~ İBRAHiM AR~UK - cdn.islamansiklopedisi.org.tr · "ahlakiyat"tan bahseder. Ona göre ah ... cü sektör olarak tanımladığı kooperatif çiliğe ağırlık verir. Hatta yüzlerce

FINDIK ALTINI

yasaya sürülen şerifi altının yerine bas­tırılmıştır. 1128 ( 1716) yılında "ce di d zer-i islambol" adıyla darbedilen yeni altın para da halk arasında " İstanbul altını " veya "zencirli" diye anılmaktay­

dı. Bunların Mısır'da basılanlarının ta­rihleri üzerine "sene" kelimesi de ek­lenmişti. Zamanla kenarlarına çepeçev­re konulan nokta veya habbeler fındığa benzetildiği için bu altınlara fındık altını denmeye başlandı. Bunlar 23 ayar ve 1 dirhem (3.4575 gr.) ağırlığında olup İs­tanbul'da bir ara " Mısır zencirlisi " adıy­

la anıldılarsa da fındık veya fındıklı ta­biri giderek yaygınlık kazanm ıştır. Hat­ta 1. Mahmud ( 1730- 1754) ve lll. Osman ( 1754- 1757) zamanlarında kesilen bü­yük boydaki altınlar kaçar adetlik ise ona göre "bir buçuk fındık" , "çifte fın­dık", "üç fındık" ve " beş fındık" gibi isim­ler aldılar .

lll. Mustafa zamanında (1757- 1774)

fındık altını daha da yaygınlaştı. Bu sı­

rada kesilmiş olan altınların ağırlık ve ayarı eskisi gibi olup yalnız süsleri Fran­sız tesiriyle rokoko tarzında idi. Bunla­ra "Sultan Mustafa altını " da denildi. 1788 'de meskükat rayiçleri belir lenir­ken fındık altınına S kuruş rayiç konul­du. Gerek lll. Ahmed döneminde gerek­se ondan sonraki zamanlarda kesilen büyük altınların Osmanlı Devleti 'nin her yerinde, Afrika ve Hindistan'ın bazı şe­hirlerinde ziynet olarak büyük değeri

vardı. İyi halde korunmuş olanların dir­hemi 1 Osmanlı altınına kadar yüksek fiyatlarla satılırdı.

lll. Selim zamanında ( ı 789- ı 807) gü­müş meskOkatın değeri bir kat daha düştüğü için altınların değerinin yük­seltilmesi icap etti. Mali sıkıntıyı azalt­mak gayesiyle fındık altınlarının ağırlığı korundu ve aya rı da 22'de bı rakıldı. IV. Mustafa döneminde (1807-1808) kesilen fındıkla r 1 dirhem ve çeyreği de 4 kı­

rattı. ll. Mahmud devrinde (1808- 1839)

altın meskOkata yeniden değer konu­lurken fındık altınının da rayici arttırıl­

dı. 1812 yılında fındık altını 9 kuruş ol­du. " Fındık rub'iyesi .. denilen çeyreğ i­

nin ise 2,5 kuruş rayici olduğu halde taşrada 3 kuruşa satıldığından 1 O para zam yapılarak 11 O para (2 ku ruş 30 pa­ra) değerinde olduğu ilan edildi. 1822'­de Osmanlı ve ecnebi altın meskOkatı­

nın tekrar gözden geçirilmesi zurureti ortaya çıktı. Yeni tarife yapılarak fındık altınının 11 kuruştan , çeyreğ i nin de 3 kuruştan satılmasına karar verildi. ll.

28

Mahmud'dan sonra ise fındık altını ke­silmesine son verildi.

BİBLİYOGRAFYA :

Vasıf. Tarih, ll, 143; Şanizade , Tarih, ı , 242 ; ll , 161 ; IV, 52 ; Cevdet. Tarih, XII, 54; S. Lan e­Poole, The Coins of the Turks in the British M use um, London 1883; İsma il Galib. Takvfm·i f\1eskükat· ı Osmaniyye, istanbu l 1307, s. 274, 299, 328·329, 333·334, 348, 408·409 ; Süley­man SOdi, Usüf.i fl1eskükat· ı Osmaniyye ve Ecnebiyye, is tanbul 1311 , s . 71 ·73; Hasan Fe­r id. !'iakd ve i'tibar·ı MalT, istanbul 1330, s. 205, 207 · 209; E. V. Zambaur, "Fındıklı", İA, IV, 622.

~ İBRAHiM AR~UK

ı FINDIKLI CAMii

ı

L (bk. MOLLA ÇELEBİ KÜLLİYESİ).

_j

ı FINDIKLILI MEHMED AGA

ı

L (bk. SilAHDAR MEHMED AGA).

_j

ı FINDIKOGLU, Ziyaeddin Fahri

ı

(1901 . 1974)

Son devir sosyologlarından,

L iktisatçı ve fikir adamı.

_j

Erzurum'a bağlı Tortum'un Çamlıya­maç köyünde doğdu. Babası Halil Fahri Bey, annesi Fatma Zehra Hanım ' dır. Ço­cukluk döneminin Doğu Anadolu'nun göç yıllarına rastlaması ve babasının kadılık görevi sebebiyle öğrenimi sırasında sık sık yer değiştirdi. İlk öğrenimini Erzin­can ve Hakkari'de yaptı ; ortaokulu Ma­latya ve Kayseri · de okudu : 1918 ·de is­tanbul Gelenbevi Lisesi 'ni. 1922 'de de Posta Telgraf Mekteb-i Alfsi 'ni bitirdi. Aynı yıl Darülfünun Edebiyat Fakültesi 'ne girdi; bir yandan felsefe tahsil i yapar­ken bir yandan da Posta Telefon Telgraf (PTT) idaresinde çalıştı. Mezun olduktan sonra Erzurum, Sivas ve Ankara lisele­rinde felsefe, sosyoloji ve edebiyat öğ­retmenliği yaptı ( 1925- ı 929) 1930'da açıla n bir imtihanı kazanarak doktora yapmak üzere Fransa'ya gönderilen Fın­dıkoğlu, Strasbourg Üniversitesi'nin fel­sefe bölümünde ikinci lisans öğrenimini tamamladı; bu arada Ziya Gökalp'le il­gili doktora çalışmasını ilerletti. 1934'­te Türkiye'ye dönerek istanbul Üniver­sitesi Edebiyat Fakültesi'nde felsefe ve ahlak doçenti olarak göreve başladı. Ay­nı sene, yaklaşık kırk yıl yayın hayatın­da kalan İş (daha sonra iş ve Düşünce) dergisini kurdu. Tekrar Strasbourg'a gi­derek Ziya Gökalp, sa vie et sa socio-

logie (Paris 1935) başlıklı doktora tezi­ni tamamladı ve ardından Edebiyat Fa­kültesi'ndeki görevine döndü ( 1936) Öğ­renim yıllarında en çok Mehmed izzet'in tesirinde kaldı. 1933 'te Türkiye'ye gelen Alman profesörleriyle, özellikle Kessler'­le yakınlık kurdu ve iş birliği yaptı. Fran­sa'daki hocalarından bilhassa Halbwachs. Charles Blondel ve Pranides'in düşün­celerinden faydaland ı.

Edebiyat Fakültesi 'nden ayrılıp aynı

üniversitenin İktisat Fakültesi 'ne geçen Fındıkoğlu 1942'de sosyoloji profesörü, 1958'de ordinaryas profesör oldu. 1947-1949 yılları arasında İktisat Fakültesi dekanlığı yaptı ; ayrıca İktisat ve içtima­iyat Enstitüsü ile Gazetecilik Enstitüsü müdürlüklerinde de bulundu. 1972 yılın ­

da emekliye ayrılıncaya kadar istanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde kürsü başkanlığını sürdürdü. 16 Kasım 1974'­te istanbul'da öldü.

Fındıkoğlu, Hilmi Ziya Ülken'le birlik­te. Türk sosyolojisinde Ziya Gökalp ve Prens Sahahaddin ile başlatılabilecek

zincirin, hacası Mehmed izzet'ten sonra gelen halkasını oluşturur. Ayrıca hem akademik ve öğretim faaliyetleri. hem de teşkilatçı çalışmalarıyla Türk folklo­ru alanındaki araştırmacıların da önde gelen isimlerindendir. Akademik çalış­

maları yanında öğretmenliğe başladığı

yıllardan itibaren gerek Anadolu gerek­se istanbul gazete ve dergilerinde ya­yımladığı yüzlerce ilmi ve popüler yazı .

halkla ve öğrencileriyle sürekli ve sami­mi ilişkileri onun dikkate değer özellik­lerindendir. Bu arada Marksist felsefe­ye yönelttiğ i ciddi tenkitler, öz Türkçe­cilik aleyhinde yazdığı yazılar, köy ensti­tülerine karşı açtığı mücadele vb. faali­yetleriyle aktüel meselelerle de yakın­dan ilgilenmiş , bu meselelerde milli ba­kış açısının oluşması ve genişlemesine katkıda bulunmuştur.

Ziyaeddin Fahri Fı ndıkoğ lu

Sosyolojide metot konusuna büyük önem veren Fındıkoğlu, sosyoloji metot­larının genel metot teorisine bağlı oldu­ğunu kabul ettiği için öncelikle "umumi metodoloji"yi görmek gerektiğini dü­şünmüştür. Bütün metot nazariyeleri­nin "akılcı", diğer bir ifadeyle "ta'ITlci" (dedüktif, tümdengelimci) ve "tecrübeci" (endüktif, tümevarımcı) şeklinde ikiye ay­rıldığını belirten Fındıkoğlu, "eski sosyo­loji"nin de metodu olan ilkinin aksine, tümevarımcı metotta müşahhastan mü­cerrede gidildiği için bunun peşin hü­kümlerden uzak, dolayısıyla en güveni­lir metot olduğunu belirtir; ayrıca bilgi üretiminde birinci metodu kullandığı

gerekçesiyle Marksist felsefeyi tenkit eder. Bununla birlikte ona göre mücer­retle müşahhasın kaynaştırılması da il­mi bir ihtiyaçtır. Türnevarım ilmin vaz­geçemeyeceği bir metot olmakla birlik­te bunun tümdengeJim metoduyla ta­mamlanması gerekir. Böylece Fındıkoğ­lu peşin hükümlerden uzak, müşahede­ye dayanan çok sebepli bir metodoloji benimsemiştir.

Fındıkoğlu cemiyet ve ferdi bir bütü­nün parçaları olarak görmüş ve cemiye­tin ferde veya ferdin cemiyete tercih edilmemesi gerektiğine inanmıştır. Bun­dan dolayı, tek tek yaşayan fertleri n an­laşarak bir cemiyet teşkil ettiklerini ile­ri süren Rousseau'ya ait mukavele teori­sini kabul etmez. Çünkü ferdin bulun­duğu her yerde içtimal hayat vardır ve insan sosyal bir varlıktır.

Müessese ve müesseseleşme fikrini sosyal gelişmenin önemli unsurlarından sayan Ziyaeddin Fahri'ye göre aydın ida­recilere ihtiyaç gösteren müesseseleş­mede organik gelişme esastır. Fertler ferdiyet düzenine yükselebildikleri ölçü­de içtimal müesseselere şekil verebilir­ler. Müesseseleşmede ve yenilikçi tavır takınınada kaynağı tahrip etmeden ve topluma yabancılaşmadan hareket edil­melidir. Bu bakımdan "tedvin sosyolo­jisi"ne ihtiyaç vardır.

Ziyaeddin Fahri'yi sosyolojide tek bir ekole bağlamak isabetli değildir. Kendi­si Gökalp ekolünün körü körüne bir ta­kipçisi olmamıştır. Gökalp'le beraber Le Play ekolünün Türkiye'deki temsilcileri­nin fikirlerini incelemiş, yorumlamış ve devrin şartları bakımından önemini or­taya koymuştur. Emile Durkheim ve Le

Play okullarından etkilendiği kadar ho­cası Mehmed izzet ve Fransız filozofu Frederic Rauh'tan da etkilenmekle bir­likte hiçbir zaman taklit seviyesinde kal-

mamış, bu düşünürlerin zıt gibi görünen fikirlerini olabildiğince birbirleriyle bağ­daştırmaya çalışmış, tenkit etmiş ve on­ları tamamlamıştır. Bu husus. onun Tür­kiye'de milli bir sosyoloji akımının ve dü­şünce geleneğinin kurulmasına yaptığı

önemli bir katkıdır. Bu katkıda iki esas birbirini tamamlamaktadır: İş ve dü­şünce (uygulama ve fikir). Ona göre Prens Sabahaddin ile Gökalp ekolleri bağdaş­mayan iki sosyoloji cereyanıdır. Prens Sabahaddin'in benimsediği Batı libera­lizminin aşırı ferdiyetçi tutumuna kar­şı Gökalp'in, özel teşebbüsü Türkiye'­de canlandıracak bir eğitici ve yol gös­terici devletçilik fikrini benimsediği Fın­dıkoğlu tarafından çok iyi tesbit edile­bilmiştir.

Fındıkoğlu aile sosyolojisi üzerinpe de önemle durmuştur. Ona göre tarihi ge­lişim içinde aile tipleri klan, zadurga, pe­derşahi; pederşahTiiğin zayıfladığı, ter­diyetin ortaya çıktığı, ana tarafının da hesaba katıldığı aile şeklinde bir sıra­yı takip etmektedir. Diğer taraftan Fın­dıkoğlu Türk aile hukukunun geçirdiği safhaları da kavmi adetler devresi (yazı­SIZ hukuk), islam hukuku devresi, 1917 Aile Kanunu ile başlayan devre ve 1926 tarihli Türk Medeni Kanunu ile başlayan devre şeklinde dört döneme ayırır. Fın­dıkoğlu, Carle C. Zimmerman'ın benim­sediği gibi çekirdek aileyi "yaratıcı aile" olarak adlandırmaktadır. Aile küçüldük­çe fertlerin yaratıcılık kabiliyetleri geliş­mekte, ferdiyeti geliştirici aile rpuhiti doğmaktadır. Tarihi metot üzerinde de önemle duran Fındıkoğlu. sosyal mües­sese ve olayların tarih biliminin yardı­mıyla aydınlığa kavuşabileceğini, sosyal realite fikrinin tarihi metotla desteklen­mesi gerektiğini belirtmiştir.

Ahlak problemine de ilgi duyan ve bu konuda eserler veren Fındıkoğlu iyi ha­reketi tayin eden. yani belli şartlpr al­tında ancak belli davranışların iyi oldu­ğunu düşünmeye sevkeden ve bir tabi­at kanunu gibi ele alınması gereken bir "ahlakiyat"tan bahseder. Ona göre ah­laki realite, ferdi tefekkür ve tahassüs kabiliyetinden ziyade belli içtimal alan­larda ve şartlarda aranmalıdır.

Fındıkoğlu "halkiyat" veya "harsiyat" diye adlandırdığı Türk falklor araştır­

malarına önemli katkılarda bulunmuş­tur. Nitekim daha Darülfünun öğrencisi iken bu alana duyduğu ilgisini giderek geliştirmiş, 1927'de Ankara'da lise öğ­retmenliği sırasında, zamanla güçlü ve uzun ömürlü bir falklor kuruluşu halini

FlNDIKOGLU, Ziyaeddin Fahri

alacak olan Türk Halk Bilgisi Derneği'ni kurmuştur. 1928'de Halk Bilgisi Mec­muası ve aynı yıl Halk Bilgisi Toplayı­cılanna Rehber adlı kitabını yayımlamış, 1946'da aynı derneğin istanbul şubesi kurucuları arasında yer almıştır. Folklo­ru, halka ait her şeyin bilgisini veren ge­niş bir laboratuvar ve araştırma saha­sı olarak gören Fındıkoğlu, 1948-1949 ders yılında istanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde, çoğunlukla sadece halk müziğine ve dansiarına özgü olarak ka­bul edilen folklorun doğru bir anlayış­la iktisat sahasına da yaygınlaştırılması için gayret sarfetmiştir. Fındıkoğlu, is­tanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi bün­yesinde İktisat Müze ve Arşivi'nin ku­rulması ve iktisadi falklor malzemele­rinin burada toplanmasına öncülük et­miştir. Bu arşiv ve müzenin ortaya koy­duğu en önemli eser 1949'da yayımla­nan Falklor ve Etnografya Kılavuzu'­dur (bu eser, daha önce Halk Bilgisi Top­

layıcılarma Rehber 119281 adıyla basıl­

mıştı).

İktisat sosyolojisine ağırlık verdiği ya­yınlarında Fındıkoğlu, Batı'daki sosyal tabakalaşmanın ve sınıf gerçeğinin Do­ğu'da ve Türkiye'de farklı bir içtimal ve­tireye sahip olduğuna işaret eder. Sos­yalizm tarihine açıklık getirdiği makale ve kitaplarında Marx öncesi sosyalistle­ri değerlendirir ve daha ziyade getirdik­leri "ethik" çözümleri ele aldıktan sonra Marx'ın felsefesi, sosyolojisi ve iktisadi görüşleri üzerinde durur. Marx'ın, diya­lektiği komünist toplumla sona erdirme­sini tenkit eder ve bunu sosyal gerçe­ğin sona erdirilme gayreti olarak görür. Sınıf mücadelesi tezini ve Marksist me­todolojinin değişmeyi tek faktöre (mad­di -iktisadi) dayandıran görüşünü eleşti­rir. Sosyal meseleye iyileştirici hiçbir çö­züm getirmemeyi prensip olarak kabul eden ve determine sebep- sonuç ilişki­

lerinin işleyeceğini var sayan bu anlayışa karşı sosyal siyasetçi ve bilhassa üçün­cü sektör olarak tanımladığı kooperatif­çiliğe ağırlık verir. Hatta yüzlerce kitap, makale ve kitapçığın içinde Kooperas­yon Sosyolojisi adlı hacimli eseri önem­li bir yer tutar. Kooperatifler, ferdi te­şebbüs kabiliyetinin ve güdümlü olma­yan uzviyetçi gelişmenin adeta geniş bir havuzudur.

Marx'ın, Batı Avrupa tarihini belirli bir noktaya kadar doğru yorumladığına ve sosyal realiteyi ortaya koyduğuna işa­

ret eden Fındıkoğlu. onun bütün reali­telere dair, farklı zaman ve rnekanlara

29

rıı~UII'.UVLU, Lıyc:ıeuuırı rcıı ır ı

ve bilhassa geleceğe ait genel sonuçlar öne sürmesini bir nevi "historizm" ve­ya "previzyon" olarak değerlendirir. Ona göre Marx'ın sınıfsız. devletsiz ve istis­marsız toplumu "ilmi sosyalizm" adı al­tında ileri sürmesi ve kendinden önceki sosyalistleri hayalci olarak suçlaması,

yaşadığı zamanın sosyal krizindeki şid­det karşısında teessürlerini ifade etme­ye çalışan genç bir felsefecinin düşün­

celeri olarak değerlendirilmelidir.

Ziya Gökalp gibi Fındıkoğlu da milli­yetçiliği ve milli şuurun uyanmasını mil­Jetlerarası barış ve adaletin en önemli şartı olarak görmüş, kültür milliyetçili­ğinin önemi üzerinde durmuştur. Mil­liyetçilik ve beynelmilelcilik arasındaki ilişkiyi ele alırken Ziya Gökalp gibi Fın­dıkoğlu da milli şuurdan mahrum mil­letler arasında gerçek anlamda bir da­yanışma kurulamayacağını ifade etmek­tedir. Ona göre milli kültür farklılıkları ile birlikte bir beynelmilellik terbiyesine ihtiyaç vardır.

Türkçe'nin tabii seyri içinde gelişme­sinden yana olan Fındıkoğlu Türk dili­ni bozucu zorlamalara ısrarla karşı çık­

mıştır.

Fındıkoğlu 'nun teşkilatçılığı ve sosyal ilişkileri onun kişiliğinin önemli bir yö­nünü teşkil eder. Üniversite duvarları dı­şına çıkarak sosyal gerçeği yoklama ih­tiyacı ile tesis ettiği veya ettirdiği kuru­luşlar arasında 1927 yılında Ankara'da kurduğu Türk Halk Bilgisi Derneği, İs­tanbul'da Türkiye Harsi ve içtimal Araş­tırmalar Derneği (ı 934 ), İstanbul Mual­limler Cemiyeti (ı 946), Türk Şarkiyat Der­neği ( 196 ı) . Tortum Kalkınma Derneği

(ı 962). Sakarya Sosyal Araştırma Mer­kezi ( ı 967) sayılabilir. Türkiye Harsi ve içtimal Araştırmalar Derneği'nin yayın organı olarak kendisinin kurduğu (Tü­

tengil. XVI ! Şubat ı 9761. s. 7568) İş, daha sonraki adıyla İş ve Düşünce, yaklaşık kırk yıl süreyle sosyal bilimlerde çalışan­lar için adeta bir laboratuvar olmuştur.

Eserleri. Kitap, makale, araştırma, teb­liğ ve broşür şeklinde 3000'in üstünde eseri bulunan Fındıkoğlu yirmiye yakın takma ad kullanmış olup bunlardan Ka­dıoğlu Ahmet, Ahmet Halil en çok kul­landığı isimlerdir. Ölümünden sonra adı­na çeşitli armağan kitaplar çıkarılmış,

dershane ve kütüphanelere adı verilmiş­tir. Fındıkoğlu'nun kitaplarından bazıla­

rı şunlardır: Erzurum Şairleri (İ stanbul

1927); Bayburnu Zihni (İstanbu l 1928); Zora Dağlar Dayanmaz (İstanbul 1934);

30

Ziya Gökalp, sa vie et sa sociologie: Essai sur l'enfluence de la sociqlogie française en Turquie (Paris 1936) ; Ah­lak Tecrübesi (İstanbul 1938, F. Rauh'­tan tercüme); İçümaiyata Başlangıç (İs­tanbul 1938, G. Kessler'den tercüme); Ko­operaüfçilik (İstanbul 1940, G. Kessler'­den tercüme); İbn Haldun (İstanbul 1940, Hilmi Ziya Ülken 'le birlikte) ; Auguste Comte'un Felsefesi (İstanbul 1942, Levy ­Bruhl'den tercüme); Fransız İhtilali ve Tanzimat (İstanbul ı 943) ; İçilmaiyat Dersleri, Birinci Cilt: İçümaiyata Gi­riş (İ stanbul 1944); Sosyalizm, Cilt 1, Kitap 1: Eflatun'dan Marx'a Kadar (İs­tanbul ı 949); İçtimaiyat, İkinci Cilt : Me­todoloji Nazariyeleri (İstanbul 1950); Sosyalizm, Cilt 1, Kitap 2 : Karl Marx ve Marxizm (İstanbul ı95 2 ) ; Türkiye'­de Kooperatifçilik: Tatbiki Sosyoloji Denemesi (İstanbul ı 953) ; İçümp.iyat, Üçüncü Cilt: Hukuk Sosyolojisi (İstan­bul ı 958); Le Play Mektebi ve Prens Sabahattin (İstanbul I 962) ; İktisat Sos­yolojisi Bakımından Sosyalizm (İstan­

bul ı 965) ; K aa perasyon Sosyolojisi (İs­

tanbul ı 967) ; Doğu Kalkınması ve Er­zurum Şehirleşmesi ile İlgili So~yolo­jik Meseleler (İ stanbul ı 970) ; Sosyoloji Doktrin ve Kolları (İstanbul ı 97 ı); Karl Marx ve Sistemi (İ stanbul ı 975).

Fındıkoğlu'nun makalelerinin önemli bir kısmı İktisat Fakültesi Mecmuası, İş ve Düşünce, Sosyoloji Konferqnsla­rı, Sosyal Siyaset Konferansları, Büyük Türkiye, Bilgi Mecmuası, Türk Yurdu ve Türk Falklor Araştırmaları'nda yer almaktadır.

Arniran Kurtkan, Fındıkoğlu'nun 1918-1958 yılları arasında yazdığı eserlerin lis­tesini kapsayan Fındıkoğlu Bibliyograf­yası'nı yayımlamış (bk. bibl.). Mustafa Erkal "Fındıkoğlu Bibliyografyasına Ek (1958- ı 97 ı)" başlıklı çalışmasıyla bu ese­ri tamamlamıştır (bk. bibl.) . Nevin Gün­gör, Fındıkoğlu'nun bu iki bibliyografya çalışmasında zikredilmeyen 700'e yakın kitap, broşür ve makalesinin bir liste­sini neşretmiştir. Aynı çalışmada, "Fın­

dıkoğlu Hakkında Yazılanlar" başlığıyla

sayısı 1 07'yi bulan bir de yayın listesi yer almaktadır (bk. bibl.). Sosyoloji Konfe­ransları'nda da (XIll, 94-ı02) Fındıkoğ­

lu'nun eserlerinin bir listesi bulurımak­tadır. Ayrıca Türk Falklor Araştırma­lan'nın 319. sayısı (XVI , 7553-7580) Fın­dıkoğlu 'na ayrılmış, İstanbul Üniversite­si İktisat Fakültesi de bir Fındıkoğlu Armağanı neşretmiştir (İstanbul ı 977).

BİBLiYOGRAFYA: Arniran Kurtkan, Fındıkoğlu Bibliyogra{ya·

sı : 1918-1958, istanbul 1958; a.mlf., Ziyaed· din Fahri Fındıkoğlu, istanbul 1987; Mustafa E. Erkal. "Fındıkoğlu Bibliyograiyasına Ek (1 958- I 97 I)", Sosyoloji Konferans/arı, istanbul 1976, xııı, 84·102; a.mlf., "Türk Sosyal İlim Hayatında Bir Zirve : Fındıkoğlu Ziyaeddin Falıri", TDA, XX'l0/ (1 985), s . 80-85; Hüseyin Avni Göktürk, "Profesör Ziyaeddin Falıri Fın­dıkoğlu 'nu Anarken", Fındıkoğlu Armağanı,

İstanbul 1977, s. 1 7 · 24; Emre Kongar, Türk Toplumbilimcileri, Istanbul 1988, ll, 115-146; Nevin Güngör, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu,

Ankara 1991 ; a.mlf. , "Erzurumlu Ünlüler: Prof.Dr. Ziyaeddin Falıri Fındıkoğlu", TK, sy. 312 (1 989), s. 202·210 ; a.mlf .. "Fındıkoğlu Bib­liyograiyası'na İkinci Bir Ek", TDA, LXXXII (1 993 ). s. 29·62 ; Mehmet Eröz, "Prof. Fındı­koğlu 'nun Ardından" , Ankara Ticaret Odası

Dergisi, sy. ll, Ankara 1974, s. 11 ·15 ; a.mlf., "Gökalp ve Fındıkoğlu", Orta Doğu Gazetesi, Ankara 16 Mart 1975; Orhan Tuna. "Aziz ve Ralımetli Dostum Fındıkoğlu" , a.e., 11 Aralık 1974; Faruk Timurtaş, "Fındıkoğlu Hoca", TFA, XVI ( 1976), s. 7559· 7560 ; Cavit Orhan Tü­tengil. "Bir Sosyaloğun Ölümü", a. e., XVI (I 976), s. 7567 -7569 ; Orhan Türkdoğan. "Prof.Dr. Zi­yaeddin Falıri Fındıkoğlu, Bir Sosyaloğun Profili", TDA, XX'l0/ (I 985). s. 28·41 ; Fahir iz. "Fındı.I,wggıu, pıya' al-Din Faklıri", E/2 Suppl. (Fr.), s. 307 · 308. G:1

U'f.l MusTAFA E. E RKAL

L

RRAKU'ş-ŞİA

( ~Id})

İmi'imiyye i'ilimıerinden Hasan b. Mılsi'i en-Nevbah ti'nin

(ö. 3İQ/ 922 [?Jl Şia hrka!arına dair eseri.

_j

Felsefe, astronomi, kelam ve mezhep­ler tarihi alanlarında kırktan fazla eser yazdığı nakledilen Nevbahti'nin el-Ma­~iilat ve'l - hra~, Tacdadü fıralp.'ş-Şfca, Me?iihibü'l-hra~ gibi adlarla da anılan bu kitabı onun günümüze kadar ulaşan tek eseridir. Eserde, Şia akımının doğu­şundan lll. (IX.) yüzyılın ortalarına kadar ortaya çıkan iç anlaşmazlıklar ve bu se­beple oluşan gruplar anlatılmaktadır.

Eserin başlangıcında müslümanların

devlet başkanlığı (imamet) konusunu dai­ma tartıştıklarını ifade eden müellife gö­re İslam toplumu Hz. Peygamber'in ve­fatından sonra üç gruba ayrılmıştır : Hz. Ali'nin imametini savunan Şia, Sa'd b. Ubade'nin başkan olmasını isteyen en­sar ve ResQJ-i Ekrem'in imarnet konu­sunda hiç kimseyi belirlemediğini. bu işi ümmetin seçimine bıraktığını ileri sürüp Ebu Bekir'e meyleden zümreıer. Sakife­tü Beni Saide'de yapılan tartışmalardan sonra ikinci ve üçüncü grup birleşerek Ebu Bekir'i halife seçmiş, Ali taraftar-