ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՄԲ …mnp.am/uploads/1/1547213253exvard_abgaryan__hayt.pdfցամաքային է՝ շատ շոգ, չոր ամառ, չափավոր

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

«ԱԲԳԱՐՅԱՆ ԵՂԲԱՅՐՆԵՐ»

ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՄԲ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՀՀ ԿՈՏԱՅՔԻ ՄԱՐԶԻ ԵՂՎԱՐԴԻ ՀՐԱԲԽԱՅԻՆ ԽԱՐԱՄԻ ՀԱՆՔԱՎԱՅՐԻՑ

ՕԳՏԱԿԱՐ ՀԱՆԱԾՈՅԻ ԱՐԴՅՈՒՆԱՀԱՆՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ

ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՎՐԱ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ

ՆԱԽՆԱԿԱՆ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՀԱՅՏ

«ԱԲԳԱՐՅԱՆ ԵՂԲԱՅՐՆԵՐ» ՍՊԸ

տնօրեն՝ Ս. ԱԲԳԱՐՅԱՆ

Երևան 2018

ՕԳՏԱԳՈՐԾՎՈՂ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ՏԵՐՄԻՆՆԵՐ

Օգտակար հանածոյի պաշարներ` օգտակար հանածոյի կուտակումներ, որոնց

ծավալը, քանակը, որակը և տարածքային դիրքն ու ձևը որոշված են

Հանքավայր` ընդերքի մաս, որը պարունակում է օգտակար հանածոյի պաշարներ

(այդ թվում` կանխատեսումային), որոնք ստացել են երկրաբանատնտեսագիտական

գնահատական.

Օգտակար հանածոյի երևակում` ընդերքի տեղամաս, որում հայտնաբերվել է

օգտակար հանածոյի առկայություն, որի քանակը, որակը և արդյունաբերական

նշանակությունը դեռ որոշված չեն

երկրաբանական ուսումնասիրություններ` ընդերքի երկրաբանական

աշխատանքների համալիր, որի նպատակն է ուսումնասիրել երկրակեղևի

կառուցվածքը, ապարների առաջացման պայմանները, արտածին երկրաբանական

պրոցեսները, հրաբխային գործունեությունը, ինչպես նաև հայտնաբերել ու

գնահատել օգտակար հանածոների պաշարները

Օգտակար հանածոյի արդյունահանում` օգտակար հանածոյի դուրսբերումը

հանքավայրերից և դրանց մեջ պարփակված օգտակար բաղադրիչների կորզմանն

ուղղված աշխատանքների համալիր

Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության նախնական գնահատական`

երկրաբանական ուսումնասիրությունների և օգտակարա հանածոների

արդյունահանման ընթացքում շրջակա միջավայրի վրա հնարավոր բացասական

ազդեցությունների բացահայտում և գնահատում

Բնապահպանական միջոցառումների ծրագիր` երկրաբանական ուսումնասի-

րության աշխատանքների հետևանքով բնապահպանական կորուստների

նվազեցման/կանխարգելման նպատակով պլանավորվող միջոցառումներ

Բնապահպանական կառավարման պլան՝ ընդերքօգտագործման հետևանքով

բնապահպանական կորուստների նվազեցման, անվերադարձ ազդեցության

կանխարգելման նպատակով պլանավորվող միջոցառումներ և դրանց

իրականացման մշտադիտարկման ցուցիչներ, որոնք հստակ են և չափելի` որոշակի

ժամանակի ընթացքում

Կարմիր գիրք՝ հազվագյուտ և ոչնչացման վտանգի տակ

գտնվող կենդանիների, բույսերի և սնկերի լրացման, խմբագրման ենթակա ցուցակ

Հող` երկրի մակերևույթում բիոտիկ, աբիոտիկ և մարդածին գործոնների երկարատև

ազդեցության արդյունքում առաջացած ինքնուրույն բնագիտապատմական

հանքաօրգանական բնական մարմին` կազմված կոշտ հանքային և օրգանական

մասնիկներից, ջրից ու օդից և ունի բույսերի աճի ու զարգացման համար

համապատասխան պայմաններ ստեղծող յուրահատուկ գենետիկամորֆոլոգիական

հատկանիշներ ու հատկություններ

Հողի բերրի շերտ` հողային ծածկույթի վերին շերտի բուսահող, որն օգտագործվում է

հողերի բարելավման, կանաչապատման, ռեկուլտիվացման նպատակներով

Ռեկուլտիվացում` խախտված հողերի վերականգնմանն ուղղված (օգտագործման

համար պիտանի վիճակի բերելու) միջոցառումների համալիր, որը կատարվում է 2

փուլով` տեխնիկական և կենսաբանական

Ազդակիր համայնք՝ շրջակա միջավայրի վրա հիմնադրութային փաստաթղթի կամ

նախատեսվող գործունեության հնարավոր ազդեցության ենթակա համայնքի

(համայնքների) բնակչություն` ֆիզիկական և (կամ) իրավաբանական անձինք

Խախտված հողեր` առաջնային տնտեսական արժեքը կորցրած և շրջակա միջավայրի

վրա բացասական ներգործության աղբյուր հանդիսացող հողեր

1. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

▪ Նախատեսվող գործունեության անվանումը և նպատակը

ՀՀ Կոտայքի մարզի Եղվարդի հրաբխային խարամի հանքավայրից

նախատեսվում է իրականացնել օգտակար հանածոյի արդյունահանման

աշխատանքներ:

Հանքավայրը գտնվում է Արագած լեռան հարավ-արևելյան լանջի դեպի

Քանաքեռ-Եղվարդյան սարավանդի անցման գոտում:

Շրջանի երկրաբանական կառուցվածքում մասնակցում են հիմնականում

երրորդական և չորրորդական ժամանակաշրջանի ապարները, ինչպես նաև

ժամանակակից առաջացումները:

Հանքավայրի օգտակար հանածոն՝ հրաբխային խարամները, կապված են

Արագած հրաբխային լեռան երրորդական օջախների ժայթքումների հետ,

վերագնվում են չորրորդական ժամանակաշրջանին:

Դրանք ներկայացված են հրաբխային խարամներով, լապիլներով և ավազով:

Հրաբխային խարամները 2սմ և ավելի չափսեր ունեցող կտորներ են, որոնք խիստ

ծակոտկեն են (30-40%): Լապիլների չափերը տատանվում են 2սմ-ից 5մմ

սահմաններում:

Եղվարդի հանքավայրի տարածքը սկզբնական դիրքում իրենից ներկայացնում

էր ոչ մեծ հրաբխային կառույց, որն ունի գրեթե կլոր կոնի ձև, ոչ սիմետրիկ կողային

մակերեսներով: Կոնի հիմքի տրամագիծը կազմում է 500-550մ, բարձրությունը՝ 50-

55մ: Կոնի լանջերը անկում են 15-25, տեղ-տեղ՝ 30-35:

Ապարի միներալային կազմում մասնակցում են հրաբխային ապակի

պլագիոկլազների միկրոլիթներով, պարունակում է, պլագիոկլազի, կալիումային

դաշտային սպաթների, քվարցի հատիկներ, բիոտիտի թեփուկներ:

Հրաբխային խարամները բնութագրվում են հետևյալ քիմիական կազմով (%%).

SiO2 63.5, TiO2 0.25, Al2O3 15.05, Fe2O3 2.0, CaO 3.84, MgO 1.08, Na2O 2.64, K2O 3.17, ԿՇԺ

1.24:

Օգտակար հանածոյի ֆիզիկամեխանիկական հատկություններն են.

ծավալալիրքային զանգվածըծ. փխրուն վիճակում` 1190 կգ/մ3, խտացրած վիճակում`

1300 կգ/մ3, ապարակտորի ծավալային զանգվածը` 2155 կգ/մ3, խտությունը` 2550

կգ/մ3, ծակոտկենությունը` 15.5%:

Հանքավայրի օգտակար հանածոն որակական հատկություններով

համապատասխանում է «Խիճ և ավազ ծակոտկեն լեռնային ապարներից» 22267-76

ԳՈՍՏ-ի պահանջներին և պիտանի է լցանյութերի պատրաստման համար:

Ռադիոմետրիկ չափումների հիման վրա պարզվել է, որ հրաբխային

խարամների գումարային տեսակարար ակտիվությունը չի գերազանցում

17մկՌ/ժամը, դրանք կարող են օգտագործվել շինարարական աշխատանքների բոլոր

բնագավառներոմ՝ առանց սահմանափակման:

Հանքավայրի պաշարները հաստատվել են ՀՀ բնապահպանության

նախարարության աշխատակազմի օգտակար հանածոների պաշարների

գործակալության 03.05.2006թ.-ի N 103 որոշմամբ ըստ B կարգի 453.4հազ.մ3

քանակությամբ:

▪ Նախատեսվող գործունեության բնութագիրը

«Աբգարյան եղբայրներ» ՍՊ ընկերությունը Եղվարդի հրաբխային խարամի

հանքավայրից օգտակար հանածոյի արդյունահանման աշխատանքները

նախատեսում է բաց լեռնային աշխատանքներով, միակողմանի խորացող

մշակման համակարգով, աշխատանքային ճակատի արևելքից-արևմուտք

զարգացմամբ, առանց հորատասեպային աշխատանքների կիրառման:

Օգտակար հանածոների բարձման աշխատանքները կատարվում են մեկ

շերեփանի ուղիղ թի էքսկավատորով: Ապարը մինչև ՋՏ կայան տեղափոխվում է

КрАЗ-256Б ինքնաթափով:

Բացահանքի տարեկան արտադրողականությունն ըստ լեռնային զանգվածի

կազմում է 20000մ3:

Բացահանքի տարածքում մակաբացման ապարների միջին հզորությունը

կազմում է 1.8մ: Հանքավայրի մի մասը շահագործվել է նույն ընկերության կողմից:

Ընդերքօգտագործման իրավունքի ավարտով պայմանավորված ընկերությունը կրկին

ցանկանում է իրականացնել հանքարդյունահանման աշխատանքներ: Հանքավայրի

մնացորդային պաշարները 01.01.2018թ. դրությամբ կազմում են շուրջ 375հազմ.մ3:

Մակաբացման ապարները շուրջ 11000մ3 ծավալով կուտակվելու է նախկին

արդյունահանված տարածքում:

Մշակման համակարգի տարրերն են.

• հանքաստիճանի բարձրությունը մինչև 8.0մ,

• բացահանքի կողիմ վերջնական թեքման անկյունը 50°,

• յուրաքանչյուր աստիճանի վրա թողնված բերմայի լայնությունը 2.5մ,

• աշխատանքային հրապարակի լայնությունը 20մ:

Վարջնական դիրքում բացահանքի չափերն են՝ երկարությունը 130մ,

լայնությունը 120մ, խորությունը 45մ, օտարման մակերեսը 1.6հա:

Բացահանքի աշխատանքային ռեժիմը 260 աշխատանքային օր է, մեկ

հերթափոխով, հերթափոխի տևողությունը 8 ժամ:

Բացահանքի ծառայման ժամկետը կազմում է մոտ 15 տարի:

Արտադրական հրապարակում տեղադրվելու է ինվենտարային կենցաղային

տնակ և երկտեղանի արտաքնոց: Անբարենպաստ եղանակի դեպքում բացահանքի

աշխատողները կօգտվեն տեղափոխվող բեռնարկղային տիպի K-4 մակնիշի

ինվենտարային տնակից: Բացահանքի աշխատողների ջրամատակարարման համար

արտհրապարակում օգտագործվում է В-1-ВЦВ–1 մակնիշի ջրի ցիստեռն:

▪ Նախագծման նորմատիվ-իրավական հենքը

Օգտակար հանածոյի արդյունահանման աշխատանքների շրջակա միջավայրի

վրա ազդեցության նախնական գնահատման հայտը կազմելիս ընկերությունն

առաջնորդվել է բնապահպանական օրենսդրության պահանջներով, որոնք

ամրագրված են հետևյալ իրավական ակտերում.

- «Մթնոլորտային օդի պահպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության

օրենքը (01.11.1994թ.),

- «Բուսական աշխարհի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը

(23.11.1999թ.),

- «Կենդանական աշխարհի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը

(03.04.2000թ.),

- Հայաստանի Հանրապետության «Հողային» օրենսգիրք (02.05.2001թ.),

- Հայաստանի Հանրապետության «Ջրային» օրենսգիրք (04.06.2002թ.)

- «Ընդերքի մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենսգիրք» ՀՀ օրենք

(01.01.2012թ.),

- Հայաստանի Հանրապետության «Անտառային» օրենսգիրք (24.10.2005թ.),

- «Բնության հատուկ պահպանվող տարածքների մասին» Հայաստանի

Հանրապետության օրենքը (27.11.2006թ.),

- «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման և փորձաքննության

մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը (09.08.2014թ.),

- «ՀՀ բույսերի Կարմիր գիրքը հաստատելու մասին ՀՀ կառավարության

29.01.2010թ.-ի N 72-Ն որոշում,

- «ՀՀ կենդանիների Կարմիր գիրքը հաստատելու մասին ՀՀ կառավարության

29.01.2010թ.-ի N 71-Ն որոշում,

- «ՀՀ բուսական աշխարհի օբյեկտների պահպանության և բնական

պայմաններում վերարտադրության նպատակով դրանց օգտագործման կարգը

սահմանելու մասին ՀՀ կառավարության 31.07.2014թ.-ի N 781-Ն որոշում,

- «ՀՀ բնության հուշարձանների ցանկը հաստատելու մասին ՀՀ

կառավարության 14.08.2008թ.-ի N 967-Ն որոշում,

- «Ընդերքօգտագործման հետևանքով բնապահպանական կորուստների

նվազեցման, անվերադարձ ազդեցության կանխարգելման նպատակով

պլանավորվող մշտադիտարկումների իրականացման պահանջների, ինչպես նաև

արդյունքների վերաբերյալ հաշվետվությունները ներկայացնելու կարգը սահմանելու

մասին» ՀՀ կառավարության 22.02.2018թ.-ի N 191-Ն որոշում:

2. ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸ

▪ Գտնվելու վայրը

Եղվարդի հրաբխային խարամների հանքավայրը գտնվում է ՀՀ Կոտայքի

մարզում, Եղվարդ քաղաքից մոտ 6կմ հարավ-արևմուտք և Աշտարակ քաղաքից շուրջ

6.5կմ հարավ-արևելք (նկար 1 և 2):

Հանքավայրի հաստատված պաշարների ուրվագիծը բնութագրվում է հետևյալ

կոորդինատներով.

1. 8450840, 4462293

2. 8450948, 4462318

3. 8451030, 4462220

4. 8450878, 4462180

Հանքավայրի տարածքը տեղակայված է 1330-13505մ բացարձակ

բարձրությունների վրա:

Տարածքի ամենախոշոր բնակավայրը Եղվարդ քաղաքն է, որը գտնվում է

Երևանից 18կմ հյուսիս-արևմուտք, Աշտարակ-Արզնի խճուղու վրա: Հեռու լինելով

տարանցիկ մայրուղիներից, Եղվարդը և ՀՀ Կոտայքի մարզի, և Երևանի

ագլոմերացիայի շրջանակում զբաղեցնում է համեմատաբար մեկուսացված դիրք և

շրջապատված է հիմնականում գյուղատնտեսական նշանակության տարածքներով:

Հանքավայրի ճանապարհատրանսպորտային պայմանները բարենպաստ են,

քանի որ հանքավայրի անմիջական հարևանությամբ անցում է Եղվարդ-Աշտարակ

բարեկարդ ավտոմոբիլային ճանապարհը: Մոտակա երկաթուղային կայարանը՝

Երևանը գտնվում է հանքավայրից մոտ 20կմ հեռավորության վրա:

Ռելիեֆ, երկրաձևաբանություն

Տեղամասը գտնվում է Արարատյան դաշտավայրի նախալեռնային գոտում

Արագած և Արայի լեռ խոշոր հրաբուխների միջև տեղակայված Քանաքեռ-Եղվարդի

սարահարթում: Այս սարահարթի բացարձակ բարձրությունները տատանվում են

1000-1500 մ սահմաններում: Ռելիեֆը թույլ բլրակային-ալիքավոր է, որոշ տեղերում

բարձրանում են առանձին շլակային կոներ: Սարահարթը դեպի հարավ և արևելք

Երևանի շրջակայքում երկու լայն աստիճանների ձևով աստիճանաբար իջնում է

Եղվարդի հրաբխային խարամների հանքավայր

Նկար 2.

(հատված 1:50000 մասշտաբի տոպոգրաֆիական քարտեզից)

դեպի Արարատյան հարթավայր: Սարահարթը հյուսիսային մասից պարփակված է

Արայի լեռ հրաբխով, որի լանջերը զառիթափ իջնում են դեպի սարահարթ:

Արայի լեռը կտրտված է բազմաթիվ ձորակներով, որոնք գարնանային ձնհալքի

և տեղումների ժամանակ վարարում են և, հողի մակերեսային շերտը լվանալով,

հսկայական քանակով տիղմ են տեղափոխում դեպի Եղվարդի սարահարթ:

Հրաբխային ապարների ճեղքվածքներից ներծծվում է ձյան հալոցքի և տեղումներիի

հսկայական քանակ և այդ է պատճառը, որ մակերեսային հոսք չի ձևավորվում:

Հրաբխային Արայի լեռան լանջերով դեպի ցած ձգվում են մի շարք խոշոր և մանր

հովիտներ, կանյոններ, ձորակներ: Արագածի զանգվածից դեպի արևելք գտնվում է

Քասաղ գետի կանյոնը: Այս կանյոնը բաժանում է Արագածի լավաները հրաբխային

Արայի լեռան լավաներից, որոնք վեր են խոյանում Եղվարդի սարահարթից մոտ 1000

մ բարձրության վրա: Քասաղ գետը ջրաբաժան է Նաիրիի /Կոտայք/ և Ապարանի

/Արագածոտն/ տարածաշրջանների միջև: Քասաղը լեռնային գետ է, հրաբխային

ապարները ձևավորել են գեղատեսիլ հովիտ - կիրճ, որը համարվում է

հանրապետության տեսարժան վայրերից մեկը: Արայի լեռան արևմտյան լանջերը

պատված են արևելյան կաղնու նոսր անտառներով: Հարավային և հարավ-արևելյան

լանջերը թեքված են դեպի Եղվարդի սա րահարթը, աստիճանաբար իջնում են դեպի

հարավ-արևելք և աննկատ ձուլվում մայրաքաղաքի լանդշաֆտի հետ: Դրանք մինչև

լեռան գագաթը ծածկված են թփուտային և ալպիական բուսականությամբ: Ջրային

ռեսուրսներով տեղանքը հարուստ չէ: Կոտայքի ռելիեֆը ձևավորվել է երիտասարդ

ջրաբերուկներից:

Բուն հանքավայրի տարածքը սկզբնական դիրքում իրենից ներկայացնում էր ոչ

մեծ հրաբխային կառույց, որն ունի գրեթե կլոր կոնի ձև, ոչ սիմետրիկ կողային

մակերեսներով: Կոնի հիմքի տրամագիծը կազմում է 500-550մ, բարձրությունը՝ 50-

55մ: Կոնի լանջերը անկում են 15-25, տեղ-տեղ՝ 30-35:

Հանքավայրի տարածքի երկրաձևաբանական և լանջերի թեքության

քարտեզները ներկայացված են ստորև նկար 3-ում և 4-ում:

Նկար 3.

Նկար 4.

▪ Շրջանի կլիման

Եղվարդի հրաբխային խարամի հանքավայրի շրջանի կլիման արտահայտված

ցամաքային է՝ շատ շոգ, չոր ամառ, չափավոր ցուրտ, անհողմ ձնառատ ձմեռ (նկար

5): Կլիման հիմնականում ձևավորվում է միջին լայնությունների օդային

զանգվածների ազդեցության ներքո: Տաք սեզոնի եղանակները արդյունք են տեղանքի

ռադիացիոն տաքացման և, հատկապես, ցամաքային արևադարձային օդային

զանգվածների ազդեցության: Իսկ ձմռանը իշխում են բևեռային օդային

զանգվածները:

Տարեկան ջեմաստիճանային ամպլիտուդը մոտ 300 է: Թերմիկ ռեժիմը

բավական բարձր է՝ տարեկան միջին ջերմաստիճանը 9.10, ամենատաք ամսվանը

22.70 (օգոստոս), իսկ միջին հունվարյանը՝ -6.10: Տեղումների տարեկան քանակը 407

մմ է, տարվա տաք կեսին (IV-X/ ընդամենը 231 մմ, իսկ ցուրտ կեսին /XI-III/՝ 176 մմ:

Առավելագույն արժեքները դիտվում են մարտ-ապրիլ-մայիս ամիսներին՝ 151 մմ:

Հարաբերական խոնավության ցուցանիշներն ունեն արտահայտված

օրինաչափություն՝ ձմռանը առավելագույն 77-78%, ամռանը՝ 44-47%: Տարեկան միջին

արժեքը 62%: Շրջանն առանձնանում է արևի ճառագայթային էներգիայի

առատությամբ, արևափայլքի տարեկան տևողությունը 2456 ժամ է: Արևի

ճառագայթային էներգիայի այսպիսի առատությունը հանգեցնում է

ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ինտենսիվության մաքսիմալ արժեքների:

Անհրաժեշտ է շեշտել, որ այստեղ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների քաղցը

բացառվում է: Իսկ առանց արևի օրերի թիվը տարեկան 39 է, մայիսից մինչև

հոկտեմբեր ոչ մի օր չի դիտվում առանց արևի: Քամու ռեժիմը տարբեր սեզոններում

տարբեր արժեք ունի: Քամու միջին տարեկան արագությունը 2,8 մ/վրկ է, ամառը

դիտվում է առավելագույն՝ 5,2 մ/վրկ /VII-VIII/, իսկ ձմռանը նվազագույն՝ 1,1-1,4 մ/վրկ

արագություն: Ամբողջ տարվա ընթացքում գերիշխում են հյուսիս- արևելյան և

հարավ-արևմտյան ուղղության քամիները:

Ձմեռը չափավոր ցուրտ է, առանձին տարիներին` «թույլ սառնամանիքային»:

Իշխում է ձմեռային եղանակների անտիցիկլոնային տիպը՝ անհողմ շտիլային քամու

ռեժիմ: 15 օր ամեն ամսվա ընթացքում դիտվում են տաքացումներով եղանակներ, երբ

օրվա ընթացքում օդի ջերմաստիճանը բարձրանում է 00-ից, դիտվում է ձյան շերտի

քայքայում: Ձմեռային եղանակային ռեժիմը ունի շատ կայուն բնույթ: Առանձին

Նկար 5.

տարիներին, երբ Արարատյան դաշտավայր են թափանցում Սիբիրյան անտիցիկլոնի

լեզվակները կամ արկտիկական օդային զանգվածները, դիտվում է «զգալի

սառնամանիքներով» եղանակային տիպը (5 օր), երբ միջին օրական ջերմաստիճանը

գտնվում է -12.5 - -22.50 սահմաններում: Արևային չափավոր սառը օդի ոչ շատ ցածր

ջերմաստիճանով եղանակի զուգակցումը ձմեռային բնապատկերի գեղեցկության

հուզական ներգործության հետ, անկասկած կարող է բարենպաստ ազդեցություն

ունենալ մարդու օրգանիզմի վրա, հատկապես աճող դեռահաս օրգանիզմի վրա:

Ձմեռը համեմատաբար կարճ է՝ 93 օր, սկսվում է դեկտեմբերի առաջին

տասնօրյակից և տևում մինչև մարտի առաջին տասնօրյակը: Դեկտեմբերի երկրորդ

տասնօրյակից ձևավորվում է կայուն ձյան շերտ, հասնելով մինչև 60 սմ բարձրության:

Եղվարդը տարածական ձգվածությամբ, ծովի մակերևույթից ունեցած

բարձրությամբ մոտ է մայրաքաղաքին: Եղանակային պայմանները և առանձին

օդերևութաբանական արժեքները մոտ են Երևանի տվյալներին: Սակայն ձմռան

ընթացքում ձյան ձևով դիտվող տեղումները ձևավորում են կայուն և բարձր ձյան

շերտ: Այս առանձնահատկությունն արդյունք է ֆիզիկաաշխարհագրական դիրքի և

լեռնագրության: Եղվարդում ձմռան սեզոնում դիտվում է օրինաչափության մի այլ

խախտում ևս. երբ Երևանը ծածկված է ինվերսիոն ամպամած շերտով, Եղվարդում

օդը համեմատաբար չոր է և մաքուր: Դիտվում են արևոտ, «չափավոր ցուրտ»

եղանակներ:

Գարունը համնեմատաբար կարճ է, բաժանվում է երկու կեսի: Առաջին կեսը

սառն է, խոնավ, անկայուն եղանակային ռեժիմով: Երկրորդը՝ տաք է, Միջերկրական

ծովից ցիկլոնների շարքի հաճախակի անցումներով: Գարնանային տեղումների և օդի

բարձր ջերմաստիճանի զուգակցումը նպաստում են ձյան ինտենսիվ հալոցքին, և

Արայի լեռան լանջերի ձորակներ-հեղեղատները վարարում են, առաջացնելով

հեղեղներ և վտանգ են ներկայացնում սարահարթի ցանկատարածությունների

համար:

Ամառը ունի առավելագույն տևողություն՝ մայիսի առաջին տասնօրյակից

մինչև հոկտեմբերի կեսը՝ 24 շաբաթ /168 օր/: Եղանակային բոլոր

առանձնահատկություններն ամառվա սեզոնում պայմանավորված են հիմնականում

ծածկող մակերեսի և մթնոլորտի շրջանառության փոխազդեցությամբ բարձր թերմիկ

ֆոնի վրա: Սա բերում է «շատ շոգ, շատ չոր» և «շոգ չոր» եղանակների ձևավորմանը,

որոնք միասին դիտվում են 25 օր ամսվա ընթացքում: Եղանակային ռեժիմը շատ

կայուն է: Ամառային եղանակային ռեժիմը տարբերվում է Եղվարդին հատուկ

առանձնահատկություններով՝ իսպառ բացակայում են «անձրևոտ» և «թխպոտ»

/ամպամած ամբողջ օրվա ընթացքում/ եղանակները:

▪ Մթնոլորտային օդ

Հանքավայրի տարածքում մթնոլորտային օդը աղտոտող որևէ

արդյունաբերական կամ գյուղատնտեսական ձեռնարկություններ չկան:

Տարածաշրջանում մթնոլորտային օդի որակը բնութագրվում է հետևյալ ֆոնային

ցուցանիշներով (մգ/մ3). փոշի 0.2, ծծմբային անհիդրիդ 0.02, ազոտի երկօքսիդ 0.008,

ածխածնի օքսիդ 0.1:

▪ Ջրային ռեսուրսներ

Տարածքի խոշորագույն ջրային երակը Քասախ գետն է: Երկարությունը 89 կմ

է, ավազանի մակերեսը՝ 1480 կմ2։ Քասախի ակունքները երկու փոքրիկ գետակներ

(առվակներ) են, որոնցից մեկն սկսվում է Արագածից, իսկ

մյուսը՝ Փամբակի լեռնալանջերից։ Նրանք երկուսն էլ մեծ մասամբ հոսում են հարթ

մարգագետիններով և ապա, միանալով միմյանց, առաջացնում Քասախ գետը։

Քասախը վերին հոսանքում դանդաղահոս է և սակավաջուր, իսկ միջին

հոսանքում դառնում է բավական ջրառատ ու արագահոս։ Այստեղ,

հատկապես Աշտարակի և Օշական գյուղի շրջանում, նա հոսում է խոր ձորի միջով։

Գետաբերանային մասում նա բաժանվում է մի քանի բազուկների և թափվում Սև

ջուր։ Ստորին հոսանքում՝ Արարատյան դաշտի սահմաններում, Քասախի ջրերը

գրեթե ամբողջովին օգտագործվում են շրջակա գյուղերի ցանքատարածությունները և

այգիները ոռոգելու համար։ Այդ է պատճառը, որ այստեղ ամռան ամիսներին (ջրի

ամենաուժեղ գոլորշիացումների շրջանում) Քասախը իսպառ ցամաքում է։

Քասախ գետի հունը գտնվում է հանքավայրի տարածքից ավելի քան 3.8կմ

արևելք: Հանքավայրի շրջանում հողերի ոռոգման աղբյուր է հանդիսանում Արզնի-

Շամիրամ ջրանցքը:

Հանքավայրի տարածքում կատարված հիդրոերկրաբանական հետազո-

տությունների արդյունքները վկայում են, որ տարածքում ստորգետնյա ջրերի

հորիզոններ հանքավայրի տարածքում չեն հայտնաբերվել: Դա պայմանավորված է

նրանով, որ Եղվարդի սարահարթը եզրագծող Հրազդան գետի կիրճը հանիսանում է

բնական դրենաժման համակարգ:

▪ Հողեր

Եղվարդի հրաբխային խարամի հանքավայրի, ինչպես նաև հարակից

տարածքները ներկայացված են շագանակագույն հողերով, որի ենթատիպերի

բաշխման օրինաչափությունները ներկայացված են նկար 6-ում:

Նախալեռնային գոտու շագանակագույն, մեծ մասամբ քարքարոտ, էրոզացված

հողերը տարածվում են մինչև 1800մ բարձրությունները:

ԵՂՎԱՐԴԻ ՀՐԱԲԽԱՅԻՆ ԽԱՐԱՄՆԵՐԻ ՀԱՆՔԱՎԱՅՐԻ ՇՐՋԱՆԻ

ՀՈՂԵՐԻ ԲՆԱԿԱՆ ՏԻՊԵՐԻ ՔԱՐՏԵԶ

Նկար 6.

Շագանակագույն հողերի մակերեսային քարքարոտությունը կազմում է 70.3%,

որից 18.8%-ը՝ թույլ քարքարոտ, 17.0%՝ միջակ քարքարոտ, 34.5 %-ը՝ ուժեղ

քարքարոտ:

Շագանակագույն հողերն ձևավորվել են տիպիկ չոր տափաստանային

բուսականության տակ, հրաբխային ապարների հողմահարված նյութերի, ինչպես

նաև տեղակուտակ, ողողաբերուկ և հեղեղաբերուկ գոյացումների վրա:

Հողաշերտի հզորությունը միջին հաշվով տատանվում է 30-50սմ-ի

սահմաններում, ռելիեֆի իջվածքային մասերում հաճախ այն հասնում է 65-70սմ-ի:

Ըստ մեխանիկական կազմի այս հողերը դասվում են միջակ և ծանր կավավազային

տարատեսակների շարքին: Կախված ռելիեֆի պայմաններից և էռոզայի

ենթարկվածության աստիճանից՝ հանդիպում են ինչպես ավելի թեթև, այնպես էլ

ծանր մեխանիկական կազմով հողեր:

Հողերի կլանման տարողությունը համեմատաբար ցածր է, որը

պայմանավորված է հումուսի սակավ պարունակությամբ և թեթև կավավազային

մեխանիկական կազմով:

Շագանակագույն հողերի ծավալային զանգվածը տատանվում է 1.24-1.48գ/սմ3-

ի, տեսակարար զանգվածը՝ 2.50-2.65գ/սմ3-ի, ընդհանուր ծակոտկենությունը՝ 4.38-

52.1, խոնավությունը՝ 20-30%-ի սահմաններում:

Այս տիպի հողերը պարունակում են մեծ քանակությամբ կարբոնատներ՝ մինչև

10-25%, որն առաջ է բերում հողերի ցեմենտացիա և քարացում: Հողը և

փխրուկաբեկորային մայրատեսակը հարուստ են հողալկալի մետաղներով,

ֆոսֆորական թթվով և կալիումով: Անմշակ հողերում ստրուկտուրան խոշոր

կնձկային է:

Հանքավայրի տարածքում մակաբացման ապարները ներկայացված են

մինչև 2.2մ հզորությամն ժամանակակից ալյուվիալ-դելյուվիալ ավազակավային-

կավավազային առաջացումներով, որոնք ըստ ՀՀ կառավարության 2017 թվականի

դեկտեմբերի 17-ի N 1643-Ն որոշման դիտարկվում եմ որպես քիչ բերրի ապարներ:

Դրանք մակաբացման աշխատանքների ժամանակ հեռացվելու են հանքավայրի

տարածքից, պահեստավորվելու են նախկինում շահագործված բացահանքի

տարածքներում՝ հետագայում ռեկուլտիվացիոն աշխատանքների ժամանակ

օգտագործման նպատակով:

▪ Բուսական և կենդանական աշխարհ

Եղվարդի սարահարթի տարածքը ներկայացված է հիմնականում

կիսաանապատային օշինդրա-էֆեմերային և տափաստանային բուսականությամբ:

Հացազգի և հացազգի-բազմաբուսականությամբ տափաստանները հիմնականում

փեստուկային լեռնային տափաստաններ են՝ Festuca valesiaca ձևավորումները,

բարակոտիկ կատարավորի (Koeleria cristata), կրակ խայտաբղետի (Bromus variegata),

դաշտավլուկ սոխուկավորի (Poa bulbosa), ճիլ տափաստանայինի (Phleum phleoides) և

տարազգի բուսականության մասնակցությամբ: Առանձին հատվածներում նկատվում

են ոչ մեծ հարոսներ, որոնցում ամբողջությամբ գերիշխում է

երիզախոտը/երիզաքիստ երկարամազը: Նարդեսների խմբավորումները աչքի են

ընկնում իրենց բնորոշ դեղնականաչավուն գույնով. ամառվա սկզբին դրանց ցողունը

սկսում է դեղնել, իսկ հուլիսին այդ բույսերի վերգետնյա հատվածը չորանում է:

Ստորև նկար 7-ում ներկայացված են բուսական հիմնական տիպերի

տարածման քարտեզը:

Շյուղախոտ Պրանգոս նարդեսանման

Սպիտակատամիկ

Տվյալ տարածքի դոմինանտ և բնորոշ տեսակներից կարելի է նշել

Հայաստանում ամենուրեք տարածված սպիտակատամիկը (Crocidura), աղվեսը

(Vulpes vulpes L.), գերմանամուկը (Cricetus auratus Nat.), դաշտամուկը (Mucrotus arvalis

Pall.), կաքավը (Perdix perdix L.), կռունկը (Grus grus L.) և այլն:

Հանքավայրի տարածքում աճում են ամենուրեք տարածված շյուղախոտն ու

ոզնախոտը, որոնք սակայն, ամռան շոգերն ընկնելուն պես ամբողջությամբ խանձվում

են (նկար 8):

Նկար 7.

Կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչների հանքավայրի նախկինում

շահագործված տարածքներում՝ լքված բացահանքում դիտարկվել է իլիկաօձ:

Հանքավայրի տարածքը կազմող հրաբխային բլրի մոտ արձանագրվել է կեռնեխի

առանձնայկ, սակայն բույն տարածքում չի հայտնաբերվել:

▪ Վտանգված էկոհամակարգեր, բնության հատուկ պահպանվող

տարածքներ

Եղվարդի հրաբխային խարամների հանքավայրի շրջանում բնության հատուկ

պահպանվող տարածքներ, որտեղ իրականացվում է վտանգված էկոհամակարգերի

պահպանություն, չկան : Տեղամասի տարածքում չեն արձանագրվել ՀՀ կարմիր

գրքերում գրանցված բուսական և կենդանական տեսակներ, դրանց աճելա- և

ապրելավայրեր :

Եղվարդի հրաբխային

խարամների հանքավայր

Գոյություն ունեցող, հանքավայրի

շահագործման նպատակով

օգտագործվող գրունտային ճանապարհ

Տեղամասի տարածքում չկան անտառային զանգվածներ, մոտակա անտառային

նշանակության հողերը գտնվում են Եղվարդ քաղաքում, հանքավայրի տարածքից

9.23կմ հեռավորության վրա:

Նկար 7.

3. ՍՈՑԻԱԼ-ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐ

• Ենթակառուցվածքներ

Եղվարդի հրաբխային խարամների հանքավայրի տարածքը վարչական

առումով ընդգրկված է ՀՀ Կոտայքի մարզի տարածքում:

Կոտայքի մարզն ունի 67 համայնք, այդ թվում` 7 քաղաքային։ Մարզի

փաստացի տարածքը կազմում 2076 քառ. կմ։

Կոտայքի մարզի բնակչության թիվը կազմել է 254.7 հազար մարդ, որը կազմում

է հանրապետության ողջ բնակչության մոտ 8.6%-ը, որից շուրջ 56% քաղաքաբնակներ

են, իսկ 44%-ը՝ գյուղաբնակներ (43.9%)։

Մարզը հարուստ է օգտակար հանածոների` ոսկու, ալյումինի, երկաթի,

պերլիտի, մարմարի, գրանիտի, լիթոիդային պեմզայի, նեֆելենային սիենիտների,

անդեզիտի, հրաբխային խարամների, բազալտի, քարաղի, զանազան շինարարական

նյութերի և հանքային ջրերի 3 խոշոր հանքավայրերով (Հանքավան, Բջնի, Արզնի):

Մարզում հողերի նպատակային ֆոնդը ներկայացված է հետևյալ կերպ.

Աղյուսակ 2.

NN Նպատակային

Նշանակություն

Հողատեսք, գործառնական

նշանակություն

Ընդամենը

(հա)

1 2 3 4

1.1

1.

Գյուղատնտեսական

վարելահողեր 37750.4

1.2 բազմամյա տնկարկներ, ընդամենը 2779.6

1.2.1 այդ թվում` պտղատու այգիներ 2342.3

1.2.2 խաղողի այգիներ 436.1

1.2.3 այլ բազմամյա տնկարկներ 1.2

1.3 խոտհարքներ 11257.0

1.4 արոտավայրեր 78992.0

1.5 այլ հողատեսքեր 23843.1

1 Ընդամենը 154622.1

2.1

2.Բնակավայրերի

բնակելի կառուցապատման 10251.7

2.1.1 այդ թվում` տնամերձ հողեր 8099.3

2.1.2 այգեգործական (ամառանոցային) 1509.5

2.2 հասարակական կառուցապատում 1318.3

2.3 խառը կառուցապատման 136.1

2.4 ընդհանուր օգտագործման հողեր 1970.9

2.5 այլ հողեր 2132.0

2 Ընդամենը 15809.0

1 2 3 4

3.1 3.

Արդյունաբերության,

ընդերքօգտագործման

և այլ արտադրական

նշանակության

օբյեկտների

արդյունաբերական օբյեկտներ 1033.8

3.2 գյուղատնտեսական

արտադրական օբյեկտներ 1614.4

3.3 պահեստարաններ 93.8

3.4 ընդերքի օգտագործման համար

տրամադրված հողամասեր 684.2

3 Ընդամենը 3426.1

4.1 4.Էներգետիկայի,

տրանսպորտի, կապի,

կոմունալ ենթակա-

ռուցվածքների

օբյեկտների

Էներգետիկայի 379.0

4.2 կապի 45.9

4.3 տրանսպորտի 738.9

4.4 կոմունալ ենթակառուցվածքների

օբյեկտների 252.9

4 Ընդամենը 1416.5

5.1

5. Հատուկ

պահպանվող

տարածքների

բնապահպանական հողեր 5714.5

5.1.1 այդ թվում` արգելոցներ

5.1.2 արգելավայրեր 5714.5

5.1.3 ազգային պարկեր*

5.2 առողջարարական նպատակներով

նախատեսված հողեր 36.9

5.3 հանգստի համար նախատեսված

հողեր 1619.1

5.4 պատմական և մշակութային հողեր 1289.6

5 Ընդամենը 8660.0

6 6.Հատուկ

նշանակության Ընդամենը 720.3

7.1

7. Անտառային

անտառներ 18332.9

7.2 թփուտներ 575.0

7.3 վարելահողեր 26.0

7.4 խոտհարքներ 2503.7

7.5 արոտներ 919.4

7.6 այլ հողեր 575.6

7 Ընդամենը 22932.5

8.1

8. Ջրային

գետեր 336.8

8.2 ջրամբարներ 134.6

8.3 լճեր 207.3

8.4 ջրանցքներ 221.8

8.5 հիդրոտեխնիկական և

ջրատնտեսական այլ օբյեկտներ 66.3

8 Ընդամենը 966.7

9 9. Պահուստային 0

ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՀՈՂԵՐ 208553.2

ՀՀ Կոտայքի մարզի տնտեսության ընդհանուր ծավալում գերակշռողը

արդյունաբերության և գյուղատնտեսության ճյուղերն են: Արդյունաբերությունը

հանդիսանում է Կոտայքի մարզի տնտեսության կարևորագույն ոլորտներից մեկը:

Մարզի արդյունաբերական արտադրության ծավալի ներուժը կենտրոնացված է

հիմնականում քաղաքային համայնքներում` Հրազդան, Չարենցավան, Աբովյան, Նոր

Հաճըն, Եղվարդ, Բյուրեղավան քաղաքներում:

Մարզում մեծ թիվ են կազմում էներգետիկայի, մեքենաշինական, սննդի

արդյունաբերության, քարամշակման, հանքարդյունահանման, ձկնաբուծության,

շինանյութերի, փայտամշակման և այլ ձեռնարկությունները։ Այս

ձեռնարկությունների կողմից թողարկվող արտադրանքի մեծ մասն իրացվում է

տեղական շուկայում, մյուս մասը արտահանվում է արտերկիր:

Մարզի արդյունաբերության զարգացած ուղղությունը մշակող արդյունաբերությունն

է, որտեղ առավել զարգացած են հետևյալ ճյուղերը.

1) սննդամթերքի և ըմպելիքի արտադրություն (մսի և մսամթերքի մշակում և

պահածոյացում, մրգերի և բանջարեղենի մշակում և պահածոյացում, կաթնամթերքի,

ալյուրի, ըմպելիքի արտադրություն),

2) ոչ մետաղական հանքային այլ արտադրանքի արտադրություն (ապակու և

դրանից պատրաստվող իրերի արտադրություն, ցեմենտի արտադրություն),

3) մետաղագործական արդյունաբերություն և մետաղե արտադրատեսակների

արտադրություն (պողպատե և թուջե ձուլվածքներ),

4) թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի արտադրություն և մշակում:

ՓՄՁ սուբյեկտների շրջանառության ծավալների տեսակարար կշիռը երկրի

համախառն ներքին արդյունքում կազմել է մոտ 27 %:

Կոտայքի մարզի գյուղատնտեսական հողատեսքերն ընդգրկում են մարզի

ընդհանուր տարածքի 76.8%-ը (154639.9 հա): Մարզը սահմանամերձ չէ և ըստ

բնակլիմայական պայմանների բաժանվում է լեռնային և բարձր լեռնային գոտիների:

Մարզում ըստ բարձունքային գոտիականության հանդիպում են Հանրապետության

տարածքին բնորոշ կլիմայի գրեթե բոլոր տեսակները:

Անասնաբուծությունն ու բուսաբուծությունը մարզի գյուղատնտեսության

կարևորագույն ճյուղերից են: Մարզում են գործում հանրապետության 3 խոշոր`

Լուսակերտի, Արզնու եւ Գետամեջի թռչնաֆաբրիկաները:

Կոտայքի մարզի ընդհանուր օգտագործման ավտոճանապարհային ցանցի

երկարությունը կազմում է 598,9 կմ, որից 471.1 կմ միջպետական և հանրապետական

նշանակության է, 127,8 տեղական նշանակության:

Մարզի արդյունաբերական արտադրանքի արտադրությունը բնութագրվում է

հետևյալ ցուցանիշներով.

Թողարկված

արտադրանքի

ծավալը, ընթացիկ

գներով,

մլն. դր.

Պատրաստի

արտադրանքի

ծավալը,ընթացիկ

գներով,

մլն.դր.

Արդյունաբերական

արտադրանքի

ֆիզիկական ծավալի

ինդեքսը,

%

Արդյունաբերական

արտադրանքի

կառուցվածքը,

%

104682.2 103603.3 122.6 10.5

Արդյունաբերական արտադրանքի արտադրությունն ըստ տնտեսական

գործունեության տեսակների հետևյալն է.

Թողարկված արտադրանքի

ծավալը, ընթացիկ գներով,

(մլն.դր.)

Պատրաստի արտադրանքի

իրացումը, ընթացիկ գներով,

(մլն.դր.)

Ամբողջ

արդյունաբերությունը

104682.2 103603.3

այդ թվում`

Հանքարդյունագործական

արդյունաբերություն և

բացահանքերի շահագործում

443.2 456.103

այդ թվում`

Մետաղական հանքաքարի

արդյունահանում

Հանքագործական արդյունա-

բերություն և բացահանքերի

շահագործման այլ ճյուղ

443.2 456.103

Մշակող արդյունաբերություն 74901.589 73809.796

Ջրամատակարարում,

կոյուղի, թափոնների

կառավարում և

վերամշակում

1088.122 1088.122

Էլեկտրականության, գազի,

գոլորշու և լավորակ օդի

մատակարարում

28249.332 28249.331

Մարզի արտաքին առևտրի բաշխվածությունը (ըստ բեռնամաքսային

հայտարարագրերի տվյալների, առանց ֆիզիկական անձանց կողմից կատարված

առևտրի ծավալների) հետևյալն է.

Արտահանում Ներմուծում

Ծավալը,

հազ. դոլար

Տեսակարար կշիռը,

%

Ծավալը,

հազ. դոլար

Տեսակարար կշիռը,

%

111789.9 8.6 128291.5 3.5

Մարզի տարածքում գործող կրթական հաստատությունների քանակը հետևյալն է.

Կրթական հաստատություններ 93

այդ թվում՝

-միջնակարգ հանրակրթական 59

-հիմնական 31

-հատուկ (օժանդակ) 1

-նախնական մասնագիտական արհեստագործական հաստատություն 2

Երաժշտական, արվեստի, գեղարվեստի դպրոցներ 25

Մանկապատանեկան ստեղծագործական կենտրոններ 3

Մասնավոր դպրոց 1

Պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատություն 2

Տարբեր ենթակայության կրթահամալիր 2

Գրադարան 72

Մշակույթի տներ և ակումբներ 62

Պատկերասրահ 1

Երաժշտական ստուդիա 2

Գեղարվեստի ստուդիա 1

Մանկապատանեկան մարզադպրոց 15

Թանգարան 6

Թատրոն 2

▪ Հողերի տնտեսական յուրացման բնութագիր

Եղվարդի հրաբխային խարամների հանքավայրի տարածքը ներառված է

Եղվարդ քաղաքային համայնքի վարչական տարածքում:

Եղվարդ համայնքի ընդհանուր տարածքը կազմում է 6722.2 հա: Այդ թվում`

բնակավայրի տարածքը` 672.2, որից բնակելի կառուցապատումը կազմում է 436.6

հա: Բնակավայրի ռելիեֆը հիմնականում հարթ է, թեքված դեպի հարավ:

Ինժեներաշինարարական պայմանները բարենպաստ են: Հիմնականում տարածված

են ժայռային և կիսաժայռային ապարներ, ծածկված մակերեսային նստվածքների

(խճեր, գլաքար, կավավազ և այլն) փոքր շերտով (3-5մ): Տարածքում նկատվում են

մակերեսային հոսքեր, հեղեղատների առաջացում: Գրունտային ջրերը խորն են

տեղադրված: Սեյսմիկ վտանգի մակարդակը գնահատվում է 0.2-0.36-ով:

Ինժեներական ցանցերով ապահովվածության մակարդակը ցածր է:

Եղվարդ քաղաքի ոռոգման աղբյուր է հանդիսանում Արզնի-Շամիրամ ջրանցքը,

որի թողունակությունը ամբողջությամբ ապահովում է համայնքի պահանջը: Եղվարդ

քաղաքը գազ ստանում է Աբովյանի գազակարգավորման կայանից Ø200մմ

գազատարով: Բացի այս, կա միացում նաև Զովունու կողմից: Քաղաքում կա 13

գազակարգավորման կետ: Եղվարդ քաղաքը գազիֆիկացված է ավելի քան 80%-ով:

Քաղաքի էլեկտրամատակարարման աղբյուր են հանդիսանում Աշտարակ և Նաիրի

110/35/10 ենթակայանները, որտեղից Աշտարակ և Նոր Հաճն 35կՎտ գծերով հոսանքը

տրվում է Եղվարդի 35/10 ենթակայան, այստեղից քաղաքային 10/04կՎտ

ենթակայաններով հոսանքը տրվում է սպառողներին:

Սովետական շրջանում Եղվարդ քաղաքում կազմակերպվել էր մեծ

արդյունաբերական հանգույց` խոշոր արտադրական գոտով, սակայն այսօր,

արտադրամասերը հիմնականում չեն գործում, իսկ բնակչությունը հիմնականում

զբաղված է սեփական հողատարածքներում:

Խոշոր, հասարակական նշանակության օբյեկտներն այսօր նույնպես չեն

գործում, պարապուրդի են մատնված և կապիտալ վերանորոգման կարիք ունեն:

Եղվարդի հրաբխային խարամների հանքավայրից օգտակար հանածոյի

արդյունահանման աշխատանքների շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության

նախնական գնահատման հայտը ներկայացվել են համայնքի բնակիչներին:

Նախնական գնահատման հայտին կից տրամադրվում է նաև հանրային

քննարկումների արձանագրությունը:

Օգտակար հանածոների արդյունահանման համար նախատեսված հողերը

դասվում են գյուղատնտեսական նշանակության հողերի շարքին՝ այլ հողեր

գործառնական նշանակությամբ:

▪ Պատմության, մշակութային հուշարձաններ

ՀՀ կառավարության 2007 թվականի մարտի 15-ի թիվ 385-Ն որոշմամբ

հաստատվել է ՀՀ Կոտայքի մարզի պատմության և մշակույթի անշարժ

հուշարձանների ցանկը: Համաձայն ՀՀ կառավարության 24 դեկտեմբերի 2003 թ. N

1793 որոշման Կոտայքի մարզի Եղվարդ համայնքի տարածքում տեղակայված

հուշարձաններից ամենաարժեքավորներն են Եղվարդ քաղաքի վարչական կազմի

մեջ մտնող «Սեղանասար» բնակատեղին և Սբ Կաթողիկե եկեղեցին:

Եղվարդ համայնքի տարածքում նշված են պատմության և մշակույթի հետևայլ

հուշարձաններ (աղյուսակ 3) :

Աղյուսակ 3.

Անվանումը Ժամանակահատվածը Գտնվելու վայրը

1 2 3

ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ 3-15-րդ դդ. քաղաքից 3կմ հս-աե

ԲՆԱԿԱՏԵՂԻ «ՍԵՂԱՆԱՍԱՐ» Ք.ա. 20-18 դդ. քաղաքից հվ-աե

Դամբարանադաշտ Ք.ա. 2 հազ. 1 կես Սեղանասար բլրի ստորոտում

1 2 3

ԲՆԱԿԵԼԻ ՏՈՒՆ 19-20-րդ դդ. եռանավ եկեղեցուց հս

ԵԿԵՂԵՑԻ 4-րդ դ. գործող գերեզմանոցի հվ մասում,

բլրի գագաթին

Գերեզմանոց 5-17-րդ դդ. գործող գերեզմանոցի աե և հվ

մասերում

Խաչքար 11-12-րդ դդ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

Խաչքար, կազմող Վարդան 12-րդ դ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

Խաչքար 12-րդ դ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

Խաչքար 12-րդ դ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

Խաչքար 12-րդ դ. գերեզմանոցի հվ-ամ մասում

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդից հվ

Խաչքար 12-րդ դ.

Խաչքար 12-րդ դ. որմնափակ խաչքարերից հս-աե

Խաչքար 12-րդ դ. որմնափակ խաչքարերից հս

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդի մոտ

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդի մոտ

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդի մոտ

Խաչքար 12-րդ դ.

գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում, երկաստիճան

պատվանդանին կանգնած 4

խաչքարերից 15մ հս

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդից 20մ ամ

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդից 10մ ամ

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդից հս

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդից հվ

Խաչքար 12-րդ դ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդից 4-5մ հվ

1 2 3

Խաչքար 12-րդ դ. նախորդից 2մ ամ

Խաչքար 12-13-րդ դդ.

Խաչքար 12-13-րդ դդ. ճանապարհի եզրին

Խաչքար 12-13-րդ դդ. նախորդի մոտ

Խաչքար 12-13-րդ դդ. գերեզմանոցի հս-աե մասում

Խաչքար 13-րդ դ. գերեզմանոցի հվ մասում

Խաչքար 13-րդ դ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

Խաչքար 13-րդ դ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

Խաչքար 13-րդ դ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

կոթող 5-6-րդ դդ. եկեղեցու մոտ

Տապանաքար Կարապետի և այլոց 1560 թ. գերեզմանոցի կենտրոնական

մասում

ԵԿԵՂԵՑԻ 5-6-րդ դդ. Տերյան փող. N4 տան բակում

ԵԿԵՂԵՑԻ 5-րդ դ. վերակառ. 6-7-

րդ դդ. Տերյան փող. N1 տան բակում

Խաչքար 16-17-րդ դդ. եկեղեցու մեջ

Տապանաքար եկեղեցուց 5մ հվ-աե

ԵԿԵՂԵՑԻ ՍԲ. ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ 1301 թ. քաղաքի կենտրոնական մասում

Խաչքար 13 դ. եկեղեցուց 15մ հվ-ամ

Խաչքար 13 դ. եկեղեցուց 15մ հվ-աե

Խաչքար 13 դ. եկեղեցուց 15մ հվ-ամ

Խաչքար 1558 թ. եկեղեցուց հս-աե

Խաչքար, կազմող` Քիրամ 1591 թ. եկեղեցուց հս-աե

Խաչքար 16-17-րդ դդ. եկեղեցուց հվ-ամ

Խաչքար 16-17-րդ դդ. եկեղեցուց հվ պատի տակ

Խաչքար Մեծ եղեռնի զոհերին 1999 թ. եկեղեցու տարածքում

ՀՈՒՇԱՐՁԱՆ ԵՐԿՐՈՐԴ

ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏՈՒՄ

ԶՈՀՎԱԾՆԵՐԻՆ

1975 թ. քաղաքի կենտրոնական մասում

ԿՈԹՈՂ 5-6-րդ դդ.

ՄԱՏՈՒՌ ՍԲ. ՍԱՐԳԻՍ վերակառ. 20 դ. զոհվածների հուշարձանի դիմաց,

այգիների մեջ

Եղվարդի հրաբխային խարամների հանքավայրի տարածքը գտնվում է

հուշարձաններից զգալի հեռավորության վրա (1.2կմ-ից մինչև 5.96կմ),

արդյունահանման աշխատանքները կատարվելու են առանց պայթեցման

աշխատանքների, հետևաբար, ծրագրավորվող արդյունահանումը չի կարող

բացասաբար անդրադառնալ պատմամշակութային հուշարձանների իրավիճակի

վրա:

4. ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ԲԱՂԱԴՐԻՉՆԵՐԻ ՎՐԱ ՀՆԱՐԱՎՈՐ

ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ

Եղվարդի հրաբխային խարամների հանքավայրից «Աբգարյան Եղբայրներ»

ՍՊԸ-ի կողմից օգտակար հանածոյի արդյունահանման աշխատանքների ընթացքում

տեխնածին ճնշումներ են դրսևորվելու մթնոլորտի, հողային ծածկույթի, բուսական և

կենդանական աշխարհի, ինչպես նաև լանդշաֆտային ամբողջականության վրա:

Մթնոլորտային օդ.

Արդյունահանման աշխատանքների ընթացքում կիրառվող

ավտոտրանսպորտը և սարքավորումները դառնալու են վնասակար գազերի և փոշու

արտանետման աղբյուր, փոշեգոյացում տեղի է ունենալու նաև լեռնային զանգվածի

բարձման աշխատանքների ժամանակ:

Համաձայն շրջակա միջավայրի պահպանությանը վերաբերվող նախագծման

նորմերի (СНИП 11-01-95, СНИП 1.02.01-85)՝ սահմանային թույլատրելի

խտությունները ածխածնի օքսիդի, ազոտի օքսիդի, մրի և ծծմբային գազի համար

համար համապատասխանաբար կազմում են 0,0005գ/մ3; 0,000085գ/մ3; 0,00015գ/մ3;

0,0005գ/մ3:

Նախնական հաշվարկներին համաձայն, աշխատանքների ընթացքում

վնասակար գազերի (ազատի օքսիդ, ածխածնի երկօքսիդ, մուր) առավելագույն

կոնցենտրացիաները չեն գերազանցելու նորմատիվային փաստաթղթերով

ամրագրված սահմանային թույլատրելի խտությունները:

Ջրային ավազան. Ջրային ռեսուրսների աղտոտում տեղի չի ունենա, քանի որ

արդյունահանման աշխատանքների տեխնոլոգիայով արտահոսքեր չեն

նախատեսվում: Հանքավայրի տարածքում ստորգետնյա ջրերի հորիզոններ չեն

արձանագրվել (կատարվել են ուսումնասիրություններ մինչև 599մ խորությունը):

Մակերևութային ջրային հոսքեր հանքավայրի տարածքում նույնպես չկան :

Հողային ծածկույթ.

Խախտված հողերի լեռնատեխնիկական ռեկուլտիվացիան իրականացվելու է

հանքավայրի շահագործման ավարտից հետո: Մակաբացման աշխատանքները նախ

տեղափոխվելու են նախկինում շահագործված տարածք, կուտակվելու են այնտեղ,

այնուհետև կիրառվելու են խախտված հողերի լեռնատեխնիկական ռեկուլտիվացիան

իրականացնելու նպատակով:

Բուսական և կենդանական աշխարհ.

Հանքավայրից հրաբխային խարամների արդյունահանման աշխատանքների

բացասական ազդեցությունը տեղամասի տարածաշրջանի բուսական և

կենդանական աշխարհի վրա գրեթե զրոյական է, քանի որ բուն հանքավայրի

տարածքը ծածկված է վաղամեռ, հանրապետության տափաստանային գոտում

ամենուրեք աճող շյուղախոտով ու ոզնախոտով: Կենդանական աշխարհի

պահպանվող տեսակների ներկայացուցիչներ չեն արձանագրվել: Կաթնասունների և

սողունների բներ, բնադրավայրեր հանքավայրի տարածքում չկան:

Ստորև բերվում է շրջակա միջավայրի բաղադրիչների վրա հնարավոր

ազդեցության նախնական գնահատական մատրիցը.

Աղյուսակ 4.

Շրջակա միջավայրի

բաղադրիչներ

Գործողություններ

Մոտեցնող

ճանապարհների

անցում

Արդյունահանման

աշխատանքներ

Հումքի

տեղափոխում

Մթնոլորտային օդ ցածր կարճատև ցածր կարճատև ցածր կարճատև

Ջրեր - - -

Հողեր ցածր կարճատև ցածր կարճատև ցածր կարճատև

Կենսաբազմա-

զանություն - - -

Պատմամշակութային

հուշարձաններ - - -

5. ՇՐՋԱԿԱ ՄԻՋԱՎԱՅՐԻ ՎՐԱ ՎՆԱՍԱԿԱՐ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ

ՆՎԱԶԵՑՄԱՆՆ ՈՒՂՂՎԱԾ ԲՆԱՊԱՀՊԱՆԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԻ

ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ

Շրջակա միջավայրի բաղադրիչների վրա վնասակար ազդեցության

մեղմացման/վերացման նպատակով նախատեսվում են հետևյալ բնապահպանական

միջոցառումները.

Նավթամթերքների պահեստավորում և պահում արտադրական

հրապարակում հատուկ հատկացված տեղում (բացօթյա կամ ծածկի տակ պահեստ),

որի տրվում է համապատասխան թեքություն, որն ապահովում է թափված

նավթամթերքների հոսքը դեպի այն հավաքող բետոնապատված փոսը:

Օգտագործված յուղերի ու քսայուղերի հավաքում առանձին տարրաների մեջ`

հետագա ուտիլիզացման կամ երկրորդական վերամշակման համար :

Հնամաշ դետալների ու մասերի հավաքում հատկացված առանձին տեղում և

հանձնվում որպես մետաղական ջարդոն :

Կենցաղային աղբի տեղափոխվում մոտակա աղբահավաք կետեր :

Արտաթորվող թունավոր նյութերի չեզոքացուցիչ սարքերի (ծխագազերի

ֆիլտրներ) տեղադրում :

Փոշենստեցման նպատակով ճանապարհների և արտադրական հրապարակի

ջրում տարվա չոր և շոգ եղանակներին :

Կեղտաջրերի հավաքում հորատիպ զուգարանում, որը հետագայում

դատարկում են հատուկ ծառայության ուժերով, որի հետ պայմանագիրը կկնքվի

ընդերքօգտագործման իրավունքը ստանալուց հետո:

Խախտված տարածքների ռեկուլտիվացիա, ինչի նպատակով նախատեսվում է

օգտագործել մակաբացման աշխատանքների ժամանակ կուտակված

ավազակավային-կավավազային առաջացումները :

- Ըստ կիրառելիության ՀՀ կառավարության 31.07.2014թ.-ի N 781-Ն որոշման

դրույթների ապահովում: Պահպանության ենթակա բուսատեսակների

պոպուլյացիաների հայտնաբերման դեպքում նախատեսվում է.

1) առանձնացնել պահպանվող գոտիներ, որոնք ունեն տեղական նշանակություն և

անհրաժեշտ են կարմիր գրքում գրանցված բուսատեսակների` սույն կետում նշված

նոր պոպուլյացիաների կենսունակության ապահովման նպատակով,

2) ժամանակավորապես սահմանափակել առանձնացված պահպանվող գոտիներում

տնտեսական գործունեության որոշ տեսակներ, եթե դրանք կարող են բերել նշված

բուսատեսակների աճելավայրերի վիճակի վատթարացմանն ու պոպուլյացիաների

կենսունակության խաթարմանը,

3) տեղափոխել պահպանվող բույսերի առանձնյակները տվյալ տեսակի համար

նպաստավոր բնակլիմայական պայմաններ ունեցող որևէ բնության հատուկ

պահպանվող տարածք կամ բուսաբանական այգիների տարածք, կամ կարմիր

գրքում որպես տվյալ բույսի աճելավայրեր գրանցված որևէ տարածք, իսկ բույսերի

սերմերը տրամադրում են համապատասխան մասնագիտացված

կազմակերպությանը՝ գենետիկական բանկում պահելու և հետագայում տեսակի

վերարտադրությունը կազմակերպելու նպատակով:

Եղվարդի հանքավայրից հրաբխային խարամի արդյունահանման ընթացքում

«Աբգարյան եղբայրներ» ՍՊ ընկերությունը իրականացնելու է շրջակա միջավայրի

վրա բացասական ազդեցության կանխարգելմանն և մեղմացմանն ուղղված հետևյալ

մշտադիտարկումները.

1. մթնոլորտային օդ կատարվող աղտոտող նյութերի արտանետումների

որակական և քանակական պարամետրերի պարբերական չափումներ,

մթնոլորտային օդ կատարվող աղտոտող նյութերի արտանետումների որակական և

քանակական պարամետրերի պարբերական չափումներ՝ հունիս-սեպտեմբեր

ամիսներին (շոգ և քիչ տեղումներով եղանակին)՝ օգտակար հանածոյի

արդյունահանման ընթացքում յուրաքանչյուր շաբաթը մեկ անգամ: Որպես

սահմանային թույլատրելի խտությունները ընդունվելու են. ածխածնի օքսիդի

համար` 5մլգ/մ3, ազոտի երկօքսիդի համար` 0.085մլգ/մ3, մրի համար` 0,15մլգ/մ3:

2. նավթամթերքներով արտադրական հրապարակի հողերի աղտոտվածության

մոնիթորինգ՝ տարեկան մեկ անգամ հաճախականությամբ :

Ընդերքօգտագործման հետևանքով բնապահպանական կորուստների

նվազեցման, անվերադարձ ազդեցության կանխարգելման և աղտոտվածության

ուսումնասիրության նպատակով վերցված նմուշների լաբորատոր հետազոտությունը

նախատեսվում է իրականացնել հավատարմագրված, համապատասխան

հավաստագրեր ունեցող լաբորատորիաներում :

Մշտադիտարկումների կետերի տեղաբաշխման սխեմատիկ քարտեզը

ներկայացված է նկար 9-ում:

Ընկերության կողմից նախատեսվող աշխատանքի անվտանգության և

բնապահպանական միջոցառումների, շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի

ընդհանրական տեղեկատվությունը ներկայացված է ստորև աղյուսակ 5 և 6-ում:

Բնապահպանական միջոցառումների, մոնիթորինգի իրականացման համար

նախատեսվում է տարեկան մասնահանել 300.0 հազ.դրամ:

Տեղամասում կնախատեսվի համապատասխան հաղորդակցման համակարգ

(ինֆորմացիոն և շարժակակ կապ), որով հնարավոր է կապ հաստատել

ձեռնարկության վարչական կազմի, տեղական ինքնակառավարման մարմինների,

շտապ օգնության հետ:

Նկար 9.

Աղյուսակ 5.

Գործողություն Հնարավոր ազդեցություն Մեղմման միջոցառում Մեղմման հայտանիշ

1. Աշխատանքի

անվտանգություն

Վնասվածքներ և

պատահարներ

աշխատանքների

կատարման վայրում

- Հանքի աշխատողներն ապահովովվում

են համազգեստով և Անհատական

Պաշտպանության Միջոցներով (ԱՊՄ)

- Հանքի սարքավորումների

շահագործվում են ԱՊՄ օգտագործման

կանոնների խիստ պահպանում

- Աշխատակիցները իրազեկվում են

պաշտպանության հրահանգների

վերաբերյալ

- Զննման ընթացքում հանքի

աշխատողները կրում էին համազգեստ

և համապատասխան ԱՊՄ

- Զննման ընթացքում սարքավորումների

շահագործման և օգտագործման

հրահանգների խախտումներ չեն

արձանագրվել

2. Արդյունահանման

աշխատանքներ

Օդի աղտոտում փոշիով և

արտանետումներով

- Փոշեգոյացման կանխում օգտակար

հանածոյի արդյունահանման, բարձման

և տեղափոխման ժամանակ

- Աշխատանքների կատարման վայրում

նյութերի/ թափոնների բաց այրման

արգելում

-

- Հանքի տեխնիկան և մեքենաները

պահել պատշաճ տեխնիկական

վիճակում՝ բացառելով ավելորդ

արտանետումները

- Արտադրական հրապարակի,

հանքախորշի, ճանապարհների

ջրցանում, տեղափոխման ժամանակ

բարձված լիթոիդային պեմզաների

ծածկում

- Զննման ընթացքում աշխատանքների

կատարման վայրում նյութերի/

թափոնների բաց այրում չի

հայտնաբերվել

- Զննման ընթացքում հանքի տեխնիկան

և մեքենաները շահագործվել են առանց

հավելյալ արտանետումների

- Մոտակայքի բնակիչներից բողոքներ

չեն եղել

Աղմուկ - Սահմանված աշխատանքային ժամերի

պահպանում

- Գեներատորների, օդի կոմպրեսորների

և այլ ուժային մեխանիկական

սարքավորումների շարժիչների

ծածկերի փակում շահագործման

ընթացքում

- Աշխատանքային ժամերից հետո ոչ մի

աշխատող սարքավորում չի

հայտնաբերվել

- Զննման ընթացքում հանքի

սարքավորումները եղել են բավարար

տեխնիկական վիճակում

- Զննման ընթացքում միացված

Գործողություն Հնարավոր ազդեցություն Մեղմման միջոցառում Մեղմման հայտանիշ

- Աղմկախլացուցիչների տեղադրում

շարժական կայանների և

սարքավորումների վրա

- Սարքավորումների կանխարգելիչ

վերանորոգում աղմուկը նվազեցնելու

նպատակով

- Ոչ անհրաժեշտ և չօգտագործվող

սարքավորումների անջատում

չօգտագործվող սարքավորումներ չեն

հայտնաբերվել

- Մոտակայքի բնակիչներից բողոքներ

չեն եղել

Մակաբացման

աշխատանքներ

- Մինչև 2.2մ հզորությամբ

ավազակավային-կավավազային քիչ

բերրի ապարների կուտակում

նախկինում շահագործված տարածքում

- Զննման ընթացքում

համապատասխան ծավալի

մակաբացմամ ապարների

առկայություն

3. Հանքի տեխնիկայի

շահագործում

- Շրջակա միջավայրի

աղտոտում

արտանետումներով և

արտահոսքերով

- Հարակից համայնքների

բնակչությանը

պատճառած

անհարմարություն

- Հանքի սարքավորումների պատշաճ

տեխնիկական վիճակի ապահովում

- Ոչ մի հավելյալ արտանետում

- Վառելիքի և քսայուղերի ոչ մի

արտահոսք

- Աշխատանքային ժա մերի

պահպանում

- Զննման ընթացքում մեքենաները և

տեխնիկան եղել են պատշաճ

տեխնիկական վիճակում

- Հաստատված աշխատանքային

ժամերից հետո ոչ մի շահագործվող

ծանր տեխնիկա կամ մեքենա չի

հայտնաբերվել

- Մոտակայքի բնակիչներից բողոքներ

չեն եղել

4. Արդյունահանման

սարքավորումների

սպասարկում

- Սարքավորումների

շահագործման

հետևանքով

մակերևութային և

ստորգետնյա ջրերի և հողի

աղտոտում

նավթամթերքներով

- Վնաս հրդեհի դեպքում

- Մեքենաների և տեխնիկայի լվացում

բնական հոսքերից առավելագույն

հեռավորության վրա

- Հանքի տեխնիկայի յուղում և լցավորում

նախապես որոշված լցավորման

կայաններում/ սպասարկման կետերում

- Մեքենաների լվացման արդյունքում ոչ

մի ուղղակի արտահոսք դեպի ջրային

ավազաններ

- Հանքի տարածքի սահմաններում կամ

մոտակայքում հողի վրա վառելիքի կամ

քսայուղերի հետքեր չեն հայտնաբերվել

- Հրդեհի մարման հիմնական միջոցների

առկայություն հանքի տարածքում

5. Հեղուկ թափոնների

գոյացում

- Մակերևութային և

ստորգետնյա ջրերի

աղտոտում

Հանքի տարածքում զուգարանների

տեղակայում և պահպանում սանիտա-

րական նորմերին համապատասխան

Հանքի տարածքում պատշաճ

սանիտարական պայմաններում գտնվող

զուգարանների առկայություն

Գործողություն Հնարավոր ազդեցություն Մեղմման միջոցառում Մեղմման հայտանիշ

- Աշխատանքների

կատարման վայրում

սանիտարահիգիենիկ

պայմանների վատացում

6. Բանեցված յուղերի

հեռացումից գոյացող

թափոններ

- Արտադրական

հրապարակի տարածքի

աղտոտում

- Արդյունահանման

աշխատանքների

կատարման վայրի և

շրջապատի գեղագի-

տական տեսքի

վատթարացում

- Յուղերի անվտանգ փոխադրում

պահեստային տարածք

- Յուղերի անվտանգ պահեստավորում

- Յուղերի հեռացում լիցենզավորված

կազմակերպության կողմից

- Փոխարինված յուղերը պատշաճ

կերպով պահեստավորված են

- Փոխարինված յուղերը հեռացված են

լիցենզավորված կազմակերպության

կողմից

7. Երթևեկության և

հետիոտների

անվտանգություն

Ուղղակի և անուղղակի

վտանգներ երթևեկությանը և

հետիոտներին հանքի

շահագործման

աշխատանքների ժամանակ

- Նախազգուշացնող նշաններ,

արգելքներ և երթևեկության ուղղության

փոփոխում

- Երթևեկության կառավարման

համակարգ և անձնակազմի ուսուցում,

հատկապես հանքի մուտքի մոտ և

մոտակա ինտենսիվ երթևեկության

կառավարման համար: Անվտանգ

անցումների ապահովում հետիոտների

համար այն վայրերում, որտեղ անցնում

են հանքը սպասարկող մեքենաները

- Աշխատանքային ժամերի

հարմարեցում տեղի երթևեկության

պայմաններին, օրինակ՝ խուսափում

խոշոր փոխադրումներից ինտենսիվ

երթևեկության ժամերին,

- Տարածքում երթևեկության ակտիվ

կառավարում պատրաստված և

տեսանելի արտահագուստով

- Հանքի ապահով տարածք

- Աշխատանքների հստակ տեսանելի

տարածք, հանրության զգուշացում

հնարավոր վտանգների վերաբերյալ

- Կարգավորված երթևեկություն

Գործողություն Հնարավոր ազդեցություն Մեղմման միջոցառում Մեղմման հայտանիշ

անձնակազմի կողմից, եթե դա

պահանջվում է մարդկանց անվտանգ ու

հարմարավետ տեղաշարժի համար

Աղյուսակ 10.

Մոնիթորինգի պլան

Գործողություն Ի±նչ

(է հսկվում)

Որտե՞ղ է

(հսկվում)

Ինչպե՞ս է

(հսկվում)

Ե՞րբ

(սահմանել

հաճախակա-

նությունը / կամ

շարունակա-

նությունը)

Ինչու՞ է

(հսկվում)

1. Փոշի Օդի վիճակը Հանքի

տարածք,

լցակույտեր և

մուտքային

ճանապարհներ

Տեսողական

զննում

Գործիքային

չափումներ

Պարբերական Նվազեցնել

ռիսկերը

անձնակազմի և

հարևան

համայնքների

համար

2. Աղմուկ - Աշխատանքային ժամերի

պահպանում

- Ավտոմեքենաների և

տեխնիկայի տեխնիկական

վիճակը

- Աղմուկի մակարդակը

(բողոքների դեպքում)

Հանքի տարածք - Տեսողական

զննում

- Պարբերական

- Բողոքից հետո

երկու շաբաթվա

ընթացքում

Նվազեցնել

անհարմարություն

ները անձնակազմի

և հարևան

համայքների

համար

3. Ավտոմեքենաների և

տեխնիկայի

սպասարկում

- Ավտոմեքենաների և

տեխնիկայի լվացում բնական

ջրային հոսքերից

առավելագույն

Հանքի տարածք Աշխատանքների

զննում

Ընտրանքային

զննումներ

աշխատանքային

ժամերի

- Խուսափել

սարքավորում-

ների շահագործ-

ման ընթացքում

Գործողություն Ի±նչ

(է հսկվում)

Որտե՞ղ է

(հսկվում)

Ինչպե՞ս է

(հսկվում)

Ե՞րբ

(սահմանել

հաճախակա-

նությունը / կամ

շարունակա-

նությունը)

Ինչու՞ է

(հսկվում)

հեռավորության վրա

- Ավտոմեքենաների լցավորում

և յուղում նախապես որոշված

լցավորման կայաններում

/սպասարկման կետերում

ընթացքում նավթամթերքներ

ով ջրի և հողի

աղտոտումից

- Ժամանակին

տեղայնացնել և

նվազեցնել

հնարավոր

վնասը

4. Հեղուկ թափոնների

գոյացում

- Հանքի տարածքում

զուգարանների

կազմակերպում և

պահպանում սանիտարական

նորմերին համապատասխան

Հանքի տարածք Աշխատանքների

զննում

Աշխատանքների

ողջ ժամանակա-

հատված

- Մակերևութային

և ստորգետնյա

ջրերի

աղտոտման

կրճատում

5. Յուղերի

փոխարինումից

թափոնների

առաջացում

- Բանեցված յուղերի

փոխադրում պահեստ

- Բանեցված յուղերի

պահեստավորման

պայմանները յուղերի

պահեստում

- Փոխադրման

երթուղին

- Բանեցրած

յուղերի

պահեստ

Տեսողական

զննում

- Յուղերի

փոխադրման

ընթացքում

- Պարբերաբար

յուղերի

պահեստավորմա

ն ընթացքում

Արտադրական

հրապարակի

տարածքի

աղտոտումից

խուսափում

6. Աշխատողների

առողջություն և

անվտանգություն

- Հանքի աշխատողների

կողմից համազգեստի և ԱՊՄ

կրումը

- Հանքի սարքավորումների

շահագործման և ԱՊՄ

օգտագործման կանոնների

խիստ պահպանում

Հանքի տարածք Աշխատանքների

զննում

Աշխատանքների

ողջ ընթացքում

Կրճատել հանքի

բանվորների

կողմից

վնասվածքների

ստացման և

պատահարների

հավանականու-

թյունը

Գործողություն Ի±նչ

(է հսկվում)

Որտե՞ղ է

(հսկվում)

Ինչպե՞ս է

(հսկվում)

Ե՞րբ

(սահմանել

հաճախակա-

նությունը / կամ

շարունակա-

նությունը)

Ինչու՞ է

(հսկվում)

7. Վտանգավոր

թափոնների (յուղոտ

լաթեր, յուղով

աղտոտված ավազ)

կառավարում

- Վտանգավոր թափոնների

առանձնացում հանքում

առաջացած այլ տեսակի

թափոններից

- Պատշաճ կերպով փակվող և

պահպանվող պահեստային

տարածքի առկայություն

վտանգավոր նյութերի համար

- Համաձայնություն

լիցենզավորված մարմինների

հետ ազգային

օրենսդրությանը և լավագույն

ազգային պրակտիկային

համապատասխան

վտանգավոր թափոնները

տարածքից դուրս բերելու և

վերամշակելու/հեռացնելու

վերաբերյալ

հանքի

տարածք

- հանքի զննում

- Լիցենզավոր-

ված

կազմակեր-

պության հետ

թափոնների

հեռացման

վերաբերյալ

պայմանագրի

առկայության

ստուգում

Հանքի

շահագործման

ողջ ընթացքում

- Պատշաճ

սանիտարական

պայմանների

պահպանում

հանքի

տարածքում

- Արտադրական

հրապարակի

տարածքի

աղտոտման

սահմանա-

փակում

8. Հանքի

սարքավորումների

շահագործում և

պահպանում

- Յուղերի հավաքման

միջոցների առկայություն

տարածքում թափված և

արտահոսած յուղերը

մաքրելու համար

- Շահագործման ընթացքում

յուղի արտահոսքի կանխում

- Արտահոսած և պատահաբար

թափված յուղերի

ժամանակին մաքրում

Հանքի տարածք Հանքի տարածքի

զննում

Հանքի

շահագործման

ողջ ընթացքում

- Տարածք մտնող

անձնակազմի և

այլ մարդկանց

առողջության

համար

վտանգների

կանխում

- Սարքավորում-

ների

շահագործման ու

Գործողություն Ի±նչ

(է հսկվում)

Որտե՞ղ է

(հսկվում)

Ինչպե՞ս է

(հսկվում)

Ե՞րբ

(սահմանել

հաճախակա-

նությունը / կամ

շարունակա-

նությունը)

Ինչու՞ է

(հսկվում)

պահպանության

հետևանքով

նավթամթերք-

ներով ջրի և հողի

աղտոտումից

խուսափում

- Հրդեհի դեպքում

վնասի

ժամանակին

տեղայնացում ու

նվազեցում

9. Պատրաստվածու-

թյուն արտակարգ

իրավիճակներին

Հրդեհի ահազանգման և

տեղայնացման համակարգերի

առկայություն

Հանքի տարածք Պարբերական

ստուգումներ

հանքի

շահագործման

ողջ ընթացքում

- Նվազեցնել

ռիսկերը

անձնակազմի և

հարևան

համայնքների

համար

- հանքի

շահագործման

ընդհատումից

խուսափում

Գրականություն

1. ՀՀ Բնապահպանության նախարարության «Շրջակա միջավայրի վրա

ներգործության մոնիտորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ -ի տվյալներ, 2015թ.

2.Почвы Армянской ССР. Ред./ Р.А. Эдилян, Г.П. Петросян, Н.Н. Розов. Ереван:

“Айастан”, 1976 г.

3. Հայաստանի բույսերի Կարմիր Գիրք.– 2010թ.

4. Հայաստանի կենդանիների Կարմիր Գիրք.– 2011թ

5. Флора Армении / под ред. А.Л.Тахтаджяна. – Ереван: изд-во АН Арм ССР

6. Животный мир Армянской ССР. Даль С.К ,1954

7. ՀՀ Կոտայքի մարզպետարանի պաշտոնական կայք

8. Ս. Աբրամով, հաշվետվություն երկրաբանահետախուզական աշխատանքների

վերաբերյալ, 1955-56թթ.