-
35
Војин Буцало Југослав БрујићЈован ТраварЂорђије Милановић
ПРЕГЛЕД ФЛОРЕ ПРАШУМСКОГ РЕЗЕРВАТА „ЛОМ“
Извод: Прашумски резерват „Лом“ је један од три објекта
заштићене природе овог ранга у Босни и Херцеговини и најочуванији
предио шуме букве, јеле и смрче ass. Piceo-Abieti-Fagetum у ширем
окружењу. Досадашња истраживања флоре резервата била су дјелимична,
у оквиру шире формулисаних тема. Истраживањем у току 2005. и 2006.
године, на површини од 298 ha, установљено је 81 врста гљива, 6
врста лишајева, 50 врста маховина, 17 врста папрати и 233 врсте
цвјетнице.Кључне ријечи: ПР „Лом“, прашума, биодиверзитет, флора,
вегетација
SURVEY OF FLORA IN THE VIRGIN RESERVE „LOM“Abstract: Virgin
Reserve „Lom“ is one of the three protected areas of this rank in
Bosnia and Herzegovina and the most conserved part of the forest of
beech, fir and spruce ass. Piceo-Abieti-Fagetum in the wider area.
Previous research of flora in the Reserve was partial, within the
more widely formulated themes. During the research in 2005 and
2006, in the area of the Reserve (298 ha) the authors identified
the biodiversity of 81 species fungi, 6 lichens, 50 mosses, 17
ferns and 233 flowering plants.Key words: VR „Lom“, virgin forest,
biodiversity, flora, vegetation
1. УВОД
Ранија шумарска и друга биолошка истраживања вршена на подручју
плани не Клековаче заобишла су предио садашњег прашумског резервата
„Лом“ (Трегу бов , 1941) или су била периферна у односу на флору
(Маунага et al., 2002), а резултати
ГЛАСНИК ШУМАРСКОГ ФАКУЛТЕТА, БЕОГРАД, 2007, бр. 95, стр.
3548
BIBLID: 03534537, (2007), 95, p 3548
UDK: 581.9(253) LomОригинални научни рад
др Војин Буцало, ванредни професор, Шумарски факултет у Бањој
Луци, Бања Лукамр Југослав Брујић, виши асистент, Шумарски факултет
у Бањој Луци, Бања Лукадипл. инж. Јован Травар, сарадник, Шумарски
факултет у Бањој Луци, Бања ЛукаЂорђије Милановић, сарадник,
Шумарски факултет у Бањој Луци, Бања Лука
-
Војин Буцало, Југослав Брујић, Јован Травар, Милановић
Ђорђије
36
веома вриједних истраживања професора Фукарека и његових
сарадника, који се помињу у манускрипту Панова и Фукарека (1967) су
нажалост недоступни, највјероватније заувијек изгубљени. Обзиром на
значај овог објекта заштићене природе, једног од ријетких код нас и
у Европи, за заштиту изворног биодиверзитета шума бу кве, јеле и
смрче, наметала се потреба да се приступи детаљнијем истраживању и
његовог биљног свијета. Процјењујући значај цјеловитог познавања
оваквих објеката те интересовање научне и стручне јавности и
љубитеља природе, аутори су током овог истраживања осим флоре у
савременом смислу (маховине, папрати и цвјетнице) обрадили и гљиве
(Mycophyta), а дјелимично и лишајеве (Lichenes).
2. ОБЈЕКАТ ИСТРАЖИВАЊА
Прашумски резерват „Лом” се налази на сјеверној страни масива
Клековаче. Површина му је 298 ha, а висински распон од око
1.2001.521 m. Геолошка подлога је кречњак, са мјестимичним
пробојима доломита, а земљишни покривач црнице, смеђа и
илимеризована земљишта. Геоморфологија овог предјела је типично
крашка, јако разломљена и са мноштвом вртача и других облика
карстног мезо и микрорељефа. Изузев два слаба извора предио је
безводан.
3. МЕТОД ИСТРАЖИВАЊА
Истраживања на објекту вршена су крајем прољећа, средином љета и
у касном љетном аспекту, на 15 примјерних површина, величине око ¼
до ½ хектара, и на маршрути између њих. Највећи број (7) примјерних
површина је постављен у најзначајнијој и најраспрострањенијој
заједници резервата, шуми букве, јеле и смрче Piceo-Abieti-Fagetum,
1 у субалпијској шуми букве Fagetum subalpinum, по 2 у вегетацији
стијена реда Potentilletalia и вегетацијским прелазима, 1 у
вегетацији високих зелени и 1 у сукцесији ка шуми букве, јеле и
смрче (преовлађује стадиј Ru-bus). На свакој примјерној површини су
пописане све врсте, уз оцјену обилности појављивања од 13, а за
цвјетнице је евидентиран и податак о фенофази.
Детерминација је вршена обавезно до нивоа подврсте, према Тутину
и сарадницима (19641980), а по овој едицији је урађен и таксономски
преглед васкуларне флоре. Имена и систематика маховина наведени су
према Cor l eyу и сарадницима (1981) и Gro l l e у (1983), а гљиве
по Божцу (1980), уз неопходне допуне према другим изворима.
4. РЕЗУЛТАТИ ИСТРАЖИВАЊА
У току овог истраживања на простору прашумског резервата „Лом“
установљен је диверзитет од 81 врсте гљива (Mycophyta), 6 лишајева
(Lichenes) и 302 врстe
-
37
ПРЕГЛЕД ФЛОРЕ ПРАШУМСКОГ РЕЗЕРВАТА „ЛОМ“
из царства Plantae (50 маховина, 17 папрати и 235 цвјетницa).
Ових 389 врста живог свијета спадају у 259 родова и 103 породице
(таксономски преглед у наставку).
MYCOPHYTAMYXOMYCETES
Tubifera ferruginosa Gmelin, Fuligo septica Weber, Lycogala
epidendron Fries.BASIDIOMYCETES
HYGROPHORACEAE: Camarophyllus niveus WuenscheTRICHOLOMATACEAE:
Clitocybe costata Kuhn.ex Rom., C. diatetra Kummer, C. in-
versa Scop.ex Fr., C. rivulosa Pers. ex Kummer, C. vermicu-laris
(Fr.) Quelet, Laccaria laccata B. K. ex Br., Armillarie-lla ostoyae
Romagn., Lyophyllum connatum (Schum. ex Fr.) Sing., Oudemansiella
mucida Hoehrel, O. radicata Sing., Col-lybia acervata (Fr.)
Karsten, C. butyracea Quelet, C. butyra-cea Quelet var. asema
Fries, C. confluens Kummer, C. dryo-phylla Kummer, C. exculpta
Fries., C. peronata (Bolt. ex Fr.) Sing., Marasmius alliaceus
Fries, M. rotula Fries, Maras-miellus ramealis Sing., Strobilurus
esculentus (Wulf. ex Fr.) Sing. var. grisea Metz, Mycena alcalina
Kummer, M. epip-terygia S.F. Grey, M. galopus var. galopus, M.
inclinata Quelet, M. oortiana Kuhn.ex Hora, M. pura (Pers. ex Fr.)
Kumm. var. rosea Sch., M. vitilis Quelet.
LENTINACEAE (Polyporaceae s.s. Sing.): Panus conchatus (Bull. ex
Fr.) Fries.AMANITACEAE: Amanita rubescens S.F. Gray, A. spissa
(Fr.) Kummer var. excelsa
Fries, A. spissa (Fr.) Kummer var. valida Fries, A. umbrinolutea
Secretan, A. vaginata Quelet.
Fam. AGARICACEAE: Pluteus atricapillus Singer, Lepiota
ventriosospora Reid.COPRINACEAE: Coprinus disseminatus S.F. Grey,
C. truncorum (Schw.) Fries.STROPHARIACEAE: Pholiota carbonaria
Sing., Ph. squarosa Kummer, Phaeolepiota
aurea Maire, Kuehneromyces mutabilis Sing. ex
Smith.CORTINARIACEAE: Inocybe fastigiata Quelet, I. patouillardi
Bresadola, Cortinarius
traganus Fries, Dermocybe semisanguinea (Fr.) Moser, Galerina
autumnalis Smith ex Sing.
CREPIDOTACEAE: Crepidotus variabilis Kummer.RUSSULACEAE: Russula
acrifolia Romagn., R. atropurpurea Krombholz, R. delica
Fries, R. emetica Fries, R. mustelina Fries, R. sardonia Fr. ex
Rom., Lactarius deliciosus Fries.
HYDNACEAE: Hydnum rufescens Fries.POLYPORACEAE: Polyporus badius
(Pers.et S.F.Gray) Schw., P. squamosus (Huds.)
Fries, Coriolus versicolor (L. ex Fr.) Quélet, Fomes fomentarius
(L.ex Fr.) Kicky, Fomitopsis pinicola (Swartz; Fr.) Karst.
-
Војин Буцало, Југослав Брујић, Јован Травар, Милановић
Ђорђије
38
CLAVARIACEAE: Thelephora palmata Scop. ex Fries, Clavaria
cristata Holm. ex Fries, C. daulnoyae Quélet, C. flava Schaeffer,
C. invalii (Cott. ex Waker) Donk., C. stricta Pers. ex Fr.
CLAVULINACEAE: Clavulina rugosa Bulliard. BOLETACEAE: Boletus
erythropus Fr. ex Pers.LYCOPERDACEAE: Lycoperdon perlatum Pers., L.
piriforme Schff. ex Pers., Geastrum
fimbriatum Fries, Vascellum pratense (Pers.) Kreisel.PHALLACEAE:
Phallus impudicus Linné ex Pers.TREMELLACEAE: Tremellodon
gelatinosum Pers. EXIDACEAE: Tremiscus helvelloides
Donk.DACRYMYCETACEAE: Calocera viscosa Fries.
LICHENES ASCOLICHENES
STICTACEAE: Lobaria pulmonaria (L.) Hoffm. PARMELIACEAE:
Parmelia sulcata Tayl., Candelariella aurella (Hoffm.)
Zahlb.USNEACEAE: Evernia prunastri (L.) Ach.PELTIGERACEAE:
Peltigera canina (L.) Willd.PHYSCIACEAE: Xanthoria parietina (L.)
Th. Fr.
BRIOPHYTAHEPATICAE
MARCHANTIOPSIDA (Hepaticae s. str.)MARCHANTIACEAE (Bisch.)
Lindley: Marchantia polymorpha L.
JUNGERMANNIIDAEMETZGERIACEAE Klinggr.: Metzgeria furcata
Lindb.PLAGIOCHILACEAE (Joerg.) K. Müll.: Plagiochila asplenioides
(L. emend. Tayl.) Dum. CALYPOGEIACEAE (K. Müll.) H. Arn.:
Calypogeia azurea Stotler et Crotz. RADULACEAE (Dum.) K. Müll.:
Radula complanata (L.) Dum.PORELLACEAE Cavers, nom. cons.
(Madothecaceae): Porella platyphylla (L.) Pfeif.
MUSCIPOLYTRICHACEAE Schwaegr.: Polytrichum commune Hedw.,
Atrichum undulatum
P. Beauv.FISSIDENTACEAE Schimp.: Fissidens taxifolius
Hedw.DICRANACEAE Schimp.: Dicranum affine Funck, D. scoparium
Hedw., Dicranella het-eromalla (Hedw.) Schimp.
-
39
ПРЕГЛЕД ФЛОРЕ ПРАШУМСКОГ РЕЗЕРВАТА „ЛОМ“
POTTIACEAE Schimp., nom. cons.: Tortula ruralis (Hedw.) Gaertn.,
Meyer et Scherb., T. subulata Hedw., T. muralis Hedw., Tortella
tor-tuosa (Hedw.) Limpr.
BRYACEAE Schwaegr.: Bryum capilare Hedw., B. pseudotriquetrum
(Hedw.) Gaertn., Meyer et Scherb., Rhodobryum roseum (Hedw.)
Limpr.
MNIACEAE Schwaegr.: Rhizomnium punctatum (Hedw.) T. Kop.,
Plagiomnium affine (Bland.) T. Kop., P. cuspidatum (Hedw.) T. Kop.,
P. undulatum (Hedw.) T. Kop., P. rostratum (Schrad.) T. Kop.
ORTHOTRICHACEAE Arnott: Orthotrichum striatum
Hedw.LEUCODONTACEAE Schimp.: Leucodon sciuroides (Hedw.) Schwaegr.,
Antitrichia cu-
rtipendula (Hedw.) Brid.NECKERACEAE Schimp.: Neckera crispa
Hedw.LESKEACEAE Schimp.: Pseudoleskeella catenulata (Schrad.)
Kindb., Pterigynandrum
filiforme Hedw.THUIDIACEAE Schimpr.: Anomodon viticulosus
(Hedw.) Hook. et Tayl., Thuidium abie-
tinum (Hedw.) B. S. et G., Th. tamariscinum (Hedw.) B. S. et G.
AMBLYSTEGIACEAE (Broth.) Fleisch.: Cratoneuron commutatum (Hedw.)
G. Roth. Fam. BRACHYTHECIACEAE Schimp.: Isothecium alopecuroides
(Dubois) Isov., I. my-
osuroides Brid., Homalothecium sericeum (Hedw.) BSG., H.
philipeanum (Spruce) BSG., H. lutescens (Hedw.) Robins.,
Brachythecium salebrosum (Web. et Mohr) B. S. et G., B. rivu-lare
B. S. et G., B. rutabulum (Hedw.) B.S. et G., B. velutinum (Hedw.)
BSG., B. populeum (Hedw.) B., S. et G., Cirriphyllum crasinervum
(Tayl.) Loeske et Fleisch.
HYPNACEAE Schimp.: Platygyrium repens (Brid.) B. S. et G.,
Hypnum cupressiforme Hedw., Hypnum fertile Sendt., Ptilium
crista-castrensis (Hedw.) De Not., Ctenidium molluscum (Hedw.)
Mitt., Rhytidiadelphus triquetrus (Hedw.) Warnst., Pleurozium
schreberi (Brid.) Mitt., Hylocomium splendens (Hedw.) B. S. et
G.
PTERIDOPHYTALYCOPSIDA
LYCOPODIACEAE: Huperzia selago (L.) Bernh., Lycopodium annotinum
L.FILIPSOCIDA
THELYPTERIDACEAE: Thelypteris phegopteris (L.)
Slosson.ASPLENIACEAE: Asplenium ruta-muraria L., A. trichomanes L.
ssp. quadrivalens D.E.
Meyer, A. viride Hudson, Phyllitis scolopendrium (L) Newman.
-
Војин Буцало, Југослав Брујић, Јован Травар, Милановић
Ђорђије
40
ATHYRIACEAE: Athyrium filix-femina (L.) Roth, Cystopteris
fragilis (L.) Bernh., C. mo-ntana (Lam.) Desv.
ASPIDACEAE: Polystichum aculeatum (L.) Roth, P. × bicknellii
(Christ) Hahne, P. × il-lyricum (Borb.) Hayek, Dryopteris dilatata
(Hoffm.) A. Gray, Dryopteris filix-mas (L.) Schott, Gymnocarpium
dryopteris (L.) Newman.
BLECHNACEAE: Blechnum spicant (L.) Roth. POLYPODIACEAE:
Polypodium vulgare L.
SPERMATOPHYTAGYMNOSPERMAE (Pinophyta, Coniferophytina)
CONIFEROPSIDA (Pinopsida)PINACEAE: Abies alba Miller, Picea
abies (L.) Karsten, P. abies (L.) Karsten var. alpes-
tris (Bruegg.) Kruessm.ANGIOSPERMAE (Magnoliphytina)
DICOTYLEDONES (Magnolipsida)SALICACEAE: Salix caprea L. var.
elliptica Kern., S. elaeagnos Scop. ssp. elaeagnos,
S. purpurea L. ssp. purpureaCORYLACEAE: Corylus avellana
L.FAGACEAE: Fagus silvatica L.ULMACEAE: Ulmus glabra Huds. var.
glabraURTICACEAE: Urtica dioica L. var. dioicaSANTALACEAE: Thesium
alpinum L. ARISTOLOCHIACEAE: Asarum europaeum L.POLYGONACEAE: Rumex
acetosa L., R. obtusifolius L. CARYOPHYLLACEAE: Arenaria
serpyllifolia L. ssp. serpyllifolia, Moehringia musco-
sa L., M. trinervia (L.) Clairv., Stellaria graminea L., S.
nemo-rum L. ssp. nemorum, Silene dioica (L.) Clairv., S. heuffelii
Soó, S. nutans L. ssp. nutans, S. vulgaris (Moench) Garcke ssp.
com-mutata (Guss.) Hayek.
RANUNCULACEAE: Actaea spicata L., Caltha palustris L., Aconitum
lamarckii Reichenb., Anemone nemorosa L. f. bosniaca Beck,
Helleborus mul-tifidus Vis., Ranunculus aconitifolius L., R.
lanuginosus L., R. re-pens L., Thalictrum aquilegifo lium L. f.
aquifolium
PAPAVERACEAE: Corydalis bulbosa (L.) DC. CRUCIFERAE
(Brassicaceae): Cardamine bulbifera (L.) Crantz, C. enneaphyllos
(L.)
Cra ntz, C. flexuosa With., C. impatiens L., C. kitaibelii Be
che rer, C. trifolia L., C. waldsteinii Dyer, Arabi s
-
41
ПРЕГЛЕД ФЛОРЕ ПРАШУМСКОГ РЕЗЕРВАТА „ЛОМ“
alpi na L., A. hirsuta (L.) Scop., A. muralis Bertol., A.
sco-poliana Boiss., Lunaria rediviva L.
CRASSULACEAE: Sedum album L.SAXIFRAGACEAE: Saxifraga
rotundifolia L. var. hirsuta Sternb., S. paniculata Mill.,
Chrysosplenium alternifolium L.GROSSULARIACEAE: Ribes alpinum
L.ROSACEAE: Sorbus aria (L.) Crantz ssp. aria, S. aucuparia L. ssp.
aucuparia, Filipendu-
la ulmaria (L.) Maxim. ssp. ulmaria, Rubus hirtus Waldst. et
Kit., R. idaeus L., R. saxatilis L., Rosa canina L. ssp. lutetiana
(Lem.) Hay., R. pendulina L. f. pendulina, Agrimonia eupatoria L.
ssp. eupatoria, Aremonia agrimo-nioides (L.) DC. ssp.
agrimonioides, Geum urbanum L., Potentilla erecta (L.) Räuschel
var. strictissima, P. montenegrina Pant. f. montenegrina, Fra-garia
moschata Duchesne, F. vesca L., Alchemilla vulgaris L. ssp.
praten-sis (Schmidt) E.G. Camus, Aruncus dioicus (Walter)
Fernald.
LEGUMINOSAE (Papilionaceae): Vicia incana Gouan var. incana, V.
incana Gouan var. stabiana (Ten.) Strobl, V. oroboides Wulf.,
Lathy-rus pratensis L. var. pratensis, L. vernus (L.) Bernh.,
Trifolium pratense L. var. pratense, T. repens L. ssp. re pens,
Lotus corniculatus L. f. hirsutus
OXALIDACEAE: Oxalis acetosella L.GERANIACEAE: Geranium phaeum
L., G. robertianum L., G. sylvaticum L. ssp.
silvaticumEUPHORBIACEAE: Mercurialis perennis L., Euphorbia
amygdaloides L. ssp. amygda-
loides, E. dulcis L.ACERACEAE: Acer obtusatum Waldst. et Kit.,
A. pseudoplatanus L. var. pseudoplatanusAQUIFOLIACEAE: Ilex
aquifolium L.CELASTRACEAE: Euonymus latifolius (L.) Miller.
RHAMNACEAE: Rhamnus alpinus L. ssp. fallax (Boiss.) Maire et
Petitmengin. MALVACEAE: Malva moschata L.THYMELAEACEAE: Daphne
mezereum L. var. mezereumGUTTIFERAE (Hypericaceae): Hypericum
perforatum L. ssp. perforatum VIOLACEAE: Viola biflora L., V.
riviniana Reich.ONOGRACEAE (Onotheraceae): Circaea alpina L.,
Epilobium alpestre (Jacq.) Krock.,
E. angustifolium L., E. montanum L.UMBELLIFERAE (Apiaceae):
Sanicula europaea L., Chaerophyllum aureum L. var. au-
reum f. glabrisculum Koch, Ch. hirsutum L., Anthriscus nitida
(Wahlenb.) Garcke, Aegopodium podagraria L., Physospermum
verticillatum (Waldst. et Kit.) Vis., An-gelica sylvestris L.,
Peucedanum austriacum (Jacq.)
-
Војин Буцало, Југослав Брујић, Јован Травар, Милановић
Ђорђије
42
Koch var. austriacum, Pastinaca sativa L. ssp. sativa, Heracleum
sphondylium L. ssp. montanum Schleicher, H. sphondylium L. ssp.
ternatum (Velen.) Brummitt, La-serpitium krapfii Crantz ssp.
krapfii
PYROLACEAE: Pyrola rotundifolia L. ssp. rotundifolia, Orthilia
secunda (L.) House ssp. secunda
ERICACEAE: Vaccinium myrtillus L.GENTIANACEAE: Gentiana
asclepiadea L.RUBIACEAE: Galium mollugo L., G. odoratum (L.) Scop.,
G. rotundifolium L., G. syl-vaticum L., Cruciata glabra (L.)
Ehrend.BORAGINACEAE: Pulmonaria officinalis L., Symphytum tuberosum
L. ssp. nodosum
(Schur) Soó, Myosotis alpestris F.W. Schmidt, M. silvatica
Hoffm. ssp. sylvatica
LABIATAE (Lamiacae): Ajuga reptans L., Teucrium chamaedrys L.,
Melittis melissophy-llum L. ssp. melissophyllum, Lamium maculatum
L. var. nemo-rale Rchb., Lamiastrum galeobdolon (L.) Ehrend et
Polatschek, Stachys sylvatica L., Prunella vulgaris L., Clinopodium
vul-gare L. ssp. vulgare, Origanum vulgare L., Thymus pulegoi-des
L. ssp. montanus (W. et K.) Ronn., Mentha longifolia (L.) Huds.,
Salvia glutinosa L.
SOLANACEAE: Atropa bella-donna L., Solanum dulcamara L. f.
dulcamaraSCROPHULARIACEAE: Verbascum nigrum L. ssp. abietinum
(Borb.) I.K. Ferguson,
Scrophularia nodosa L., Veronica beccabunga L., V. chamae-d rys
L. ssp. chamaedrys, V. montana L., V. officinalis L., V. serpylli
folia L. ssp. serpyllifolia, V. urticifolia Jacq., Me-lampyrum
sylvaticum L., Tozzia alpina L. ssp. carpatica (Wol.) Dostal,
Rhinanthus aristatus Čelak., Lathraea squamaria L.
PLANTAGINACEAE: Plantago lanceolata L. var. lanceolata, P. major
L. ssp. majorCAPRIFOLIACEAE: Sambucus ebulus L., S. nigra L., S.
racemosa L., Lonicera alpige-
na L. ssp. alpigena, L. nigra L.ADOXACEAE: Adoxa moschatellina
L. VALERIANACEAE: Valeriana montana L. f. montana, V. officinalis
L. ssp. officinalisDIPSACACEAE: Knautia drymeia Heuffel, K.
sarajevensis (G. Beck) Szabó.CAMPANULACEAE: Campanula patula L.
ssp. epigaea (Janka) Hayek, C. rotundifo-
lia L. ssp. rotundifolia, Phyteuma spicatum L. ssp. coeruleum R.
Schulz.
COMPOSITAE (Asteraceae): Eupatorium cannabinum L. ssp.
cannabinum, Solidago vir-ga-aurea L. ssp. virga-aurea, Erigeron
alpinus L., E. ann-uus (L.) Pers. ssp. septentrionalis (Fern. et
Wieg.) Wagenitz,
-
43
ПРЕГЛЕД ФЛОРЕ ПРАШУМСКОГ РЕЗЕРВАТА „ЛОМ“
Omalotheca sylvatica (L.) Schultz Bip et F. W. Schultz,
Buphthalmum salicifolium L., Telekia speciosa (Schreb.) Baumg.,
Achillea setacea Waldst. et Kit., Tanacetum mac-rophyllum (Willd.)
Schultz. et Bip., Leucanthemum hetero-phyllum (Willd.) DC.,
Tussilago farfara L., Petasites albus (L.) Gaertner, Adenostyles
alliariae (Gouan) A. Kern. ssp. alliariae var. kerneri (Simk.)
Beck, Doronicum austriacum Jacq. var. colicii Gajić, Senecio
nemorensis L. ssp. fuchsii (C.C. Gmelin) Čelak, Arctium tomentosum
Miller, Carduus personata (L.) Jacq. ssp. albidus (Adamovic) Kazmi,
Cirsi-um arvense (L.) Scop. var. vestitum Wimm. et Grab. f.
inca-num (Beck) Gajić, C. erisithales (Jacq.) Scop., Leontodon
hispidus L. ssp. alpinus (Jacq.) Finch et P. D. Sell, Lactuca
serriola L., Cicerbita alpina (L.) Wallr., Prenanthes purpu-rea L.,
Mycelis muralis (L.) Dum., Lapsana communis L. ssp. adenophora
(Boiss.) Reich., Crepis biennis L., Hiera-cium cymosum L. ssp.
sabinum (Sebastiani et Mauri) Naegeli et Peter, H. murorum L. ssp.
silvularum Jordan, H. vil-losum Jacq. ssp. villosum (L.) NP.
MONOCOTYLEDONES (Liliopsida)LILIACEAE: Veratrum album L.,
Asphodelus albus Miller ssp. albus, Colchicum autum-
nale L., Lilium martagon L., Allium carinatum L. ssp. pulchellum
Bonnier et Layens, A. ursinum L. ssp. ucrainicum Kleopow et Oxner,
Maianthemum bifolium (L.) F. W. Schmidt, Streptopus amplexifolius
(L.) DC., Polygona-tum multiflorum (L.) All., P. odoratum (Miller)
Druce, P. verticillatum (L.) All., Paris quadrifolia L., Ruscus
hypoglossum L.
JUNCACEAE: Juncus effusus L., Luzula luzulina (Vill.) Dalla Tore
et Sarnth., L. sylvatica (Hudson) Gaudin ssp. sylvatica
GRAMINEAE (Poaceae): Festuca altissima All., F. amethystina L.
ssp. amethystina, F. drymeja Mert. et Koch, F. gigantea (L.) Vill.,
Lolium pe-renne L., Poa annua L., P. hybrida Gaud., P. nemoralis L.
var. nemoralis, Dactylis glomerata L., Melica nutans L., Gly-ceria
fluitans (L.) R. Br., Bromus benekeni (Lange) Trimen, Brachypodium
pinnatum (L.) Beauv., B. sylvaticum (Hudson) Beauv., Hordelymus
europaeus (L.) C.O. Harz, Calamagrostis varia (Schrad.) Host ssp.
varia, Milium effusum L.
CYPERACEAE: Carex hirta L., C. muricata L. ssp. lamprocarpa
Čelak., C. ornithopoda Willd. ssp. ornithopodioides (Hausm.) Nyman,
C. ovalis Good., C. pall-escens L., C. remota L., C. sylvatica
Hudson.
-
Војин Буцало, Југослав Брујић, Јован Травар, Милановић
Ђорђије
44
ORCHIDACEAE: Neottia nidus-avis (L.) L. C. M. Rich., Platanthera
bifolia (L.) L.C.M. Rich., Gymnadenia conopsea (L.) R. Br.,
Dactylorhiza saccifera (Brongn.) Soó, Listera cordata (L.) R.
Br.
5. ДИСКУСИЈА И ЗАКЉУЧЦИ
Анализа родовског диверзитета показује да су у одјељку
Spermatophyta највећим бројем (7) врста заступљени родови Cardamine
и Carex. Слиједе: Veronica (6), Arabis, Festuca, Galium и Silene
(по 4 врсте), Epilobium, Geranium, Hieracium, Poa, Polygonatum,
Ranunculus, Rubus, Salix и Sambucus (по 3 врсте) итд. У одјељку
маховина највећи је диверзитет родова Brachythecium, Homalothecium,
Plagiomnium и Tortula (по 3 врсте).У одјељку гљива истичу се родови
Colybia и Mycena (по 7 врста), затим Russula (6), Amanita, Clavaria
и Clitocybe (по 5), итд.
У животном спектру флоре прашумског резервата „Лом“ (Bryophyta,
Pterido-phyta и Spermatophyta) удио фанерофита износи 8,0%, што је
нешто мање од оног који по Raunkiaerу одговара умјереном појасу.
Удио геофита је 15,6%, хамефита (са бриохамефитама и бриохамефитама
рептанција) 20,7%, хемикриптофита 54,0%, а терофита само 1,7%. Ови
подаци указују да су укупне животне прилике за биљни свијет на
подручју истраживања релативно повољне, мада је топлотни режим у
висинском појасу резервата погоршан. Oдноси су много повољнији у
прашумској заједници букве, јеле и смрче (11,3% фанерофита и чак
20,3% геофита, а само 43,0% хемикриптофита).
Од укупно 81 врсте гљива, већином нађених у шуми букве, јеле и
смрче, претежан број (51 врста) запажене су као сапрофити, а 31 као
терофити. Доминантан удио сапрофита се могао и претпоставити,
имајући у виду карактер динамике прашуме (спонтани развој, умирање
и обнављање). Сапрофити су нађени:
– на сувом стаблу Polyporus badius;– на трулим пањевима Fomes
fomentarius, Fomitopsis pinicola, Kuehneromyces
mutabilis, Pholiota aurivella, Pluteus atricapillus и Polyporus
squamosus;– на трулим деблима („лежикама“) Armilariella ostoyae,
Calocera viscosa, Fu-
ligo septica, Galerina autumnalis, Lycoperdon pиriforme,
Marasmiellus ramea-lis, Marasmius rotula, Oudemansiella lucida, O.
radicata, Panus conchatus, Pho-liota carbonaria, Ph. squarosa,
Pluteus cervinus и Tremellodon gelatinosum;
– на трулим пањевима и гранама Collybia acervata, Lycogala
epidendron и Mycena inclinata;
– на трулим гранама Clavaria cristata, Clitocybe diatetra,
Collybia buturacea, Coprinus disseminatus, C. truncorum, Coriolus
versicolor, Crepidotus variabi-lis, Mycena vitilis, Tremiscus
helvelloides и Tubifera ferruginosa;
– на трулим гранчицама Clitocybe vermicularis;– на трулим
гранчицама и лишћу Clitocybe inversa, Colybia peronata, Dermo-
cybe semisanguinea, Geastrum fimbriatum, Mycena epipterygia, M.
galopus, M. oortiana, M. pura var. rosea;
-
45
ПРЕГЛЕД ФЛОРЕ ПРАШУМСКОГ РЕЗЕРВАТА „ЛОМ“
– на трулим гранчицама и четини Clavaria invalii, Clavulina
rugosa, Collybia exculta, Marasmius alliaceus, Thelophora
palmata;
– на трулим шишаркама Strobilurus esculentus.У флористичком
саставу најзначајније фитоценозе резервата „Лом“, ass. Pi-
ceo-Abieti-Fagetum, нађене су: 69 врста гљива, 4 лишаја, 36
маховина, 16 папрати и 123 цвјетнице. Од 173 врсте из царства
Plantae (биљке по савременом схватању), осим едификатора: букве,
јеле и смрче, редовно се појављују (регистроване су на свим тачкама
опажања): Daphne mezereum, Lonicera alpigena, L. nigra, Aremonia
ag-rimonioides, Athyrium filix-femina, Cardamine enneaphyllos, C.
trifolia, Dicranum scopa-rium, Dryopterиs filix-mas и Polygonatum
verticillatum. Скоро су редовне (нађене на 6 од укупно 7 тачака
опажања у овој заједници): Acer pseudoplatanus, Rubus hir-tus, R.
idaeus, Actaea spicata, Adenostyles alliariae, Anemone nemorosa,
Oxalis aceto-sella, Prenanthes purpurea и Senecio nemorensis ssp.
fuchsii. Нa 5 локалитета су нађене: Rhamnus alpinus ssp. fallax,
Rosa pendulina, Vaccinium myrtillus, Ajuga reptans, Carex
silvatica, Galium odoratum и Geranium robertianum. Ових 29 врста
можемо сматрати и карактеристичним скупом заједнице букве, јеле и
смрче из Лома. Рјеђе су (нађене на 4 или 3 тачке опажања):
Dryopteris dilatata, Polystichum aculeatum, Lamiastrum galeobdolon,
Luzula sylvatica, Mycelis muralis, Myosotis silvatica, Stellaria
nemorum, Symphytum tuberosum, Dactylorhiza saccifera, Doronicum
austriacum, Epilobium mon-tanum, Euphorbia amygdaloides, Ranunculus
lanuginosus, Solidago virga-aurea, Strep-topus amplexifolius,
Valeriana montana, Viola riviniana, Ctenidium molluscum, Leucodon
sciurioides, Rhizomnium punctatum, итд.
Од едификатора у спратовима дрвећа најмање је заступљена смрча.
Осим едификатора, са високим степеном бројности покровности на
већини тачака опажања појављују се Oxalis acetosella и Cardamine
trifolia, на око 50% мјеста опажања Vac-cinium myrtillus, Galium
odoratum и Lonicera alpigena, још рјеђе Rubus idaeus, Athy-rium
filix-femina, Carex silvatica, Dryopteris filix-mas, Galium
rotundifolium, Sanicula europaea, Stellaria nemorum и Symphytum
tuberosum, а само мјестимично Acer pseu-doplatanus, Sorbus
aucuparia, Rosa pendulina, Rubus hirtus, Sambucus racemosa,
Ad-enostyles alliariae, Ajuga reptans, Asarum europaeum, Cicerbita
alpina, Lamiastrum galeobdolon, Lunaria rediviva, Lycopodium
annotinum, Luzula silvatica и Polygonatum verticillatum.
У заједници високих зелени Adenostylo-Doronicetum (1 попис)
бројношћу и покровношћу се истичу Adenostyles alliariae и
Dryopteris filix-mas (у горњем спрату) и Stellaria nemorum (у доњем
спрату), а присутне су сљедеће врсте, према Хорвату (1962) и
другдје честе у овој заједници: Aegopodium podagraria, Ajuga
reptans, An-thriscus nitida, Athyrium filix-femina, Chrysosplenium
alternifolium, Cardamine wald-steinii, Cicerbita alpina, Corydalis
cava, Doronicum austriacum, Geranium phaeum, Lamium maculatum,
Lunaria rediviva, Milium effusum, Petasites albus, Senecio
nem-orensis ssp. fuchsii, Telekia speciosa, Urtica dioica, Veratrum
album и др. Станишни услови, присуство подвучених врста, а
појединачно и горског јавора, указују на вјероватан смијер
сукцесије ове заједнице у шуму горског јавора и бијелог јасена
-
Војин Буцало, Југослав Брујић, Јован Травар, Милановић
Ђорђије
46
Aceri-Fraxinetum illyricum, или у, на Клековачи њену чешћу
варијанту Aceretum pseudoplatani.
У вегетацији пукотина карбонатних стијена, која припада реду
Potentilletalia caulescentis, честе су маховине: Abietinella
abietina, Anomodon viticulosus, Antitrichia curtipendula,
Brachythecium rivulare, B. salebrosum, Calypogeia trichomanis,
Cratoneu-ron commutatum, Ctenidium molluscum, Fissidens taxifolius,
Hylocomium splendens, Marchantia polymorpha, Homalothecium
lutescens, Neckera crispa, Plagiochila asple-nioides, Plagiomnium
cuspidatum, P. rostratum, P. undulatum, Rhodobryum rozeum,
Thu-idium tamariscinum, Tortula ruralis и још неке, а од виших
биљака нарочито папрати: Asplenium trichomanes, Cystopteris
fragilis, Polypodium vulgare, Phyllitis scolopendri-um и цвјетнице:
Rhamnus alpinus ssp. fallax, Geranium robertianum, Mycelis muralis,
Oxalis acetosella, Saxifraga rotundifolia, Veronica urticifolia,
итд.
У фрагментима мезоксерофилне травне вегетације реда Brometalia
erecti, мозаично измијешаним са вегетацијом стијена, на стрмим
присојним падинама, сусрећу се: Arabis hirsuta, Brachypodium
pinnatum, Buphthalmum salicifolium, Carex orni-thopoda, Festuca
amethystina, Hieracium cymosum, Leucanthemum vulgare ssp.
hetero-phyllum, Lotus corniculatus, Melittis melissophyllum,
Origanum vulgare, Peucedanum austriacum, Polygonatum odoratum,
Vicia incana, Homalothecium lutescens и др.
Горња граница резервата само дотиче субалпијски појас, па је
типичних представника разреда Festuco-Seslerietea и других јединица
високопланинске вегетације у флори Лома релативно мало (Arabis
alpina, A. scopoliana, Erigeron alpinus, Rhinan-thus
aristatus).
У складу са оскудним хидрографским приликама подручја Лома,
ријетке су биљке карактеристичне за вегетацију око извора и потока,
разреда Montio-Carda-minetea: Cardamine flexuosa, Caltha palustris,
Glyceria fluitans, Veronica beccabunga, Bra chythecium
rivulare.
На мјестимично рудерализованим стаништима на рубовима шума и уз
путеве на ђене су: Salix caprea, S. purpurea, Rosa canina, Arctium
tomentosum, Carduus perso-nata, Crepis biennis, Erigeron annuus,
Lapsana communis, Lolium perenne, Pastinaca sativa, Plantago
lanceolata, P. major, Poa annua, Ranunculus repens, Rumex
obtusifo-lius, Sambucus ebulus, Trifolium pratense, T. repens,
Tussilago farfara, Veronica serpyl-lifolia, итд.
Од ријетких и угрожених врста флоре Босне и Херцеговине (Шилић ,
1995), у прашумском резервату „Лом“ су нађене: Cardamine trifolia,
C. kitaibelii, Arabis sco-poliana, Viola biflora, Ilex aquifolium,
Potentilla montenegrina, Vicia oroboides, Circaea alpina,
Physospermum verticillatum, Pyrola rotundifolia, Tozzia alpina,
Knautia sara-jevensis, Telekia speciosa, Lilium martagon, Ruscus
hypoglossum, Maianthemum bifo-lium, Streptopus amplexifolius,
Listera cordata и Platanthera bifolia.
На основу изложених резултата истраживања може се констатовати
да је прашумски резерват „Лом“ веома вриједан објекат флористичког
диверзитета, пого тово обзиром да је један од ријетких узорака
прашума букве, јеле и смрче, код нас и
-
47
ПРЕГЛЕД ФЛОРЕ ПРАШУМСКОГ РЕЗЕРВАТА „ЛОМ“
уопште. Установљени број врста је значајан, нарочито имајући у
виду да је диверзитет прашумских резервата по правилу много
скромнији него у антропогено измијењеним екосистемима.
ЛИТЕРАТУРА
Божац Р. (1984): 600 гљива наших крајева, ЗагребGro l l e R.
(1983): Hepatics of Europe including the Azores: an annotaded list
of species, with syn-
onyms from the recent literature, Journal of Bryology, 12Панов
А., Фукарек П. (1967): Проучавање састојина прашумског типа,
Институт за шу
марство, Сарајево (175)Tu t in T.G., Heuywood V.H., Burges N.A.,
Moore D.M., Va len t ine D.H., Wal t e r s S.M.,
Webb D.A. (19641980): Flora europaea, Vol. IV, CambridgeTregubov
V. (1941): Les forêts vierges mantagnardes des Alpes Dinariques
(Massif de Klekowats-
cha et Guermetch), MontpellierХорват И. (1962): Вегетација
планина западне Хрватске, ЈАЗУ, Природосл. истраж., књ. 30,
Acta biol. II, Загреб (1179)Cor l ey M.F.V., Crundwel l A.C., Dü
l l R., H i l l M.O., Smi th A.J.E. (1981): Moses of Europe
and the Azores; and annotaded list of species, with synonyms
from the recent litera-ture, Journal of Bryology, 11
Шилић Ч. (1995): Списак биљних врста (Pteridophyta и
Spermatophyta) за Црвену књигу Бо-сне и Херцеговине, ГЗМ (ПН),
Н.С., св. 31, Сарајево (323367)
Vojin BucaloJugoslav BrujićJovan TravarĐorđije Milanović
SURVEY OF FLORA IN THE VIRGIN RESERVE "LOM"
SummaryVirgin Reserve "Lom" is located at the north side of the
massif Klekovača. "Lom" is one
of three virgin reserves in Bosnia and Herzegovina and the most
conserved part of the community of beech, fir and spruce ass.
Piceo-Abieti-Fagetum in the wider area. Its area is 298 hectares,
and its altitudinal range is about 1,200 to 1,521 m. Bedrock is
limestone. A smaller part of the area is covered with subalpine
forest of beech, transition community Abieti-Piceetum, community of
high Adenostyl o-Doronicetum, vegetation of crevices in calcareous
rocks, of the order Potentilletalia caulescentis and fragments of
mesoxerophilic grass vegetation of the order Brometalia erecti.
By the research performed by the authors during 2005 and 2006 in
the area of the Reserve, the biodiversity of 81 species fungi, 6
lichens, 50 mosses, 17 ferns and 235 flowering plants was
identified and classified in 261 genera and 103 families. The
floristic composition of the most significant plant community,
Piceo-Abieti-Fagetum, consists of: 69 species of fungi, 4 lichens,
36 mosses, 16 ferns and 123 flowering plants. Of 175 species in the
kingdom of Plantae, in addition to edificators: beech, fir and
spruce, the following species occur regularly: Daphne mezereum,
Lonicera
-
Војин Буцало, Југослав Брујић, Јован Травар, Милановић
Ђорђије
48
alpigena L. nigra, Aremonia agrimonioides, Athyrium
filix-femina, Cardamine enneaphyllos, C. trifolia, Dicranum
scoparium, Dryopteris filix-mas and Polygonatum verticillatum.
Almost regular species (found at 6 of the total 7 sampling points)
are: Acer pseudoplatanus, Rubus hirtus, R. idaeus, Actaea spicata,
Adenostyles alliariae, Anemone nemorosa, Oxalis acetosella,
Prenanthes purpurea and Senecio nemorensis ssp. fuchsii. The
following species were found at 5 localities: Rhamnus al-pinus ssp.
fallax, Rosa pendulina, Vaccinium myrtillus, Ajuga reptans, Carex
silvatica, Galium odo-ratum and Geranium robertianum. The above 29
species are considered a characteristic set of the community of
beech, fir and spruce of VR "Lom". The least represented edificator
in tree layers is spruce. In addition to edificators, Oxalis
acetosella and Cardamine trifolia have a high abundance and the
degree of coverage at the majority of sampling points.
Of altogether 81 species of fungi, which mostly occur in the
forest of beech, fir and spruce, the most numerous are
saprophytes.
The following rare and endangered species of flora in Bosnia and
Herzegovina were found in the Virgin Reserve "Lom": Arabis
scopoliana, Cardamine trifola, Cardamine kitaibelii, Circaea
alpina, Ilex aquifolium, Knautia sarajevensis, Lilium martagon,
Maianthemum bifolium, Physosper-mum verticillatum, Platanthera
bifolia, Potentilla montenegrina, Pyrola rotundifolia, Ruscus
hypo-glossum, Streptopus amplexifolius, Telekia speciosa, Tozzia
alpina, Vicia oroboides, Listera cordata and Viola biflora.