 Берлин, ХБНГУ Орчуулсан: Батлайн ОЮУНЦЭЦЭГ, Проф. Др. Дашзэвэгийн НЯМБАЯР, Др. Монгол Улсын Их Сургууль Шинжлэх Ухааны Сургууль Биологийн тэнхим Залуучуудын өргөн чөлөө 1, Сүхбаатар дүүрэг ш/х 377, Улаанбаатар 210646, Монгол улс [email protected], [email protected] Магсарын УРГАМАЛ, Др. Шинжлэх Ухааны Академи Ерөнхий болон сорилын биологийн хүрээлэн Ургамлын аймаг, ангилалзүйн лаборатори Энхтайваны өргөн чөлөө, Баянзүрх дүүрэг Улаанбаатар-13330-0005, Монгол улс [email protected] навч үржлийн (спорт) ба үржлийн бус хэсгээс тогтоно (үржлийн бус хэсэг гадагш дэрвийсэн) үндэсгүй навч үгүйрсэн, судал 1 юмуу 0 спорын уут 2–3-аараа нийлж синанги үүсгэдэг тропикийн ургамал, аварга том навчтай, дагавар навч + төвийн үндсэн эдээс гадагш дамжуулах эд олон хүрээгээр байрлана синанги үүсгэх нь элбэг, цагираг бүслүүр (аннулюс) байхгүй спорын уут тууш ханзрах юмуу сүвээр нээгддэг спорын уутны цагираг бүслүүр хажуу ханандаа үзүүртээ нээгддэг үндэсний дамжуулах эд 3–5 протоксилемийн цацрагтай үндэслэг иш хайрслаг навчны судлууд нарийн холбоосоор холбогдож торлосон спорын уутнууд нэгэн зэрэг боловсордог усны ургамал; аэрэнхим + иш ацан салаалалттай навч диморф (2 өөр хэлбэрийн навчтай) гетероспорт; спорокарптай; цагираг бүслүүргүй ихэвчлэн модлог оймууд сорус үргэлж навчны судал дагуу спорын уутнууд нэгэн зэрэг боловсордоггүй цагираг бүслүүр босоо чиглэлд, шилбэ ба амсрын орчимд тасархайтсан цагираг бүслүүр хөндлөн, үзүүр орчмын байршилтай, тууш ханзардаг рецептакул (спорын уут бэхлэгдэх бүтэц) сунгуу навч нимгэн, ихэнхдээ 1 эгнээ эстэй сорус ирмэг дагуу спорын уут ишний оройн түрүүнд бөөгнөрсөн навчис тойруулган, сууриадаа нийлж угларга үүсгэсэн иш хавиргалаг, дотроо хөндий сувгуудтай спор 4–6 туузархуу утсан биеийн (элатери) тусламжтай тарна спорын уут 4-талт түрүүнд бөөгнөрсөн навч 4-хүрээгээр байрласан микроспор трилет (төвөөсөө салаалсан 3 зураастай) мегаспор 4 булцуутай юмуу үндэслэг иштэй навчис суурийн тэвгэнд ороомог байрлалтай микроспор монолет (эх эс босоо чиглэлд хуваагдаж үүсэх тул 1 зураастай) мегаспор 50–300 гомоспорт навч хэлхэнгүй спорын уут заримдаа ишний оройн түрүүнд бөөгнөрсөн зооидогам (эр гамет усны тусламжтай эм гаметад хүрэх) нэг гэрт (Juniperus: нэг юмуу хоёр гэрт) навчис хайрсархуу тоосны мөхлөг хийн уутгүй 1–20 үрт нахиа/хайрс үрийн тал олон эм боргоцой иш мөчрийн үзүүрт хоёр гэрт мөнх ногоон эр боргоцой жижиг: хайрс нь бамбайрхуу үрт нахиа 1, боргоцой 1 үртэй, ариллустай үрийн тал 2 нэг гэрт кладоди шилмүүстэй (ишний эдээс бүтсэн навчирхуу бүтэц) үрт нахиа 7–9 хоёр гэрт үндэс микоризийн булцуутай 1 хайрсан дотор 1 үрт нахиатай, боргоцой голдуу 1 үртэй рецептакул ба/эсвэл эпимаци/карпиди (боргоцойн хайрс) махлаг зузаан үрийн тал 2 нэг юмуу хоёр гэрт навчис өргөнөөс зүүрхүү хэлбэртэй тоосны мөхлөг хийн уутгүй эм боргоцой том, бутрамтгай үрийн тал 2–4 нэг гэрт давирхайн сувгуудтай навчис зүүрхүү шугаман (шилмүүс) тоосны мөхлөг 2 хажуудаа хийн ууттай үрт нахиа 2, урвуу үр далавчтай эктомикоризтой навчис эсрэг суусан, энгийн, өргөн торлог судалтай (далд үртний адил) сүүн шүүстэй каудекс навч 2 (туузархуу), бүх амьдралынхаа турш өсдөг зэрэгцээ судалтай эм гаметофитын хоолой тоосны хоолойн чиглэлд ургадаг ксероморф ургамал, навчис хайрсархуу, угларгатай, эрт хагдардаг иш нарийн, ховилтой, фотосинтез явуулдаг эм боргоцой: 1–3 үрт нахиатай давхар үр тогтолт (аналог) богино бахим найлзуур дээрх навчис дэвүүрэрхүү, судал ацан салаалсан, навчаа гөвдөг тоосны хоолой салаалсан үрт нахиа 2 (суурьтаа цагираг маягийн ургацагтай) үрийн тал 2 тус бүр 2–3 үр бүхий мегаспорофиллууд эм боргоцой үүсгэнэ лигнин сирингальдегидтай эм ургамлын титмийн оройд саланги мегаспорофиллууд ба трофофиллууд багцлан оршино (эм боргоцой үүсдэггүй) сперматозоид үгүйрсэн сифоногам (эр гамет тоосны хоолойн тусламжтай эм гаметад хүрэх) навчны морфологи олон янз боргоцойн хайрс эсрэг үечилсэн Ишлэл: КОУЛ TКГ, БАШЕЛЬЕ ЮБ, ХИЛЬГЕР ХГ, ОЮУНЦЭЦЭГ Б, НЯМБАЯР Д, УРГАМАЛ М (2018) ГУУРСТ УРГАМЛЫН ФИЛОГЕНИ: Tracheophytа – Ангилалзүй ба Шинж тэмдэг Mongolian version of: Cole TCH, Bachelier JB, Hilger HH (2018) Tracheophyte Phylogeny Poster - Vascular Plants: Systematics and Characteristics • молекул филогенетик мэдээлэлд үндэслэсэн таамаглалын удам төрлийн мод (2018) • мөчрүүдийн урт тодорхой бүлгүүдийн үүсч салсан түүхэн цаг хугацааг илэрхийлэхгүй • дурдсан шинжүүд тухайн бүлгийн бүх төлөөлөгчдөд хамаарахгүй байж болно Ишлэсэн бүтээл: Schuettpelz, Schneider et al. (2016) The Pteridophyte Phylogeny Group Kubitzki (ed.) (1990) FGVP, Vol. I, Pteridophytes and Gymnosperms Christenhusz et al. (2011/2014); Soltis et al. (2005/2011); Ran et al. 2018 Stevens (2018) APweb, www.mobot.org/MOBOT/research/APweb Сурах бичиг: Judd W et al. (2016), Simpson M (2010) Хамтран зохиож, орчуулж, зөвлөсөн дараах хүмүүст талархал илэрхийлье: Fernanda Antunes Carvalho, Mohamed Fennane, Diego Medan, Sergei L. Mosyakin, Sofi Mursidawati, Dashzeveg Nyambayar, Anastasiya V. Odintsova, Batlai Oyuntsetseg, Federico Selvi, Dmitry D. Sokoloff, Magsar Urgamal, Xin Zhong ЦиКас гинКго зЭЭргЭнЭ WELWITSCHIA GNETUM ШилМүүстЭн ойМ (ШивлЭЭ багтсан) үрт УргаМал ШивЭрс ANA бүлЭг астерид Магнолиид нЭг талт үртЭн нүЦгЭн үртЭн далд үртЭн фабид МалЬвид лаМиид КаМпанУлид навчит хөвд хөвд ЭлгЭн хөвд розид ГУУРСТ УРГАМАЛ