ဇြန္ ၂ဝ၁၇ - Landesa · 2019-09-06 · ဇြန္ ၂ဝ၁၇ ... အမိန္႔ခ်မွတ္ျခင္း သို႔မဟုတ္...

ဇြန ၂ဝ၁၇

ျပညသလထကယတင

ပါဝငေဆြးေႏြးအေျဖရာခြငရသည ဒမကေရစသ႔

ျမနမာႏငင၏ ေျခလမးတစလမး -

သမငးခေနသည

ေျမသမးမႈမားအား ေျဖရငးရာတြင

ႏငငသားမားကယတင ပါဝငဆးျဖတလာ

၂ဝ၁၆ ခႏစ ေမလတြင ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဒတယသမၼတမ ေျမယာသမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရး ဗဟေကာမတက ဖြ႔စညးေပးခသည။ ေျမယာအမႈအခငးမား ေျဖရငးေရးက အရနျမင ေဆာင႐ြကရနႏင ထခကခစားခရသမားအဖ႔ ထပမမခစားရေစရန ရည႐ြယပါသည။1 ယငးေကာမတ၏ လပေဆာငခကမားႏင ယႏရားမားမာ ယခငကအတငးျဖစသည။ သ႔ေသာ ထးျခားျပးအေရးပါသည ျခားနားခကတစခေတာ ရသည။ ၎မာ ေကး႐ြာအပစအဆငမ တငးေဒသၾကး ႏငျပညနယအဆငအထ အပခပစမမႈအလႊာတငးတြင “ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႔အစညး

1 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၊ ႏငငေတာသမၼတရး၏ ၂၀၁၆ ခႏစ ေမလ(၅) ရက ရကစြပါ အမန႔ေၾကျငာခကအမတ ၁၄/၂၀၁၆။

2

ကယစားလယမား” ကထညသြငး လာျခငးျဖစသည။2 ယခက႔သ႔ လ႔အဖြ႔အစညးအေပၚ သကေရာကမႈ မားစြာ ရႏငျပး၊ အငမတနလညး သတထားကငတြယရေသာ ေကာမတမးတြင အစးရ (အပခပေရး၊ တပမေတာႏင ေရြးေကာကခလႊတေတာကယစားလယ) မဟတေသာ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈ အဖြ႕အစညးကယစားလယမား တရားဝငပါဝငခြငရလာျခငးမာ ယခအစးရ လကထကတြင ဒါပထမဆး အႀကမျဖစသည။ ၎ကယစားလယမားမာ မားေသာအားျဖင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားမ ပဂၢလမားျဖစၿပး ေကာမတတြင အဓက လပငနးတာဝနႏစခက ထမးေဆာငၾကရသည။ ပထမတစခမာ တငၾကားလာသမားအတြက ကယစားျပအေရးဆေပးျခငးႏငသတငးအခကအလက ဆကသြယျပနၾကား ေပးျခငးျဖစသည။ ဒတယတစခအေနႏင အခ႕ေသာအေျခအေနမား တြင ေအာကေျခအဆငမ လကေတြ႔ အျဖစအပကမားႏင ေျမရာဇဝငတ႔က ေကာမတဝငမားအား ျပနလညရငးျပေပးရျခငးျဖစသည။

ယခေျခလမးမာ အစးရ၏ ရဝေသာေျခလမးတစရပျဖစျပး ခးမြမးထကပါသည။ ထ႔အျပင ေကာမတမား အတြငးရ အစးရႏင အစးရမဟတေသာကယစားလယမားသည ၎တ႔၏ပမန လပငနးတာဝနမားက အခနျပည ထမးေဆာငေနရသညၾကားထမ ေကာမတတာဝနမားကလညး ဘတဂကအကန႔အသတ၊ လ႔စြမးအားအရငးအျမစအကန႔အသတမားႏင လပကငၾကရသည။ ဤအခကကလညး အသအမတ ျပ ေပးရပါမည။

အဖြ႔အစညးအသစျဖစသညအေလာက ယခထကတးတကေကာငးမြနလာႏငမည အလားအလာ မားလညးရေနသည။ Namati အေနျဖင ဤျပနလညစစစေရးေကာမတမား၏ တစႏစအတြငး လပငနး အေတြ႔အႀကမားက ေကာမတအတြငးမ အစးရမဟတသည ကယစားလယမားႏင ပးေပါငး၍ ျပနလည သးသပၿပး ဤစာတမးငယက ေရးသားျပစခပါသည။ ေကာမတမား၏ လပငနးေဆာင႐ြကမႈမား ပမအားေကာငးလာေစရန ေမာလငခကျဖင ျပစချခငးျဖစပါသည။ ထသ႔အားေကာငးလာမသာလင မမ တ႔၏ ေျမယာအခြငအေရးက ရရခစားႏငရနၾကးစားေနၾကေသာ ျမနမာႏငငသႏငငသားမား၏ တကယ လကေတြ႔ဘဝအေပၚ ယခထကပ၍ တန႔ျပနျဖညဆညးေပးႏငမညျဖစသည။3

2 ဗဟေကာမတအဆငတြင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး သ႔မဟတ ေတာငသလယသမားကယစားလယ ထညသြငးခန႔အပထားျခငးမရေပ။ အမန႔ေၾကာျငာစာတြငမ “ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႕အစညး ကယစားလယ” ဟ၍ ေဖာျပထားေသာျငား အေသးစတဖြငဆထားျခငးမရေပ။ ထ႔ေၾကာင ဤရာထးေနရာတြင ထညသြငးခန႔ထားသမားမာ အခ႕ေနရာမားတြင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမ နညးပညာကၽြမးကငသ၀နထမးမား ျဖစေန တတၾကၿပး အခ႕ေသာေနရာမားတြငမ ေဒသခမားကယၾကညေလးစားၾကသည လယသမားမားလညးရေနတတရာ ၎တ႔အား ဤစာေစာငတြင အစးရမဟတသညကယစားလယဟ၍သာ သးစြထားပါသည။ 3 ဤစာေစာငက Namati မ ေကာကယျပစထားသည ေျမယာမႈခငးမား၏ အေရအတြကအေျချပ အခကအလကမားေပၚတြင အေျခခသးသပ ထားျခငးျဖစပါသည။ ပခး၊ ရမး၊ ရခငႏင ဧရာ၀တတ႔တြင Namati ႏင မတဖကအဖြ႔အစညးမားမ ျပနလညစစစေရးေကာမတမားအား ၀ငး၀နး ပ႔ပးသညအေနျဖင ေကာကယခ႔ၾကသည ေျမယာမႈခငး ၁၆၀ တြင ေတာငသလယသမား ၂၈၀၀ ပါ၀ငၿပး ေျမဧကအားျဖင ၁၅၀၀၀ ခန႔က လႊမးၿခ ထားပါသည။

3

၁။ NLD အစးရသည အစးရျဖစျပးသပမၾကာခငမာပင လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးဆညးခရမႈ ျပနလညစစစေရးေကာမတက ဖြ႔စညး ေပးချခငးအားျဖင သမငးႏငခ၍ျဖစေပၚခေသာ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား အား ေျဖရငးေပးလသည ၎၏ယတျပတဆႏၵကျပသခပါသည။ သမၼတဥးသနးစနလကထက စစအပခပေရးစနစမ ဒမကေရစေရာယကသညအပခပေရးစနစသ႔ ကးေျပာငးခေသာကာလတြင စစမးစစေဆးေရးေကာမရငတစရပက လႊတေတာမ ဥးေဆာင၍ ဖြ႔စညး ခ႔ပါသည။ ေျမယာလပပငခြငဖယရားခခ႔ရသည ျမနမာႏငငသားမားအတြက တရားမတမႈမား ျပနလည ေဆာငၾကဥးေပးႏငရနျဖစျပး၊ ေျမယာသမးဆညးခရမႈ တငတနးခကမားအား ေလ႔လာသး သပျခငး၊ အစရငခစာမားႏင အႀကျပခကမား တငျပျခငး စသညလပငနးမားက ေဆာင႐ြကေစခ သည။ ေကာမတ၏မလတာဝနမာ စစမးစစေဆးမႈမားျပလပၿပးလင အၾကျပခကမားကစစညးျပး ေျမအသးခမႈ စမခန႔ခြေရးဆငရာဗဟေကာမတသ႔ အၾကျပတငျပရနသာျဖစေသာေၾကာင ေျမယာအမႈအခငးမားႏင ပတသကျပး4 အမန႔ခမတျခငး သ႔မဟတ ဆးျဖတခကခမတျခငးတ႔က လပေဆာငႏငေသာ အခြင အာဏာမရေပ။ ဥးသနးစနအစးရ သကတမးကနေသာအခါ လႊတေတာမဖြ႔စညးေပးထားသည ေကာမရင ႏင ေျမအသးခမႈ စမခန႔ခြေရးဆငရာ ဗဟေကာမတတ႔လညး သကတမးကနဆးသြားခၾကသည။ ထအခါ စစမးစစေဆးျခငး မျပရေသးေသာ၊ ေျဖရငးျခငးမျပရေသးေသာ ေျမယာမႈခငးအေျမာကအျမားတးလ႔ တနးလနး ကနရစခ႔သည။5 ေတာငသလယသမားမားအတြက တရားမတမႈေဆာငၾကဥးေရးဆသညမာ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD) ၏ ၂ဝ၁၅ ေရြးေကာကပြေၾကျငာစာတမးတြင ပငမအစတအပငးတစခအျဖစ ပါဝငခသည။6 သမငးေၾကာငးတစေလာကတြင ေတြ႔ႀ ကခ႔ရသည ေျမယာသမးဆညးမႈမား၏ဒဏက ခစားခၾကရၿပး ယခငအစးရလကထကတြငဖြ႔စညးခ႔သည ယႏရားအသးသးကလညး အသးျပေျဖရငးႏငရန ႀကးစား ခ႔ၾကေသာ လယသမားမားႏငရပရြာလထမားအတြက ေမာလငခကရလာခ႔သည။ အစးရအသစဖြ႔စညးၿပး တစလအၾကာ ၂ဝ၁၆ ခႏစ ေမလ (၅) ရကေန႔တြင ေျမယာသမးဆညးခရမႈမားအား ျပနလညစစစေရး ဗဟေကာမတက ဒတယသမၼတ(၂)ကယတငမ ႀကးၾကပေဆာငရြကသြားရန ႏငငေတာသမၼတ ကယတငမ ေၾကညာေျပာၾကားခ႔သည။ ေကာမတဖြ႔စညးရျခငး၏ အဓကရညရြယခကမာ ေျမယာ သမးဆညးခရမႈမားအား အရနျမငေျဖရငးေပးသြားႏငရနျဖစသည။7 ေကာမတမားအဆငဆင ဖြ႔စညးမႈ တြင ပငမလပငနးသးခေပါငးစပ ထညသြငးေပးထားသည။ ၄ငးလပငနးမားမာ အမႈမားက စစေဆးရန၊ ေျမယာျပနလညေပးအပျခငး သ႔မဟတ ေလာေၾကးေပးေဆာငျခငး စသညနညးလမးမားျဖင အမႈမားက ေျဖရငးေပးရန၊ ေျမယာျပနလညေပးအပပါက ေပးအပမႈ အေျခအေနက ေစာငၾကညရန စသညတ႔ ျဖစသည။လကရတငျပထားေသာ ေျမယာအ မႈအခငး အားလးက ေျဖရငးျပးသညအထ ေနာကထပေျမ သမး လပငနးမားက ဆငးငထားရမညဟလညး အမန႔ေၾကာျငာစာတြင ေဖာျပထားပါသည။

4 ၂၀၁၆ ခႏစ မတလ ၁၇ ေန႔စြျဖင ေဖာျပထားေသာ ျမနမာ႔အလငးသတငးစာပါ ဗဟေျမယာအသးျပမႈႏင စမခန႔ခြေရးေကာမတ၏ အစရငခစာ။ 5 Ibid. 6 အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပပါတ၏ ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြေၾကျငာခက။ 7 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၊ ႏငငေတာသမၼတရး၏ ၂၀၁၆ ခႏစ ေမလ(၅) ရက ရကစြပါ အမန႔ေၾကျငာခကအမတ ၁၄/၂၀၁၆။

4

တငးေဒသႀကးႏငျပညနယအဆင၊ ခရင၊ ၿမ႕နယႏင ေကးရြာအပစအဆငရ အာဏာပငမားအေန ျဖငလညး မမတ႔သကဆငရာအဆငမားတြင ျပနလညစစစေရးေကာမတမား ဖြ႔စညးသြားၾကရန ဗဟေကာမတက ၂ဝ၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင ညႊနၾကားခကတစရပ ထတျပနခ႔ေသးသည။8 ျပညေထာငစအဆင မဟတသည ေကာမတမားတြင ဌာနအသးသးမ နငငဝနထမးမားႏငတြဖက၍ လပငနးမား လပေဆာင ႏငရနအတြက ေတာငသလယသမားေရးရာကစၥရပမား ေဆာငရြကေနသည အရပဘကအဖြ႔အစညးမားမပဂၢလမား၊ ရပမရပဖမားႏင လႊတေတာကယစားလယမားကပါ ထညသြငး ေဆာငရြကေစခ႔သည။

၂။ ေျမယာမႈခငးတစခအားစစမးစစေဆးျခငးႏင အႀကျပခကေပး ျခငး တ႔တြင ျပနလညစစစေရးေကာမတအဖြ႔၀ငမားအၾကား၌ တာဝနခရ သည အေနအထားမား တစဥးႏငတစဥး မတညၾကေပ။

အလႊာအဆငအသးသးရ ေကာမတမားတြင ထမးေဆာငရသည လပငနးတာ၀နမား မတညၾကေပ။ ဗဟ ေကာမတသည ေယဘယအားျဖင ျပနလညစစစေရးဆငရာ မ၀ါဒမား ခမတျခငးႏင ႀကးၾကပျခငး

တ႔က ေဆာငရြကပါသည။ ဗဟ ေကာမတအဆငတြင အတြငးေရးမး အျဖစေဆာင႐ြကသမာ ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန၊ ဒတယ၀နႀကးျဖစသည။ အဆပါ၀နႀကးဌာနမာ တပမေတာ၏ ထနးခပမႈေအာက၌ရေနၿပး ျမနမာ ႏငင၏ အရပဘက လပငနးမား အတြက တာ၀နယ ထားရသည ၀နႀကးဌာနလညး ျဖစပါသည။ ျပညထေရး၀နႀကးဌာန ျပညေထာငစ ၀နႀကးႏင ဒ၀နႀကးတ႔ ႏစဥးစလး ဗဟေကာမတတြငပါ၀ငေနၾကေသာ လညး အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၊ ရပရြာလထ ကယစားလယမား ႏင လႊတေတာကယစားလယမားအတြက မ ေနရာထညသြငးထားျခငး မရေပ။

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင ေကာမတမားက တငးေဒသၾကးႏင

8 ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြန (၉) ရကစြျဖင ထတျပနခ႔သည ေျမသမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရးေကာမတ အမန႔ေၾကာျငာစာအမတ ၃၉/၁- ေကာမတ-ေျမ(ဗဟ)။

ရႈပေထြးခကခသညအမႈမား သ႔မဟတ ေတာငသလယသမား အေရအတြကမားစြာ ပါဝငပတသကေနေသာ အမႈမားက စစမးစစေဆးရာတြင တငးေဒသၾကးႏငျပညနယအဆငေကာမတ မားအေနျဖင ေဒသတြငး၊ ၿမ႕နယႏင ခရငအဆငေကာမတဝငမား ပါဝငေသာ “အထးအဖြ႔မား” ဖြ႔စညး ေဆာငရြက ႏငသညဟ လမးညႊနခကထတြင လပပငခြငေပးထားသည။ (အေသးစတ အခကအလကမားကေတာ ပ႔ပးေပးထားျခငးမရပါ)

မေကြးတငးေဒသႀကးတြင ထက႔သ႔ေသာ အထးအဖြ႔တစဖြ႔က တငး ေဒသႀကးအဆင ေတာငသလယသမားေရးရာ အရပဖက အဖြ႕အစညးကယစားလယတစဥး၏ ဥးေဆာငမႈျဖင ဖြ႔စညးခ႔ သည။ ထ႔ေၾကာင ထကယစားလယသည ၎၏ ဘာသာရပဆင ရာကၽြမးကငမႈမားက ေအာကေျခအဆငမားသ႔ တကရကပ႔ပး ေပးႏငချပး၊ မႈခငးေျဖရငးခနကလညး ျမနဆနေစခပါသည။ စစမးစစေဆးမႈ အစရငခစာမားက တငး ေဒသႀကးအဆငအထ အဆင႔ဆငအစရငခ တငျပမႈမားအား ေစာငဆငးေနစရာ မလေတာေပ။ သကဆငရာအမႈအခငးအား စစမးစစေဆး ရာတြင လညး ထအထးအဖြ႔သည တကရက ပါဝငခြငရသည။

5

ျပညနယအဆင ဝနၾကးခပမားက ဥး ေဆာငျပး၊ ၎ေကာမတ၏ တာဝနမာ ေျမ ယာမႈခငးမားအား ေျဖရငးေပးရန ႏင သမးဆညးခခ႔ရ သညေျမမားက ပငရငအမနမား လက၀ယသ႔ ျပနလည လႊေျပာငးေပးရနျဖစသည။ ထ႔အျပင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင ေကာမတျဖစသည အေလာက ေအာကေျခအဆင ေကာမတမားတြင စစစေျဖရငးမႈ လပငနးမား ျမနဆနေခာေမြ႔ေစေရးအတြက အစးရဌာန/အဖြ႔အစညးမားႏင ခတဆက ေဆာငရြကေရးကလညး တာ၀နယေပးရသည။9 သ႔ေသာ လကေတြ႔တြငမ အကဆတသညအမႈမား (တပမေတာမ ပါ၀ငပတသကေနသညအမႈကစၥမး) ကကငတြယရာ၌ ေကာမတလမးညႊနခကမားအတငး လကနာ၍ တကေသခာေသာဆးျဖတခကမး ခမတႏငေသာလညး မခမတဘ ဗဟေကာမတထသ႔သာေပးပ႔ၿပး အဆးအျဖတရယတတၾကသည။ တငးေဒသႀကးႏငျပညနယအဆင ေကာမတမား၏ အဖြ႔ဝငမားက ေယဘယအားျဖင ၁) အစးရဌာန ကယစားလယမား၊ ၂) တပမေတာသား ကယစားလယမား၊ ၃) လႊတေတာကယစားလယမား ၄) အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး/ရပရြာလထ ကယစားလယမား ဟ၍ အပစအမးအစားေလးမး ခြျခားထား ႏငပါသည။ တပမေတာသား ကယစား လယမားမပါဝငေတာေသာလညး ခရငအဆင၊ ၿမ႕နယအဆငႏင ရပ/ေကးအပစ အဆငတ႔တြငလညး ဤပစမးျဖငသာဖြ႔စညးေပးထားသည။ ဤအဆငရေကာမတမား သည ေျမယာမႈခငး တစခခငးစအား စစမးစစေဆးေပးရၿပး မညသညနညးလမးမးျဖင ေျဖရငေျဖရငး ေပးသငသညက အထကအဆင ေကာမတမားသ႔ အႀကျပခကမား တငျပေပးရသည။

ေကာမတတြငပါဝငသည ကယစားလယအမ းအစား အပစတစခခငးသည အေရးပါသည လပငနး ကၽြမးကငမႈအမ းမ းႏင ရႈေထာင အမ းမ းက ေပးစြမးႏငၾကသည။ အစးရဌာနမားႏင တပမေတာသား ကယစားလယတ႔မာ အစးရဌာနမားမ အခနျပညဝနထမးမား ျဖစသည႔ အေလာက ၎တ႔၏ သကဆငရာ လပငနးမား အေၾကာငးက အျပညအဝ သရထားၾကသညအျပင လအပေသာ သတငးအခကအလကမားက ပမ ရယႏငစြမး ရၾကသည။ လႊတေတာ ကယစားလယ မားႏင ရပရြာလထ/ အရပဘက အဖြ႔အစညးမားမ ကယစားလယမားကမ ၎တ႔၏လပငနးသဘာဝအရ ေအာကေျခ လထႏင နးကပစြာပး ေပါငးေဆာငရြကၾကရသညျဖစရာ လထ၏ပကတအေျခအေနက အျပညအဝ နားလညသေဘာေပါကၾကသည။ သာဓကျပရလင ၎တ႔သည ေဒသအတြငး ရ ေျမယာလပပငခြင ရာဇဝငက ေကာငးေကာငးနားလညသရထားၾကသည (မညသညေျမက မညသက ပငသည)၊ ေျမယာစမ ခန႔ခြမႈတြင အစးရႏင ရပရြာလထ၏ လကေတြ႔ကငသးမႈမားကလညး

9 ေျမယာမႈခငးမားေျဖရငးရာတြင မညသညအဆငမေကာမတသည စညးေႏာငသညဆးျဖတခကမား ခမတႏငသညဟ၍ ညႊနၾကားခကတြင ရငးလငးျပတသားစြာ ေဖာျပထားျခငးမရေပ။ သ႔ေသာ အေျခခအားျဖငမ ေျမယာမႈခငးမားအတြက လေလာကေသာေျဖရငးမႈမား ရာေဖြျခငးသည တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငေကာမတမားတြင တာ၀နအရဆးျဖစသညဟ အႀကျပညႊနၾကားထားပါသည။

“ေကာမတထမာဆရင ကၽြနေတာက လထန႔လယသမားေတြ ဘကက ရပတညၿပး ေအာကေျခက အျဖစအပကအမနေတြ ကေျပာျပခြငရတယ။ အစးရဌာနက ၀နထမးေတြရ႕အခကအခ ကလညး ေကာငးေကာငး နားလညတယ။ ေကာမတဝငေတြ အခငးခငးၾကားမာ ရငးႏးတ႔ ဆကဆမႈ၊ အျပနအလနေလးစား မႈေတြေၾကာငမ႔ ေျမယာျပနာေျဖရငးႏငဖ႔အတြက သတ႔န႔ ဆကဆရတာ အဆငေျပပါတယ။ ဒါေပမယ ပဂၢလေရးရငးႏးမႈ ေတြ ဘယေလာကပရေနပါေစ၊ အမႈတစခအေၾကာငးက ေဆြးေႏြး တ႔အခါမာ အစးရကယစားလယေတြက အကးခစားခြငရတ႔ လထမကႏာကမၾကညဘ အစးရ/ စစတပဘကကေန ၿပးေတာပ ေျပာဆေဆြးေႏြးတ႔အခါမးကရင ကၽြနေတာကလညး အတကအခ လပရတာပါပ”

အစးရမဟတသည ကယစားလယတစဥး

6

သရထားၾကသညအျပင ဥပေဒႏင မညသ႔ကကညသငသညကလညး နားလညထားၾကသည။10 ထ႔အျပင ၎တ႔အား ရပရြာလထမ ယၾကည အားထားၾကသညအျပင ရႈပေထြးနကနသညဥပေဒဆငရာ အေၾကာငးအရာမားက လထနားလညလြယ မည စကားလးမားျဖင ရငးျပတတၾကသည။ ေကာမတ အဖြ႔ဝင အပစအမးအစား အသးသးသည ေအာကပါလပငနးမားက ေဆာင႐ြကၾကသည-

• ေျမယာသမးဆညးခရမႈအျငငးပြားသညကစၥမားတြင အစးရဌာနဆငရာကယစားလယမားခညးပ ဆးျဖတပငခြငမရသညအတြက ေကာမတထတြင အျပနအလနထနးေကာငးမႈစနစက ဖနတး ေပးသည။

• ပမနဆေတြ႔မႈ သ႔မဟတ လအပခကအလက ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမားေၾကာင အမႈျဖစစဥအေျခ အေနႏငပတသကၿပး ေကာမတအဖြ႔ဝငမားအၾကားတြင နားလညမႈပမပျပငေစသည။

• ေျမယာအမႈအခငးေျဖရငးေရးအတြက ေဆြးေႏြးမႈမားလပေဆာငရာတြငလညးေကာငး၊ ေျမျပငသ႔သြားေရာကစစေဆးရာတြင လညးေကာငး လယသမားမားႏင အရပဘကအဖြ႔အစညးမားမ ကယစားလယမားအေနျဖင ေဒသအေျခအေနမားက တရားဝင ထညသြငးေျပာၾကားခြင ရလာသည။

• လႊတေတာကယစားလယအေနျဖငလညး သကဆငရာမဆႏၵနယမ မဆႏၵရငမား၏အသက ေကာမတတြင ထတေဖာေျပာၾကားေပးခြငရသည။

• သာမနအမႈကစၥမားဆလင ရပရြာအဆငမာပင ညႏႈငးေပးျခငးျဖင ေျဖရငးေပးသြားႏငသည။

ေကာမတ၏ စစမးစစေဆးမႈမားႏင ဆးျဖတခကခမတျခငးတ႔တြင အစးရမဟတသညကယစားလယမား အျပည႔အဝပါ၀ငႏငေရးအတြက အခကအခအတားအဆးမား ရေနပါေသးသည။

က) အစးရဌာနမားထမ တရား၀င သတငးအခက အလကမား၊ ေျမသမးဆညးမႈ မတတမးမား၊ စသညတ႔ ရယႏငစြမးမရျခငး။ ေကာမတတငးတြင မတညသညပစမား ရေနၾကသညအျပင မတညသည လမးညႊနခကမား ေအာက တြင လပကငေနၾကရသည ျဖျဖစရာေကာမတမား၌ ျမငျမငေတြ႔ရေလ႔ရသည ျပနာ တစခမာ အစးရႏင အစးရမဟတသည ကယစားလယမားအၾကား တြင သတငးအခကအလက ရယႏငစြမးမတညၾကျခငးပငျဖစသည။ ေကာမတအတြငးမ အစးရကယစားလယမားသည အစးရ မဟတသညကယစားလယမားထက သတငးအခကအလကမားက ပမရယႏငၾကသည။ ထသ႔ မညမျခငး ေၾကာငလညး အစးရမဟတသည ကယစားလယမားအတြက အခ႕ေသာအမႈမားတြင အားနညးခကတစချဖစလာၿပး မနကန ထေရာကေသာ ဆးျဖတခကမားအတြက အႀကမျပႏငၾက

10 သမငးေၾကာငးကျပနၾကညလင ျမနမာႏငငတြင ေျမယာဥပေဒမားက ပပျပငျပငေဖာေဆာငခ႔ျခငး မရၾကေပ။ ထ႔ေၾကာငလညး ေျမယာမႈခငး မားအား ေရးဆြျပဌာနးထားသညဥပေဒတစခတညး၏ရႈေထာငမသာ သးသပမညဆပါက ဥပေဒေၾကာငးအရ မနကနႏငေသာလညး မမတမႈမား ေပၚထြကလာႏငပါသည။ သာဓကမားက Caitlin Pierce ႏင ႏြယနစးတ႔ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ေရးသားျပစခ႔သည “ျမနမာႏငငရ လယသမားမား အတြက ေျမႏငတရားမတမႈ ေဆာငၾကဥးႏငရန အဖြ႔အစညးမား ေပါငးစပလပေဆာငျခငး” က ၾကညပါ။

“ေကာမတထမာရတ႔ အစးရကယစားလယေတြၾကားထမာေတာငမ ဥကဌန႔ အတြငးေရးမ းက ပၿပးလႊမးမးမႈရတယ။ တစျခားအစးရဌာနက ကယစားလယ၊ CSO ကယစားလယတ႔ထကစာရင သတ႔က သတငးအခကအလကေတြက ပၿပးရယႏငစြမးရၾကတာကး”

အစးရမဟတသည ကယစားလယတစဥး

7

ေတာေပ။ ၎တ႔အေနႏင အစးရကယစားလယမားကေဝမေပးသည သတငးအခကအလကမား အေပၚတြငသာ မခေနရသည။11

ခ) အမႈတစခအား ဆကလကစစမးစစေဆးျခငးျပမျပက အတြငးေရးမး (အစးရကယစားလယ) က ေရးဥးစြာ ဆးျဖတေလ႔ရသည။ လကခရရလာသညတငတနးခကမားသည ေကာမတ၏ စရငပငခြင နယနမတအတြငး ရမရအား စစေဆးျခငးက ပမနအားျဖင ေကာမတအတြငးေရးမးက တာ၀နယေဆာင ရြကေလ႔ရသည။ ထပဏာမအဆင စစေဆးမႈကေကာလြနသြားသည အမႈအခငးမားကသာ ေကာမတမ လစဥအစညးအေဝးထငၿပး ဆကလကေဆြးေႏြးၾကသည။ အကယ၍ တငတနးခကတစခသည ပဏာမ စစေဆးသညအဆငက မေကာျဖတႏငပါက ထအမႈအား လကခေဆြးေႏြးရနေရႊ႕ဆငးျခငး သ႔မဟတ လယယာေျမစမခန႔ခြမႈေကာမတက႔သ႔ အျခားသကဆငရာေကာမတမားသ႔ ဆကလကညႊနးပ႔ျခငးမား လပေဆာငရသည။ အမႈျဖစစဥႏငပတသကသည သေဘာထားမတခကမားႏင အႀကျပခကမားကမ ေကာမတအဖြ႔ဝငမား၏ အမားစဆႏၵမျဖင ေပးၾကျခငးျဖစသည။ အမႈျဖစစဥအစရငခစာမားက ေကာမတ ဥကဌႏင အတြငးေရးမး တ႔ကသာလင တာဝနယေရးသားၾကသည။ ထ႔အျပင အေျခအတငေဆြးေႏြး ၾကသညအခါတြငလညး အစးရမဟတေသာကယစားလယမားက အားမေကာငး ေသာအခါမား၌ ေကာေကာမတဥကဌႏင အတြငးေရးမးတ႔ကပ အျခားအဖြ႔ဝငမား၏ အၾကျပခကမားအေပၚ လႊမးမးလကၾက သညသာ။

ဂ) အထးသျဖင ၿမ႕နယအဆငတြင အရးစြေနသည လပပငခြငလႊမးမးမႈမားေၾကာင အစးရမဟတသည ကယစားလယမား၏အသမား ကန႔သတခေန ရသည။ ၿမ႕နယအဆငေကာမတမားတြင အစးရ မဟတသည ကယစားလယမားသည ေကာမတဥကဌက အတကအခေဆြးေႏြးဖ႔ ဝနေလးတတၾကသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေကာာ ေကာမတဥကဌသည ျပငပတြင ျမ႕န ယအပခပေရးမးတာဝနက ထမးေဆာငသညျဖစရာ အရပသားမား၏ ဘဝအစတအပငးမားစြာအေပၚ လႊမးမးမႈရေသာေၾကာငျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင အာဏာရငစနစကေတာကေလာကကငသးခသညျဖစရာ အခ႕ေသာလႊမးမးမႈမားမာ မရညရြယဘ ျဖစသြားျခငးသည။ အခ႕ေသာ အားေကာငးသည အရပဘကအဖြ႔ အစညးမားသညပင အစးရပငးမသေဘာထားမတခကမားက ကန႔ကြကျငငးဆနတတသည အေလ႔အထ နညးပါးၾကသည။

11 ျမနမာႏငငတြင သတငးအခကအလကမား ရယသးစြေရးမာ ေရာငလႊမရသညျပနာတစရပပငျဖစသည။ PEN မ ျပစထတေ၀ခ႔ေသာ ျမနမာႏငင၏ ညႊနးကနးရမတမား ၂၀၁၇ အရ ''၀နႀကးဌာနအမားစက သတငးအခကအလကေတာငးရင လစလရႈထားတတၾကတယ။ ဒါမမဟတ တစျခားေနရာမာသြားေတာငးပါဆၿပး ပတထတတတၾကတယ''

“ၿမ႕နယအပခပေရးမ း (ၿမ႕နယအဆငေကာမတဥကဌ)က အရာ အားလးက ထနးခပထားႏငတာမ႔ သက ေကာမတထမာ ပါဝါ အရဆးပ”

ၿမ႕နယအဆငအစးရမဟတသည ကယစားလယတစဥး

8

ဤက႔သ႔ လပပငခြငလႊမးမးမႈမားမာ ျမနမာႏငငတြင တစျဖညးျဖညး ႏင ေျပာငးလလာၿပျဖစေသာလညး အခနကာလတစခကျဖင ေကာျဖတရေပဥးမည။12

၃။ ေျမယာအမႈအခငး စစေဆးမႈမား ေခာေမြ႔ျမနဆနေစရန အစးရ ဘကမ ႀကးပမးေနလငကစား တငစာမားေဖာငးပြေနျခငး၊ ပြငလငး ျမငသာမႈ အားနညးျခငးႏင အရငးအျမစကန႔သတခကမား ရေနျခငး တ႔ေၾကာင ရႈပေထြးမႈ သသရာကေတာ လညေနဥးမညပင။

ဤစာတမးငယသည အစးရမဟတသညကယစားလယမား၏ သးသပခကမားအျပင Namati မ ကည ပ႔ပးေပးခ႔သည အမႈအခငး မားတြင ေကာကယခ႔သည အေရအတြကအေျချပ အခကအလကမား အေပၚတြငလညး အေျခခပါသည။ Namati ႏင မတဖကအဖြ႔မားသည ျပနလညစစစမႈ လပငနးစဥမားအတြငးရ ေျမယာအမႈ ၁၆ဝ တြင ပါဝငပ႔ပးေပးခ႔သည။ ထအမႈအခငး မားသည ပခး၊ စစကငး၊ ရမး၊ ရခငႏင ဧရာဝတတ႔မ လယသမားဥးေရ ၂၈၅ဝ ႏင ေျမပမာဏ ၁၅ဝဝဝ ဧကေကာအား လႊမးျခပါသည။

ေျမယာအမႈအခငးေျဖရငးရန အခြငအာဏာ ရထားေသာ အဖြ႔အစညးမား တစခႏငတစခ လပငနးသေဘာ ထပေကာေရာေထြး ေနပ ႏင အမႈစစေဆးႏငရနအတြက အသး ခႏင ေသာ နညးလမးမားက စာမကႏာ (၁၂) တြငၾကည႐ႈႏငပါသည။ အစးရအေနႏင အမႈ မားကအဆငတငးတြငလကချခငး၊ အမႈ စစ ေဆးေသာစနစသ႔ေရာကရရန နညးလမး မားစြာရျခငး စသညအခကမား မာ ေကာငး သညဆေသာလညး ႐ႈပေထြးေပြလ ေသာ စနစကျဖစေပၚေစပါသည။

12 သာဓကမားအျဖစ ၂၀၁၇ ေမလတြင ကမၻာ႔ဘဏမ ျပစထတေ၀ခ႔ေသာ “ျမနမာႏငင၏ လမႈေရးအသြငေျပာငးလမႈမားအား မတတမးျပစျခငး - ေကးလကေဒသမားရ သကေမြးလပငနးမားႏင လမႈေရးက႑ေျပာငးလမႈမားအား သေတသန(၆)ႀကမျပလပၿပး ရရလာသည ေတြ႔ရခကမား” က ၾကညပါ။

114

46

19

45

5

မညသညအဆငေကာမတတြင မႈခငးအမားဆးလကခရရသနညး

Central Regional District Township Village Tract

n= 160 အမႈ

9

ေျမယာအျငငးပြားမႈအတြက တငတနးရာတြင မညသ႔လပေဆာငရမညဟ ရငးလငးတကေသာ ညႊနၾကားခကမား မရထားျခငးႏင စစမးစစေဆးမႈကာလ တတကက မသတမတထားျခငး တ႔ေၾကာင တငစာမား ပမေဖာငးပြလာၾကသည။ ယခငဖြ႔စညးခ႔သည ယႏရားမားႏငႏႈငးစာလင အသစဖြ႔စညးထားေသာ ေကာမတမားအတြက လပငနး ေဆာငရြကမႈအပငးတြင တးတကေကာငးမြန လာသညကမ ႀကဆရေပမည။ ေျမယာသမးဆညးခရမႈႏင ပတသက၍ တငၾကားစာမားတြင မညသညအခကမားပါဝငထညသြငးရမညက ေကာမတအဖြ႔ဝငအခ႕က သတငးစာ သ႔မဟတ ေဖစဘြတ တ႕ေပၚတြင ေရးသားေဖာျပေပးထားတတၾကသည။ သ႔ေသာ ဤလပငနးစဥ မာလညး တရားဝငနညးလမး

သ႔မဟတ နညးစနစကကျဖင ေဆာေဆာငရြကၾကသညေတာမဟတေပ။ လတတေလာတြငမ တငစာမား က မညသညအဆငမေကာမတသ႔မဆ ေပး ပ႔ တငၾကား ႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင လညး ေတာငသလယသမားမား အေန ႏင မမ၏အမႈက စစေဆးေနသလား ဆ သညကမသႏင၊ ထ႔ေၾကာင မမ၏အမႈ အေၾကာငးက ၾကားရႏငမည နညးလမး မးစက သးစြလာၾကသည။ ေျမယာမႈခငး မားက အလႊာအသးသး သ႔ ေပးပ႔ တငတနး

တတၾကသညကလညး Namati မ ေကာကယထားသည ေျမယာမႈခငးအလက အခကအလကမားအရ မတသားရပါသည။ ၎တ႔အနက ထကဝကခန႔က ဗဟေကာမတအဆငသ႔ ေပးပ႔တငတနး တတၾက သည။ (၎တ႔၏ ထကဝကခန႔သည ဗဟ ေကာမတတစခ တညးကသာေပးပ႔ၾကျခငးျဖစသည) လကရ အေျခအေနတြင တငစာမားလကခ ရရသည ေကာမတ အတြငးေရးမးမ တငစာလကခရရေၾကာငးက တရားဝင လကမတေရးထး၍ အေၾကာငးျပနေပးေသာလညး အမႈစစေဆးခကႏငပတသကသည အေျခ အေနမားကမ တငၾကားသ ထသ႔ စနစတက အေၾကာငးၾကားေပးပ႔ျခငးမရေပ။ အျငငးပြားမႈျဖစစဥအမား အျပားတြင (အမႈစစေပါငး၏ ၅၂%ခန႔) လယသမားမားသည ၎တ႔၏ေျမယာျပနာမား က ေကာမတအသးသးသ႔ တစၿပငနက ေပးပ႔တငတနးတတၾကေၾကာငးက Namati မ ျပစထားသည ေျမယာမႈခငးဆငရာ အခကအလကမားအရ ေလ႔လာေတြ႔ရရသည။ ထက႔သ႔ တငစာမားေဖာငးပြေန ျခငးေၾကာင ေကာမတမားအေနျဖငလညး မလအပပါဘႏင အလပပ လာၾကရသည။ ေကာမတအတြငးမ အစးရမဟတ သည႔ ကယစားလယတစဥးက ဆလင “ကြၽနေတာတ႔ဆမာက အေပၚကခေပးတ႔ အမႈေတြ ရသလ ေအာကကတကလာတ႔ အမႈ ေတြလညး ကငတြယရေလ႔ရပါတယ။ အမႈျဖစစဥက ေရးသား ထားပေတြက မတညၾကေတာ တစခါတေလမာ အမႈျဖစစဥတစခလးက ေသေသခာခာဖတၾကည ၿပး ေတာမ အမႈတစခ တညးက ရညညႊနးထားမနး သလကရ တာမးလညး ရဖးတယ” ဟ ၎၏ခစားခကက ဖြငဟသြား ခ႔သည။ ထက႔သ႔ အမႈတစခတညးအေပၚတြင တငစာမားအား အဆငအသးသးသ႔ တစၿပငနကေပးပ႔ၾကသျဖင အသးစားရတႏင လ႔စြမးအားရငးျမစကႏစဆတး၍ သးစြရသည။ ဤသ႔ျဖစေလရာ ျပနလည စစစ ေရးေကာမတမားအေနျဖင ယခငကသးစြခ႔သည ယႏရားမားႏငမျခား ေျမယာမႈခငးေျဖ ရငးေပးႏငသည အေန အထားမား ေႏာငေႏးေနရျခငးျဖစသညဟ တစစတတစပငးနားလညႏငသည။

0

50

100

150

200

% investigated days between submissionand investigation

ေကာမတအဆငတစခတညးသ႔ တငျပျခငးကပေရာထေရာကရ႕လား

Submit to only one level Submit to more than one leveln=160

10

ေကာမတမားအေနျဖင သာမနေျမယာအမႈအခငးမားက အျခားေသာအပခ ပစမမႈဆငရာ ယႏရားမားသ႔ လႊေျပာငးေပးႏငသည။ သ႔ေသာ လကေတြ႔တြင ထသ႔လပေဆာငရနအတြက ရငးလငးေသာညႊနၾကား ခကမားရမေနပါ။

ေကာမတမားအေနႏင ေျမသမးမႈမဟတေသာ အျခားေျမယာဆငရာအျငငးပြားမႈမားက အျခားေသာ အဖြ႔မားသ႔ လႊေျပာငးေပးႏငသလ၊ အျခားေသာအဖြ႔မားမ အမႈမားလႊအပလာလငလညး ေကာမတမားမ လကခရမညျဖစသည။ အျခားအဖြ႔မားဟဆရာတြင အျခားေသာအပခပစမမႈဆငရာအဖြ႔မား၊ သ႔မဟတ လႊတေတာေကာမတမားကဆလသည။ သ႔ေပမယ တကယလကေတြ႔ကငသးမႈတြငမ ထသ႔ေသာ လႊေျပာငးမႈမးမာ ေကာမတအဖြ႔ဝငအခငးခငးဆကစပသကြမးမႈအေပၚ အေျခခ၍သာျဖစေပၚတတျပး၊ တရားဝငလပထားေသာ နညးစဥမရေပ။ အဆငဆငေကာမတမားၾကားမ ၾကးၾကပကြကကမႈမာလညး အထကေအာကသေဘာသာေဆာငေလသည။ ထ႔ေၾကာင အမႈအခငးတစခခကကငတြယရာတြင မညသညစနစ၊ မညသညယႏရားက အသငေတာဆးျဖစသညက ဆးျဖတဖ႔ခကခတတပါသည။ မညသည႔အမႈမးကေျဖရငးရန မညသညယႏရားက အသငေတာဆးျဖစသညက ေဆြးေႏြးရနအတြက ျပနလညစစစေရးေကာမတမား၊ ေျမလြတေျမလပေျမ႐ငးဆငရာလပငနးအဖြ႔ႏင လယယာေျမစမခန႔ခြမႈ အဖြ႔တ႔ အစညးအေဝးထငျပး ခတဆကေဆာင႐ြကသငသညဟ အခးေသာအစးရမဟတသည ကယစား လယမားက အၾကျပပါသည။ ထသ႔ဆလင အမႈအခငးအားလးက ျချငႏငမညျဖစသည။

အခ႕ေသာ ျပနလညစစစေရးေကာမတမားကမ တငစာမားေဖာငးပြျခငးက ေရာငရားႏငရန အတြက အထကအဆငမခေပးလာသည အမႈအခငးမားကသာ လကခစစေဆးေပးသညနညးလမးက အသးျပ တတၾကသည။ သ႔ေသာ ဤနညးလမးက အသးျပသညအတြကေၾကာငလညး ေကာမတတစရပ အေနျဖင ၎တ႔တကရကလကခရရသည အမႈအခငးမားသည အျခားအဆငျမငေကာမတမားသ႔ ေပးပ႔ တငတနးထားျခငးမရပါက လကခစစေဆးေပးျခငးမရၾကဘ ေစာငဆငးေနတတေသာ အခကအခမား ေပၚထြကလာျပနသည။ လႊတေတာမဖြ႔စညးေပးထားသည ေကာမတအသးသးကလညး ၎တ႔ထသ႔ေပးပ႔ တငတနးလာသည ေျမယာမႈခငမားကလညး ျပနလညစစစေရးေကာမတထသ႔သာ လႊေျပာငးေပးတတ ၾကျပနသည။ အမနတြငမ အဆပါလႊတေတာေကာမတမား၏တာ၀နမာ လယသမားမား၏အခြငအေရး မားအား ကာကြယေပးရန၊ လယသမား၊ အလပသမားေရးရာတ႔ႏင ဆကစပသည အစးရဌာနမားအတြက လအပေသာ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမား ျပငဆငျခငး/ဖကသမးျခငး/ျပဌာနးျခငးတ႔ ေဆာငရြကရန၊ ဆကစပ ဥပေဒမား ကငသးေဖာေဆာငမႈက ေလ႔လာေစာငၾကညရနႏင တငစာတကလာျခငးမားအေပၚ သးသပ စစစေပးရနတ႔ပငျဖစသည။ ျပနလညစစစေရးေကာမတမားက ပ႔ပးသညအေနျဖင Namati ႏင မတဖကအဖြ႔အစညးမားက ကညေပးခ႔သည ေျမယာမႈခငး ၁၆ဝ တြင ယခင တငၾကားထားသည အမႈအား သကဆငရာ အစးရဌာနမားမ လႊေျပာငးေပးပ႔လာသညေျမယာမႈခငး (၅) ခသာ ပါဝငသည။ အမႈ (၅ဝ) မာမ ယခငကတညးက အျခား အစးရယႏရားမားသ႔ ေပးပ႔တငၾကားၿပးမ ကာယကရငမား ကယတငက ဤေကာမတမားသ႔ ထပမ၍ တကရကတငၾကားလာၾကျခငးျဖစသည။

11

ျပညသကမကႏာမသည ပြငလငးျမငသာမႈ အားနညးျခငးေၾကာင လထအေနျဖင သ႔ေလာသ႔ေလာ ျဖစလာၾကၿပး အစးရ မဟတသည ကယစားလယမားအတြကလညး တာ၀နပပလာခ႔ရသည။

ယခဖြ႔စညးထားသည ေကာမတမားအေနျဖင ျပနလညစြန႔လႊတသည သ႔မဟတ ျပနလညမစြန႔လႊတသည ေျမမား၏စာရငးက လစဥထတျပနေပးရမညျဖစသည။ အေၾကာငးျပခက အေသးစတကမ ထညသြငး ေဖာျပေနစရာမလေပ။ သ႔ေသာ လကေတြ႔တြငမ ေျမယာမႈခငးစစေဆးမႈမား၏ တးတကမႈအေျခအေနက တငးေဒသႀကးႏငျပညနယအဆငေကာမတအထသ႔သာ အဆငဆငတငျပတတၾကၿပး အမားျပညသ သ႔မ တရား၀ငထတျပနေပးျခငး မျပၾကေပ။ ေျမယာအျငငးပြားမႈတငတနးၾကသအမားစမာ ၎တ႔၏ ေျမမား ျပနလညရရေရးအတြကက ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ႀကးစားရနးကနေနၾကရၿပး ထအမႈအတြက အခနႏင ေငြေၾကးမားရငးႏးျမပႏထားၾကရသည။ ၎တ႔အတြက ထအမႈအျပင မညသညသကေမြး လပငနးျဖင ဆကလကရငသနရမည ဆသညမာလညး မေရရာႏငၾကေသးေပ။ အသစဖြ႔စညးထားသည ေကာမတမားအား Namati ႏငအတ ခဥးကပေျဖရငးေနၾကသည လယသမားမားအနက ၇၀ % ေကာ အဖ႔ ရယသးစြႏငမညအျခားေျမမားလညး မရၾကေပ။ ထ႔ေၾကာင လညး ေျမယာအျငငးပြားမႈကစၥ တငတနး ထားၾကသည လယသမားမားမာ ၎တ႔၏အမႈႏငပတသကၿပး တးတကမႈအေျခအေနက သခငၾကသည အေလာက သကြၽမးရငးႏးၿပးသားျဖစေသာ ေကာမတအတြငးမ အစးရမဟတသည ကယစားလယမားကသာ ခဥးကပေမးျမနးတတၾကသည။ ဥပေဒအေထာကအကျပသမားက လယသမားမားအား ကည လမးညႊနေပးလကရသည ေျမယာမႈခငးေပါငး (၁၆၀) အနက ၁၁%ခန႔သည လကရအခနတြင မညသည အဆငမာ ကငတြယစစေဆးေနသညက မသရေပ။ ဥပေဒအေထာကအက ျပသမား အေနျဖင အစးရဌာနမားႏင ခတဆကမႈ အားနညးသညေဒသမားတြင ထကသ႔ေသာအမႈမား က ေတြ႔ရတတသည။ ၎တ႔အမႈသညမား၏ တငစာမား တးတကမႈအေျခ အေနက ေကာမတ၀ငမားမ ထတေဖာေျပာၾကား ျခငးမရၾကေသာလညး ဥပေဒအေထာကအကျပသမားမ လကလစစမးမႈမားေၾကာင သာ သရၾကရျခငး ျဖစသည။ ေဒသအႏ႔အျပားတြင ေတြ႔ရ သညအျခားအခက တစခမာ ေကာမတမား အတြက သးျခားရးခနး သ႔မဟတ ရးဆငးဘတမား မရၾကဘ မားေသာအားျဖင စညးေ၀းေတြ႔ဆမႈမားက အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာနရးမားတြငသာ ျပလပေလ႔ရၾကသည။13 ထသ႔ အေျခအေနေၾကာင လညး ေျမယာအျငငးပြားမႈ ရငဆငေနၾကရသမားအဖ႔ ၎တ႔၏အမႈအခငးမားက တငျပရန သ႔မဟတ ေကာမတမားသ႔ တငျပထားသည ၎တ႔တငစာမား၏ တးတကမႈအေျခအေနက စစမးႏငရနအတြက အစးရ မဟတသညကယစားလယမား၊ လႊတေတာကယစားလယမားသ႔သာ ဥးစားေပးခဥးကပတတၾက သည။

13 အခ႕ေသာေဒသမားတြင ေကာမတ၀ငမားမ စစမးစစေဆးမႈအတြက ခရးသြားလာရာတြင ခရးစရတ၊ တညးခစရတႏင စားစရတမား ရရတတ ၾကေသာလညး အခ႕ေသာအဖြ႔၀ငမား (အထးသျဖင အစးရမဟတသညကယစားလယမား)မာမ စစမးစစေဆးမႈခရးစဥမားအတြက မညသည ခရးစရတကမ ပ႔ပးမႈမရရၾကေပ။ အစညးအေ၀းကငးပမႈႏင မတတမးျပစျခငးတ႔အတြက ကနကစရတကမ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနက ကခေပးၾကသည။

12

13

သးသန႔ခထားေပးသညရငးျမစမား ရမထားျခငးေၾကာင ေကာမတမားအေနျဖင ကာလသတမတခက မားက ျပညမႏငျခငးမရၾကေပ။ Namati မ ေကာကယထားသည အခကအလကမားအရ ၂၀၁၆ ခႏစ ေမ လ မတငမက ေျဖရငးေပးႏငခ႔ေသာ အမႈမားအတြက ပမးမအားျဖင ရကေပါငး ၁၈၀ ၾကာျမငတတၿပး ျပနလညစစစေရးေကာမတမ ေျဖရငးေပးႏငခ႔သည တငစာမားအတြကမ လပငနးေဆာငရြကမႈ ၾကာျမင ခနမာ ပမးမ ရကေပါငး ၂၁၀ ရတတသည။ မေျဖရငးရေသးေသာ မႈခငးမားဖြငလစစစေဆး ႏငေရး အတြကကမ ရကေပါငး ၂၃၀ ခန႔ ၾကာျမငတတသည။ ထသ႔ျဖစရျခငးမာ အသစဖြ႔စညးထားသည ယႏရားမား အေနျဖင သငယေလ႔လာဆ အေျခအေနတြငသာ ရေနျခငးေၾကာင ျဖစၿပး စစမးစစေဆးျခငး မသည ေျဖရငးေရး အဆငထကမ အခနႏစလခန႔သာ ၾကာျမငတတသည။14 အစးရအေနျဖငလညး တငစာတငျပလာသမားအား စစမးစစေဆးခန မညမၾကာျမငႏငမညက ႀကတင ေျပာျပထားျခငး မရသညအေလာက တငတနးသမားအေနျဖင ၎တ႔၏တငစာမား လမးခလတတြင ေပာကဆး သြား ေလာကၿပဟ စးရမပပနတတၾကသည။ ထ႔ေၾကာငတငစာမားက ထပခါထပခါတငျခငး သ႔မဟတ အစးရမဟတသည ကယစားလယမားနငေတြ႔ဆကာ သတငးအခကအလကမားစစမးျခငးတ႔ ျပလပ လာၾကသည။ အစးရမဟတသည ကယစားလယမား အေနျဖငလညး ေကာမတ ႏင ေျမယာေျမယာအျငငးပြားမႈ ျဖစေနသညလယသမားမားအၾကားတြင ၾကား၀ငေအာငသြယေပးသမား ျဖစလာၾက သည။

14 အဖြ႔အစညးအတြငး မျပညစမႈမားေၾကာင စစမးစစေဆးမႈမားေႏာငေႏးေနသည၊ အမႈတစခတညးကပ ေကာမတအသးသးသ႔ တစၿပငနက တငျပေနရျခငးတ႔ ျဖစေပၚလာသညဟ မဆလပါ။ ဥပမာ ျပနလညစစစေရးေကာမတသ႔ တပမေတာသားကယစားလယမားတကေရာကမႈမရျခငး၊ အခ႕အမႈမားအား စစမးစစေဆးရာတြငလညး လကပါေဆာငရြကမႈမရျခငးတ႔ေၾကာင တပမသမးယထားသညေျမယာမႈခငးမားမာ ေရ႕မတး ႏငၾကျခငးမးလညး ရပါသည။

270 150

115

73

140

120

180

138

0 100 200 300 400 500 600

Unresolved cases Previously Submitted toGovernment

Cases resolved by previous mechanisms

Unresolved cases Submitted first toCommittees

Cases resolved by Committees

အစးရမ လပငနးေဆာငရြကမႈ ၾကာျမငခန

# days since first submission and submission to Committees# days between submission to Committees and Investigation# days between investigation and present (June 2017) n= 160 cases

14

ဥပမာအားျဖင ပခးတငးေဒသႀကးတြင ၿမ႕နယေကာမတတစခသည ေကးရြာအပစေကာမတအား စစမး စစေဆးမႈတစခေဆာငရြကၿပး သတငးႏစပါတအတြငး ျပနလညတငျပရန တာ၀နေပးအပလကသည။ သ႔ေသာ လကေတြ႔တြငမ ထသ႔ေဆာငရြကႏငရနမလြယကလေပ။ အဘယေၾကာငဆေသာ (က) ေကာမတ၀ငမားမာ ေကာမတလပငနးကသာမကဘ အျခားေ၀ယာ၀စၥမားရေနၾကသည၊ (ခ) သတမတ ေပးထားေသာ အခနကာလသည စစမးစစေဆးမႈတစခေဆာငရြကရန မလေလာကေပ၊ (ဂ) စစမး စစေဆးမႈမား ၿပးဆးသြားသညတင အစရငခစာအားစာစရန ကြနပတာမရေသးသျဖင ရကေပါငးမားစြာ ထပမ၍ ေစာငဆငးရျခငးက႔သ႔ အရငးျမစမလေလာကသည ျပနာက လညး ရေသးသည၊ (ဃ) ကြနပတာစာစၿပး သြားသညအခါ ေကာမတ၀ငမား ရးသ႔ေနာကတစႀကမလာေရာကၿပး အစရငခစာတြင လကမတေရးထး ရျပနသည။ ေျမသမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစရျခငးသည အစးရမဟတသည ကယစားလယမား သာမက အစးရကယစားလယမားအတြကကပါ ၀နပေစသညလပငနးတာ၀နမား ပင ျဖစသည။ ေကာမတအစညးအေ၀းမားတြင လစတကစေရာကရေရးမာလညး မျဖစႏငေသာေၾကာင ၇၅% တကေရာကပါက လေလာကသညဟပင မတယထားၾကရသည။

၄။ ေကာမတအေနျဖင တရားမတမႈရေစေရးအတြက ဘကစၿခငမ ေသာအႀကျပခကမား ခမတရာတြင အစးရမဟတသည ကယစား လယမားက အေၾကာငးအရာႏငေဒသအေျခအေနက သကြမးသမား အျဖစ ေျမယာမဝါဒ၊ ရာဇဝငေနာကေၾကာငး စသညတ႔ႏငပတသကျပး အၾကေပးေဆြးေႏြးၾကသည။ ျမနမာႏငငတြင ေျမယာစမခန႔ခြမႈအတြက လကရကငသးေနသည ဥပေဒေပါငးမာ ၇၅ ေကာေပသည။15 ထ႔အျပင ေလာေလာဆည စစစသးသပေနသည ေျမယာမႈခငးမားအဖ႔ အေရးပါေနေသးသည ဖကသမး ထားၿပးဥပေဒမားလညး အေျမာကအျမားရေနျပနသည။ ေျမသမးခရသညအမႈမားအား ေျဖရငးေပးႏငေရး အတြက ဗဟေကာမတမခမတေပးထားေသာ လမးညႊနမ၀ါဒ ၅ ရပ၊ တပမေတာမ သမးယထားခ႔ေသာ ေျမယာမႈမားအတြက မ၀ါဒ ၃ ရပ၊ ေျမယာမႈခငးမား စစမးစစေဆးေရးႏင16 စြန႔လႊတေျမမားအား သကဆငရာပငရငမားထ ျပနလညလႊေျပာငးေပးေရးအတြက လပငနးစဥ ၈ ရပတ႔လညး ရေနသည။17

15 Leckie, S. ႏင E. Simperingham (2009) တ႔၏ “ျမနမာႏငငရ အမရာ၊ ေျမယာႏင ပစၥညးဥစၥာပငဆငမႈအခြငအေရးမား” စာစဥ (၈)။ ဂနဗာ - ေနရပေရႊ႕ေျပာငးခရသမားႏင HLP ဖြ႔စညးမႈ။ ေျမယာဥပေဒမားေဖာငးပြေနျခငးေၾကာင လစဟာမႈမားႏင ျပနာမားအေၾကာငးက အေသးစတ သရလပါက သာဓကမားအျဖစ ၂၀၁၅ ခႏစ ေမလတြင Siusue Mark ျပစေရးသားထားသည႔ “တရားမတမႈေဖာေဆာငေရးအတြက အတားအဆး မားလြနးေနပါသလား။ ျမနမာႏငငရ လပကြကငယေတာငသလယသမားမားအတြက ေျမယာပငဆငခြငရရေရးအတြက စနေခၚမႈမားႏင အခြင အလမးမား” သ႔မဟတ ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင Pierce ႏင Soe တ႔ ေရးသားျပစခ႔သည “ျမနမာႏငငရလယသမားမားအတြက ေျမယာပငဆငခြင ႏင တရားမတမႈေဖာေဆာငႏငေရးအတြက အဖြ႔အစညးမား ခငမာေစျခငး” က ေလ႔လာၾကညပါ။ 16 ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြန(၁၀)ေန႔စြျဖင ထတျပနခ႔သည ေျမယာသမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရး ဗဟေကာမတ၏ အမန႔ေၾကျငာစာအမတ ၆၁/၁-ေကာမတ-ေျမ (ဗဟ)။ ၂၀၁၇ ခႏစ ဧၿပတြင ဗဟေကာမတသည ေလာေၾကးေပးျခငး၊ ျပနလညလႊေျပာငးေပးျခငးတ႔အတြက ဆးျဖတရမည ပစမားႏင အမႈမားအား ဥးစားေပးအစအစဥ သတမတျခငးတ႔အတြက ေအာကေျခအဆင ေကာမတမားမ လကနာႏငရန ျဖညစြကလမးညႊနခက (၈) ရပက ဌာနတြငးညႊနၾကားခကအျဖစ ထတျပနေပးခ႔သည။ 17 ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြန(၁၀)ေန႔စြျဖင ထတျပနခ႔သည ေျမယာသမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရး ဗဟေကာမတ၏ အမန႔ေၾကျငာစာအမတ ၆၁/၁-ေကာမတ-ေျမ (ဗဟ)/၂၀၁၆။

15

ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား သးသပမညဆပါက ဥပေဒ၏ေရးသားခကမားကသာမက လကေတြ႔တြင မညသ႔လကခကငသးေနၾကသညကလညး နားလညသေဘာေပါကထားဖ႔လပါသည။ ေျမစာရငး ဥးစး ဌာန၀နထမးမားမလြလင ေကာမတအတြငးမ အျခားေသာ အစးရအဖြ႔၀ငမားသည ေျမယာဥပေဒမား အထးသျဖင သမငးတစေလာကတြင အဆပါဥပေဒမားအား မညသ႔အသးခခ႔သညဆေသာအခကမားက သေဘာေပါကနားလညထားျခငးမရၾကေပ။ ဥပမာ လႊတေတာကယစားလယမားႏင ႏငငေရးပါတမား မာ ျပညသကတာ၀နခရသညအေလာက ေကာမတလပငနးစဥမားအား ကညပ႔ပးသြားရမညတာ၀န ရေန ပါသည။ သ႔ေသာ ေကာမတမားအတြငးမ ေတာငးသလယသမားေရးရာ ရပဖကလမႈကယစားလယမား သည ေျမယာျပနာမားအတြက နညးပညာပငးဆငရာႏင ဥပေဒေရးဆငရာ ေလ႔လာဆညးပးစရာ အေျမာကအျမားရေနေသးေၾကာငးက သေဘာေပါကနားလညလာၾကသည။ အခ ႕ေသာ အဖြ႔၀ငမားသည ၎တ႔၏ပမနလပငနးတာ၀နမားကလညး ရေနၾကေသးသျဖင ေျမယာမႈခငး ကစၥရပမားအေပၚ အာရမထားႏငၾကေပ။ ထ႔ေၾကာငလညး အမႈတစခအား သေဘာေပါကနားလညႏငေစ ရနအတြက အခနအလအေလာကေပးထားႏငရန သ႔မဟတ သတငးအခကအလကမား ေတာငးခရန မလြယကေတာေပ။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနအား ေပးအပထား

စစမးစစေဆးမႈထက ဆးျဖတခကခမတျခငးက အဓကျပနာျဖစသည။

၂၀၁၆ ခႏစ ေမလမစတင၍ Namati မ ကညပ႔ပးေပးခ႔သည ေျမယာမႈခငးမားတြင တပမေတာမသမးယမႈ တစခ ပါ၀ငသည (၆၁) မႈ၊ အစးရမသမးယမႈတစခပါ၀ငသည (၄၀) မႈ၊ ကမၸဏမသမးယမႈတစခပါ၀ငသည (၂၁) မႈ ႏင တစသး ပဂၢလအမႈမားပါ၀ငသည (၁၁) မႈ ရေပသည။

၎တ႔အနက ၅၀% ေကာမာ စစမးစစေဆးမႈမား ေဆာငရြကခ႔ၿပးျဖစသည (အစးရပါ၀ငပတသကသည အမႈမား အနက ၇၅% ႏင တပမေတာပါ၀ငပတသကသညအမႈမား၏ ၆၀% ျဖစသည)။ ေကာမတမားသ႔ တငၾကားစာ ေရာကရခနမ လကေတြ႔စစမးစစေဆးမႈမားေဆာငရြကခနအထ ပမးမအားျဖင ေလးလေလးလခန႔ၾကာျမင တတေၾကာငးေတြ႔ရသည။ သ႔ေသာ သမးထားသညေျမမား ျပနလျပနလညစြန႔လႊတျခငး၊ ျပနလညလႊ ေျပာငး ေပးအပ ျခငး၊ ေလာေၾကးေပးျခငး သ႔မဟတ တငတနးသအား မညသညအရာမရရမညမဟတဟ အေၾကာငးျပန ေပးျခငး စသညနညးလမးမားျဖင ေျဖရငေျဖရငးေပးႏငခ႔သည႔ပမာဏမာ ၅%ေအာကတြငသာ ရေပသည။ (မညသ႔ဆေစ ဤပမးမပမာဏမားသည ပမနမႈခငးအေရအတြကမားထက ပမျမငမားေနရျခငး မာ ေလ႔ကင သငၾကား ေပးထားသည ဥပေဒအေထာက အကျပသမားမ ၀ငေရာကကညေပးရျခငးေၾကာင႔ ဆေသာ အခကမာမ ဂဏယဖြယရာပငျဖစသည။)

ယခက႔သ႔ျဖစရျခငးအတြက အေၾကာငးျပခကအေနျဖင အခက(၄)ခကရႏငပါသည။ ၁) စစမးစစေဆးမႈမား ေဆာငရြကၿပးျဖစေသာလညး ဆးျဖတခကခမတမညအဆင (တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငႏငအထက)တြင လ႔စြမးအားရငးျမစမား နညးပါးေနျခငး၊ ၂) စစမးစစေဆးမႈရလဒမားမာ ဆးျဖတခကခမတႏငေလာကေအာင မျပညစျခငး၊ ၃) ခမတေပးထားေသာလမးညႊနခကမားမာ ဆးျဖတခကခမတႏငေလာကေအာင ျပတသား ရငးလငးမႈမရျခငး သ႔မဟတ ၄) အမားျပညသမ အျမငမၾကညလငႏငေသာ သ႔မဟတ အစးရ/တပမေတာႏင ပဋ ပကၡ ျဖစပြားလာႏငေသာ ဆးျဖတခကမားက အဆငျမငအရာရမားက တာ၀နခ၍ မခမတလျခငး စသည႔အခက မားပငျဖစသည။

16

သည လပငနးတာ၀နမားက ပငမလပငနးႀကး (၄)ခအျဖစ ခြျခားထားႏငပါသည။ ၎တ႔မာ ျပညေထာငစ အစးရ ႏငငေတာသမၼတရးမ ေပးအပလာသည တာ၀နမား၊ ျပညထေရး၀နႀကးဌာနမ သတမတ ေပးထား ေသာ လပငနးစဥမား၊ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန၏ မလလပငနးတာ၀နမား၊ အျခားေသာ က႑ အသးသးမ လႊအပလာသည လပငနးမားတ႔ျဖစသည။ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန၏ အဓက ဥးတညခကမားမာ တရားဥပေဒစးမးေရးကျမငတငရန၊ ရပရြာေအးခမးေရး နငတညၿငမေရးက ျမျမငတင ရ န၊ ေဒသဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးစဥမားအား ၾကးႀကပကြပကရနႏင ျပညသ႔ အကးက သယပးရြကေဆာငရန တ႔ပင ျဖစသည။ ေျမယာစမခန႔ခြမႈဆသညမာ ဌာန၏ ပငမတာ၀နမား အနကမ တစခသာ ျဖစသည။ ၂ ၀၁၂ ခႏစလယယာေျမဥပေဒ အတညျပျပဌာနးၿပးခနမ စ၍သာမနေျမယာ အျငငးပြားမႈမား အား လယယာေျမစမခန႔ ခြမႈ ယႏရားမတစဆငပဋပကၡေျဖရငးမႈမားတြင အေထြေထြ အပခပေရးဥးစး ဌာန သည အေရးပါသညအခနးက႑မ ပတသက ပါ၀ငလာခ႔သည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင အသစထပမ ဖြ႔စညးလကေသာ ျပညလညစစစေရး ေကာမတေၾကာင လပငနးတာ၀နမား ပမားလာခ႔ေသာလညး ထ႔အတြက အရငးအျမစျဖညဆညးပ႔ပးထားျခငးေတာမရေပ။ ထ႔အျပင ေျမယာမႈခငးမား သည ရႈပေထြးနကနလြနးၿပး လကေတြ႔မဆနသညအခနသတမတခကမား အတြငး ၿပးျပတေအာငေျဖရငး ရမညဟေသာ ဖအားမား ကလညးရေနျပနသည။ လႊတေတာကယစားလယမား ဆလင လညး ေကးရြာ အပစအဆငႏင ၿမ႕နယ အဆင ေကာမတ အစညးအေ၀းမားက ပမန တကေရာကႏငၾက ျခငး မရေပ။ ေကာမတမားအတြက မႈခငးမားအား မညသ႔အကျဖတသးသပရမညဆသညက လမးညႊနမႈအျပည႔အ၀ မေပးထားသျဖင ေဒသခ ေျမယာကစၥကြၽမးကငပညာရငမားသည အေရးႀကးက႑မ ပါ၀ငေနေပသည။ ဗဟအဆငမ လမးညႊနခကမားသည ယခငကထက တးတကလာခ႔သညဟ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမား အရ ေလ႔လာသရခ႔ရပါသည။ သ႔ရာတြင ေျမယာအမႈတငး၌ သမေမြ႔ရႈပေထြးမႈမားရေနတတသျဖင ေကာမတ အဖြ႔၀ငမားအၾကား ဘသေဘာတညခကရရႏငရန မလြယကလေပ။ ဥပမာ ေျမသမးယထားသည အဖြ႔အ အစညးမားအေနျဖင ေျမက အေၾကာငးျပခကတစခချဖင ဆကလကထနးသမးထားႏငေၾကာငးက လမးညႊနခကတြင ထညသြငးညႊနၾကားထားျခငးမရေသာလညး ဆကလက ထနးသမးထားလသည ၀နႀကးဌာနႏင တပမေတာတ႔ကမ အဆပါေျမက “အနာဂါတ စမကနးမား” အတြက အသးျပရနစမ ထားျခငးေၾကာင ဆကလကထနးသမးထားရပါမညဟ ဆငေျခေပးတတၾကသည။ အစးရ မဟတသည ကယစားလယမားအနကမ အထးခၽြနဆးပဂၢလမားသည ၎တ႔၏အသကေမြးလပငနး အျဖစ ေျမယာျပနာမားက ေျဖရငးေဆာငရြကေပးေနသည အဖြ႔အစညးမား၌ လပကငခ႔ၾကသမား ျဖစသည။ သမငးေၾကာငးတစေလာကေျမယာဥပေဒမားႏင လကေတြ႔ကင႔သးမႈမား မညသ႔ေျပာငးလ ခ႔ၾကသည ကလညး ေလ႔လာသရထားၾကသမားလညးျဖစသည။ ထ႔ထကပ၍ အေရးႀကးသညမာ ၎တ႔သည ဥပေဒ ေျပာငးလမႈမားကသာမကဘ လယသမားတ႔၏ ပကတျဖစရပမနမားကလညး ေနာေကထားၾကသညပင။ ဥပမာ လယသမားတစဥးအေနျဖင ေျမယာပငဆငမႈအေထာကအထားအျဖစ အခြနေျပစာ သ႔မဟတ အျခားစာရြကစာတမးမား မညသညအတြကေၾကာင မတငျပႏငရသညကလညး ၎တ႔က သထားသည။ ထ႔အျပင အျခားေသာ ေျမယာကၽြမးကငသပညာရငမားႏငလညး ကြနရကတညေဆာကထားၾကသည အျပငလယသမားသမဂၢမားႏငလညးခတဆကထားၾကသျဖင လအပပါကဘာသာရပအလကနညး ပညာ မားကရယေတာငးခႏငၾကေသးသည။လမးညႊနခကမားရငးလငးျပတသားမႈမရျခငးေၾကာင ေအာကေျခ အဆင ေကာမတမားအေနျဖငအကဆတသညေျမယာမႈခငးမားတြငဗဟအဆငသ႔သာ လႊေျပာငး ေပး

17

လာၾကသည။18 တစနညးအားျဖင ထသ႔လႊေျပာငး ေပးႏငရနအတြကလမးညႊနခကမား ရငးလငး ျပတသားမႈမရျခငးက ဆငေျခအျဖစအသးခ လာျခငးျဖစသည။

18 ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြန(၁၀)ေန႔စြျဖင ထတျပနခ႔သည ေျမယာသမးဆညးခရမႈမား ျပနလညစစစေရး ဗဟေကာမတ၏ အမန႔ေၾကျငာစာအမတ ၆၁/၁-ေကာမတ-ေျမ (ဗဟ)/၂၀၁၆ အရ ေပးထားသည အႀကျပခကမားအေပၚအေျခခ၍ ဆးျဖတရနခကခသည အမႈအခငးမားအား သးသပရနႏင ဆးျဖတရနအတြက ဗဟအဆငသ႔ တငျပ လမးညႊနမႈယရမညဟ ေဖာျပထားေပးသည။

ေဒသခလထတ႔အေနျဖင ႏစ (၂၀)ခန႔ ႀကးပမးလာခ႔ရမႈမားသည အစးရမဟတသည ကယစားလယမားေၾကာင ေျခတစလမးပမနးစပလာခ႔သည။

၁၉၉၇ ခႏစတြင စကပးေရး၀နႀကးဌာနမသမးယခ႔ေသာ စစေပါငးေျမယာ ၅၂၉၁ ဧကတြင ျပညၿမ႕နယမ ဥးေကာလြငႏင လယသမား ၈၁ ဥးတ႔၏ စကပးေျမမား ပါ၀ငသြားခ႔သည။ လကဆငကမးလႊေျပာငးမႈမား၊ ဖကစပလပကငမႈမားေၾကာင ၎တ႔၏လယေျမမားအား ထငးကမၸဏတစချဖစေသာ Delicious Food မ ရယထားခသည။ ထအခနမစ၍ အခ႕ေသာလယသမားမားအတြက ထြနယကစကပးခြငရရေသာျငား လယယာေျမလပပငခြငလကမတေလာကထားခြငမား ဆးရႈးခ႔သည။ ၀ငေရာကထြနယကရနႀကးပမးသည အခ႕ လယသမားမားမာလညး ပငနကကးလြနမႈျဖင တရားစြဆခေနရသည။ ဥးေကာလြငႏင လယသမား ၈၁ ဥး တ႔မာမ ၁၉၉၇ ခႏစမစ၍ ၎တ႔၏လယယာေျမမားအား ၀ငေရာကသးစြပငခြငမရေတာပါ။ ထအခန ကတညးကစ၍ ၎တ႔၏ေျမမား ျပနလညရရေရးအတြကကလညး နညးလမးမးစျဖင ႀကးစားၾကညခ႔ၾကသည။ ၿပးခ႔သည အစးရသကတမးအတြငးက ဖြ႔စညးေဆာငရြကခ႔ေသာ လႊတေတာမ စစမးစစေဆးေရးေကာမရငက အဆပါ ေျမက ျပနလညလႊေျပာငးေပးအပရန အႀကျပဆးျဖတခ႔ေသာလညး တကေသာလပငနးစဥမား တစခမ မေဆာငရြကခ႔ၾကေပ။ ျပနလညစစစေရးေကာမတမားအား ၂၀၁၆ ခႏစ စကတငဘာလ ၂၉ ရကေန႔တြင စတငဖြ႔စညးလာသညအခါ ဥးေကာလြငႏင မတဖကလယသမားမားက ၎တ႔၏လယယာေျမ ၂၉၄ ဧကအား ျပနရလမႈအတြက ဗဟ ေကာမတသ႔ တငစာတငသြငးခ႔သည။ ထ႔အျပင မမတ႔၏အမႈအား အျမနဆးေျဖရငးေပးႏငမႈ ေသခာေစေရး အတြက ေျမယာအေရးေဆာငရြကေနသည ဥပေဒအေထာကအကျပတစဥး၏ ကညပ႔ပးမႈျဖင အျခားအဆငမား သ႔လညး တငစာမားအၿပငေပးပ႔ခ႔သည။ ေျခာကလခန႔အၾကာတြငမ ၿမ႕နယမ စစမးစစစေရးအဖြ႔ ေနာေနာကေန႔တြင ေရာကလာၾကလမ႔မညဟ ဥးေကာလြငတ႔ေနထငရာ ေကးရြာ အပစစာေရး က ေကးရြာအပစ ျျပနလညစစစေရး ေကာမတအတြငးမ အစးရ မဟတသညကယစားလယသ႔ ဖနးဆကေျပာၾကားလာသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ မတလ (၁၇) ရကေန႔တြင ၿမ႕နယမ စစမးစစစေရးအဖြ႔ အမနတစကယေရာကရလာခ႔ၿပး လယသမားအခ႕ႏင ေတြ႔ဆသြားခ႔သည။ ေကးရြာအပစကယစားလယမ ေျမသမးခလယသမားမားအားလး ႏင ေတြ႔ ဆေပးႏငရန စစဥေသးေသာလညး စစမးစစစေရးအဖြ႔ေရာကလာမညအေၾကာငး က ေနာကကမသလက ရသျဖင လယသမားအနညးငယသာ လာေရာကေတြ႔ဆႏငခ႔သည။ ၿမ႕နယအဆင ျပနလညစစစေရးေကာမတသည အလားတတငၾကားခကတစေစာငက ထပမလကခရရခ႔ သျဖင ေျမသမးခေတာငသလယသမားမားႏင Delicious Food ကမၸဏမ ကယစားလယမားအား ၂၀၁၇ ခႏစ မတလ ၂၁ တြင ေတြ႔ဆညႏႈငးခ႔သည။ သမးယထားခ႔သည ၂၉၄ ဧကအနက ၁၅၅ ဧကအား ျပနလညစြန႔လြႊတေပးပါမညဟ ကမၸဏဘကမ ၀နခကတျပ၍ လကမတေရးထးသြားခ႔သည။ တငၾကားခကမား က အဆငအသးသးတြင တစၿပငနကေပးပ႔တငျပထားျခငးေၾကာင မတလႏငေမလအၾကားတြင စစမးစစေဆးမႈမား၊ အစရငခစာမား၊ ညႊနၾကားခကမား ထပခါထပခါ ေပးေနခ႔ရၿပး စစစမႈအားလး၏ တညေသာရလဒမာ အဆပါေျမအား ျပနလည လႊေျပာငးေပးရနျဖစသည။

18

ေျမယာပငဆငခြငေလာကထားသမားသာမက အစးရမဟတသညကယစားလယမားသညလညး ေတာေတာငသလယသမားအခြငအေရးမားက ဥပေဒရႈေထာငတစခတညးမမဟတဘ ဘကစမ ရႈျမငသးသပ ေပးေစ လၾကသည။ ေကာမတမားအေနျဖင ေျမယာမႈခငးမားအား အျခားေသာ ေျမသမးဆညးမႈႏငမသကဆငသည ေျမယာ အျငငးပြားမႈမား ကငတြယေျဖရငးသညအဖြ႔အစညးမားထသ႔လညး လႊေျပာငး ေပးပ႔ႏငသက႔သ႔ အဆပါ အပခပေရးအဖြ႔အစညးမား သ႔မဟတ လႊတေတာေကာမတမားထမေပးပ႔လာသညမႈခငးမားကလညး လကခစစေဆးႏငပါသည။ သ႔ေသာ လကေတြ႔တြငမ ထက႔သ႔ လပေဆာင ႏငရနအတြက လမးညႊနခကမားမာ ရငးလငးျပတသားမႈမရေပ။ လကေတြ႔တြငမ အမႈအခငးမားက တရား၀ငလပထး လပနညးမားထက ေကာမတအဖြ႔၀ငအခငးခငး ပဂၢလေရးရငးႏးမႈမားအရသာ လႊေျပာငးေပးတတ ၾကသည။ ေကာမတအဆငဆင အၾကား စမႀကးၾကပမႈမားမာလညး အထကမေအာက ပစမးျဖငသာ ရေနတတရာ တစခါတရတြင အမႈတစခအား မညသညအဆငက အေကာငး ဆးေျဖရငးေပး ႏငမညက ပင ဆးျဖတရခက ေနတတသည။ ေျမယာမႈခငးတစခအား စစမးစစစျခငးႏင ရလဒတစခက အႀကျပတငျပျခငးတ႔တြင အစးရမဟတသည ကယစားလယမားအား ပါ၀ငခြငျပထားသညမာ ျပနလညစစစေရး ေကာမတတစခတညးသာရသျဖင မႈခငးမားက အျခားအဖြ႔အစညးမားသ႔ လႊေျပာငးေပး ႏငေသာျငား အစးရမဟတသညကယစား လယမားက ၎မႈခငးမားက ျပနလညစစစ ေရးေကာမတ၏ ဖြ႔စညးပေအာကတြငသာ စစစေျဖရငးေပး လၾကသည။ ျပနလညစစစ ေရးေကာမတမားကသာလင တရားမတမႈ က ေဆာငၾကဥးေပးႏငလမ႔မညဟ လညး ၎တ႔ကလကခယၾကညထားၾကသည။ လကေတြ႔ အေနျဖငလညး ခးမြမးဖြယအခကတစရပမာ

အႏစႏစဆယေကာ ႀကးပမးမႈမား မေအာငျမငခ႔ေသာလညး ေနာကဆးတြငမ ျပနလညစစစေရးေကာမတ၏ လပငနးစဥမားေၾကာင အဆပါလယသမားမားအတြက တရားမတမႈမား ေပၚေပါကလာခ႔သည။ လယသမားမားကမ ၎တ႔၏ေအာငျမငမႈအတြက ေကးဇးတငထကသမာ ၎တ႔ေကးရြာအပစအတြငးမ အစးရ မဟတသညကယစားလယပငျဖစသညဟ ဖြငဟသြားၾကသည။ ကယစားလယမားသည ၿမ႕ေပၚမ လႊတေတာ ကယစားလယမား၊ ေျမသမးခလယသမားမားႏင နးနးကပကပပးေပါငးေဆာငရြကကာ ေျမျပေျမျပငရအေျခအေန အမနမား၊ အခကအလကမားက သကဆငရာတာ၀နရသမား ၾကားသေစရန ေဆာငရြကရမမက ျမနမာႏငငရ တညဆဥပေဒမားႏင ဗဟေကာမတ၏ လမးညႊနခကမားအားကးကား၍ အႀကျပခကမား အစရငခတငျပႏင ခ႔သည။

ယချဖစပြားသညေဒသအနးအနားရ ေကးရြာအပစႏစခသညလညး ၁၉၉၇ ေျမယာသမးဆညးမႈဒဏက ခစားခ႔ ၾကရၿပး လယသမားမားမာလညး တရားမတမႈရရေရးအတြကက ေမာလင႔ေနၾကဆပင။ ၎တ႔၏ အစးရ မဟတသည ကယစားလယမားႏင လႊတေတာကယစားလယမားကလညး ေျမသမးခလယသမားမားႏင တစလ ႏစႀကမခန႔ ေတြ႔ဆၾကၿပး အမႈအေၾကာငးအား ေဆြးေႏြးညႏႈငးေနၾကဆျဖစသည။ သ႔ေသာ မညသည စစမးစစစမႈ ကမ မေဆာငရြကရေသးေပ။ လယသမားမားမာလညး အဆပါ သမးယထားသညေျမမားအား ၀ငေရာကသးစြ ပငခြင မရၾကေသးေပ။

19

ေကာမတမားက ေျမျပငကြငးဆငးစစေဆးမႈမား ျပလပရမညဟ ရညရြယဖြ႔စညးထားျခငးျဖစသည။ ဤနညးအားျဖင ျမနမာႏငင၏ ရႈပေထြးလေသာ ေျမရာဇ၀ငက ပမေကာငးမြနစြာ ရငးလငးေပးႏငလမ႔ မညဟ ယၾကညၾကသည။ အထးသျဖင မမပငဆငသညေျမအတြက တရား၀ငစာရြကစာတမး အေထာကအထား မရထားၾကသည လယသမားမား အတြက ဤအခကက အားတကဖြယရာပင။ တရား၀ငစာရြကစာတမးအေထာကအထားမရထားၾကသည ေျမျပနရလသမားအတြက တငၾကားခကမား ေျဖရငး ေပးရာတြင ဤေကာမတမား အေနျဖင ယခငအဖြ႔အစညးမားထက ပ၍အဆငသငျဖစမျဖစကမ လကရ အခနတြင ဆးျဖတ၍မရႏင ေသးပါ။ စာရြကစာတမးမား တငျပႏငသ၊ မတငျပႏငသ စသည႔ အမႈ အခငးမားက အေရအတြက အညအမ စစေဆးေန ေသာျငား အေထာကအထားရထားသ မားအတြကမာမ စစမးစစစခနသည သးဆခန႔ ပမျမနဆနေနတတသည။ ထအခကမာ ယခငအဖြ႔အစညး ယႏရားမား၌ အေထာကအထားမား အသး၀ငသက႔သ႔ အတတပငျဖစသည။19 ေျမယာမႈခငးမားအားစစစေျဖရငးရာ တြငမတညသညလပငနးတာ၀နမား ျဖ ျဖငေဆာငရြကေနၾကရေသာ ျပနလည စစစေရးေကာမတ၊ ေျမလြေျမလြတ ေျမလ ပ ႏငေျမရငးမားစမခန႔ခြေရးေကာမတႏင လယယာေျမစမ ခန႔ခြမႈေကာမတ တ႔အၾကားတြင ညႏႈငးအစညး အေ၀း မား ကငးပေပးျခငးျဖင အမႈအခငးမား အားလးက ေၾကလညေအာင ေျဖရငး ေပးႏငလမ႔ မညဟ အစးရမဟတသည ကယစားလယမားက အႀကျပတကတြနး ထားၾကသည။ ထ႔အျပင အစးရမဟတသည ကယစားလယမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ရႈေထာငႏင ကၽြမးကငမႈမား က အျခားအဖြ႔အစညးမားသ႔လညး ကမးလမးလာႏငေပမည။

19 ၂၀၁၆ ဇနန၀ါရတြင Caitlin Pierce ႏင ညညေထြးတ႔ ျပစထားခ႔သည “ျမနမာႏငငတြင ေျမယာပငဆငခြင ခငမာေရးအတြက အေထာကအထားရရျဖင မလေလာကေသးပါ” မ၀ါဒေရးရာစာေစာင

020406080

100120140160180

% investigated Days between submission andinvestigation

အေထာကအထားမရသည အမႈအခငးမားအားေကာမတမားက မညသ႔ကငတြယေျဖရငးၾကသနညး

Don't have documents Have documents

n=59 မႈ

“ဒအမႈက ရႈပေထြးလြနးလ႔ နားလညရ ခကေနတယ။ ခငဗားတ႔ ဥပေဒ အေထာကအကျပေတြ စစမးစစစေပးလ႔ ရမလား”

ခရင အဆငျပနလညစစစေရးေကာမတဥကဌ

20

၅။ ေကာမတမားတြင ဇာတရပေပါငးစျဖင ပါ၀ငကျပေနရသည အစးရ မဟတေသာ ကယစားလယမား၏ အခနးက႑မာ အေရးပါသည အေလာက ၎တ႔အားေရြးခယမႈ လပငနးစဥကမ ျပနာမား ေပၚေပါကေစသည ေကာမတတစခခငးစမာ အနညးငယကြလြေနသည ပစမားျဖင ဖြ႔စညးလာခ႔ၾကသညအျပင အခနကာလ သတမတခကအားျဖငလညး အနညးငယ ကြလြေနၾကသည။ ျမနမာႏငင၏ အခ႕ေသာေဒသမား ဥပမာ ကခငျပညနယဆလင ေျမယာအေရးေဆာငရြကေနၾကသည အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားသည (ယခ ဤစာတမး ျပစေနသညအခနအထ) ျပနလညစစစေရးေကာမတ၏လပငနးမားက သ႔မဟတ ထေကာမတမား ဖြ႔စညးထားၿပး ျဖစေၾကာငးကပင မသရၾကေသးေပ။ သ႔ေသာ ျမစႀကးနားၿမ႕ရ ေကာေကာမတမ အစးရကယစားလယ တစဥးကမ ၎တ႔ ေကာမတ အေနျဖင လကခရရခ႔သည ေျမယာမႈခငး ၅၀% က ေျပလည ေအာငေျဖရငးေဆာငရြက ေပးၿပး ျဖျဖစသညဟ ေျပာၾကားသြား ခ႔သည။ ေကာမတမား ဖြ႔စညးရန ႏင ေျမယာေျမယာမႈခငးမား အျမနဆး ေျဖရငး ရန ဖအားေပးမႈ မားရေန သည။ သ႔ေသာ အဆပါ ေကာမတမား အတြငးမ “ေတာငသ လယသမား ေရးရာလမႈအဖြ႕အစညး ကယစားလယမား” သည မညသည အေတြ႔အႀက၊ ကၽြမးကငမႈမား ရရမညဆေသာ လမးညႊနခကကမ မေပးထားၾကေပ။20 တငးေဒသႀကးမားတြငလညး အဖြ႔၀ငမား ေရြးခယျခငးအတြက အရညအခငး သတမတခကမားက မမတ႔၏အစအစဥျဖင လပေဆာငခြင ျပျပထားသည။ ဥပမာ စစကငးႏင ပခးတငး ေဒသႀကးတ႔တြင ေအာကေျခအဆငေကာမတ (ခရငႏင ၿမ႕နယ) မားအေနျဖင အစးရမဟတသည ကယစားလယမားေရြးခယရာတြင လႊတေတာ ကယစားလယမားႏင တငပငေဆြးေႏြးရမညဟ ညႊနၾကား ေပးထားသည။ အျခားေဒသမားတြငမ အစးရမဟတသည ကယစားလယမားသည အမးမးေသာ ႏငငေရးပါတေနာကခမားမ ျဖစသငသည ဟ ဆသည။ ေယဘယအားျဖင အစးရမဟတသည႔ကယစားလယမားအား ေရြးခယရာ တြင ေအာကပါအတငး အမးအစား အပစမားအျဖစ ခြျခားႏငပါသည -

20 ျပနလညစစစေရးေကာမတမားဖြ႔စညးျခငးအတြက အမန႔ေၾကာျငာစာထြကရလာၿပးသညေနာကတြင ေျမယာသမးဆညးမႈမားအားလးက ေကာမတစတငဖြ႔စညးသည ၂၀၁၆ ေမလမစ၍ ၆ လအတြငး ေျဖရငးၿပးျဖစရမညဟ ေၾကျငာခကတစရပ ထပမထြကရလာခ႔သည။ ၂၀၁၆ ခႏစ ေမ (၅) ရကစြျဖင ထတျပနခ႔သည ႏငငေတာသမၼတရး၏ အမန႔ေၾကာျငာစာအမတ ၁၄/၂၀၁၆။

အားလးပးေပါငးပါ၀ငသည ေရြးခယမႈမးလညး ရပါသည

“ေကာမတထမာပါ၀ငဖ႔အတြက ရမးစကားတတတ႔ ကယစားလယ တစေယာက၊ လားဟစကားတတတာ တစေယာက၊ အခါစကား တတတာတစေယာက ေရြးေပးရမယလ႔ ေကးရြာအပစအပခပေရး မးက ေျပာလာပါတယ။ ဒါမလညး ဗမာစကားမတတတ႔ လယသမား ေတြအတြက အေထာကအကရေအာငလ႔ပါ။ ကၽြနေတာတ႔ေရြးခယ လကတ႔သက ဗမာစကားေျပာတတ၊ အေျခခပညာ အထကတနး အဆငရေတာ ရြာသႀကးျဖစလာပါတယ။ ၿပးေတာမ ရြာသႀကးေတြ အားလးစေပါငးၿပး ဘယအပစအတြက ဘယသက ကယစားလယ ျဖစသငတယဆတာက ၀ငးၿပးဆးျဖတလကၾကတာပါ”

ရမးစကား ေျပာသမားအတြက ေကးရြာအပစကယစားလယ

21

(က) လႊတေတာကယစားလယမ ေတာငးဆျခငး - ေကာမတမားတြင ၀ငေရာကထမးေဆာငရန လႊတေတာကယစားလယမားမ ေတာငးဆမႈေၾကာင လပခ႔ရပါသညဟ ကယစားလယ အမား အျပားက ေျဖၾကားသြားၾကသည။ ၎တ႔အနက အခ႕မာ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားမျဖစၿပး အခ႕ကမ ႏငငေရးပါတ၀ငမား ျဖစၾကသည။ (ခ) အကးစးပြားသကဆငသမား၏ လႊမးမးမႈမား - ေကာမတအမားအျပား၏ ေျပာျပခကမား အရ “ေတာငသလယသမား ေရးရာလမႈအဖြ႕အစညးကယစားလယ” ဟေသာေနရာက ေျမယာသမးဆညး မႈ ေဆာငရြကခ႔ဖးၾကသည စးပြားေရးလပငနးရငမား သ႔မဟတ ေဒသခအၿငမးစားအရာရမားျဖင ျဖည႔ျဖည႔တငးခ႔ၾကေၾကာငး သရရပါသည။ အကးစးပြားဆကစပေနမႈမားက အထငအရားပင။ အခ႕ေသာျဖစရပမားတြင အရညအခငးျပည႔မသည အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားမ အဖြ႔၀ငမားက တမငရညရြယ၍ဖယထားရစခ႔ ၾကသညလညးရသည။ ဥပမာအားျဖင ရမးအေရ႕ေဒသရ အမား ၾကညည ေလးစားေသာ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးေခါငးေဆာငတစဥးသည လယသမားမားႏင တြဖက၍ ေျမယာ အခြငအေရးကစၥရပမားက ငါးႏစေကာ လပကငလာခ႔သည အေတြ႔အႀကအျပင ျမနမာစကားသာမက အျခားေသာ ေဒသခဘာသာ စကားအမးမးကလညး ကၽြမးကင သျဖင ေကာမတတြင တာ၀နထမး ေဆာငေစရန ၿမ႕နယအပခပေရးမးမ အဆတငသြငးေပးခ႔သည။ သ႔ေသာ ၎၏အဆတငသြငးမႈ က ခရငမ ပယခခ႔ၿပး ရမး ယဥေကးမႈ အဖြ႔မ အဖြ႔၀ငတစဥး အား ေျမယာ အေတြ႔အႀကမား မရသညတင ေကာမတတြင တာ၀နေပးခန႔အပ ခ႔သည။ (ဂ) ကယတငမ အဆတငသြငးျခငး - လယသမားမားႏငတြဖက၍ ေျမ ေျမကစၥ ေဆာငရြကမႈ အေတြ႔ အႀက အမား အျပားရထားၾက သည အရပဖကလမႈအဖြ႕ အစညးမားမ အခ႕ကမ ေကာမတတြင ပါ၀ငႏငရန ေထြ/အပ သ႔မဟတ လႊတေတာ ကယစားလယထ အဆျပ တငျပၾကၿပး ခန႔အပခရျခငး မးလညး ရပါသည။

ေကာမတအတြငး ပါ၀ငခြငရသည အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးမားႏင ပါ၀ငခြငမရသမားအၾကား ဆကႏြယေနမႈမားကမ ေျပာငးလမႈမားရေနဆျဖစၿပး ေဒသအမားစတြငမ ခစၾကညရငးႏးမႈရေနဆဟ ႏစဖကစလးကဆသည။

“ၿမ႕နယအဆငေကာမတမာ ကၽြနေတာပါတယလ႔ NLD လငယ ေရးရာေကာမတ ဥကဌက ၂၀၁၆ ခႏစ ၾသဂတ (၂၀) ရကေန႔မာ အေၾကာငးၾကားလာပါတယ။ လႊတေတာကယစားလယကလညး ဒအတငးပ ဖနးဆကၿပးအေၾကာငးၾကားလာတယ။ အဒမတငခင ငါးရကေလာကကလညး ကၽြနေတာနာမညက ခရင ဒါမမဟတ ၿမ႕နယေကာမတမာ အဆျပထားတယလ႔ ၈၈ မးဆကအဖြ႔က ေျပာထားပါေသးတယ။ ေကးရြာအပစအဆင ေကာမတေတြက ၂၀၁၆ စကတငဘာမာ ဖြ႔စညးလကတာကလညးသတထားမတယ။ ေကးရြာအပစအဆင CSO ကယစားလယ ေရြးခယတ႔အခါမာ ေကးရြာအပစအပခပေရးမးေတြက ၿမ႕နယအပခပေရးမးရးက ေခၚၿပး အမညစာရငးေတြ အဆျပခငးပါတယ။ တငသြငးလာတ႔ ကယစားလယေတြက အစစအမနမဟတႏငဘးလ႔ ၿမ႕နယကယ စားလယကယဆရင ျပနၿပးစစစပါလ႔ တာ၀နေပးလာပါတယ။ ဒါေပမယ ရြာတငးက လတငးက ကၽြနေတာတ႔မ မသႏငတာ။ ဒါေၾကာင စစစဖ႔ခကပါတယ” –

ၿမ႕နယအဆင ျပနလညစစစေရး ေကာမတ မ ေတာငသလယသမား ေရးရာအဖြ႕အစညး ကယစားလယ

22

အႀကျပတငျပခကမား ႏငငေတာအစးရသ႔ - ၁။ ဤဖြ႔စညးမႈယႏရားတြင အႀကျပခကမားထေရာကစြာပ႔ပးေပးႏငရနအတြက အစးရမဟတသည ကယစားလယမားအတြက လပပငခြငမားက အတအလငး ထညသြငးေရးသား၍ အပႏငးထား သငပါသည။

၁(က)။ လအပခကႀကးမားသညၿမ႕နယမားတြင ၿမ႕နယအဆငေကာမတမား၌ ေတာငသ လယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႕အစညး ကယစားလယ ေနရာအျပင အရပဖကလမႈအဖြ႔မားမ ေျမယာအေရး ကၽြမးကငသေနရာကပါ ထညသြငးပါ၀ငေစ သငပါသည။ အဆပါ ေျမယာအေရးကၽြမးကငသ အေနျဖင ေျမယာဥပေဒမားအား သကၽြမးရငးႏးထားသည အျပင ေဒသအတြငးရ ေျမသမးဆညးခရမႈ ရာဇ၀ငမားက သရထားရမက အစးရလပငနးစဥမားႏငလညး ကၽြမး၀ငထားၿပးသား ျဖစပါသည။ ေတာငသ လယသမားကယစားလယကမ ဥပေဒဆငရာဗဟသတ နညးပါးႏငသညအျပင အစးရအရာရ မားႏင အေခအတငေျပာဆႏငေရးအတြကကလညး အေတြ႔အႀက နညးေကာငးနညးႏငသည။ သ႔ေသာ ေျမယာအျငငးပြားမႈကစၥ တငျပတငတနးလာသမားႏငမ ပ၍ရငးႏး ကြၽမး၀ငေနတတၾကသည။ “လအပခကႀကးမားသည” ဟေသာစကားရပ၏ အတငးအတာက ယခင ဖြ႔စညးထားခ႔သည လႊတေတာမ စစမးေရးေကာမရင၏ အစရငခစာမားက ျပနလညေလ႔လာၿပးလင ၿမ႕နယတစခခငးစရ ေျမယာမႈခငး အေရအတြကႏင မေျဖရငးရေသးေသာ မႈခငးအေရအတြက ျမငမားမႈ ပမာဏတ႔ကအသးျပ၍ ေဖာထတႏငပါသည။ သ႔ေသာ ကနးဂဏနးမားသည အမႈျဖစစဥမား၏ တစစတတစပငးကသာ ေဖာညႊနးတတၾကပါသည။ တငးေဒသႀကးႏငျပညနယအဆငရ ေကာမတမားအား ပညာရင တစဥးမေတြ႔ဆၿပး “ျပနာအျဖစအမားဆး” ၿမ႕နယမားအား ညႊနးျပေပးပါဟ ေမးျမနး၍ရႏငသည။ တငခကအမားဆး ရေနျခငး၊ ျဖစပြားသညအမႈအခငးမားမာလညး ေဒသခလထအတြက ႀကးမားထငရား သည ဆးကးမား သကေရာက ေနျခငးဟေသာ အခကမားကေပါငးစပအေျခခ၍ ျပနာ အျဖစအမားဆးျမ႕နယက ေ႐ြးခယႏငသည။

၁(ခ)။ ရႈပေထြးနကနသည အမႈကစၥမားက စစမးစစစႏငရနအတြက အစးရမဟတသည ကၽြမးကင ပညာရငမားျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ သးျခားလြတလပသညအဖြ႔မားက တငးေဒသႀကး/ျပညနယတငးတြင ဖြ႔စညးေပးထားသငသည။ ဤအဖြ႔သည ေကာမတတြင အခနျပညအဖြ႔၀ငမားျဖစရနမလေပ။ ရႈပေထြး လြနးသည အမႈအခငးမား သ႔မဟတ ဧကေပါငးေျမာကမားစြာ သ႔မဟတ အကးထခကခစားခ႔ရသေပါငး ေျမာကမားစြာရေနသျဖင တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင ေကာမတမားမ ေတာငးဆလာသညအခါမသာ စစမးစစစမႈမားက ေဆာငရြကရမည။

၁(ဂ)။ ျပနလညစစစေရးေကာမတယႏရားမားႏင ဆကစပေနေသာ မ၀ါဒမား သ႔မဟတ လမးညႊန ခကမား ခမတသညအခါတြင ဗဟေကာမတအေနျဖင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားမ ကၽြမးကငပဂၢလ မားအား ခတဆကညႏႈငးသငပါသည။ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငမ အရပဘကကယစားလယမား သ႔မဟတ ျပညတြငးရ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးအပစမားအတြငးမ ဥးေဆာငေနသမားက ထညသြငး ပါ၀ငေစသငပါသည။ ၂။ တငးေဒသႀကးႏငျပညနယအဆင ေကာမတမားတြင အစးရမဟတသည ကယစားလယမားအား အတြငး ေရးမးအျဖစ တာ၀နေပးသငပါသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ကန႔သတခကမားအရ

23

ဥကဌရာထးကမ ေထြ/အပ အတြက ဆကလကရထားသငပါသည။ သ႔ေသာ ေကာမတ၏ထပပငး ေခါငေခါငးေဆာငႏစဥး စလးသည အစးရပငးမသာျဖစေနမညဆပါက အစးရမဟတသညကယစားလယမား၏ အသႏင လႊမးမးႏငခြငက ယတေလာေစပါသည။ အထးသျဖင ပဏာမအဆငျဖစေသာ တငၾကားခကက လကခစစစျခငး ကစၥမးတြငျဖစသည။ ေကာမတ၏ေခါငးေဆာငပငးတြင မတကြျပားသည ရႈျမငသးသပ ခကမား ရရႏင ေရးအတြက ဤအခကက အလြနအေရးပါသညအျပင နညးပညာပငးကၽြမးကငသမား အေနျဖငလညး ေကာမတအတြငး ထတေဖာေျပာဆခြငကပါ ရရေစမညျဖစပါသည။ ယခအခနထမ အဆပါရာထးႏစခစလးအား အစးရကယစားလယမားကသာ ရယထားၾကသည။ အတြငးေရးမး အေနျဖင ေကာမတအား ဥးေဆာငျခငး၊ အမႈအခငးမားအားပဏာမစစစျခငး၊ ဥကဌႏင အနးကပတငပင၍ အစရငခစာမား ေရးသားျပစျခငးတ႔က ေတာကေလာကပါ၀ငေနရပါမည။ ထ႔အျပင ေကာမတအဆင အသးသးအၾကား ဆကသြယေဆာငရြကမႈမားအတြကကလညး အတြငးေရးမးမ တာ၀နခေဆာငရြက သငပါသည။ ၃။ အစးရမဟတသညကယစားလယတစဥး၏ေနရာ လစလပသြားပါက ဥးတညခကအလက အရညအခငး သတမတခကမားကအသးျပ၍ အစားထးခန႔အပသငပါသည။ သကတမးကလညး လႊတေတာသကတမး တစခအတငးသာ သတမတထားသငပါသည။ အရညအခငးသတမတခက အတြက အႀကျပခကမားက ေနာကဆကတြ - ၁ တြင ေဖာျပေပးထားပါသည။ ၄။ ေကာမတမားအတြငးမ အစးရမဟတသညကယစားလယမားအတြက သတငးအခကအလကမား ရယ သးစြခြငကလညး ျမငတငေပးရပါမည။ ေကာမတအတြငးမ အခ႕ေသာအဖြ႔၀ငမားကမ ၎တ႔၏ လကရ အလပအကငမားအရ သတငးအခကအလကမား ရယသးစြခြင ရထားၿပးျဖစေသာျငား ေကာမတအဖြ႔၀ငမားအၾကား သတငးအခကအလကမေ၀မႈမာ ယခအခနအထ ညမမႈမရေသးပါ။ တမငရညရြယ၍ထနခန ထားျခငးမဟတေသာျငား သတငးအခကအလကရရမႈ မတညၾကေသးေပ။ သတငးအခကအလကရယ စေဆာငးမႈမားအတြက လမးညႊနခကမားပ႔ပးထားသငသည။ ထအထတြင ဒတယသမၼတ၏ညႊနၾကား ခကမားျဖစေသာ ေကာမတအဖြ႔၀ငမားသည မႈခငးႏငဆကစပေနသည သတငးအခကအလကမားက အျခားအဖြ႔၀ငမားႏင တစေျပးညမေ၀သးစြရမည၊ စစစေနေသာအမႈႏင ပတသက၍ မမ၏မခငဌာနမေပးပ႔ လာသည သတငးအခကအလကမားကလညး တစဥးတညးသးစြျခငး မျပရဟေသာ အခကမားလညး ပါ၀ငပါသည။ ၅။ အမႈႀကးမား (အက းထခကသလယသမားအေရအတြက မားျပားေသာ သ႔မဟတ အျငငးပြားသည ေျမ ပမာဏ ၁ဝဝ ဧက ေကာေသာအမႈမား) အတြက အေသးစတအစရငခစာမားအပါအ၀င အမႈတစခခငးစအတြက စစမးစစေဆးမႈအေျခအေနမားက သးလတစႀကမထတျပနေပးရမည။ တန႔ျပနမႈအားေကာငးသညအစးရ တစရပအတြက ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးသညပငမအစတအပငး တစချဖစသည။ လကရဖြ႔စညးထားသည ယႏရားမားႏင အစးရ၏ တရားမတမႈေဖာေဆာငျခငးတ႔အေပၚ အထးသျဖင ယခက႔သ႔သမငး ခရးၾကမးက ျဖတသနးလာခ႔ရသညျပညသလထ၏ ယၾကညခကျမငမား လာေစေရးအတြကလညး ဤအခကမားက အေရးႀကးေပသည။ ေကာမတမားအေနျဖင အစရငခစာ မား က လစဥ ထတျပန ေပးရမညဟ ညႊနၾကားခက ရထားေသာလညး အခနနးကပလြနး လသျဖင လကေတြ႔တြင ျဖစမလာခ႔ေပ။ ေကာမတ အဖြ႔၀ငမားထမ ေနာကဆးရသတငးမား စစမးႏငရနအတြက ဆကသြယရန အခကအလကမား ပါ၀ငေသာ သတငးစာရငးလငးပြမား ပမနကငးပေပးျခငး သ႔မဟတ

24

ေကာမတ၏ ၀ကဘဆကမတစဆင ထတျပန ေပးျခငး စသည နညးမား ျဖငလညး ဤအခကအခက ေျဖရငးႏငပါသည။ ထတျပနသည သတငးအခက အလကမားတြင လညး ေအာကပါတ႔ ပါ၀ငသငသည -

• စစစသးသပေနသည အမႈအေရအတြကႏင ၎တ႔၏တးတကမႈအေျခအေနမား • သးလအတြငး တးတကမႈမရေသးသညအမႈမားအတြကဆလင တးတကမႈ မရေသးရျခငးအတြက

အေၾကာငးျပခကမား • ေျမျပနလညစြန႔လႊတရမညဟ ခမတထားေသာ ဆးျဖတခကမားအတြက လကေတြ႔အေကာင

အထညေဖာမႈမားႏင မညသ႔ထသ႔ စြန႔လႊတလကသညဆေသာအခကမား။ သ႔မသာ ေကးရြာ အပစအဆင အစးရမဟတသညကယစားလယမ တကဆငစစေဆးမႈမား လပေဆာငႏငေပမည။

ယခင လႊတေတာစစမးေရးေကာမရငက႔သ႔ပင ဗဟေကာမတအေနျဖငလညး ႏစပတလညအစရငခစာက ေရးသားထတျပနသငသည။ ၆။ ၿမ႕နယအဆငႏငအထက ေကာမတမားအတြက ရးေနရာ၊ ရးဖြငရကႏင ရးခနနာရတ႔ သတသတ မတမတ ရထားရပါမည။ သ႔မသာ အမႈသညမားအေနျဖင ၎တ႔၏အမႈကစၥမားအေၾကာငးက လာေရာက စစမးႏငၾကေပမည။ တငျပလာသညအမႈအခငးမားအား ေကာမတအဖြ႔၀ငမား ေလ႔လာႏငရန၊ ရပရြာ လထ/ အမႈသညမားမ ၎တ႔၏အမႈကစၥတးတကမႈအေျခအေနမားႏငပတသက၍ သတငးအခက အလကမား ေတာငးခႏငရနႏင လအပပါကသကေသအေထာကအထားမား တငသြငးႏငရန တ႕အတြက ေကာမတ ရးခနးမားက ေကာမတအမညဆငးဘတမားျဖင သးသန႔ဖြငလစေပးထားသငပါသည။ ၇။ စစမးစစစမႈလပငနးစဥမား ပမထေရာကျမနဆနေစရန။ မရငးလငးသညအမႈမားအတြက ေကးရြာအပစ စစမးစစစေရးအဖြ႔က အျငငးပြားသညေနရာသ႔ ကယတငကြငးဆငးစစေဆးရမည။ ကြငးဆငးလာေရာက မညအေၾကာငးကလညး ေျမျပ နရလမႈေလာကထားသမားအား သတငးတစပါတ ၾကတင၍ အေၾကာငး ၾကားထားရမည။ ရငးလငးမႈမရေသာအမႈကစၥမားအတြကဆလင တငတနးထားသ မားအား ေကာမတ၏ ေရ႕ေမာကတြင လာေရာကထြကဆရနအတြကကလညး ဖတေခၚသငပါသည။ ရႈပေထြးနကနသည အမႈ ကစၥမားဆပါက လကေတြ႕ကြငးဆငးစစစမႈမားတြင တငးေဒသႀကး /ျပညနယအဆငမ အဖြ႔၀ငမားလညး လကပါသငသည။ ထအခကက လမးညႊနခကထတြငလညး ထညသြငးခြငျပထားၿပးျဖစပါသည။ ၈။ ေျမျပနရလမႈတငတနးသမားအတြက အမႈအား မညသ႔တငသြငးရမည၊ တငသြငးၿပးေနာကပငး မညသ႔ လပေဆာငရမညတ႔က လမးညႊနခကမား ပ႔ပးေပးထားသငသည။ လကရအေျခအေနတြငမ ထက႔သ႔ေသာ လမးညႊနခကမားက ျပနလညစစစေရးေကာမတမားက ပ႔ပးေပးတတၾကေသာလညး စနစတက မရေပ။ မညသညအခကအလကမား ထညသြငးတငျပရမည၊ စစမးစစစမႈလပငနးအဆငမား မညမၾကာျမငမည တ႔က မသရထားၾကသျဖင တငတနးသမားက တငစာအမားအျပားေပးပ႔ျခငး သ႔မဟတ မျပညစသည တငခကမား ေပးပ႔ျခငးတ႔ျဖစလာရာ စနစတစခလးအတြငး ရႈပေထြးမႈမား ျမငတကလာခ႔ရသည။ တငးေဒ သႀကး/ျပညနယ ေကာမတမားသည ေအာကပါလမးညႊနခကမားက ၀ကဘဆက၊ ေဖ႔စဘြတ21ႏင သတငးစာမားတြင ေဖာျပေပးသငသည -

21 Namati အေနျဖင မညသညကမၸဏ သ႔မဟတ အငတာနက၀နေဆာငမႈမားအားအႀကျပေလ႔မရပါ။ သ႔ေသာ ယချဖစစဥတြငမ ေဖေဖ႔စဘြတသည ျမနမာႏငငတြင ဆကသြယျပနၾကားမႈမားအတြက အဓကသးစြေနသညနညးပညာျဖစျခငးေၾကာငသာ အႀကျပထားရျခငးျဖစပါသည။

25

• တငတနးခကမားက တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆငသ႔ တကရကေပးပ႔ေလာကထားရမည။ သ႔မသာ လပငနးေဆာငရြကမႈ တစသမတတညးျဖစလာႏငၿပး တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင အေနျဖငလညး သးသန႔သတမတေပးထားသည အမႈတြအမတစဥက အမႈသညတစဥးခငးထသ႔ လပမထားသညစာအတအတြငး ထညသြငးေပးပ႔ႏငေပမည

• တငတနးတငျပခကမားတြင ပါ၀ငရမည အခကအလကမား၊ ျဖစႏငလင ေလာကလႊာပစနမနာ။ အခ႕ေသာအမႈသညမား၏ စာတတေျမာကမႈအေနအထားအေပၚမတည၍ နမနာပစက ျခြငးခက အေနျဖငသာ အသးျပသငသည။ သ႔ေသာ အျခားသမားအတြကကမ အလြနအသး၀ငေပမည။

• တငတနးတငျပခက လကခရရသညအခနမစ၍ စစမးစစေဆးမႈေဆာငရြကခန၊ ဆးျဖတခက ခမတမညအခနတ႔အတြက ပမးမၾကာျမငႏငမည အခနျပမဥး။ အဆပါအခနျပမဥး ေကာလြန သြားခ႔ပါက အမႈသညမားအေနျဖင ေကာမတမားထတြင ဆကလကစစမးမႈမားျပလပၾကရန ကလညး အႀကျပတကတြနးထားသငသည။

• အမႈသညမားအေနျဖင ၎တ႔၏အမႈတြအလက ေပးထားသည အမႈတြနပါတမားကအသးျပ၍ အမႈတးတကမႈအေျခအေနမားအတြက သတငးအခကအလကမားေတာငးခႏငမညလမးေၾကာငး (ဖနးနပါတ၊ ရး၊ စာတကလပစာ သ႔မဟတ အးေမးလလပစာ)

• အမႈအခငးမားအား သးသပစစစရာတြင ေကာမတ၏ ဥးစားေပးအစအစဥမားကလညး အမား ျပညသသ႔ မေ၀ထားသငပါသည။22

အလရငမားႏင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားသ႔ - ၁။ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားအား ေျမပညႊနးေရးဆြျခငးႏင အမ းအစားခြျခားျခငးတ႔က စနစတက ေဆာငရြက ေပးရန ေတာငးဆပါ။ ထအခကမားကလညး ဗဟတြင စေဆာငးသမးဆညးထားသည အခကအလက သမးသႏငလညး ခတဆကထားရပါမည။ သ႔မသာ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား၏ တးတကမႈအေျခအေနက ေျခရာခသရႏငေပမည (ေျဖရငးၿပးေသာ အျငငးပြားမႈမားကလညး အခနႏင တစေျပးညျပငဆငေပးရမည)။ ရးရငးေသာ GIS တညေနရာျပစနစ ထညသြငးထားသည tablet မား အသးျပျခငးျဖင ေျဖရငးႏငပါသည။

၂။ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင အထး CSO အဖြ႔မားႏင ၿမ႕နယအဆင ေကာမတမား အတြက ေလ႔ကင သငတနးေပးျခငးႏင စြမးေဆာငရညျမငတငေပးျခငးတ႔က ပ႔ပးကညပါ။

၃။ ေနရာေဒသအသးသးမ ေကာမတအဖြ႔၀ငမားအၾကား အေလ႔အထေကာငးမားႏင ရရခ႔သည သငခနး စာမားက မေ၀ေပးႏငမည အခြငအလမးမား စစဥေပးပါ။ ေကာမတအဆငဆငအၾကား သ႔မဟတ တငး ေဒသႀကး၊ ျပညနယမားအၾကား ဆကသြယျပနၾကားမႈမား နညးပါးေနေသးသည။ တရားမတမႈပပျပငျပင ေဖာေဆာငႏငေရးအတြက စနစပငးဆငရာအခကအခမားက ေကာလႊားႏငရနအတြက စနေခၚမႈမားႏင အမးမးေသာ ခဥးကပမႈမားက ေ၀မေပးႏငမညအခြငအလမးမား ေပာကဆးေနပါသည။ အနမ႔ဆးအျဖစ

22 ဥပမာ - အမႈကစၥမား စစစသးသပရာတြင ေအာကေျခအဆငေကာမတမား လကနာရနအတြက လမးညႊနခကအသစ (၈)ရပက အေသးစတ ေဖာျပေပးထားသည ဌာနတြငးညႊနၾကားခကက ဗဟေကာမတက ၂၀၁၇ ခႏစ ဧၿပတြင ထတျပနခ႔သည။ ၎တ႔အနက လမးညႊနခကတစရပမာ ၁၉၈၈ အေရ႕ပငးက ေပၚေပါကခ႔သည ေျမယာသမးဆညးမႈမားအား သးျခားကစၥရပတစခအေနျဖင စဥးစားရမညဆသညအခက ပါ၀ငသည။ ဤအခကက အမားျပညသသ႔ အသေပးထားရန အေရးႀကးပါသည။ လကရတြင ေကာမတမားမ လကခစစစေနေသာ အမႈအခငး မားတြင အဆပါကာလအတြငးမ အမႈမားလညးပါ၀ငေနၿပး ေလာကထားသမားကလညး မညသ႔ဆးျဖတမညက ေမာလငေစာငဆငးေနၾကဆပင ျဖစသည။

26

ေကာမတအဖြ႔၀ငမားအားလးသည ၎တ႔ေဒသအတြငးမ အထကအဆငႏင ေအာကေျခအဆငေကာမတ မားမ အနညးဆးအဖြ႔၀ငတစဥး၏ ဆကသြယရမညဖနးနပါတ ရထားသငပါသည။ ၄။ ေျမယာမႈခငးမား၊ အစရငခစာထတျပနခကမားက ေလ႔လာေစာငၾကညပါ။ ေျမျပငအေျခအေနႏင တကဆငစစေဆးပါ။ ေဆာငရြကထားမႈ မပျပငပါက ဗဟေကာမတထသ႔ အသေပးအေၾကာငးၾကားပါ။

ေနာကဆကတြ (၁) - အစးရမဟတသည ကယစားလယမား ေရြးခယ ခန႔ထားရာတြင ထညသြငးသငသည အရညအခငး သတမတခကမား

ေနာငတစခနတြင အစးရမဟတသအဖြ႔၀ငမားအား ေရြးခယမႈ သ႔မဟတ အစားထးမႈမားအတြက အေထြေထြအႀကျပလမးညႊနခကမား

• စစမနေသာ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႕အစညးကယစားလယမား ေကာမတတြင ပါ၀ငသငသည။ အဆပါပဂၢလမား ေရြးခယမႈအတြက အရညအခငးသတမတခကမားက ႀကတငသတမတထားသငၿပး အမား ျပညသ သရႏငေစရန ထတျပနထားေပးသငသည။

• တငးေဒသႀကး/ျပညနယ အစးရအဖြ႔ အေနျဖငလညး ေကာမတအဆငတငးတြင အစးရ မဟတသည ကယစားလယမား ပပျပငျပငပါ၀ငလာႏငေရးအတြက ေဒသခ လမႈအဖြ႔အစညး မားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကသငပါသည။

• ထ႔အတြက အမးသားအဆင ေျမယာအသးခေရးမ၀ါဒက မျငမးေဆာငရြကသငပါသည။ • လကရ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမားမ ကယစားလယမားက ယာယအျဖစသတမတထားၿပး

လအပပါက ခငမာအားေကာငးသည ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႕အစညး ကယစားလယမားျဖငအစားထးဖြ႔စညးသငသည။

• ေဒသႏရအဆငေကာမတမားတြင ေတာငသလယသမားေရးရာလမႈအဖြ႕အစညး ကယစားလယ မားကသာမက ေျမယာအေရး ေဆာငရြကေနသည ကြၽမးကငအဖြ႔အစညးမားမပဂၢလမားက လညး ထညသြငးဖြ႔စညးသငပါသည။ သ႔မသာ ေတာငသလယသမားအစစမဟတေသာ ၎တ႔အေနျဖင ေတာငသလယသမားမားအတြက သတမတထားသညေနရာမားအား မယမေစ ရနျဖစသည။

• ေတာငသလယသမားေရးရာလမႈအဖြ႕အစညးကယစားလယမားကမ ေရြးေကာကတငေျမာက သငၿပး ေျမယာအေရး ကြၽမးကငသ CSO ကယစားလယမားကမ ေရြးခယခန႔ထားရပါမည။

အနာဂါတတြင ေတာငသလယသမား ကယစားလယမား ေရြးခယခန႔ထားမညဆပါက အရညအခငး သတမတခက မားအတြက အႀကျပခကမား -

• လယသမားျဖစရမည • လယယာေျမပငဆငထားရမညအျပင လယယာလပငနးအေၾကာငးကလညး သေဘာေပါက

နားလညရမည

27

• ေျမယာႏငဆကစပဥပေဒမားကလညး အသငအတင႔နားလညထားရမည • ဆကစပေနေသာ လယသမားမား/ေကးရြာလထမ ယၾကညလကခႏငသျဖစရမည • ေကာမတလပငနးစဥမားတြင စတေစတနာမနျဖင ပါ၀ငေဆာငရြကရန

အခနေပးႏငသ ျဖစရမည • လကရတြင ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက ရငဆငေနရျခငးမး မရရပါ • ေဒသအတြငးေနထငေနသျဖစရမည • အဖြ႔အစညး/သမဂၢတစခ၏ အဖြ႔၀ငျဖစပါက အဆပါ အဖြ႔အစညး/သမဂၢမ ဤလပငနးတာ၀န

မားအတြက သေဘာတညခက/ေထာကခခက ရရထားရမည • ပညာအရညအခငးအျဖစ အနမ႔ဆး အလယတနးေအာငျဖစရမည

အနာဂါတတြင ေျမယာကၽြမးကငသကယစားလယမား ေရြးခယခန႔ထားမညဆပါက အရညအခငး သတမတခကမားအတြက အႀကျပခကမား -

• အဖြ႕အစညးအလကေဆာငရြကမႈအေတြ႔အႀကခငမာေသာ တစသးပဂၢလ/ CSO အဖြ႔၀င/ လယသမားသမဂၢ အဖြ႔၀ငျဖစရမည

• ေျမယာျပနာမားက လကလေျဖရငးေပးေနသည အေတြ႔အႀက ၃-၅ ႏစ ရရမည • ေျမယာႏငဆကစပဥပေဒမားက နားလညကၽြမးကငရမည • ေကာမတလပငနးစဥမားအား စတေစတနာျဖင ေဆာငရြကႏငရနအတြက

အခနေပးႏငသ ျဖစရမည • ဥပေဒ/နညးဥပေဒ/လပထးလပနညးတ႔အား ေထာကျပေျပာဆႏငရမညအျပင ေကာမတ

အတြငးရ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမားအတြကကလညး ရရ၀႔၀႔ေျပာဆေဆြးေႏြးႏငရမည • ကယကငတရားႏင ခယခကစတဓါတတ႔ ခငမာတညၾကညရမည • ယခငကေျမသမးဆညးမႈမားတြင ပါ၀ငပတသကခ႔ျခငးမရသ ျဖစရမည

အသးျပခ႔သညနညးလမးမား

ဤစာတမးငယသည အရညအေသြးအေျချပႏင အေရအတြကအေျချပ သေတသနလပငနးမားအေပၚ၌ အေျခချပစထားျခငးျဖစပါသည။ သတငးအခကအလကအမားစမာ ေကာမတမားအတြငးမ အစးရမဟတ သည ကယစားလယမားအား လကေတြ႔လပငနးျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကခ႔သည သေတသနလပငနးမားမ ရရလာျခငးျဖစပါသည။ ျပနလညစစစေရးေကာမတ အဆငဆင အထးသျဖင ၿမ႕နယအဆငႏငအထက တ႔တြင အဓကထား၍ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ အမားအျပားက လပေဆာငခ႔ပါသည။ CSO ကယစားလယ (၇) ဥးႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယ (၇)ခ (စစေပါငး ၁၃ ခရပါသည)မ ကယစားလယမဟတသည CSO အဖြ႔၀ငမားအား ဖတၾကားၿပး ႏစရကတာအလပရေဆြးေႏြးပြတစခကလညး ကငးပခ႔ပါသည။ ထေဆြးေႏြး ပြတြင အျပနအလနျငငးခမႈမား၊ အေခအတငေဆြးေႏြးမႈမားအျပင အႀကျပခကမားကလညး ေဖာထတ ႏငခ႔ၾကပါသည။ အသစဖြ႔စညးထားသည ေကာမတမားထသ႔ တငစာေပးပ႔ထားသမားကလညး ေတြ႔ေတြ႔ဆ ေမးျမနးႏငခ႔ျခငးမားေၾကာင ေကာမတမား၏ လပငနးေဆာငရြကပ အထးသျဖင အစးရ မဟတသည ကယစားလယမား၏ အခနးက႑အေၾကာငးက ပမထငဟပေပးႏငခ႔ပါသည။

28

ဤစာတမးတြငအသးျပထားသည အေရအတြကအေျချပ အခကအလကအစအေ၀းမားမာ Namati ၏ ဥပေဒအေထာကအကျပသမားကြနရကမ ၂၀၁၃ ၾသဂတမ ၂၀၁၇ ေမလအထ စေဆာငးၿပးသးသပထား ၾကျခငးျဖစသည။ အဆပါအခကအလကမားမာ ရပရြာအေျချပ ဥပေဒအေထာကအကျပသမားအျဖစ ၎တ႔ကယတင ကငတြယေဆာငရြကခ႔ၾကသည ေျမယာမႈခငးမားအေပၚ အေျခခထားပါသည။ အဆပါ ရပရြာအေျချပ ဥပေဒအေထာကအကျပသမားသည Namati မ လပငနးမားေဆာငရြကေနသည တငး ေဒသႀကးႏင ျပညနယအသးသးရ ၿမ႕နယအခ႕တြငသာ တညရၾကပါသည။ ေျမယာမႈခငးမားကလညး အမႈသညမား၏ေတာငးဆခကအရ လကပါကညေပးၾကျခငးျဖစပါသည။ ထအခကမားေၾကာင ယခ အသးျပထားသည အခကအလကမားမာ ေဒသတစခလးအားလႊမးၿခထားသည သ႔မဟတ ကပနး ေကာကယထားသညဟ မဆႏငေပ။ ျမနမာႏငငအတြငးရ ေျမယာျပနာအားလးအား ကယစား ျပသည သ႔မဟတ ၿပးျပညစသညဟလညး မမတယသငပါ။ ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒမားက လကေတြ႔ အသးခႏငေရး အတြက တကတကၾကြၾကြလႈပရားေနသမားအေၾကာငးက တစဒဂၤလစဟျပျခငး သာျဖစၿပး ေျမယာမႈခငး ၄၀၀၀ နးပါးအေပၚတြင ေကာကယစေဆာငးထားသည အရညအေသြး အေျချပႏင အေရအတြက အေျချပ အခကအလကမား ပါ၀ငပါသည။ Namati အေနျဖငလညး အသစဖြ႔စညးထားသည ျပနလညစစစေရး ေကာမတမားအား အသးျပေလာကလမးခၾကသည ေျမယာ မႈခငးေပါငး ၁၆၀ က ကညပ႔ပးေပးခ႔ပါသည။ ထအထတြင ေျမဧကေပါငး ၁၅၀၀၀ ခန႔၊ လယသမားေပါငး ၂၀၀၀ ေကာတ႔ႏင သကဆငေနပါသည။ ဥပေဒ အေထာကအကျပသမားအေနျဖငလညး ေျမယာေျမယာမႈခငးတစခခငးစအတြက အခကအလကေပါငး ေျခာကဒါဇငေကာမ ေကာကယစေဆာငး ခ႔ရပါသည။ထ႔အျပင ရပရြာအေျချပဥပေဒအေထာကအကျပမားအျဖစ အခနျပည တာ၀န ထမးေဆာင ေနၾကသညျဖစရာ အမႈတစခခငးစရ အရညအေသြးအေျချပ သတငးအခကအလကမား၊ ပါ၀ငပတသကေနသည ရပရြာအတြငးမပဂၢလမားကသာမက ဗရကရက လပငနးစဥမား အေၾကာငးက လညး ေကာငးေကာငးနားလညထားၾကပါသည။

မတတမးတငဂဏျပလႊာ ဤသေတသနလပငနးႏင အစရငခအႀကျပလႊာက Namati အဖြ႔မ ဥးရရင႔ထြနးႏင Caitlin Pierce တ႔မ ဥးေဆာငခ႔ၾကျခငးျဖစပါသည။ သ႔ေသာဤစာတမးပါ အေၾကာငးအရာမားႏင အႀကျပခကမားမာမ ဧရာ၀တ၊ ကခင၊ တနသၤာရ၊ မေကြး၊ စစကငး၊ ပခးႏင ရနကနတ႔ရ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး ကယစားလယအသးသးမ ပးေပါငးေဆာငရြကမျဖင ႀကးပမးေဖာထတခ႔ၾကျခငးျဖစပါသည။ အထးသျဖင ေအာကပါပဂၢလမားထမ အႀကျပခကမား အဓကပါ၀ငေနပါသည - ဥးေအာငေကာေကာ (မေကြးတငး ေဒသႀကး ျပနလညစစစေရးေကာမတမ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႔အစညး ကယစားလယ)၊ ဥးစညသေအာင (ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး ျပနလညစစစေရးေကာမတမ ေတာငသ လယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႔အစညး ကယစားလယ)၊ ဥးေနထြနး (ျပညခရင ျပနလညစစစေရး ေကာမတေကာမတမ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႔အစညး ကယစားလယ)၊ ဥးေကာခင (စစကငးတငး ေဒသ ႀကး၊ ေရႊဘခရင ျပနလညစစစေရးေကာမတမ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႔အစညး ကယစားလယ)၊ ဥးျမငႏင (လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကညေလ႔လာေရးႏင ကာကြယေရး အဖြ႔၊ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး)၊ ဥးတငစးေဌး (Green Peasant Institute ၊ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး)၊ ဥးဟန၀ (ကခငျပညနယ ေတာငသလယသမားအဖြ႔၊ ကခငျပညနယ)၊ ေဒၚေနာခရစၥတငး (တနသၤာရ မတေဆြမားအဖြ႕၊ တနသၤာရတငးေဒသႀကး)၊ ဥးေကာသက၀ငး (စစကငးတငးေဒသႀကး၊ ကေလးခရင၊

29

ျပနလညစစစေရးေကာမတမ ေတာငသလယသမားေရးရာ လမႈအဖြ႔အစညး ကယစားလယ) ႏင ဥးမးသန႔ (ရနကနတငး ေဒသႀကး)။ ဤစာတမးအတြက လအပသညမားက ျဖညဆညးပ႔ပးၿပး အႀကဉာဏမားေပးခ႔ၾကေသာ ဆနကငးပါႏင Vivek Meru တ႔ကလညး စာတမးျပစသမားမ မတတမးတငဂဏျပအပပါသည။ စာတမး ျပစသမားအား [email protected] ႏင [email protected] တ႔မတစဆင အးေမးလေရးသား ဆကသြယႏငပါသည။

၅။ Namati အဖြ႔အေၾကာငး

Namati သည ဥေပေဒေရးရာစြမးေဆာငရညျမငတငေရးကအေလးထားေဆာငရြကလက ရေသာ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးတစချဖစပါသည။ ကမၻာေပၚ တြင ဥပေဒအကာအကြယက မခစားရသ အေရ အတြက ၄ ဘလယခန႔ရေနရာ လထ၏လကတြငးသ႔ ဥပေဒေရာကရေရးက Namati မ ႀကးစား လပေဆာငလက ရပါသည။ Namati အေနျဖင ရပရြာလထအတြငးမ ဥ ပေဒ အကးေဆာငမား (“ဥပေဒအေထာကအကျပသမား” ဟေခၚေ၀ၚသးစြၾကသည) အားေကာငး ျမငမား လာေရးက ေရးရ လပေဆာငလက ရပါသည။ အဆပါပဂၢလမားသည ေရးသားျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒမားႏင လတ႔၏ လကေတြ႔ဘ၀တြင အမနတကယ သကေရာကေနမအၾကားကြာဟေနမမားအား ျဖညဆညး ေပးႏေပးႏင ရနအတြက ေဒသခ လထႏငအတပးေပါငး လပေဆာငလကရပါသည။ ထ႔အျပင Namati သည ရပရြာဘပငေျမ မားကာကြယရန၊ သဘာ၀ပတ၀နး ကငထနးသမးေရးဥပေဒမား လကေတြ႔ ေဖာေဆာင ႏငရန၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင ႏငငသား ျဖစတညမႈ တ႔ က႔သ႔ အေျခခအခြင အေရးမားရရ ခစားႏငေရးတ႔အတြက ႏငင(၈)ခမ အမႈသညေပါင း၄၀၀၀၀ ေကာ ႏင လကတြ လပ ေဆာငလကရပါ သည။ ယခက႔သ႔ ေအာကေျခအဆငမ အေတြ႔အႀကမား အေပၚအေျခခ၍ ဥ ပေဒေရးဆြ ျပဌာနးျခငး သာမက အဆပါဥပေဒမားက လကေတြ႔ေဖာေဆာငၾကမည အဖြ႔အစညးမားတြငပါ ႀကးမား ေသာ ျပျပင ေျပာငးလ မႈမား ေပၚေပါကလာသညအထက Namati မ ဥးတည လပေဆာငလကရ ပါသည။ ထ႔အျပင ကမၻာလးဆငရာဥပေဒအသပညာျမငတငေရးကြနရကကလညး Namati က ဥးေဆာင လကရၿပး အဆပါကြနရကတြင ဥပေဒအသပညာျမငတငေရးက တစကမတမတ လပေဆာငလကရ သည အဖြ႔၀ငဥး ေရ ၄၀၀၀ ေကာႏင အဖြ႔အစညးအလက အဖြ႔၀ငအျဖစ ၁၀၀၀ ေကာ၁၀၀၀ ေကာ ပါ၀ငေနပါသည။ ျမနမာႏငငတြငမ Namati သည ေျမယာအခြငအေရးကစၥရပမား (မတပတငေလာကထားျခငး၊ ေျမယာ အမးအစား ျပနလညခြျခားသတမတျခငးႏင ေျမယာသမးဆညးမႈမား)အတြက စမကနးတစခ က ၂၀၁၃ ခႏစ ႏစဆနးပငးမစ၍ ရးခြဖြငလစေဆာငရြက လကရပါသည။ ထအခနမစ၍ စမကနးလပငနးမား ဆက လက ကယျပန႔လာကာ ယခဆလင တငးေဒသႀကး/ ျပညနယ (၇) ခတြင ဥပေဒအေထာကအ ကျပသ ၆၁ ဥးအား ကြနရကခတဆကဖြ႔စညးႏငခ႔ၿပျဖစသည။ လကရ မတဖကအဖြ႔အစညးမား အေနျဖင အရပသားႏင ႏငငေရးအခြငအေရးဆငရာ ႀကးပမးလပရားမအဖြ႔ (CPRCG)၊ အထကခငးတြငး လငယ မားကြနရက (UCYN)၊ သလြငသစၥာ၊ Green Peasant Institute၊ မေ၀ကရဏာ (SM)၊ လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကညေရးႏင ကာကြယေရးအဖြ႔ (HRWD)၊ ေျမယာမ႑ငအဖြ႔ (LCG) တ႔ျဖစပါသည။

30

ဤမ၀ါဒေရးရာအႀကျပခကစာတမး ေရးဆြျပစျခငးႏင ပႏပျခငးတ႔အတြက ရနပေငြပ႔ပးကညေပးသည အေမရကနျပညေထာငစမ ဒမကေရစ၊ လ႔အခြငအေရးႏင အလပသမား အဖြ႔ (DRL) အား Namati မ

လကလစြာ ေကးဇးတငရပါေၾကာငး မတတမးတငဂဏျပအပပါသည။