เล่ม แผลและห้ามเลือด New

เอกสารประกอบก�จกรรมปฐมพยาบาลเอกสารประกอบก�จกรรมปฐมพยาบาล

เร��อง เร��องบาดแผลและการห้�ามเล�อดบาดแผลและการห้�ามเล�อด

สารบ�ญ

เร��องห้น้�าคำ�าน้�าคำ�าชี้ !แจงการใชี้�เอกสารประกอบการเร ยน้การสอน้

กจ#ดประสงคำ$การเร ยน้ร% �เอกสารประกอบการเร ยน้การสอน้

ขแบบทดสอบก(อน้เร ยน้ คำเฉลยแบบทดสอบก(อน้เร ยน้ งการปฐมพยาบาล 1การปฐมพยาบาลกรณี ตกเล�อด 1

วิ�ธี ห้�ามเล�อด 2ห้ล�กการใชี้�สายร�ดเล�อด 7การปฐมพยาบาลแผลเก�ดจากไฟไห้ม� 13การปฐมพยาบาลแผลเก�ดจากสารเคำม 14การปฐมพยาบาลแผลเก�ดจากไฟฟ0า 15บาดแผลจากวิ�ตถุ#เคำม 16วิ�ธี การท�าแผล 23การจ�าแน้กสารพ�ษจากแห้ล(งต(าง ๆ 25สารพ�ษจากการร�บประทาน้ 27

สารบ�ญ ต(อ

ง%ก�ด 29พ�ษของง% 30ห้ล�กการปฐมพยาบาล 31การปฐมพยาบาล 34ส�ตวิ$เล !ยงล%กด�วิยน้ม เชี้(น้ ส#น้�ข, แมวิ ก�ด

36อาการของส#น้�ขท �เป4น้พ�ษส#น้�ขบ�า

37ส�ตวิ$ท �ม เห้ล5กไน้ต(อย 41 การพ�น้ผ�า 43ห้ล�กการท��วิไปการพ�น้ผ�า 45

ก คำ��แนะน��ก�รใช้�เอกส�รประกอบก�รเร�ยนก�รสอนส��หร�บคำร�ผู้��สอนเอกสารประกอบการเร ยน้การสอน้ก�จกรรมย#วิกาชี้าด ระด�บ 2 ชี้� !น้ประถุมศึ7กษาป8

ท � 4 กล#(มก�จกรรมกาชี้าดและย#วิกาชี้าด ใชี้�ประกอบการจ�ดก�จกรรมย#วิกาชี้าด ใน้แผน้การจ�ดก�จกรรย#วิ

กาชี้าดท � 1-5 ของภาคำเร ยน้ท � 1เพ��อให้�คำร%ผ%�สอน้ได�เตร ยมคำวิามพร�อมก(อน้ท �จะด�าเน้�น้ก�จกรรมย#วิกาชี้าด คำร%ผ%�สอน้

คำวิรปฏิ�บ�ต�ด�งน้ !1. พ�จารณีาจ#ดประสงคำ$การจ�ดก�จกรรมเพ��อให้�ทราบวิ(า เม��อผ%�เร ยน้ได�ศึ7กษาเน้�!อห้า

และเข�าร(วิมก�จกรรมแล�วิได�คำวิามร% �อะไรบ�าง2. ด�าเน้�น้การสอน้และปฏิ�บ�ต�ก�จกรรมตามข�!น้ตอน้ใน้แต(ละคำาบเร ยน้ตามท �ได�ระบ#ไวิ�3. วิ�ดผลและประเม�น้ผลโดยใชี้�แบบประเม�น้ผลส(วิน้ของคำร%ผ%�สอน้ใน้ภาคำผน้วิก4. สร#ปผลการปฏิ�บ�ต�ก�จกรรมและผลการสอบก(อน้เร ยน้และห้ล�งเร ยน้ลงใน้แบบ

สร#ปผลการปฏิ�บ�ต�ก�จกรรม และแบบสร#ปผลการสอบก(อน้เร ยน้และห้ล�งเร ยน้ใน้ภาคำผน้วิก

5. ใน้ท#ก ๆ ชี้� �วิโมงเร ยน้ท �ปฏิ�บ�ต�ก�จกรรมให้�ประสาน้ห้�วิห้น้�าห้น้(วิยห้ร�อรองห้�วิห้น้�าห้น้(วิยส�าห้ร�บห้น้(วิยท �ม สมาชี้�กย#วิกาชี้าดท �ย�งไม(ได�ปฏิ�บ�ต�ก�จกรรม และมอบเอกสารประกอบเร ยน้การสอน้ให้�สมาชี้�กย#วิกาชี้าดท �ย�งไม(ได�ปฏิ�บ�ต�ก�จกรรม ได�ศึ7กษาและปฏิ�บ�ต�ก�จกรรมพร�อมท�!งวิ�ดผลประเม�น้ผลให้�

ขคำ��แนะน��ก�รใช้�เอกส�รประกอบก�รเร�ยนก�รสอนส��หร�บย�วก�ช้�ดเอกสารประกอบการเร ยน้การสอน้ก�จกรรมย#วิกาชี้าด ระด�บ 2 ชี้� !น้ประถุมศึ7กษาป8ท � 4

กล#(มก�จกรรมย#วิกาชี้าด ใชี้�ประกอบการจ�ดก�จกรรมย#วิกาชี้าด ใน้แผน้การจ�ดก�จกรรมย#วิกาชี้าด ภาคำเร ยน้ท � 1

เพ��อให้�สมาชี้�กย#วิกาชี้าดได�ศึ7กษาคำ�น้คำวิ�าห้าคำวิามร% �ท� !งก(อน้เร ยน้ ระห้วิ(างเร ยน้และห้ล�งเร ยน้ด�วิยตน้เอง

สามารถุน้�าเอกสารประกอบการเร ยน้การสอน้ไปใชี้�ให้�เห้มาะสมก�บก�จกรรมการเร ยน้การสอน้สมาชี้�ก

ย#วิกาชี้าดคำวิรปฏิ�บ�ต�ด�งน้ !1. ศึ7กษาจ#ดประสงคำ$การจ�ดก�จกรรมเพ��อให้�ทราบวิ(า เม��อศึ7กษาเน้�!อห้าและเข�าเร ยน้

ก�จกรรมแล�วิได�คำวิามร% �อะไรบ�าง2 . อ(าน้คำ�าแน้ะน้�าการใชี้�เอกสารประกอบการเร ยน้การสอน้ให้�เข�าใจตามข�!น้ตอน้3. ศึ7กษาข�!น้ตอน้การปฏิ�บ�ต�ก�จกรรมใน้แต(ละชี้��วิโมงเร ยน้ให้�เข�าใจอย(างชี้�ดเจน้

4. ก(อน้การปฏิ�บ�ต�ก�จกรรมใน้คำร�!งแรก ให้�สมาชี้�กย#วิกาชี้าดท#กคำน้ท�าแบบก(อน้เร ยน้ใน้

เอกสารประกอบการเร ยน้การสอน้ จ�าน้วิน้ 5 ข�อ โดยตอบลงใน้กระดาษคำ�าตอบ

ท �คำร%ผ%�สอน้แจกให้�

คำ

5. ศึ7กษาเน้�!อห้าท ละเร��องให้�เข�าใจและปฏิ�บ�ต�ก�จกรรมของแต(ละเร��องตามท �ก�าห้น้ด6. ใน้ก�จกรรมบางเร��องท �ม คำ�าตอบต�องเฉลย ให้�ตรวิจจากเฉลยแบบปฏิ�บ�ต�ก�จกรรมใน้ภาคำผน้วิก7. ก�จกรรมเร��องแน้วิคำ�ดภาวิะฉ#กเฉ�น้ เสร5จเร ยบร�อยแล�วิ ให้�สมาชี้�กย#วิกาชี้าดท#กคำน้ท�าแบบท�าสอบห้ล�งเร ยน้ใน้เอกสารประกอบการเร ยน้การสอน้ จ�าน้วิน้ 5 ข�อ โดยตอบลงใน้กระดาษคำ�าตอบท �คำร%ผ%�สอน้แจกให้�และตรวิจคำ�าตอบจากเฉลยแบบทดสอบก(อน้เร ยน้และห้ล�งเร ยน้ใน้ภาคำผน้วิก

แบบทดสอบก(อน้เร ยน้ งคำ�าชี้ !แจง ให้�ย#วิกาชี้าดเล�อกคำ�าตอบท �ถุ%กท �ส#ดเพ ยงคำ�าตอบเด ยวิ1. บาดแผลห้มายถุ7งข�อใด ก. รอยฟกซ้ำ�!า ด�าเข ยวิ ถุลอก ข. รอยฉ กขาดรอยแตกแยกของผ�วิห้น้�งห้ร�อเย��อบ#ส(วิน้ท �ล7กกวิ(าชี้� !น้ผ�วิห้น้�ง คำ. อาการห้ายใจไม(ออก ง. อาการห้มดสต�2. การห้�ามเล�อดแบ(งออกเป4น้ก �วิ�ธี ก. 1 วิ�ธี ข. 2 วิ�ธี คำ. 3 วิ�ธี ง. 4 วิ�ธี 3. จ#ดประสงคำ$ของการห้�ามเล�อดเพ��ออะไร ก. เพ��อร�กษาบาดแผล ข. เพ��อคำลายกล�ามเน้�!อ คำ. เพ��อลดการส%ญเส ยเล�อดไปจากร(างกาย ง. เพ��อร�กษาอาการเป4น้ลม4. บาดแผลไฟไห้ม� คำวิรใชี้�อะไรปฐมพยาบาลเบ�!องต�น้ ก. น้�!าม�น้พ�ชี้ ข. น้�!าม�น้มวิย คำ. น้�!าม�น้เบน้ซ้ำ�น้ ง. น้�!าเปล(า5. ผ%�บาดเจ5บป=วิยฉ#กเฉ�น้ท �ต�องเคำล��อน้ย�ายท�น้ท คำวิรอย%(ใน้กรณี ใด ก. ไฟไห้ม�ห้ร�ออ�น้ตรายจากไฟ ข. ระเบ�ดห้ร�อวิ�ตถุ#

อ�น้ตราย คำ. อ�น้ตรายร#น้แรงจากอ#บ�ต�เห้ต#ทางจราจร ง. อ�น้ตรายจากต7กถุล(ม

จ

เฉลยแบบทดสอบ

ข�อที่��

คำ��ตอบ

1 ข2 ข3 คำ4 ง5 ก

ฉ

จ#ดประสงคำ$1. อธี�บายคำวิามห้มายและคำวิามส�าคำ�ญของบาดแผล

และห้�ามเล�อดได�2. สามารถุจ�าแน้กประเภทของบาดแผลและห้�าม

เล�อดได�ถุ%กต�อง3. อธี�บายห้ล�กการชี้(วิยเห้ล�อผ%�ป=วิยได�ร�บบาดแผล

และห้�ามเล�อดได�

1

ก�รปฐมพย�บ�ล  ผ%�ให้�คำวิามชี้(วิยเห้ล�อจะต�องต�!งสต� ไม(ตกใจ และด�าเน้�น้การด�งต(อไปน้ !

      1. ให้�ผ%�ป=วิยน้อน้ราบ ปลอบผ%�ป=วิยให้�คำลายคำวิามก�งวิล น้อน้อย%(น้��ง ๆ เป?ดบร�เวิณีท �เล�อดออกให้�เห้5น้ชี้�ดเจน้ แต(อย(าให้�ผ%�

ป=วิยเห้5น้บาดแผลท �ร#น้แรง คำลายเคำร��องแต(งกายให้�ห้ลวิมๆ 2. ยกส(วิน้ท �เล�อดออกให้�อย%(ส%งกวิ(าส(วิน้อ��น้ และห้�ามเล�อด

3. ปลอบใจให้�ผ%�ป=วิยห้ายตกใจก�รปฐมพย�บ�ลกรณี�ตกเล$อด เก%ดบ�ดแผู้ล ก�รที่��แผู้ล  

 ม เล�อดไห้ลออกจากห้ลอดเล�อดปกต� แบ(งได�เป4น้ตกเล�อดภายน้อกและตกเล�อดภายใน้1. ตกเล�อด คำ�อการท �เล�อดภายใน้ อาการจะมากห้ร�อน้�อย ข7!น้อย%(ก�บจ�าน้วิน้เล�อดและระยะเวิลาท �เส ยเล�อดอาการจะม ด�งต(อไปน้ !     1. ห้น้�าซ้ำ ด ส�งเกตได�จากร�มฝี8ปาก เล5บ ล�!น้ เปล�อกตาด�าน้ใน้ ผ�วิห้น้�ง และฝี=าม�อม ส ซ้ำ ด     2. ผ%�ป=วิยบอกวิ(า ร% �ส7กห้น้�าม�ด เวิ ยน้ศึ รษะ ห้%อ�!อ ตาลาย และเห้ม�อน้จะเป4น้ลม     3. ม อาการชี้5อก ได�แก( เห้ง��อออก ต�วิเย5น้ชี้�!น้ และห้มดสต�     4. ห้�วิใจเต�น้เร5วิ ชี้ พจรเต�น้เบา และเร5วิ

2

ว%ธี�ห��มเล$อด แบ'งออกเป)น 3 ว%ธี� ได�แก'1. ก�รกดบ�ดแผู้ลโดยตรง โดยใชี้�น้�!วิม�อท �สะอาดกดลงบน้แผลท �ม เล�อดออก ห้ร�อใชี้�ผ�าเชี้5ดห้น้�าห้ร�อผ�าท �สะอาดท �ห้าได� พ�บเป4น้ผ�น้ส �เห้ล �ยมห้ลาย ๆ ชี้�!น้ กดลงบน้แผล โดยใชี้�แรงสม��าเสมอ ห้ร�อใชี้�ผ�าพ�น้ร�ดแผลให้�แน้(น้ห้ลายๆ รอบ ถุ�าม เล�อดซ้ำ7มออกมาให้�เห้5น้ ต�องเพ��มผ�าอ กห้ลายชี้�!น้ท�บลงไป อย(าแกะผ�าผ�น้เด�มออก เพราะจะท�าให้�เล�อดท �แข5งต�วิเป4น้ล��มเล�อดอ#ดห้ลอดเล�อดท �ฉ กขาดห้ล#ดต�ดออกมาด�วิย เล�อดก5จะออกมามากข7!น้อ ก ห้ากกดน้าน้ประมาณี 5-10 น้าท ผ�าย�งไม(ชี้#(มเล�อด แสดงวิ(าเล�อดห้ย#ด ให้�ใชี้�ผ�าอ กผ�น้ท�บลงไปให้�แน้(น้พอสมคำวิร ก(อน้น้�าส(งโรงพยาบาล วิ�ธี น้ !อาศึ�ยคำวิามแน้(น้ของผ�าท �กดห้ร�อพ�น้ไวิ� จะเป4น้ต�วิชี้(วิยกดลงบน้จ#ดท �ม เล�อดออก และจะท�าให้�เล�อดน้�!น้แข5งต�วิอ#ดปลายห้ลอดเล�อดท �ฉ กขาดได� ห้ร�ออาจใชี้�คำวิามเย5น้ของน้�!าแข5งชี้(วิยประคำบก5จะท�าให้�เล�อดแข5งต�วิเร5วิข7!น้

3

3. ก�รกดหลอดเล$อดแดงใหญ่'เพ$�อห��มเล$อด ใชี้�ส�าห้ร�บบาดแผลตกเล�อดจากห้ลอดเล�อดแดงห้ร�อห้ลอดเล�อดด�าท �ร#น้แรง (ใชี้�วิ�ธี แรกแล�วิไม(ได�ผล ) โดยถุ�อห้ล�กให้�กดลงตรงจ#ดท �ห้ลอดเล�อดแดงไปเล !ยงส(วิน้ท �เก�ดแผล โดยห้าชี้ พจรเห้น้�อบาดแผลตามต�าแห้น้(งต(างๆ ได�แก(

           3.1 บร�เวิณีคำอ จะต�องเอ ยงห้น้�าไปทางด�าน้ตรงข�ามก�บคำอท �จะกดเส ยก(อน้ แล�วิกดห้ลอดเล�อดแดงบร�เวิณีด�าน้ข�างและใต�ล%กกระเด�อกเล5กน้�อย กดให้�ห้ลอดเล�อดแดงน้�!น้กดลงไปท �กระด%กต�น้คำอ ก5จะท�าให้�เล�อดไม(ไห้ลผ(าน้ไปย�งแผลท �ม เล�อดออก          3.2 บร�เวิณีแขน้ ให้�กดท �บร�เวิณีเห้น้�อกระด%กไห้ปลาร�า ใต�ร�กแร�ลงมาและด�าน้ใน้ใต�ต�น้แขน้  

3.3 บร�เวิณีขา ให้�กดได�ท �บร�เวิณีก7�งกลางขาห้น้ บ และข�อพ�บเข(า

4

ภ�พที่�� 1 การห้�ามเล�อดโดยการกดบาดแผลโดยตรง

ภ�พที่�� 2 ต��แหน'งต'�งๆ ที่��ใช้�ในก�รกดห��มเส�นเล$อด

55

3. ก�รใช้�ส�ยร�ดห��มเล$อดหร$อที่�น%เกต/ (Tourniquet) เป4น้วิ�ธี การห้�ามเล�อดวิ�ธี ส#ดท�าย ใน้กรณี ห้�ามเล�อดด�วิยวิ�ธี อ��น้ไม(ได�ผล ท�!งน้ !เพราะวิ�ธี การน้ !ถุ�าท�าไม(ถุ%กต�อง เชี้(น้ ร�ดแน้(น้และน้าน้เก�น้ 6-8 ชี้��วิโมง อวิ�ยวิะส(วิน้ท �ต��ากวิ(าบร�เวิณีท �ร �ดไวิ�อาจขาดเล�อดไปเล !ยง ท�าให้�เซ้ำลล$ตาย ซ้ำ7�งท�าให้�ต�องต�ดแขน้ ขา ท�!งไป และการห้�ามเล�อดวิ�ธี น้ !ใชี้�ก�บอวิ�ยวิะส(วิน้ปลาย เชี้(น้ แขน้ ขา เท(าน้�!น้ ส(วิน้สายร�ดท �ใชี้�อาจเป4น้ เชี้�อก ป=าน้ ปอ สายยาง ผ�าเชี้5ดห้น้�า เน้คำไท เข5มข�ด เถุาวิ�ลย$ เป4น้ต�น้

66

ห้ล�กการใชี้�สายร�ดห้�ามเล�อด

  1. คำวิรห้#�มปลายบร�เวิณีท �ร �ดด�วิยผ�า ห้ร�อ อาจใชี้�กระดาษห้น้�งส�อพ�มพ$ห้#�มเพ��อป0องก�น้ การเจ5บปวิดจากการร�ด ห้ร�อเก�ดแผลท �ผ�วิห้น้�งตามรอยร�ดได�     2. ให้�ร�ดเห้น้�อบาดแผล ไม(คำวิรชี้�ดบาดแผลเก�น้ไป     3. ไม(ร�ดแน้(น้ห้ร�อห้ลวิมเก�น้ไป การร�ดห้ลวิม ๆ จะไม(สามารถุห้�ามเล�อดให้�ห้ย#ดได� ด�งน้�!น้จ7งคำวิรร�ดให้�แน้(น้พอท �เล�อดจะห้ย#ดไห้ลจากแผลก5พอ 4. เม��อร�ดเห้น้�อบาดแผลแล�วิให้�ยกส(วิน้ปลายแขน้ห้ร�อขาให้�ส%งกวิ(าระด�บห้�วิใจ เพ��อชี้(วิยลดการไห้ลเวิ ยน้ของเล�อดท �มาเล !ยงท �แผล

77

    5. อย(าร�ดน้าน้ การร�ดแต(ละคำร�!งไม(คำวิรเก�น้ 1 ชี้��วิโมง การร�ดน้าน้เก�น้ไปอาจท�าให้�ม�อ เท�า ของแขน้ขาน้�!น้ถุ%กร�ดน้�!น้เน้(าตายจากการขาดเล�อด ด�งน้�!น้ถุ�าเห้5น้วิ(าร�ดน้าน้พอคำวิรแล�วิคำวิรคำลายสายร�ดออกเส ยพ�กห้น้7�ง เพ��อปล(อยให้�เล�อดผ(าน้ไปเล !ยงส(วิน้ต(าง ๆของแขน้ ขาท �ร �ดน้�!น้ และเพ��อด%วิ(าเล�อดห้ย#ดไห้ลออกจากแผลห้ร�อย�ง ถุ�าย�งม อ กก5ร�ดต(อ 6. ถุ�าแผลไม(ให้ญ(และเล�อดออกไม(มาก อาจคำลายเชี้�อกท#ก 15-30 น้าท โดยคำลายน้าน้ประมาณี 1 น้าท ถุ�าย�งม เล�อดออกอาจคำลายเพ ยง 1-3 วิ�น้าท ก5พอ     7. ถุ�าไม(จ�าเป4น้ไม(ต�องถุอดสายร�ดออกจน้กวิ(าจะห้าวิ�ธี การห้�ามเล�อดอ��น้ได� ห้ร�อเม��อพบแพทย$ท �จะร�กษา     8. เพ��อให้�การร�ดน้�!น้แน้(น้เข�าและสะดวิกใน้การคำลายเป4น้ระยะ ๆ อาจใชี้�วิ�ธี การข�น้ชี้ะเน้าะเข�าชี้(วิยด�งน้ !

88

ร�ดเห้น้�อแผลให้�แน้(น้ 2 รอบแล�วิผ%ก 1 คำร�!ง

ใชี้�ไม�ท �แข5งแรง เชี้(น้ ตะเก ยบ ด�น้สอ ปากกา เป4น้ต�น้ วิางลง และผ%กซ้ำ�!าอ กคำร�!ง ห้ม#น้ไม�เพ��อร�ดให้�แน้(น้จน้เล�อดห้ย#ดไห้ล

 ผ%กปลายไม�อ กด�าน้ ม�ดก�บแขน้เพ��อให้�ไม�อย%(

ภาพท � 3 การร�ดห้�ามเล�อด

99

การเก�ดบาดแผล น้อกจากจะม การตกเล�อดแล�วิอาจจะเป4น้บาดแผลท �ไม(ม เล�อดก5ได� บาดแผลไห้ม�     บาดแผลไห้ม� ห้มายถุ7ง บาดแผลท �เก�ดจากไฟไห้ม� น้�!าร�อน้ลวิก คำวิามร�อน้ห้ร�อประกายจากกระแสไฟฟ0า เป4น้เห้ต#ให้�ผ�วิห้น้�งและเน้�!อเย��อบาดเจ5บ ม ผลให้�เก�ดอาการชี้5อก เน้��องจากส%ญเส ยน้�!าเป4น้จ�าน้วิน้มาก และบาดแผลของผ�วิห้น้�ง ท�าให้�ต�ดเชี้�!อโรคำสาเห้ต#ของบาดแผลไห้ม�     1. เก�ดจากไฟไห้ม�ห้ร�อไฟลวิก (flame) ท�าให้�เก�ดการท�าลายผ�วิห้น้�งห้ร�อเน้�!อเย��อของร(างกายจากผลของคำวิามร�อน้แห้�ง เชี้(น้ เปลวิไฟ โลห้ะท �ร �อน้แดง เป4น้ต�น้

1100

  2. น้�!าร�อน้ลวิก (Scalds) เป4น้การท�าลายผ�วิห้น้�งห้ร�อ เน้�!อเย��อของร(างกายจากคำวิามร�อน้เป8ยก เชี้(น้ น้�!าร�อน้ ไอน้�!าร�อน้ น้�!าม�น้ท �ร �อน้ๆ ของเห้ลวิต(างๆ ท �ร �อน้ เป4น้ต�น้ 3. แสงแดด (Sunburns) และร�งส (Radiation) เป4น้การท�าลายผ�วิห้น้�งจากการได�ร�บแสงอ#ลตร�าไวิโอเล5ตเป4น้เวิลาน้าน้ ๆ อาจเป4น้สาเห้ต#ของมะเร5งผ�วิห้น้�งได� ส(วิน้อ�น้ตรายจากร�งส ม�กเก�ดจากอ#บ�ต�เห้ต#ของการสร�างและขน้ถุ(ายพล�งงาน้น้�วิเคำล ยร$ ห้ร�อใน้บ#คำคำลท�างาน้ใน้บร�เวิณีท �ม การฉายร�งส และม การร��วิไห้ลของร�งส เป4น้ต�น้4. กระแสไฟฟ0า(Electrical) เก�ดจากกระแสไฟฟ0าไห้ลผ(าน้ร(างกาย ห้ร�อ ถุ%กฟ0าผ(า

     5. สารเคำม (Chemical) เก�ดจากกรดห้ร�อด(าง จะท�าให้�เก�ดแผลกวิ�างให้ญ(ม คำวิามร#น้แรง

1111

ภ�พที่�� 4 บาดแผลไห้ม�

1212

ก�รปฐมพย�บ�ลกรณี�เก%ดบ�ดแผู้ลจ�กไฟไหม�     1. ห้ากม ไฟต�ดอย%(ท �เส�!อผ�า ให้�ร บสาดน้�!าไปบน้ต�วิเพ��อด�บไฟ ร บถุอดเส�!อผ�าท �โชี้กน้�!าร�อน้ น้�!าม�น้ ออก แล�วิใชี้�ผ�าห้น้า ๆ ห้ร�อ ผ�าชี้#บน้�!าสะอาดคำล#มต�วิผ%�บาดเจ5บไวิ�     2. ใชี้�น้�!าเย5น้ราดบร�เวิณีท �ได�ร�บบาดเจ5บ ห้ร�อ ใชี้�ผ�าชี้#บน้�!าเย5น้ ห้ร�อ ใชี้�วิ# �น้ของวิ(าน้ห้างจระเข�วิางประคำบบร�เวิณีน้�!น้ไวิ� จน้กวิ(าอาการปวิดแสบปวิดร�อน้จะห้ายไป      3. ร บถุอดเคำร��องประด�บออกจากบร�เวิณีบาดแผล เชี้(น้ แห้วิน้ สร�อยข�อม�อ ก(อน้ม อาการบวิม     4. อย(าเจาะแผลพ#พองห้ร�อต�ดเศึษผ�วิห้น้�งออก     5. แผลท �พองแล�วิแตกออก ใชี้�น้�!ายาฆ่(าเชี้�!อทาแผล     6. ป?ดแผลด�วิยผ�ากอซ้ำห้ร�อผ�าเชี้5ดห้น้�าท �สะอาด (อย(าใชี้�ส�าล )

1313

ก�รปฐมพย�บ�ลกรณี�เก%ดบ�ดแผู้ลจ�กว�ตถุ�เคำม�     วิ�ตถุ#เคำม เชี้(น้ กรด ด(าง ท�าให้�เก�ดบาดแผลไห้ม�ท �ร#น้แรง ได�ท�!งทางดวิงตา และผ�วิห้น้�ง      1. ชี้ะล�างดวิงตาและผ�วิห้น้�งด�วิยน้�!าเปล(าจ�าน้วิน้มาก โดยเป?ดกBอกน้�!าให้�น้�!าไห้ลผ(าน้บาดแผลน้าน้ๆ ห้ากห้าน้�!าสะอาดไม(ได� ก5ใชี้�น้�!าท �อย%(ใกล�ม�อท �ส#ดไปก(อน้ แล�วิร บไปพบแพทย$     2. ถุ�าเก�ดบาดแผลบร�เวิณีห้น้�า คำวิรล�างตาด�วิยให้�สะอาดด�วิยน้�!าเย5น้ แล�วิใชี้�ผ�าสะอาดป?ดตาไวิ� เพ��อป0องก�น้ฝี#=น้ละอองเข�าตา     3. ร บน้�าส(งโรงพยาบาลท�น้ท

1414

ก�รปฐมพย�บ�ลกรณี�เก%ดบ�ดแผู้ลจ�กกระแสไฟฟ3�     อาการท �เก�ดจากกระแสไฟฟ0าด%ดม คำวิามร#น้แรงแตกต(างก�น้ ต�!งแต(ผ�วิห้น้�งไห้ม� ห้�วิใจห้ย#ดเต�น้ ห้ย#ดห้ายใจ ชี้5อก เป4น้ลม ห้มดสต� จน้เส ยชี้ วิ�ตได� จ7งคำวิรม การชี้(วิยเห้ล�อด�งน้ !    1. ห้ากผ%�ป=วิยต�ดอย%(ก�บแห้ล(งกระแสไฟฟ0าร��วิ ร บป?ดสวิ�ตซ้ำ$ไฟฟ0า ถุ�าห้าท �ป?ดไม(ได�ให้�ใชี้�ท(อน้ไม�แห้�ง เชี้(น้ ด�ามไม�กวิาดเข �ยคำน้บาดเจ5บออกจากแห้ล(งไฟฟ0า     2. ถุ�าผ%�ป=วิยห้ย#ดห้ายใจให้�ร บผายปอด ถุ�าห้�วิใจห้ย#ดเต�น้ โดยคำล�าชี้ พจรไม(ได� ให้�น้วิดห้�วิใจท�น้ท      3. ถุ�าผ%�ป=วิยห้ายใจได�เอง แต(ห้มดสต� ให้�ผ%�ป=วิยน้อน้ตะแคำง เพ��อไม(ให้�เสมห้ะอ#ดต�น้ทางเด�น้ห้ายใจ ตรวิจด%ตามผ�วิห้น้�งวิ(าม บาดแผลไฟไห้ม�ห้ร�อไม(     4. ถุ�าพบบาดแผลให้�ใชี้�น้�!าเย5น้ชี้ะล�าง แล�วิป?ดแผลด�วิยข !ผ7!งทาแผล แล�วิน้�าส(งโรงพยาบาลต(อไป

1515

3. ก�รที่��แผู้ล (Dressing) การท�าแผลเป4น้การป0องก�น้บาดแผลไม(ให้�บาดเจ5บเพ��มข7!น้และท�าให้�แผลสามารถุกล�บส%(สภาพเด�มได�เป4น้ปกต�

หล�กก�รด�แลเบ$4องต�นในกรณี�ม�บ�ดแผู้ล     1. ห้ากม ส��งแปลกปลอมอย%(ใน้บาดแผล คำวิรชี้ะ

การปฐมพยาบาลกรณี เก�ด

ภ�พที่�� 5 หล�กก�รด�แลเบ$4องต�นในกรณี�ม�บ�ดแผู้ล

1616

ภ�พที่�� 6 การปฐมพยาบาลบาดแผลท �ทรวิงอก

1177

4. บาดแผลบร�เวิณีห้น้�าท�อง คำวิรป?ดบาดแผลด�วิยผ�าท �สะอาดเพ��อห้�ามเล�อด ห้ากพบม ส(วิน้ของล�าไส�โผล(ออกมา ให้�ป?ดแผลด�วิยผ�าสะอาดท �ชี้# (มน้�!าเกล�อ ให้�น้อน้ห้งายงอเข(าท�!งสองข�างเล5กน้�อย เพ��อให้�ห้น้�าท�องห้ย(อน้ ไม(คำวิรให้�ร�บประทาน้น้�!าห้ร�ออาห้าร ให้�ร บไปโรงพยาบาล

ภ�พที่�� 7 การปฐมพยาบาลบาดแผลท �ห้น้�าท�อง     

1818

 5. บาดแผลบร�เวิณีแขน้และขา คำวิรห้�ามเล�อดก(อน้ ห้ากชี้�!น้ส(วิน้ห้ล#ดออกไปคำวิรเก5บไวิ�ใน้ถุ#งพลาสต�กแห้�ง ม�ดปากถุ#งให้�ด น้�าไปแชี้(ใน้น้�!าท �ม น้�!าแข5งและน้�าส(งไปย�งโรงพยาบาลด�วิย เพ��อแพทย$จะได�ม โอกาสผ(าต�ดอวิ�ยวิะส(วิน้ท �บาดเจ5บได�

1919

ภ�พที่�� 8 เคำร��องใชี้�ใน้การท�าแผล

2020

   1. ส�าล ห้ร�อผ�ากอซ้ำส�าห้ร�บชี้#บน้�!ายาเชี้5ดแผลและผ�วิห้น้�งรอบแผล     2. น้�!ายาส�าห้ร�บท�าคำวิามสะอาดเล�อกใชี้�ตามคำวิามเห้มาะสม          2.1 น้�!าเกล�อ ใชี้�ส�าห้ร�บล�างแผล น้�ยมใชี้�มากเพราะม คำวิามเข�มข�น้ใกล�เคำ ยงก�บระด�บคำวิามเป4น้กรด-ด(างของเล�อด จ7งท�าให้�ไม(ระคำายเคำ�องต(อเน้�!อเย��อ และขณีะท�าแผลผ%�ป=วิยไม(แสบ ถุ�าไม(ม ให้�ใชี้�น้�!า 1 ล�ตร ผสมเกล�อ 1 ชี้�อน้ชี้า ต�มให้�เด�อด แล�วิปล(อยให้�เย5น้ น้�ามาใชี้�แทน้น้�!าเกล�อได�          2.2 น้�!าต�มส#ก ใชี้�แทน้น้�!าเกล�อกรณี ท �ไม(ม น้�!าเกล�อ     3. แอลกอฮอล$ 70% ใชี้�ส�าห้ร�บเชี้5ดผ�วิห้น้�งรอบๆ แผล เพ��อลดจ�าน้วิน้เชี้�!อโรคำท �อย%(ตามผ�วิห้น้�ง      4. ท�งเจอร$ไอโอด น้ 2.5% ใชี้�ส�าห้ร�บเชี้5ดผ�วิห้น้�งรอบแผล และให้�ใชี้�แอลกอฮอล 70% เชี้5ดตามด�วิยท#กคำร�!งท�!งน้ !เพ��อป0องก�น้ผ�วิห้น้�งไห้ม�พอง

211

5. เบทาด�น้ (Betadine) ใชี้�ส�าห้ร�บเชี้5ดแผลและผ�วิห้น้�งรอบแผล เน้��องจากน้�!ายาน้ !ม ประส�ทธี�ภาพใน้การฆ่(าเชี้�!อโรคำ ไม(ระคำายเคำ�องเน้�!อเย��อและผ�วิห้น้�งเห้ม�อน้ก�บท�งเจอร$ไอโอด น้ จ7งน้�ยมใชี้�คำ(อน้ข�างมาก

 6. ยาเห้ล�อง (Acriflavine) ใชี้�ใส(แผลเร�!อร�งต(างๆ  7. ไฮโดรเจน้เปอร$ออกไซ้ำคำ$ ใชี้�ส�าห้ร�บล�างแผลสกปรก แผลม

ห้น้อง แผลท �ถุ%กของแห้ลมท��มต�า เชี้(น้ ตะป%8. ผ�ากBอส แผลท��วิไปน้�ยมใชี้�ผ�ากBอสป?ดแผล ขน้าดท �ใชี้�ข7!น้อย%(

ก�บขน้าดของแผล 9. พลาสเตอร$ น้อกจากน้ !อาจใชี้�ผ�าพ�น้แผล ผ�าผ%กย7ด

222

ว%ธี�ก�รที่��แผู้ล      ก(อน้ลงม�อท�าแผล คำวิรชี้(วิยผ%�ป=วิยให้�อย%(ใน้ท(าท �เห้มาะสมใน้การท�าแผล บางคำร�!งอาจจ�าเป4น้ต�องให้�ผ%�ป=วิยถุอดเส�!อผ�าออก และใชี้�ผ�าห้(มคำล#ม เป?ดเฉพาะต�าแห้น้(งแผล วิ�ธี ท�าแผล แบ(งออกได� 2 วิ�ธี คำ�อ      1. การท�าแผลชี้น้�ดแห้�ง (dry dressing) ใชี้�ท�าแผลชี้น้�ดท �เป?ดปากแผลป?ด เชี้(น้ แผลผ(าต�ดท �แผลต�ดก�น้     2. การท�าแผลชี้น้�ดเป8ยก (wet dressing) ใชี้�ท�าแผลชี้น้�ดท �ปากแผลเป?ด เชี้(น้ แผลเปE� อยกดท�บ แผลผ(าต�ดท �ม การต�ดเชี้�!อแล�วิขอบแผลแยก แผลผ(าต�ดท �แพทย$ไม(เย5บขอบแผลเข�าห้าก�น้

23

  ข� !น้ตอน้การท�าแผลท�!งสองวิ�ธี แตกต(างก�น้เฉพาะการเชี้5ดแผล การท�าแผลชี้น้�ดแห้�ง เพ ยงแต(ใชี้�ส�าล ชี้#บ แอลกอฮอล$ 70% เชี้5ดแผลและผ�วิห้น้�งรอบแผลเท(าน้�!น้ ส(วิน้การท�าแผลชี้น้�ดเป8ยกน้�!น้ใชี้�ส�าล ชี้#บน้�!ายาระง�บเชี้�!อเชี้5ดผ�วิห้น้�งท �ชี้�ดแผลและบร�เวิณีรอบๆแผลก(อน้ แล�วิจ7งใชี้�น้�!าเกล�อห้ร�อน้�!ายาล�างแผลชี้น้�ดอ��น้ล�างแผลให้�สะอาด เม��อสะอาดด แล�วิใชี้�ผ�าก5อตชี้#บน้�!าเกล�อใส(ไวิ�ใน้แผล เชี้5ดผ�วิห้น้�งรอบแผลให้�แห้�งจ7งป?ดแผล

244

จ��แนกส�รพ%ษจ�กแหล'งต'�ง ๆ ต�มล�กษณีะก�รออกฤที่ธี%7 เป)น 4 ช้น%ด     1. ชี้น้�ดก�ดเน้�!อ (Corrosive) สารพ�ษชี้น้�ดน้ !จะท�าให้�เน้�!อเย��อของร(างกายไห้ม�พอง ได�แก( สารละลายกรด-ด(าง น้�!ายาฟอกขาวิ เป4น้ต�น้     2. ชี้น้�ดท�าให้�ระคำายเคำ�อง (Irritants) สารพ�ษชี้น้�ดน้ !ท�าให้�เจ5บปวิด ปวิดแสบปวิดร�อน้และม อาการอ�กเสบต(อมา ได�แก( ฟอสฟอร�ส สารห้น้% อาห้ารเป4น้พ�ษ เป4น้ต�น้     

255

3. ชี้น้�ดท �กดระบบประสาท (Narcotics) สารพ�ษชี้น้�ดน้ !จะท�าให้�ห้มดสต� ห้ล�บล7ก ปล#กไม(ต��น้ ม(าน้ตาห้ดเล5ก ได�แก( ฝี?� น้ มอร$ฟ8น้ พ�ษจากง%เห้(า ง%จงอาง เป4น้ต�น้

4. ชี้น้�ดท �กระต#�น้ระบบประสาท (Deliriants) สารพ�ษชี้น้�ดน้ ! จะท�าให้�เก�ดอาการเพ�อคำล��ง ใบห้น้�าและผ�วิห้น้�งแดง ต��น้เต�น้ ชี้ พจรเต�น้เร5วิ ม(าน้ตาขยาย ได�แก( Atropine ล�าโพง เป4น้ต�น้

266

ส�รพ%ษจ�กก�รร�บประที่�น     สารพ�ษท �เข�าส%(ร (างกายโดยการร�บประทาน้ ส(วิน้มากเป4น้พวิกอาห้ารเป4น้พ�ษ บ%ดเน้(า เห้5ดม พ�ษ เป4น้ต�น้ ท�าให้�ม อาการไม(สบาย ปวิดท�องอย(างร#น้แรง อาเจ ยน้ ท�องร(วิง น้อกจากน้ !ย�งได�แก(     1. พวิกกรดห้ร�อด(างอย(างแรง เม��อด��มห้ร�อร�บประทาน้เข�าไป จะก�ดท�าลายเน้�!อเย��อของระบบทางเด�น้อาห้ารต�!งแต(ร�มฝี8ปาก จน้ถุ7งกระเพาะอาห้าร ท�าให้�เก�ดแผลไห้ม�บร�เวิณีปาก ล�!น้ ห้ลอดอาห้าร กระเพาะอาห้าร ม อาการเจ5บปวิดร#น้แรง อาเจ ยน้ออกมาเป4น้เล�อดส ด�า    

277

 2. พวิกยาเบ��อห้น้% เบ��อส#น้�ข และยาฆ่(าแมลง เป4น้สารท �ไม(ได�ท�าลายเน้�!อเย��อโดยตรง แต(ท�าให้�ม อาการกระวิน้กระวิาย เพ�อ ห้ายใจล�าบาก ผ�วิห้น้�งแห้�ง และร�อน้ ชี้ พจรเต�น้เร5วิ กล�ามเน้�!อห้ดเกร5ง และชี้�กได�

3. พวิกสารกดประสาท เม��อร�บประทาน้เข�าไปแรกๆ จะร% �ส7กต��น้เต�น้ชี้��วิคำราวิ ต(อมาจะเซ้ำ��องซ้ำ7ม ห้ายใจชี้�า ม เส ยงกรน้ ผ�วิห้น้�งเย5น้ชี้�!น้ ห้น้�าและม�อเข ยวิคำล�!า กล�ามเน้�!อปวิกเป8ยก ได�แก( พวิกฝี?� น้ มอร$ฟ8น้ ยาน้อน้ห้ล�บ แอลกอฮอล$ เป4น้ต�น้

288

1. ง�ก�ด ห้ากถุ%กง%ก�ดคำวิรต ง%ให้�ตายแล�วิเก5บซ้ำากไปให้�แพทย$ตรวิจด%วิ(าเป4น้ง%ประเภทใด จะได�ใชี้�เซ้ำร# (มต�าน้พ�ษง%ฉ ดถุ%กชี้น้�ดและให้�ส�งเกตรอยง%ก�ด ถุ�าเป4น้รอยง%ก�ดของง%พ�ษ จะปรากฏิรอยเข !ยวิง%เป4น้ 2 จ#ด อาจเป4น้รอยลากยาวิ ขณีะกระชี้ากห้น้ ห้ร�ออาจพองเป4น้ถุ#งน้�!า ถุ�าง%ไม(ม พ�ษ รอยฟFน้บน้ผ�วิห้น้�งจะเร ยงเป4น้แถุวิ

29

1.พ�ษต(อระบบประสาท (Neurotoxin) เก�ดจากง%เห้(า ง%จงอาง ง%สามเห้ล �ยมและง%ท�บสม�งคำลา

•      อาการ เร��มจากแขน้ไม(ม แรง กระวิน้กระวิาย ล�!น้เกร5ง พ%ดจาอ�อแอ� ตาม�วิ น้�!าลายฟ%มปาก เน้��องจากกล�ามเน้�!อการกล�น้เป4น้อ�มพาต ห้ย#ดห้ายใจ และตายใน้ท �ส#ด

 2. พ�ษต(อระบบการแข5งต�วิของเล�อด (Hematotoxin) เก�ดจากง%เข ยวิห้างไห้ม� ง%แมวิเซ้ำา และง%กะปะ

•      อาการ เร��มจากปวิดแผลมาก ม เล�อดซ้ำ7มออกจากแผล เล�อดออกจากอวิ�ยวิะต(างๆ เชี้(น้ เล�อดก�าเดา เห้ง�อก ไอ อาเจ ยน้ ปFสสาวิะและอ#จจาระเป4น้เล�อด เก�ดจากภาวิะระบบไห้ลเวิ ยน้ล�มเห้ลวิ ตายใน้ท �ส#ด

 3. พ�ษต(อกล�ามเน้�!อ (Mytotoxin) เก�ดจากง%ทะเล     อาการ เร��มแรก ปวิดกล�ามเน้�!อ ต(อมาปFสสาวิะส แดงคำล�!าจากกล�ามเน้�!อถุ%กท�าลาย ตามด�วิยไตวิาย และห้ายใจล�มเห้ลวิ

300

หล�กก�รปฐมพย�บ�ล     ใน้กรณี ร�บประทาน้สารพ�ษ ผ%�ชี้(วิยเห้ล�อต�องประเม�น้วิ(าผ%�ป=วิยร�บสารพ�ษเข�าไปห้ร�อไม( โดยด%จากอาการและส��งแวิดล�อมท �พบผ%�ป=วิยร(วิมด�วิย เชี้(น้ พบใน้ห้�องคำร�วิ ม ภาชี้น้ะบรรจ#สารพ�ษอย%(ใน้บร�เวิณีน้�!น้ เพ��อห้าชี้น้�ดของสารท �ร �บประทาน้เข�าไป ห้ร�อเก5บต�วิอย(างอาเจ ยน้ไปให้�แพทย$ตรวิจ      1. ท�าให้�สารพ�ษเจ�อจาง      2. น้�าส(งโรงพยาบาลภายใน้ 15 น้าท จะได�ชี้(วิยล�างท�องเอาสารพ�ษน้�!น้ออกจากกระเพาะอาห้าร        

31

3.ท�าให้�ผ%�ป=วิยอาเจ ยน้ เพ��อเอาสารพ�ษออกจากร(างกาย           3.1 ใชี้�น้�!วิชี้ !ห้ร�อด�ามชี้�อน้ล�วิงกวิาดล�าคำอให้�ล7ก ห้ร�อให้�ด��มน้�!าอ# (น้มาก ๆ แล�วิล�วิงคำอ

          3.2 ใชี้�น้�!าเกล�อแกง 2 ชี้�อน้ชี้าผสมน้�!าอ# (น้ 1 แก�วิ ห้ร�อผงม�สตาร$ด 2 ชี้�อน้ชี้า ผสมน้�!าอ# (น้ 1 แก�วิ แล�วิให้�ด��มให้�ห้มดใชี้�น้�!าอ# (น้ละลายสบ%(พอสมคำวิร (ห้�ามใชี้�ผงซ้ำ�กฟอก ) ใชี้�ใน้กรณี ร�บประทาน้สารปรอทแต(การท�าให้�อาเจ ยน้อาจท�าให้�เก�ดอ�น้ตรายต(อผ%�ป=วิยได� จ7งห้�ามท�าใน้ผ%�ป=วิยต(อไปน้ !          - ห้มดสต� ห้ร�อไม(คำ(อยร% �ส7กต�วิ          - ร�บประทาน้สารพ�ษชี้น้�ดก�ดเน้�!อ เชี้(น้ กรด-ด(าง ซ้ำ7�งจะพบรอยไห้ม�แดงบร�เวิณีปาก การอาเจ ยน้จะเป4น้การท�าให้�สารพ�ษย�อน้กล�บข7!น้มาท�าอ�น้ตรายต(อเน้�!อเย��อของห้ลอดอาห้ารและปาก เก�ดอาการร#น้แรงมากข7!น้          - ร�บประทาน้สารพ�ษพวิกน้�!าม�น้ป?โตรเล ยม เชี้(น้ น้�!าม�น้กBาด น้�!าม�น้เบน้ซ้ำ�น้ น้�!าม�น้สน้ เป4น้ต�น้

32

      4.ด%ดซ้ำ�บสารพ�ษใน้ระบบทางเด�น้อาห้าร เป4น้การลดปร�มาณีการด%ดซ้ำ7มสารพ�ษเข�าส%(ร (างกาย สารท �ใชี้�ได�ผลด คำ�อ Activated charcoal ล�กษณีะเป4น้ผงถุ(าน้ส ด�า ให้�ใชี้� 1 ชี้�อน้โตBะ ละลายน้�!า 1 แก�วิ ให้�ผ%�ป=วิยด��ม ห้ร�อ ไข(ขาวิ 3-4 ฟองต ให้�เข�าก�น้ ห้ร�อแป0งสาล ละลายน้�!า ห้ร�อ น้�!าม�น้มะกอก ห้ร�อ น้�!าม�น้สล�ด อย(างใดอย(างห้น้7�งก5ได�

33

ก�รปฐมพย�บ�ล     1. ล�างแผลด�วิยน้�!าและสบ%( ไม(คำวิรใชี้�เห้ล�า ยาส ฟFน้ ข !เถุ�าทาแผล     2. บ บเล�อดออกจากแผลให้�มากท �ส#ดเท(าท �จะท�าได� ไม(คำวิรใชี้�ปากด%ดห้ร�อเป?ดปากแผลด�วิยของม คำม     3. ไม(คำวิรร�ดเห้น้�อบาดแผลให้�แน้(น้มาก เพราะจะท�าให้�อวิ�ยวิะส(วิน้ปลายขาดเล�อดและเน้(าตาย คำวิรแน้(น้พอสอดน้�!วิม�อได� 1 น้�!วิ     4. การร�ด คำวิรร�ดเห้น้�อและใต�บาดแผลประมาณี 3 น้�!วิม�อ    

34

 5. การห้�ามเล�อดคำวิรใชี้�ผ�าสะอาดกดแผลโดยตรง      6. พยายามเคำล��อน้ไห้วิร(างกายให้�น้�อยท �ส#ด เพราะ

เคำล��อน้ไห้วิมากท�าให้�พ�ษของง%เข�าส%(กระแสเล�อดเร5วิข7!น้     7. วิางอวิ�ยวิะส(วิน้น้�!น้ให้�ต��าห้ร�อระด�บเด ยวิก�บห้�วิใจ     8. ให้�ยาแก�ปวิดได� แต(ห้�ามใชี้�ยาท �ม ฤทธี�Hแอลกอฮอล$ ยาระง�บประสาท ยาน้อน้ห้ล�บ ยาดองเห้ล�า

35

ข�อคำวรระว�ง     - อาการของพ�ษง%เก�ดได�ต�!งแต( 15-30 น้าท ห้ล�งถุ%กก�ด ห้ร�อ อาจน้าน้ถุ7ง 9 ชี้ม . จ7งต�องเฝี0าส�งเกตอาการอย(างต(อเน้��อง     - การฉ ดเซ้ำร# (มแก�พ�ษง% ส(วิน้ให้ญ(ท�ามาจากม�า ซ้ำ7�งอาจแพ�ได� จ7งคำวิรฉ ดต(อเม��อม อาการของพ�ษง%เท(าน้�!น้

2. ส�ตว/เล�4ยงล�กด�วยนม เช้'น ส�น�ข, แมว ก�ด     โรคำท �เก�ดจากส�ตวิ$เล !ยงล%กด�วิยน้มก�ดท �ส�าคำ�ญคำ�อโรคำพ�ษส#น้�ขบ�า โดยม คำวิามเส �ยงด�งน้ !     - ถุ�าถุ%กก�ดโอกาสจะเป4น้โรคำเฉล �ยประมาณี 35% ข7!น้ก�บบร�เวิณีท �ก�ด     - ก�ดท �ขา โอกาสเป4น้โรคำ 21%     - ก�ดท �ห้น้�า โอกาสเป4น้โรคำ 88%     - ถุ�าแผลต�!น้ห้ร�อ เป4น้รอยถุลอก จะเป4น้โรคำน้�อยกวิ(าแผลล7กๆ ห้ลาย ๆ แผล     - เชี้�!อต�ดต(อส%(คำน้ทางน้�!าลาย (ถุ%กก�ด ,เย��อเม�อก)     - ระยะท �แสดงอาการอาจต�!งแต( 4 วิ�น้ - 4 ป8

36

อ�ก�รของส�น�ขที่��เป)นพ%ษส�น�ขบ�� แบ'งเป)น 3 ระยะ      1. ระยะอาการน้�า จะซ้ำ7มลง ก�น้ข�าวิและน้�!าน้�อยลง ระยะน้ !ก�น้เวิลา 2-3 วิ�น้ ก(อน้เข�าระยะท �สอง     2. ระยะต��น้เต�น้ เป4น้อาการทางระบบประสาท ส#น้�ขจะกระวิน้กระวิาย ไม(อย%(น้��ง ก�ดท#กอย(างท �ขวิางห้น้�า ต�วิแข5ง น้�!าลายไห้ล ล�!น้ห้�อย ต(อมาม กล�ามเน้�!ออ(อน้แรง ทรงต�วิไม(ได� ล�มแล�วิล#กไม(ข7!น้ ระยะน้ !พบได� 1-7 วิ�น้ก(อน้เข�าระยะส#ดท�าย     3. ระยะอ�มพาต จะเก�ดอ�มพาตท��วิต�วิ ถุ�าม อาการอ�มพาตส#น้�ขจะตายใน้ 24 ชี้ม.รวิมระยะเวิลาท �เร��มม อาการจน้ถุ7งตายไม(เก�น้ 10 วิ�น้ ส(วิน้ให้ญ(จะตายใน้ 4-6 วิ�น้ ระยะส#ดท�าย ผ%�ป=วิยไม(ร% �ส7กต�วิ เข�าส%(ระยะโคำม(า

37

อ�ก�รของพ%ษส�น�ขบ��ในคำน แบ'งเป)น 3 ระยะ     1. ระยะอาการน้�า จะเร��มม ไข� อ(อน้เพล ยคำล�ายเป4น้ไข�

ห้วิ�ด อาจม ปวิดท�องคำล��น้ไส�อาเจ ยน้ อาการท �แปลกไป คำ�อ อารมณี$เปล �ยน้แปลง ก�งวิลกระส�บกระส(าย น้อน้ไม(ห้ล�บ และใน้คำน้ไทย พบวิ(าม อาการคำ�น้รอบๆ บร�เวิณีท �ถุ%กก�ด ห้ร�อ คำ�น้แขน้ขาข�างท �ถุ%กก�ด อาจม อาการชี้า เจ5บเส ยวิรอบๆ บร�เวิณีท �ถุ%กก�ด

38

• 2. ระยะอาการทางระบบประสาท แบ(งย(อยเป4น้          2.1 อาการกล�วิน้�!า จะม อาการต7งแน้(น้ใน้ล�าคำอ กล�น้อาห้ารแข5งได� แต(กล�น้อาห้ารเห้ลวิล�าบาก เวิลาก�น้น้�!าจะส�าล�ก และเจ5บปวิดเน้��องจากกล�ามเน้�!อใน้ล�าคำอกระต#กเกร5ง ร�องโห้ยห้วิน้คำล�ายห้มาเห้(าห้อน้ เพราะกล�ามเน้�!อคำวิบคำ#มสายเส ยงเป4น้อ�มพาต          2.2 อาการกล�วิลม ผ%�ป=วิยจะสะด#�งผวิาเม��อถุ%กลมพ�ด          2.3 อาการประสาทไวิ ผ%�ป=วิยจะกล�วิ สะด#�งเกร5งต(อส�มผ�สต(างๆ ไม(ชี้อบแสงสวิ(าง          2.4 อาการคำล#�มคำล��งประสาทห้ลอน้ ผ%�ป=วิยอาจอาละวิาด ด#ร�ายน้(ากล�วิ          2.5 อาการอ��น้ๆ เชี้(น้ อ�มพาต

39

ก�รปฐมพย�บ�ล     1. ร บล�างแผลด�วิยน้�!าและสบ%(ห้ลายๆ คำร�!ง พยายามล�าง

ให้�เข�าถุ7งรอยล7กของแผล ถุ�าไม(ม สบ%(ใชี้�ผงซ้ำ�กฟอกแทน้ก5ได� 2. ท�าคำวิามสะอาดซ้ำ�!าด�วิยน้�!ายาฆ่(าเชี้�!อ เชี้(น้ alcohol 70%

     3. ถุ�าแผลฉกรรจ$ม เล�อดออก คำวิรปล(อยให้�เล�อดออกก(อน้ระยะห้น้7�งเพ��อล�างน้�!าลายซ้ำ7�งอาจม เชี้�!อไวิร�สออก 4. ถุ�าสามารถุเฝี0าด%อาการส�ตวิ$ (กรณี ท �ม เจ�าของ ) คำวิรก�กข�งและเฝี0าด%อาการอย(างน้�อย 10 วิ�น้ 5. กรณี ท �ส�ตวิ$ตาย คำวิรน้�าส(งเพ��อตรวิจห้าเชี้�!อด�วิย 6. คำวิรร บมาพบแพทย$ เพ��อร�บการฉ ดวิ�คำซ้ำ น้ป0องก�น้โรคำพ�ษส#น้�ขบ�า และวิ�คำซ้ำ น้ป0องก�น้บาดทะย�กท�น้ท ไม(จ�าเป4น้ต�องรอให้�ส�ตวิ$ม อาการก(อน้

40

3. ส�ตว/ที่��ม�เหล8กไนต'อย     ส�ตวิ$พวิกผ7!ง แตน้ ต(อ ห้มาร(า มดตะน้อย พวิกน้ ! จะม เห้ล5กไน้ และจะม ต(อมน้�!าพ�ษ ผ%�ป=วิยท �ถุ%กต(อยจะม อาการเจ5บ ปวิด และบวิม ตรงบร�เวิณีท �ถุ%กต(อย ถุ�าย�งไม(ด7งเห้ล5กไน้ออก กล�ามเน้�!อบร�เวิณีท �ถุ%กต(อยจะห้ดต�วิต(อไปอ ก 2-3 น้าท ท�าให้�เห้ล5กไน้ฝีFงต�วิล7กอ ก และน้�!าพ�ษจะถุ%กปล(อยเข�าไปเพ��มมากข7!น้ อาการอ��น้ๆ ท �พบ คำ�อ ลมพ�ษ ห้อบห้�ด อาเจ ยน้ คำล��น้ไส� เจ5บห้น้�าอก ห้�วิใจเต�น้ผ�ดปกต� ใน้รายท �ม อาการร#น้แรงอาจม อาการห้ายใจไม(ออก และชี้5อกได�จน้ถุ7งเส ยชี้ วิ�ตได�ใน้ท �ส#ด

41

การปฐมพยาบาล     1. ให้�ร บเอาเห้ล5กไน้ออก โดยใชี้�ใบม ดข%ดออกห้ร�อใชี้�

เทปใสป?ดทาบแล�วิด7งออกเห้ล5กไน้จะต�ดออกมา 2. ล�างบร�เวิณีท �ถุ%กต(อยด�วิยน้�!าและสบ%( เชี้5ดให้�แห้�ง แล�วิทาด�วิยน้�!ายาฆ่(าเชี้�!อ ถุ�าม อาการปวิดมาก ก5ประคำบด�วิยคำวิามเย5น้ เพ��อลดอาการปวิด เม��ออาการท#เลาลง

3. ทาบร�เวิณีท �ถุ%กต(อยด�วิย Antihistamine cream จะบรรเทาอาการบวิมแดงได�

     4. ถุ�าแพ�พ�ษจะม อาการร#น้แรงถุ7งข�!น้ห้ายใจไม(ออก ห้น้�าเข ยวิ คำวิามด�น้โลห้�ตต��าลงและ ชี้5อก กรณี เชี้(น้น้ !ต�องใชี้�สายร�ดร�ดเห้น้�อบร�เวิณีท �ถุ%กต(อย ถุ�าสามารถุท�าได� จน้กระท��งอาการแพ�ห้มดไป ขณีะเด ยวิก�น้ก5ร บไปพบแพทย$ท�น้ท เม��อร% �วิ(าม อาการแพ�พ�ษด�งกล(าวิ

ขอบคำ#ณีท �มาข�อม%ล: http://www.nurse.nu.ac.th

42

ก�รพ�นผู้�� (Bandaging)     เม��อเก�ดการบาดเจ5บจากกระด%กห้�ก ห้ร�อม บาดแผลตามอวิ�ยวิะต(างๆ ของร(างกาย การพ�น้ผ�าก5เป4น้อ กข�!น้ตอน้ห้น้7�งท �ใชี้�ใน้การปฐมพยาบาลเพ��อร(วิมก�บการดามอวิ�ยวิะท �ห้�ก ห้ร�อ พ�น้แผลก(อน้น้�าส(งโรงพยาบาล     ผ%�ชี้(วิยเห้ล�อจะต�องฝีIกพ�น้ผ�าเสมอ ๆ จน้กระท��งสามารถุพ�น้ได�อย(างถุ%กต�อง และรวิดเร5วิ และคำวิรเร ยน้ร% �พ�!น้ฐาน้เก �ยวิก�บเทคำน้�คำการพ�น้ผ�าไวิ�ประมาณี 2-3 วิ�ธี เพ��อจะได�ด�ดแปลงพ�น้ส(วิน้ต(าง ๆ ของร(างกายได�ท#กส(วิน้     

43

ชี้น้�ดของผ�าพ�น้แผลท �ใชี้�ใน้การปฐมพยาบาลแบ(งกวิ�าง ๆ ได� 2

ชี้น้�ด     1. ผ�าพ�น้แผลชี้น้�ดเป4น้ม�วิน้ แบ(งเป4น้ชี้น้�ดธีรรมดา (Roll

gauze bandage) และ ชี้น้�ดผ�าย�ด (Elastic bandage) ซ้ำ7�งชี้น้�ดผ�าย�ดจะม คำวิามย�ดห้ย#(น้ได�ด กวิ(า ม ขน้าดแตกต(างก�น้ โดยม คำวิามกวิ�าง 1,2,3,4, ห้ร�อ 6 น้�!วิ การเล�อกใชี้�ข7!น้อย%(ก�บขน้าดของอวิ�ยวิะท �บาดเจ5บ เชี้(น้ ท �น้�!วิม�อใชี้�ขน้าด 1 น้�!วิ ส(วิน้ศึ รษะใชี้�ขน้าด 6 น้�!วิ เป4น้ต�น้ ขน้าดของผ�าท �พอเห้มาะคำ�อ เม��อพ�น้แล�วิขอบของผ�าคำวิรกวิ�างกวิ(าขอบบาดแผลอย(างน้�อยห้น้7�งน้�!วิ

   2. ผ�าสามเห้ล �ยม (Triangular bandage) เป4น้ผ�าสามเห้ล �ยมม ฐาน้กวิ�าง และด�าน้ประกอบสามเห้ล �ยมยาวิ 36-40 น้�!วิ

ใน้บางโอกาสวิ�สด#ด�งกล(าวิห้าไม(ได� ด�งน้�!น้ผ%�ปฐมพยาบาลอาจต�องด�ดแปลงวิ�สด#อ��น้มาใชี้�แทน้ เชี้(น้ ผ�าเชี้5ดห้น้�า ผ�าเชี้5ดต�วิ เส�!อผ�า ห้ร�อแม�แต(เข5มข�ดผ�า แต(จะต�องเล�อกเฉพาะท �สะอาด ๆ เท(าน้�!น้

44

ประโยช้น/ของผู้��พ�นแผู้ล     ใชี้�ห้�ามเล�อด, ป0องก�น้การต�ดเชี้�!อ, พ�น้เฝีEอกใน้รายกระด%กห้�ก,ใ ชี้�ย7ดผ�าป?ดแผลให้�อย%(ก�บท �หล�กที่��วไปในก�รพ�นผู้��     1. ก(อน้พ�น้ผ�าท#กคำร�!ง ผ�าท �พ�น้ต�องม�วิน้ให้�เร ยบร�อย ไม(ห้ล#ดล#(ย     2. จ�บผ�าด�วิยม�อข�างท �ถุน้�ด โดยห้งายม�วิน้ผ�าข7!น้     3. วิางผ�าลงบร�เวิณีท �ต�องการพ�น้ พ�น้รอบส�ก 2-3 รอบ เม��อเร��มต�น้ และส�!น้ส#ดการพ�น้ เพ��อป0องก�น้ไม(ให้�ผ�าคำลายต�วิห้ล#ดออก     

45

4. พ�น้จากส(วิน้ปลายไปห้าส(วิน้โคำน้ ห้ร�อ พ�น้จากข�างล(างข7!น้ข�างบน้ ห้ร�อ พ�น้จากส(วิน้เล5กไปห้าส(วิน้ให้ญ(     5. เม��อส�!น้ส#ดการพ�น้ คำวิรผ%กห้ร�อใชี้�เข5มกล�ดห้ร�อต�ดพลาสเตอร$ให้�เร ยบร�อย แต(ไม(ให้�ท�บบร�เวิณีแผล     6. การใชี้�ผ�าย�ดต�องระวิ�งการร�ดแน้(น้จน้เก�น้ไป จน้เล�อดเด�น้ไม(สะดวิกและกดท�บเส�น้ประสาท ส�งเกตได�จากการบวิม ส ผ�วิซ้ำ ด ขาวิ และเย5น้ พร�อมท�!งผ%�บาดเจ5บจะบอกถุ7งอาการปวิดและชี้า     7. ถุ�าม อาการปวิดและชี้า บร�เวิณีท �พ�น้ผ�า ให้�ร บคำลายผ�าท �พ�น้ไวิ�ออกแล�วิ จ7งพ�น้ให้ม(

46

ภ�พที่�� 9 ชี้น้�ดของผ�าพ�น้แผล

ล�กษณีะต'�งๆ ของก�รพ�นผู้��พ�นแผู้ล วิ�ธี การพ�น้เป4น้วิงกลม

47

ชี้น้�ดม�วิน้และวิ�ธี ท�า    1. การพ�น้รอบห้ร�อพ�น้เป4น้วิงกลม (Circular turns) เป4น้การพ�น้รอบท �ใชี้�ก�บส(วิน้ท �เป4น้วิงกลม และม�กใชี้�เป4น้จ#ดเร��มต�น้และจ#ดจบของการพ�น้ผ�าพ�น้แผลชี้น้�ดม�วิน้ล�กษณีะอ��น้ ๆ อวิ�ยวิะท �เห้มาะส�าห้ร�บการพ�น้รอบ เชี้(น้ รอบศึ รษะ รอบน้�!วิม�อ รอบข�อม�อ เป4น้ต�น้ซ้ำ7�งม วิ�ธี การพ�น้ตามล�าด�บ

48

คำ�าชี้ !แจง ให้�ย#วิกาชี้าดเล�อกคำ�าตอบท �ถุ%กท �ส#ดเพ ยงคำ�าตอบเด ยวิ1. บาดแผลห้มายถุ7งข�อใด ก. รอยฟกซ้ำ�!า ด�าเข ยวิ ถุลอก ข. รอยฉ กขาดรอยแตกแยกของผ�วิห้น้�งห้ร�อเย��อบ#ส(วิน้ท �ล7กกวิ(าชี้� !น้

ผ�วิห้น้�ง คำ. อาการห้ายใจไม(ออก ง. อาการห้มดสต�2. การห้�ามเล�อดแบ(งออกเป4น้ก �วิ�ธี ก. 1 วิ�ธี ข. 2 วิ�ธี คำ. 3 วิ�ธี ง. 4 วิ�ธี 3. จ#ดประสงคำ$ของการห้�ามเล�อดเพ��ออะไร ก. เพ��อร�กษาบาดแผล ข. เพ��อคำลายกล�ามเน้�!อ คำ. เพ��อลดการส%ญเส ยเล�อดไปจากร(างกาย ง. เพ��อร�กษาอาการเป4น้ลม4. บาดแผลไฟไห้ม� คำวิรใชี้�อะไรปฐมพยาบาลเบ�!องต�น้ ก. น้�!าม�น้พ�ชี้ ข. น้�!าม�น้มวิย คำ. น้�!าม�น้เบน้ซ้ำ�น้ ง. น้�!า

เปล(า5. ผ%�บาดเจ5บป=วิยฉ#กเฉ�น้ท �ต�องเคำล��อน้ย�ายท�น้ท คำวิรอย%(ใน้กรณี ใด ก. ไฟไห้ม�ห้ร�ออ�น้ตรายจากไฟ ข. ระเบ�ดห้ร�อวิ�ตถุ#

อ�น้ตราย คำ. อ�น้ตรายร#น้แรงจากอ#บ�ต�เห้ต#ทางจราจร ง. อ�น้ตรายจากต7กถุล(ม

แบบทดสอบห้ล�งเร ยน้

ข�อที่�� คำ��ตอบ1 ข2 ข3 คำ4 ง5 ก

แบบเฉลยทดสอบห้ล�งเร ยน้

การปฐมพยาบาลผ%�ป=วิยท �ถุ%กง%ก�ด .      1http://WWW.healthnet.in.th/text/forum /accident/exide

-8 .n htmlธีเน้ศึ พ�วิพรพงษ$ (2003 ). คำ�าถุามท �น้(าสน้ใจเก �ยวิก�บโรคำพ�ษส#น้�ขบ�า .     http://WWW.thaiclinic.com/rabies.htmlธีเน้ศึ พ�วิพรพงษ$ . (2003 ). ท�าอย(างไรเม��อถุ%กง%ก�ด .     http://WWW.thaiclinic.com/snakebite.htmlธี รวิ�ฒน้$ ก#ลทน้�น้ท$ . (2539 ). การปฐมพยาบาลเน้��องจากการบาดเจ5บจากการก ฬา . กร#งเทพฯ :     ส�าน้�กพ�มพ$ไทยวิ�ฒน้าพาน้�ชี้.น้งน้#ชี้ ต�น้ต�ธีรรม (บรรณีาธี�การ ) . (2542 ). คำ%(ม�อการปฐมพยาบาล . กร#งเทพฯ :     สถุาบ�น้การแพทย$ด�าน้อ#บ�ต�เห้ต#และสาธีารณีภ�ย กรมการแพทย$ กระทรวิงสาธีารณีส#ข.พ�พ�ฒน้$ ชี้%วิรเวิชี้ . (2539 ). อ#บ�ต�เห้ต#และการปฐมพยาบาล . กร#งเทพฯ : เล�ฟ แอน้น้$ ล�พเพลส.เร�องศึ�กด�H ศึ�ร�ผล (แปล ) (2544 ). คำ%(ม�อการปฐมพยาบาล . กร#งเทพฯ : บร�ษ�ทน้าน้ม บ#Bคำส$ จ�าก�ดวิชี้�รา กส�โกศึล . (2539 ). การปฏิ�บ�ต�พยาบาลและเคำห้พยาบาล . กร#งเทพฯ : ส#พรการพ�มพ$.วิ�ชี้�ย วิน้ด#รงคำ$วิรรณี . (บรรณีาธี�การ ) (2534 ). การปฐมพยาบาล . กร#งเทพฯ :     โรงพ�มพ$แห้(งจ#ฬาลงกรณี$ มห้าวิ�ทยาล�ย.วิ�ชี้�ย วิน้ด#รงคำ$วิรรณี , ทศึศึาสตร$ ห้าญร# (งโรจน้$ . (บรรณีาธี�การ ) (2536 ). การปฐมพยาบาล      (first Aid Management ). กร#งเทพฯ : ห้น้(วิยก ฬาเวิชี้ศึาสตร$สาขาเวิชี้ศึาสตร$ แรงงาน้     และการก ฬา ภาคำวิ�ชี้าศึ�ลยศึาสตร$ออร$โธีป?ด�กส$และกายภาพบ�าบ�ด คำณีะแพทยศึาสตร$ศึ�ร�ราชี้พยาบาล มห้าวิ�ทยาล�ยมห้�ดล

บรรณีาน้#กรม

วิ�ภาพร วิรห้าญ , จงร�ก อ�ฐร�ตน้$, ส#วิรรณีา บ#ญยะล พรรณี . (2536 ). การปฐมพยาบาลและการพยาบาล     ฉ#กเฉ�น้.ขอน้แก(น้ : ขอน้แก(น้การพ�มพ$.วิ�ร�ตน้$ ศึร น้พคำ#ณี และ ศึร น้พคำ#ณี . (2541 ). การปฐมพยาบาล . กร#งเทพฯ :

     โรงพ�มพ$แห้(งจ#ฬาลงกรณี$ มห้าวิ�ทยาล�ย.เสน้อ อ�น้ทรส#ขศึร . (2539 ). การปฐมพยาบาลเบ�!องต�น้ . กร#งเทพฯ : เจร�ญวิ�ทย$การพ�มพ$.อ�จฉรา วิ�ฒน้าภ�ญโญ . (2535 ). คำ%(ม�อการปฐมพยาบาล . กร#งเทพฯ : เจเน้อร�ลบ#Bคำเซ้ำน้เตอร$.

1995Andrew, K. M. ( ). First Aid Manual. Dorling Kindersley Li mi t ed :

     London. AAAAAAAA AAA AA AAAAAAA AAAAAAAAA , . . . (1994 ).

and management .     (2 nd ed .). Oxford : Butterworth-Heinemann Ltd. Flegel, M. J. (1992). Sportfirstaid. I l l i noi s: Lei sur e Pr ess.Marsden, A . A . , Molfat, S . C . , & Scott, R . (1995 ). First aid manual .      London: Dorling Kindersley.

บรรณีาน้#กรม ต(อ