This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
[1]
hkIkt iktabaovaI Pa`kaSana nao : 8
[-maana AaOr [slaama [itkad naamaa ka enaaoToTD tja-umaa
ka naama ‘[itkadnaamaa’ rKa.[saka tukI- tja-umaa “horkosaI laaja,Ima Aaolaana
[-maana” kao sana 1969 maoMM AMga`oja,I tjau-maa ikyaa gayaa ijasaka naama hO ‘Belief and Islam’ Íonca j,abaana maoM [saka naama ³Foi et Islam´¸ jama-naI ja,baana maoM ³Glavbe and Islam´ ho baad maoM [sa iktaba ka tja-umaa k[- j,abaanaaoM maoM
SarIf kao bauK,arI AaOr mauislama sao na@,la krtI hO.Aj,aIma Aailama-e-[slaama AaOr dIna ko paofosaraoM ko naama sao pOda hue [na gaumarah ifrkaoM ko laaogaaoMM kI
iktabaaoM AaOr kaÐnÍosaaoM sao QaaoKa nahI Kanaa caaihe.dIna va [-maana ko [na SaraoM
sao bacanao ko ilae hmaoSaa tOyaar rhnaa caaihe.[na jaaihla mausalamaanaaoMM ko Alaavaa
ek trf kmyauinasT AaOr saMgatraSa¸ dUsarI trf [-saa[- imaSaInarIj,a¸ ifrMigayaaoM
ko haqaaoM ibako vahabaI AaOr yahUdI kuvvato nayao-nayao trIkaoM sao mausalamaana naaOjavaanaaoM
kao bahkanao kI kaoiSaSa maoM lagao hue hO.Kud kI banaa[- hu[- thrIraoM, roiDyaao, ToilavaIj,ana, iflmaaoM AaOr iqayaoTraoM ko j,airyao [-maana kao K,%ma krnao pr Amaada
krnao sao phlao [maamao rbbaanaI Ahmad fa$kI sarihndI (rhmatullaaih AlaOih) kI iktaba maktUbaat kI tIsarI ijald ka 17vaaM maktUba ilaKkr ApnaI
iktaba kao ja,Inat va barkt donaI caahI hO [maamao rbbaanaI (vafat 1034 [1624 A.D.] [sa mak,tUba maoM yaUÐ frmaato hO:
“maOM Apnao mak,tUba kao ibaismallaah sao Sau$ krta hUÐ.tmaama tarIfoM
]sa Allaah tAalaa ko ilae hO ijasanao hma pr [-naama ikyaa AaOr hmaoM [slaama
kI rhnaumaa[- kI AaOr hmaoM sayyadula Anaama hj,art mauhmmad (sallallaahu AlaOih
vasallama) kI ]mmat maoM banaayaa.hmaoM jaananaa caaihe kI Allaah saubaahanahu
tAalaa [-naama Ata krnao vaalaa hO Agar vajaUd hO tao Allaah tAalaa hI kI
[-naayat hO AaOr baka hO tao vaao BaI Allaah tAalaa hI kI trf sao hO AaOr
Agar isafat kmaala hO tao ]saI kI rhmat Saaimala hO.ija,ndgaI va danaa[- va
tvaanaa[- va ibanaa[- va sanabaa[ AaOr gaaoyaa[- saba Allaah hI kI baargaah sao imalaa
hO AaOr trh-trh kI naoAmatoM AaOr iksma-iksma ko krma jaao hd AaOr iganatI
sao baahr hO.sa#,tI ka maamalaa BaI vahI frmaata hO AaOr duAaAaoM kI kubaUilayat
BaI vahI krta hO.vaao rj,j,aak hO ik ApnaI kmaala maohrbaainayaaoM sao bandaoM ko
irj,k kao gaunaahaMoM ko sababa sao nahIM raokta.vaao pda- paoSa hO, jaao [nsaanaaoM ko
gaunaah Cupae rKta hO AaOr ]nakI pda- drI nahI krta.yah baud-baar hO ik ]na
kI saj,aa va mavaaiK,j,aa maoM jaldI nahI krta, vaao krIma hO ik Apnao Aama krma
kao daost va duSmana sao raoko nahIM rKta AaOr ]na naoAmataoM maoM sao saba sao baD,I
naoAmat [slaama kI davat hO.AaOr da$la [slaama kI rhnaumaa[- AaOr nabaI (sallallaahu AlaOih vasallama) kI mautaibaAt ik hmaoSaa kI ija,ndgaI AaOr dvaamaI
[13]
naoAmatoM [sa sao vaabasta hO AaOr Allaah tAalaa kI rj,aa AaOr ]sakI maulaakat
]sasao mautaillak, hO.mau#,tsar yah hO ik yah [-naama va [krama va ehsaana caaMd va
sao vaaijaba huAa AaOr Allaah tAalaa kI taj,aIma va tOkIr laaij,ama zhrI.caUMik
Allaah tAalaa kmaala djaa- pak hO AaOr bando [intha[- djaa- kI gandgaI maoM hOM, ApnaI kmaala baomaunaasabatI sao vaao @yaa maalaUma kr sakoMgao ik Allaah tAalaa kI
taj,aIma va tkrIma iksa caIj,a maoM hO.bahut dfa eosaa hao sakta hO ik ]sa kI
janaabao Akdsa kI Saana maoM baaj,a ]maUr kao laaoga AcCa samaJao AaOr ifla
hkIkt ]sa ko naj,adIk vaao bauro haoM AaOr vaao taj,aIma #,yaala kroM AaOr vaao taOhIna
hao vaao tkrIma tsavvaur kroM AaOr vaao thkIr haoM jaba tk kI Allaah tAalaa
kI taj,aIma va tkrIma [saI kI janaabao Aksad sao na hao SauË ko laayak na haogaI
AaOr na ]sa kI [baadt ko kaibala haogaI.@yaaoMik vaao hmd jaao ]nakI trf sao
haogaI vaao hao sakta hO ik vaao eoba hao jaayao.tao Allaah ka SauË Ada krto
hue mauhmmad (sallallaahu AlaOih vasallama) ko rasto kao [i#,tyaar krnaa
caaihe.]na ko rasto kao [slaama kha jaata hO.mauhmmad (sallallaahu AlaOih
vasallama) kI [%tbaaA krnao vaalao kao mausalamaana kha jaata hO.AaOr Allaah
tAalaa ko SauË kI AdaegaI yaanaI SarIyat mauhmmad (sallallaahu AlaOih
vasallama) pr calanao kao [baadt kha jaata hO.]laUmao [slaama dao iksmaaoM pr
mauSatimala hO: ]laUmao dIna AaOr ]laUmao saaM[-sa.]laUmao dIna kao BaI dao maoM tksaIma
va AbadI hO, Allaah tAalaa kI baakI isafataoM kI trh.hr saala ijabara[-la (AlaOihssalaama), mauhmmad (sallallaahu AlaOih vasallama), Allaah ko pOga,mbar ko
pasa Aato AaOr ]na AayataoMM kao daohrato jaao BaojaI jaa caukI hO AaOr ]saI trh
maanaI hO.Allaah tAalaa ka hu@ma, saIK AaOr yakIna [-maana khlaata hO, ijanho krnaa laaij,ama hO vaao fj,a- hO, AaOr ijanasao manaahI hO vaao hrama hO fj,a- AaOr hrama
imalako Ahkamaula [slaaimayaa khlaato hO.ek Sa#,sa jaao [slaama kI ek caIj,a
sao BaI [Mkar krta hO ]sao kaifr khto hO.
dUsarI sabasao j,a$rI caIj,a hO Apnao idla kao saaf krnaa.jaba ‘idla’ kha jaata hO tao dao caIj,aoMM samaJa AatI hO.ek gaaoSt ka TukD,a jaao hmaaro saInao
maoM hO, tkrIbana hr [Msaana yahI khogaa.[sa trIko ka idla tao jaanavaraoM maoM BaI
haota hO.dUsarI trh ka idla paoSaIda haota hO.dUsaro idla kao mana BaI khto
hO.yah vaao idla hO jaao maj,ahbaI iktabaaoM maoM ilaKa hO.yah vaao idla hO ijasamao
[slaamaI talaIma haotI hO.yah vaao idla BaI hO jaao yakIna BaI krta hO AaOr [Mkar
BaI.jaao idla yakIna krta hO vaao pak hO.jaao idla [Mkar krta hO vaao naapak
hO.vaao mauda- hO.yah hmaara phlao fj,a- hO ik idla kao saaf kroM.[baadt jaOsao
[16]
namaaj,a pZ,naa AaOr klamaa-e-[stga,far pZ,naa idla kao saaf krta hO.hrama
caar masaailak maoM sao ek ko mautaibak, [baadt krnao vaalao Agar gaunaah ka [rtokaba kro yaa [baadt maoM kao[- ksaUr kr baOzo AaOr taObaa krlaoM tao ]na ko gaunaah maaf hao jaato hO.Agar taObaa na kro tao Allaah tAalaa caaho tao maaf frmaado AaOr jahnnama maoM daiK,la na kro.Agar caaho tao gaunaahaMoM ko mautaibak vaao Aj,aaba do doM, Aj,aaba Jaolanao ko baad BaI AaiK,rkar vaao inajaat pa hI jaayaoMgao.dIna maoM j,a$rI AaOr jaanaI phcaanaI talaImaat, yaanaI vaao ijana kao AnapZ, laaoga BaI jaanato hO AaOr [na baD,I hI vaaijah tailamaat maoM sao iksaI ek ka [Mkar krnao vaalao k,t[- taOr pr taAbad jahnnama maoM Aj,aaba JaolaoMgao.[nhoM kaifr AaOr maurtd kha jaata hO.
Agar eosao laaoga jaao iksaI ek K,asa maK,laUk kI [baadt krto hO tao
vah mauiSrk bana jaato hO Allaahu tAalaa ko AaOsaaf kao saIfat-e-saubaUtIyaa
[18]
AaOr saIfat-e-j,aatIyaa kha jaata hO yah [baadt ]laUhIyyat ko AaOsaaf kho
jaato hO.
kaifr #v,aah vaao Ahlao iktaba hao yaa bao iktaba mausalamaana hao jaayao tao jahnnama maoM daiK,la haonao sao inajaat pa jaata hO.vaao eosaa mausalamaana hao jaata hO jaao baogaunaah pak va saaf hao.laoikna [sa ka ek saunnaI mausalamaana haonaa j,a$rI hO.saunnaI haonao sao maurad yaanaI ]lamaayao Ahlao saunnat vala jamaaAt maoM sao iksaI kI iktaba pZ,kr, samaJakr Apnao [-maana, Apnao Alfaj,a AaOr Apnao Aamaala kao ]sako mautaibak Zala laonaa hO.duinayaa maoM iksaI [Msaana ka mausalamaana haonaa yaa na haonaa, ibanaa ja,$rt, vaaija,h taOr pr ]sa ko Alfaj,a AaOr ]sa ko Aamaala sao samaJaa jaa sakta hO.]sa [nsaana ka Ka,%maa ibala [-maana haonaa yaa na haonaa, ]sako AaiKrI saaMsa pr vaaij,ah haota hO.kbaIra gaunaah ka maurtikba kao[- mausalamaana mad- yaa AaOrt, saaf idla sao taObaa kro tao ]sa ko gaunaah ibalaa Saubaa maaf hao jaato hO.vaao baogaunaah AaOr pak va saaf hao jaata hO.taObaa sao mautaillak, ik vaao @yaa hO AaOr kOsao kI jaatI hO dInaI kutuba masalana tukI- yaa ArbaI maoM Saaya Sauda [-maana va [slaama AaOr saAadto Abaidyaa maoM vaj,aaht ko saaqa bayaana kr idyaa gayaa hO.
[slaama ko ]laomaa nao kha hO ik hr samaJadar mausalamaana, mad- hao yaa AaOrt, jaao javaanaI kI ]mar tk phuÐca cauka hO ]sapo laaija,ma hO ik vaao Allaah
tAalaa kI dao isafat (1) isafato ja,aityaa [isafato ja,aityaa, Allaah
tAalaa kI C: hOM: Ala vaujaUd, maaOjaUdgaI; Ala ikdama, hmaoSaa sao haonaa AaOr
ibanaa iksaI Sau$Aat ko haonaa; Ala baka; hmaoSaa kayama rhnao vaalaa; Ala
vahdainayyaa, laaSarIk haonaa; Ala mauK,alaaftu ilala hvaaidsa; hr maK,laUk sao
hr caIja, maoM Alaga haonao vaalaa; Ala ikyaamau iba nafisahI, Kud maaOjaUda yaa Apnao
haonao ko ilae iksaI ka naa mauhtaja.iksaI maK,laUk maoM eosaI K,aisayato nahI hOM na
[sasao kao[- rabta.yah basa Allaah tAalaa sao mautaillak, hO.kuC ]laomaa ka
[20]
khnaa hO ik Ala mauK,alaaf,tu ilala hbaaidsa AaOr Ala vahdainayaa ek hI qao
24 doKo.)” kao sahI trh sao samaJao AaOr yakIna kro.yah vaao caIj,a hO jaao
sabasao phlao fj,a-, hO.naa jaananaa kao[- bahanaa nahI bailk ek gaunaah hO.K,ailad
[bnao Ahmad Ala baga,dadI nao yah iktaba ApnaI j,ahinayat yaa Apnao [lma kI
baD,a[- krnao ko ilae nahI ilaKI yaa maSahUr haonao ko ilae bailk ek yaad
idhanaI AaOr iK,dmat ko ilae ilaKI.Allaah tAalaa “marhUma Kilad [K,ailadula baga,dadI nao 1247 [1826 A.D.] maoM Dmasaksa maoM vafat pa[-.]” kI madd ApnaI takt AaOr maubaark nabaI kI $h ko ja,iryao kro! AamaIna.
Allaahu tAalaa kao CaoD,kr hr caIj,a kao maa-isavaa yaa “Aalama” khto hO, ijasao Aba “kayanaat” kha jaata hO.hr maK,laUk ka kao[- vajaUd
nahI qaa.Allaah tAalaa vaaihd hO ijasanao [na sabakao banaayaa hO.yah saba
maumaikna AaOr hdIsa hO; yah saba vaao hO jaao naavajaUd sao vajaUd maoM laayao gayao, AaOr
yah tba vajaUd mao Aayao jabaik [naka kao[- vajaUd nahI qaa.hdIsa SarIf- “Allaah tAalaa ka tba BaI vajaUd qaa jaba iksaI AaOr caIj,a ka vajaUd BaI
nahI qaa.”- batatI hO ik yah saca hO.
ek dUsara sabaUt yah idKayaa hO ik saarI kayanaat AaOr maK,laUk
haidsa hO, @yaaoMik yah saca hO ik maK,laUk hr va@,t ek dUsaro mao tbadIla haotI
rhtI hO; AaOr yah BaI saca hO ik jaao kdIma hO (ijasakI kao[- Sau$Aat nahI) vaao kBaI nahI badlanaI caaihe.[[sa kayanaat maoM hr maa_o kI ijasmaanaI taOr pr
tbdIlaI haotI hOM.kIimayaayaI kamaaoMM maoM maa_o kI Sa@la BaI badlatI hOM.hma doKto
hOM ik caIja,o maaOjaUd haonao pr raok lagaa kr dUsarI caIja,aoM maoM badla jaatI hO.Aaja
‘vaaijabaula vajaUd’ ka matlaba hO ik [saka vajaUd Kud sao hO, yaanaI yah hmaoSaa sao hO AaOr iksaI AaOr ko ja,iryao nahI banaayaa gayaa.Agar eosaa nahI hO tao [sao BaI
gaunaah hO AaOr vah salaat sahI nahI hO.eosao kOlanDr iksaI kao j,auhr kI saunnatoM
[27]
AaOr maga,rIba kI salaat, mak$h va@,t mao pZ,vaa sakto hO.namaaj,a kao pUro saukUna
sao, pUrI tvajjaao sao, ]sako fja,- vaaijaba AaOr saunnat kao Qyaana maoM rKto hue, Apnaa idla Allaah kI rah maoM lagaato hue, maukr-r va@,t maoM Ada kr laonaI
caaihe.kurana krIma maoM namaaj,a kao ‘salaat’ kha gayaa hO.salaat ka matlaba
[nsaana kI namaaja, pZ,naa ho, firStaoM kI [stga,far AaOr Allaah tAalaa ka
rhma krnaa.[slaama maoM salaat ka matlab kuC ma#saUsa hrktaoM kao duhranaa jaOsaa [lmao hala ik iktabaaoM maoM ilaKa hO.salaat lafja, “Allaahu Akbar” sao Sau$
haotI hO ijasao ‘tkbaIr [fittah’ khto ho, AaOr [sao khto hue haqaaoM kao
kanaaoM kI laaO tk ]zanaa AaOr naaBaI ko naIcao baaÐQanaa madao- ko ilayao.AaiKrI
A%tihyaat kI baOzk maoM dayao AaOr baayaoM salaama fornao ko baad salaat pUrI haotI
hO.salaama fornaa, sar kao kMQaaoM kI trf maaoD,naa).
3. [slaama kI tIsarI baiunayaad hO “Apnao maala sao ja,kat donaa.” ja,kat ko lafja,I maayanaoM hO, thart, tarIf krnaa AaOr AcCa AaOr pak
bananaa.[slaama mao j,akat ko maayanaoM hO - eosaa Sa#,sa ijasako pasa ]tnaa maala hO
ijatnaa ]sako ilae kafI hO AaOr ek hd ijasao inasaaba khto hO ]tnaa hao tao
]sapo fj,a- hO kI vaao ApnaI daOlat ka ek ihssaa Alaga krlao AaOr kurana
krIma nao ijana mausalamaanaaoM kao donao ka hukma idyaa hO ]nhoM ibanaa Apmaainat ikyao
donaa.ja,kat saat trh ko laaogaaoM kao dI jaatI hO.caar masalakao maoM caar trh
kI j,akat hO; saaonao AaOr caaMdMI kI j,akat, Gar kI caIj,aaoM kI j,akat, jaanavarao kI ja,kat (maslana, BaoD,, bakrI AaOr gaaya) ijanhaoMnao AaQao saala sao jyaada KotaoM
maoM cara hao, AaOr j,amaIna sao imalaI hu[- hr ja,$rI caIja, kI ja,kat.yah caaOqaI
trh kI j,akat, ]Sr khlaatI hO, AaOr jaOOsao hI fsala kT jaayao [sao tBaI
Ada kr donaa caaihe.AaOr baakI tIna inasaaba kI hd tk phuÐcanao ko ek
saala baad tk dI jaa saktI hO.
[28]
4. [slaama kI caaOqaI baiunayaad hO – “rmaj,aanaula maubaark ko hr idna
raojao, rKnaa.” raoj,aa rKnaa ‘saaOma’ khlaata hO.saaOma ka matlaba hO iksaI caIja,
kao iksaI Alaga caIj,a sao bacaanaa.[slaama maoM saaOma ka matlaba hO Apnao Aap kao
tIna caIj,aaoM sao bacaanaa rmaj,aana ko mahInao [idnaaoMoM] maoM, @yaaoMik yah Allaah ka
Agar kao[- Sa#,sa [na paÐca bauinayaadaoM maoM sao iksaI ek ka BaI maj,aak
banaata hO, nahI maanata, [nakar krta hO yaa tanaakSaI krta hO, tao vah
kaifr hao jaata hO, Allaah hmaoM bacaayao! eosao hI kao[- Sa#,sa Agar hrama AaOr
hlaala kao nahI maanata hO AaOr hrama kao hlaala AaOr hlaala kao hrama khta hO
tao vaao BaI kaifr hao jaata hO.AaOr Agar kao[- [slaama kI ]na baataoM kao
naapsand yaa maukr jaata hO jaaoik ja$rI $p sao Aama hO AaOr mausalamaanaI
maumaailak maoM yaksaaM hao, tao vaao kaifr hao jaata hO.[imasaala ko taOr pr, sauAr
Kanaa, Saraba pInaa, jauAa Kolanaa; iksaI laD,kI yaa AaOrt ka Apnao isar, baala haqa AaOr pOr ibanaa Zko iksaI AaOr kao idKanaa; AaOr mad- ko ilae Apnao
GauTnaaMo AaOr naaBaI ko drimayaana ka ihssaa dUsaraoM kao idKanaa saba hrama hOM.yaanaI
Allaah tAalaa nao [sakI manaahI kI hO.caar masalak, jaao Allaah tAalaa ko
hr hu@ma AaOr manaaihyaaoM kao batato hO, gauPt satraoM kI hd banaa dI hO, ijanho doKnaa yaa idKanaa manaa hO, jaao ek dUsaro sao Alaga hO.hr mausalamaana ko ilae
fja,- hO ik Apnao ]na ijasmaanaI ihssaaoM kao Apnao masalak maoM batae trIko ko
mautaibak Zko.saaqa hI Agar iksaI nao yah ihssao na Zko hao tao iksaI AaOr ka
BaI ]na ihssaaoM kI trf doKnaa BaI hrama hO.kIimayaa-e-saAadt maoM bayaana hO
ik AaOrt yaa laD,kI ko ilae naMgao isar, Kulao baala, haqa, pOr yaa ifr ksao sajao
namaaja, ko daOrana yaa AamataOr pr khI BaI jaao ihssao AadmaI AaOr
AaOrt kao Cupanao haoto hO ]nho Avart ihssao khto hO.Agar kao[- khta hO ik
[slaama Avart kI vaj,aaht krko kao[- ihssaa nahI batata tao vaao kaifr hao
jaata hO.caar masalakaoM ko mautaibak ijasma ko kuC ihssao Avart hO.Agar kao[-
Sa#,sa iksaI dUsaro ko Avart ihssaaoM kao Kulaa doK ]saka maj,aak ]D,ata hO
[31]
yaanaI vaao [sako Aja,aba kI if,/k na krto hue yaa na Drto hue eosaa krta hO tao
vaao kaifr hao jaata hO.hmbalaI masalak mao AadmaI ko ijasma ko kUlho AaOr
GauTnaaoM ko baIca ka ihssaa Avart nahI hO.Agar kao[- Sa#,sa khta hO ik “maOM
mausalamaana hUÐ.” tao ]sao [slaama kI bauinayaado saIKnaI pD,oMgaI jaao fj,a- hO jaao
hrama hO jaao caaraoM masalakaoM ko [jamaa hO AaOr [na maamalaaoM kao Ahimayat donaI
haogaI.nahI jaananaa kao[- bahanaa nahI hO.yah jaanabaUJakr kuÍ ko barabar
hO.AaOrt ko haqa AaOr caohra CaoD,kr pUra ijasma Avart hO caaraoM masalakaoM
mao.AaOr yahI maamalaa hO ik kao[- AaOrt mad- kI maaOjaUdgaI maoM Apnao Avart ihssao
gaato hue naacato hue idKatI hO [jamaa ko mautaibak jaao ihssaa Avart nahI hO
AaOr kao[- Sa#m,sa ]sao qaaoD,a saa idKata hO tao ]sanao kbaIra gaunaah ikyaa hO
halMaaik ]saka yah gaunaah ]sao kaifr nahI banaayaogaa.[sakI imasaala hO jaOsao
kao[- Sa#,sa Apnao kUlho AaOr GauTnaaoM ko baIca ka ihssaa idKae.(jaaoik phlao
hI bayaana hO ik hnabalaI maoM yah masalakaoM Avart nahI hO.) [slaamaI bauinayaadaoM kao saIKnaa fja,- hO jaao tuma nahI jaanato.jaOsao-jaOsao tuma [nho saIKaoM tao taObaa
kraoM AaOr Apnao Avart ihssaao kao Zkao.JaUz,Afvaah, ga,Ibat, QaaoKa, caaorI, dgaa, iksaI ka idla duKanaa, maj,aak krnaa, iksaI ka maala ]sakI [jaaja,t ko
baga,Or [stomaala krnaa, maja,dUr ka hk na donaa, ivadaohI, yaanaI hukUmat ko kanaUnaaoM
kao taoD,naa, TO@sa na caukanaa saba gaunaah hO.yah saba iksaI kaifr ko saaqa yaa
kaifraoM ko maulk mao krnaa BaI hrama hO.] Agar ek Aama AadmaI [slaama kI
]na baataoM kao nahI jaanata jaao Aama nahI hO AaOr jaao j,yaada fOlaI hu[- nahI hO
jaaoik ]sao pta cala sako tao vaao kuÍ mao nahI pr gaunaah maoM Saaimala hO.
[32]
[-maana kI baiunayaadoM
“]sa mahana AadmaI (Sa#,sa) nao pUCa” eo rsaUlaullaah Aba mauJao bata[-yao
[-maana @yaa hO? [slaama @yaa hO yah pUCnao AaOr javaaba idyao jaanao ko baad hja,rt
ka palana krko AaOr ]na saba kao ja,baana sao kubaUla krko.
[na C: saccaa[-yaaoM mao sao phlaI yah hO ik Allaah vaijabaula vaujaUd hO
AaOr AsalaI maabaUd hO AaOr saarI maK,laUk ka K,ailak hO.[sa baat pr yakIna
rKnaa ik ]sanao hI vaaihd hr caIj,a kao banaayaa hO [hr raya¸ maadro jar-o¸ maada¸ maur@kbaat¸ kaoiSaka¸ ija,ndgaI¸ maaOt¸ hr pla¸ hr hrkt¸ hr trh kI takt
Allaah tAalaa ko ilayao vaaijaba nahI hO hdIsa AaOr Aayat mao maaOjaUd hO, pr ijasa trh sao hma ]nhoM Aaja [stomaala krto hO yah vaOsao nahI hO.eosaI hdIsa
AaOr AayataoM kao mautaSaaibaha khto hO.hmaoM ]na pr yakIna rKnaa caaihe, pr ]saka matlaba samaJanao kI kaoiSaSa yaa jaOsao vaao idKtI hO, nahI krnaa
caaihe.yaa ifr ]nakao AcCI trh mao tavaIla krnaa caaihe.yaanaI ]nakao eosao
matlabaao mao Zalanaa jaao Allaah tAalaa ko mautaillak hao.imasaala ko taOr pr
laFj,a haqa ka matlaba Allaah kI takt ka tjau-maa hao sakta hO.
mauhmmad (sallallaahu AlaOih vasallama) nao Allaahu tAalaa kao maoraja
ko daOrana doKa qaa.barae maohrbaanaI piva~ rataoM ko ilae saAadto Abaidyaa ko
saazvaoM AQyaaya ko tIsaro pUilaka pr gaaOr kro.pr vaao doKnaa [sa duinayaa kI
AaMKao kI trh doKnaa nahI qaa.vaao Sa#,sa jaao khta hO ik ]sanao [sa duinayaa maoM
Allaah kao doKa hO vaao ek ija,indk hO.AaOilayaa-e-[krama ka naj,airyaa AaOr
qaa.pr baohaoSaI kI halat maoM ]nhaoMnao jaao doKa vaao Sauhud qaa na ik $yaa.yaa
]nako laFj,a kI Aba BaI tfsaIla krnaI baakI hO.
savaala: ]pr yah kha gayaa hO ik Allaah tAalaa kao [sa duinayaa mao
doKnaa maumaikna hO.ifr jaao caIj,a maumaikna hO Agar ]sao [nsaana kho ik yah
huAa hO tao vaao [nsaana ij,aindk @yaao hO? jaao [nsaana yah khta hO vaao kaifr hao
jaata hO, @yaa yah maumaikna hO?
javaaba: jaayaj,a (maumaikna) ko laFja,I maayanaoM hO ‘haonaa yaa na haonaa
maumaikna’.ASaarI masalak ko mautaibak rUyaa [makanaat [sa trh hO ik Allaah
tAalaa Apnao bando mao eosaI mauKtilaf caIjao, pOda kr do ik vaao ]sao [sa duinayaa
mao doK sako, yah doKnaa duinayaavaI doKnao sao Alaga haogaa na tao Aamanao saamanao
AaOr na ijasmaanaI taOr pr.imasaala ko taOr pr ]sanao caaha tao yah maumaikna ik
caIj,a ko AnadalaUisayaa mao ek AnQao [nsaana kao macCr idKa yaa caaMd yaa saUrja
pr kao[- caIj,a ka doKnaa.eosaI takt isaf- Allaah tAalaa kI hO.AaOr
khnaa ik “maOnao ]sao [sa duinayaa mao doKa hO”, Aayat ko AaOr ]laamaa kI baataoM
ko mautaibak BaI nahI hO.tBaI jaao BaI yah khta hO vaao maulaihd yaa ij,aindk
hO.tIsaro “Allaah kao [sa duinayaa mao doKnaa maumaikna hO” laFj,aaoM ka yah matlaba
nahI ik ]sakao ijasmaanaI taOr pr doKa jaayaogaa.jaao yah khta hO ik ]sanao
Allaahu tAalaa kao doKa hO ]saka matlaba ]sanao ]sao eosao doKa hO jaOsao vaao
dUsarI caIj,aaoM kao doKta hO; yah vaao doKnaa hO jaao maumaikna nahI hO.vaao [nsaana jaao
]na laFj,aaoM kao baaolata hO jaao kuÍ hO tao ]sao maulaihd yaa ija,indk [maulaihd yaa ijandIk khto hO ik vaao mausalamaana hOM.maulaihd Apnao laFja,ao ko p@ko hOM; vaao saaocato hOM ik vaao mausalamaana hOM AaOr sahI rasto pr hOM.jabaik ija,ndIk [slaama ko
duSmana hOM.vaao mausalamaana haonao ka ZaoMga krto hOM taik [slaama kao nauksaana phuÐcaa
[39]
sako AaOr mausalamaanaaoM kao QaaoKa do sako.] khto hO.[[sako javaabaaoM ko baad
va@,t ka baItnaa, idna AaOr rat, kao Allaah tAalaa sao mautailak
nahI ikyaa jaa sakta.]samao iksaI BaI trh ka badlaava nahI Aata, na hI yah kha jaa sakta hO ik vaao phlao eosaa qaa AaOr Aagao vaOsaa haogaa.vaao iksaI caIj,a
BaI caIj,a ko Andr nahI hO.vaao iksaI sao imalaa huAa nahI hO.]saka kao[-
barA@sa, ]lTa, psand, saaqaI, rhbar yaa maddgaar nahI hO.]saka kao[- baap, maa Ð, Baa[-, bahna, baoTI yaa baIvaI nahI hO.vaao hr va@,t hr iksaI ko saaqa maaOjaUd
hO, hr Saya ko Aasa pasa AaOr saba doKta hO.vaao hr iksaI ko KUna kI nalaI
jaao [nsaana ko galao mao maaOjaUd haotI hO ]sasao BaI j,yaada vaao krIba hO.halaMaik
]sakI krIbaI, ]sakI maaOjaUdgaI, ]saka saaqa vaOsaa nahI hO jaOsao [na laFj,aaoM sao
bayaana hO.]saka pasa haonaa iksaI BaI ]laamaa kI samaJa sao baahr hO, na iksaI
saa[-sMadana kI samaJa AaOr [lma mao hO AaOr na hI AaOilayaa ko kSaf AaOr Sauhud mao
hO.[nsaanaI imasaalaoM [sako And$naI matlaba kao nahI samaJa saktI.Allaah
tAalaa ApnaI Sai#sayat AaOr Kusauisayat mao vaaihd hO.]namao kao[- tbdIlaI nahI
haotI.
Allaah tAalaa ko naama taOkIfI hO, yaanaI, [slaama mao batayao gayao
Allaah ko naamaao ka [stomaala krnaa jaayaj,a hO pr ]sako Alaavaa kao[- Alfaja,
[stomaala krnaa jaayaj,a nahI hO.[imasaala ko taOr pr Allaah tAalaa kao
“Aailama” kha jaa sakta hO pr “faikh” nahI ijasaka matlaba BaI Aailama
haota hO, [slaama maoM Allaah tAalaa ka naama faisak nahI.[saI trh Allaah
kao ‘gaa^D’ khnaa sahI nahI hO @yaaoMik ‘gaa^D’ matlaba ‘maUit-’ ko hO; “gaaya
[40]
ihnduAaoM kI Bagavaana hO,” imasaala ko taOr pr kha gayaa hO.yah khnaa jaayaja,
hOM ik: Allaah ek hO ]sako Alaavaa kao[- #,auda nahI.laFja, jaOsao id} (Íonca) AaOr gaaoT (jama-na), maUit- ko ilae [stomaala ikyao jaa sakto hOM pr Allaah ko
ilae nahI.] Allaah ko naama AnaMt hO.yah sabakao pta hO ik ]sako ek
hj,aar ek naama hO: yaanaI ]sanao Apnao ek hj,aar ek naama [nsaanaaoM pr Kulaasao
ikyao.mauhmmad (sallallaahu AlaOih vasallama) ko maj,ahba maoM inanyaanavaoM naama ijanhoM
Asamaa ]la husnaa khto hO, ko Kulaasao ikyao.
Allaah tAalaa kI isafato sahubauityyaa, maatuiridyaa [poja 11 ka
firStaoMM maoM maaOjaUd nahI hO.vaao kao[- BaI Sa@la lao sakto hO.jaOsao gaOsa, panaI yaa sa#t Sa@la mao badlato hue kao[- BaI Sa@la lao laoto hO eosao hI firSto KUbasaUrt
Sa@la [i#,tyaar kr sakto hO.firSto Aalaa [nsaanaaoM kI $hoM nahI hOM jaao ]nako
ijasmaao sao Alaga hu[- hao.[-saa[- saaocato hO ik firSto isaf- $ho hO.tvaanaa[- AaOr
ibajalaI kI trh vaao saarhIna nahI hO.kuC puranao flasafI laaoga eosaa saaocato
qao.vaao saba “malaayaka” khlaato hO. ‘malak’ ka matlaba hO safIr yaa
ga,lat hOM.hma maanato hOM ik firStaoM ko pr haoto hOM, pr hma nahI jaanato vaao kOsao
idKto hOM, caca- maoM banao tsvaIrao kI trh, iflmaao kI trh jaao ik firStaoM kI
trh idKto hOM ga,lat hOM.mausalamaana eosaI tsvaIr nahI banaato.hmaoM [slaama ko
duSmanaaoM kI banaa[- hu[- eosaI tsvaIraoM pr yakIna nahI krnaa caaihe.] jaao firSto
jannat sao tallauk rKto hO vaao jannat maoM hI rhto hOM.]nako Aalaa (baD,o) firSto ka naama hO “irj,avaana”.jahnnama ko firSto ja,baanaIsa jahnnama maoM ]sakao
idyaa gayaa hu@ma pUra krto hO.jaOsao ik maCilayaaoM kao diryaa kao[- nauksaana nahI
phuÐcaata eosao hI jahnnama kI Aaga ]nhoM nauksaana nahI phuÐcaatI.vahaÐ ]nnaIsa baD,oM
j,abaanaIsa hO ]naka Aalaa Afsar ‘maailak’ hO.
hr [nsaana ko ilae caar firStoM maukr-r hO jaao ]sako hr AcCo AaOr
baUro Aamaala ka ihsaaba rKto hO.]namao sao dao rat mao Aato hO AaOr dao idna
mao.]nhoM ikramana kaitbaIna yaa hfaj,aa ko firSto khto hO.yah BaI kha gayaa
hO ik hfaj,aa ko firSto ikramana kaitbaIna sao mau#tilaf hO.[nsaana ko saIQaI
trf ka firSta Aalaa haota hO saaro naok AamaalaaoM ka ihsaaba rKta hO.]lTI
trf vaalaa firSta bauroM AamaalaaoM kao ilaKta hO.kuC eosao BaI firSto hO jaao
naafrmaana mausalamaanaaoM kao ]nakI kbaaoM mao tklaIf phuÐcaato hO AaOr vaao firSto
hO.Aap dao baar saUr fUkoMgao.phlao saUr sao Allaah tAalaa kao CaoD, kr saarI
ij,anda caIj,aoMM mar jaayaoMgaI.dUsaro saUr kI Avaaja, pr saba ifr ij,anda hao
[44]
jaayaoMgao.tIsaro hO maIka[-la (AlaOihssalaama).Aapka kama hO sasta[-, mahMgaa[-, kmaI, j,yaadtI ([ktsaadI taOr pr Aarama AaOr AasaanaI ko ilayao) banaanaa AaOr
hr Saya (caIj,a) kao ihlaanaa.caaOqao hO [j,ara[la (AlaOihssalaama), jaao [nsaanaaoM kI $h kbja, krto hO.[na caaraoM ko baad, caar Aalaa drjao AaOr Aato hO: hmaalatula ASa- ko caar firSto, jaao dubaara ij,anda haonao pr Aaz hao jaayaoMgao; firSto jaao maaOjaUdo [laahI mao haogao, vaao maukr-baUna khlaato hO; Aj,aaba donao vaalaaoM
ko laIDr kao kribayaUna khto hO; AaOr rhmat ko firStaoM ka naama $hainayat
hO.yah saaro }ÐcaoM firStoM, saaro [nsaanaaoM sao BaI }ÐcaoM hOM, naibayaaoMM kao CaoD,ko (AlaOihmau sasalaatu va%tsailamaat).mausalamaanaaoM mao sao saulaaha AaOr AaOilayaa Aama
pr naaija,la kI firStaoM ko j,airyao.AaOr kuC iktabaoMM Allaah nao naibayaaoM kao
ilaKI hu[- BaojaI AaOr kuC ibanaa firStaoM ko j,airyao saunaa[-.yah saarI iktabaoM
Allaah tAalaa ko laFj,a hO (klaama Allaah).yah AtIt mao BaI qaI AaOr
hmaoSaa hI rhogaI.yah maK,laUk nahI hO.yah na firStaoM ko ilaKo hue laFj,a hO na
[45]
pOga,mbaraoM ko banaayao hue.jaao laFj,a hma baaolato hO, idmaaga mao saaocato hO yaa jaao
hmaarI j,abaana hO Allaah tAalaa ko laFj,a ]sasao ibalkula mauK,tilaf hO.yah vaao
nahI jaao ilaKnao, baaolanao yaa idmaaga maoM [stomaala hao.[sako na Alfaj,a hO na
Aavaaj,a.[nsaana Allaah tAalaa AaOr ]sakI K,aisayataoM kao nahI samaJa
sakta.pr [Msaana Allaah ko laFj,aaoM kao pZ, sakta hO, ilaK sakta hO AaOr
ihFj,a kr sakta hO.jaba yah laFj,a hmaaro saaqa hao tao yah hdIsa bana jaata hO, jaao ek maK,laUk hO.yaanaI, Allaah tAalaa ko laFj,a ko dao phlaU hO.jaba [sao
Allaah tAalaa ko Alfaj,aaoM ko taOr pr doKa jaata hO tao yah kdIma hO.AaOr
jaba yah [nsaanaaoM ko pasa hao tao yah maK,laUk AaOr hdIsa hO.
Allaah tAalaa kI trf sao BaojaI ga[- saarI iktabaoM baoSak sahI
hO.]samao kao[- Sak Saubha yaa JaUz nahI hO.halaMaik ]sanao kha hO ik vaao saj,aa
AaOr Aaj,aaba dogaa, pr yah BaI maumaikna hO ik vaao maaf kr do, yah ]sakI maj,aI-
hO yaa vaao Sato- ijanho [nsaana nahI samaJata, yaa [saka matlaba hO ik mausalamaana jaao
saj,aa Aj,aaba ko hkdar hO vaao ]sao maaf krdo.caUMik ‘saj,aa’ AaOr ‘Aja,aba’ iksaI vaaikyao kao bayaana nahI krto, yah JaUz nahI haogaa Agar vaao maaf krta
hO tao.AaOr yah BaI maumaikna nahI ik vaao [-naama na do ijasaka ]sanao vaada ikyaa
hao, yah maumaikna hO ik vaao saj,aaAao kao maaf kr dogaa.[nsaanaaoM ko kanaUna, vajaho AaOr AayatoM hmaoM sahI saaibat krtI hO.
yah bahut ja,$rI hO ik AayataoM AaOr hdIsaaoM kI tSarIh ]nako laFj,aI
maayanaaoM mao kI jaayao, jabaik kao[- tklaIf yaa Ktra hao.laFj,aI maayanaaoM ko
Alaavaa, ]sasao imalato-jaulato maayanaoM donaa BaI jaayaj,a hO.[kurana krIma AaOr
krIma nao saarI iktabaaoM kI jagah laI AaOr ]nako kanaUnaao kao K%ma ikyaa.duinayaa
ko Katmao (k,yaamat ko idna) tk [samao kao[- ga,latI, BaUla, jaaoD,naa, GaTanaa, JaUTo Alfaj,a yaa BaUla-caUk nahI hao saktI.ipClao AaOr Agalao j,amaanaao ka [lma
kurana krIma mao maaOjaUd hO.[saI vajah sao kurana krIma saarI iktabaaoM sao Afj,ala
AaOr kImatI hO.hujaUr pak (sallallaahu AlaOih vasallama) ka sabasao Aalaa
maaOija,j,aa kurana krIma hO.Agar tmaama Aalama ko [nsaana AaOr ijana imalakr BaI
kurana krIma kI sabasao CaoTI Aayat jaOsaI Aayat ilaKnao kI kaoiSaSa kro tao
[47]
vaao nahI ilaK payaogao.dr Asala bahut vasaIh AdbaI SaayaraoM nao (Arba ko
Saayar) BaI kafI kaoiSaSao kI Aayato jamaa krnao kI jaaoik kurana kI tIna
sabasao CaoTI Aayat jaOsaI hao, pr vaao naakama rho.vaao kurana krIma ko saamanao nahI
iTk sako.vaao pagala qao.Allaah tAalaa nao [slaama ko duSmanaaoM kao kurana krIma
ko Aagao laacaar banaa idyaa.kurana ka bayaana [nsaanaI takt sao }pr hO.jaOsaa
[samao bayaana hO, [nsaana eosaa bayaana nahI kr sakta.kurana krIma ko Aayaat, [nsaanaI SaayarI, khavat yaa tukbaMdI kI trh nahI hO, [sako baavajaUd, yah Arba ko vasaIh [nsaanaaoM ko ja,iryao baaolao jaanao vaalaI ja,baana ko laFj,aaoM mao bayaana
AaOr ek maunafird isafat hO.jabakI klaamao laFj,aI, klaamao naFsaI kao
samaJaanao vaalaI AaOr [Msaana ko kana tk Aanao vaalaI AaOr khnao vaalao ko mana sao
Ada ikyao gayao Alfaj,aaoM ka majamauAa hO.basa Allaah tAalaa ka klaama, ijasako ilae bao Aavaaj,aI nahI, jaao maK,laUk nahI, AaOr jaao ]sakI j,aat ko saaqa
khlaata hO vaOsao ]nako ihssaao kao BaI kurana khto hO.
klaama naFsaI ko maK,laUk naa haonao, kdIma haonao ko mautaibak saba
]laomaa ek mat hO.klaama laFj,aI ko hdIsa yaa kdIma haonao ko mautaillak, ek
mat raya nahI hO.]na ]laomaa ko bakaola jaao [sako hdIsa haonao pr mautaifk hO, klaamao laFj,aI kao hdIsa khnaa sahI nahI.Agar [sao hdIsa kha jaayao tao
klaamao naFsaI ka hdIsa haonaa samaJaa jaa sakta hO.yah baat sabasao bao eotbaar
hO.jaba iksaI caIj,a kI AkasaI krnao vaalaI iksaI baat kao sauna jaayao tao
[MsaanaI j,ahna kao faOrna vaao caIj,a yaad Aa jaatI hO.]laomaae Ahlao saunnat vala
jamaaAt maoM sao kranaula krIma ko hdIsa haonao ka bayaana krnao vaalaaoM kI yah
prstI krto qao,” AaOr naamaj,ahbaI iktabaaoM kI irvaayat dI.}pr dI ga[- laa[nao
yah saaibat krtI hOM ik yah ek JaUz hOM.] ApnaI naubavvat ko eolaana hao jaanao
ko baad naibayaaoM maoM, AQMaapna, baohrapna jaOsaI kimayaaÐ nahI AatI.yah BaI yakIna
krnaa caaihe ik hr nabaI maoM saat K,aisayatoM haotI hO: Amaanat, isadk
(AkIdt), tblaIga (Kbar donaa), Adalaa ([Msaaf), [smat (pak), ftanaa (Kuifyaa [lma) AaOr Amna Ala Aj,ala (nabauvvat sao baKa-st na haonao kI
Aaj,aadI).
ek nabaI jaao nayao maj,ahba kao laokr Aata hO ]sao “rsaUla” (pOga,mbar) khto hO.AaOr jaao nayao maj,ahba kao nahI laata pr laaogaaoM kao puranao maj,ahba kI
trf mautvajjaa krta hO ]sao ‘nabaI’ khto hO.[‘rsaUla’ kao ‘nabaI’ BaI kha gayaa
hO.] Allaah ko hukma kI tblaIga maoM AaOr laaogaaoM kao Allaah ko maj,ahba kI
trf baulaanao ko maamalao maoM nabaI AaOr rsaUla maoM kao[- fk- nahI hO.hmaoM ibanaa iksaI
Sak ko saBaI naibayaaoMM pr yakIna ([-maana) rKnaa hO ik vaao saccao qao.vaao jaao
iksaI ek nabaI maoM BaI yakIna nahIM rKta vaao iksaI maoM BaI yakIna na rKnao vaalaa
hO.]laomaaM kI raya hO ik Aap (sallallaahu AlaOih vasallama) [nsaanaaoM AaOr ijanaaoM
ko pOga,mbar hO.k[- irvaayat eosaI BaI hO ijana ko mautaibak Aap (sallallaahu AlaOih vasallama) malaa[-ka poD, paOQao jaanavar AaOr hr Saya ko pOga,mbar hO.baakI
rsaUlaullaah (sallallaahu AlaOih vasallama) kI rah maoM ApnaI jaanaao AaOr
maalaaoM kao ifda krnao vaalao Aap (sallallaahu AlaOih vasallama) kI madd krnao
vaalao sahabaa-e-ikrama (rija, Allaahu tAalaa Anhuma) ka naama [j,j,at AaOr
mauhbbat sao laonaa hma saba pr vaaijaba hO.]nako fj,aIlataoM ko ]lTo kao[- baat
krnaa ibalkula jaayaj,a nahI hO.]nako naamaao kao baoAdbaI ko saaqa j,abaana pr
laanaa gaumarahI AaOr j,alaalat hO.
jaao Sa#,sa rsaUlaullaah (sallallaahu AlaOih vasallama) kao caahta hO ]sa
pr laaij,ama hO ik Aap ko saba sahabaa-e-ikrama (rija, Allaahu tAalaa Anhu) kao BaI caaho.@yaaoMik ek hdIsa SarIf maoM [rSaad frmaayaa gayaa hO, “maoro
sahabaa-e-ikrama kao caahnao vaalaa, mauJa sao caaht kI vajah sao caahta hO.]nhoMM
idlaaoM kao Apnao hbaIba (sallallaahu AlaOih vasallama) ko sahabao krama (rija, Allaahu tAalaa Anhu) kI maaohbbat sao Bar do.]na AkabarIna kao saulaha AaOr
SaafI laaoga psaMd nahI krto!
(rsaUlaullaah) ko sahabao krama (rija, Allaahu tAalaa Anhuma) kI
kdrao kImat kao ]nakI Aj,amat kao samaJa kr, ]na saba sao maaOhbbat krnao
vaalaaoM, ]na saba kI taj,aIma krnao vaalaaoM AaOr ]na ko rasto pr calanao vaalaaoM kao
Ahlao saunnat vala jamaaAt kha jaata hO.hma cand ek sao maaohbbat rKto hO
AaOr baakI saba kao psaMd nahI krto yaa A@saIiryat kI taOhIna krnao vaalaaoM
kao, [sa trh iksaI saahabaI (rija, Allaahu tAalaa Anhu) ko rasto pr naa
Anhu) ko caohro sao Kud maTTI saaf kI.]nakI namaaj,a janaaj,aa BaI Aap nao Kud
Ada frmaa[-.Allaah tAalaa nao kurAana-e-krIma maoM maaomaonaIna ko maabaIna
Baa[-caaro ko mautaillak, [rSaad frmaayaa hO.saurah mautraidf ftah kI AaK,rI
Aayat krIma, sahabao krama (rija, Allaahu tAalaa Anhu) kI Aapsa maoM Pyaar va
maaOhbbat ka sabaUt hO.sahabao krama (rija, Allaahu tAalaa Anhu) mao sao iksaI
ek sao BaI naa psaMd dIdgaI ka [ja,har krnaa, gaaoyaa kurAana-e-krIma kao naa
maananaa haogaa.]laomaae Ahlao saunnat, sahabao krama (rija, Allaahu tAalaa Anhu) kI Aj,amat kao KUba samaJato hO.AaOr saba sao maaohbbat rKnao ka hu@ma doto
naSarao ASaaAt krnao pr pUrI Aaj,aadI hO.hr mausalamaana ko ilae laaij,ama hO ik
vaao ]sao yah Aaj,aadI frahma krnao vaalaI hukUmat kI madd kro.
Ahlaoo saunnat ko [-itkadat AaOr [lmaI ehvaala kI talaIma haisala naa
krnao vaalaaoM AaOr Apnao baccaaoM kao naa isaKanao vaalaaoM kI, [slaaimayat sao dUrI
AaOr flaakt kuÍ maoM igarnao ka Ktra laahk, hO.eosao laaogaaoM kI duAae tao vaOsao
hI kbaUla nahI haotI ko, kuÍ sao mahfUj,a rh sako.rsaUlaullaah (sallallaahu
[74]
AlaOih vasallama) nao [Saa-d frmaayaa ko.jaha Ð [lma hO vahaÐ [slaama hO, jaha Ð [lma nahI vahaÐ [slaama nahI rhta.jaInao ko ilae jaOsao Kanaa, pInaa laaj,amaI hO vaOsao hI
kaifraoM ko krIba sao, dIna kI dUrIO sao bacanao ko ilae dIna AaOr [-maana kao
saIKnaa laaj,amaI hO.hmaaro Aabaa} [jadad ka Saobaa rha hO ko vaao hmaoSaa jamaa
hao kr [lmaao kuutUba ka mautalaa krto, Apnao dIna kI samaJa-baUJa haisala krto qao
]nhaoMnao Kud kao [sa trh [slaama pr kayama rKa AaOr pUro ja,aOkaoSaaOk ko saaqa
frmaa[-.naIcao ilaKo savaala ko javaaba ko taOr pr hma maunaaisaba samaJato hO ko
yausauf nabahanaI kI hujjatulalaaho Alala AalaamaIna (vafat baorz 1350 A.H. [1932]) naamaI iktaba ko 771 AaOr caMd mataikba safat ka tja-umaa ikyaa
jaae:
“kurAana-e-krIma sao ehkamaat AK,j,a krnaa hr iksaI ka kama
nahI hO h%ta maujathdIna nao BaI, kurAana-e-krIma maoM bayaana krda ibalatmaama
AK,ja, naa kr saknao kI vajah sao rsaUlaullaah (sallallaahu AlaOih vasallama) kI
]na hdIsa sao [stofada ikyaa jaao Ahkamaato kurAana-e-krIma kI vaja,aht
frmaatI hO.jaOsao kurAana-e-krIma kao isaf- rsaUlaullaah (sallallaahu AlaOih
vasallama) hI samaJa pae qao, eosao hI hdIsa SarIf kao isaf- Asahabao rama (rija, Allaahu tAalaa Anhu) AaOr Aaemaa maujathdIna nao samaJaa AaOr vaj,aaht
frmaa[- ]nhoM samaJanao ko ilae Allaah tAalaa nao Aaemaa maujathdIna kao A@,laI
va na@laI Alaaoma, kUvato Adrak, toj,a j,ahanat AaOr A@,lamaMdI ko saaqa-saaqa k[- ek Aalaa KusaUisayaat ehsana frmaa[-.[na KusaUisayaat maoM tk,vaa kao saba
pr faoikyat haisala hO [sako baad vaao naUro [laahI Aata hO jaao [nako idlaaoM maoM
rca basa gayaa hO.hmaaro Aaemaa maujathdIna nao [na Kusauisayat kI madd sao, Allaah tAalaa AaOr ]sako rsaUla (sallallaahu AlaOih vasallama) ko klaama sao
vaao saba samaJa ilayaa jaao hkIkt maoM maurad qaa, jaao na samaJa sako ]sao Apnao
kyaasa sao bayaana kr idyaa.caaraoM masaailak ko Aaemaa nao vaj,aaht kI hO ko vaao
ApnaI raya sao baat nahI krto AaOr Apnao tulabaa kao hu@ma idyaa ko Agar tuma
BaI (iksaI sahI hdIsa kao paAao tao maorI baat kao CaoD, kr rsaUlaullaah (sallallaahu AlaOih vasallama) kI hdIsa pr eotbaar krao!), Aaemaa masaailak nao
yao Alfaj,a ApnaI jaOsaI gahrI saaoca ko maailak ]lamaa kao kho hO.yah ]lamaa
hr caar masaailak ko dlaayala kao jaananao vaalao kao trjaIh ko Ahlao hO.yah
[79]
]lamaa jaao ko maujathId ka drjaa rKto hO, [maama masaailak kI dlaIla kao AaOr
saunnat kI AtaAt krnao vaalao mausalamaanaaoM ko k%la AaOr ]nako maala kao laUTnaa
maubah krar idyaa gayaa.]
Allaah tAalaa nao Aaemaa masaailak kao [jathad krnao masaailak kI
bauinayaad Dalanao AaOr mausalamaanaaoMM ka [na masaailak pr jamaa haonao kI naoAmat
isaf- AaOr isaf- rsaUlaullaah (sallallaahu AlaOih vasallama) kI ]mmat kao ehsaana
frmaa[-.janaaba hk, nao ek trf [-itkad ko Aaemaa pOda krko gaumarah, j,anadIk, malahd AaOr [MsaanaI saUrt maoM kAala SaOtanaao kI jaainaba sao, [-itkad
AaOr [-maanaI ]laUma kao K,raba haonao sao bacaayaa, dUsarI trf Aaemaa masaailak kao
pOda fmaa-yaa AaOr dIna kao ibagaD,nao sao mahfUja, rKa.[-saa[yat AaOr yahUidyat mao
yao naomat na qaI, [sa ilae ]na ko Adyaana ibagaD, gae AaOr iKlaaOnaa bana kr rh
gae.jaumalaae ]lamaa ko mautf@ka raya ko mautaibak, rsaUlaullaah (sallallaahu AlaOih vasallama) kI vafat sao caar saaO saala baad [jathad krnao ko kaibala
kao[- gahrI saaoca vaalaa Aailama nahI rha.Aba Agar kao[- yah kho ko, [jathad krnaa caaihe tao ]sa ko mautaillak, idmaaga,I marIj,a yaa dInaI jaaihla
haonaa saaibat haogaa.Aj,aIma Aailamao dIna jalaala ]ddIna saovatI ‘rhmatullaah
AlaOih’ nao kha ko maOM [jathad ko drjao tk phuÐca gayaa hUÐ.]na ko hma Asar
]lamaa nao Aap (rhmatullaah AlaOih) sao ek savaala ko dao mautfk- javaabaat maoM
sao sahI trIna javaaba ko mautaillak, [satfsaar ikyaa.Aap (rhmatullaah
AlaOih) javaaba na do sako.Aap (rhmatullaah AlaOih) nao bahut j,yaada kama kI
K,raba [fkar ko j,airyao masaailak kao imaTanao ko dr po hO.jaaihlaanaa AaOr
ehmakanaa baatoM krto hO AaOr khtoM hO ko hma jaOsao laaoga ]lamaae dIna kI raya
pr Amla drAamad nahI krto.SaOtanaI vasavasaaMo AaOr Apnao nafsa ko bahkavao maoM
Aakr baD,a[- ka davaa krto hO.vaao yah nahI samaJa pato ko ]nakI eosaI baatoM, ehmak,anaa pna AaOr Kbaasat kao j,aaihr krtI hOM na kI ]nakI baZ,a[- kao.[na
[82]
ko drimayaana eosao jaaihla AaOr gaumarah laaoga BaI naj,ar Aato hO ijana ko bak,aOla
hue [sa hdIsa pr Amla krnao maoM kao[- manaahI nahI samaJaI.[sa ko saaqa-saaqa, ]sako ilae yao BaI jaayaj,a hO kI vaao yao Amla Apnao masalak ko mautaibak AjMaama
do.
@yaaoMik [maamao masalak ka yao [jatohad, ja,$r iksaI maj,abaUt dlaIla
pr kyaasa rKta hO.maukladIna ko ilae [sa dlaIla kao na jaananaa [slaaimayat maoM
krama (rij,a Allaahu tAalaa Anhu) kI tklaId krnaa BaI jaayaj,a hO.@yaaoMik
]na ko masaailak iktabaaoM maoM thrIr nahI ikyao gayao AaOr Baulaa idyao gayao.maSahUr
caar masaailak ko Alaavaa iksaI AaOr kI tklaId krnao ka kao[- [makana nahI
hO.sahabaa-e-ikrama (rij,a Allaahu tAalaa Anhu) kI tklaId ko jaayaj,a na
haonao ko mautaillak, ]lamaayao dIna ko maunaifka bayaana kao, [maama AbaU bakr (rij,a Allaahu tAalaa Anhu) nao Kbar dI hO.masaailak AaOr maujathdIna ibala KusaUsa
caar Aaemaa-e-masaailak ko fj,aa[-la kao samaJanao ko ilae AaOr yah samaJanao ko
ilayao ik yah masaailak saunnat iktaba sao baahr nahI AaOr [jamaa va k,yaasa sao jaao
BaI ehkamaat idyao gayao bayaana ApnaI j,aatI raya sao nahI idyao gayao.[sa hkIkt
[86]
kao baohtr taOr pr samaJanao kI #,vaaihSa rKnao vaalao laaogaaoM kao hma [maama Abdula
vahaba raOSanaI ‘rhmatullaahI tAalaa’ kI imaj,aanaula kubara AaOr maIj,aanaula
Kusairyaa naamaI iktaba pZ,nao kI nasaIht krto hO.hujjaullaah Alala AailamaIna
mautSaabaa Aayaat ko maayanaoM isaf- Ahlaoo [lma jaanato hO AaOr 18vaIM Aayat maoM
gavaahI dI Kud Allaah nao [sa baat kI ko nahI hO kao[- maabaUd isavaae ]sako
AaOr firStaoMM nao AaOr [lma vaalaaoM nao BaI AaOr saUrh ksasa kI 81vaIM Aayat maoM
AaOr khnao lagao vaao laaoga ijanho idyaa gayaa qaa [lma, Afsaaosa hO tuma pr, Allaah ka savaaba khIM baohtr hOM ]sa Sa#,sa ko ilae jaao [-maana laae AaOr kro
naok Amla AaOr nahI imalatI yao naomat magar saba krnao vaalaaoM kao AaOr saUrtur $ma
kI 56vaIM Aayat maoM AaOr khoMgao vaao laaoga ijanho Ata ikyaa gayaa hO [lma AaOr [-
[87]
maana, bao Sak rho hao tuma naaoSatae [laahI ko mautaibak raoj,a hSa` tk, basa yahI hO raojao hSa` laoikna tuma jaanato na qao.AaOr saUrh sarAa kI 107vaIM AaOr 108vaIM
ka savaaba hO.[lma isaKanaa sadk,a donao jaOsaa hO.Aailama sao [lma saIKnaa, thjjaud kI namaaj,a Ada krnao jaOsaa hO.[Saa-d frmaayaa gayaa hO.ftvaa kI
iktaba Kulaasaa ko maaOlauf taihr bauK,arI (rhmatullaah AlaOih) khtoM hO ko: ifkh kI iktaba ka pZ,naa rataoM kao namaaj,a pZ,nao sao j,yaada savaaba ka maaoj,aba
kI talaImaat kao saIKnaa AaOr [na pr sahI trh sao [-maana laanaa j,a$rI hO (Allaah tAalaa, ]na Aja,Ima ]lamaa ko kamaaoM pr ]nhoMM ksart sao savaaba Ata
frmaae AmaIna.k,yaamat maoM jahnnama ko Aj,aaba sao inajaat imalanaa ]na hI kI
vaj,aIfa yao hO ko maOM Allaah tAalaa ko dIna kI davat dU Ð.[sa rah maoM ja_aojahd
ko daOrana Allaah tAalaa nao BaI eosao maaoAjaj,aat ehsaana frmaae ijana sao
Aapkao madd imalaI.hmaaro ilae BaI laaij,ama hO ko hma ]lmaae Ahlaoo saunnat
‘rhmatullaahI tAalaa’ kI ]na ko [rSaadat kI naSarao ASaaAt ko saaqa-saaqa kFfar duSmanaaoM, mausalamaanaaoM kao [ftra AaOr tS_ud ka inaSaanaa banaanao vaalaaoM ko
mautaillak, BaI Apnao naaOjavaanaaoM, daostao kao batae ko vaao iksa k,dr bauro AaOr
JaUzo hO.[na ko mautaillak, batanaa kao[- ga,Ibat nahI Ama maa$f haogaa.[sa rah maoM
ka [rada Aj,ala maoM hI ikyaa AaOr ]sa ko haonao kao caaha tao, kma yaa j,yaada
hue bagaO,r ]sa Saya kI tK,laIk-e-AOna vaOsao hI haogaI jaOsaa ]sanao caaha
qaa.ijasa caIj,a kao caaha AaOr ]sa ka na haonaa yaa ijasa caIj,a ko na haonao kao
caaha AaOr ]sa ka hao jaanaa, naamaumaikna hO.
saba nabaatat, hOvaanaat, baojaana (zaosa, maayaa, gaOsa, isataro, maaOila@yaUla, jaaOhr, barkI maaOja hr Saya kI hrkt, kImaa[- rdula Amala, markj,aI r_ao Amala, tvaanaa[- ka bahava, jaanadarao maoM hyaat), hr Saya ka haonaa
na haonaa bandaoM ko AcCo yaa bauro Aamaala duinayaa AaOr AaiK,rt maoM ]na kI jaj,aa
ka panaa AaOr hr Saya Aj,ala maoM hI Allaah tAalaa ko [lma maoM qaI.[na sabakao
vaao Aj,ala maoM hI jaanata qaa.Aja,la sao Abad tk pOda kI jaanao vaalaI Saya kao, ]sa ko KusaUisayaat kao, hrkat kao AaOr vaaikyaat kao Aj,ala maoM Apnao [lma ko
mautaibak hI pOda frmaata hO.[nsaanaaoM ko AcCo yaa bauro saba Aamaala kao, ]na ko
mausalamaana haonao kao, ]na ko kuÍ kao, rj,aamandI yaa gaO,r rj,aa mandI sao haonao vaalao saba kamaaoMM kao Allaah tAalaa hI tK,laIk frmaata hO.tK,laIk krnao vaalaa
Saya ka K,ailak vahI hO.vaao hr Saya kao ek sababa ko natIjao maoM pOda krta
hO.
imasaala ko taOr pr, Aaga jalaatI hO.halMaaik jalaanao vaalaa Allaah
tAalaa ho.Aaga ka jalaanao sao kao[- saraokar nahI.laoikna ]sa kI Aadt hO
ik hr caIj,a kao Aaga hue bagaO,r vaao jalaanao kao pOda nahI frmaata.Aaga
saulagaanao kI hd tk gamaI- phÐ ucaanao sao baZ, kr kao[- kama nahI krtI.sahI trh
sao naa doKnao vaalao yahI samaJaoMgao ik yao saba Aaga nao ikyaa hO.jalaanao vaalaI, jalanao ka rddao Amala idKanao vaalaI Aaga nahI hO.AaÐ@saIjana BaI nahI hO.gamaI-
BaI nahI hO.[laO@T/ana ka bahava BaI nahI hO.jalaanao vaalaa isaf- Allaah tAalaa
hO.]na sabakao ]sanao jalanao ko Asabaaba ko taOr pr pOda kr idyaa hO.kao[- bao
badsaUrtaoM, AcCo AaOr bauro, frmaabardar AaOr naafrmaanaaoM ko drimayaana kao[-
frk naa rhta.
Allaah tAalaa caahta tao ApnaI Aadt kuC AaOr hI banaa
laota.hr SaO kao ApnaI ]sa Aadt ko mautaibak tK,laIk frmaata.masalana
Agar vaao caahta tao kaifraoM kao jaao duinayaa ko j,aaOkI safa maoM Kaoyao hue hOM, laaogaaoM kao tklaIf doto hO, [MsaanaaoM kao QaaoKa doto hOM ]nho jannat maoM daiK,la
frmaa do.saaihbao [-maana, [baadt gauj,aar naok laaogaaoM kao jahnnama maoM Dala
dota.laoikna Aayaato krImaa AaOr AhdIsa SarIfa batatI hO ko ]sanao eosaa nahI
caaha.
[MsaanaaoM ko hr kama, ]sa kI baa[rada AaOr ibalaa [rada hrkat kao
pOda krnao vaalaI j,aat vahI hO.baMdaoM ko [K,ityaarI yaanaI baa[rada kI jaanao vaalaI
[107]
hrkat ko ilae AaOr saba kamaaoM kao pOda krnao ko ilae, ]sa nao Apnao baMdaoM maoM
BaI naa caaho tao ]sa caIj,a kao pOda nahI frmaata.vaao SaO isaf- banado kI #,vaaihSa
sao BaI pOda nahI kI jaatI.]sa j,aat ka caahnaa BaI j,a$rI hO.baMdaoM kI #,vaaihSa
ka tK,laIk ikyaa jaanaa eosao hI hO jaOsao iksaI SaO ka Aaga ko CUnao sao jalanao
ka pOda naa haonaa.CUrI ko CUnao sao kTnaa tklaIf haota hO.kaTnao vaalaI CUrI
nahI, vaao j,aat hO.]sanao kaTnao ko ilae CUrI kao isaf- ek sababa banaa idyaa
hO.]saka matlaba hO ko, baMdaoM kI [i#,tyaarI hrkat pOda ike jaanao ka sababa, ]naka Apnao [i#,tyaar sao hrkt kao trjaIh donaa AaOr caahnaa hO.laoikna
kayanaat maoM haonao vaalaI hrkat, baMdaoM ko [i#,tyaar krnao kI vajah sao nahI hO (yao saba Allaah tAalaa ko caahnao sao dUsaro hI Asabaaba sao pOda kI jaatI
hO.hr Saya kI saUrtaoM kI jarraoM kI ktraoM kI, KilayaaoM kI ijarasaIma kI
ehamaI maaAdaoM kI, ]na kI KusaUuisayaat kao AaOr ]nakI hrkat kao pOda krnao
vaalaI j,aat vahI hO.]sako isavaa AaOr kao[- K,ailak nahI Alaba%ta, bao jaana maaAdo kI hrkat AaOr [MsaanaaoM hOvaana kI [i#,tyaarI hrkat ko maabaOna kuC
fk- pae jaato hO, baMdo Agar Apnao [i#,tyaar sao kuC krnaa caaho trjaIh do
AaOr caaho, ifr vaao j,aat BaI caaho tao Apnao baMdo kao hrkt dota hO AaOr vaao
kama tK,laIk krta hO.baMMdo ka hrkt maoM Aanaa ]sako Apnao basa maoM nahI
hO.]sao yah Kbar BaI nahI haotI ik vaao kOsao hrkt krta hO.[[Msaana kI hr
caIj,aaoM kao hrkt maoM [K,ityaar krnaa nahI payaa jaata, Aaga ko CUnao sao, jalanao ko pOda haonao maoM, Aaga kI kao[- trjaIh yaa caah nahI pa[- jaatI.[Apnao Pyaaro
[108]
baMdaoM kI AaOr ijana pr ]sao rhma Aa jaae ]nakI AcCI, maufId #,vaahISaat kao
Agar vaao j,aat BaI caaho tao pOda kr dota hO.]nakI baurI AaOr nauksaanadoh
#vaahISaad kao vaao nahI caahta AaOr ]sao pOda nahI krta.]sako ]na baMdaoM sao
hmaoSaa AcCo AaOr maufId kama haisala haoto hO.yao laaoga k[- ek kama haisala naa
haonao kI vajah sao Afsaurda haoto hOM.Agar vaao yao jaana sakto saaoca sakto ik yao
kama nauksaanadoh haonao kI vajah sao pOda nahI ike gae tao kBaI Afsaurda naa
haoto.[sako bar A@sa vaao KuSa haoto AaOr Allaah tAalaa ka Saukr Ada
krto.Allaah tAalaa nao [MsaanaaoM ko [i#,tyaar kao [i#,tyaarI kamaaoM kao ]nako
klaUba ko [i#,tyaar AaOr [rado krnao ko baad pOda haonao ko mautaillak, Aja,la hI
maoM [rada kr ilayaa qaa AaOr caahaa qaa ko eosaa hao.Agar ]sanao Aj,ala mao yaUÐ naa
caaha haota, hmaarI [i#,tyaarI hrkat kao BaI hmaarI marj,aI ko bagaO,r, vaao j,aat
j,abarna pOda frmaata.hmaarI #,vaaihSa pr mabanaI kamaaoM ka hmaarI #,vaaihSa ko
baad pOda ikyaa jaanaa [sailae hO ko ]sanao Aj,ala maoM yaUÐ hI caaha qaa.[sa ka
matlaba yao hO ko ]sa j,aat ka [rada haikma haota hO.]
baMdaoM kI [i#,tyaarI hrkat dao caIj,aaoM sao pOda haoto hO phlaI bMado kI
rhma krta hO.]sakI maafI donaa Aja,Ima hO.vaao iksaI kao Aj,aaba nahI dogaa.’ ha Ð, yah laaoga Apnao phlao jaumlao maoM sahI hO pr AaiKrI jaumlao maoM galat.SaOtana nao
]nhoMM QaaoKa idyaa hO AaOr naafrmaanaI ko rasto pr gaumarah ikyaa hO.ek maunaaisaba
[nsaana kBaI BaI SaOtana ko QaaoKo maoM nahI Aata.Allaah tAalaa isaf- rhIma
AaOr krIma hI nahI hO bailk vaao bahut sa#t Aj,aaba donao vaalaa BaI hO.hma gavaah
hO ik [sa duinayaa maoM iktnao laaoga garIbaI AaOr t@laIf mao rh rho hOM.ibanaa iksaI
iJaJak ko ]sanao Apnao iktnao bandaoM kao Aj,aaba maoM Dala rKa hO.ha Ðlaaik vaao
bahut rhmaidla AaOr rjj,aak hO pr vaao raoTI ka ek TukD,a nahI dota jaba tk
KotaoM maoM jaako psaInaa na bahayaa jaayao.haÐlaaik vaao hr iksaI kao BaI ij,anda
rKnao vaalaa hO, pr vaao ibanaa Kanao yaa pInao ko iksaI kao ij,anda nahI rKta.vaao
[nsaana jaao dvaa nahI laota vaao ]sao zIk nahI krta.]sanao hr [nsaanaI naoAmat
ko ilae ja,iryao banaayao hO jaOsao ij,anda rhnaa baImaar na haonaa yaa ja,maIna ka maailak
haonaa AaOr jaao laaoga duinayaavaI naomataoM ko ilae raoj,aa nahI rKto ]nakao mah$ma
krnao maoM BaI kao[- rhma nahI idKata.dao bahut maSahUr hdIsa SarIf hO: BaIK
dokr Apnao baaitla ka [laaja krao! AaOr hr baImaarI kI dvaa [stga,far
hO.kafI dvaa[-yaaÐ maaOjaUd hO.]nhoM jaananao ko ilae tja-ubaa caaihe.$hanaI
dvaa[-yaaoM ka [stomaala iksaI kao duinayaavaI dvaa panao maoM BaI madd krta hO.AaOr
dUsarI duinayaa maoM rhmat panao ka sababa banata hO.tao yah saba kama dUsarI duinayaa
kI rhmat panao ko ilae hO.]sanao $h kao barbaad krnao vaalaI caIj,aoMM jaOsao kuÍ
AaOr naafrmaanaI kao BaI banaayaa hO.AaOr sausta[- $h kao baImaar banaa dotI
[115]
hO.Agar dvaa na laI jaayao tao $h baImaar hao jaayaogaI AaOr mar jaayaogaI.kuÍ
AaOr naafrmaanaI kI basa ek dvaa hO [lma AaOr maarIft.AaOr saustI kI dvaa hO
namaaj,a AaOr trh kI [baadt.Agar [sa duinayaa maoM kao[- [nsaana ja,hr Ka laota
hO AaOr khta hO ik Allaah bahut rhma vaalaa hO AaOr vaao mauJao [sa j,ahr sao
bacaayaogaa, tao [nsaana baImaar hao jaayaogaa AaOr mar jaayaogaa.Agar kao[- DayarIyaa
ka marIj,a roMDI ka tola pI lao [yaa kao[- Saugar ka marIj,a caInaI Ka lao] tao
]sakI halat AaOr K,raba hao jaayaogaI.iksaI caIj,a kI hvasa, yaaina naFsa kI
caah [nsaana ko idla kao baImaar banaa dotI hO.Agar kao[- Sa#,sa saaocata hO ik
hvasa yaa naFsa ko pICo Baaganaa gaunaah AaOr Ktrnaak hO tao ]saka hvasa ko
pICo jaanaa ]sako idla kao nahI maarogaa Agar vaao [sako nauksaana pr yakIna nahI
krogaa tao vaao ]sako idla kao maar dogaa @yaaoMik vaao ijasao yakIna na hao vaao kaifr
bana jaata hO.AaOr kuÍ idla AaOr $h ko ilae ja,hr hO.
“dUsara Komaa galat ja,hinayat vaalaaoM ka iryaada maoM Aata hO ijasasao vaao
BaUK sao baImaar rhto hO taik vaao ApnaI hvasa gaj,aba AaOr vahSaI #,vaaihSaataoM kao
K%ma kr sako jaaoik [slaama maoM manaa hO.vaao saaocato hMO ik saba K%ma krnao ka
hukma [slaama dota hO.BaUK ko halaatao sao gauj,arnao ko baad vaao pato hO ik ]nakI
yah SaOtanaI #,vaaihSaataoM ka Ka%maa nahI huAa hO AaOr vaao yah fOsalaa inakalato
hO ik [slaama ]na caIj,aaoM ka hukma dota hO jaao naamaumaikna hO.vaao khtoM hO, [slaama ka yah hukma pUra nahI ikyaa jaa sakta.[nsaana [sa kayanaat maoM maaOjaUd
AadtaoM sao pICa nahI CuD,a sakta.eosaa krnao kI kaoiSaSa krnaa ek rMgaIna
[nsaana kao safod banaanao jaOsaa hO.naamamauikna caIj,a krnao kI kaoiSaSa krnaa
hO.AaOr ]naka davaa yah hO ik [sa pagalapna AaOr jahalat ko ilae [slaama
hukma dota hO [slaama maoM [nsaana kI K,aisayat jaOsao hvasa AaOr ga,ja,ba kao K%ma
krnao ka hukma nahI donaa caaihe qaa.eosaa davaa [slaama kI badnaamaI hO.Agar
[116]
[slaama maoM [sa caIj,a ka hukma haota tao [slaama ko Aaka mauhmmad ‘sallallaahu
AlaOih vasallama’ maoM yah isafat nahI haotI.dr Asala Aapnao frmaayaa ‘maOM BaI ek [nsaana hUÐ.hr iksaI kI trh mauJao BaI gaussaa Aata hO.’ va@,t ba va@,t
Aapkao BaI gaussao maoM doKa gayaa.Apka gaussaa isaf- Allaah ko hukma ko ilae
haota qaa.Allaah tAalaa nao kurana krIma maoM ]na laaogaaoM kI tarIf krI hO jaao
Apnao gaussao kao kabaU mao kr sakto hO.]sanao ]sakI tarIf nahI kI jaao kBaI
gaussaa hI nahI haoto.galat j,ahinayat vaalao laaoga khto hO ik ApnaI hvasa K%ma
krnaa baobauinayaad baat hO.Asala maoM rsaUlaullaah (sallallaahu AlaOih vasallama) ka
bananaa ilaKa hO ]sako ilayao kmaa[- ko ja,iryao Kulao hOM.ijasa Sa#,sa ko mauk_r maoM
maaOt maiSrk maoM ilaKI hao vaao maig,rba ko saaro drvaaja,o band pata hO.ek irvaayat
ko mautaibak jaba [j,ara[-la (AlaOihssalaama), pOga,mbar saulaomaana (AlaOihssalaama) ko pasa Aayao tao AapkI majailasa maoM baOzo hue ek Sa#,sa kao GaUr kr
doKa.firSto ko [sa sa#t taOr pr doKnao kI vajah sao vaao [nsaana Dr
gayaa.jaba [j,ara[-la calao gayao tao ]sanao saulaomaana sao gauj,aairSa kI ik vaao hvaaAaoM
[118]
kao hukma do ik vaao mauJao [j,ara[-la (AlaOihssalaama) sao dUr mag,airbaI maumaailakao kI
trf lao jaayaoM.jaba [j,ara[-la (AlaOihssalaama) vaapsa Aayao tao saulaomaana (AlaOihssalaama) nao pUCa ik Aapnao ]sa Sa#,sa kI trf [tnaa @yaao GaUr kr
doKa qaa [j,ara[-la (AlaOihssalaama) nao frmaayaa mauJao hukma qaa ik maOM ek GanTo maoM
[sa Sa#,sa kI $h magairba ko ek maInaar sao kbj,a k$Ð.pr jaba maOnao ]sao
nahI samaJanaa caaihe.AaOr naa hI naFsa ko ilae iksaI mauiSkla yaa kD,vaI caIja,
kao Saakvaa nahI samaJanaa caaihe.] ek [Msaana qaa ijasanao ApnaI ija,ndgaI ko
k[- saala jao$slama kI Aksaa maisjad maoM [baadt krto hue gauj,aar dI; pr jaba ]sanao ek sajado ka [nkar ikyaa, AaOr ApnaI saarI [baadt kao pUrI trh Kao
baOza.tahma, @yaaoMik Asahabao khf ka ek ku%ta isa_IikyaaoM sao kuC kdma
pICo calaa, ]sao [tnaa baZ,avaa idyaa gayaa ik ]sako naapak haoto hue BaI ]sao
pICo nahI ikyaa gayaa.yah saccaa[- bahut horana krnao vaalaI qaI; [lma ko [Msaana
[sa pholaI kao sadIyaaoM tk hla nahI kr payao.[MsaanaI tk- [sa [laahI ihkmat
kao kBaI samaJa nahI saktI.Allaah tAalaa nao Aadma (AlaOihssalaama) kao gaohUÐ
naa Kanao kao kha, pr ]sanao hI Kanao idyaa; Allaah nao SaOtana kao Aadma (AlaOihssalaama) ko saamanao sajada krnao kao kha, pr ]sakao sajada kranaa nahI
caaha.]sanao kha ik hmaoM ]sao doKnaa caaihe; pr ]sanao [saka husaUla nahI caaha
qaa: [na maamalaao maoM [laahI ko rasto pr calanao vaalao hajaIyaaoM nao kuC nahI kha pr
]nhoM kBaI samaJa hI nahI Aayaa.tba hma kOsao kuC kh sakto hO? Allaah
tAalaa kao [MsaanaaoM ka [-maana AaOr [baadt kI j,a$rt nahI, naa kI iksaI ka
frmaabardarI kao nahI CaoD,naa caaihe h%ta ik vaao caaplaUsaI lagao! AaOr gaunaah sao bacanaa caaihe caaho vaao iktnao BaI CaoTa lagao [slaama ko ]laomaa nao
yah eolaana ikyaa ik tIna caIj,aoM AaOr tIna caIj,aaoM kI vajah banatI hO: frmaabardarI sao Allaah kI rj,aa imalatI hO; gaunaahaMo sao ]saka gaussaa imalata hO; [-maana sao [j,j,at AaOr vakar imalata hO.[sa vajah sao, hmaoM ek CaoTo sao CaoTo
gaunaah sao BaI bacanaa caaihe; @yaa pta ]sa gaunaah maoM Allaah ka gaussaa hao.hmaoM
hr [-maana vaalao kao Apnao sao baohtr samaJanaa caaihe.hao sakta hO vaao [Msaana
Allaah ko mahbaUba laaogaaoM maoM sao hao.hr [Msaana kI iksmat, jaaoik phlao ilaKI
[#laasa ko Ada kI hu[- AcCI nahI haogaI.yah [baadt krnao vaalao kao kuÍ, gaunaohgaarI, duKaoM ko iK,laaf nahI bacaaegaI.bahut j,yaada tadad maoM ija,ndgaI Bar
kI [baadt krnao vaalao maunaaifk mauSrIkaoM ko $p maoM marnao ko gavaah hO.[baadt, [lma AaOr [Klaasa sao Ada kI hu[- [baadtaoM kao ga,Or Aka[-d AaOr gaunaohgaarI sao
nahI banaayaa gayaa, maa_o yaa maK,laUk ek dUsaro sao SaU$ hao rho hO.yah badlaava
haonao ka hmaoSaa [Saara nahI krto laoikna yah g,aOr maaOjaUdgaI sao baahr banata huAa
idKata hO, yaanaI, yah vaaijaba Ala vaujaUd kI gauNava%ta haota huAa nahI
idKata laoikna maumaikna Ala vaujaUd ka haota huAa idKata hO.
savaala: “[sa Aalama kao banaanao vaalaa Kud AaOr [sakI Kusauisayaat
AbadI hO jabakI Kusauisayaat rcanaa%makta AbadI hO Aalama AbadI nahI hao
sakta ?”
javaaba: hma hmaoSaa [sa saca ko gavaah hMO ik vaao banaanao vaalaa hO, jaaoik
AbadI hO, maa_aoM ko badlaavaaoM AaOr j,ara-t ko j,arIyao mauKtailaf matlaba yaa
vajaahMo, yaanaI, yah ]naka safayaa krta hO AaOr ]nakI jagah pr dUsaraoM kao
banaata hO vaao jaba BaI caaho banaata hO vah AbadI banaanao vaalaa hO.yaanaI, yah hmaoSaa ek dUsaro sao maa_ao kao banaata hO.jaOsao ik [sanao hr Aalama kao banaayaa, hr ma_o AaOr hr j,arat kuC matlabaaoM AaOr vajaahaoM ko j,arIyao hO, tao yah jaba BaI
caaho [nho banaa sakta hO ibanaa vajah AaOr matlaba ko.
[132]
ek Sa#,sa jaao maanata hO ik maK,laUk kI iksmao haidsa hO vah yah BaI
maanaogaa kI vah daobaara saaf hao jaayaogaI.yah maumaikna hO ik vah maK,laUkat jaao
gaO,r maaOjaUd qaI AaOr ek va@,t banaa[- ga[- qaI vah daobaara gaO,r maaOjaUd bana saktI
hO.Aba hma doKto hO ik bahut sao maK,laUkat ko vaujaUd K%ma hao jaato hO yaa
badla jaato hOM hmaaro Aj,aayao mahsaUsaat kao mau%taisar krnao maoM gaO,r kaibala hala
bana jaato hOM.
ek mausalamaana haonao ko naato yah hkIkt maananaa maaoimana ko ilayao
j,a$rI hO ik maa_aoM AaOr caIj,aoM AaOr tmaama maK,laUkat gaO,r maaOjaUd sao banaa[- ga[- hO
AaOr vah daobaara K%ma hao jaayaoMgaI.hma yah doK rho hO ik maa_o vaujaUd maoM Aa rho
hMO jaba ik gaO,r maaOjaUd qao AaOr dUbaara BaI K%ma hao rho hO; yaanaI ]nakI Sa@laoM
AaOr KusauisayatoM gaa,yaba hao rhI hO, jaba caIj,aaoM ka vajaUd K%ma haota hO tao ]nako
maa_o K%ma hao jaato hO laoikna jaOsao ik hmanao [sako ]pr samaJaayaa yah maa_o
AbadI nahI hO, daonaaoMM maoM sao kao[- ek hO; Allaahu tAalaa ko j,arIyao yah bahut
prKnao ko baad ifr baohtr ihsaaba sao tOyaar ikyao gayao.@yaa vah khto hO ik
[133]
jabaik ]nako j,arIyao vaujaUd maoM Aayaa? nahI, vah khto hO ik yah haoSa AaOr
idmaaga ko saaqa banaayao gayao AaOr ]namao sao p`%yaok banaanao vaalao kI ja,$rt hO.Aba
yah davaa krto hO ko laaKaoM maa_oM ijadMa AaOr gaO,r ijadMa sao mau%tailak AaOr na[-
navaolaI [jaat kI ga[- caIj,aoM AaOr vaaikyao, ijanako DaÐcao Aba BaI naa maalaUma hO, [tofak sao Kud pOda ikyao gayao qao @yaa yao hao sakta hO, Agar maunaaifkt nahI
hO tao, maj,abaUt AiD,yala rvaoyao yaa saaf-saaf baovakUfpna? yah j,aaihr hO ik
basa ek banaanao vaalaa hO jaao hr maa_o kao vaujaUd maoM laata hO.AaOr hrkt kao
haonao ko baad vaujaUd maoM nahI Aayaa qaa.[sao j,a$rI hO ko hmaoSaa maaOjaUd
haonaa caaihe.[sao ApnaI maaOjaUdgaI ko ilae iksaI caIj,a kI ja,$rt nahI
hO.Agar [sao j,a$rt nahI qaI hmaoSaa maaOjaUdgaI kI, tao yah maUmaikna Ala vaujaUd
haota, yaa hdIsa, Aalama ko taOr pr ek maK,laUk maK,laUk kI trh hO, vaao kuC BaI tbdIlaI ko j,arIyao nahI banaa saktI, dUsaro maK,laUk maoM sao jaao BaI
K,ailak kI trf sao pOda ikyaa jaata hO, [sa trh maK,laUk ek laamaohdUd
tadad maoM AatI hO.Agar hma [sako baaro maoM hU baa hU trIko maoM saaocao jaOsao kI
hmanao [na badlaavaaoM ko baaro maoM samaJaayaa hO ko maK,laUk laamaohdUd nahI hao saktI, yah samaJa maoM Aa jaayaogaa kI maK,laUk kI ek laamaohdUd tadad nahI hao saktI
AaOr yao ko tK,laIk kI phla vaaihd Kailad kI trf sao Sau$ kI ga[-
qaI.@yaaoMik Agar tK,laIkkar ek dUsaro sao banaa rho hO AaOr ]sa ek ko baad
kao[- K,ailak nahI hO.K,ailak kao pOda nahI ikyaa gayaa hO AaOr yah hmaoSaa
maaOjaUd hO Agar [sakI maaOjaUdgaI ek pla ko ilae BaI K%ma hao jaatI hO tao
[134]
tmaama maK,laUk BaI naa maaOjaUd hao jaayaogaI.vaaijaba Ala vaujaUd kao iksaI BaI
hvaalao sao iksaI BaI caIj,a kI ja,$rt nahI hO.yao vaao hO ijasanao ja,maIna banaa[-¸ jannato javahr AaOr [sa trh ek bakayada AaOr mahsaUba hukma banaayaa [sako
ilae baD,I takt vaalaa va j,yaada jaanakarI vaalaa haonaa caaihe jaao BaI yah caaho
ek dma sao banaanao ko kaibala hao.AaOr ek haonaa caaihe.laoikna [samao kao[-
badlaava nahI haonaa caaihe Agar [sakI takt laamaohdUd nahI haotI Agar yah
j,yaada jaanakarI vaalaa nahI haota tao yah maK,laUkaoM bakayada AaOr maohsaUba hukma
maoM banaanao ko kaibala nahI haota Agar ek sao j,yaada K,ailak haoto AaOr jaba
]nakI caaht hao kuC banaanao kI tao [%tofak nahI haogaa¸ laaoga ijanakI
KuvaaihSaat kao vaapsa CaoD, idyaa vah tKilakkar nahI haogao AaOr caIj,aoM jaao
pOda kI jaayaogaI tmaama imalaI jaulaI haMogaI.j,yaada jaanakarI ko ilae ArbaI AaOr
tukI- AlaI ]SaI ko tbasa$h ksaIdt Ala AmaalaI pZ,o [d- 575 A.H.
(1180)] ksaIdt Ala AmaalaI.
K,ailak maoM badlaava nahI haota.duinayaa kao banaanao sao phlao yah vaOsaa hI
qaa jaOsaa Aaja hO¸ jaOsao kI [sanao sabakuC gaO,r maaOjaUdgaI sao banaayaa¸ [saI trh yah
hmaoSaa AaOr sabakuC Aba BaI banaata hO; varnaa tao, kao[- BaI badlaava maK,laUk
kao [Saara krta hO AaOr yah ga,Or maaOjaUdgaI sao pOda ikyaa gayaa hO hmanao [sako
}pr samaJaayaa hO ik yah hmaoSaa maaOjaUd hO AaOr yah maaOjaUdgaI kBaI K%ma nahI
haogaI.[sailae [samao kao[- badlaava nahI haota.jaOsao ik SaU$Aat maoM maK,laUk kao
ja,$rt pD,I [sakI [nakao banaanao maoM¸ [saI trh [nho hr pla [sakI j,a$rt hO
rhogaa¸ jaOsao kI [sanao vajaahoM banaa[- [saI trh yah takt pOda krta hO¸ vajaahaoM maoM Asar AadmaI kuC nahI banaa sakta¸ [nsaanaaoM ko kama isaf- vajaahaoM ko j,airyao
ko ilae ek maaicasa kao jalaanaa, ha[D/aojana haisala krnao ko ilae ijaMk pr
kuC eosaID Dalanaa caUnao kao imaTTI ko saaqa imalaanaa AaOr [nako imaEaNa kao gamaI-
donaa saImaoMT banaanao ko ilae, duQa panao ko ilae gaaya kao iKlaanaa, ibajalaI pOda krnao ko ilae ek pnaibajalaI sToSana kI taimar AaOr iksaI trh ka karKanaa
taimar krnaa yao saBaI kama kI imasaalaoM j,airyao ko taOr pr hO, vajaahoM [stomaala hao
@yaa hala kI tbaahI, salaah ko ilae kma hO ? ek nayaa j,alaj,alaa kafI baura haogaa. [sa va@,t saaonao ka matlaba hO maaOt, ibanaa iksaI mauAavaj,ao ko.
baIto hue va@,t nao @yaa isaKayaa, mauJao ]mmaId hO ik tuma jaanato hao.
maulk tbaah hao jaaeMgao ]nako Aabaad haonao sao phlao ! ek nayaa j,alaj,alaa bardaSt ko baahr haogaa. [sa va@,t saaonao ka matlaba hO maaOt ibanaa iksaI mauAavaj,ao ko ! Apnao AamaalaaoM kao sauQaaraoM AaOr saa[MsaI [lma saIKaoM; faOja ATaoimak bamaaoMAaOr naok saonaanaIyaaO ka saaqa.! yah [slaama maoM haonao caaihe AaOr jaMga maoM BaI ! yah daonaaoMM imalako ek doSa kao Amana kI trf lao jaaeMgao.
“saalaafIyyaa”
hma bahut Sau$ maoM hI khoMgao kI yah iktabaoM Ahlao saunnaa (rhmatullaahI
tAalaa AlaOihma Ajamaa[-na) ko AailamaaoM ko j,airyao ilaKI ga[- “saalaafIyyaa” yaa “saalaafIyyaa masalak” ko naama maoM kuC BaI imalaavaT na kro yao naama jaalaI K,t bao
maj,ahbaI ko ja,iryao tukI- maoM fOlaa idyaa gayaa hO [nakI iktabaaoM ko j,airyao jaao ik
maj,ahbaI jaaihla AadmaI ko j,airyao ArbaI sao tukI- maoM tja-umaa krI gayaI.
]nako mautaibak
[137]
“saalaafIyyaa” masalak ka naama hO jaaoik AShiryyaa ko masalak sao
phlao tmaama saunnaIyaaoM ko j,airyao maanaa gayaa.AaOr maatUrIdIyyaa kayama ikyao
gae.vah saahabaa AaOr saalaafIyyaa tabaI[-na ko maananao vaalao qao.saalaafIyyaa
masalak tabaI[-na AaOr tabaaAttabaI[-na saahabaa ka masalak hO.caar mahana
[maama Ala gaj,aalaI Ala [maama Ar raj,aI AaOr Ala [maama Ala baodavaI, jaao tmaama tfsaIr ko ]laomaa ko j,airyao sabasao baZ,kr maaohbbat AaOr Aj,aIja rho, yah tmaama salaf Asa saailahIna masalak maoM qao.ibadAa kI TaoilayaaÐ jaao Apnao Kud
ko samaya maoM idKa[- dI [lma Ala klaama flasafo ko saaqa Asailayat maoM ]nhaoMnao
Apnaa [-maana flasafo po banaa ilayaa qaa.Ala imalala vana inahala iktaba ]na
kaifraoM kI TaolaI ko j,airyao kayama ikyao gayao Akayad pr tfsaIlaI maalaUmaat
frahma krtI hO.Ahla Asa saunnaa vala jamaaAt masalak ko bacaava ko daOrana
]na K,raba TaoilayaaoM ko iK,laaf AaOr ]na kaifraoM ko K,yaalaat kao JaUza saaibat
ikyaa.
[na tIna [maamaaoM nao ]nako flasafo ka baD,o pOmaanao pr javaaba idyaa.yao
javaaba do rho hO [saka matlaba yao nahI hO ko flasafo AaOr Ahla Asa-saunnaa vala jamaaAt masalak kao imalaa rho hO.]nhaoMnao klaama kI jaanakarI kI mau@mmala
safa[- kI.Ala-baOj,aavaI ko kama maoM yaa SaoK j,aada kI tfsaIr maoM
iflaaosafIkla saaoca yaa iflaaosafIkla trIka nahI hO [sao flasafo sao Andr
tOmaIyaa AaOr [nako maurId [bna Ala @yyaIma Ala jaavaja,Iyyaa nao saalaafIyyaa
masalak kao maj,abaUt banaanao kI kaoiSaSa kI.bahut j,yaada ja,$rI jaD, j,aaihr
krnao ko ilae jahaÐ vah jaao sahI rasto po qao AaOr vah jaao ga,latI maoM BaTk gae
qao vah ek dUsaro sao Alaga hao gae qao.]na dao laaogaaoM sao phlao vahaÐ masalak nahI
qaa ijasao saalaafIyyaa kha jaata hOM na hI yao saalaafIyyaa laFj,a; vah kOsao kh
sakto qao ko ]nhaoMnao masalak banaanao kI kaoiSaSa kI? ]na dao sao phlao, vahaÐ isaf- ek masalak sahI qaa, saalaaf Asa-saalaIihna ka masalak, jaaoik Ahla
]nasao ]nako jaanaSaInaaoM nao saIKI.eosao Ahla Ala saunnaa vala jamaaAt kI
tailamaat hma tk phuÐcaI saMcaarNa AaOr tavaatur ko j,arIyao.yah tailama tk- ko
j,airyao pta nahI lagaa[- jaa saktI.A@,la [sakao nahI badla saktI isaf- [sakao
samaJaanao maoM madd kr saktI hO.yaanaI A@,la j,a$rI hO [sakao samaJaanao ko ilae, mahsaUsa krnao ko ilae ko vah sahI hO AaOr ]nakI ehmaIyat jaananao ko
ilae.hdIsa ko tmaama AailamaaoM nao Ahlao saunnaa vala jamaaAt ka [-maana maunaaikd
ikyaa.Amaala maoM caaraoM masalakao ko [maama BaI [sa sao qao, Ala maaturIdI AaOr
Ala ASaarI BaI, hmaaro masalak ko dao [maama [-maana maoM Ahlao saunnaa vala jamaaAt
ko masalak maoM qao.[na daonaaoMM [maamaaoM nao [sa masalak kao jaarI ikyaa.vah kaifraoM
AaOr iGanaaOnao [nsaanaaoM sao [sa masalak kao hmaoSaa bacaato rho, jaao ensaaM[T ga`Ik kI
vala jamaaAt ko AailamaaoM nao Apnao maayanaoM ko saaqa naasa ilayaa.yaanaI ]nhaoMnao
[143]
AayatoM AaOr hdIsa maayanaoM ko saaqa dI, AaOr naasa (tavaIla) sao dUr nahI samaJaayaa yaa [nako maayanaoM nahI badlao jaba tk j,a$rt nahI qaI.eosaa krnao ko ilae AaOr
]nhaoMnao ApnaI jaanakarI yaa raya sao kBaI kao[- badlaava nahI ikyaa.laoikna vah
jaao kaifraoM kI TaolaI sao mautaillak qao AaOr laa maja,hbaI [-maana AaOr [baadt kI
talaImaat kao badlanao ko ilae nahI ihcaikcaae jaOsao kI ]nhaoMnao ga`Ik iflaaosfr
sao saIKa qaa AaOr Saama saa[-saMda sao, jaao [slaama ko duSmana qao.
]samaanaIyaa raja, jaao [slaama ko sarprst AaOr Ahla Asa-saunnaa ko
Aaimala qao, saovak, saidyaaoM ko saamanao Jauk gae, saMgatraSaaoMo ko j,airyao tjavaIj,a
kI gayaI hO imaSnarIyaaÐ AaOr ibaT/ISa raja ko j,airyao CoD,I hu[- naapak caala, ijanhaoMnao ApnaI tmaama maalaI takt jauTa[- SaOtanaI JaUz AaOr Clabala ko saaqa
AaOr bao maj,ahbaIyaaoM nao maaOka lao ilayaa.]nhaoMnao Ahla Asa-saunnaa vala jamaaAt po
hmalaa krnao kI Sau$Aat kr dI AaOr Andr-Andr sao [slaama tbaah krnaa
Sau$ kr idyaa Kasakr ]na maulakaoM maoM, imasaala ko taOr pr saa}dI Arba jahaÐ
Ahla Asa-saunnaa vala jamaaAt ko AailamaaoM kao Aj,aadI sao baat krnao kI
[jaaj,at nahI hO.bahut baD,I saonaa K%ma hu[ AaOr vaahaibayaaoM kI madd ko j,airyao
yao hmalaa pUrI duinayaa maoM fOla gayaa.jaOsao kI yah paikstana kI irpaoTao- sao samaJaa
krnaI hO ijanako iGanaaOnao fayadoM hO iktabaaoMM maoM sao ek maoM ]nhaoMnao ilaKa hO madrsao
maoM, mausalamaana talabaaAaoM baccaaoM kao bahkanao ko hu@ma maoM, yah khto hO, “maOnao [sa iktaba maoM maja,hba kI khrta kao K%ma krnao ko naj,arIyao ko saaqa ilaKa hO AaOr
[144]
hr iksaI kI madd kI hO Apnao maj,ahba maoM saukUna sao rhnao kI,” yah AadmaI
yaanaI maj,ahba kI khrta kao K%ma krnao ka hla AaOr Ahla Asa-saunnaa vala jamaaAt po hmalaa krnao maoM hO AaOr Ahla Asa-saunnaa vala jamaaAt ko AailamaaoM
ko bao[-j,j,atI krnao maoM hO.yah caunaaOityaaÐ ek K,njar hO [slaama maoM AaOr ifr
khta hO taik mausalamaana saukUna sao rhoMgao.[sa iktaba maoM dUsarI jagah pr, yah ilaKa hO “Agar ek Sa#,sa jaao saaoca rha hO yao [K,ityaar krnao kI baat saaocata
hO, yah dsa gaunaa Ajar va savaaba haisala krogaa.Agar yah yaad krta hO yah
ek savaaba haisala krogaa.” hr iksaI ko mautaibak kao[- baat nahI Agar yah [-
saa[- yaa mauiSrk hO [sao savaaba idyaa jaaegaa [sako hr #,yaala ko ilayao AaOr yah
dsa savaaba BaI paegaa Apnao sahI #,yaala ko ilae! doKao kOsao yah hmaaro nabaI (salallaahu tAalaa AlaOih vasallama) kI hdIsa SarIf badlata hO AaOr kOsao yah
vah saaocato hO ik yah maj,ahbaI Aailama hO.jabaik iksaI BaI trh vah ifkh
kI ek iktaba nahI samaJa sakto AaOr vah iktabaaoM maoM ifkh kI tailama ka
kuC BaI nahI jaanato.Asailayat maMo, vah [sa maj,ahbaI talaIma kao nahI maanato, vah ]nakao tassaUba khto hO ik puranao [slaaimak AailamaaoM nao pUCtaC ko javaabaaoM
ko }pr doKa jaao ]nasao ifkh kI iktabaaoM maoM ikyao gae AaOr ]na pUCtaCaoM ko
javaaba idyao jaao ]nhoM imalao.laoikna bao maja,hbaI maj,ahba ka AadmaI, pZ,nao ko
kaibala haonao ko naato yaa ifkh kI iktaba kao samaJato hue savaala pUCnao vaalao
kao baataoM ko j,airyao gaumarah kr dogaa jaao BaI [sako jaaihla idmaaga AaOr
nauksaanadoh ja,ohna maoM haogaa AaOr [sako daoja,K maoM jaanao kI vajah bana
jaaegaa.yah Asar hO jaao hmaaro nabaI (sallallaahu AlaOih vasallama) nao frmaayaa
“AcCa Aailama [nsaainayat ka sabasao AcCa haogaa.K,raba Aailama [nsaainayat
ka sabasao K,raba haogaa” yah hdIsa SarIf idKatI hO ko Ahla Asa-saunnaa vala jamaaAt ko Aailama [nsaainayat ko sabasao AcCo hO AaOr bao maja,hbaI [nsaainayat
ko sabasao K,raba hO, @yaaoMik puranaI rhnaumaa[- laaogaaoM kao rsaUlaullaah ka palana
krnao ko ilae yaanaI jannat ko ilae AaOr baad maoM ]nakI rhnaumaa[- mauiSrk saaoca
sao kI yaanaI daoj,aK,, ko ilae.
]stad [bna K,laIfa AlaIvaI, jaamaI Ala Aja,hr kI [slaamaI
yaUnaIvarisaTI ko ek gaojaueoT nao ApnaI iktaba maoM ilaKa hO AkIdat Asa salaf
vala K,laf: “jaOsao kI Abau j,aaohra ApnaI iktaba maoM ilaKto hO tarIK Ala
ek maoM haonaa j,a$rI hOM.Ahla Asa–saunnaa vala jamaaAt po yakIna hao.ek Sa#,sa
ijasakI Ahla Asa–saunnaa vala jamaaAt po yakInaat nahI hO vah nahI kha jaa
sakta ko yah hnabalaI masalak sao hO.bao–maja,hbaI hr ek maaoka laota hO saunnaI
madao- kao maj,ahbaI fj,a- maoM badnaama krnao ka ]nako Apnao hI doSa maoM ]nako pasa
sahara hO tmaama trh kI kUTcaala ka¸ ]nakI iktabaaoM maoM mauSaikla Dalanao ka¸ jaao pD,a jaa rha hO ]sasao AaOr Ahla Asa–saunnaa vala jamaaAt kI talaIma sao
jaao isaKa jaa rha hO.]sasao imasaala ko taOr pr ek bao–maja,hbaI Sa#,sa kho ko
ek saccao Aailama ko ij,aË sao ek famaa-isasT yaa komaIsT kI itjaart maja,hbaI
[lma maoM @yaa hO? [sao ja,$rI hO kI ApnaI SaaK maoM kama kro AaOr ApnaI
[148]
tIjaart maoM maudaKlat na kro.” ek jaaihla AaOr baovakUfpna sao @yaa davaa
hO.yah saaocata hO ko ek saaM[-sada ko pasa maj,ahbaI tailama nahI haogaI.yah saca
sao Anajaana hO ko mauislama saaM[-sada hr pla AasamaanaI maK,laUk ka jaaeoj,aa krto
hO, banaanao vaalao kI ek dma sahI KuibayaaÐ mahsaUsa krto hO jaao tK,laIk kI
iktaba maoM naumaa[Sa kr rho hO AaOr maK,laUk doK kr naa kaibalata Allaah
tAalaa kI laamahdud takt ko maukabalao maoM lagaatar samaJaa jaa rha hO ko
Allaah tAalaa iksaI caIj,a kI trh nahI hO AaOr tmaama K,aimayaaoM sao dUr
hO.maO@sa PlaOMk jama-na ko ek maSahUr javahr baaotokaSasatrI nao Apnao kama maoM
kafI AcCI trh sao [saka [j,ahar ikyaa hO dor sTaorma ABaI tk yah laa
maja,hbaI baovakUf hO.dstavaoj,a pr Baraosaa jaao [nhaonao Kud ko jaOsao ek mauiSrk
sao payaa AaOr [na kI trf sao frahma kI ga[- kursaI AaOr Saayad saaonao ko foMsaI
caIj,aaoM ko saaqa KuSa hao gae qao jaao kI ivadoSaaoM sao frahma ikyaa gayaa qaa, maana ilayaa jaata hO ko maj,ahbaI maalaUmaat [saI ka ekaiQakar hO.Allaah tAalaa
[sa naIca [nsaana kao tr@kI do AaOr hma saBaI kao.AaOr [na p`maaiNat caaoraoM ko
maj,ahba ko ipjMaro sao maasaUma naaOjavaana kI BaI ihfaj,at frmaae.AamaIna.
hja,rt ]mar AaOr hj,art AlaI po hmalaa krnao sao nahI ihcaikcaae jaaokI
[slaama ko maohrabaIp%qar qao.[sako Alfaj,a AaOr inayama kI mayaa-da pOmaa[Sa ko
}pr sao baohto hO AaOr [sanao KD,I ca+ana po BaI tIr fok idyaa.[sa kaifr
AaOr baovakUf nao sahI rasto ko ]laomaa kao klaMikt kr idyaa ibadAa ko haimala
ko jaOsao.
[sanao kha ga`Ik iflaaosfr ko BaYz #,yaalaat psand ko laayak nahI hO
[slaama ko saaqa tsavvauf ko bahut baD,o AadmaI kI iktabaaoM maoM rKo gae, AaOr
[sao Apnao mauSairk #,yaalaataoMM ko saaqa saaibat krnao kI kaoiSaSa kI.naaOjavaana
AadmaI jaao saccaa[- nahI jaanato Saayad [sako ]%saahI QaaoKobaaj,a Alfaj,aaoM ko
j,airyao gaumarah hao jaae imasaala ko taOr pr, [sanao kha:
tsavvauf ko AadmaI khto hO ik ]nhaoMnao laaoh Ala maohfUja, [laaoh Ala
maohfuj,a ko baaro maoM tfsaIlaI jaanakarI ko ilae saAadto Abaidyaa (iii) maoM 36vaa
baaba doKo.] kao doKa kuC iflaaosfr [bna saInaa ko jaOsao [sao Ana naFsa Ala
falaakIyyaa khto hO.
vah khto hO ik jaba AadmaI kI $h Ka%mao tk phÐ ucatI hO $h Ana
naFsa Ala flaikyyaa yaa Ala A@,la Ala fla ko saaqa saaonao yaa jaaganao ko
daOrana ekjaUT hao jaatI hO AaOr jaba iksaI Sa#,sa kI $h [na daonaaoM ko saaqa
[155]
ek jauT haotI hO, jaaoik duinayaa maoM hr caIj,a ko haonao kI vajah hO, yah ]namao
caIj,aaoM kI maaOjaUdgaI kI maala maayat bana jaata hO.yah gaIk iflaaosfr ko j,airyao
nahI kho gae qao: yah [bna saInaa AaOr [nako jaOsao ko j,airyao kho gae qao jaao baad
maoM Aae qao.[maama Abau haimad Ala gaj,aalaI mauihyau_Ina [bna Ala ArabaI
AMdlausaI iflaaosfr AaOr kutuba]_Ina mauhmmad [bna saAabaIna nao [sa trh ko
bayaanaat banaae.
yah iflaaosfraoM ko bayaanaat hO [sa trh kI caIj,aoMM [slaama maoM maaOjaUd
nahIM hMO.[na Alfaj,aaoM ko saaqa yah sahI rasto sao hT gae.yah maulaihd bana gae
[sa trh ko maulaihd kao SaIyaa, [slaaimayat, kraimatI AaOr baaitnaI khto
hO.]nhaoMnao Ahla Asa saunnaa vala jamaaAt ko ]laomaaM AaOr hdIsa SarIf ko rasto
pr Amala krnaa CaoD, idyaa ]na tsavvauf ko saunnaI AadimayaaoM ko j,airyao jaOsao
fj,aOlau [bna [yaad.
ek trf iflaaosfI maoM DubakI lagaanao ko daOrana ]nhaoMnao mautaj,aIlaa
AaOr krIimayaa ko jaOsaI TaoilayaaoM ko iK,laaf ja_ao jaohd ikyaa AaOr dUsarI trf
kha ik tsavvauf ko AadmaI kI tIna TaoilayaaÐ hO: phlaI TaolaI hdIsa AaOr
saunnaa kI maananao vaalaI hO, dUsarI TaolaI mauSaairk hO kuraimayyaa ko jaOsao, tIsarI
TaolaI [Kvaanau Asa safa kI iktabaaoM AaOr Abaula hyyaana ko Alafaj,aaoM ko
maananao vaalao hO.[bna Ala ArabaI AaOr [bna saAabaIna AaOr iflaaosfr kI trh
bayaanaat Apnaanao vaalao hO, AaOr ]nakao tsvavauf ko AadmaI ko bayaanaat banaayaa
gayaa, [bna saInaa kI iktaba AaiK,r Ala-[Saart ‘Aalaa makaimala AairfIna
maoM [sa trh ko kafI bayaanaat Saaimala hOM.ApnaI kuC iktabaaoM maoM Ala [maama
Ala gaj,aalaI nao BaI [sa trh kI kuC caIj,aoMM khI hO jaOsao ko Ala-iktaba Ala-madnaUna AaOr imaSakat Ala-Anavaar.hkIkt maoM, [sako daost AbaU bakr [bna
Ala-ArabaI nao [sao bacaanao kI kaoiSaSa kI yah khnao ko j,airyao ko [sanao
[156]
iflaaosfI sao ilayaa qaa, laoikna yah nahI kr saka.dUsarI trf Ala-[maama Ala
gaj,aalaI nao kha kI iflaaosfr kaifr qao.ApnaI ija,ndgaI kI AaiK,r kI trf
[sanao Ala bauK,arI kI sahIh pZ,I.kuC laaoga khto hO ko jaao [sanao #,yaalaat
ilaKo qao [sanao [sakao CaoD,nao kao tOyaar krayaa.kuC dUsaro laaoga khto hO ik vah
bayaanaat Ala-[maama Ala-gaj,aalaI po badnaamaI lagaanaa hO.Ala-[maama Ala
gaj,aalaI ko [sa isalaisalao maoM bahut sao bayaanaat hO.mauhmmad maj,aarI ek maailakI
tailamayaafta, isaisalaI maoM turtUSaI ek AMdlaUsaI Aailama, [bna Ala-jaavaI, [bna ]kO,la AaOr dUsaraoM nao bahut saI caIj,aoMM khI.
[bna tOmaIyaa ko baaro maoM }pr ilaKI hu[- baatoM Ahla Ala saunnaa ko baaro
maoM saaf-saaf baImaar #,yaalaat idKatI hMO.[sanao [sa trh ko sahabaa Ala
[krama ko sabasao AcCaoM pr klaMk lagaae.[sanao mauSairk ko taOr pr sabasao
j,yaada Ahlao saunnaa vala jamaaAt ko ]llaomaaAaoM kao klaMikt ikyaa.[sa daOrana, jaOsao kI [sanao mahana valaI AaOr kutUba Ala AarIfIna hj,art AbaU hsana ASa
SahdIlaI kao BaarI badnaama ikyaa [sakI iktaba ihja,ba Ala kobaIr AaOr ihj,aba
Ala baK,r kI vajah sao AaOr tsvavauf ko kaibala AadmaIyaaoM po gando klaMk
Dalao jaOsao mauhI]WIna [bna Ala ArbaI, ]mar [bna Ala frId, [bna saaba[-na AaOr
hllaaja husaOna [bna manasaUr.[nako va@,t maoM ]laomaa nao ek mat sao frmaayao ko yao
ek gaunaohgaar AaOr ek mauSrIk hO.Asailayat maoM vahaÐ pr yao batato hue ijana
kao salaf Asa saailahIna ko saaqa AsahmatI qaI jaao inamnailaiKt hO:
1. [sanao kha - tlaak (jaOsao ik [slaama ko j,airyao hu@ma idyaa gayaa
hO) Agar iksaI hala maoM yah haotI hO tao j,a$rI hO ik ksama ka kFfara Ada
ikyaa jaae (jaao Ada ikyaa gayaa qaa ]sako barabar) varnaa Asailayat maoM nahI
haotI.[slaaimak ]laomaaM maoM [sasao phlao eosaa kao[- nahI Aayaa hO ijasanao yah kha
hO ik kFfara Ada ikyaa jaaegaa. 2. [sanao kha - ko ek hOja, (maaisak Qama-) haotI hu[- AaOrt kao dI
ga[- tlaak Asailayat maoM nahI haotI.
3. [sanao kha - yah ja,$rI nahI hO ko jaanabaUJa kr CUTI hu[- namaaj,a
ko ilae kj,aa pZ,I jaae. 4. [sanao kha - ek haeja,a AaOrt ko ilae yah maubaah (jaayaj,a) hO ik kabao ka tvaaf kro.(Agar vah krtI hO) ]sakao kFfara Ada nahI
krnaa haogaa. 5. [sanao kha - tIna tlaakaoM ko naama maoM dI ga[- tlaak tao BaI ek
tlaak hO eosaa khnao sao phlao [sanao k[- saalaaoM sao baar-baar kha ko [jamaa Ala
mauislamaIna eosaI nahI qaI. 6. [sanao kha - [slaama sao gaO,r mautaibak TO@sa ]na laaogaaoM ko ilae
hlaala hO jaao [saka tkaj,aa krto hao. 7. [sanao kha - jaba itjaart ko tmaama To@sa [k{a hao jaato hO, vah j,akat ko jaOsao hao jaato hO caaho ]naka j,akat ko ilae [rada naa hao. 8. [sanao kha - panaI naijasa nahI haota jaba kao[- caUha yaa kao[- AaOr
[samaoM mar jaata hO.
[159]
9. [sanao kha - ek Sa#,sa ko ilae jaayaj,a haogaa rat kao ibanaa gausla
ikyao jaao janaabat kI halat maoM hO naflaI namaaj,a Ada kro. 10. [sanao kha – vaikf (jaao Sa#,sa naok baunaIyaad pr jaayadad
va@f kro) ko ja,iryao ikyao gayao maukr-r Sara[t ko nahI maanaa jaaegaa. 11. [sanao kha - ek Sa#,sa jaao [jamaa Ala ]mmaa sao Asahmat hO vaao
ek kaifr yaa ek gaunaohgaar nahI banata. 12. [sanao kha - Allaahu tAalaa mahllaa e hvaaidsa hO AaOr
naibayaaÐ maasaUma hO. 19. [sanao kha - rsaUlaullaah (salallaahu tAalaa AlaOih vasallama) dUsaro laaogaaoM sao kao[- Alaga nahI hO yah jaayaj,a nahI hO ko [nakI SafaAt ko
j,airyao [baadt kI jaayao. 20. [sanao kha - rsaUlaullaah (salallaahu tAalaa AlaOih vasallama) kI
ij,ayaart kI naIyat sao madInaa jaanaa gaunaah hO.
[160]
21. [sanao yah BaI kha - ko Safa (SafaAt) maaMganao ko ilae vahaÐ
ftvaa : 1 [jaithad iksaI maujatihd ka 2 iksaI maufit ka ifkh
kI iktabaaoM sao inakalaa gayaa natIjaa ko idKa[- ga[- caIj,a jaa[-j,a hO yaa nahI, iksaI maj,ahbaI savaala ka [slaamaI AailamaaoM ko j,airyao javaaba.
ifkh, : vaao [lma jaao mausalamaanaaoM kao batata hO ik @yaa krnaa caaihe
AaOr @yaa nahI krnaa caaihe.[baadt va Aamaala
iftnaa : iksaI eosaI baat kao [tnaa fOlaanaa ijasasao mausalamaana kao
ArvaasaI ko j,aire isaKae gae [slaama ko ek AcCo Aailama AaOr tsvvauf, ko
f,j,aa[la ko bahtr AaOr maurIdaoM kao p@ko trIko sao rah idKanao ko kaibala
SaaOhrt AaOr AklamaMdI ko haikma eosao imajaaj,a ko qaoÊ [slaama ko mahana Aailama
KuiSayaaoM kI rah idKanao ko kaibala qaoÊ AaOr vao 25 A@tUbar sana 2001 kI
baIca rat ko daOrana ³8 Saabaana 1422´ mao vaf,at Paa gae.jahaÐ vao pOda hue qaoÊ
Ayyauba saultana mao ]nho df,naayaa gayaa.
[170]
BOOKS PUBLISHED BY HAKIKAT KITABEVI
ENGLISH:
1- Endless Bliss I, 304pp. 2- Endless Bliss II, 400 pp. 3- Endless Bliss III, 336 pp. 4- Endless Bliss IV, 432 pp. 5- Endless Bliss V, 512 pp. 6- Endless Bliss VI,352 pp. 7- The Sunni Path, 112 pp. 8- Belief and Islam, 128 pp. 9- The Proof of Prophethood, 144 pp. 10- Answer to an Enemy of Islam, 128 pp. 11- Advice for the Muslim, 352 pp. 12- Islam and Christianity, 336 pp. 13- Could Not Answer, 432 pp. 14- Confessions of a British Spy, 128 pp. 15- Documents of the Right Word, 496 pp. 16- Why Did They Become Muslims?, 304 pp. 17- Ethics of Islam, 240 pp. 18- Sahaba 'The Blessed', 384 pp. 19- Islam's Reformers, 320 pp. 20- The Rising and the Hereafter, 112 pp. 21- Miftah-ul-janna, 288 pp.
DEUTSCH:
[171]
1- Islam, der Wee der Sunniten, 128 Seiten 2- Glaube und Islam, 128 Seiten 3- Islam und Christentum, 352 Seiten 4- Beweis des Prophetentums, 160 Seiten 5- Gestandnisse von einem Britischen Spion, 176
Seiten 6- Islamische Sitte, 288 Seiten
EN FRANCAIS:
1- L’slam et la Voie de Sunna, 112 pp. 2- Foi et Islam, 128 pp. 3- Islam et Christianisme, 304 pp. 4- L'evidence de la Prophetie, et les Temps de
Prieres, 144 pp. 5- Ar-radd al Jamil, Ayyuha'l-Walad (Al-Ghazali), 96
pp. 6- Al-Munqid min ad'Dalal, (Al-Ghazali), 64 pp.
SHQIP:
1- Besimi dhe Islami, 96 fq. 2- Nibri Namazit, 208 fq. 3- Rrefimet e Agjentit Anglez,112 fq.
1- Iman I Islama. (128) str. 2- Odgovor Neprijatelju Islam, (144) str. 3- Knjiga o Namazu, (192) str. 4- Nije Mogao Odgovoriti. (432) str. 5- Put Ehl-I Sunneta. (128) str. 6- Ispovijesti Jednog Engleskog Spijuna. (144) str.